Ledenblad van KONINKLIJKE IMKERSGILDE NEERBRABANT Verschijnt 5x per jaar: jan/feb. mrt/april mei/juni sept/oct nov/dec. Afgiftekantoor 1840 Londerzeel Erkenningsnr. P509236 Afzender: Jef Beuckelaers, Sneppelaar 4, 1840 Londerzeel Tel: 0479/51 46 04 e mail: info@imkersgildeneerbrabant.be 22ste jaargang, nummer 4, sep okt 2022 KONINKLIJKE IMKERSGILDE NEERBRABANT België Belgique P.B. B.P. 1840BC25171Londerzeel
Opleidingsteam: Jef Beuckelaers, Marc De Bont, Bijenweide: Marc De Bont
In de kijker Didier Van Moer Zie pagina 83
Voorzitter:Bestuur:
Jef Beuckelaers, Sneppelaar 4, 1840 Londerzeel Tel: 0479/51 46 04 E mail: mex.b.j.snep@gmail.com
Bestuursleden: Marc De Bont Tel: 0477/23 33 02
Webbeheer: Marnik De Bont Onze website: www.imkersgildeneerbrabant.be
78
Tom De Pauw Tel: 0479/60 79 53 Redactie: Jef Beuckelaers Lay-out: Rudi Moeyersons
Secretaris, penningmeester: Ria De Donder, Eeckhout 39, 1840 Londerzeel Ledenadministratie: Tel: 0473/48 26 13 E mail: ria.dedonder@telenet.be
Secretariaat: Imkersgilde Neerbrabant, Eeckhout 39, 1840 LonderzeelTel:0479/51 46 04 E-mail: Rekeningnummer:secretariaat@imkersgildeneerbrabant.beBE55973145937544
Het maken van een bijenkast praktijk Vroeger met stro nu in kunststof Op het eind van de les wordt de kast verloot 6 nov 2022…………………………………………….. 20 nov 2022 Erwin Hoebrechts De erfelijkheid bij honingbijen Eenvoudige koninginnenteelt 11 dec 2022 Flandria Ledenfeest om 14 u. zie programma
Alle lessen en opleidingen gaan door in de Tuinbouwschool om 9 uur 11 sep 2022 - Marc De Bont - Praatcafe : De Aziatische Hoornaar
Bij hitte behandelen? Wat met veel honing? 25 sep 2022 - Jozef De Ridder Honingvocht meten en de refractometer Hoe deden de imkers het vroeger? We brengen onze refractometer mee! 2 okt 2022 Freddy Franck De werking in een bloem bij de bestuiving Het bemesten van fruitbomen en bessenstruiken 23 okt 2022 Charlie Eylenbosch
79 Agenda
Iedereen doet een ent oefening!
Bijkomende opleidingen kunnen nog altijd meegedeeld worden vrijdag 13 jan 2023 - nieuwjaarsbijeenkomst om 20 u. We maken kennis met de andere gildeleden! 29 jan 2023 - Isabelle Peeters In de tuin van de imker!
Woordje van de voorzitter
80 18 dec 2022 collega van Freddy Het enten van Planten
Het woordje van het septembernummer geeft toch een beetje het gevoel dat de school herbegint, en dat we een studiejaar hoger zitten met een andere leerkracht: juf of meester en dat er enkele nieuwelingen bijgekomen zijn! Door de vakantie, al is die periode voor de imker in veel gevallen geen rustperiode, omdat er moet geslingerd worden, de honing verzorgd en in pot gedaan worden. Nochtans is een goed verzorgde, geplande reis altijd mogelijk (goed gepland!) Na de zomerslingerbeurt wordt er gewoonlijk een varroabestrijdings behandeling toegepast. In onze zomer van 2022 met temperaturen boven de 30° C. werd het behandelen steeds uitgesteld omwille van het gevaar om bijen te verliezen door de hoge dichtheid van verdampte producten. Imkers die met Mierenzuur een behandeling doen door een doekje op de ramen te
81 leggen en er 50 ml. zuur van 65 % op gieten moeten het zuur meestal verdunnen van 85 % VOL naar 65 % VOL. Let op! Steeds een veiligheidsbril en handschoenen gebruiken. En het zuur bij het water gieten. Niet andersom, om geen spatten te veroorzaken! Op meerdere plaatsen was er deze zomer een aanbod van bloeiende Phacelia en dit om de grond te verbeteren. De bijen vlogen er enthousiast op maar ze brachten zo goed als geen stuifmeel mee. Hierdoor ontstond er onenigheid in de bijenvolken door veel energiestoffen en geen eiwitten, waardoor het broed minder goed verzorgd werd en sommige koninginnen stopten met de eierleg! Het aantal winterbijen zit op een laag pitje en de kans op vroege sterfte is aanwezig Wie met Whats app of op Facebook al eens rondkijkt, zal al wel gemerkt hebben dat heel wat bijenhouders al sukkelend aan de gang zijn zonder dat ze een opleiding voor beginnend imker gevolgd hebben en geen parate kennis over de imkerij bezitten. Allerlei eerder dwaze en onbenullige toestanden worden er verwoord met de vraag om een gepast antwoord te mogen ontvangen. Het is soms zielig om vast te stellen hoe twee of meer probleembrengers en – oplossers met elkaar kennis en wetenschap verknoeien! Wat we wel weten, en we hebben het al gemerkt dat deze stroming niet zal blijven duren omdat het bijenleven er de dupe van is. Spijtig voor de bijen maar ook spijtig voor wie het goed meende en op het verkeerde spoor zat of zit! Een nieuweling kwam met de vraag of zij als bijlid de samenkomsten van de gilde mocht bijwonen en hoeveel de deelname prijs is! Het antwoord is wel niet zo moeilijk! We weten dat de statuten van onze gilde zeggen dat we een sociaal culturele vereniging zijn die de kennis over de bijen en alles wat er mee verband houdt, leert en overbrengt aan zowel
82 imkers als aan enkel nieuw geïnteresseerde personen, tijdens de gezamenlijke bijeenkomsten. Dit kan zowel over theoretische kennis als met oefenen van handmatige vaardigheden die iedere imker toepast doorheen het bijenjaar. Dus kort gezegd, de bijeenkomsten waarop men uitgenodigd wordt langs ’t Polleken of een andere nieuwsbrenger zijn gratis te volgen! We hadden stilletjes gehoopt dat we dit jaar opnieuw met de imkers op reis hadden kunnen gaan voor een week met de autobus, maar de nasleep van de Corona dendert op verschillende plaatsen nog door, zo ook bij de busmaatschappij!
Met de instroom van mensen uit de vreemde krijgen we ook andere vragen over honing, zoals “ heb je vloeibare honing? “ en “ heb je raathoning? “ Het vloeibare kunnen we korte tijd aanbieden met de melding dat hij wel zal opstijven. Raathoning kan ook door uitsnijden van gevulde raat. Het gebruik van aangepaste ramen wordt ook toegepast, evenals het omgekeerd plaatsen van honingbokalen op de raten. Hierover hebben we al eens een voorstelling gebracht in een eerder ’t Polleken! Stilaan naderen we het jaareinde van 2022 waardoor we volgens de traditie en de regels van onze gilde mogen voldoen aan het betalen van het lidgeld voor het jaar 2023. Hierbij wordt er door de Europese Commissie al enkele jaren gevraagd om het aantal bijenvolken, dat men heeft, te melden. Dit is geen gegeven voor de belastingen maar een meetpunt voor het aanbieden van een tegemoetkoming aan de imkerij. Het wordt nu toch ernstig wanneer we vernemen dat niet vermelde bijenvolken – een imker mag tot 25 volken probleemloos bezitten en melden – kunnen aanleiding zijn van een sanctie! Toch nog iets over het maken van Mede. Meerdere vragen over hoe een Mede zoeter kan gemaakt worden? Bij het vergisten van honing om
Op 22 juni 2022, ging Didier Van Moer uit Tisselt, op 60-jarige leeftijd, stilletjes, van ons heen. Een twee tal maand na het afscheid van zijn vader Marcel. Wij voelen mee in het verdriet van zijn moeder Yvonne, van zijn partner Karine en van zijn zuster Gysele en haar man. We zullen imker Didier nog lang in ons geheugen bewaren!
83 Mede te bekomen worden alle suikers omgezet in alcohol. Dus hoe meer suikers hoe hoger het alcoholgehalte van de drank. Tot op zekere hoogte! Om nu zoetere Mede te maken met het gangbare alcoholgehalte van 11 % kan er perensap van de Saint Remy winterpeer – toegevoegd worden omdat een aantal suikers in de peer niet vergisten! Na drie jaren met Coronaproblemen, zonder ons ledenfeest, zal het feest dit jaar wel door gaan en kunnen we kennis maken met wie er nog in de gilde is en welke nieuwe gezichten er bijgekomen zijn; genieten van lekker eten en muziek, waarop er kan en mag gedanst worden! Tot dan ! De voorzitter
Melding
84
VERMEERDERING VAN DRACHTPLANTEN (deel 9)
Samen met de ontwikkeling van de landbouw ontstond het eigendomsrecht en werden percelen/eigendommen afgeboord met houtwallen of rijen wilgen. Momenteel is de “knotwilg” een waardevol landschapselement in lager gelegen gebieden. Voor onze bijen zijn wilgen een rijke bron van nectar en stuifmeel. Wel is het aangewezen om voor de aanplant van wilgen ons te verdiepen in de verschillende soorten, zelfs cultivars, die we ter beschikking hebben. In het verleden zijn er projecten geweest waarin er collecties van tientallen wilgensoorten werden aangelegd om alzo de imkers te voorzien van het nodige stekmateriaal. In dit artikel kunnen we niet alle
Stekken van planten In deze bijdrage concentreren we ons op twee plantengeslachten, Salix en Ribes. Beide geslachten bevatten vele soorten die zeer interessant zijn voor onze bijen en die bovendien gemakkelijk te stekken zijn. In België komen van de wilgenfamilie ( Salicaceae ) twee geslachten frequent voor: de Salix en de Populus. Salix is de wetenschappelijke naam voor een groep bomen/struiken die we wilgen noemen. Wilgen maken enerzijds deel uit van onze natuurlijke vegetatie in vochtige gebieden en wordt aangeduid als wilgenstruweel.
85 interessante wilgen bespreken, wel geven we twee aandachtspunten mee:
• Wilgen zijn meestal tweehuizig, er zijn dus vrouwelijke (nectarbron) en mannelijke planten (stuifmeelbron).
• Niet alle wilgen bloeien op hetzelfde moment. De Egyptische wilg ( Salix medemii of Salix aegyptiaca ) kan reeds bloeien in februari. De amandelwilg ( Salix triandra var ‘Semperflorens’ ) bloeit eerst in april. Daarna bloeit hij opnieuw van juni tot soms in oktober. De schietwilg (Salix alba ) is eerder een late bloeier, van april tot mei. Over het algemeen stekken de wilgen gemakkelijk. Meestal stekken we in maart. Kwekers gebruiken stekken van een potlood dik en een halve meter lang. Aangezien bij een schuine snede meer cambiumweefsel vrij komt bevordert dit de wortelvorming. Neem steeds enthout van jonge krachtige takken. Hout van de onderste, oudste takken zijn minder geschikt. Als imker kunnen we ook grote tenen, rechte wilgentak, van 2 of 3 meter hoog onmiddellijk op de definitieve plaats stekken. We doen de onderste zijtakken weg en duwen de tenen zo diep mogelijk in de grond. Hoe groter het bovengronds gedeelte hoe meer wind hij kan vangen. Door de wind zal de teen bewegen en kunnen de jonge wortels beschadigd worden. Men kan dit euvel oplossen door alle zijtakken weg te snoeien en er eventueel een steunpaal naast te plaatsen. Toen mijn vader in mijn kindertijd een populier, familie van de wilg velde gebruikte hij de top van de boom als stek, zodat er zich een nieuwe populier kon ontwikkelen. Niet alle wilgen stekken gemakkelijk. Zo is de boswilg (Salix caprea) een moeilijk te stekken
86 plant. Erg is het niet want we kunnen wilgen ook altijd zaaien. Merk wel op dat zaailingen genetisch kunnen verschillen. Wilgen durven vele kruisingen vormen. Het nadeel is dat we de eigenschappen van kruisingen moeilijker kunnen inschatten. Het is wel een voordeel voor de biodiversiteit en het zou wel eens kunnen zijn dat één van onze zaailingen over uitzonderlijke eigenschappen beschikt. Deze kan je dan vegetatief via stek verder vermeerderen. Tal van boomkwekers hebben zo plantenvariëteiten op hun naam staan. Merk op dat er in de literatuur vele synoniemen voorkomen van zowel Nederlandse als wetenschappelijke namen van de verschillende wilgensoorten en variëteiten.
Ook Ribes is een uitgebreid geslacht uit de familie Grossulariaceae. We kennen zeker de aalbes (Ribes rubrum), de kruisbes (Ribes uva nigrum) en de zwarte bes (Ribes Nigrum). Deze struikjes zijn geliefd bij elke tuinliefhebber voor de lekkernijen die eraan groeien. Maar vooraleer deze besjes ontstaan, moeten onze bijtjes de bloementjes bestuiven. Er zijn ook minder bekende soorten zoals de alpenbes (Ribes alpinum), de gele bes (Ribes odoratum), de jostabes (Ribes x nidigrolaria) en de sierplant Ribes sanguineum. Ribes kunnen we vermeerderen met een winterstek of door af te leggen. In de winter tussen december en maart nemen we dikke, krachtige, rechte, éénjarige scheuten met een scherpe snoeischaar. Net zoals bij de Salix kunnen we opteren van korte stekken ( 20 cm ) te nemen of heel de tak te behouden. Hoe langer de stek hoe dieper we ze in de grond planten. Ook hier kunnen we ze stekken op de definitieve standplaats.
Vooraleer je de tak vasthecht verwond je de bast een beetje op de plaats van de hechting en maak je de grond rul. Sommige welig groeiende Ribessoorten, zoals de jostabes, vormen gemakkelijk zelf afleggers als de takken de grond raken. Soms is het interessant om de aflegger te steunen zodat hij verticaal groeit. Tegen het volgend groeiseizoen hebben we jonge struikjes. We knippen ze met een snoeischaar van de moederplant los en planten ze op de definitieve plaats. Dit is misschien nog een minder omslachtige methode dan stekken. De aflegger profiteert van de groeikracht van de moederplant terwijl een stek het op zijn eentje moet redden. Tot volgende keer en veel succes bij het tuinieren. Freddy Franck
87 Een gaffel.haakjehemgrondherfsttijdenseenmaken.eenmogelijkheidandereisafleggerJebuigtjongetakdevroegeaftotopdeenhechtvastmeteenofhouten Bron: afleggen.jpeg (1024×599) (plantenplagen.nl)
We beginnen er mee
die bijenvolken aanbieden via het maandblad. Een zwerm bijen in een boom scheppen of afdoen let wel! De wetgeving zegt dat een imker eigenaar blijft van een zwerm zo lang als hij hem volgt. Bijen bekomen bij een imker en in een nieuwe kast zetten volgens de manier beschreven in ‘ Overbrengen van bijen ‘
EenEenEenHandschoenenberoker+brandstofkastbeitelramentang
° Wat heb ik nodig van materieel?
• Het materieel voor de beginnende imker: Een bijenpak of kapruin
op meerdere plaatsen en manieren bekomen
iemand met bijenhouden wil beginnen komen er vragen:
• Zo zijn er de bijenmarkten in het voorjaar – niet in de ErCoronatijdzijnimkers
WanneerVragen:
° Heb ik een imkerpak of kapruin nodig?
° Wat is een goede bijenkast?
Jef Beuckelaers
° Waar kan ik aan bijen geraken?
88
°Algemeen:Bijenkunnen
worden:
In orde met de wettelijke bepalingen – 25 m. van de buur en de straat Een goede bijenkast! Bijen kunnen leven in alle ruimten, zoals ze het vroeger deden, in een holle boom en nadien in gevlochten strokorven. Een bijenkast moet ook handig zijn voor de imker: Een grote kast wordt gebruikt in gebieden met een ruim Eendrachtveld.kleinere kast zal aangewend worden waar er matig nectaraanbod is Van een kleinere kast, met gelijke rompen, kan een grote kast gemaakt worden door er een romp meer tussen te plaatsen! Bij gelijke rompen kunnen de ramen en de rompen onderling gewisseld worden. Bij een romp met bledden en kammen zitten de ramen op een vaste afstand. Bij een romp met een draaglat, kunnen de ramen verschoven worden, hiervoor zal men ramen van het type Hoffmann gebruiken. Zeker wanneer er zal gereisd worden, omdat de ramen dan vast zitten! Wanneer men zelf een kast maakt, hou dan rekening met de Dezebijenmaat!maathoudt
•
in : 3 en 8 mm minder dan 3 mm afstand wordt met propolis gedicht meer dan 8 mm afstand wordt met was dichtgebouwd
89 •
En een geschikte plaats om bijen te huisvesten
. Bij het verplaatsen van een kast, sjor het geheel vast met een spanriem! De imker Isabel Segher Met onze drakenklas van 20 oudste kleuters werden we volledig ondergedompeld in het thema ‘kriebeldieren’. Spontaan haalden de kleuters ook de bijen als kriebeldiertje aan. Alhoewel, kriebeldier?
90
• Een bijenkast onder een afdak een bijenhal
. De bijen zijn rustiger bij het openen van de kast
Een houten kast heeft meer gewicht dan een Styropor of hardschuimkast, wat van belang is bij het verplaatsen.
. Langere levensduur van het materiaal
. Zet de bijenkast op een verhoogje, weg van de grond.
‘Neen, want die hebben een steker in hun poep en als ze prikken doet het pijn!’, was één van de uitspraken. ‘Maar ze maken lekkere honing’ was dan weer een andere opmerking. Ze waren onmiddellijk mee in het verhaal! Maar hoe ze die honing maakten, waar de bijen leefden, waarom deze beestjes heel belangrijk zijn, waarom de bijen steken…. Daar hadden ze niet meteen een antwoord op. Wie zou er heel veel weten over de bijen? Wie zou antwoord kunnen geven op al deze vragen? Inderdaad, de imker! Misschien lijkt het wel leuk om een heuse imker uit te nodigen die ons wat meer zou kunnen vertellen
. Er kan in de kast gekeken worden bij regenweer
91 over deze diertjes, misschien ook wat kunnen laten zien en zou het niet fantastisch zijn om eens van die lekkere verse honing te kunnen proeven? Dus, de daad bij het woord gevoegd, nodigden we Robby, wie reeds jaren imker is, uit op onze school. Op donderdag 12 mei was het dan zover! Robby, de imker, kwam in onze school in de kruidentuin op bezoek, speciaal voor de drakenklas! De kleuters waren dolenthousiast! Zoveel facetten over het ’bijenleven’ werden in de spotlights gezet. Eerst was er het belang van de bijen, met name de bestuiving! De kruidentuin was een ideale locatie om dit uit de doeken te doen. Van de ene struik, boom, bloem gingen we naar de andere en legde Robby haarfijn uit hoe de bijtjes het stuifmeel verspreidden.
92
Daarna kwam de infrastructuur van de bijenkorven ter sprake… hoe zag zo’n korf eruit? Wat gebeurde er allemaal in die korf? Hoe werd de vijand herkend en buiten gehouden? De kleuters vonden het fantastisch dat de imker een minikast, met echte, levende bijen mee gebracht had. Met plezier schoven ze aan om die kast eens heel voorzichtig vast te nemen. Voorzichtig, omdat de bijen niet tegen schudden kunnen, en dan bang worden. Voor de ene kleuter was dit al wat makkelijker dan voor de andere.
De bijen maken ook elk jaar lekkere honing van de nectar die ze verzamelen. Maar wordt de imker dan niet aangevallen door de bijen wanneer hij deze honing weg neemt? Ook hier had Robby een ideale oplossing voor… naast het weten hoe om te gaan met deze diertjes, namelijk het imkerpak. Dit vonden de kleuters fantastisch want ze mochten allemaal eens zo’n pak aantrekken. Ineens zag je allemaal mini imkers met een pak voor hen veel te groot. Maar dat deerde hen niet, ze vonden het zo leuk om dit even te ervaren.
Maar was de imker dan nooit bang om gestoken te worden? Neen, Robby, onze imker, die is niet bang van deze mooie diertjes. Hij is heel voorzichtig maar desondanks is hij toch al een paar keer gestoken. Gelukkig begrijpt hij na al die jaren het gedrag en de taal van de bijen en weet hij dat hij bv nooit een banaan moet eten in de buurt van de korf want deze geeft een geur af die sterk lijkt op de geur die bijen verspreiden wanneer er gevaar dreigt!
93
94
Robby kon nog uren verder vertellen en weetjes meegeven aan de kleuters. Spijtig genoeg kwam er ook aan deze leuke en interessante activiteit een einde. Als kers op de taart konden de kleuters eens proeven van verschillende soorten honing. Toen de bel ging liepen ze allemaal likkebaardend de klas uit. En wat hadden ze weer veel te vertellen aan de mama’s, papa’s, grootouders, …over wat ze die namiddag te weten gekomen waren over deze fantastische diertjes! Dank je wel Robby voor deze fijne, interessante namiddag!
ontwikkeling
Om te leren en als opfrissing
Jef Beuckelaers
95
We weten dat er in een bijenvolk 3 verschillende individuen aanwezig zijn. Dat zijn : de koningin, de werksterbijen, en de darren. Hun doorloopt dezelfde fazen, maar verschilt in tijdsduur! Zowel de koningin als een werkster ontwikkelen uit een bevrucht eitje, terwijl een dar uit een onbevrucht eitje geboren wordt. Een ei, dat binnenin wel ontwikkeld, blijft gedurende 3 dagen een ei, bij alle drie de individuen. Wanneer een larfje uitkomt lijkt het op een witte, pootloze worm van 1,1 mm lang, en heeft honger! De larfjes worden gevoed, ze groeien, en na 5 dagen zal de koninginnelarve verpoppen en wordt haar dop dichtgemaakt door bouwbijen. Na 6 dagen verpopt een werkbijlarve en na 7 dagen een darrenlarve. Zo wordt de koningin geboren na 16 dagen, een werkster na 21 dagen, en een dar na 24 dagen. Een insect , zoals de bijen, is volledig ontwikkeld bij de geboorte en noemt “ Imago “ Een koningin leeft tussen de 3 en de 5 jaren, een werkster leeft 6 weken in de zomer en 6 maanden in de winter, terwijl een dar dood gaat bij het paren met een koningin, anders blijft hij enkele maanden leven, zolang hij eten ontvangt.
Oude kronieken
96
