Camelot - kurs zastępowych | materiały

Druhno Zastępowa, Druhu Zastępowy!

Przed Tobą przygoda w ramach Akademii Doskonalenia, dwa zjazdy w doborowym towarzystwie, pod okiem zaprawionych w harcerskich bojach i doświadczonych działaniem w drużynach.

Jeśli jesteś na tym kursie, to dlatego, że Twoja kadra w drużynie dostrzegła w Tobie niecodzienny potencjał – jesteś liderem! Jak w królewskim zamku Camelot zostałeś powołany do bycia rycerzem na dworze – to ogromny zaszczyt i przyjemność. Pamiętaj, że idzie za tym odpowiedzialność za swoje zachowanie i wiedzę, postawa i ideały, które rozumiesz i szerzysz – najbardziej poważani rycerze nie tylko wyróżniali się odwagą i zwinnością, ale przede wszystkim rozsądkiem i czystością charakteru.

To nie przypadek, że skauting i harcerstwo najwięcej czerpią od rycerzy właśnie – stąd lilijka, stąd służba swojemu krajowi, stąd też wprost odniesie w Prawie Harcerskim, że jako harcerz postępujesz po rycersku. Czuwać – to nie znaczy biernie stać w otaczającej ciemności, by być tylko gotowym ewentualnie zareagować. Czuwać – to być przygotowanym do każdej sytuacji i wyzwania najlepiej jak się potrafi, z cierpliwością czekając na moment, kiedy przyjdzie się wykazać. A taki moment może nawet nie nadejść – wtedy jednak wyćwiczony charakter najlepiej będzie świadczył o Tobie i będzie inspirował Twoich harcerzy do takiej samej służby!

Stworzyliśmy ten kurs w taki sposób, aby był dla Ciebie przygodą a jednocześnie dał Ci możliwość przygotowania się do pracy z zastępem w możliwie najszerszy sposób. Nie wahaj się pytać ani próbować. Rycerze, którzy radzili w Camelocie też nie wiedzieli wszystkiego – ale znani są właśnie z tego, że gdy był przy nich Merlin – mędrzec i filozof korzystali z tego faktu niepomiernie. Ty też korzystaj z okazji – podziel się doświadczeniami, przeczytaj, spytaj innych o ich przemyślenie.

No właśnie... Przeczytaj.

Kompendium wiedzy, notatek i doświadczeń, które masz teraz w rękach jest efektem wieloletniej pracy i gromadzenia materiałów – szanuj to i wykorzystuj w pełni. Tę księgę tworzymy razem – Twoi przewodnicy po zastępowych zakamarkach i Ty – swoimi spostrzeżeniami, notatkami i wnioskami.

Ta księga nie ma spisu treści – jak w rycerskim zamku Camelot, tak i tutaj o część materiałów trzeba zawalczyć, część dostaniesz w tradycyjnym spadku jako dorobek poprzednich pokoleń, a część wypracujesz samodzielnie.

Niechaj Ci służy na dalszej ścieżce!

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 1

©: phm. Marta Modelska (redakcja) opracowane na podstawie materiałów z kursu zastępowych Hordy circa 2006, kursu drużynowych circa 2008, materiałów programowych GK ZHP, notatek własnych, wydawnictw harcerskich (odniesienia przy właściwych fragmentach tekstów) materiały repertuarowe kursu zastępowych Camelot, organizowanego przez szczep 328 WDHiGZ Horda skład, korekta, grafiki: phm. Marta Modelska, 328 WDHiS,, wybór treści: phm. Marta Modelska, pwd. Rafał Pawłowski (328 WDHS Ordu)

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 2

Integracja Integracja odbywa się po przez bardzo wiele działań, bo tak na prawdę większość rzeczy wykonywana razem integruje, gdy ma się wspólny cel, który jest akceptowany i atrakcyjny dla grupy. Np. pójście drużyną obierać ziemniaki, gdzie samo obieranie nie jest przyjemne, ale kiedy wytłumaczy się, że naszym celem jest pomóc naszemu instruktorowi kuchennemu z naszej drużyny, który bez tej pomocy robiłby to do późnej nocy to wszyscy pójdą i z przyjemnością będą obierać ziemniaki. Nie zależnie od formy integracji, bardzo ważne jest to by ona przyczyniała się do tworzenia tożsamości grupy oraz to by tłumaczyć cele czynności które wykonujemy.

1 Wyliczanka imion Opis:Każdy mówi przymiotnik na literę na która zaczyna się jego imię i powtarza imiona które były przed nim wraz z przymiotnikami. Przykład: Raźny Rafał. Raźny Rafał, Meczący Maciek. Raźny Rafał, Męczący Maciek, Fajny Filip itd.

2 Granat Opis: Za granat służy np. korek od butelki. Granat należy rzucić poczekać aż się zatrzyma i powiedzieć czyjeś imię. ta osoba ma za zadanie rzucić się na granat by ocalić resztę ludzi. By tego dokonać wykonuje 1 krok po czym jeśli nadal nie jest w stanie do niego sięgnąć kładzie się i resztę drogi się do niego czołga.

Uwagi: zabawa w czystym pomieszczeniu lub w ubraniach do pobrudzenia. Kiedy się rzuca granatem, to można wcisnąć kogoś pod ławki, gdzie jest ciasno i co daje większa satysfakcji, zabawę, ale jak zmienimy zasady by korek można było tylko kłaść to wtedy wszyscy będą leżeć w jednym miejscu co daje podobny efekt do prezydenta 3 Marchewa, Dentysta Opis: Dwie osoby maja za zadanie oddzielić resztę osób od siebie. Naszą marchewą są harcerze którzy siadają jedno za drugim i łapią się mocno siebie. Dentysta polega na tym samym z tym że zamiast siedzieć jedno za drugim siedzimy w kółeczku.

Uwagi: Przed zabawą należy zdjąć wszystkie ozdobienia, które mogą być niebezpieczne podczas rozdzielania. Ważne jest by osoby wyrywające robiły to z głową.

4 Podsiadany Opis: Każdy po za osobą, która zaczyna bierze krzesło i siada w kręgu. Osoba zaczynająca mówi: "wstają osoby które jak były małe to nie lubiły pić mleka" w tym momencie wstaje każda osoba która nie lubiła pić mleka i przesiada się. Osoba dla której zabraknie miejsca staje na środku i mówi : "wstają osoby które...". Osoba mówiąca musi podać przykład który tez jej dotyczy.

Uwagi: Zabawa sama w sobie jest prosta i można dawać tematykę by zwiększyć jej wartość. np "Kiedy byłem mały/a to" , "lubię ludzi którzy", "Często mam problem z" 5 Człowiek jako obraz Opis: Łączymy się w pary i w parach za zadanie mamy narysować to czego uda nam się dowiedzieć od drugiej osoby o niej samej. Gdy wszyscy skończą przedstawiamy kolegę z pary za pomocą swej pracy.

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 3

Uwagi: To może być kierowane do grupy, która się nie zna i wtedy muszą ogólnie dowiedzieć się najwięcej o sobie, a w grupie, która się zna można zadać pytanie np. co robiło się w wakacje poza obozem.

6 Jestem inny/a Opis: Każdy z nas wyciąga ręce przed siebie, tak by było widać palce. Osoba zaczynająca musi powiedzieć rzecz, której nigdy nie robiła I najlepiej by była to taka rzecz, którą robili prawie wszyscy inni.

Kiedy ktoś powie np: nigdy nie grałam w gry komputerowe dłużej niż 40 minut, to wszyscy co grali dłużej niż 40 minut tracą jeden palec. Gra się dopóki nie zostanie jeden gracz.

7 Co by było? (http://horda.org.pl/gry) Opis: grupa, trzymając się za ręce, tworzy łańcuch od najzimniejszych do najcieplejszych rąk. Każdy musi znaleźć sobie takie miejsce, w którym osoba po lewej stronie będzie miała trochę zimniejsze, a po prawej trochę cieplejsze ręce 8 Od naj do naj Opis: Każdy bierze krzesło i ustawia je w szeregu po czym staje na nim. Następnie dostają polecenie ustawić się od najmłodszego do najstarszego (liczą się dni i miesiące tylko) bez mówienia. Inne naj: wzrost, rozmiar stopy, czas złożenia przyrzeczenia harc, pierwsza zbiórka.

9 Co by było gdyby?

Opis: Tworzymy trzy grupy i dajemy im trzy różne pytania na kartce np. “Co by było gdyby zamiast deszczu spadała czekolada?”wypisuję się jak najwięcej odpowiedzi. Po kilkunastu minutach na podstawie odpowiedzi inne grupy zgaduje jakie było pytanie.

10. Piłka Opis: Uczestnicy stają w kręgu. Rzucamy do siebie piłkę przedstawiając się, tak, żeby każdy dostał raz piłkę– trzeba zapamiętać, od kogo się ją dostało i do kogo rzuciło. Ostatnia osoba odrzuca piłkę do pierwszej Następnie rzucamy jedną piłkę, która ma przewędrować grupę w tej kolejności, w jakiej się przedstawialiśmy i krąży dalej w kręgu. Kiedy piłka przejdzie już przez pierwsze 3 osoby rzucamy kolejną. Dodajemy ilość piłek w grze tak, aby było ich jak najwięcej w ruchu.

Uwagi: można zastąpić maskotkami, piłkami ping-pong – małymi rzeczami zdatnymi do łapania. Należy pilnować tempa rzutów, aby nie było przestojów w grze.

11. Mój plecak Opis: Uczestnicy wyciągają jedną rzecz z kieszeni, portfela bądź z plecaka. Następnie mówią coś, czego grupa o nich nie wie, porównując się do tej rzeczy. Np. Jestem jak pastylki na ból gardła, ponieważ potrafię być słodka i jednocześnie silna.

12. Ja – my Opis: Każdy harcerz otrzymuje kartkę, na której musi dokończyć zdanie: „ Ja...”. Następnie łączymy się w dwójki z dwóch zdań zdań tworzymy jedno „My...” Łączymy się w trójki i tworzymy wspólne hasło.

Następnie wspólnie wypracowujemy motto zastępu.

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 4

Rycerskość – E. Piasecki, M. Schreiber Gdy w wiekach średnich wytworzyły się u ówczesnego rycerstwa cnoty godne naśladowania, to dzisiaj, gdy o istocie rycerstwa stanowi już nie stan ani urodzenia, ale osobista zasługa człowieka, powinny te cnoty znaleźć tym szersza zastosowanie.

I oto cześć stała na czele tych zalet, o które walczono i za które oddawano życie. Ani kłamstwo, ani kradzież nie splamiły dawnych rycerzy. Raczej życie oddać, niż dopuścić się takich występków, było ich zasadą. Zawsze gotowi oddać życie w obronie swej Ojczyzny, walczenie ścierali się z wrogiem, gdziekolwiek się okazał i z którejkolwiek strony zagrażał krajowi. I dawny rycerz, podobnie jak wasz zastępowy miał przodownika i 4-6 harcerzy, miał swego giermka i swych paziów. I cała ta gromadka szła z sobą ręka w rękę, mając na oku czystość swej sławy i wierność dla swego Narodu i Ideałów.

Uprzejmość, szczególniej dla kobiet i dzieci, zawsze ich zdobiła. Nie ociągali się nigdy, ilekroć słabi i bezbronni potrzebowali pomocy, i szczędzili, żyjąc sami skromnie, aby wesprzeć swoich współbraci.

Jeden drugiego uczył sztuk rycerskich, z których użytek składali na ołtarzu Ojczyzny. O zdrowie swe dbali, wiedząc, że tylko posiadając je, potrafią odpowiedzieć swym obowiązkom.

W zasadach rycerskości, ty, młody harcerzu, pójdź za ich przykładem. Staraj się o to, abyś nie opuszczał żadnego dnia, nie wyświadczywszy komuś jakiejś przysługi. Myśl o tym wstając rano i przypomnij sobie, czy spełniłeś to, kładąc się wieczór spać. Jeśli zapomniałeś o tym jednego dnia, staraj się następnego dwie przysługi bliźnim swym wyświadczyć. Pamiętaj, że ten obowiązek mieści się w twym ślubowaniu harcerskim, że na pełnieniu przyjętych na siebie zadań polega czystość twej czci. Nie musi być wielki twój dobry uczynek. Spełniając go już, czy to oddając kilka groszy dla biednych, czy to prowadząc zbłąkanego czy kobietę, ustępując w tramwaju miejsca starszemu, dając spragnionemu psu czy kotu wody, czy wreszcie nawet usuwając z chodnika śmieć czy pestkę, na której kto się może potknąć. Ale co dzień, musisz jeden dobry uczynek spełnić, a liczy się on tylko wtedy, gdy zań nie przyjmujesz ani nie oczekujesz nagrody i pochwał.

Fragment „Rycerskość” w: E. Piasecki,, M. Schreiber „Harce młodzieży polskiej”

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 5

Gawęda o rycerskości – R. Baden-Powell Człowiek wewnętrznie zdyscyplinowany, opisany przez poetę Browninga to ten: „który nigdy nie podawał pleców, lecz podążał śmiało naprzód, który nigdy nie wątpił, że mógłby przebić chmury, który nigdy nie uległ, choćby prawda wydawała się pogrążona, a zło tryumfowało.

Bo zważ – upadamy aby się podnieść, przegrywamy, żeby walczyć lepiej, zasypiamy, ażeby się obudzić”.

Likurg [grecki filozof] powiedział, że bogactwo państwa zależy nie tyle od posiadania wielkiej ilości pieniędzy, co ludzi zdrowych na ciele i duszy, wytrzymałych fizycznie i zdolnych do ciężkiej pracy, posiadających głęboki i zdrowy sąd o rzeczach.

Prawdziwy rycerz stawia honor ponad wszystko - honor był święty. Człowiekowi honorowemu zawsze można zaufać, nie zrobi on nic, co by mu ubliżało, nie skłamie, nie oszuka przełożonych, pracodawców ani tez podwładnych, zawsze posiada u ludzi uznanie. We wszystkim, co czyni, kieruje się honorem.

W każdej katastrofie okrętowej kapitan pozostaje do ostatniej chwili. Dlaczego? Przecież okręt to kupa żelaza i drzewa; przecież życie kapitana jest równie cenne jak którejkolwiek kobiety czy dziecka, spośród znajdujących się na okręcie. A jednak najpierw muszą wszyscy znaleźć bezpieczne wyjście, zanim kapitan spróbuje ocalić własne życie. Dlaczego? Ponieważ okręt jest jego okrętem i nauczono go, że winien trwać przy nim, a on uważa, że postąpić inaczej, to znaczy splamić honor – honor zaś stawi ponad marnym bezpieczeństwem. Tak samo skaut będzie cenił swój honor wyżej niż cokolwiek innego.

Brytyjczycy bardziej niż inne narody zwracają uwagę na szlachetność w grze, dlatego w Anglii kształtowali się rycerze jak Ryszard Lwie Serce, czy bracia Okrągłego Stołu. Jeśli zobaczysz, że wielki drab zamierza się na małego i słabego chłopca przeszkodzisz mu, bo to gra nieszlachetna.

A jeśli w walce jeden powali drugiego, nie będzie go już wtedy bił i dźgał; gdyby tak robił, uważałby go każdy za dziką bestię. Ale prawa na to nie ma – zamknąć go w więzieniu nie można. Zasada „szlachetnej gry” przechowała się właśnie od czasów dawnych rycerzy jako pojęcie rycerskości i musi zawsze być przestrzegana.

Uczciwość to forma honoru. Człowiekowi honorowemu można powierzyć wszelką ilość pieniędzy czy innych wartościowych rzeczy bez obawy, by je mógł ukraść. Wszelkiego rodzaju oszustwo przynosi wstyd i poniżenie.

Jeśli najdzie się pokusa oszukiwania w grze, żeby osiągnąć zwycięstwo albo czujesz się bardzo nieszczęśliwy, kiedy gra, w której bierzesz udział, idzie słabo, powiedz sobie: „ Przecież to tylko gra. Nie zastrzelę się, jeśli przegram. Zawsze kiedyś da się wygrać. Będę grał wytrwale i czuwał na dobrą chwilę”. (...)

I zawsze pamiętaj o tym, że jako prawdziwy skaut, przegrawszy grę, winieneś natychmiast wnieść okrzyk na cześć zwycięzców albo też uścisnąć rękę i pogratulować przeciwnikowi, który cię pobił. Reguła ta ma być przestrzegana we wszystkich harcach, grach i zawodach skautowych. „Pozwól mi, Boże, zwyciężyć, lecz jeśli w Twej nieprzeniknionej wiedzy postanawiasz nie uczynić mnie zwycięzcą, spraw, bym był prawym zwyciężonym.”

Fragment y„Rycerskość” , „Honor”, „Szlachetna gra”, „Uczciwość” w: R. Baden-Powell„Skauting dla chłopców”, Kraków 2010

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 6

Obrzędy w zastępie Duch zastępu - R. Phillips Niezależnie od tego, zarówno zastępowy, jak i drużynowy powinni dołożyć starań, aby wzmocnić ducha zastępu. Duch zastępu to zakorzenione głęboko u każdego członka zastępu poczucie przynależności do zwartej i samodzielnej gromady, która wymaga od każdego członka wykonania przypadającego nań zadania tak dokładnie, aby całość była zawsze doskonała bez zarzutu.

Gdy chłopiec złoży Przyrzeczenie i tym samym staje się całkowicie członkiem zastępu.

Ceremonia przyjęcia, opisana w .Scouting for Boys. powiada: Nowy skaut i jego zastępowy odchodzą do swojego zastępu. Nowy skaut przestaje odtąd już być zwykłym tylko chłopcem, a staje się słoniem, krokodylem, a może nawet turkawką czy kukułką. Jednak nie tylko nazywa się kukułką, lecz musi zaraz nauczyć się obyczajów kukułek.

Zaczyna od nauki zawołania zastępu, które powinno być tak głośne, żeby je można było usłyszeć i odróżnić w lesie z odległości 50 kroków. Zawołanie zastępu służy do celów praktycznych, więc należy go używać możliwie najczęściej. Znaczenie tego faktu, że ktoś jest kukułką, podkreślał Baden-Powell mówiąc: żadnemu skautowi nie wolno naśladować zawołań innych zastępów. Chodzi o to, że wilk udający jagniątko . Kłamie, a na słowie skauta można polegać nawet wtedy, gdy jest lisem.

Nauczywszy się zawołania zastępu, nowy skaut przystąpi do zapoznania się ze zwyczajami zwierzęcia lub ptaka służącego za godło. Nauczy się podpisywać po skautowemu, do czego konieczna jest umiejętność rysowania godła zastępu. Są to całkiem elementarne sposoby budzenia ducha zastępu, ale w harcach nie wolno lekceważyć nawet drobiazgów.

Inna wskazówka Baden-Powella powiada, że zastęp powinien zawsze mieć jakieś hasło, o ile możności wymyślone przez samych skautów. Zastęp „Buldogów” może np. mieć hasło: „Odważnie i bez zdrady”, a „Kruki”: „Nasze krakanie nigdy nie jest złowieszcze.”

Jeszcze inny sposób zaznaczenia odrębności zastępu to przydzielenie zastępom własnych kącików w izbie drużyny. Niektóre drużyny są w tak szczęśliwym położeniu, że mogą dla każdego zastępu przeznaczyć osobny pokój. Zwykle jednak drużyna ma do dyspozycji jeden tylko pokoik i wtedy warto przydzielić każdemu zastępowi osobny kąt lub odcinek świetlicy. Chodzi o to, aby każdy z „Orłów”, przychodząc wieczorem na zbiórkę drużyny, zmierzał prosto do „orlego gniazda”, jakby taki kąt nazwać (lisy będą chodzić do lisiej nory, lwy do lwiej jamy itd.).

Jeżeli izba służy wyłącznie do użytku drużyny, każdy kącik można odpowiednio przyozdobić.

Zastępy postarają się na pewno o wieszadła na kapelusze i płaszcze i o szeregi na laski skautowe (Kapelusz i długa laska są nieodzowną częścią munduru angielskiego skauta). Tak samo na obozie zastęp przyozdobi totemem wejście do swojego namiotu.

Fragment „Duch zastępu” w: R. Phillips „System zastępowy”, Łódź 2000

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 7

OBRZĘDY I ZWYCZAJE W ZASTĘPIE NAZWA

Związana, wspólnie wybrana

FUNKCJE

obrzędowe mianowanie

PROPORZEC

Chorągiewka zastępu z wyszytą nazwą, logiem itp.

KOLOR

Ulubiony kolor harcerzy z zastępu.

Cały zastęp może pisać zielonym długopisem.

MIEJSCE SPOTKAŃ

Możecie z zastępem organizować spotkania w specjalnym, umówionym miejscu, niekoniecznie tam, gdzie inne zastępy.

ELEMENT UBIORU

Każdy harcerz może nosić jednakowe sznurówki, kolczyki, rajstopy, buty, albo wyszyć na mundurze nazwę logo zastępu.

ZNAK ROZPOZNAWCZY / GODŁO

symbol, logo, powinien być łatwy do narysowania przez każdego członka zastępu

OKRZYK

Wymyślony i związany z tematem obrzędowości. Używany np.: tylko wtedy, gdy członek zastępu dostanie pochwałę

PIOSENKA / HYMN

Hymn zastępu, można wybrać sobie już istniejącą albo wymyślić

PLĄS

Zabawa wymyślona lub bardzo lubiana przez zastęp, .

TAJEMNICA

Coś, o czym wiedzą tylko członkowie zastępu.

LEGENDA

Bajka, opowiadanie o zastępie, skąd się wziął, czym się zajmuje

ROZPOCZĘCIE ZBIÓRKI

Wyjątkowy sposób rozpoczęcia zbiórki, np.: każdy z zastępu zjada kawałek czekolady albo następuje odśpiewanie hymnu zastępu

ZAKOŃCZENIE ZBIÓRKI

Wyjątkowy sposób zakończenia zbiórki, np.: krąg rady, rozpalanie swojego świecznika, wspólne milczenie, wręczanie pochwały

KRONIKA

Zapisane przygody zastępu, SKARBIEC zdjęcia, ważne wydarzenia…

Super sprawa, szczególnie, gdy po latach można powspominać.

Skrzynia, pudło ze skarbami zastępu.

Miejsce na pamiątki oraz różne przydatne rzeczy, np.: zapasowe struny lub „ściągi” z symboliki.

PSEUDONIMY

Każdy w zastępie może mieć jakąś SZYFR / ksywę, przydomek, np.: dotyczy CZCIONKA zalet, wyglądu albo charakteru

Wymyślony, znany tylko przez jego członków, używany, gdy chce się coś zachować w tajemnicy.

TOTEM

wykonany z drewna bądź czegokolwiek innego, związany z tematem obrzędowości.

PIECZĄTKA

Może być wykonana z ziemniaka lub drewna, używana przy podpisywaniu się.

PRZYWITANIE

Charakterystyczny dla zastępu sposób witania się z członkami zastępu.

JĘZYK

Własny język zastępu, swoje określenia. Np.: zbiórka to kapusta, harcerze- buraki itp.

ŚWIECZNIK

Każdy harcerz może mieć na nim swoją świeczkę, którą zapala na początku zbiórki. Kto ma najbardziej stopioną świeczkę, ten był najczęściej na zbiórce.

KONSTYTUCJA

Spis zasad obowiązujących zastęp

NAGRODY

Sposób oznaczania wdzięczności, pochwał (np. przyznanych przez innych członków zastępu)

PRZYJĘCIE DO ZASTĘPU

Wręczenie amuletu, talizmanu, nauka zwyczajów zastępu

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 8

1. HARCERZ SUMIENNIE SPEŁNIA OBOWIĄZKI WYNIKAJĄCE Z PRZYRZECZENIA HARCERSKIEGO Baden-Powell zapytany, czy do skautingu należy wprowadzić wychowanie religijne, odpowiedział, że nie, bo cały skauting jest z natury swojej religijny. (…) Baden-Powell był chrześcijaninem. Stąd zbieżność skautingu z wartościami chrześcijańskimi. Zbieżność tak daleka, że można mówić o tym, iż Prawo Skautowe jest powtórzeniem Dekalogu językiem młodzieży.

Można bardzo daleko zajść szukając analogii i powiedzieć, że chrześcijaństwo jest bardzo skautowe. Jest jedyną religią, która obejmuje miłością wszystkich ludzi, bliźnich, każdego współczłowieka. Inne religie —judaizm, islam, hinduizm, buddyzm — zawężają miłość do rodu, klanu, narodu, współwyznawców. Tylko chrześcijaństwo „niesie pomoc bliźnim" — wszystkim bliźnim, choć wszystkie religie świata chwalą Boga, który — według Konfucjusza —jest wspólnym ojcem wszystkich ludzi.

Z tą chwałą Bożą w Polsce to bywa różnie. Ojciec Jacek Woroniecki mawiał, że Polacy dopiero od słów „chleba naszego powszedniego daj nam dzisiaj" rozumieją, o co chodzi w Modlitwie Pańskiej.

Polacy modlą się o dobre stopnie w szkole, o zdanie egzaminu, o samochód, o udaną wycieczkę — modlitwa chwalebna, dziękczynna to rzadkość. Baden-Powell na pytanie, czy jego Modlitwa zawiera jakieś prośby do Boga, powiedział, że nie ma czasu na prośby, tyle ma do dziękowania.

Ale wróćmy do polskiego katolicyzmu. Jego wady — powierzchowność, emocjonalność, brak wiedzy religijnej, brak praktycznych konsekwencji w życiu — są powszechne. Znane jest też używanie wiary, jako hasła na politycznych sztandarach i w deklaracjach, instrumentalne traktowanie religii, jako narzędzia w walce politycznej. (…) Na harcerskiej służbie Bogu ciąży piętno polskiego katolicyzmu. Czy Harcerstwo zdoła się z tego kręgu wyłamać? Czy może stać się źródłem przemian, odrodzenia, nowego myślenia o Bogu, o życiu duchowym?

Filozof rosyjski N. A. Bierdiajew w książce pt. „Prawda i fałsz komunizmu” postawił tezę, że prawdą komunizmu jest protest przeciwko niezrealizowanemu chrześcijaństwu, zaś fałszem — przypisywanie niedoskonałości chrześcijan chrześcijaństwu jako idei. Może więc realizować chrześcijaństwo przez harcerską służbę Bogu, służbę najwyższym wartościom ludzkim — prawdzie i sprawiedliwości. Przez harcerską służbę bliźnim?

Jest taka powiastka — nie pamiętam czyja — o wędrownym sztukmistrzu cyrkowym, który osiadł w klasztorze, w chwilach wolnych od obowiązków zamykał się w kaplicy i przed obrazem Matki Bożej pokazywał swe kuglarskie sztuczki. Pytany przez zgorszonych i zdziwionych zakonników co robi, jak śmie, odpowiadał: „Chwalę Boga tak, jak umiem najlepiej". Niechże i nasze harcerskie kuglarstwo służy Bogu i chwali go jak najlepiej.

Fragment „...i kuglarze Bogu mili” Stefan Mirowski w: „Czuwaj”, nr x 11.1992.

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 9

2. NA SŁOWIE HARCERZA POLEGAJ JAK NA ZAWISZY (…) Bardzo ciekawa jest różnica między wyrażeniem angielskim a polskim tego pierwszego prawa skautowego. Anglicy mówią: na honorze skauta można polegać; Polacy: na słowie skauta można polegać, jak na Zawiszy. Piękniejszy jest tekst polski, jeśli już dobrze zrozumieć, co znaczy „słowo". Słowo jest to zewnętrzne odbicie wewnętrznej treści; nie tylko więc znaczy: wyrazy, ale wszystko to w zachowaniu się człowieka, z czego się wnioskuje o tym, jakim on jest i co uczyni. A więc polegać można na słowie tylko takiego człowieka, który nigdy i niczym nie kłamie i nigdy w niczym nie zawodzi. I takie określenie rzetelności jest piękniejsze, niż oparcie jej na wierności dla słowa honoru.

Od polskiego skauta wymagamy, by żadnego słowa na darmo nie rzucał, nie biorąc na serio zobowiązania, jakie zawiera. A więc naprzód w wyrażeniu opowiadaniem jakiejś rzeczywistości. Musimy wymagać, by skaut tak poskromił swoją wyobraźnię, by jego opowiadanie z samego już przyzwyczajenia zawsze było zgodne z rzeczywistością, nie tylko wtedy, gdy party przez niedowierzanie kolegów, przyzwyczajonych do jego „koloryzowania", jak się to grzecznie nazywa, zapewni ich: „daję wam słowo, że tak było". Mówiąc po prostu - już swoje słowo daje: musi też ono być - prawdziwe. Skaut więc z każdą próbą blagi musi walczyć zawzięcie; nie od razu się uda przyzwyczaić blagiera do ścisłości, ale przy dobrej woli może się tak pilnować, że nie wypuści słowa nie skontrolowanego, nie sprawdzonego co do swojej wartości. Jeden wszakże musimy przy tym postawić warunek: kto chce w sobie walczyć z blagą, ten musi koniecznie starać się za wiele w ogóle nie mówić: bo jakże tu sobie przypomnieć, czy się w ciągu dnia nie powiedziało słowa nieścisłego, jeśli się ich tyle wypuszcza przez godzinę, że nikt nie spamięta, ile i jakich?!

Jest jeden zwłaszcza gatunek nieścisłości słowa, który szczególnie jest karygodny, tj. niedokładność w tym, co mówimy o innych. Z tego przyzwyczajenia do lekkomyślnego opowiadania i mówienia o innych wyrasta plotkarstwo - i nieodrodna jego córa: obmowa. Święty Filip Nereusz penitentcjarce jednej, której nie mógł przekonać o karygodności lekkomyślnego mówienia o innych, kazał za pokutę obejść całe miasto i oskubać tymczasem ptaka, rzucając pierze po drodze. Zdziwiona tą pokutą, ale posłuszna - wraca z tego dziwnego zajęcia - i pyta świętego spowiednika o rację. „Teraz, powiada, idź, pozbieraj wszystkie pióra, które rzuciłaś". - „To niemożliwe!" - woła zdumiona rozkazem. „Tak samo niemożliwe jest pozbieranie tych słów krzywdzących, które o bliźnich puściłaś w świat; któż im dziś krzywdę nagrodzi? Co im pomoże twój żal spóźniony?" Warto się często zastanawiać nad tym dosadnym obrazem.

Należy sobie tu postawić zasadę niewzruszoną: nigdy o bliźnim nic złego nie powiedzieć bez ostatecznej konieczności; nie wystarcza, żeby to, co powiedzieć mamy, było prawdziwe; trzeba w dodatku, aby było w danej chwili i wobec danych osób nieodbicie koniecznym powiedzenie tej prawdy, żeby było naszym obowiązkiem - wtedy tylko (więc w skautingu np. przy raporcie na rozkaz przełożonego) wolno nam wyjawić jakieś przewinienie bliźniego i to z wielką starannością dobierając słów, prawdzie ściśle odpowiadających, by go nie skrzywdzić. Wiem, że niewielu jest chłopców, którzy z rozmysłem krzywdzącą rozmowę o innych rozpowszechniają; takie potworne oszczerstwo nie leży w charakterze normalnego chłopca; ale ileż to ujmę czyniących wiadomości o znajomych rozchodzi się od nas, prawie bez naszej wiedzy? Skautowi nie wolno tak bezmyślnie siać krzywdy, on musi czuwać ściśle nad swoim językiem - bo szanuje swoje słowo: nie pozwoli mu się ponosić, ale z rozwagą i rozmysłem używa tego cudownego narzędzia działania. (…)

Fragment „O rzetelności” w: Ks. Kazimierz Lutosławski „Czuj duch”, Warszawa 1998.

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 10

3. HARCERZ JEST POŻYTECZNY I NIESIE CHĘTNĄ POMOC BLIŹNIM Myśliwy polujący na słonie opowiedział mi kiedyś o swoim polowaniu na wielkiego słonia, którego postrzelił niefortunnie, bo zraniony słoń zaczął się zataczać wkoło, gdy reszta stada uciekła po drugim, równie nieskutecznym strzale. Tylko dwa młode rozgniewane słonie zostały i, nie bacząc na śmiertelne ryzyko, podparły z obu stron rannego samca i pomogły mu ujść w górę skarpy. Zupełnie jak żołnierze na polu bitwy, wynoszący spod ostrzału rannego towarzysza. Dzielne zwierzęta, nie bacząc na własne ryzyko pospieszyły swemu bratu słoniowi na pomoc.

Człowiek nie zawsze jest chętny, by wyciągnąć do kogoś pomocną dłoń, nawet wtedy, gdy może to uczynić bez żadnego dla siebie ryzyka. Ale przecież może zmarnować nieco swego cennego czasu czy stracić zaplanowane przyjemności. A co o tym myślicie, chłopaki? W zeszłym roku jakiś nieco dziwaczny starszy pan zgłosił się do Departamentu Pracy w Waszyngtonie, poprosił o spotkanie z samym szefem. Powiedział, że chce pomóc pewnemu Rosjaninowi, który ma być deportowany do Rosji, choć tam z pewnością zostanie zastrzelony.

Minister powiedział, że jest mu przykro, ale skoro ten człowiek jest z Rosji, to musi tam wrócić. Starszy pan wsiadł na swój rower i pojechał do Białego Domu, gdzie poprosił o spotkanie z panem Prezydentem Rooseveltem. Ponieważ był bardzo uparty, w końcu Prezydent go przyjął, by wysłuchać jego sprawy.

Roosevelt zapytał starszego człowieka skąd jest. Ten odparł że jest Żydem i pożyczył pieniądze, by kupić rower, a przyjechał na nim aż z Teksasu. Prezydent, gdy to usłyszał, powiedział: „Ten Rosjanin też pewnie jest Żydem i dlatego chcesz mu pomóc. Wy, Żydzi, zawsze trzymacie się razem!" - „O nie" -odpowiedział proszący pan. „On jest Grekokatolikiem." - „To czemu mu pomagasz?" - „A cóż tu ma do rzeczy religia i pochodzenie? To człowiek potrzebujący ratunku i tylko to dla mnie się liczy."

Zawstydzony Roosevelt wydał natychmiastową decyzję, by Rosjanina nie deportować, a pana Cohena uczynił odpowiedzialnym za znalezienie mu pracy.

Pan Cohen, bohater tej opowieści bardzo dobrze znany w swym rodzinnym mieście Galveston ze swej życzliwości wobec bliźnich. Choć starszy i niepozorny miał największe serce ze wszystkich mieszkańców. Pomoc okazywał wszystkim wkoło, zapisując cudze problemy na mankietach swej koszuli, by o kimś nie zapomnieć. Każdego dnia mankiety zapełniała lista potrzebujących, których pan Cohen odwiedzał z pomocą, choć sam przecież nie był wcale zamożnym człowiekiem. Całymi dniami wykreślał ze swej listy kolejnych ludzi - od rana do wieczora.

Ta historia pana Cohena to ważna wskazówka dla skautów. Ilustruje Skautowe Prawo „...by pomagać innym ludziom w każdy czas", to znaczy, że trzeba nieść pomoc wszystkim bez względu na narodowość, wyznanie czy pochodzenie ludzi.

Skaut nie ma rękawów na których może sobie zapisywać to co ma robić, bo je zawija na znak gotowości do każdej pracy. Ale ku pamięci może sobie zrobić supełek na końcu chusty. A przed Panem Cohenem chciałbym zdjąć swą czapkę o uścisnąć Jego dłoń - a Wy?

Fragment „Być pomocnym. Nauczeni przez słonia” w: Robert Baden-Powell „Sam wiosłuj w swojej łodzi”, Kraków 2009.

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 11

4. HARCERZ W KAŻDYM WIDZI BLIŹNIEGO A ZA BRATA UWAŻA KAŻDEGO HARCERZA Jest taki program telewizyjny „Czar par". Polega on na rozgrywaniu przez pary małżeńskie na wielu spotkaniach szeregu — łatwych i trudnych, mądrych i mniej mądrych — konkurencji z różnych dziedzin życia codziennego, kulturalnego, czasem naukowego, konkurencji, za które rozmaite kompetentne zespoły jury złożone z profesjonalistów przyznają punkty.

Zwycięża para, która zdobyła największą liczbę punktów — to oczywiste. Niedawno odbył się finał kolejnej emisji tego programu — oglądałem go raczej przypadkowo, muszę jednak przyznać, że mnie najpierw zaciekawił, potem zadziwił, a na koniec „rozentuzjazmował". Okazało się, że nie tylko mnie.

Oto fragment kulminacyjnego punktu tego zdarzenia w relacji Tomasza Raczka z artykułu pod tytułem „Podział łupów" w tygodniku „Wprost" 1996, nr 6: „Dwie pary, które zajęły ex aequo pierwsze miejsce, poprosiły o nierozgrywanie dogrywki, aby nie wyłaniać ostatecznego zwycięzcy. Jurorzy i telewidzowie z najwyższym zdumieniem wysłuchali takiego mniej więcej wytłumaczenia: — W trakcie konkursu zaprzyjaźniliśmy się serdecznie i nie chcemy, by teraz nagrody nas podzieliły. Zdecydowaliśmy, że zamiast tego my podzielimy się nagrodami...”

Niewyobrażalne bogactwo, jakie w oczach przeciętnego Polaka stanowią komfortowy apartament i zagraniczna limuzyna, nagle zostało sprowadzone niemal do bezwartościowego gadżetu w porównaniu z wielokrotnie demonstrowaną przez obie pary przyjaźnią. Po co więc walczyć tak zawzięcie o zwycięstwo, jeżeli później okazuje się ono tak mało warte? I na to nasi zwycięzcy mieli gotową odpowiedź: my nie walczyliśmy, my się bawiliśmy... Czar par i jego zaskakujący finał okazał się... wyjściem z zadżumionego domu, łykiem świeżego powietrza, pozwalającym na oprzytomnienie i przypomnienie sobie, że świat jest piękny, o ile mamy z kim go podziwiać".

Na pytanie TVP 1, która przeprowadziła z laureatami wywiad, co zrobią z nagrodami (cytuję dalej T. Raczka), zwycięzcy „dentystka , reklamowiec, nauczycielka i policjant, niemal trzymając się za ręce, odparli lekko: — Sprzedamy i podzielimy się pieniędzmi; skorzystamy tylko z wycieczek językowych do USA i Australii. A poza tym... nasza przyjaźń dopiero się zaczyna!".

Dlaczego ja o tym piszę w miesięczniku instruktorów harcerskich? Tak mi się to bowiem widzi jako piękna lekcja proponowanego przez harcerstwo stylu życia. Bo to — mimo przecież „wielkiego szmalu" — gra, a nie walka. Bo nieważne, o co się gra, ale jak się gra. Bo więcej warta jest przyjaźń niż luksusy; wartości duchowe niż materialne dobra. Bo są, jak się okazuje, ludzie, którzy mają odwagę publicznego zaprezentowania takiej właśnie postawy w świecie, gdzie przeważnie publicznie zabierają głos osobnicy „między którymi nie ma mowy o przyjaźni, bezinteresowności i lojalności" (to znów uwaga T. Raczka).

Nie znam laureatów. Nie wiem, czy — co bardzo przecież możliwe — ich postaw nie kształtowało kiedyś harcerstwo. Tą drogą składam im harcerskie podziękowanie za ich postawę i serdecznie gratuluję nie tego sukcesu, o którym zapewne nieśmiało marzyli przystępując do współzawodnictwa, ale tego, który osiągnęli.

Fragment „Czar par” Stefan Mirowski w: „Czuwaj”, nr x 02.1996.

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 12

5. HARCERZ POSTĘPUJE PO RYCERSKU Widziałem w Kopenhadze w Ratuszu windę automatyczną, która nie zatrzymuje się, a porusza wolno między piętrami. Pasażerowie muszą wejść do windy w odpowiednim momencie i odpowiednio obliczyć moment „decydującego kroku".

Zaobserwowałem starszą panią, która podeszła do windy i dłuższą chwilę obserwowała jej pracę.

Przepuściła jedną kabinę, przy drugiej zrobiła krok do przodu, zawahała się w ostatniej chwili i nie wsiadła. Przy kolejnej próbie spróbowała za szybkiego podejścia, przy następnej - spóźniła się. I w końcu zrezygnowała. Cały czas działała w myśl zasady unikania najmniejszego ryzyka. Jeden szybki i stanowczy krok przyniósłby jej sukces. Ostrożność jest potrzebna, jeśli planujesz kolejny krok, bo nawet bardzo mały krok może przynieść duże zmiany na dobre lub na złe - „z małych żołędzi wyrastają duże dęby".

Ta zabawna historyjka niesie głębszy morał. Gdy ją pierwszy raz przytoczyłem, ktoś zarzucił mi, że jako skaut powinienem był pomóc tej pani. Wytłumaczyłem się, że — skaut nie opowiada nikomu o tym, co i jak uczynił, a tym bardziej o udzielonej pomocy - nawet jeśli taka pomoc nie przyniosła efektu.

Młody człowiek jest podatny na robienie śmiałych kroków ze zwykłej nieświadomości lub braku uwrażliwienia tam, gdzie starszy będzie się wahał. Skoczy tam, gdzie trzeba stąpać ostrożnie. Jest jednak wiele wskazań moralnych i ostrzeżeń, które wchodzącym w życie Wędrowcom może przekazać starszy, bardziej doświadczony skaut, który początek drogi i czyhające na niej pułapki ma już za sobą. „Ostrożność nade wszystko" - to hasło wymyślone w Ameryce. Moim zdaniem świetnie nadaje się do rozpowszechnienia, jeśli chcemy nauczyć ostrożności przy przechodzeniu przez ulicę. Ale czy nadaje się w tym samym sensie do stosowania w życiowych przedsięwzięciach? Ryzyko ponoszone we wspólnym interesie prowadziło do odkryć, do poszerzania świata i do budowania przyszłości. Gdyby opierano się na asekuranctwie i, co gorsza, na hamowaniu postępu w imię zasady „Bezpiecznie ponad wszystko", niczego byśmy nie osiągnęli.

To inne wychowanie niż karmienie łyżeczką i wznoszenie życiowych gniazdek swym pociechom przez nierozumnych rodziców. Wyobraźmy sobie społeczeństwo złożone z samych niezaradnych, potrzebujących pomocy, ochrony i szukających możliwie łatwej i bez ryzyka pracy młodych ludzi.

Południowoafrykańscy strażnicy przyjęli za swoje zawołanie słowa „Be prepared" - Bądź przygotowany – Czuwaj!

Na każde nieoczekiwane zdarzenie, na każde wyzwanie, bo południowoafrykański strażnik mógł być wezwany do ujeżdżania konia, zaszczepienia dziecka, zbudowania schronienia, (...) rozsądzania sporów krajowców, wyznaczania górniczych działek, bycia strażnikiem czy lekarzem pierwszej pomocy. I wszystko, co robił, robił dobrze, po prostu wiedział, że wypełnia wezwanie hasła „Bądź przygotowany – Czuwaj!"

I tak właśnie jest w życiu. „Czuwaj!" znaczy być przygotowanym na każdą ewentualność, mieć ukształtowany prawy charakter, zdrowie i kompetencje. Można to osiągnąć tylko drogą samokształcenia, zależnego jedynie od własnej woli.

Fragment „Podejmowanie ryzyka” w: Robert Baden-Powell „Pokłosie wędrówki do sukcesu”, Kraków.

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 13

6. HARCERZ MIŁUJE PRZYRODE I STARA SIĘ JĄ POZNAĆ Zresztą nie ma potrzeby obserwowania pól i lasów, wystarczy przyjrzeć się sobie samemu, aby móc studiować przyrodę. Skąd pochodzisz? Z maleńkiego zarodka, który rozwinął się powoli w ciało złożone z mięśni, kości i ścięgien, w ciało sprężyste, przypominające wyglądem twego ojca i matkę, ciało zdolne do wykonywania wszelkich rozkazów, które otrzyma od mózgu.

Ciało ludzkie we wszystkich swych częściach posiada cudowne organy. Spójrz na przykład na oko - przyrząd zadziwiający i tak czuły, że przewyższa wszystko, cokolwiek ludzie wynaleźli. Informuje ono natychmiast umysł, objawiając mu obecność bliskich lub dalekich przedmiotów, ich brzydotę lub piękno, ich kształt i barwę. Czyta ono tę stronicę i ze składu literek, które są tu wydrukowane - podaje twemu mózgowi myśli i idee, które przechowywać odtąd będziesz, aby się kiedyś móc nimi posłużyć.

Dotknij tej książki palcem i jakkolwiek prosty jest ten ruch - pomyśl, jak bardzo on jest cudowny. Oko telegrafuje do mózgu, (...) Mózg natychmiast poleca mięśniom kierującym ręką aby przesunęły dłoń i palec do wskazanego punktu. Nerwy, będące na końcu palca, telegrafują niezwłocznie do mózgu, że rozkaz jest wykonany i że książka jest ciepła lub zimna, o powierzchni gładkiej lub chropowatej itd. (...) A przecież na całym tym świecie pełnym cudów człowiek nie jest tyko sam jeden. Żyją tu miliony istot podobnych. A wszyscy są aż do najmniejszych szczegółów zbudowani według tego samego wzoru, aczkolwiek niemożliwością byłoby wyszukanie dwojga ludzi, których umysł, ciało i wygląd zewnętrzny byłyby do siebie całkowicie podobne.

Zarówno wtedy, gdy śpisz, jak i gdy czuwasz, czujne serce wykonuje nieustannie swój obowiązek. Jeśliby kiedyś zastrajkowało, jeśliby kiedyś zaniedbało swej pracy bodaj na minutę - byłoby to śmiercią dla Ciebie. (…) Jak tylko oczy lub uszy zadepeszują mózgowi, że coś niezwykłego się stało, jeśli jakiś gwałtowny hałas wybuchnął koło Ciebie lub jeśli nocą ucho Twe uchwyci wilcze kroki kogoś, kto zbliża się, aby Cię pchnąć nożem - ucho telegrafuje do mózgu, mózg do serca i serce natychmiast zaczyna pompować krew ze zdwojoną szybkością. (…) Wiele zależy od Twego serca: zdrowie a nawet życie zależą od sposobu, w jaki serce wypełnia swą powinność. A jednak jak mało ludzie myślą o swych obowiązkach względem serca. (…)

Spójrz na końce swych palców, na chropowatość skóry, na wszystkie te widoczne na skórze krzywizny i kółka. Zrób przy pomocy atramentu odcisk palca na papierze i zbadaj to przez szkło powiększające. Tysiące innych osób mogłoby uczynić to samo -nie spotka się jednak nigdy dwóch odcisków jednakowych.

Zastanów się nad każdą inną częścią swego ciała i nad cudownym sposobem, w jaki jest zbudowana. Pomyśl o odczuciach, jakie ją przenikają o czynnościach, jakie wykonują na twój rozkaz.

Zaczniesz wtedy rozumieć, że ta cudowna żywa maszyna została Ci powierzona, abyś się nią posługiwał we właściwy sposób. Jeśli to pojmiesz - nabierzesz dla niej szacunku.

Fragment „Ciało ludzkie – dział studium przyrodniczego” w: Robert Baden-Powell „Wędrówka do sukcesu”, Kraków 2008.

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 14

7. HARCERZ JEST KARNY I POSZŁUSZNY RODZICOM I WSZYSTKIM SWOIM PRZEŁOŻONYM Przykładem jakie zasługi mogą oddać chłopcy wywiadowcy był uformowany w czasie obrony Mafekingu w 1900 roku korpus chłopców. Mafeking, jak zapewne wiecie, był zwykłym miasteczkiem prowincjonalnym, położonym na otwartych płaszczyznach Afryki. Nikomu nigdy by nie przyszło do głowy, by mogło ono kiedyś być zaatakowane przez nieprzyjaciela – wydawało się to równie nieprawdopodobnym, jak nieprawdopodobnym wydaje się wam, by mogło zostać zaatakowane wasze miasto. Ale to właśnie uczy nas, jak w czasie wojny musicie być gotowi nie tylko na to, co jest nieprawdopodobne, ale i na to, co jest możliwe.

Kiedyśmy doszli do przekonania, że Mafeking będzie zaatakowany ściągnęliśmy dla jego obrony garnizon złożony z 700 ludzi przeszkolonych, ponadto przeszkoliliśmy około 300 dorosłych mieszkańców miasta. (…) Razem więc mieliśmy 1000 ludzi do obrony miasta o obwodzie pięciu mil (ok.8km), w którym znajdowało się 600 białych kobiet i ok. 7000 tubylców. Każdy człowiek był cenny, a w miarę jak ich liczba topniała, jedni padali zabici, inni byli ranni, obowiązki pozostałych na polu bitwy stawały się coraz cięższe.

Wtedy, na mój rozkaz, główny oficer sztabu zebrał wszystkich miejscowych chłopców, zorganizował ich w korpus kadecki, ubrał w uniformy i wyuczył musztry. Powstał z nich pierwszej klasy doskonale prezentujący się i pożyteczny oddział. Używaliśmy dotychczas mnóstwa ludzi do noszenia rozkazów i zleceń, do trzymania wart dziennych i obowiązków służbowych. Teraz przejęli te obowiązki chłopcy kadeci, a zwolnieni ludzie mogli wzmocnić linię frontu bojowego. Chłopcy, pod wodzą swojego majora – chłopca imieniem Goodyear – wykonywali swą służbę sprawnie i dobrze zasłużyli na medale, które po wojnie otrzymali. Wiele z nich jeździło na rowerach, dzięki czemu mogliśmy utworzyć służbę pocztową, która przewoziła listy posyłane sobie przez ludność aby nie musieli się oni narażać na niebezpieczeństwo i część meldunków wojskowych.

Odezwałem się raz do jednego z tych chłopców, gdy przebrnął przez potężny ogień: „Jak się będziesz pętał na rowerze, gdy odłamki od granatów tak latają jak teraz, to cię kiedyś trafi”. Na co on mi odpowiedział: „Ja, proszę pana, tak szybko jadę, że mnie żaden nie dosięgnie.” Zdawało się, że chłopcy zupełnie nie zwracają uwagi na kule, zawsze byli gotowi do przewożenia rozkazów, choć za każdym razem było to połączone ze śmiertelnym niebezpieczeństwem. Czy któryś z was postąpiłby tak? Gdyby jacyś wrogowie ostrzeliwali tę ulicę, a ja bym kazał przenieść zlecenie do domu naprzeciw, czy uczynilibyście to? Pewny jestem, żebyście uczynili jako ludzie honoru, ale chyba z niezbyt wielką ochotą.

Bo do tego trzeba się przed tym przygotować. To tak jak z danie nurka pod wodę – facet przyzwyczajony do kąpania się w ogóle o tym nie myśli, ćwiczył to wciąż. Ale powiedzcie takiemu, który nigdy tego nie robił, a będzie się wahał.

Tak samo jest z chłopcem, który przyzwyczaił się słuchać rozkazów od razu, bez względu na to, czy łączy się z tym ryzyko, czy nie/ Gdy w czynnej służbie zlecicie mu coś wykonać, zrobi to, choćby było to nie wiem jak niebezpieczne. A inny gość , który nie zwykł był słuchać rozkazów, sprzeciwi się i stanie się jako tchórz przedmiotem pogardy nawet dla tych, co przed tym byli jego przyjaciółmi.

Nie musicie jednak czekać aż do wojny, by wykonywać służbę wywiadowczą – jako wywiadowcy w czasie pokoju znajdzie każdego dnia wszędzie dość do zrobienia.

Fragment „Chłopcy jako wywiadowcy w Mafekingu” w: Robert Baden-Powell „Skauting dla chłopców”,

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 15

8. HARCERZ JEST OSZCZĘDNY I OFIARNY (…) Więcej ludzi dziś oszczędza i ogranicza wydatki. Wspominałem już, że wstrzemięźliwość buduje charakter i pozwala, co oczywiste, oszczędzić pieniądze. Nigdy nie sugeruję nikomu czegoś, czego nie robiłem sam, dlatego szczerze Wam zalecam oszczędzanie.

Byłem szóstym dzieckiem z dziesięciu w rodzinie. (…) Nie wzrastałem więc w dobrobycie i gdy wstąpiłem do wojska, musiałem się utrzymywać z bardzo skromnej pensji. Nie było to łatwe, oznaczało konieczność rezygnacji ze śniadań czy posiłków w kantynie. Nie paliłem ani nie sięgałem po trunki. To oznaczało też konieczność dodatkowych zarobków. Pracowałem więc ciężko, ale z przyjemnością by wreszcie osiągnąć sukces. Trochę sprzyjało mi szczęście, ale najwięcej dała mi własna, ciężka praca.

Co ciekawe, moja kariera przebiegała szybciej niż się spodziewałem. Nie miałem wielkich ambicji, poza nieobciążaniem swojej rodziny i ewentualnej pomocy dla niej. Prócz tego kochałem swoją robotę, bo pracowałem wśród ludzi i koni. Gdy dostałem awans na wyższą pozycję, mimo lepszej pracy i perspektyw nie miałem specjalnej ochoty na zmiany. (…) I tak się stało, pośrednio dzięki skromnemu życiu i nawykom oszczędzania. (…) Mogę potwierdzić słuszność starego porzekadła: „Opiekuj się pensem, wtedy funt zaopiekuje się sam sobą". (...)

Ty też tak możesz postępować. Jeśli brak Ci pieniędzy, postaraj się je zarobić, by nie być ciężarem dla bliskich. Warto też zabezpieczyć się na wypadek niepowodzeń. Mogą nadejść, wielu o tym zapomina i wtedy dopiero żałuje swego braku zapobiegliwości. Jeśli już jesteś człowiekiem zamożnym, nie marnuj swych pieniędzy na zbędne luksusy i własne przyjemności, skoro tylu ludzi wkoło potrzebuje wsparcia. Oszczędzaj do woli na swoich wydatkach, ale nie bądź skąpcem wobec potrzeb innych.

Jeśli o mnie chodzi, cieszyłem się życiem na równi z kolegami. Polowałem, grałem w polo, goniłem dziki i brałem udział w wielkich polowaniach. Do tych sportów nie kupowałem drogich wierzchowców, ale tanie konie nieujeżdżone i nietrenowane, po to, by je z przyjemnością i satysfakcją samemu ułożyć i wytrenować. (…) Jeden wyrzuca płaszcz tylko dlatego, że się pobrudził i lekko zużył z wierzchu, inny odwróci materiał na drugą stronę, by płaszcz służył dwa razy dłużej. Są różne sposoby radzenia sobie przy małych możliwościach i niekoniecznie wiąże się to z rezygnacją z życiowych radości. Trzeba tylko starać się znaleźć sposoby na oszczędne życie. Trzeba po sportowemu wysilić umysł. To niezła rozrywka - nie dano jej bogaczom!

Ostatnio dawny żołnierz z mojego regimentu odwiedził mnie skarżąc się na swe życiowe niepowodzenia. Żalił się, że po wielu latach służby dla kraju żyje w nędzy. (…) Spytałem go, czy zaoszczędził coś w wojsku. Okazało się, że nic, choć wielu moich żołnierzy opuszczało służbę z oszczędnościami wystarczającymi na rozpoczęcie cywilnego życia. Morał tej historyjki dobrze oddaje powiedzenie: „Susz siano, gdy świeci słońce - nie odkładaj tego na później, bo chmury mogą przynieść deszcz". (…)

Fragment „Być oszczędnym” w: Robert Baden-Powell „Wędrówka do sukcesu”, Kraków 2008.

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 16

9. HARCERZ JEST ZAWSZE POGODNY Rycerze bardzo baczyli na to, by nigdy nie stracić dobrego humoru i za bardzo niewłaściwą rzecz uważali jeśli ktoś wpadał w złe usposobienie i gniew. Kapitan John Smith (...) był typem człowieka pełnego radości. Pod koniec życia opowiadał dwu chłopcom swoje przygody, które oni spisywali. Otóż skarżyli się oni, że bardzo trudno było słuchać jego opowiadań, ponieważ wciąż wybuchał śmiechem nad opisami własnych ciężkich przeżyć. Możemy mieć całkowitą pewność, że, gdyby nie był wesołym człowiekiem, był by sobie nie dał rady ani z połową tych niebezpieczeństw, na jakie był narażony w ciągu życia. (...)

Praca wykonywana na wesoło staje się przyjemnością, wesołe zachowanie się zaś rozwesela drugich, a to jest obowiązkiem skauta. J. M. Barrie pisze „Kto przynosi słońce drugim nie potrafi być nieszczęśliwy", co znaczy że uszczęśliwianie drugich, uszczęśliwia i ciebie.

Zdradzę wam sekret jak można sobie ułatwić każdą robotę. Każda praca, czy to będzie odrabianie lekcji, czy praca zawodowa w warsztacie, wszędzie może być nudna i męcząca. Jeśli w ciągu pracy wciąż się myśli, co się będzie robić jak się ją odwali i o ile szczęśliwi są ci chłopcy, którzy nie muszą jej spełniać, znienawidzicie każde zajęcie; będzie wam przez cały czas ciążyło, będziecie je źle wykonywać i nie będziecie posuwać się naprzód. Jeżeli natomiast podejdziecie do pracy w inny sposób, pomyślicie o tym, do czego ona prowadzi, co dobrego wyniknie z niej dla was i dla tych, dla których ją spełniacie, będziecie pracować z zapałem i wkrótce przekonacie się, że zamiast nienawidzić kochacie ją i wykonujecie coraz to lepiej.

Kiedy ma się zwyczaj podchodzenia do wszystkiego na wesoło, bardzo rzadko przytrafi się człowiekowi jakieś poważne strapienie. Bo jeśli jakaś trudność, przykrość czy niebezpieczeństwo wydają się zbyt duże, trzeba być mądrym i zmusić się do uśmiechu, choć, przyznaję, że z początku jest to bardzo trudne. Ale z chwilą, kiedy się już śmiejemy, większa część trudności od razu znika i teraz zupełnie łatwo już się ją pokonuje.

Każdy chłopiec, który tylko zechce, potrafi być wesoły, a to ułatwi mu każdą grę, zwłaszcza zaś pomoże pokonać każdą trudność i niebezpieczeństwo i pozwoli wytrwać w sytuacji, w której chłopiec o smętnym usposobieniu traci panowanie nad sobą i popada w rozdrażnienie.

Skaut pozostaje niewzruszony w najtrudniejszej nawet sytuacji. Dla tego jeśli czuje się specjalnie niespokojny, podniecony lub zły, nie przeklina lecz zmusza się do uśmiechu, to od razu przywraca mu równowagę.

Kapitan John Smith, który nigdy nie przeklinał ani nie palił tytoniu, miał pewien sposób na takich co klną, a sposobu tego używają i skauci. Opowiada w pamiętniku, że kiedyś ludzie jego musieli ścinać drzewa. Trzonki siekier ocierały im wydelikacone ręce, skutkiem czego nieomal co trzeciemu uderzeniu towarzyszyło przekleństwo, roznoszące się głośniejszym echem niż huk siekiery. Obmyślił więc plan zaradzenia temu i kazał liczyć każdemu ilość przekleństw. Wieczorem za każde przekleństwo wlewano przestępcy dzbanek wody za koszulę „co grzesznikom sprawiało taką łaźnię, że przez tydzień miał oszczędzone uszy".

Fragment „Karność wewnętrzna” w: Robert Baden-Powell „Skauting dla chłopców”, Warszawa 1990.

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 17

10. HARCERZ JEST CZYSTY W MYŚLI, MOWIE I UCZYNKU. NIE PALI TYTONIU, NIE PIJE NAPOJÓW ALKOHOLOWYCH. Skaut nie pali. Palić potrafi każdy chłopiec, to wcale nie jest jakiś cud. Ale skaut tego nie będzie robił, bo nie jest głupi. Wie bowiem, że chłopiec, który pali zanim dorośnie na pewno osłabi swoje serce, a serce w ciele człowieka to organ najważniejszy. Rozprowadza ono po nim całym krew, kształtuje mięśnie i muskuły Każdy skaut wie,, że palenie psuje mu wzrok i węch, a zmysły te są bardzo ważne w skautowej czynnej służbie. (...) Żaden chłopiec nie zaczyna palić dlatego, że mu to smakuje, lecz zwykle dlatego, żeby nie kpili z niego koledzy, że boi się to zrobić, ale też myśli, że paląc wygląda jak dorosły człowiek – a tymczasem wygląda zawsze jak mały osioł.

Nie wahajcie się więc i postanówcie sobie od razu, że nie będziecie palić i wytrwajcie w tym.

Tym znacznie lepiej zadokumentujecie, że jesteście dzielni niż obśliniają się na pół wypalonym knotem.

Inni chłopcy będą w końcu na pewno was szanowali bardziej, a w sekrecie może i naśladowali was/ Jeśli się wam to uda sprawić spełniacie prawdziwie dobry czyn dla ludzkości, mimo że jesteście jeszcze chłopcami tylko.

Pewien duchowny z dzielnicy biedoty w Londynie stwierdził, że na tysiąc znanych mu wypadków biedy dwa czy trzy tylko nie były spowodowane pijaństwem. (…) Większość biedy i nieszczęścia w naszym kraju powodują ludzie, którzy wpadli w nałóg tracenia pieniędzy i czasu na pijaństwo. Napitki, takie jak wódka czy piwo, zupełnie się są potrzebne człowiekowi, by stał się silny i czuł się prawdziwie dobrze. Ba! Wprost przeciwnie – prawdę mówi stare powiedzenie, że „silnie picie powoduje słabość ludzką”.

Pamiętajcie, że upijanie się nie uleczyło jeszcze nikogo z trosk, wręcz przeciwnie – powoduje stopniowe ich wzrastanie w miarę jak się brnie. Pozwala człowiekowi na kilka godzin zapomnieć o troskach, ale też każde mu zapomnieć o wszystkim innym. Jeśli taki ma żonę i dzieci albo i zadanie jakie do wykonania, pijaństwo każde mu zapomnieć, że obowiązkiem jego jest pracować i dopomóc innym w wyjściu z trudności, zamiast coraz to bardziej tracić zdolność do pracy.

Człowiek pijany zwykle jest tchórzem, co można zaobserwować wśród żołnierzy. Obecnie stoją oni na wyższym poziomie i nie piją. A jakby który pomyślał o pijaństwu w czasie służby to wydalonoby go niehonorowo, gdyż zagroził całemu oddziałowi i honorowi żołnierza.

Niektórzy ludzie piją, ponieważ lubią uczucie popadania w stan utraty rozsądku. Ale to są głupcy, bo jak raz zacznie ktoś pić, to każdy pracodawca straci zaufanie do niego i wkrótce pozostanie na bruku.

Stan upicia nie świadczy o żadnej męskości. Z chwilą, gdy człowiek zaczyna pić, rujnuje zdrowie, karierę i szczęście zarówno swoje, jak i swojej rodziny. Jedno jest lekarstwo na tę chorobę – nigdy w nią nie popadać.

Fragment „Palenie”, „Alkohol”, „Trzeźwość” w: Robert Baden-Powell „Skauting dla chłopców”, Warszawa 1990.

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 18

Funkcje w zastępie Zastęp a zastępowy – J. Zamoyski Bracie Zastępowy!

Postawiono Cię na czele zastępu chłopców, zapewne rówieśników Twoich i polecono Ci poprowadzić zastęp ten na harce. Co Ty teraz uczynisz, ażeby i Drużynowy z Ciebie był zadowolony i zastęp i Ty z zastępu. Musisz przede wszystkim określić swój stosunek do zastępu i tych harców, które macie uprawiać.

Wyobraź sobie, że praca Wasza, tj. Twoja i zastępu polegać będzie na ciągnięciu wózka. Jak zorganizujecie do ciągnięcie? Może posadzisz cały zastęp na wózku, a sam będziesz ciągnąć? - może zrobisz na odwrót tj. sam siądziesz na wózku, a wszystkim chłopcom z zastępu każesz się wieźć? Widzę, że nie przypada Ci do gustu ani jedno, ani drugie, bo w pierwszym wypadku Twój zastęp byłby gromadą darmozjadów i nierobów, a Ty kozłem ofiarnym i niedołęgą, a z Was wszystkich Harcerstwo nie miałoby pożytku żadnego, a co więcej sami nic nie skorzystalibyście. W drugim przypadku Ty byłbyś pasożytem na organizmie zastępu i Twoi chłopcy szybko poznaliby się na Tobie i podziękowali za za taką robotę.

Musisz więc znaleźć inne wyjście, tj. ciągnięcie wózka zorganizować wspólnie. Zaprzęgnijcie się wszyscy, a Ty stań na przedzie i rwijcie z kopyta. Każdy będzie ciągnął wiedząc, że i Ty robisz – a będzie ciągnął z całej siły, jeśli będzie pewny, że Ty jako kierunkowy wybierasz dobrą drogę. Chłopcy muszą wierzyć w Ciebie, a żeby wierzyli musisz dowieść im, że lepiej znasz się na harcach niż oni. Musisz celować przynajmniej w jednej dziedzinie harców – pomyśl więc czym Ty zaimponujesz zastępowi.

Zastęp Twój można porównać do dobrze działającego mechanizmu puszczanego w ruch przy pomocy sprężyny. - Sprężyną tą jesteś Ty, a poszczególnymi kółeczkami chłopcy z zastępu. Każdy z Was spełnia ściśle określona funkcję, a defekt w którymś kółku lub sprężynie może zupełnie zatrzymać cały mechanizm. Jeśli Twój mechanizm źle funkcjonuje, to wina albo sprężyny, albo któregoś z kółek. Bacz więc, żeby nic nie szwankowało.

Teraz wytłumaczę Ci jakimi kółkami są chłopcy w zastępie. 1. zastępowy, 2. pomocnik zastępowego, 3. sekretarz, 4. gospodarz, 5. skarbnik, 6. kucharz, 7. mistrz od wycieczek, 8. mistrz od sportów i gier, 9. śpiewak Zastępowy. Kieruje całą pracą zastępu, opracowuje programy, przeprowadza zbiórki, dogląda pracy wszystkich, reprezentuje zastęp wobec Drużynowego i odpowiada zań.

Pomocnik zastępowego jest największym przyjacielem i najbliższym jego współpracownikiem. Dlatego pomocnika nie mianuje Drużynowy, ani wybiera zastęp, ale wyboru dokonuje sam zastępowy wobec własnego uznania. Pomocnik zastępowego pomaga zastępowemu we wszystkich jego pracach i w razie potrzeby zastępuje go całkowicie.

Sekretarz prowadzi jak najstaranniej książkę zastępu, wpisuje do niej wszelkie przeżycia zastępu i wszystko jak najładniej ozdabia. Książeczka powinna być tak prowadzona, żeby ją można było oddać z dumą do przejrzenia każdej osobie odwiedzającej zastęp. Sekretarz załatwia także wszelkie korespondencje służbowe zastępu.

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 19

Gospodarz zastępu pamięta o powiększaniu ekwipunku zastępu, utrzymuje w czystości i porządku sprzęt posiadany już przez zastęp.

Skarbnik ściąga składki od wszystkich członków zastępu. Organizuje akcje oszczędnościową wśród chłopców z zastępu, myśli o wyciągnięciu jak największej sumy z warsztatu lub imprezy organizowanej przez zastęp.

Kucharz zgłębia tajemnice sztuki kulinarnej, pamięta o żołądkach w każdej potrzebie.

Mistrz od wycieczek ogląda teren, na który ma się udać cały zastęp, załatwia wszelkie formalności związane z wycieczką, dostarcza zastępowemu informacji potrzebnych do opracowania programu wycieczek, spełnia pouczenia zastępowego w tej sprawie.

Mistrz od sportów i zabaw myśli o wychowaniu fizycznym w zastępie. Zastępowy powierz mu wykonanie wszelkich spraw tego zakresu. Śpiewak troszczy się o ześpiewanie zastępu oraz o dobry repertuar piosenek. Organizuje popisy zastępu, w każdej chwili gotów jest rozweselić swój zastęp.

Jest Was w zastępie dziewięciu. Każdy ma określoną pracę – w Waszym gronie nie ma miejsca dla nic nierobiących. Starajcie się trzymać „kupy” i pracować w tej harcerskiej rodzinie w niezmienionym składzie. Ubycie kogoś z Waszego grona za zachowanie niegodne harcerz plami Wasz honor. Jeśli zabraknie kogoś, to lukę powstałą starajcie się jak najprędzej zapełnić, ażeby nie została zaniedbana praca, którą prowadził ten, co ubył. Spośród zgłaszających się kandydatów przyjmijcie tego, który Wam najbardziej odpowiada.

Niechaj zastęp nie istnieje przez kilka miesięcy tylko lub rok szkolny. Po harcach wakacyjnych wracajcie zawsze do pracy w tym samym składzie. Gdy tak kilka lat wspólnie spędzicie, to na pewno będą z Was szczerzy przyjaciele a i w pracy skorzystacie dużo.

'W kręgu wodzów” r. II: 1934 ar 4, kwiecień, s. 43

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 20

System zastępowy Chcę, abyście wy, zastępowi, w przyszłości pokierowali zastępami zupełnie samodzielnie, ponieważ w waszej mocy jest zdobycie całkowitej władzy nad chłopcem i zrobienie z niego morowego chłopa. Nic tego, jeśli posiadacie jednego czy dwu wspaniałych skautów, a reszta jest do niczego.

Powinniście spróbować zrobić ich wszystkich prawdziwie dobrymi.

Najważniejszym krokiem do tego celu jest wasz przykład, to bowiem, co będziecie wy robić, będą także robili wasi skauci. Pokażcie im, że potraficie słuchać rozkazów bez względu na to, czy wydane są ustnie czy są też tylko wydrukowane lub napisane przepisy – że potraficie je wykonać bez względu na to, czy wasz drużynowy jest obecny czy nie. Pokażcie im, że potraficie zdobyć odznaki sprawnościowe za równe rękodzieła, a chłopcy wasi bez większych tłumaczeń pójdą za waszym przewodem. Pamiętajcie jednak, że macie nimi kierować, a nie popychać ich.

Zastęp jest najmniejszą jednostką skautową zarówno w grze, jak i w pracy, zabawie i spełnianiu obowiązków. (…) Rzeczą zastępowego jest wykryć i rozwijać wartości w każdej osobie swego zastępu.

Wydaje się to bardzo trudne – ale w praktyce daje rezultaty, gdy zastępowy dobrze pozna swoich skautów.

Fragment „Słówko do zastępowych”, „System zastępowy”, w: R. Baden Powell „Skauting dla chłopców”

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 21

Sieć alarmowa kontakty do naszej kadry i nasi instruktorzy

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 22

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 23

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 24

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 25

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 26

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 27

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 28

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 29

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 30

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 31

Kim jest zastępowy?

Zastępowy na obozie – K. Koźniewski Często można spotkać zastępowego /mówię tylko o zastępowym na obozie/, który wobec chłopców jest ciągle „ważny”, ostry, zapomina, że on jest ich starszym bratem. Gdzie jak gdzie, ale na obozie braterstwo jest konieczne. W zimie, w mieście możesz być dla chłopca surowszy /chociaż i tu to nie powinno mieć miejsca/. On wtedy twego braterstwa nie potrzebuje, ma dom, ma rodzinę, z tobą najwyżej kilka godzin w tygodniu. Co innego na obozie. Tu, z dala od od domu i od rodziny, od kogoś, kto by go mógł pocieszyć w jakiś jego kłopotach, chłopiec potrzebuje braterskiej ręki.

Władcza, ostra, formalna postawa zastępowego, może nie gra roli w starszych zastępach, ale u młodszych stosunek zastępowego do nich na obozie zdecydować może o ich pozostaniu w harcerstwie.

Musimy pamiętać, o tym, że chłopcom na obozie jest często źle, nie w sensie fizycznym, ale duchowym, sercowym. Sam widziałem nieraz chłopca młodego, pierwszy raz na obozie, który z trudnością ukrywał łzy. Chłopiec był młody, potrzebował jakiejś bliskiej, matczynej duszy, a tu wszyscy obcy, zajęci swymi sprawami, zastępowy tez jakiś nie dobry, tylko ciągle gania i gania – to sprzątać słomę, to wbijać paliki do namiotu.

Jeśli zastępowy tego nie zauważy i nie postara się zażegnać niebezpieczeństwu, to chłopak wyjedzie z obozu zły i nigdy już nie wróci.

W takich chwilach zastępowy winien temu malcowi zastąpić brata, dom. Musi go wziąć na stronę /nigdy tego nie robić w towarzystwie osób trzecich/, powiedzieć mu, że się widzi, co z nim się dzieje, że się go rozumie, wytłumaczyć mu pewne rzeczy, objaśnić. I niech zastępowy nie obawia się łez jaki mogą nieraz wytrysnąć z oczu chłopca, razem ze słowami skargi na obóz. Te łzy zmyją żale. Kończąc rozmowę, uściśnij mu mocno rękę i powiedz, zapewnij go o swojej przyjaźni.

Ale to jeszcze nie wystarczy. Przez cały obóz interesuj się chłopcami, od czasu do czasu zapytaj ich czy im dobrze jest na obozie, czy dostali listy z domu? Chłopcy przyjmą to z wdzięcznością, tych kilka twoich ciepłych słów zmieni soje zdanie o obozie, swój stosunek do harcerstwa.

Oczywiście, pod żadnym pozorem nie można chłopców specjalnie, ani nawet lekko faworyzować. Nie wolno być dla nich ani mniej surowym w przypadku przewiny, nie stawiać do mniej razy na warcie /za to gdy któryś na wartę pójdzie, sprawdź dokładnie, czy aby jest ciepło ubrany/, bo to co nareperowaliśmy w jednym miejscu popsulibyśmy w innym.

A po wakacjach, gdy wrócicie do domu, a chłopcy do rodziny, zdarzy się nieraz, że o tobie i twej troskliwości na obozie chłopcy zupełnie zapomną. Nie będziesz im już potrzebny – będą mieli już matkę, czy brata, lecz ty się tym nie przejmuj, nie zniechęcaj – to jest naturalne. Ty za to spełniłeś obowiązek zastępowego – utrzymałeś chłopców przy drużynie, pojadą oni już na pewno na następny obóz przez obowiązek harcerza, który piątym punktem prawa każe nam być rycerskimi.

„W kręgu wodzów” r. IV: 1936 nr 6 – czerwiec, s. 90

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 32

Czy harcerstwo może być dumne z Ciebie?

Ten chłopiec miał trzynaście lat - A. Kamiński Najwyższy dostojnik państwa odbywał podróż po północnych województwach kraju. Ludność i władze miast, miasteczek, wsi, którymi przejeżdżał, starają się przez budowę pięknych bram, uroczyste powitania i manifestacje uliczne dać dowód swego przywiązania i miłości do Polski. Taką właśnie uroczystą chwilę przeżywało małe miasteczko Skórcz, przez które miał przejeżdżać. Wzdłuż głównej ulicy ustawiły się szpalery dzieci szkolnych, organizacje młodzieży i dorosłych, i cała ludność miasteczka.

Na przedzie przedstawiciele władz miejskich oczekiwali dostojnego gościa z chlebem i solą.

Setki oczu z zaciekawieniem wyglądały charakterystycznej chmury kurzu na szosie. Dzieci przestały ze wzruszenia rozmawiać, a milicjanci usuwali z drogi przejeżdżającego jeszcze wozy.

Ktoś krzyknął - Jedzie! - i tłum jak dotknięty iskrą elektryczną poruszył się niespokojnie. Lecz nieoczekiwanie stała się rzecz fatalna. Ognisty, młody koń roboczy sołtysa, spłoszony nerwowymi ruchami ludzi, stanął dęba, szarpnął się w przód, a potem w bok i, nim zaskoczony woźnica pojął sytuację, koń runął z obłędem w oczach wzdłuż drogi. Wszystko to stało się tak nagle, że publiczność nie zorientowała się nawet o co chodzi, i tylko nerwowy krzyk jakiejś kobiety - "dzieci, dzieci!" - wskazał grozę sytuacji.

Oszalały koń, gryząc wędzidło, z pianą w pysku pędził wprost na gromadkę dzieci szkolnych, stojących na zakręcie w szeregu. Przerażenie wionęło w tłum. Piersi przestały oddychać. Za sekundę stanie się rzecz straszna!

I wtedy - "w ostatniej chwili", jak podają świadkowie - wyrwał się z szeregu trzynastoletni harcerz, Leon Rawka, i skoczył naprzeciw konia. On jeden, trzynastoletni chłopiec, gdy mężczyźni stali z opuszczonymi rekami, a z oczu kobiet wyglądało bierne przerażenie. On jeden w ciągu sekundy pojął grozę sytuacji, zdecydował się na czyn i chwycił myślą sposób działania. W tej samej chwili harcerz wisiał już u pyska rozszalałego zwierzęcia, zaciskając kurczowo palce na lekcjach, i całym ciężarem ciała szarpał wędzidło.

Ból i nagłość szarpnięcia musiały wstrząsnąć psychika konia, gdyż w jednej chwili zarył się czterema nogami w ziemię i drżąc nerwowo na całym ciele, parsknął pianą wprost na głowy wylęknionej gromady dzieciaków. Wtedy dopiero ruszyli się mężczyźni, kilku z nich podbiegło na pomoc chłopcu, który blady i wyczerpany wysiłkiem uspokajał delikatnymi klapsami chrapy zwierzęcia.

Gazety opisujące ten wypadek podały, że „publiczność zgotowała śmiałemu druhowi spontaniczną owację”.

Harcerze mogą być dumni z tego, że należą do takiej organizacji, której członkiem jest druh Leon Rawka.

A. Kamiński „Narodziny dzielności”, Kraków, 1998

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 33

Zbiorowy dobry uczynek zastępu Pewien zastępowy ze sprawnością szewca opowiadał raz, jak tę sprawność zdobył. Był on skautem w Londynie i zauważył, że chłopcy z jego zastępu nie mogą iść na wycieczkę za miasto, bo nie mają pieniędzy na tramwaj, a rodzice nie pozwalają chodzić piechotą ze względu na niszczenie obuwia17. Zastępowy uznał więc za jedyne lekarstwo zdobyć umiejętność naprawiania butów i poświęcił co tydzień jeden wieczór na niesienie w ten sposób pomocy innym członkom zastępu.

System sprawności ma na celu nie tylko zachęcić chłopców do pracy nad sprawnościami i do zdobywania ich, ale także dąży do jak najczęstszego zużytkowania umiejętności sprawnościowych w życiu. Skaut samarytanin powinien doglądać zakatarzeń i skaleczeń wszystkich chłopców ze swego otoczenia. Skaut z odznaką .służby społecznej. ma prawo ją pełnić, a to jest wielkim zaszczytem.

Niektóre hufce opracowały wytyczne tej akcji. Hufce porozumiały się z towarzystwem opieki nad niewidomymi. Zastęp podejmuje się pomocy i opieki nad jednym niewidomym przez dwa lub trzy miesiące. To znaczy, że co tydzień wysyła się dwu innych chłopców w celu odwiedzenia chorego.

Chłopcy wchodzą z uśmiechem do domu, są pogodni przez cały czas, czytają mu gazetę, czasem przyniosą ze sobą patefon, zdobędą książki dla niewidomych (napisane alfabetem Braille'a), w ogóle starają mu się w czymś pomóc, uprzyjemnić życie.

To dużo znaczy, gdy zastęp porządnie wykonuje taki zbiorowy dobry uczynek przez rok. Jakże wielkie znaczenie ma zrealizowanie myśli Baden-Powella o skautach idących jako błędni rycerze w świat w poszukiwaniu sposobności do czynienia dobrze. Starożytni rycerze ratowali nieszczęsne dziewice przywiązane do drzew na leśnych polanach lub przykute łańcuchami do dzikich skał. Gdy współczesny błędny rycerz w krótkich spodenkach zrozumie, że nieszczęsną dziewicą jest osiemdziesięcioletnia staruszka, mieszkająca na poddaszu i niewidoma, to naprawdę warto być współczesnym błędnym rycerzem. Dlaczegóż wszystkie zastępy skautowe nie mogły wyszukać sobie sposobności do spełniania jakiegoś zbiorowego, stałego dobrego uczynku? Jest to możliwe zarówno na wsi, jak i w mieście. Na wsi skauci mogą odwiedzać staruszków i pomóc im w pracy w ogrodzie lub w naprawie jakiegoś mebla. W miastach jest mnóstwo dobroczynnych stowarzyszeń, które nastręczą skautom dobrej woli pracę charytatywną wszelkiego rodzaju.

Fragment „zbiorowy dobry uczynek zastępu” w: R. Phillips „system zastępowy”, Łódź 2000

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 34

Podstawowy zestaw sprawności harcerskich Samarytańskie HIGIENISTA/HIGIENISTKA * 1. Założył/a opatrunek, nakleił/a plaster z opatrunkiem, zabandażował/a kończynę, wykorzystał/a w opatrywaniu chustę trójkątną.

2. Zabezpieczył/a się przed przeziębieniem, odmrożeniem.

3. Zaradził/a w przypadku skaleczenia, otarcia nogi, niewielkiego oparzenia, krwotoku z nosa, ukąszenia przez pszczołę lub osę.

4. Zmierzył/a temperaturę, wie jaka jest prawidłowa temperatura ciała.

5. Poznał/a alarmowe numery telefonów. Wie, kiedy i w jaki sposób należy z nich korzystać.

SANITARIUSZ/SANITARIUSZKA * * 1. Poznał/a zasady kompletowania apteczki. Skompletował/a apteczkę osobistą.

2. Prawidłowo postąpił/a w przypadku: • krwotoku (np. z kończyny), stłuczenia, zaprószenia oka, omdlenia, • konieczności unieruchomienia kończyny, • konieczności udrożnienia górnych dróg oddechowych.

3. Pełnił/a służbę samarytańską na wycieczce, biwaku lub obozie.

4. Prawidłowo sprawdził tętno.

RATOWNIK/RATOWNICZKA * * * 1. Skompletował/a torbę pierwszej pomocy dla drużyny na rajd, wycieczkę lub biwak.

2. Zaradził/a w przypadku zatrucia pokarmowego (substancjami chemicznymi, grzybami, zepsutą żywnością).

3. Zaradził/a w przypadku utraty przytomności. Ułożył/a poszkodowanego w pozycji bocznej ustalonej.

4. Umie zorganizować transport chorego. Zastosował/a różne sposoby nasobnego przenoszenia rannych. Kierując patrolem noszowym, pokonał(a) kilka przeszkód (zejście do dołu, podejście pod górę, pokonanie ogrodzenia).

5. Brał/a udział w zawodach w ratownictwie lub ratowniczej grze terenowej. Pełnił/a służbę w ambulatorium obozowym lub podczas dużej imprezy terenowej, opiekował/a się chorym.

Funkcję sprawności mistrzowskich pełnią odznaki „Ratownik ZHP”.

Przyrodnicze PRZYRODNIK/PRZYRODNICZKA * 1. Rozpoznał/a po sylwetkach i liściach dziesięć drzew (np. dąb, brzozę, klon, leszczynę, wierzbę, topolę, lipę, sosnę, świerk, jodłę, modrzew).

2. Rozpoznał/a na rysunku lub zdjęciu po pięć gatunków roślin i zwierząt chronionych w Polsce.

3. Uczestniczył/a w wycieczce do lasu, ułożył/a i przedstawił/a w zastępie pięć zasad zachowania się w lesie.

4. Samodzielnie lub z zastępem zasadził/a drzewko w pobliżu swojego domu, na działce lub przy szkole.

PRZYJACIEL PRZYRODY * * 1. Wskazał/a na mapie Polski parki narodowe oraz znajdujące się w okolicy (np. w gminie lub powiecie) rezerwaty przyrody, parki krajobrazowe i wybrane pomniki przyrody. Wyjaśnił/a cele, dla których je utworzono.

2. Uczestniczył/a w wycieczce do rezerwatu przyrody lub parku narodowego. Zachowywał/a się zgodnie z

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 35

3.

4.

obowiązującym tam regulaminem.

Brał/a udział w pracy na rzecz środowiska naturalnego, np. w parku, na szlaku turystycznym, podczas imprezy ekologicznej.

W swoim domu oszczędza wodę i energię elektryczną, dba o wykorzystanie surowców wtórnych.

ZNAWCA PRZYRODY * * * 1. Skompletował/a biblioteczkę (książki, artykuły, foldery, adresy stron internetowych) o tematyce ekologicznej.

2. Poznał/a zasady ekologicznego obozowania. Zastosował/a je w praktyce.

3. Wziął/ęła udział w akcji na rzecz ratowania lub ochrony środowiska naturalnego.

4. Przygotował/a i przeprowadził/a zbiórkę na temat znaczenia przyrody dla zdrowia człowieka oraz o potrzebie jej ochrony przed zagrożeniami cywilizacji.

5. Zapoznał/a się z celami i działaniami kilku wybranych organizacji ekologicznych.

EKOLOG (sprawność mistrzowska) 1. Poznał/a systematykę roślin i zwierząt. Poznał/a rośliny i zwierzęta chronione w Polsce.

2. Przedstawił/a w interesującej formie bogactwo polskich lasów, znaczenie lasów dla przyszłości człowieka na Ziemi.

3. Wskazał/a zagrożenia występujące w polskich lasach i dotyczące drzew, ptaków i zwierząt.

4. Poznał/a zasady ekologicznego obozowania. Zastosował/a je w praktyce.

5. Wyznaczył/a sobie dodatkowe zadania mistrzowskie.

Puszczańskie ROBINSON * * 1. Przeprowadził/a w pobliżu obozu w samotności kilkugodzinną obserwację życia lasu o wschodzie słońca.

2. W dowolnej formie udokumentował/a swoje spostrzeżenia (zauważone zwierzęta, ich tropy, zjawiska przyrody, znalezione rośliny chronione, jadalne itp.), zaprezentował/a je na zbiórce zastępu.

3. Przygotował/a dla zastępu posiłek, korzystając z zebranych owoców lasu.

4. Wraz z kolegą/koleżanką biwakował/a w pobliżu obozu przez 24 godziny.

LEŚNY CZŁOWIEK * * * 1. Odbył/a samotną wędrówkę po lesie (od świtu do zmroku), żywiąc się owocami lasu, odnalazł/a wyznaczone przez drużynowego miejsce bez posługiwania się mapą, kierując się tylko znakami przyrody.

2. Korzystając z samotności przemyślał/a swoje dotychczasowe życie harcerskie.

3. Powrócił/a niepostrzeżenie do ogniska i opowiedział/a gawędę o życiu lasu na podstawie wyników obserwacji i przemyśleń, jakie miał/a podczas wędrówki.

4. W czasie tej wędrówki znalazł/a ciekawe miejsce, by pokazać je potem harcerzom/harcerkom z drużyny.

TRZY PIÓRA (SPRAWNOŚĆ MISTRZOWSKA) 1. Przeszedł/przeszła pomyślnie trzy próby – milczenia, głodu i samotności – przez kolejne trzy doby: − w czasie pierwszej doby powstrzymał/a się od spożywania jakichkolwiek pokarmów i napojów (z wyjątkiem czystej wody), uczestnicząc we wszystkich zajęciach obozowych, − w czasie drugiej próby zachował/a całkowite milczenie, − trzecią dobę spędził/a w lesie nie spostrzeżony/na

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 36

przez ludzi, żywiąc się pokarmem leśnym.

Kucharskie KUCHCIK * 1. Przygotował/a w terenie posiłek dla zastępu, korzystając z kuchni polowej lub kuchenki turystycznej.

2. Zadbał/a o estetyczny wygląd polowego „stołu”.

3. Przestrzegał/a zasad higieny przy sporządzaniu posiłków i zapoznał/a z nimi zastęp.

4. Przygotował/a śniadanie lub kolację dla domowników.

5. Przygotował/a podwieczorek według własnego pomysłu.

KUCHARZ * * 1. Prawidłowo posługiwał/a się sprzętem kuchennym (nożami, tłuczkami, maszynką do mielenia, garnkami i patelniami różnej wielkości, cedzakiem).

2. Ułożył/a urozmaicony jadłospis na kilkudniowy biwak lub na tydzień obozu dla całej drużyny.

3. Przygotował/a obiad dwudaniowy dla rodziny, estetycznie go podając.

4. Wybrał/a miejsce na kuchnię na biwaku drużyny urządził/a ją funkcjonalnie.

KUCHMISTRZ–KUCHMISTRZYNI * * * 1. Rozplanował/a i urządził/a blok kuchenny na obozie drużyny lub kilkudniowym biwaku.

2. Kierował/a co najmniej przez trzy dni służbą kuchenną na obozie drużyny lub na biwaku: układając jadłospisy, gotując każdego dnia inną zupę, przygotowując dania mięsne i jarskie.

3. Poznał/a zasady racjonalnego żywienia dzieci i dorosłych.

4. Ułożył/a wybraną dietę: (np.: niskokaloryczną, dla cukrzyków) oraz wyliczył/a podstawowe wartości odżywcze w stosunku do tej diety.

5. Przygotował/a młodszych do próby na sprawność „kuchcika”.

Logistyczne – Finansowe OSZCZĘDNY/OSZCZĘDNA * 1. Wie, jakie są podstawowe miesięczne opłaty domowe.

2. Zaoszczędził/a pieniądze na wybrany przez siebie cel.

3. Współuczestniczył/a w organizowaniu akcji zarobkowej.

4. Wymienił/a surowce wtórne, które zbierał/a i segregował/a.

5. Oszczędnie gospodaruje wszelkimi materiałami.

SKARBNIK/SKARBNICZKA * * 1. Poznał/a przepisy finansowe ZHP obowiązujące drużynę.

2.

3.

4.

5.

Opracował/a preliminarz finansowy imprezy drużyny.

Zorganizował/a akcję zarobkową zastępu.

Przyjął/przyjęła składki członkowskie zastępu i prawidłowo je wpisał/a do książki finansowej drużyny.

Nauczył/a się prawidłowo wypełniać książkę finansową drużyny.

FINANSISTA * * * 1. Opracował/a plan finansowy drużyny na rok harcerski i przedstawił/a swoją koncepcję radzie drużyny.

2. Przygotował/a i zrealizował/a projekt mający na celu zachęcenie do oszczędzania.

3. Zarządzał/a finansami biwaku drużyny: - przygotował/a preliminarz

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 37

4.

właściwie rozliczył/a wydatki.

Przedstawił/a młodszym sposoby oszczędzania i gospodarowania własnymi środkami finansowymi.

Funkcje sprawności mistrzowskich pełnią: - uprawnienia samodzielnego księgowego/samodzielnej księgowej - uprawnienia do prowadzenia ksiąg przychodów i rozchodów Logistyczne – Obozowe SOBIERADEK OBOZOWY * 1. Rozbił/a samodzielnie mały namiot.

2. Uczestniczył/a w budowie urządzeń namiotowych, posługując się sprzętem pionierskim.

3. Samodzielnie wykonał/a przedmiot przydatny na obozie, np. kosz na śmieci, wieszak, tablicę rozkazów.

4. Rozpalił/a ogień w bezpiecznym miejscu i zatarł/a dokładnie ślady po zakończeniu ogniska.

TECHNIK OBOZOWY * * 1. Umiejętnie posługiwał/a się zakonserwowanym przez siebie sprzętem pionierskim przy budowie urządzeń namiotowych.

2. Zbudował/a urządzenie obozowe własnego pomysłu, stosując węzły i gwoździe odpowiedniej wielkości.

3. Wraz z zastępem rozstawiał/a namioty różnego typu i wielkości.

4. Po zakończeniu obozu wraz z zastępem składał/a namioty przygotowując je do złożenia w magazynie (suszył/a, naprawiał/a, talkował/a).

WYGA OBOZOWY * * * 1. Uczestniczył/a w zwiadzie kwatermistrzowskim obozu drużyny.

2. Kierował/a rozstawieniem obozu, właściwie dobierając miejsca na namioty mieszkalne, kuchnie i sanitariaty.

3. Zapoznał/a się z możliwościami zastosowania różnego rodzaju drewna do budowy urządzeń obozowych.

4. Budował/a urządzenia obozowe ogólnego użytkowania, np. kuchnię, pomosty, stołówkę.

5. Brał/a udział w kwaterce obozowej.

Logistyczne – Gospodarcze MAJSTERKLEPKA * 1. Skompletował/a zestaw podstawowych narzędzi do majsterkowania i umie się nimi bezpiecznie posługiwać.

2. Oczyścił/a przedmioty z drewna, metalu i tworzyw sztucznych, nie niszcząc ich.

3. Skleił/a rozbitą porcelanę, plastik, metal – przedstawił/a swoje sposoby drobnych napraw na zbiórce zastępu.

4. Wykonał/a proste prace, jak np. ostrzenie noży, wymiana baterii w latarce, kalkulatorze, radiu, wymiana uszczelki w kranie, naoliwienie zamka.

GOSPODARZ * * 1. Opiekował/a się harcówką przez okres próby: dokonał/a w niej drobnych napraw lub zaproponował/a nowe funkcjonalne i estetyczne rozmieszczenie wyposażenia.

2. Konserwował/a sprzęt pionierski, sportowy lub obozowy.

3. Skompletował/a sprzęt potrzebny na obóz drużyny lub szczepu.

4. Wie, na czym polega inwentaryzacja, brał/a udział w spisie z natury.

5. Prowadził/a magazyn sprzętu na obozie drużyny lub w ciągu roku wraz z dokumentacją.

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 38

KWATERMISTRZ/KWATERMISTRZYNI * * * 1. Stosuje zasady logistyki w życiu codziennym – korzysta z tej wiedzy przy planowaniu prac drużyny.

2. Uczestniczył/a w organizowaniu obozu drużyny pod względem kwatermistrzowskim, zadbał/a o zaplecze dla obozu.

3. Był odpowiedzialny/była odpowiedzialna za organizacyjną stronę biwaku lub rajdu szczepu.

4. Przez okres co najmniej 6 miesięcy pełnił/a funkcję kwatermistrza drużyny lub szczepu.

5. Nauczył/a młodszych konserwować sprzęt pionierski i porządkować magazyn sprzętu oraz posługiwać się narzędziami zgodnie z podstawowymi zasadami bezpieczeństwa.

LOGISTYK (sprawność mistrzowska) 1. Odpowiadał/a za logistyczne przygotowanie obozu, przeprowadzając zwiad i organizując zaplecze dla obozu, przygotował/a niezbędne dokumenty.

2. Pełnił/a funkcję kwatermistrza/kwatermistrzyni lub zaopatrzeniowca na obozie.

3. Przygotował/a preliminarz i współuczestniczył/a w rozliczeniu obozu.

4. Podsumował/a roczną działalność drużyny/szczepu pod względem organizacyjnym: przeprowadził/a inwentaryzację, ocenił/a ilościowo i jakościowo zaplecze sprzętowe, skontrolował/a i uzupełnił/a dokumentację. Wnioski i propozycje przedstawił/a radzie drużyny /szczepu.

5. Wyznaczył/a sobie dodatkowe zadania mistrzowskie.

Terenoznawcze OBSERWATOR/OBSERWATORKA * 1. Wyznaczył/a strony świata za pomocą busoli, słońca, gwiazd i drzew.

2. Poruszał/a się bezszelestnie po pomieszczeniu zamkniętym i w terenie, czołgając się i maskując swoją obecność.

3. Rozpoznał/a w lesie ślady ludzi, zwierząt i pojazdów.

4. Uczestniczył/a w biegu terenowym poruszając się według znaków patrolowych.

5. Zapamiętał/a przebytą drogę w terenie leśnym i w mieście, wrócił/a nią samodzielnie bez błądzenia.

TERENOZNAWCA * * 1. Ocenił/a prawidłowo odległość od wyznaczonego punktu wykorzystując zasady określania odległości w terenie.

2. Dokonał/a pomiaru niedostępnych obiektów w terenie: wysokości drzewa, szerokości rzeki.

3. Trafił/a do wyznaczonego miejsca w nieznanym terenie na podstawie szkicu lub mapy.

4. Poprowadził/a patrol w terenie posługując się busolą i bezbłędnie docierając do miejsca oznaczonego na mapie.

5. Wytypował/a w nowym terenie miejsce na biwak drużyny, rozplanowując jego rozbicie.

TOPOGRAF * * * 1. Wyznaczył/a strony świata według przedmiotów terenowych w nocy i w dzień oraz wg słońca i zegarka.

2. Trafił/a według mapy do odległego o kilka kilometrów obiektu, wykonując w czasie marszu szkic drogi z zastosowaniem właściwej skali.

3. Naniósł/naniosła na powiększony przez siebie wycinek mapy lub planu miasta uzyskane w czasie zwiadu terenowego informacje o znajdujących się tam ważnych obiektach.

4. Uzyskał/a informacje o ważnych obiektach w nieznanym terenie, korzystając z możliwości Internetu i naniósł/naniosła je na przygotowywany dla potrzeb drużyny fragment planu miasta.

5. Przeszkolił/a młodszych w zakresie znajomości znaków patrolowych i topograficznych.

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 39

KARTOGRAF (sprawność mistrzowska) 1. Wykonał/a z pamięci szkic sytuacyjny terenu.

2. Dokonał/a pomiaru terenu nadającego się na urządzenie obozu lub dziecięcego placu zabaw.

Wykonał/a dokładny plan.

3. Wykreślił/a mapę wybranego terenu (zaktualizował starą mapę) na potrzeby obozu, gry terenowej, rajdu itp.

4. Przygotował/a trasę imprezy na orientację i biegu terenowego z przeszkodami.

5. Przeprowadził/a w drużynie (szczepie) szkolenie z zakresu terenoznawstwa.

6. Wyznaczył/a sobie dodatkowe zadania mistrzowskie. Łącznościowe GONIEC * 1. Wskazał/a drogę do urzędów i ważnych miejsc w swojej miejscowości.

2. Dostarczył/a list lub ustną wiadomość do adresata w wyznaczonym terminie.

3. Nadał/a na poczcie: list polecony, telegram, przekaz pieniężny, paczkę.

4. Bezbłędnie przekazał/a meldunek w czasie gry terenowej, posługując się wybranymi sposobami łączności.

5. Odebrał/a i wysłał/a wiadomość pocztą internetową. ŁĄCZNIK–ŁĄCZNICZKA * * • Znalazł/a w książce telefonicznej lub w Internecie adres i numer telefonu każdej instytucji, dysponując tylko jej nazwą.

• Obsługując centralkę telefoniczną, utrzymał/a łączność w terenie.

• Wykonał/a przyrząd do sygnalizacji w terenie, nadając i odbierając za jego pomocą depeszę napisaną alfabetem Morse’a.

4. Opracował/a własny szyfr dla zastępu (drużyny).

ZWIADOWCA * * * 1. W nieznanym terenie podszedł/podeszła wskazany obiekt w sposób niedostrzeżony.

2. Przeprowadził/a zwiad, sporządzając szczegółowy raport zawierający opis wykonanych zadań i zaobserwowanych zdarzeń.

2. Nawiązał/a łączność za pomocą radia CB, przekazał/a informacje zdobyte podczas zwiadu.

3. Przeprowadził/a w zastępie (drużynie) szkolenie z łączności.

4. Wie, jakie są zasady i sposoby przekazu i gromadzenia poufnych informacji (np. danych osobowych), szczególnie w Internecie.

Harce HARCOWNIK * 1. Uczestniczył/a w 5 grach terenowych, przestrzegał/a zasad w nich obowiązujących.

2. Poznał/a 10 ćwiczeń rozwijających spostrzegawczość, refleks, pamięć.

3. Uczestniczył/a razem z zastępem w zawodach, turnieju, meczu lub innej formie współzawodnictwa między zastępami.

4. Brał/a udział w INO, grze ekologicznej lub biegu patrolowym.

ORGANIZATOR HARCÓW/ORGANIZATORKA HARCÓW * * 1. Przeprowadził/a 10 gier terenowych i sportowych, ucząc młodszych zasad w nich obowiązujących.

2. Zorganizował/a dla zastępu (drużyny) ćwiczenia z KIMa w harcówce i w terenie.

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 40

3.

4.

Zorganizował/a mecz, olimpiadę lub inną formę zawodów między zastępami.

Prowadzi własny notatnik, zawierający zbiór gier i ćwiczeń do wykorzystania w pomieszczeniu i w terenie.

MISTRZ HARCÓW–MISTRZYNI HARCÓW * * * 1. Przedstawił/a zestaw gier, ćwiczeń i konkursów, zebranych w czasie próby.

2. Przeprowadził/a po kilkanaście gier terenowych i świetlicowych w drużynie (szczepie) lub dla dzieci spoza ZHP. 3. Przygotował/a trasę i program harcerskiego biegu terenowego, sprawdzającego znajomość technik harcerskich.

4. Nauczył/a młodszych kilku gier i ćwiczeń do wykorzystania na zbiórkach i w szkole.

Krajoznawcze WSKAZIDROGA * 1. W czasie gry lub zwiadu terenowego poprowadził/a zastęp do określonego miejsca odległego o ok.

2-3 km, odszukał/a wyznaczony obiekt.

2. Na planie zaznaczył/a nazwy ulic i placów oraz ważne obiekty – ośrodek zdrowia, aptekę, pocztę, straż pożarną, posterunek policji itp.

3. Poznał/a najbliższy obiekt godny zwiedzenia (zabytek historyczny, muzeum, osobliwość przyrodniczą itp.) i opowiedział/a o nim na zbiórce zastępu.

4. Wyszukał/a interesujące informacje o swojej miejscowości w przewodniku, encyklopedii, Internecie oraz przedstawił/a je zastępowi w dowolnej formie.

PRZEWODNIK/PRZEWODNICZKA PO... * * mieście, okolicy, miejscach pamięci narodowej, muzeach itp.

Kanon wymagań sprawności: 1. Poznał/a historię swojego regionu. W sposób szczególny interesuje się wybranym okresem lub miejscem.

2. Opracował/a trasę kilkugodzinnej wycieczki i wykonał/a projekt folderu turystycznego o niej.

3. Nawiązał/a niezbędne kontakty z gospodarzem terenu oraz obiektów i placówek ujętych w opracowaniu propozycji trasy wycieczkowej.

4. Przeprowadził/a dla kolegów/koleżanek ze swojego środowiska lub przyjezdnych wycieczkę opracowaną przez siebie trasą.

KRAJOZNAWCA * * * 1. Oprowadził/a trzy wycieczki po swoim mieście (okolicy), wykazując się znajomością jego historii, zabytków i ciekawych obiektów.

2. Pokierował/a sporządzeniem informacji o walorach turystycznych okolicy na podstawie zajęć terenowych i literatury (geografia i historia okolicy, system połączeń komunikacyjnych, przemysł i rolnictwo, obiekty historyczne i przyrodnicze, sztuka, zwyczaje ludowe itp.).

3. Zaplanował/a cykl wycieczek do miejsc ciekawych pod względem historycznym, przyrodniczym lub geograficznym, posługując się mapami i przewodnikami.

4. Zorganizował/a dla młodszych zwiad etnograficzny lub konkursy np.: znajomości stylów architektonicznych, z zakresu historii ruchu krajoznawczego, historii sztuki regionu, itp.

5.

Uczestniczył/a w trzech wycieczkach krajoznawczych w różnych regionach Polski.

Turystyczne

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 41

ŁAZIK * • Skompletował/a ekwipunek turystyczny.

• Uczestniczył/a w kilku wycieczkach, ubierając się stosownie do warunków terenowych i pogodowych, zabezpieczając się przed przegrzaniem i przemoczeniem oraz otarciem stóp.

• Poprawnie spakował/a plecak, zabierając tylko rzeczy przydatne na tej wyprawie.

• Poznał/a zasady poruszania się po drogach.

• Uczestnicząc w wycieczkach i rajdach, zawsze zachował/a pogodę ducha, mimo trudów wędrowania.

TRAMP * * 1. Odbył/a co najmniej 5 samodzielnych wypraw w promieniu kilku kilometrów od miejsca zamieszkania.

2. Poznał/a zasady bezpiecznego marszu (tempo, odpoczynek, obciążenie, przepisy ruchu drogowego).

3. Nocował/a w lesie bez namiotu oraz w nieznanej miejscowości, korzystając np. ze schroniska PTSM. 4. Zorganizował/a biwak zastępu (drużyny), rozbijając go, a następnie likwidując bez pozostawienia śladów.

WĘDROWIEC * * * 1. Przedstawił/a na zbiórce drużyny najpiękniejsze regiony turystyczne w Polsce.

2. Zorganizował/a dla drużyny wycieczki o różnej tematyce, m.in. krajoznawcze, przyrodnicze, historyczne.

3. W czasie obozów wędrownych zainteresował/a się historią poznawanych miejsc i ludzi tam żyjących.

4. Zorganizował/a rajd według opracowanego przez siebie programu i nieznanej dla uczestników trasy.

Funkcje sprawności mistrzowskich pełnią odnzaki PTTK Językowe JĘZYKOZNAWCA * 1. Wyraża się poprawnie, nauczył/a się umiejętnie korzystać ze słowników języka polskiego i poprawnej polszczyzny.

2. Nauczył/a się podstawowych zwrotów grzecznościowych w językach: angielskim, francuskim, niemieckim, rosyjskim.

3. W wybranym przez siebie języku obcym nauczył/a się podstawowego słownictwa związanego z harcerstwem (co najmniej 20 słówek).

4. Uczy się systematycznie wybranego języka obcego.

TŁUMACZ/TŁUMACZKA * * 1. Pogłębił/a w czasie próby znajomość języka obcego.

2. Przetłumaczył/a na język polski kilka gier skautowych.

3. Napisał/a słowniczek o tematyce harcerskiej, zawierający ok. 100 słówek w języku, którego się uczy.

4. Uczestnicząc w spotkaniu skautowym, pomagał/a innym porozumieć się w języku, którego się uczy.

POLIGLOTA/POLIGLOTKA * * * 1. Potrafi porozumieć się w podstawowych sprawach w co najmniej dwóch językach obcych i tłumaczyć rozmowę z wybranego języka.

2. Przetłumaczył/a artykuły o tematyce skautowej, upowszechniając ich treść w swoim środowisku.

3. Nauczył/a młodszych kilku zwrotów obcojęzycznych.

4. Zaoferował swoją służbę jako tłumacz podczas spotkania skautowego organizowanego przez szczep, hufiec lub chorągiew.

Funkcję sprawności mistrzowskich pełnią certyfikaty

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 42

językowe.

Naukowe SZPERACZ * 1. Przygotowując żądaną informację, umiejętnie posłużył/a się przewodnikiem, encyklopedią, Internetem.

2. Zlokalizował/a wybrany obiekt w nieznanym terenie, wykorzystując dostępne źródła informacji.

3. Przeprowadził/a wywiad dotyczący ciekawostek wybranej miejscowości i zaprezentował/a go na zbiórce zastępu.

4. W czasie obozu, biwaku lub rajdu zebrał/a ciekawostki na temat odwiedzanych miejsc i ludzi, prezentując je potem kolegom.

POSZUKIWACZ * * 1. Wybrał/a dziedzinę swoich zainteresowań i stale pogłębia swą wiedzę, odwiedzając miejsca związane z tym tematem.

2. Zorganizował/a wycieczkę zastępu (drużyny) do miejsc, w których znajdują się eksponaty charakteryzujące dziedzinę jej/jego zainteresowań.

3. Przeprowadził/a zwiad społeczny w czasie obozu lub biwaku, zdobywając wiedzę na temat historii i ważnych spraw mieszkańców tego regionu.

4. Wykazał/a się znajomością krain geograficznych i okresów dziejowych Polski.

BADACZ–BADACZKA * * * 1. Wykazał/a się zainteresowaniami w wybranej dziedzinie (doświadczenia fizyczne, chemiczne, biologiczne, badania etnograficzne, archeologiczne, historyczne, religioznawcze, geologiczne itp.).

2. W interesujący sposób przedstawił/a dziedzinę swoich zainteresowań.

3. Spopularyzował/a w drużynie (w szkole) wybrane odkrycie naukowe lub wydarzenie historyczne (społeczne) wyjątkowo ważne dla dziejów ludzkości.

4. Zorganizował/a młodzieżową debatę naukową na wybrany przez siebie temat.

Sportowe SPORTOWIEC * 1. Interesuje się wybraną dyscypliną sportu i popularyzuje ją, wymienił/a nazwiska swoich ulubionych sportowców.

2. Codziennie wykonuje poranną gimnastykę.

3. Zademonstrował/a swój zestaw ćwiczeń treningowych.

4. Zorganizował/a spotkanie z zawodnikiem lub trenerem swojej dyscypliny albo zaprezentował/a film o życiu sportowców.

Spełnienie powyższych warunków jest podstawą do zdobywania następujących sprawności … [NAZWA DYSCYPLINY] np. PIŁKARZ, NARCIARZ * * 1. Uprawia wybraną dyscyplinę sportu.

2. Zademonstrował/a swoje umiejętności w uprawianej dyscyplinie sportu.

3. Zorganizował/a dla harcerzy zajęcia zapoznające z uprawianą dyscypliną sportu (pokazy, zawody, naukę zasad i techniki itd.).

4. Uczestniczył/a kilkakrotnie w zawodach sportowych, zawsze przestrzegając zasady fair play.

5. Stara się systematycznie poprawiać swoje wyniki.

OLIMPIJCZYK * * * 1. Uprawia wybraną dyscyplinę sportu pod fachowym kierunkiem.

2. Uczestniczył/a w olimpiadzie sportowej (np. szkolnej, obozowej, międzyszkolnej), poprawiając swoje wyniki.

3. Spopularyzował/a ideę olimpijską w swoim środowisku: w szkole, w drużynie (szczepie).

4. Reprezentował/a szkołę na zawodach sportowych, starając się przyczynić do sukcesów drużyny.

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 43

pływackie MŁODY PŁYWAK–MŁODA PŁYWACZKA * 1. Przepłynął/przepłynęła 100 m, w tym połowę na plecach.

2. Wytrzymał/a pod wodą 20 sekund.

3. Nauczył/a się prawidłowo zakładać kamizelkę ratunkową.

4. Poznał/a zasady bezpieczeństwa i higieny kąpieli.

PŁYWAK–PŁYWACZKA * * 1. Przepłynął/przepłynęła 200 m, w tym połowę na plecach.

2. Skoczył/a do wody z wysokości co najmniej 1 m i przepłynął/przepłynęła pod lustrem wody 10 m.

3. Wyciągnął/wyciągnęła przedmiot znajdujący się 1,5 m pod wodą.

4. Nauczył/a młodszych zakładania kamizelki ratunkowej i podawania koła ratunkowego.

5. Poznał/a zasady bezpieczeństwa i higieny kąpieli oraz ratowania tonącego.

PŁYWAK DOSKONAŁY–PŁYWACZKA DOSKONAŁA * * * 1. Przepłynął/przepłynęła 400 m (dziewczęta) i 600 m (chłopcy) w wodzie stojącej, lub 800 m (dziewczęta) i 1000 m (chłopcy) z prądem co najmniej dwoma stylami.

2. Przepłynął/przepłynęła pod wodą 15 metrów.

3. Uczestniczył/a w wyznaczaniu kąpieliska zgodnie z przepisami.

4. Zademonstrował/a w wodzie sposób ratowania tonącego.

Funkcje sprawności mistrzowskich pełnia uprawnienia Młodszego Ratownika WOPR Ratownika WOPR, Specjalna karta pływacka.

Funkcję sprawności mistrzowskich pełnią sportowe klasy mistrzowskie, uprawnienia trenera i instruktora danej dyscypliny sportu..

Artystyczne Wokalne ŚPIEWAK/ŚPIEWACZKA * 1. Rozpoczął/a śpiew kilku piosenek na zbiórce zastępu.

2. Nauczył/a zastęp jednej piosenki.

3. Zaśpiewał/a z pamięci 10 piosenek (harcerskich, narodowych lub żołnierskich).

4. Występował/a z zastępem, śpiewając kilka piosenek oraz brał/a udział w inscenizacji piosenki.

5. Prowadzi na bieżąco swój śpiewnik harcerski, ma w nim zapisanych minimum 20 piosenek.

PIEŚNIARZ/PIEŚNIARKA * * 1. Przedstawił/a prowadzony przez siebie śpiewnik, płytotekę lub taśmotekę.

2. Śpiewał/a na uroczystościach harcerskich, szkolnych lub kościelnych.

3. Nauczył/a zastęp lub drużynę po kilka tradycyjnych i współczesnych piosenek harcerskich oraz turystycznych.

4. Wymienił/a swoich ulubionych piosenkarzy, śpiewaków i zespoły, uzasadniając swój wybór w sposób przekonujący.

WODZIREJ/WODZIREJKA * * * 1. Przygotował/a program i przeprowadził 5 ognisk harcerskich dla szczepu lub kilku drużyn, w tym co najmniej 2 tematyczne.

2. Zorganizował/a bal harcerski, tematyczną zabawę taneczną lub dyskotekę, organizując w przerwach konkursy, zabawy i pląsy.

3. Przedstawił/a prowadzony przez siebie notatnik, w którym zapisuje pomysły pląsów, zabaw i okrzyków.

4. Przygotował/a młodszych do próby na sprawności tancerza, muzyka lub piosenkarza.

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 44

Instrumentalne GRAJEK * * 1. Nauczył/a się grać przynajmniej na jednym instrumencie, zagrał/a na nim melodię.

2. Brał/a udział w przygotowywaniu uroczystości harcerskiej, organizując orkiestrę.

3. Nauczył/a zastęp lub drużynę piosenki na podstawie zapisu nutowego.

4. Zorganizował/a w drużynie naukę piosenek akompaniując na instrumencie.

MUZYK–MUZYCZKA * * * 1. Zagrał kilka melodii na wybranym instrumencie.

2. Scharakteryzował/a okresy w dziejach muzyki polskiej, wymieniając najsłynniejszych kompozytorów i ich utwory.

3. Zorganizował/a dla drużyny wyjście na koncert do filharmonii lub opery.

4. Akompaniował/a na ognisku, dobierając wcześniej związany z tematem zestaw piosenek.

ARTYSTA/ARTYSTKA (sprawność mistrzowska) 1. Doskonale orientuje się w życiu artystycznym i kulturalnym swojego regionu i Polski.

2. Animuje działalność artystyczną w swoim środowisku harcerskim.

3. Brał/a udział w warsztatach specjalistycznych, doskonalących umiejętności w wybranej przez siebie dziedzinie artystycznej.

4. Odniósł/odniosła sukces na festiwalu, przeglądzie, konkursie, wystawie itp.

5. Wyznaczył/a sobie dodatkowe zadania mistrzowskie.

Społeczne MŁODY OBYWATEL/MŁODA OBYWATELKA * 1. Poznał/a historię godła i barw narodowych.

2. Wie, co oznaczają i potrafi się wobec nich zachować. Zaśpiewał/a hymn państwowy.

3. Odszukał/a na mapie Polski miejsca, które dotąd odwiedził/a lub chciałby/chciałaby odwiedzić.

4. Zapoznał/a się z częścią statutu szkoły, zawierającą prawa i obowiązki ucznia. Angażuje się w życie swojej klasy.

5. Poznał/a daty polskich świąt narodowych. Wie, na pamiątkę jakich wydarzeń zostały ustanowione.

Przygotował/a z zastępem zbiórkę z okazji jednego z nich.

OBYWATEL/OBYWATELKA * * 1. Współpracuje z samorządem szkolnym. Przygotował/a kampanię promującą prawa i obowiązki uczniowskie.

2. Angażuje się w życie szkoły.

3. Poznał/a najważniejsze fakty z historii najnowszej Polski.

4. Dowiedział/a się, gdzie znajdują się najważniejsze urzędy w jego/jej miejscowości i gminie.

Przygotował/a mapę miasta przedstawiającą ich lokalizację oraz główne sprawy jakimi się zajmują.

5. Zorganizował/a dla drużyny wycieczkę do urzędu gminy lub miasta.

OBYWATEL RZECZYPOSPOLITEJ/OBYWATELKA RZECZYPOSPOLITEJ * * * 1. Zapoznał/a się z najważniejszymi prawami i obowiązkami obywateli RP. 2. Wie, na czym polega demokracja. Brał/a udział w demokratycznym podejmowaniu decyzji.

3. Zgromadził/a własną biblioteczkę książek o historii najnowszej Polski. W młodszej drużynie lub zastępie przygotował/a i przeprowadził/a grę o historii najnowszej kraju.

4. Orientuje się w bieżących wydarzeniach politycznych, gospodarczych i kulturalnych kraju.

Zapoznał/a się z podziałem polskiej sceny politycznej. Dowiedział/a się, kto sprawuje najważniejsze funkcje państwowe.

5. Angażuje się w pracę parlamentu młodzieży lub jednej z młodzieżowych organizacji. W swojej działalności godnie reprezentuje ZHP.

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 45

Komputerowe KOMPUTEROWIEC * 1. Wykonał/a podstawowe czynności na komputerze: - napisał/a tekst w edytorze tekstu - korzystając z arkusza kalkulacyjnego, wykonał/a prosty arkusz realizujący podstawowe operacje np. sumowanie komórek - napisał/a i wysłał/a wiadomość pocztą elektroniczną.

2. Zebrał/a biblioteczkę informatyczną i przygotował/a do wykorzystania w drużynie.

3. Znalazł/a podstawowe informacje w Internecie z dziedziny jego/ją interesującej.

4. Zainstalował/a w komputerze nowy program komputerowy i skonfigurował/a go do własnych potrzeb.

5. Obsługując komputer, przestrzega obowiązujących zasad higieny pracy.

ZNAWCA KOMPUTERÓW/ZNAWCZYNI KOMPUTERÓW * * 1. Wskazał/a najlepsze modele monitorów, skanerów, drukarek, modemów oraz innych podzespołów komputerowych w zależności od potrzeb i możliwości użytkownika, uzasadnił/a swój wybór. Systematycznie czyta prasę komputerową.

2. Korzystając z instrukcji zainstalował/a w komputerze i właściwie skonfigurował/a dodatkowy sprzęt: kartę muzyczną, dysk twardy, CD-ROM, skaner.

3. Zaradził/a w kilku przypadkach awarii sprzętu komputerowego.

4. Zaprezentował/a młodszym harcerzom budowę i zasadę działania komputera oraz innych urządzeń: drukarki, skanera, modemu.

5. Poznaje dowolny język programowania, wykorzystując nabyte umiejętności napisał/a prostą aplikację.

INFORMATYK * * * 1. Przedstawił/a młodszym harcerzom rolę i perspektywy rozwoju informatyki we współczesnym świecie. Zorganizował/a w drużynie (szczepie) zajęcia wprowadzające w tajniki informatyki.

2. Poznał/a co najmniej jeden język programowania, uczy się następnego, wykorzystał/a nabyte umiejętności do opracowania aplikacji na użytek drużyny, szczepu, hufca.

3. Poznał/a podstawowe rodzaje licencji na oprogramowanie komputerowe, promuje stosowanie legalnych programów.

4. Samodzielnie złożył/a komputer i właściwie go skonfigurował/a (na poziomie BIOS-u i systemu operacyjnego).

5. Pełni stałą służbę opartą na wiedzy informatycznej, np. administrator stron www (hufca, szczepu, drużyny), serwisant sprzętu komputerowego w komendzie hufca itp.

Funkcję sprawności mistrzowskich pełni zdobycie specjalistycznych certyfikatów.

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 46

mundur zastępowego w Hordzie

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 47

HYMN ZHP

HYMN HORDY

Wszystko co nasze Polsce oddamy, W niej tylko życie więc idziem żyć , Świty się bielą,otwórzmy bramy, Rozkaz wydany: "Wstań w słońce idź"

Ref: Patrz słońce się śmieje i śmiejmy się my My wszystkie Hordy dzieci Dni chcemy mieć jasne i piękne mieć sny I pokój, pokój w świecie Czy skośne masz oczy, czy czarna buzia twa Siostrzyczko, braciszku, to dla was piosenka ta

REF.: Ramię Pręż, słabość krusz Ducha tęż ojczyźnie miłej służ!

Na jej zew w bój czy trud Pójdzie rad harcerzy polskich ród Harcerzy polskich ród

Ref: …

Czy mieszkasz w Afryce, czy w Azji mieszkasz hen Siostrzyczko, braciszku, to dla was refren ten.

Słowa: I. Kozielewski (1911), ref. O. Drahanowska-Małkowska (1912) na melodię pieśni „Na barykady”

Słowa: A. Trepkowska (?)

Muzyka: na melodię radzieckiej piosenki „Budiet sonce”

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 48

Postawa Rycerze ćwiczyli się w pokorze i skromności. To znaczy, mimo że zwykle przewyższali innych ludzi w polu i w bitwie, nie pozwalali sobie nigdy na zarozumiałość z tego powodu. Nie bądźcie więc i wy zarozumiali!

Nie wyobrażajcie sobie, ze macie do czegokolwiek bądź na świecie prawo, poza tym, na co zapracujecie sobie sami. Macie prawo do wymagania, by wam wierzono, jeśliście je sobie zdobyli bezwzględną prawdomównością. Macie tez prawo dostać się do więzienia, jeśliście je pozyskali kradnąc.

Mnóstwo ludzi chodzi po świecie pyskując o należnych im prawach, na które sobie niczym nie zasłużyli.

Najpierw spełnił swój obowiązek, a później pozyskasz prawo.

Rycerze nigdy nie poddawali się rozpaczy, gotowi byli wytrwać, aż do ostateczności. A tymczasem bardzo to pospolita słabość ludzka – popadanie w rozpacz i panikę, mimo że nie ma wcale koniecznej po temu potrzeby. Często przestają ludzie pracować, bo nie uzyskują sukcesu od razu, a gdyby wytrwali nieco dłużej prawdopodobnie zwycięstwo by przyszło. Trzeba być przede wszystkim gotowym na ciężką pracę i na razie nie oczekiwać sukcesu. (...)

Japończycy po urodzeniu się dziecka wywieszają przed domem lalkę, jeżeli to jest dziewczynka, a rybę, jeśli chłopiec. To jest znak dla sąsiadów – lalka oznacza, że dziewczynka będzie kiedyś wychowywać dzieci, ryba, że chłopiec po dorośnięciu będzie się musiał przebijać jak ryba przeciw prądowi trudności i niebezpieczeństw. Człowiek, który nie może podołać ciężkiej pracy i trudom nie wart jest nazwy mężnego.

Niektórzy z was musieli słyszeć historyjkę o dwóch żabach. Ci, co nie słyszeli niech teraz posłuchają. Dwie żaby wybrały się pewnego dnia na spacer i napotkały na swojej drodze wielką miskę ze śmietaną. Zaglądając do środka wpadły do niej. Jedna powiedziała: „to jest jakaś niezwykła woda. Jak ktoś może pływać w czymś takim? Nawet nie będę próbować.” poszła więc na dno i utonęła, bo brakło jej energii.

Druga natomiast żaba miała bardziej męski charakter i usiłowała pływać poruszając nogami i rękami, żeby tylko utrzymać się na powierzchni. A kiedy czuła, że opada, walczyła jeszcze zacieklej nie tracąc nadziei. Wreszcie, kiedy była już tak znużona i zdawało się jej, że musi się poddać, oto zdarzyła się dziwna rzecz. Wytężoną pracą rąk i nóg tak ubiła śmietanę, że nagle wylądowała bezpiecznie na grudzie masła!

Jeśli sprawy źle idą, śmiejcie się i podśpiewujcie: „trzeba wytrwać, trzeba wytrwać, trzeba wytrwać!”. Na pewno wszystko obróci się na dobre. Wielkim krokiem do zwycięstwa jest wytrwanie w niepowodzeniach!

Fragment: „pokora” i „wytrwałość” w: R. Baden-Powell „Skauting dla chłopców”, Kraków 2010

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 49

Prawo Harcerskie 1.Harcerz sumiennie spełnia swoje obowiązki wynikające z Przyrzeczenia harcerskiego .

2.Na słowie harcerza polegaj jak na Zawiszy.

3.Harcerz jest pożyteczny i niesie pomoc bliźnim.

4.Harcerz w każdym widzi bliźniego, a za brata uważa każdego innego harcerza.

5.Harcerz postępuje po rycersku.

6.Harcerz miłuje przyrodę i stara się ją poznać.

7.Harcerz jest karny i posłuszny rodzicom i wszystkim swoim przełożonym.

8.Harcerz jest zawsze pogodny.

9.Harcerz jest oszczędny i ofiarny.

10.Harcerz jest czysty w myśli, w mowie i uczynkach; nie pali tytoniu i nie pije napojów alkoholowych.

Przyrzeczenie harcerskie Mam szczerą wolę całym życiem pełnić służbę Bogu i Polsce, nieść chętną pomoc bliźnim i być posłusznym Prawu Harcerskiemu.

Każdy z nas je zna, ale czy każdy rozumie? Czy często się zastanawiamy nad tym ile z tego tak na prawdę wcielamy w życie? Czy rzeczywiście można oddzielać harcerstwo od życia codziennego? Czy zastanawiamy się nad tym po co nosimy mundur? Czy warto zadawać takie pytania? Czy warto w ogolę pytać? Czy warto wiedzieć więcej?

"Nie błądzi tylko, ten kto nic nie robi" Robert Baden-Powell "Każdy osioł potrafi być dobrym człowiekiem podczas pogody" Robert Baden-Powell "Nic nie znaczą słowa Przyrzeczenia, jeśli się wielokrotnie nie przełamały w pryzmacie codziennego życia." Jadwiga Falkowska "Nie czyńcie skautingu zbyt łatwym..." Stawiajcie wyzwania” Jan Paweł II "Harcerstwo jest organizacją nastawioną nie na żądanie od społeczeństwa, ale na dawanie społeczeństwu, służenie mu." Aleksander Kamiński "Harcerstwo to nie jest coś, co się umie, ale to jest coś, czym się jest." ks. Kazimierz Lutosławski "Trudności życia są błogosławieństwem, gdyż przezwyciężanie ich oznacza zwycięstwo." Olga Małkowska "Prawdziwy autorytet tworzy tylko osobisty przykład, prawdziwość czynów, odpowiedzialność, porządek, konsekwencja." Stefan Mirowski "Najtrudniej być porządnym człowiekiem, gdy nikt nie widzi." Stefan Mirowski

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 50

Siłę zwycięzcy nie mierzy się w sile mięśni, ale argumentów i energii młodość Baden - Powella – W. Hansen W 1856 roku dziadek umiera. Teraz Ste sam prowadzi swoje eskapady poza domem, najchętniej do slumsów Londynu, gdzie z ciekawością obserwuje 'inne' życie, pełne bólu, biedy i nędzy. Mając 10 lat młody Powell wyjeżdża do siedziby rodowej w Hrabstwie Kent . Tu na probostwie uczy się czytać, pisać i rachować, ale też często wyprawia się do lasu, na wzgórza.

Kiedy latem przyjeżdżają jego bracia wspólnie wybierają się na wędrówkę, podczas której przepływają łódką 250 km. Mimo, iż Robert ma dopiero 10 lat, a najstarszy z braci jest o 10 lat starszy od niego, to on wyznacza trasę wędrówki. Rok później remontują jacht 'Koh-i-noor' i startują w regatach odnosząc kilka zwycięstw. I chociaż bardzo się starają, w najważniejszym starcie w Yarmouth przegrywają, przed metą pęka maszt.

Zaraz po starcie regat w Yarmouth „Koh-i-noor”, chłostany wichrem, wyforował się do przodu, wówczas jednak Warrington, najstarszy brat, popełnił błąd: kazał postawić za wiele żagli. Łódź natychmiast wyprzedziła inne, niepokojąco przechylona na burtę, meta była już widoczna – a wtedy stało się to, co było do przewidzenia: maszt nie wytrzymał i pękł. „Koh-i-noor” kołysał się w miejscu na wodzie. (…) I teraz nadeszła godzina małego Roberta,.

- Nie poddawać się! – wołał.

- Nic z tego – powiedział Warrington. – Już nie wygramy. Wycofujemy się.

Ste nie posiadał się z oburzenia. Sam chwycił za liny żagli, zbuchotwał linę i począł stawiać drugi masz.

- Nieważne, że nie będziemy pierwsi. Ale o tym, żeby się wycofać, mowy nie ma!

Bracia popatrzyli po sobie, skinęli głowami, oderwali się od relingu i zabrali do dzieła. (…) dopłynęli do mety na trzecim miejscu, witani przez widzów bardziej entuzjastycznie niż zwycięzcy.

To jego zasługa. To właśnie mały Robert „Ste” Baden – Powell w momencie katastrofy, gdy bracia chcieli zrezygnować podnosi ich na duchu, zagrzewa do walki. Ma 13 lat.

Fragment „Regaty” w: W. Hansen „Wilk, który nigdy nie śpi”, Warszawa, 2007

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 51

MÓJ ZASTĘP JA

MOJA FUNCKJA

MOJE OBOWIĄZKI

MÓJ STOPIEŃ HARCERSKI (+ EW. SPRAWNOŚCI)

MOJE DOŚWIADCZENIE (MOCNE STRONY)

MOJE SŁABOŚCI

ZASTĘP

LICZBA CZŁONKÓW (W OGÓLE)

LICZBA CZŁONKÓW REGULARNIE PRZYCHODZACYCH NA ZBIÓRKI LICZBA OSÓB Z MUNDUREM

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 52

DOŚWIADCZENIE ZASTĘPU (OBOZY, BIWAKI, ZADANIA / PROJEKTY) REGULARNE ZBIÓRKI (JAK CZĘSTO?) INTEGRACJA (JAK DOBRZE SIĘ ZNACIE?)

OBRZĘDOWOŚĆ

NAZWA

ZWYCZAJE

AKTYWNOŚĆ

WSPÓLNE DZIAŁANIA (JAK DUŻO ROBIMY CAŁYM ZASTĘPEM?)

NAJFAJNIESZJA RZECZ JAKĄ ROBILIŚMY

CO LUBIMY ROBIĆ

CZEGO NIE LUBIMY ROBIĆ

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 53

TEST DLA ZASTĘPOWEGO 1. Przeczytaj wszystko zanim zaczniesz robić cokolwiek.

2. W górnym rogu tej kartki napisz swoje imię.

3. Podkreśl wyraz imię w drugim zdaniu.

4. Narysuj 5 małych kwadratów w górnym lewym rogu tej strony.

5. W każdy kwadrat z punktu 4 wpisz X. 6. Narysuj koło wokół każdego kwadratu.

7. Podpisz się pod tytułem na tej stronie.

8. Po tytule napisz tak, tak, tak.

9. Zakreśl kółkiem zdanie numer 7.

10. Napisz X w dolnym lewym rogu tej strony.

11. Narysuj trójkąt wokół X które właśnie napisałeś.

12. Na odwrocie tej kartki pomnóż 70x30.

13. Narysuj kółko wokół wyrazu strona w zdaniu numer 4.

14. Kiedy już wykonasz poprzednie polecenie, powiedz głośno swoje imię.

15. Jeśli uważasz, że zastosowałeś się dokładnie do poleceń powiedz głośno: „Zrobiłam/em to”.

16. Na odwrocie tej kartki dodaj 107 do-278.

17. Zakreśl kółkiem sumę.

18. Normalnym głosem policz od 1 do 10 od tyłu.

19. Zrób 3 małe dziurki w tej kartce tutaj: 20. Jeśli jesteś pierwszą osobą, która dotarła do tego punktu, powiedz głośno: „Jestem najlepszy w wykonywaniu poleceń.”

21. Podkreśl wszystkie liczby parzyste po lewej stronie.

22. Kiedy już skończyłeś uważnie czytać, wykonaj tylko polecenie jeden i dwa.

Rozmowy w nowym języku Przebieg: Uczestnicy łączą się w pary, a prowadzący w pary zadaje im temat rozmowy i jednocześnie wyjaśnia, że nie wolno używać zrozumiałych słów. Para rozmawia, jakby używała nowego języka, tworząc własne wyrazy i dźwięki. Przykładowy temat rozmowy: pędź do domu, ktoś obrabował twoje mieszkanie.

Zaczarowany staw Przebieg: Osoba z zasłoniętymi oczami stoi w środku. Wszyscy pozostali poruszają się dookoła niej do momentu, kiedy osoba w środku powie „zaczarowany staw”. Wtedy ona sama zaczyna się poruszać, wśród nieruchomych postaci i dotyka twarzy pierwszej napotkanej osoby, zgadując, kto to jest. Jeśli odgadnie zdejmuje opaskę z oczu. Jeśli nie, próbuje od nowa.

Chińskie posągi Przebieg: Jedna osoba staje pośrodku w dowolnej postawie, druga podchodzi i zmienia pozycje nogi, ręki itp., następni robią to samo. Osoba prowadzącą w dowolnym momencie mówi: mróz i wtedy każdy zastyga nieruchomo, tam gdzie się aktualnie znajduje w identycznej pozycji jak osoba ze środka. Po chwili osoba prowadząca mówi: ciepło i zabawa trwa dalej.

Pociągi: Przebieg: Uczestnicy dzielą się na 3 osobowe zespoły- pociągi. Stają jedno za drugim trzymając się za ramiona. Pierwszym dwóm osobom zawiązujemy oczy. Osoby stojące z tyły są lokomotywami i ich zadaniem jest doprowadzić pociąg do wyznaczonego celu. Sposób kierowania pociągiem- klepanie w prawe ramię- skręcamy w prawo, klepanie w lewe ramię- w lewo, klepanie w kark- prosto Toczenie kłody: Jeden z uczestników kładzie się na podłodze reszta grupy wspólnymi siłami, ostrożnie, równo toczy go po podłodze jak kłodę.

Siatka bezpieczeństwa Troje dzieci staje obok mocno chwytając się za ręce i ustawiają się w niewielkiej odległości od ściany (tyłem do niej). Reszta uczestników staje w rzędzie, kolejno, z zamkniętymi oczami zbliża się do ściany.

Dzieci tworzące „siatkę’ wyłapują ich przed zderzaniem ze ścianą. Każde dziecko usiłuje podejść do ściany kilka razy przyspieszając kroku w kolejnych podejściach. Wraz z ilością podejść wzrasta poczucie bezpieczeństwa, po pewnym czasie dzieci mogą biec w kierunku ściany. Uwaga! Koniecznie należy dopilnować, by nikt nie trafił w ścianę!

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 54

Formułowanie celów - hm. Tomasz Maracewicz Jak właściwie sformułowany cel winien wyglądać?

- Druhu Zastępowy, do dzieła! Czyli chcesz poprawić poziom harcerskiego wyrobienia? A co to takiego jest ten „poziom harcerskiego wyrobienia"? - pytam ze źle skrywaną troską.

- Ależ Druhu Marabucie, naśmiewasz się ze mnie! Każdy przecież wie! ! - odpowiadasz na to.

Ba, sęk w tym, że nie każdy. Bo czym w istocie swej jest to harcerskie wyrobienie? To, że umiemy ognisko jedną zapałką? Czy to, że w lesie, w nocy - nie boimy się wcale? Czy to, że wreszcie tę staruszkę etatową przez jezdnię przeprowadzimy? Czy to, że pełnimy służbę i miłujemy bliźniego swego? Cóż z tego bardziej harcerskie, ważniejsze, bardziej wymaga „podniesienia poziomu".

- Eeee, no jasne, że to wszystko jest ważne. Mnie jednak chodzi szczególnie o to, żeby na następnym obozie nie było takiego wstydu jak w tym roku. Żeby namioty równo i bez zarzutu, żeby na apelu chłopaki równo stali i zachować się potrafili, żeby wreszcie wyglądali tak fajnie, jak Ci z „dwa sześć pięć", od Makówy ... . - Czekaj, czekaj - toś już powiedział kilka rzeczy, które zaczynają być dla mnie klarowne i oczywiste: po pierwsze, że z obozownictwem jesteście na bakier i trzeba się wreszcie nauczyć, i namioty rozbić, i całe dla obozowiska oprzyrządowanie wystawić; po drugie - że z musztry się podszkolić trzeba; a po trzecie mundury uzupełnić i na glanc wyszykować! - No właśnie o to idzie, mówiłem przecież: podnieść poziom harcerskiego wyrobienia, a Ty Marabucie tylko tyle, że na konkrety to przerobiłeś. Wielkie rzeczy! Ha, tu właśnie jest pies pogrzebany. Zanim nie przepiszemy naszych „marzeń" na język konkretów, to wszelkie nasze cele zdadzą się ledwie psu na budę. Mamy więc jasny dla wszystkich konkret, bez niego cele nie są celami. To już coś. Czas jednak zrobić kolejny krok na krętej ścieżce planowania. Bo skoro już mówimy, że mamy „podnieść poziom ...", to żeby cele były sensowne, musimy sobie powiedzieć o ile chcemy poziom podnosić, potrzebna jest nam miara.

- Druhu Drużynowy, a ile czasu zajęło Im rozbijanie obozowiska na Zlocie hufca? - Marabucie, po pierwsze nie im, a nam, bo beze mnie w życiu by namiotów nie rozbili, a po drugie trwało to prawie trzy godziny!!! A mogłoby połowę tego!

Widzicie, już mamy miarę. Wystarczy, by powiedzieć, że zastęp ma umieć rozbić namiot samodzielnie, równo, zgodnie z założonym planem, 1,5 godziny. A gdy przypomnimy sobie, że połowa chłopaków ma mundury bylejakie i powiemy sobie, by ilość „niechluj" zmalała np. do 10%. Znowu jest miara. Jasna i oczywista, wskazująca czy i na ile cele zrealizowaliśmy. No a zachowanie byle jakie na apelu? Też można na procenty, lub ilość wpadek, choć ostrzec muszę, że nie wszystko da się uczciwie zmierzyć. Jak to w życiu. A jednak próbujmy.

Czy czegoś brak w tych celach? No, właściwie jednego: terminu. Cel, w którym nie ma ani słowa na temat tego, kiedy chcemy go osiągnąć, jest pusty. Jak dalekie winny to być terminy? To zależy na jak długi okres tworzymy plan pracy. Naturalnie, cele założone na okres długi będą zwykle mniej konkretne i mniej wygodne do pomierzenia (mówi się o takich celach - jakościowe), a cele założone na okres krótszy będą bardzo konkretne i łatwo mierzalne (cele ilościowe).

Są jeszcze inne cechy, którymi mądrze obmyślone cele winny się charakteryzować. Jedną z tych cech będzie przede wszystkim sens. Cele niepotrzebne, nierealne, bez sensu - narażają nasze pomysły i nas samych na śmieszność.

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 55

Kogo i jakich sfer dotyczyć winny założone cele?

Głupie pytanie! Całej zastępu oczywiście! A jednak nie jest to do końca oczywiste. Bo czym są cele? Nie tylko pomocą w planowaniu (ba, podstawą planowania jak powiedzą niektórzy), ale również pewnym rodzajem prób, które stawiamy sobie na drodze. Prób dla poszczególnych chłopców (cele dotyczące każdego z nich z osobna), prób (celów) stawianych przed całym zastępem, i wreszcie celów, które dotyczą Ciebie osobiście, Druhu Zastępowy. Rzeczywiście, rozpiętość ta jest ogromna, a poszczególne plany przenikają się wzajemnie i mają ze sobą ścisły związek.

Co do sfer, których cele winny dotyczyć - kłania się tutaj cała ta różnorodność i bogactwo obszarów, składających się na działalność harcerską. Bo czym można się w harcerstwie zajmować i czego dotyczyć mogą nasze próby, nasze formułowane cele. Ba, całego mnóstwa różnych ważnych i mniej ważnych spraw. I co tu zrobić, by o jakichś ważnych sferach nie zapomnieć?

Na przykład, formułując cele stawiane przed poszczególnymi chłopcami, warto zajrzeć do regulaminu stopni harcerskich, by przypomnieć sobie, jakich sfer dotyczą ich wymagania. Tworząc z chłopcem/dla chłopca plan stopnia, formułujemy dla niego de facto cele osobiste.

• • •

• • • •

• • •

Następnie formułujemy cele dla zastępu, a pierwszy z nich będzie na pewno „tor wychowania".

Tu sformułować winniśmy cele, (fachowo zwane celami wychowawczymi), które wyznaczą podstawowe kierunki pracy - winny być one w pewnym sensie wypadkową indywidualnych planów rozwoju poszczególnych harcerzy w zastępie. Winny dotyczyć cech, postaw i umiejętności, które będziemy chcieli kształtować mniej lub bardziej wspólnie. Tu znajdziemy cele będące odpowiedzią na różne oczekiwania: „np. chcielibyśmy, żeby w przyszłym roku zastępy mogły odbywać samodzielne biwaki" czy też bolączki: „chłopaki są niesłowni". Tu zbieramy to, co da się zebrać z prób indywidualnych, co stanowi część wspólną naszej zbiorowości. Tych celów nie powinno być zbyt wiele: ot 4 - 6. Ale za to cała sztuka w tym, by w ten sposób sformułowane cele dotykały możliwie szeroko tego, co jest dla zastępu ważne. Przykład różnej rangi celów zaliczających się do „toru wychowania": Cele dla zastępu „starego": w ciągu najbliższego roku harcerskiego 75 % harcerzy zdobędzie wyższy stopień harcerski; sami w całości zarobimy (ani grosza od rodziców) na biwak jesienny drużyny (4 dni w innym mieście); przynajmniej połowa harcerzy podejmie stałą służbę na rzecz bliźnich (przez okres przynajmniej 6 miesięcy); Podobne cele dla zastępu nowopowstającego: w ciągu najbliższego roku harcerskiego przynajmniej 4 harcerzy zdobędzie stopień młodzika; tego lata zorganizujemy samodzielny namiot zastępu w ramach obozu; do końca sierpnia przyszłego roku zastęp zakończy okres próbny; do wakacji drużyna będzie umiała śpiewać 10 piosenek; Kolejny tor pracy drużyny w ramach którego należy formułować cele to „tor organizacji". Jest to tor, w którym planujemy i realizujemy potrzeby o charakterze organizacyjnym: dotyczące sprawności organizacyjnej drużyny, posiadanego sprzętu, zaplecza itp. W tej części, określamy potrzeby warunkujące realizację celów poprzednich: Zastęp „stary": do końca grudnia zrobimy w kotłowni szkolnej profesjonalną ścianę wspinaczkową; do wakacji letnich skompletujemy sprzęt niezbędny do traperskiej wędrówki letniej; w ciągu 1 miesiąca powstanie i będzie prowadzony na stronie internetowej drużyny „blog służby" opisujący pełnioną służbę;

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 56

• • •

• •

• •

• •

Zastęp „nowy": do wakacji zimowych drużyna zdobędzie i wyposaży pomieszczenie na harcówkę; do zimowiska wszyscy harcerze z drużyny będą posiadać kompletne umundurowanie; do wakacji letnich skompletujemy pojedziemy 2 razy do magazynu konserwować sprzęt w ciągu 3 miesięcy powstanie strona internetowa drużyny, w której sukcesywnie będą zamieszczane wszelkie aktualne informacje i sprawozdania z działań.

Ba, powiecie, że na to wszystko trzeba pieniędzy! I zgoda, do tego potrzebny jest trzeci tor, nazwijmy go „torem mamony". Tu jest miejsce na określenie celów finansowych: tzn. ile pieniędzy i w jaki sposób pozyskać zamierzamy, by udało nam się zrealizować wymienione wcześniej cele. w ciągu dwóch miesięcy pozyskać sponsora do wykonania ściany wspinaczkowej (potrzeba 4 000 PLN); zacząć pracę sezonową przez połowę członków zastępu (zarobić 1200 PLN na biwak) Czy to wszystkie obszary? No bo tak: wyznaczyliśmy sobie cele wychowawcze, wyznaczyliśmy cele organizacyjne (niezbędne do realizacji tych wychowawczych), wyznaczyliśmy wreszcie cele finansowe (potrzebne do realizacji i jednych, i drugich). Jest jeszcze jeden tor, o którym w tym komplecie łatwo zapomnieć: „tor rozwoju". Planując przyszłość warto podejmować działania, których efekty będą potrzebne dużo później niż czas, na który planujemy. Chodzi tu o wyrobienie sobie, po wojskowemu mówiąc - dobrej „podstawy wyjściowej" dla przyszłych lat harcerskich. I tak na przykład: przynajmniej dwóch harcerzy weźmie w najbliższym czasie udział w kursach, np. pierwszej pomocy, przybocznych; w ciągu 6 m-cy podejmiemy współpracę ze środowiskiem z pobliskiej szkoły (przynajmniej 1 wspólna zbiórka); Zastęp „nowy" przynajmniej 1 harcerz ukończy do wakacji kurs zastępowych. w wyniku naboru jesiennego pozyskamy 5 nowych członków, z których do wakacji „dotrwa" 3; Jak się zabrać za stawianie celów?

Jest wiele na to sposobów, a najlepszy to ten, z którym dobrze się czujesz. Można zacząć „od ogółu do szczegółu" i np. rzucić hasło: jedziemy na wędrówkę do Norwegii, ale sami na to zarobimy! ani grosza od staruszków, żadni sponsorzy - sami własnymi rękami! I potem dorobić do tego wezwania cele szczegółowe. I to jest najlepsza metoda dla wizjonerów.

Można też odwrotnie „od szczegółu do ogółu", czyli najpierw przyjrzeć się każdemu z chłopców, szukać odpowiedzi czego potrzeba każdemu z nich, a potem, sumując te informacje, wypracować cele główne i ogólne (metoda dla analityków). Ja lepiej czuję się w tej pierwszej, ale to kwestia gustu.

No dobra, pozostaje jeszcze kluczowe i ostateczne pytanie: kto ma te cele formułować? Ba, odpowiedź nie jest prosta. Mądre teorie motywacji mówią, że najlepiej, gdy w formułowaniu celów uczestniczą Ci, których te cele dotyczą. A już na pewno winni oni te cele znać! Tyle mądre teorie.

Praktyka jest trochę inna: udział (harcerzy, zastępu zastępowych) w formułowaniu celów i ich znajomość zależy od wielu czynników, a w szczególności od poziomu wyrobienia chłopców i drużyny. I Waszego wyczucia. Sami musicie rozsądzić, co będzie w Waszym zastępie naturalniejsze i właściwsze.

I jeszcze jedna uwaga na samym końcu: bez względu na to czy cele zastępu wywiesicie w harcówce, czy zachowacie je in pectore, warto je bezwzględnie gdzieś zapisać. Pamięć jest ulotna, a nic tak nie pozwala ocenić przebytej drogi jak cofnięcie się do tekstu celów sformułowanych na początku.

Pouczająca to zabawa!

Fragment „Stawianie celów w pracy harcerskiej” hm. T. Maracewicz, w: „Pobudka”, nr 9/2006

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 57

Z ołówkiem w ręku Weź do ręki ołówek, połóż przed sobą arkusz papieru, rozwiń zamierzenia zastępu, i zacznij czytać. Zaznajom się ze wszystkimi szczegółami. (...) Zacznij pisać na rozłożonym arkuszu. Co masz pisać?wszystko to, co nieusystematyzowane będzie się przed tobą zjawiać jako uzupełnienie czytanych przed chwilą zamierzeń. Nie przerażaj się drukowanego słowo. W tym „zamierzeniach” mniej będzie pisaniny się tobie się zdaje. (…)

Czy pomyślałeś o kole przyjaciół? O uzyskaniu pozwolenia na korzystanie ze stadionu sportowego? O zbieraniu funduszy na akcję letnią? O czym jeszcze myślisz? (…) Wyciągnij praktyczny wniosek: nie planuj za szeroko/ Lepiej mniej, a dokładnie. Porządniej. Oblicz realne możliwości – weź pod uwagę rozporządzalny czas i siły, którymi dysponujesz. Wadą harcerstwa są zbyt rozległe możliwości w porównaniu z dysponowanym czasem. Gdyby harcerstwo obejmowało całą dobę chłopca, to i wtedy nie dałoby się zastosować tych tysięcy sposobów – harcerstwo ma do swojej dyspozycji kilka godzin tygodniowo – zatem: streść swój plan. (…) i Ty, i harcerze będziecie bardziej zadowoleni, jeśli przerobią materiał szczuplejszy, ale zato opanują go całkowicie, będą nim swobodnie władać. Tylko władanie jakąś umiejętnością stwarza w duszy nastrój swobody i daje radość. (…)

Zauważ, że porządne ułożenie planu nie jest łatwe. Musisz jasno zdać sobie sprawę z tego, jaki jest twój zastęp: ilu masz harcerzy, w jakim wieku, jak przedstawia się sprawa w zapóźnieniu zdobywania stopni, jak dawno są w harcerstwie, ile i jakie mają sprawności – w ogóle przy układaniu planu musisz przeprowadzić jak gdyby przekrój swojego zastępu, poznać jej rzeczywistość, zobaczyć, jaki naprawdę jest, a nie taki, jaki ty sobie wyobrażasz. (…)

Bierzemy kalendarz i trzeba samemu ułożyć terminarz! (…) Umiejscawiam wycieczki w czasie, poza tym umieszczamy pozostałe zamierzenia i gotowe!

Fragment: „Z ołówkiem w ręku” w: O. Żawrocki „Praca w drużynie”, Warszawa 1936

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 58

Zadania zespołowe

Zdobywając stopnie i sprawności harcerze rozwijają się indywidualnie, ale niekoniecznie uczą się współpracy, współdziałania, umiejętności podporządkowania swoich pragnień z celem zespołu itp. Do tego wykorzystujemy zadania zespołowe. Uczą one wspólnego działania, odpowiedzialności, rzetelności. Są świetnym środkiem do planowania i oceny wspólnej pracy, sposobem na zintegrowanie zastępów Zadaniami zespołowymi mogą być: przygotowanie zbiórki lub jej fragmentu, akcja zarobkowa,, nabór do drużyny, wykonanie urządzenia obozowego, Zadanie zespołowe realizujemy w zastępach. Zastęp sam wybiera zadanie, sam dzieli pracę, sam ją wykonuje i ocenia. Czasem zadanie zespołowe może być częścią zadania drużyny, czasem występuje samodzielnie i jest związane z pracą zastępu. Na przykład drużyna organizuje kiermasz szkolny na początku roku szkolnego i zastęp Jaskółek ma za zadanie przygotowanie i poprowadzenie stoiska z poczęstunkiem (inne zastępy mają inne zadania).

Każde zadanie musi być celowe, rozwijające i pożyteczne.

Etapy zadania zespołowego Na zadanie zespołowe składają się trzy etapy – planowanie, wykonanie, ocena. Planowanie jest bardzo ważnym składnikiem zadania, dobrze wykonane daje szansę na powodzenie. Uczy porządku, zorganizowania, realizmu, uwzględniania zewnętrznych okoliczności (np. ograniczeń czasowych).

Zastęp na swojej zbiórce przygotowuje spis czynności składających się na zadanie i wybiera osoby, które wykonują te czynności, określa osoby kierujące i termin wykonania. Podczas podziału zadań należy pamiętać o zdobywanych przez harcerzy stopniach i sprawnościach.

Zadaniem zespołowym, wynikającym z planu pracy zastępu, mogą być np. „urodziny zastępu” organizowane przez członków zastępu dla nich samych. Harmonogram powinien być szczegółowy. Termin wykonania musi być nieodległy. Dobierając wykonawców zadań należy pamiętać o tym, by dawać szansę tym, którzy nie mieli okazji się wykazać (to, że Zosia zawsze najlepiej przygotowuje dekoracje, nie musi znaczyć, że zawsze ma to robić, może Renata to zrobić, na przykład początkowo pod opieką Zosi). Jeśli zawsze będziemy powierzać tym samym dzieciom te same zadania, niewiele się przy nich nauczą.

Wykonaniem zadania kieruje zastępowy. Oczywiście, nie może być on przy wykonywaniu całej pracy, dlatego też dobrze jest wyznaczyć osobę kierującą danym fragmentem pracy (gdy zadanie wykonuje jedna osoba, jest ona jednocześnie odpowiedzialna za nie). Po zaplanowaniu zadania następuje jego wykonanie. Musi być wykonane planowo i starannie. W zadaniach zespołowych warto uświadomić harcerzom, że od ich indywidualnej pracy zależy rezultat całości. Każdy lubi widzieć efekt swojej pracy. Warto czasem zaplanować kulminację zadania np. wspólną zabawę z dziećmi na odnowionym przez zastęp placu zabaw. Zadanie musi być podsumowane. Na zbiórce zastępu zastęp ocenia poszczególne etapy realizacji zadania, pracę poszczególnych członków. Ważne, by wzajemnie się nie oskarżali ani nie pławili w pochwałach – ale wyciągali konstruktywne wnioski na przyszłość.

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 59

PROJEKT (materiał Referatu Starszoharcerskiego GK)

Idea i charakterystyka projektu

PROJEKT

Projekt jest instrumentem służącym do poszukiwania i sprawdzania obszarów indywidualnych zainteresowań, uczenia działania w zespole, podejmowania decyzji i odpowiedzialności.

Projekt jest tak skonstruowany, że łączy zadanie indywidualne z zadaniem zespołowym.

Pozwala wykorzystać różnorodne własne zainteresowania i talenty dla wspólnego celu.

Najważniejszym wyróżnikiem projektu jest to, że jest to zadanie zespołowe dobrowolnie zainicjowane przez sam zespół. Samodzielność harcerek i harcerzy starszych w planowaniu, realizacji i podsumowaniu projektu jest bardzo wyraźna. Drugim wyróżnikiem jest to, że bardzo liczy się zarówno efekt, jak i tok realizacji, zaangażowanie poszczególnych osób w przebieg zadania.

Dla oceny projektu ważne jest, jak zadanie jest wykonywane: • czy harcerki i harcerze właściwie podchodzą do realizacji obranego projektu, • czy potrafią ustalić samodzielnie prawidłowy harmonogram pracy i produktywnie wykorzystać pozostający do ich dyspozycji czas, • czy umieją podzielić między siebie zadania, • czy okazują zainteresowanie współpracą, • jak wcielają w życie wspólnie podejmowane decyzje, • czy radzą sobie z pojawiającymi się problemami i konfliktami.

Każdy projekt pozwala na poszukiwanie i sprawdzanie różnorodnych obszarów zainteresowań harcerzy starszych. W prawidłowej realizacji przez harcerzy kolejnych projektów powinny wzrastać stopniowo: terytorium działania, znaczenie rezultatu końcowego, samodzielność grupy, czas trwania, rola indywidualnego wykonawcy i jego świadomość.

Budowanie i realizacja projektu pozwala na prawidłowy przebieg rozwoju, charakteryzujący się w tym okresie szczególnym poszukiwaniem wartości, zainteresowań, przyjaciół, siebie. Dobrze zrealizowany projekt pozwala na budowanie własnej odrębnej tożsamości, stwarzając warunki do pełnej akceptacji siebie w relacjach z rówieśnikami i dorosłymi, rozwija zainteresowania harcerzy starszych, kształci ich odpowiedzialność i umiejętność pracy w zespole.

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 60

Etapy realizacji projektu o o o o o o o o

zainicjowanie projektu przez samych realizujących (najczęściej zastęp), dyskusja i wybór konkretnej propozycji, wspólne opracowanie planu realizacji projektu (indywidualizacja zadań), wykonywanie projektu, ukończenie projektu, podsumowanie - publiczna prezentacja, pokaz itp., dokonana przez zespół ocena zrealizowanego projektu, oceny drużynowego i rady drużyny realizacji projektu.

Przykładowe obszary realizacji projektu o o o o

o o

techniki harcerskie i specjalności, działalność kulturalna - teatr, kino, film, muzyka, malarstwo, „samopomoc” koleżeńska (nauka-korepetycje, rozwijanie wspólnych zainteresowań, organizowanie czasu wolnego), środki masowego przekazu (dziennikarstwo, nowoczesne technologie komunikacji – Internet), w tym audycje radiowe, małe „produkcje filmowe”, artykuły do gazet – gazetka (periodyk), zdrowy styl życia (sposoby odżywiania się, dbanie o kondycję fizyczną, profilaktyka uzależnień), akcje zarobkowe, przedsiębiorczość, samodzielność finansowa do realizacji własnych potrzeb.

ZASADY I TRYB REALIZACJI PROJEKTU 5. Projekt jest realizowany przez zastęp starszoharcerski (lub inny zespół skupiający harcerki i harcerzy starszych powołany specjalnie do realizacji projektu) 6. Decyzja o realizacji projektu przez zastęp jest dobrowolna i samodzielna. Zadanie zostaje podjęte z własnej inicjatywy wykonawców, wspólnie zaplanowane, realizowane i oceniane przez grupę. Punktem wyjścia jest jakieś zamierzenie, podjęcie jakiejś inicjatywy, wytyczenie jakiegoś celu w grupie. W toku realizacji projektu każdy uczestnik wykonuje wynikające z planu zadania indywidualne zgodne ze swoimi możliwościami i zainteresowaniami.

7. Realizacja projektu polega na wykonaniu zaplanowanych zadań w okresie nie dłuższym niż 6 miesięcy.

8. Realizacje zadań zespół odnotowuje w „Karcie projektu”. Karta powinna zawierać:

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 61

nazwę realizowanego projektu, wykaz członków zastępu (zespołu) realizującego projekt, plan realizacji projektu (z uwzględnieniem osób odpowiedzialnych za poszczególne zadania), o planowany czas trwania realizacji projektu.

9. Prawo do podjęcia decyzji o rozpoczęciu realizacji oraz zaliczaniu projektu, po wspólnej jego ocenie razem z realizującymi mają rady: o drużyny starszoharcerskiej, o drużyny wielopoziomowej.

Zastęp (zespół) podejmuje decyzję o rozpoczęciu realizacji projektu prezentuje plan realizacji radzie drużyny. Po uzyskaniu zgody rady drużyny na realizację projektu zespól przystępuje do realizacji a decyzja ta jest ogłaszana w rozkazie drużynowego. Rada drużyny może zaproponować zespołowi zmianę niektórych zadań lub uzupełnienie programu realizacji o inne ważne zadania.

10. Zespół realizujący projekt w dowolnej formie dokumentuje jego przebieg.

11. Po zrealizowaniu zadań lub po upływie czasu próby zespół podsumowuje swoją pracę, dokonuje samooceny i występuje do prowadzącego próbę z wnioskiem o zaliczenie projektu całemu zespołowi lub pojedynczym jego członkom, jeżeli taki był wynik samooceny zespołu. Zespół realizujący projekt przedstawia w tym celu dokumentację realizacji projektu oraz dokonuje prezentacji, pokazu publicznego zobrazowania efektów, wyników projektu.

12. Na podstawie przedłożonej dokumentacji i po zaprezentowaniu przez zespół przebiegu realizacji projektu uczestnictwie podsumowaniu zadania przez zespół rada drużyny podejmuje decyzję o zaliczeniu projektu. Decyzja ta ogłaszana jest w rozkazie i wpisana do książeczki harcerskiej. o o o

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 62

Cena mojego słowa Hufiec/Drużyna: Hufiec Ciechanów, Drużyna Starszoharcerska działająca przy Domu Kultury.

Zespół/Zastęp: sam. Zuzia Kociołek – szef projektu pion. Ania Kropelka pion. Marysia Ochotnicka ćw. Janek Trzmiel wyw. Artur Komosa Cel projektu: Przeprowadzenie spotkania dla uczniów gimnazjum, poświęconego wartości słowa we współczesnym świecie Planowany czas rozpoczęcia: Planowany czas zakończenia: Listopad 2007.

Marzec 2008 r.

ZAŁOŻENIA I PLANOWANY PRZEBIEG REALIZACJI PROJEKTU 1.

Projekt realizowany będzie we współpracy z Publicznym Gimnazjum nr 1 w Ciechanowie i z Miejskim Domem Kultury w Ciechanowie.

5. Projekt zakłada przygotowanie i przeprowadzenie spotkania dla uczniów Gimnazjum, składającego się z: - gry decyzyjnej, poświęconej dylematom związanym z prawdomównością i wywiązywaniem się z obietnic, opartej na schemacie znanym z programu TV „Decyzja należy do Ciebie”: harcerze przedstawiają pewną historię w formie dramy w kilku odsłonach, a po każdej odsłonie publiczność głosuje, jak ma postąpić główny bohater; podejmowaniu decyzji towarzyszy dyskusja; - debaty panelowej na temat „Kiedy prawda wyrządza krzywdę…” z udziałem uczniów i zaproszonych ekspertów (psycholog, pedagog, ksiądz, doświadczony instruktor harcerski); - otwarcia w Domu Kultury wystawy „Cena mojego słowa”, podczas której zostaną zaprezentowane przygotowane w różnych formach sylwetki ludzi, którzy walczyli o prawdę; w centrum wystawy zostanie przygotowana instalacja przestrzenna pt. „Mapa prawdy?” – na konturową mapę Polski w odpowiednich miejscach zostaną umieszczone kartoniki z naniesionymi krótkimi opowieściami zgodnie z następującą regułą: na awersie będzie umieszczona opowieść oparta na założeniu zgodności słów z postępowaniem, np.

„Za wielki sukces uczestnicy i ich rodzice uznali zakończony właśnie obóz 13 PDH „Protect” w Jarosławcu koło Sławna. Bogaty program i profesjonalna opieka sprawiły, że harcerze wrócili zadowoleni, pełni pomysłów na nowe, ciekawe działania i zapału do pracy w nowym roku harcerskim. <Kadra po prostu robiła, co do niej należało. Zobowiązaliśmy się, że zwrócimy rodzicom ich pociechy całe i wypoczęte – komentuje komendant obozu, druh Zbyszek – Cieszę się, że wszyscy są zadowoleni, ale nie

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 63

mam złudzeń: ludzie dopiero wtedy zwróciliby uwagę na naszą pracę, gdyby dzieciakom stało się coś złego>”.

Na rewersie kartonika umieszczony jest wycinek z gazety, zawierający prawdziwą wersję zdarzenia, np.

„Pomorze. W nocy z 17 na 18 lipca cztery nastoletnie uczestniczki obozu harcerskiego zostały ciężko pobite i okradzione przez kilku nietrzeźwych mężczyzn w barze na plaży w Jarosławcu. Z ustaleń policji wynika, że opiekunowie od początku obozu nie prowadzili zajęć z dziećmi i nie interesowali się, co się dzieje z ich podopiecznymi. Komendant obozu, Zbigniew K., odmówił komentarza. Z zeznań świadków wynika, że wraz z pozostałymi członkami kadry do późnych godzin nocnych spożywał alkohol.”

Termin realizacji Osoba Realizowane zadanie odpowiedzialna ETAP I – planowanie - opracowanie planu działań - skonsultowanie planu z sojusznikami projektu: pedagogiem szkolnym, psychologiem, księdzem, dyrektorem gimnazjum i instruktorką z Domu Kultury - zatwierdzenie planu przez Radę Drużyny, podział zadań oraz opracowanie terminarza

Listopad

ZESPÓŁ

ETAP II – realizacja - przygotowanie scenariusza gry decyzyjnej

Grudzień - przygotowanie scenariusza debaty - wybór postaci do zaprezentowania na wystawie

Zuzia, Artur i Janek Marysia i Ania Zespół

- przegląd prasy

Ania i Janek

- ustalenie z dyrektorem szkoły i z Domem Kultury terminu happeningu, uzyskanie zgody Komendy Hufca

Zuzia

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 64

Styczeń - zatwierdzenie scenariusza gry decyzyjnej - pierwsze próby scenek do gry decyzyjnej z udziałem instruktora teatralnego z Domu Kultury - omówienie scenariusza debaty z zaproszonymi ekspertami, ustalenie zasad ich udziału w debacie, podział zagadnień, którymi zajmą się eksperci - przygotowanie mapy - przedstawienie scenariusza spotkania dziennikarzowi lokalnej gazety i zaproszenie go na happening

- przygotowanie sylwetek na wystawę - skompletowanie rekwizytów do scenek oraz elementów scenografii - próby scenek do gry decyzyjnej

Zespół Zespół Zuzia, Marysia i Ania Janek i Marysia Ania Luty

Ania, Artur Zespół

13. Przeprowadzenie „próbnej” debaty w gronie drużyny 14. Omówienie z ekspertami rezultatów „próbnej” debaty

Zespół Zuzia Marzec

- próba generalna happeningu

Ania, Zuzia, Artur

Zespół

- montaż wystawy

Zespół

- przeprowadzenie spotkania

Zespół

ETAP III - podsumowanie - konsultacja z dziennikarzem w sprawie jego relacji ze spotkania przez jej opublikowaniem - sprawozdanie z realizacji projektu podczas spotkania Rady Drużyny

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 65

Kwiecień Ania Zuzia i Zespół

Dobry zespół – gen. R. Baden - Powell Zauważyłem, że gdy ktoś awansuje na wyższe stanowisko, zmienia się jego zachowanie i spojrzenie na otoczenie. Ponoć dzieje się tak w Marynarce Wojennej, gdy pierwszy oficer zostaje kapitanem okrętu. Podobnie jest w armii, gdy major zostaje pułkownikiem. Wszyscy oni zapominają natychmiast o latach młodzieńczej służby, przybierając pompatyczną postawę z opuszczoną przyłbicą, tracąc jasność widzenia. (...)

Kiedyś spotkałem dowódcę pułku, który był wyjątkiem od tej reguły. Zachował młodzieńczego ducha i ludzkie zasady. Dzięki temu jego pułk był jednym z najlepszych. Każdy oficer otrzymywał swe dowództwo zgodnie z predyspozycjami. Dowódca oceniał pracę swych podwładnych szczerze i serdecznie, nie szczędząc pochwał, jak i przyjacielskiej porady. Dyscyplina i efektywność wyłoniły się z tego systemu zupełnie naturalnie.

Obserwowałem budowę Kanału Panamskiego w momencie najbardziej interesującym, gdy zbliżał się czas napełnienia go wodą. Amerykanie, by nie ulec jak poprzednicy, zwalczyli żółtą febrę i zadbali o zdrowe wyżywienie. Pod kierunkiem pułkownika Gothalsa zrozumiałem, że to nie tylko dobra organizacja i dalekowzroczne zarządzanie decydują o sukcesie, ale również osobowość szefa i jego wszechstronność.

Pod jego kierownictwem krzątający się jak w ulu ludzie znajdowali czas na uśmiech i wesołe pozdrowienia. Gdy przechodziliśmy koło drogi, kierowca przejeżdżającej ciężarówki wychylił się do nas i wykrzyczał do pułkownika całą przemowę, wesoło machając jeszcze z oddali. Zapytałem, o co mu chodziło. Pułkownik odparł, że ten kierowca zapewnił go, że wie ile od niego zależy i że pułkownik zawsze może na niego liczyć! (…)

Organizacja, efektywna i dalekowzroczna, pozwala stworzyć skuteczny system, ale to duch tchnięty w ludzi przez przywódcę powoduje skuteczność i sukces. Różnica między przywódcą i komendantem to klucz. Każdy dureń może być szefem komenderującym ludźmi, zmuszając do wykonywania swych poleceń strachem i karami. Przewodzić to znaczy rozumieć ludzkie oczekiwania i możliwości, dzielić ze swoimi podwładnymi entuzjazm i radość z osiąganych wspólnie i z osobna sukcesów.

Uważam, że tajemnica skutecznego kierowania zespołem, małym czy dużym, leży w tym, by ludzie sami sobą potrafili kierować i oceniać wzajemnie. Dzięki właściwej atmosferze wewnątrz zespołu, akceptowanym przez ludzi zasadom i sprawiedliwej samoocenie można wymagać indywidualnej odpowiedzialności i spojrzenia na pracę wykraczającą daleko poza własny interes.

W naszym wędrowniczym przygotowaniu do dorosłego życia powinniśmy stawiać na umiejętności kierowania ludźmi nie tylko sprawnym umysłem, ale ludzkim sercem (…). Po raz kolejny chciałbym podkreślić, że to „dawanie" popłaca, a nie „branie". Dajesz serdeczność i zrozumienie, troskę i sprawiedliwą ocenę, uznanie i poświęcenie. Otrzymujesz lojalność i zaufanie, zaangażowanie i sukces.

Uczyń pierwszy krok i popatrz na siebie oczami swych podwładnych!

Fragment „Dobry zespół” w: Robert Baden-Powell „Pokłosie wędrówki do sukcesu”, Kraków 2007.

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 66

ZASADY DOBREJ ZBIÓRKI 1. ZASADA LOGICZNEGO CIĄGU elementy zbiórki powinny łączyć się z jej tematem przewodnim, wynikać jedne z poprzednich. Układając zbiórkę należy pamiętać, co chce się osiągnąć - czego nauczyć harcerzy, jakie więzi budować w zastępie, czy jakie zachowania stawiać za wzór.

2. ZASADA TEMPA ZBIÓRKI zawsze coś ciekawego musi się dziać – należy kontrolować poziom zainteresowania harcerzy danym zajęciem – mieć rozplanowane wcześniej, ile czasu zajmą dane zajęcia i starać się przeprowadzić zbiórkę zgodnie z planem.

Zawsze lepiej mieć w zanadrzu jedną nadprogramową grę, żeby wprowadzić ją do przyśpieszenia tempa.

3. ZASADA PRZEMIENNOŚCI ELEMENTÓW każda zbiórka powinna zawierać równe formy, które będą się przeplatać – po wysiłku fizycznym musi być chwila wypoczynku, po wysiłku umysłowym – odprężenie najlepiej przez aktywność fizyczną Na przemian zajęcia siedzone i biegane pozwolą każdemu znaleźć coś dla siebie 4. ZASADA STAŁYCH ELEMENTÓW ZBIÓRKI dzięki zwyczajowemu rozpoczęciu, gawędzie, podsumowaniu i kręgu zbiórki zastępu będą miały swoją formę, łatwiej będzie się odnaleźć Tobie jako zastępowemu z przeprowadzeniem zajęć jak i harcerzom z tym, co się teraz dzieje

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 67

5. ZASADA COŚ NOWEGO NA KAZDEJ ZBIÓRCE harcerstwo ma rozwijać Twoich harcerzy, a na zbiórkach powinni uczyć się czegoś nowego i poznawać dotychczas nieznane – niech Twoi harcerze poszerzają swoją wiedzę i umiejętności (pamiętaj, że możesz tu wykorzystywać sprawności, których, jeszcze nie zdobyli lub mówić o dziedzinach z ich punktów na stopnie) 6. ZASADA SAMODZIELNOŚCI I INICJATYWY HARCERZY harcerze nie przychodzą na zbiórkę by siedzieć i słuchać wszystkiego, co chcesz im powiedzieć – jeśli mają pomysł na zabawę zawsze go wysłuchaj i zachęcaj do realizacji i zaangażowania 7. ZASADA PODZIAŁU PRACY podzastępowy może Cię odciążyć i przygotowywać część zadań na zbiórkę.

Podziel się z nim pracą – ustal, np. że na każdą zbiórkę przygotowuje jedną małą grę czy pląs. Należy też zadbać, by podzastępowy znał plan zbiórki i działania, by w razie Twojej nieobecności być w stanie poprowadzić zastęp i zbiórkę.

8. ZASTĘPOWY TEŻ SIĘ BAWI!

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 68

Komentarz do Przyrzeczenia i Prawa Harcerskiego - hm. Stefan Mirowski MAM SZCZERĄ WOLĘ, to znaczy dobrowolnie, bez niczyjego nakazu, bez żadnego przymusu, CAŁYM ŻYCIEM, ze wszystkich sił mego ducha, z całego serca, wykorzystując wszystkie dane mi możliwości PEŁNIĆ SŁUŻBĘ BOGU, który stanowi uosobienie najwyższych ideałów, takich jak miłość, prawda, dobro, sprawiedliwość, wolność, piękno, przyjaźń i braterstwo, wiara, nadzieja. Ideały te łączą wszystkich ludzi dobrej woli, niezależnie od pochodzenia, narodowości, wyznania, wywodzą się z norm moralnych opartych na uniwersalnych, etycznych i kulturowych tradycjach chrześcijaństwa. Wyznawany przeze mnie system wartości kształtuję samodzielnie podążając w kierunku wskazanym przez Prawo Harcerskie.

Pragnę służyć POLSCE, ojczyźnie moich przodków, o której honor, niepodległy byt, tradycje i kulturę walczyli czynem i słowem, którą otrzymałem w spadku jako bezcenną wartość mego pokolenia, którą z całym jej bogactwem duchowym i materialnym mam przekazać moim następcom. Stale poszerzam świat mych myśli i uczuć, wierny zasadzie, że więcej wiedzieć, to głębiej pokochać. Szanuję prawa innych państw i narodów.

Chcę NIEŚĆ CHĘTNĄ POMOC BLINIM nie tylko wtedy, gdy o pomoc proszą, ale zawsze wtedy, gdy czujnym okiem dostrzegę, że na drodze mego życia stanął ktoś, kto potrzebuje pomocy, opieki, wsparcia, pocieszenia.

Mam być POSŁUSZNYM PRAWU HARCERSKIEMU, chcę, by Ono było zawsze wskazówką mego postępowania, by ono decydowało zawsze o zgodności moich myśli, słów i uczynków.

Moje Przyrzeczenie nie jest przysięgą ani ślubowaniem. Przestrzeganie Prawo Harcerskiego jest sprawą mego honoru i źródłem radości, "wędrówką ku szczęściu". Za wypełnienie Przyrzeczenia odpowiadam przed własnym sumieniem.

HARCERZ SUMIENNIE SPEŁNIA SWOJE OBOWIĄZKI WYNIKAJĄCE Z PRZYRZECZENIA HARCERSKIEGO, wrażliwym okiem spogląda na otaczający go świat, na potrzeby ludzi, na potrzeby środowiska, w którym żyje. Jest dobrym uczniem i pracuje rzetelnie. Jest gotów zawsze pełnić służbę innym, dawać z siebie wszystko, co dobre, nie żądając w zamian nic, za jedyną nagrodę uważa radość płynącą z dobrze spełnionych obowiązków. Obcy mu jest egoizm, postawa konsumpcyjna, wyznaje prymat wartości duchowych nad materialnymi.

NA SŁOWIE HARCERZA POLEGAJ JAK NA ZAWISZY - to nakaz prawdomówności, wierności, zgodności słów i czynów z nakazami własnego sumienia, swym słowem i czynem harcerz zasługuje na zaufanie, dotrzymuje słowa, przywraca wiarę w solidność, rzetelność, spolegliwość, mówi, co myśli, robi, co mówi.

Postawą i zachowaniem daje świadectwo o wartościach, jakie wnosi harcerstwo w życie młodzieży i całego społeczeństwa. Harcerz jest punktualny.

HARCERZ JEST POŻYTECZNY, jego czyny zawsze służą społeczności, w której żyje. Naukę traktuje jako podstawę przyszłej służby Ojczyźnie i ludzkości. Praca zawodowa jest nie tylko źródłem jego utrzymania, ale przede wszystkim formą realizacji służby społecznej.

HARCERZ NIESIE POMOC BLIŹNIM chętnie i ofiarnie, nie czeka aż go ktoś o pomoc i opiekę poprosi, lecz sam szuka okazji, by być pomocnym każdemu człowiekowi i każdej społeczności, którą spotyka na swej drodze.

HARCERZ W KAŻDYM WIDZI BLIŹNIEGO, każdemu służy

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 69

pracą, pomocą, ujmuje się za każdym pokrzywdzonym, obca mu jest znieczulica i oziębłość w stosunkach miedzy ludźmi. Przezwycięża urazy i waśnie między ludźmi i między narodami, swą postawą daje wyraz uznania naturalnych praw człowieka. Sprzeciwia się przejawom nienawiści, nie poniża nikogo.

Harcerz ZA BRATA UWAŻA KAŻDEGO INNEGO HARCERZA, każdego skauta na całym świecie, każdego wiernego tym samym ideałom. Takie widzenie świata i ludzi prowadzi do poszanowania cudzych przekonań, do demokracji i tolerancji.

HARCERZ POSTĘPUJE PO RYCERSKU, traktuje życie jak wielką grę, w której ważna jest nie tylko wygrana, ale ważne jest przede wszystkim to, jak się gra. Harcerstwo to czysta gra. Harcerz mimo negatywnych doświadczeń wierzy, że inni też grają czysto. Czysta, uczciwa, rycerska gra obowiązuje przede wszystkim wobec przeciwników. Harcerz wyciąga rękę do zgody. Harcerz jest dzielny, walczy z chamstwem, nietolerancją, przejawami brutalności. Jest uprzejmy i kulturalny, potrafi się odpowiednio zachować w każdej sytuacji. Harcerz dba o swój wygląd.

HARCERZ MIŁUJE PRZYRODĘ, nie niszczy jej, przeciwdziała jej dewastacji, I STARA SIĘ JĄ POZNAĆ, uczy się czytać "świętą księgę przyrody”, odczuwa silną więź z całą przyrodą. Ma świadomość, że jest jej cząstką, zgłębia jej tajemnice, w niej szuka i odnajduje równowagę ducha. Przeciwdziała zagrożeniom środowiska, których źródłem jest nie tylko cywilizacja przemysłowa, ale także bezmyślność, lenistwo, brak wyobraźni, nieświadomość skutków naszych działań i zaniedbań. Dba o bogactwa naturalne, o piękno krajobrazu.

HARCERZ JEST KARNY, karnością opartą na rozumnym posłuszeństwie, wynikającą z dobrowolnego wyboru drogi i celu, wyboru dającego poczucie wolności. Harcerz jest POSŁUSZNY RODZICOM, wierny rodzinnej tradycji, która współtworzy tradycję Ojczyzny. Jest posłuszny WSZYSTKIM SWOIM PRZEŁOŻONYM, którzy prowadzą go do wspólnie realizowanego celu - przez służbę Bogu, Polsce i bliźnim. Karność staje się źródłem poszukiwania i uznawania autorytetów w życiu społecznym.

HARCERZ JEST ZAWSZE POGODNY, idzie między ludzi z otwartym spojrzeniem płynącym z pogody ducha. Harcerz panuje nad swoimi emocjami i nerwami. Jest optymistą, ma poczucie humoru. Pomaga innym przezwyciężyć apatię, smutek, zniechęcenie, obojętność. Cieszy się radością innych.

HARCERZ JEST OSZCZĘDNY, nie skąpy, ale gospodarny, nie marnuje czasu, nie marnuje życia, pracuje skutecznie. Harcerz jest OFIARNY w niesieniu pomocy innym, hojny w uczynności. Przywiązuje szczególne znaczenie do bezinteresownej działalności społecznej. Przezwycięża marnotrawstwo materiałów i darów przyrody, pieniędzy i pracy.

HARCERZ JEST CZYSTY W MYŚLI, MOWIE I UCZYNKACH, najpierw myśli, potem mówi, dba o czystość i piękno języka. Sprawy płci traktuje poważnie i odpowiedzialnie. Harcerz dba o zdrowie, NIE PALI TYTONIU I NIE PIJE NAPOJÓW ALKOHOLOWYCH, nie ulega żadnym nałogom, nie próbuje używania narkotyków, pomaga innym w zwalczaniu nałogów. Abstynencję traktuje jako ważny element troski o zdrowie, o hart ducha, o opanowanie słabości własnego charakteru.

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 70

FORMY PRACY TERENOWE

WSPÓŁZAWOD AKTYWNOŚĆ NICTWO TWÓCZA

OPEROWANIE SŁOWEM

WYCHOWANIE PRZEZ PRACĘ

1. ZWIAD

1. QUIZ / KONKURS

3. OGNISKO / KOMINEK

9. DEBATA / DYSKUSJA

SŁUŻBA / DYŻUR

10.. WYCIECZKA 4. ZADANIE MIĘDZYZBIÓRK OWE

6. ZAJĘCIA PLASTYCZNE

11. GAWĘDA

AKCJA ZAROBKOWA

10. BIWAK

5. BIEG HARCERSKI

7. ŚPIEWANKI

SĄD / KOMISJA

WYTWÓRSTWO

* RAJD

8. ALARM

13. PLĄSY

NARADA

12, GRY TERENOWE

14. FORMY TEATRALNE

13. GRY ŚWIETLICOWE

GAZETKA

GRY I ĆWICZENIA SPORTOWE

WYSTAWA

TURNIEJ

AUDYCJA Podział za „Sekrety dobrej drużyny”. Warszawa 1983

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 71

1. Zwiad - ma określony cel (zdobycie konkretnej informacji, odnalezienie obiektu, zdobycie przedmiotu, zebranie opinii – sonda). Samo zadanie może być błahe, np. zdobyć jajko, jednak efektem jest rozpoznanie okolicy, zorientowanie się w terenie.

- zwiad rozwija śmiałość i samodzielność - może być elementem zbiórki, grą, zadaniem międzyzbiórkowym, wycieczką - wcześniej należy sprawdzić wykonalność zadania (czy sam jesteś je w stanie wykonać) oraz rozeznać się w terenie - pamiętaj o ilości czasy, które dajesz na realizację zwiadu (na tyle długo, by dało się wykonać zadanie, a jednocześnie na tyle krótki, by po wykonaniu nie marnować czasu na trollowanie). Dla przykładu tempo marszu i ilość kilometrów do przejścia (przy znanej trasie), bez obciążenia Tempo harcerza

Czas na 1 km (w min)

Szybkość (km/h)

wolno

15

4

średnio

12

6

szybko 9 Sprawności: przewodnik, łazik

7

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 72

2. Quiz - dobry we współzawodnictwie (gdy w zastępie dużo osób na podobnym poziomie) - nadaje się do sprawdzania wiedzy z danej dziedziny - różne funkcje: jako wprowadzenie do nowego działu lub cyklu, jako element większej gry, jako podsumowanie materiału na zbiórce - może być nudny, gdy jest zbyt długi – warto go przeplatać przerywnikami lub łączyć z ruchowymi formami - jeśli odpowiedzi są czytane powinny być w miarę krótkie i łatwe do zapamiętania, jeśli rozdajemy odpowiedzi do ręki należy pamiętać o odpowiedniej ilości kopii - warto pomyśleć o ciekawych teleturniejach telewizyjnych jako inspiracji dla konkretnej formy i mechanizmu sprawności: znawca...

3. Ognisko / kominek -podchodząc do ogniska i kominka zachowujemy ciszę, ze względu na szacunek do powagi tej chwili – harcerz zbliżając się ognia przypominają sobie swój dzień, dobry uczynek, który zrealizowali, przygotowuje się do podsumowania dnia w braterskim kręgu i pożegnania tego dnia.

- służba przy ogniu jest wyróżnieniem – największym honorem jest rozpalać ognisko czy kominek, zazwyczaj za godną naśladownictwa postawę, rycerskie zachowanie czy inną zasługę. W ciszy rozpalający podchodzi do przygotowanego ogniska / świeczek i rozpala je – najlepiej starym harcerskim zwyczajem – jedną zapałką, gdyż potwierdza to kunszt ułożenia. Gdy jest więcej rozpalających jedna osoba rozpala zapałkę, a pozostałe odpalają od niej swoje, następnie wszyscy razem, z różnych stron rozpalają ogień.

- Tak samo służba jako strażnik ognia jest wyróżnieniem dla osoby, która jest najsprawniejsza, najbardziej uważna i godna najwyższego zaufania wszystkich – w związku z tym, jej powierzona jest warta przy ogniu. Przy ognisku wartownicy noszą rogatywki – jako oznakę aktywnej służby wyróżniającej ich od pozostałych przy ognisku. Do harcerskiego ognia drewno się dokłada (nie dorzuca). Przy kominku nie ma potrzeby dla strażników ognia.

- podczas rozpoczęcia i zakończenia ogniska / kominka śpiewane są tradycyjne harcerskie piosenki, przy których dodatkowo należy odpowiednio: usiąść na swoim miejscu w kręgu, zdjąć rogatywkę, skierować lilijką w stronę ognia wstać i nałożyć rogatywkę na głowę zawiązać krąg – zwyczajowo – prawa ręka na lewej

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 73

rozpoczęcie Już rozpaliło się ognisko, Dając nam dobrej wróżby znak Siedliśmy wszyscy przy nim blisko, Bo w całej Polsce siedzą tak

Płonie ognisko i szumią knieje, drużynowy jest wśród nas.

Opowiada starodawne dzieje, bohaterski wskrzesza czas.

Siedzą harcerze przy płomieniach Ciepły blask ognia skupia ich Wszystko co złe to szuka cienia Do światła dobro garnie się

O rycerstwie spod kresowych stanic, O obrońcach naszych polskich granic...

A ponad nami wiatr szumi, wieje i dębowy huczy las.

Mówiłaś druhno komendantko Że zaufanie do nas masz Że wierzysz w nasze szczere chęci Wszak ty harcerskie serca znasz Warunki tylko warunkami Od dawno już słyszymy to Lecz my jesteśmy harcerzami I zwyciężymy wszelkie zło

zakończenie Już do odwrotu głos trąbki wzywa, alarmując ze wszech stron.

Staje wiara w ordynku szczęśliwa, serca biją w zgodny ton.

Ogniska już dogasa blask, braterski splećmy krąg, w wieczornej ciszy, w świetle gwiazd ostatni uścisk rąk.

Każda twarz się uniesieniem płoni, każdy laskę krzepko dzierży w dłoni, a z młodzieńczej się piersi wyrywa pieśń potężna pieśń jak dzwon.

Kto raz przyjaźni poznał moc, nie będzie trwonić słów.

Przy innym ogniu, w inną noc do zobaczenia znów.

Nie zgaśnie tej przyjaźni żar, co połączyła nas.

Nie pozwolimy by ją starł nieubłagany czas.

Kto raz przyjaźni poznał moc, nie będzie trwonić słów.

Przy innym ogniu, w inną noc do zobaczenia znów.

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 74

4. 4. Zadanie międzyzbiórkowe - szczególnie sprawdzają się zadania indywidualne - powinno wymagać zaangażowania i być wymagające – na tyle, żeby harcerzowi ie udało się improwizować na ostatnią chwilę - zawsze należy przeprowadzać podsumowanie – docenić zaangażowanych i wszystkich, którzy zadanie wykonali, dowiedzieć się o trudnościach jakie napotkali 5. Bieg harcerski - po kole (każdy uczestnik dostaje mapę z zaznaczonymi punktami, informację w jakiej kolejności powinien je zaliczać) - samoobsługowy (harcerze urządzają bieg sami dla siebie – najpierw wychodzi pierwsza osoba, druga udaje się do niej na punkt, realizuje zadanie i idzie dalej sama się rozstawić, wychodzi trzecia itd. Kiedy u pierwszej osoby byli już wszyscy ona sama idzie zrealizować zadania na punkcie u drugiej osoby itd.)

- na orientację (punkty zaznaczone na mapie lub określony obszar, na którym mogą znajdować się znaki patrolowe, uczestnicy szukają punktów w dowolnej kolejności, wystarczającym utrudnieniem jest znalezienie punktów w terenie. Jako metodę sprawdzenia, czy harcerz dotarł na punkt można zostawić kredkę/stempel, który należy odcisnąć na swojej karcie po znalezieniu miejsca) - punktowy (uczestnicy dostają informację, gdzie jest ich pierwszy punkt, po wykonaniu zadania dostają od punktowego informacje, gdzie jest kolejny punkt dla nich) - należy pamiętać, by teren biegu był bezpieczny sprawności: każda sprawność, której zadania da się przeprowadzić na punktach 6. majsterka realizacja dowolnej formy przez manualne wykonanie. Przykładowe rodzaje majsterki: - papieroplastyka (składanki papierowe / origami, maski, kolaż, plakaty) - praca na przyrodzie (rzeźby z kory, ludki z kasztanów, mała pionierka, dłuto ryt) - majsterka szyta (wyszywanie, haft, druty, plecenie bransoletek, filc) - kucharzenie (gotowanie, sałatki, żelki) - lepiona (figurki z silikonu, masa solna, modelina) - rzeźbienie (mydło, glina, kora) - metaloplastyka (biżuteria, prace z drutu, folii aluminiowej) - plastyczna (farby, kredki, wycinanki, wydzieranki, węgiel) - każda inna, którą sobie wymyślisz - należy pamiętać, by zapewnić każdemu harcerzowi odpowiednią ilość materiałów Sprawności: plastyk, rzeźbiarz, etc.

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 75

7. Śpiewanki - trzeba pamiętać o dostarczeniu przynajmniej paru śpiewników lub kopii tekstów - można włączyć w to inne instrumenty Sprawności: śpiewak, grajek 8. Alarm / zbiórka alarmowa - może być wykorzystywana przy specjalnych okazjach (np. święto państwowe, urodziny harcerza z zastępu, wręczenie odznaki) - sprawdza się wtedy w praktyce sieć alarmowa zastępu - warto wykorzystywać zbiórkę alarmową jako formę, niezbyt często (harcerze mają zaplanowany czas, nie można wszystkich zbiórek przeprowadzać w tej formie) - niekoniecznie alarm odbywa się na zbiórce – często na biwaku jest alarm nocny - w czasie wyjazdu i obozu alarm lekki mundurowy – oznacza ubranie się w wersję mundurową A, alarm ciężki oznacza dodatkowo konieczność spakowania swojego plecaka w gotowości do natychmiastowego wyjścia z obozu 9. Debata / dyskusja - do przeprowadzania u harcerzy starszych i wędrowników (harcerze muszą mieć jakieś przekonania i światopogląd) - poruszane raczej wymagające tematy, trudne, zmuszające do zastanowienia - należy pilnować możliwości wypowiedzenia się przez każdego i zapewnić wysłuchanie argumentów - mieć wcześniej przygotowaną listę zagadnień z danego tematu do podrzucania w czasie dyskusji, by rozmowa nie wygasła 10. Wycieczka - cel: integracja zastępu, program (zwiedzanie), aktywność (np. rajd, paintball) - transport: wyliczyć wcześniej cenę, sprawdzić godziny przyjazdu/odjazdu, czas na przesiadkę, mieć awaryjne połączenie - warunki atmosferyczne: sprawdzić pogodę, przygotować się odpowiednio (gdy ciepło, zadbać o picie, gdy zimno, o miejsce do ogrzania się podczas dnia) - trasa: opracowana, spytać kadrę / znajomych, przeliczyć koszty - informacja: odpowiednio wcześniej, zebrać potwierdzenia

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 76

11. gawęda - przeważnie krótki czas (10 – 15 min) - dostosowanie tematu i przekazu gawędy do celu zbiórki - warto wykorzystywać własne doświadczenia, książki, zasłyszane historie – ważne żeby miały morał + gawęda klasyczna – punkt wyjścia do następnego elementu zbiórki. Krótkie opowiadanie o bohaterze (autentycznym lub fikcyjnym), zwierzęciu, który przeżywa przygody, trudności, ma swoje przemyślenia – morał jest pozytywny – wskazuje przykład, do którego dążymy. + gawęda rozmowa – wywoływana przez krótkie przedstawienie problemu i zadawanie pytań harcerzom o ich zdanie, opinię, radę, właściwe postępowanie w danej sytuacji + gawęda wspólne opowiadanie – opowiadanie tworzone razem (po kolei, niekoniecznie odgórnie wyznaczona kolejność), decyzją grupy jest, co stanie się dalej. Może mieć też formę przypominania jakiegoś wydarzenia lub filmu + gawęda scenariusz – przez całą zbiórkę dzieje się jedna historia, opowiadana jako gawęda. W zależności od tego, jak grupa zrealizuje konkretne zadania w jej trakcie tak potoczą się losy – można odtwarzać wydarzenia z historii lub współzawodniczyć o możliwość dokonania wyboru, która ścieżka ma się potoczyć historia. + gawęda obrzęd – uroczysta gawęda pojawiająca się podczas tradycyjnych harcerskich momentów, bardzo dobrze służy tu przywoływanie wartości, idei lub postaci.

- wymienne formy + gawęda wykład – przydatne, gdy potrzebujemy nauczyć harcerzy teoretycznej strony jakiegoś działania lub dziedzina jest bardzo trudna i wymaga najpierw fachowego wprowadzenia (raczej jej unikać), np. przewodnik w muzeum podczas wycieczki daje zastępowi gawędę wykład. + gawęda wygłoszona przez gościa – zaproszony na zbiórkę zastępu gość – kombatant, strażak – opowiada o swoich przeżyciach i doświadczeniach, warto uzgodnić wcześniej o czym będzie mówić. Wartościowe z punktu widzenia dotknięcia historii czy rzeczywistego zapoznania się z danym zawodem. Warto przygotować zapasowe pytania do gościa, gdyby harcerze na nic nie wpadli + gawęda w formie słuchowiska – niezbyt długa alternatywa dla klasycznej gawędy

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 77

12. Gra elementem odróżniającym grę od zabawy jest element współzawodnictwa.

- cel: poznanie tematu, integracja, aktywność, kooperacja - bezpieczeństwo uczestników: określenie terenu, czasu gry (jasne sygnały) - fabuła: jasna, spójna, sprawdzona - zasady (proste i jasne dla wszystkich!): co wolno, czego nie wolno, sposób eliminacji, oznaczenia grup, sędziowie, sygnały - podsumowanie – gratulacje zwycięzcom, wskazanie poprawnego zachowania 13. Zabawy / pląsy - zabawy integracyjne mają swój główny cel dla zgrania się zastępu i bliższego poznania harcerzy.

- pląsy służą raczej jako element aktywizujący. Warto je też wykorzystywać jako przerywniki między bardziej siedzianymi elementami zbiórki.

14. Teatr / film - teatr żywego aktora – role są odtwarzane przez harcerzy, przygotowują oni tez scenografię (wystrój) - teatr lalki / kukiełki – przedstawienie zza parawanu, bezpośrednio występują kukiełki (pacynki, marionetki, warzywa, płaskie lalki, przedmioty, kukiełki ze skarpetek). Wymaga sprawności w operowaniu lalką - teatr cieni – wszyscy aktorzy znajdują się prześcieradłem, za nimi stoi mocna lampa, tak, by były widoczne tylko ich cienie. Wymaga mocnych gestów i dobrego ustawienia sceny - teatr samorodny – improwizowana scenka, bez scenariusza, podziału na role - wielki teatr – przedstawienie z określonym scenariuszem, podziałem na role, zapamiętanym przez aktorów tekstem (np. wierszowanym). Harcerze przygotowują stroje, wystrój, budują scenę, zapraszają gości. Samo przedstawienie jest długie (trwa ponad 30min) - pantomima – forma teatru bez użycia słów i innych odgłosów wydawanych przez ludzi. Warto ją wzbogacić oprawą muzyczną, symboliczne rekwizyty.

Cechą charakterystyczną jest też ubiór – podobny dla wszystkich aktorów.

Warto skorzystać z przedstawień mimów jako inspiracji - teatr maski – harcerze mają jednakowe stroje, jednak odróżniają ich maski.

- teatr muzyczny – (musical, opera, balet, kabaret) – wykorzystanie różnych form muzyki do przedstawienia treści.

Sprawności: aktor, reżyser

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 78

MÓJ ZASTĘP JA

MOJA FUNCKJA

MOJE OBOWIĄZKI

MÓJ STOPIEŃ HARCERSKI (+ EW. SPRAWNOŚCI)

MOJE DOŚWIADCZENIE (MOCNE STRONY)

ZASTĘP

LICZBA CZŁONKÓW (W OGÓLE)

LICZBA CZŁONKÓW REGULARNIE PRZYCHODZACYCH NA ZBIÓRKI LICZBA OSÓB Z MUNDUREM

DOŚWIADCZENIE ZASTĘPU (OBOZY, BIWAKI, ZADANIA / PROJEKTY)

REGULARNE ZBIÓRKI (JAK CZĘSTO?)

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 79

INTEGRACJA (JAK DOBRZE SIĘ ZNACIE?)

OBRZĘDOWOŚĆ

NAZWA

ZWYCZAJE

AKTYWNOŚĆ

WSPÓLNE DZIAŁANIA (JAK DUŻO ROBIMY CAŁYM ZASTĘPEM?)

POMYSŁY DLA ZASTĘPU

Kurs zastępowych 328 WDHiGZ Horda marzec 2014 || stronica 80