Informator kulturalny nr 19 kwiecień–czerwiec 2015
W informatorze Terminarz kulturalny
3–9
Nowości w księgarni
10
Warto zobaczyć
11–13
Już wkrótce
14–17
Fałszerstwa w archeologii
18–19
Sobotnie spotkania z wiedzą
20–21
Otwieramy skrzynię naszej (pra)babki
22–23
Wielka księga czarów i przesądów
24–25
Historia bytomskich ratuszy
26–27
Jabłko w kulturze
28–29
Wykłady o sztuce
30–31
Uwaga, żaba na drodze!
32–33
Porozmawiajmy o architekturze
34–35
Noc Muzeów 2015
36–37
Stulecie parafii św. Jacka w Bytomiu
38–39
Tapeta na karnawał
40
Terminarz kulturalny 8 ŚR
17.00
wstęp wolny
Uwaga, żaba na drodze! Wykład
pl. Jana III Sobieskiego 2 świetlica
Roland Dobosz
11 SB
11.30
5/6 zł
Oprowadzanie kuratorskie po wystawie Bytom na dawnej pocztówce. Miasto i ludzie
ul. W. Korfantego 34 wystawa
Izabella Wójcik-Kühnel
11 SB
11.30
6 zł
Pokonać grawitację – wielkie marzenie ludzkości Sobotnie spotkania z wiedzą
pl. Jana III Sobieskiego 2 świetlica
Marek Ryś, Zuzanna Orzeł
12 ND
12.00
5/6zł
Oprowadzanie kuratorskie po wystawie EGGSpozycja. Górnośląskie kroszonki 2015
ul. W. Korfantego 34 wystawa
Małgorzata Kłych
14 WT
17.00
wstęp wolny
Ona z wionkiem, on z woniaczką. Pamiątki ślubu wczoraj i dziś Otwieramy skrzynię naszej (pra)babki
pl. Jana III Sobieskiego 2 świetlica
Małgorzata Kłych
15 ŚR
18.00
wstęp wolny
Jabłko pierzchliwej Atalanty. Owoc w sztuce i kuchni renesansu Jabłko w kulturze
ul. W. Korfantego 34 Sala Kolumnowa
Jolanta Zaczkowska
3
4
16 CZW
17.00
wstęp wolny
Spa dla duszy cz. 1, czyli rzecz o wodzie w zwyczajach rodzinnych Wielka księga czarów i przesądów
pl. Jana III Sobieskiego 2 świetlica
Urszula Batko
18 SB
11.30
6 zł
Mozaika – warsztaty artystyczne Sobotnie spotkania z wiedzą
pl. Jana III Sobieskiego 2 świetlica
Anna Rak, Zuzanna Orzeł, Jolanta Zaczkowska
19 ND
12.00
wstęp wolny
Historia architektury. Terminologia Porozmawiajmy o architekturze
ul. W. Korfantego 34 Sala Kolumnowa
Iwona Mohl
21 WT
18.00
wstęp wolny
Przemilczana historia powstańca śląskiego Jana Lortza Spotkanie autorskie
ul. W. Korfantego 34 Sala Gorczyckiego
Maciej Marmola Kamil Niesłony
22 ŚR
16.30
wstęp wolny
Kwiaty cenniejsze niż złoto. Martwe natury wg nowożytnych mistrzów malarstwa Wykłady o sztuce
pl. Jana III Sobieskiego 2 świetlica
Agnieszka Bartków
24 PT
15.00
wstęp wolny
Fałszerstwa w archeologii Wykład
ul. W. Korfantego 34 Sala Gorczyckiego
Beata Badura
25 SB
11.30
6 zł
Malowanie światłem i cieniem – warsztaty piaskowe dla dzieci Sobotnie spotkania z wiedzą
pl. Jana III Sobieskiego 2 świetlica
Zuzanna Orzeł
29 ŚR
17.00
wstęp wolny
Otwarcie wystawy Odkrywcy skarbów. Archeologia Górnego Śląska
ul. W. Korfantego 34
kurator: Dorota Podyma
6 ŚR
17.00
wstęp wolny
Strażnicy pamięci Spotkanie z Wiesławą Holik
ul. W. Korfantego 34 Sala Kolumnowa
Mieczysław Dobkowski
9 SB
11.30
6 zł
Globalna wioska. Etnograficzna podróż dookoła świata Sobotnie spotkania z wiedzą
pl. Jana III Sobieskiego 2 świetlica
Jolanta Zaczkowska, Zuzanna Orzeł
9 SB
14.00
wstęp wolny
Historia bytomskich ratuszy. Rozplanowanie przestrzenne rynku od średniowiecza do współczesności Skarby MGB
pl. Jana III Sobieskiego 2 świetlica
Izabella Wójcik-Kühnel
12 WT
13.00
wstęp wolny
W wodzie, na lądzie i w powietrzu. Prezentacja nieinwazyjnych metod badawczych we współczesnej archeologii Spotkanie towarzyszące wystawie Odkrywcy skarbów. Archeologia Górnego Śląska
ul. W. Korfantego 34 Sala Kolumnowa
Beata Badura
13 ŚR
17.00
wstęp wolny
Pszczoły w ogrodzie – hobby czy konieczność? Wykład
pl. Jana III Sobieskiego 2 świetlica
Waldemar Żyła
maj 5
14 CZW
17.00
wstęp wolny
Św. Zofija co kłosy rozwija. Przepowiednie pogodowe Wielka księga czarów i przesądów
pl. Jana III Sobieskiego 2 świetlica
16 SO
18.00
wstęp wolny
Noc Muzeów
pl. Jana III Sobieskiego 2
Otwarcie wystawy Stanisław Toegel – karykatury wojenne i polityczne
ul. W. Korfantego 34
19.00
maj 6
Anna Grabińska-Szczęśniak
kurator: Maciej Droń
20 ŚR
17.00
wstęp wolny
Z dziejów archeologii na Górnym Śląsku. Lata 1900–1945 Wykład towarzyszący wystawie Odkrywcy skarbów. Archeologia Górnego Śląska
pl. Jana III Sobieskiego 2 świetlica
Dorota Podyma
21 CZW
17.00
wstęp wolny
Kto mieszka w domu pod progiem? Wielka księga czarów i przesądów
pl. Jana III Sobieskiego 2 świetlica
Anna Grabińska-Szczęśniak, Waldemar Żyła
23 SO
11.30
6 zł
Latawce, dmuchawce, wiatr Sobotnie spotkania z wiedzą
pl. Jana III Sobieskiego 2 świetlica
Marek Ryś, Zuzanna Orzeł
27 ŚR
16.30
wstęp wolny
Komu jeszcze smakuje zupa pomidorowa? Wykłady o sztuce
pl. Jana III Sobieskiego 2 świetlica
Agnieszka Bartków
30 SO
11.30
6 zł
Nie bądź oporny. Klub Młodego Naukowca Sobotnie spotkania z wiedzą
pl. Jana III Sobieskiego 2 świetlica
30 SO
15.30
wstęp wolny
Koncert Bytomia Rodzinne Muzykowanie Metropolitalne Święto Rodziny 2015
ul. W. Korfantego 34 Sala Gorczyckiego
31 ND
12.00
wstęp wolny
Historia architektury. Starożytność, cz. I Porozmawiajmy o architekturze
ul. W. Korfantego 34 Sala Kolumnowa
2 WT
17.00
wstęp wolny
Ochrona przyrody na Górnym Śląsku Wykład
pl. Jana III Sobieskiego 2 świetlica
Roland Dobosz
3 ŚR
17.00
wstęp wolny
Oswajanie krzemieni. Mam w sobie ogień Skarby MGB
pl. Jana III Sobieskiego 2 świetlica
Beata Badura
6 SO
11.00
wstęp wolny
Piknik archeologiczny Sobotnie spotkania z wiedzą
ul. W. Korfantego 34
Dorota Podyma, Małgorzata Kapczyńska
Witalis Szołtys, Anna Rak
Iwona Mohl
7
8
7 ND
12.00
5/6 zł
Oprowadzanie kuratorskie po wystawie Odkrywcy skarbów. Archeologia Górnego Śląska
ul. W. Korfantego 34 wystawa
Dorota Podyma
9 WT
17.00
wstęp wolny
Po co komu medalik, pierścionek, zegarek? Kultowe pamiątki rodzinne Otwieramy skrzynię naszej (pra)babki.
pl. Jana III Sobieskiego 2 świetlica
Małgorzata Kłych
10 ŚR
18.00
wstęp wolny
Jabłuszko, jabłuszko pełne snów w poetyce PRL-u Jabłko w kulturze
ul. W. Korfantego 34 Sala Kolumnowa
Jolanta Zaczkowska
11 CZW
17.00
wstęp wolny
W czepku urodzony. Magia narodzin Życie w ludowym kalejdoskopie
pl. Jana III Sobieskiego 2 świetlica
Anna Grabińska-Szczęśniak
12 PT
12.00
wstęp wolny
Gala Finałowa konkursu literackiego Obraz a słowo
ul. W. Korfantego 34 Sala Gorczyckiego
Anna Rak Marek Ryś
13 SO
11.30
6 zł
Wielka wyprawa po kwiat paproci Sobotnie spotkania z wiedzą
pl. Jana III Sobieskiego 2 świetlica
Zuzanna Orzeł Anna Rak
14 ND
12.00
wstęp wolny
Historia architektury. Starożytność, cz. II Porozmawiajmy o architekturze
ul. W. Korfantego 34 Sala Kolumnowa
Iwona Mohl
17 ŚR
17.00
wstęp wolny
Ptaki Górnego Śląska. Skąd mamy o nich wiedzę? Wykład
pl. Jana III Sobieskiego 2 świetlica
dr Piotr Cempulik
21 ND
12.00
5/6 zł
Oprowadzanie kuratorskie po wystawie Stanisław Toegel – karykatury wojenne i polityczne
ul. W. Korfantego 34 wystawa
Maciej Droń
24 ŚR
16.30
wstęp wolny
Solo i w bukiecie Wykłady o sztuce
pl. Jana III Sobieskiego 2 świetlica
Agnieszka Bartków
25 CZW
17.00
wstęp wolny
Świeża woda zdrowia doda. Woda cudowna, woda zwyczajna Wielka księga czarów i przesądów
pl. Jana III Sobieskiego 2 świetlica
Urszula Batko
27 SO
11.30
6 zł
Globalna wioska – etnograficzna podróż dookoła świata Sobotnie spotkania z wiedzą
pl. Jana III Sobieskiego 2 świetlica
Jolanta Zaczkowska Zuzanna Orzeł
9
Nowości w naszej księgarni
Arcydzieła ceramiki od XVIII do XX wieku z kolekcji Muzeum Górnośląskiego
– Iwona Mohl
Książkę można zakupić w sklepach Muzeum Górnośląskiego w godzinach otwarcia wystaw. 10
Warto zobaczyć
Waza z pokrywą, 1803–1828, Racibórz, fajans delikatny, ze zbiorów MGB
Arcydzieła ceramiki polskiej od XVIII do XXI wieku Partnerzy:
Czas trwania wystawy: 5 listopada 2014–31 maja 2015 Kurator: Iwona Mohl Miejsce: pl. Jana III Sobieskiego 2
11
Warto zobaczyć
Pocztówka ze zbiorów MGB
Bytom na dawnej pocztówce Miasto i ludzie Czas trwania wystawy: 10 grudnia 2014–31 maja 2015 Kurator: Izabella Wójcik-Kühnel Miejsce: ul. W. Korfantego 34
12
Warto zobaczyć
Kroszonka Barbary Gonski
EGGS POZYCJA
Górnośląskie kroszonki 2015
Czas trwania: 21 marca–30 kwietnia 2015 Kurator: Małgorzata Kłych Miejsce: ul. W. Korfantego 34 13
Już wkrótce
Ekipa pracowników, Katowice-Piotrowice, 1937 r., fot. ze zbiorów MGB
Odkrywcy skarbów. Archeologia Górnego Śląska Wernisaż: 29 kwietnia (środa), godz. 17.00. Czas trwania: 29 kwietnia–27 września 2015 Kurator: Dorota Podyma Miejsce: ul. W. Korfantego 34
14
Archeologia jako dyscyplina naukowa kojarzy się przede wszystkim z badaniami wykopaliskowymi. Można na nią spojrzeć jednak inaczej, przez pryzmat człowieka – naukowca, uczestnika badań, pasjonata archeologii, odkrywcę skarbów, a także odnieść ją do muzealnictwa, ochrony zabytków, popularyzacji i edukacji. Można podpatrzeć ją „od kuchni”. Wystawa Odkrywcy skarbów. Archeologia Górnego Śląska otworzy przed zwiedzającymi podwoje świata górnośląskiej archeologii. Ukaże jej dzieje od pionierskich czasów aż do chwili obecnej, pozwoli zapoznać się z metodami badawczymi, sprzętem czy sposobami konserwacji zabytków. Dzięki postępowi technologicznemu archeolodzy posługują się obecnie rozmaitymi metodami badań. I choć mówi się, że „nowe” stoi w sprzeczności
ze „starym”, to przecież przeszłość nadaje kształt przyszłości. Wystawie, na której wernisaż zapraszamy 29 kwietnia o godz. 17.00, towarzyszyć będą: oprowadzanie kuratorskie po ekspozycji (07.06, godz. 12.00), spotkanie W wodzie, na lądzie i w powietrzu. Prezentacja nieinwazyjnych metod badawczych we współczesnej archeologii (12.05, godz. 13.00) oraz wykład Z dziejów archeologii na Górnym Śląsku. Lata 1900–1945 (20.05, godz. 17.00).
15
Już wkrótce
Stanisław Toegel, karykatura ze zbiorów MGB
Stanisław Toegel Karykatury wojenne i polityczne Wernisaż: 16 maja (sobota), godz. 19.00 Czas trwania: 16 maja–15 października 2015 Kurator: Maciej Droń Miejsce: ul. W. Korfantego 34
16
Stanisław Toegel urodził się w 1905 roku w Jaworowie koło Lwowa. Ukończył prawo, był rysownikiem-samoukiem, w latach 20. współpracował z kilkoma czasopismami, zyskując popularność i uznanie jako karykaturzysta. W 1939 roku Toegel uczestniczył w kampanii wrześniowej, następnie, zbiegłszy z niewoli niemieckiej, ukrywał się w Warszawie. Był żołnierzem Armii Krajowej, wziął udział w Powstaniu Warszawskim, po czym dostał się do obozu karnego w Getyndze, gdzie pracował jako robotnik przymusowy w fabryce papieru. W tym czasie powstały cykle rysunków Hitleriada Furiosa – karykatury Hitlera i innych przywódców III Rzeszy oraz Hitleriada Macabra – obraz okrucieństw hitlerowskich w okupowanej Polsce. Po wyzwoleniu przez aliantów Toegel trafił do obozu dla dipisów
(displaced persons), gdzie prowadził gazetę obozową pod pseudonimem „Szafa” i stworzył kolejny cykl Polski Wojak na Obczyźnie. Wspomniane teki rysunków wydane zostały w 1946 roku w wydawnictwie Antoniego Markiewicza w Celle koło Hanoweru. W 1952 roku Toegel przekazał je Muzeum Górnośląskiemu, gdzie zostaną pokazane na wystawie, na której wernisaż zapraszamy 16 maja. 21 czerwca o 12.00 po ekspozycji oprowadzi jej kurator Maciej Droń.
17
Fałszerstwa w archeologii Data: 24 kwietnia (piątek), godz. 15.00 Miejsce: ul. W. Korfantego 34, Sala Gorczyckiego
Oswajanie krzemieni. Mam w sobie ogień Data: 3 czerwca (środa), godz. 17.00 Miejsce: pl. Jana Sobieskiego 2, świetlica Prowadzący: Beata Badura Wstęp wolny 18
Czego chcieli dowieść archeolodzy z nazistowskiej organizacji Ahnenerbe? Dlaczego Shin’ichi Fujimura usiłował cofnąć zasiedlenie Japonii o 570 tysięcy lat? Jak to naprawdę było ze słynnym kubkiem Fidiasza? W archeologii niezwykle istotne jest rzetelne prowadzenie badań wykopaliskowych i obiektywne przedstawianie ich wyników. Czasem jednak naukowcy ulegają pokusie i… mistyfikacja gotowa. Człowiek z Piltdown, kamień z Kensington, figurki z jaskiń Doliny Mnikowskiej to najbardziej spektakularne przykłady oszustw archeologicznych. Bywa, że na takie „niezwykłe odkrycia” nabierają się wszyscy, włącznie z ekspertami. Fałszerstwom w archeologii towarzyszą też inne sensacje. Niegdyś do rozniecania ognia używano pocieranych o siebie kawałków drewna, potem tzw. świdrów
ogniowych. Kilkanaście tysięcy lat temu z powodzeniem zaczęto niecić ogień, uderzając o siebie dwiema skałami – pirytem i krzemieniem. Odkrycie, że krzemień „ma w sobie ogień” było epokowe i metoda ta, z uwagi na praktyczność i skuteczność, stosowana była do XIX wieku. Ale czy rzeczywiście każdy krzemień daje iskrę? Zapraszamy na spotkania z archeologiem Beatą Badurą.
19
Sobotnie spotkania z wiedzą
Data: 11, 18, 25 kwietnia, 9, 23, 30 maja, 13, 27 czerwca (sobota), godz. 11.30 Miejsce: pl. Jana III Sobieskiego 2, świetlica Prowadzący: Zuzanna Orzeł, Anna Rak, Jolanta Zaczkowska, Marek Ryś, Witalis Szołtys 20
Koszt: 6 zł
Ptak, choć jest cięższy od powietrza, nie spada na ziemię. Czy zatem ludziom wystarczy przypiąć skrzydła, by mogli unosić się w przestworzach? A skoro już o podróżowaniu mowa, to czy rzeczywiście żyjemy w „globalnej wiosce” i mieszkańców z odległych kontynentów możemy nazwać sąsiadami? Podczas zajęć dla dzieci i młodzieży przyjrzymy się sztuce latania, rozmaitym kulturom, spróbujemy także – poprzez zabawę i doświadczenia – oswoić świat nauki i dowiedzieć się, co się dzieje w gniazdku elektrycznym i co to znaczy, że prąd płynie. Będziemy ponadto tworzyć mozaiki, malować światłem i cieniem, a także poszukiwać kwiatu paproci – magicznej rośliny zakwitającej tylko raz do roku, w noc św. Jana, która temu, kto ją odnajdzie i zerwie, ma zagwarantować pomyślność oraz szczęście.
Zapraszamy na Sobotnie spotkania z wiedzą, w tym m. in. warsztaty Pokonać grawitację – wielkie marzenie ludzkości (11.04), Globalna wioska. Etnograficzna podróż dookoła świata (09.05, 27.06), Nie bądź oporny! Klub Młodego Naukowca (30.05), Malowanie światłem i cieniem – warsztaty piaskowe dla dzieci (25.04), Wielka wyprawa po kwiat paproci (13.06).
21
Pamiątka ślubna Friedricha i Anny Czeplok ze zbiorów MGB
Otwieramy skrzynię naszej (pra)babki
Data: 14 kwietnia, 9 czerwca (wtorek), godz. 17.00 Miejsce: pl. Jana III Sobieskiego 2, świetlica Prowadzący: Małgorzata Kłych Wstęp wolny
22
Zanim na Śląsku upowszechniły się obrączki ślubne, nowożeńcy wymieniali się wiankami. Jeśli przystępowali do sakramentu w strojach ludowych, to panna młoda miała na głowie wianek mirtowy, a pan młody – mały mirtowy wianuszek zwany woniaczką. Oba koniecznie zdobiła długa zielona wstążka. Po uroczystości ślubnej wianek i woniaczka były zasuszane i oprawiane w ramę. W zbiorach Muzeum Górnośląskiego znajduje się ciekawa i dość rzadka kolekcja pamiątek ślubnych, wykonywanych na terenie Górnego Śląska do końca lat 30. XX w. Prezentowana na zdjęciu jest pamiątką ślubu Friedricha i Anny Czeplok, który odbył się 8 sierpnia 1916 roku w Suchej Górze (obecnie dzielnica Bytomia). Pamiątkę stanowią wianek mirtowy panny młodej, mirtowa różdżka pana młodego, a także pamiątkowe zdjęcie młodej pary, dekoracyjnie oprawione i oszklone.
Różnego rodzaju pamiątki i bibeloty będą tematami kolejnych spotkań z cyklu Otwieramy skrzynię naszej (pra)babki, które poprowadzi etnograf Małgorzata Kłych: Ona z wionkiem, on z woniaczką. Pamiątki ślubu wczoraj i dziś (14.04), Po co komu medalik, pierścionek, zegarek? Kultowe pamiątki rodzinne (09.06).
23
Fot. ze zbiorów MGB
Wielka księga czarów i przesądów Data: 16 kwietnia, 14 i 21 maja, 25 czerwca (czwartek), godz. 17.00 Miejsce: pl. Jana III Sobieskiego 2, świetlica Prowadzący: Urszula Batko, Anna GrabińskaSzczęśniak, Waldemar Żyła Wstęp wolny
24
Woda, geneza życia, w wielu systemach religijnych była głównym elementem mitów kosmogonicznych. Jej bogata symbolika znalazła zastosowanie w rytuałach i obrzędach. Woda leczy, odmładza, zapewnia życie wieczne, choć jednocześnie posiada moc niszczącą. Jako medium ułatwia przemianę, przejście z profanum do sacrum. Dziś można „lać wodę...”, czyli mówić dużo, ale nie treściwie, ewentualnie odkręcić kurek z wodą. Czy pamięta się jeszcze o niezwykłości żywiołu? Jaka jest różnica pomiędzy „wodą cudowną” a „zwyczajną” w rytuałach dorocznych i co oznacza określenie SPA – sanatus per aquam? Wielka księga czarów i przesądów to nowy cykl spotkań poświęconych ludowym wierzeniom, w tym wodzie w aspekcie etnograficzno-antropologicznym:
Spa dla duszy cz. 1, czyli rzecz o wodzie w zwyczajach rodzinnych (16.04), Świeża woda zdrowia doda. Woda cudowna, woda zwyczajna (25.06), a także innym gusłom: Św. Zofija co kłosy rozwija. Przepowiednie pogodowe (14.05), Kto mieszka w domu pod progiem? (21.05). Poprowadzą je etnografowie Urszula Batko i Anna Grabińska-Szczęśniak, a swój komentarz w przypadku ostatniego spotkania przedstawi również przyrodnik Waldemar Żyła.
25
Fot. ze zbiorów Macieja Skalskiego
Historia bytomskich ratuszy
Data: 9 maja (sobota), godz. 14.00 Miejsce: pl. Jana III Sobieskiego 2, świetlica Prowadzący: Izabella Wójcik-Kühnel Wstęp wolny 26
Od 1254 roku (data lokacji miasta) Bytom posiadał klasyczny układ urbanistyczny, z prostokątnym rynkiem pośrodku i regularną siecią ulic wokół niego. Najważniejszy plac w mieście rozwijał się w ciągu kolejnych stuleci. Nawarstwienia rozpoznawane były przez archeologów od 1932 r. Badania rozpoczął dr Walter Matthes, który wysunął przypuszczenie, że miasto założone zostało na surowym korzeniu. Odtworzony przez archeologów obraz ukazał historię zmian, jakie tam zachodziły. Przestrzeń niewielkiego rynku podzielona była na strefy. Ta znajdująca się w pobliżu kościoła parafialnego stanowiła obszar powiązany z realizacją funkcji społecznych i sakralnych, ta w części wschodniej – gospodarczej i handlowej. Pośrodku w XVI w. znajdował się ratusz, a obok niego waga miejska.
Zapraszamy na spotkanie Historia bytomskich ratuszy. Rozplanowanie przestrzenne rynku od średniowiecza do współczesności, które poprowadzi Izabella WójcikKühnel. Zmiany bytomskiego pejzażu można także zaobserwować, zwiedzając wystawę Bytom na dawnej pocztówce. Miasto i ludzie, która czynna jest do 31 maja.
27
Atalanta dłuta Pierre’a Lepoutre’a, Wikipedia Commons
Jabłko w kulturze
Data: 15 kwietnia, 10 czerwca (środa), godz. 18.00 Miejsce: ul. W. Korfantego 34, Sala Kolumnowa Data: 16 maja (sobota), godz. 19.30 Miejsce: pl. Jana III Sobieskiego, świetlica Prowadzący: Jolanta Zaczkowska Wstęp wolny
28
Było już o jabłku w archeologii, mitologii i jabłku jako atrybucie władzy. Kolejne trzy spotkania z cyklu Jabłko w kulturze traktować będą o znaczeniu tego owocu w sztuce, erotyce, a także w propagandzie PRL-u. Kwietniowy wykład Jabłko pierzchliwej Atalanty poświęcony będzie motywowi owocu w sztuce renesansu i baroku. Zostaną odkryte drogi symbolu, padnie też odpowiedź na pytanie: komu i do czego jabłko służyło w sztuce. Podczas Nocy Muzeów, 16 maja, zmysły zwiedzających rozpali Czerwone jabłuszko przekrojone na krzyż – spotkanie poświęcone m.in. przyśpiewce ludowej i piosence biesiadnej. Rzecz będzie dotyczyć różnych smaków i smaczków – ofiarowane jabłko wszak było pretekstem do wyznania miłości i próbą skłonienia wybranki serca do… grzechu.
Rubinowe jabłuszko w sen zapadło na trawie / Szedł pan kapral uliczką zerknął na nie ciekawie / Zerknął stanął i stoi pary z gęby nie puszcza / Pewno nigdy nie widział chrapiącego jabłuszka – i to jabłuszko pełne snów, które stało się przyczyną „nieszczęścia” pana kaprala i piosenka Niech no tylko zakwitną jabłonie będą pretekstem do czerwcowych rozmów o popularności owocu w muzyce rozrywkowej i sztuce popularnej epoki PRL-u.
29
Wojciech Weiss, Papierowe kwiaty, 1908-1912, olej, płótno, ze zbiorów MGB
30
Wykłady o sztuce
Data: 22 kwietnia, 27 maja, 24 czerwca (środa), godz. 16.30 Miejsce: pl. Jana III Sobieskiego 2, świetlica Prowadzący: Agnieszka Bartków Koszt: wstęp wolny
14 kwietnia 1606 r. Jan Brueghel Starszy w liście do Fryderyka Boromeusza opisywał swoje pierwsze kwiatowe martwe natury. Określał je jako obrazy będące wyrazem ich wszelkiej doskonałości. Nie ma znaczenia, że każdy z nich kwitł w innym okresie, gdyż jako całość tworzyły niepowtarzalne piękno. Artysta pytał również, czy kwiaty są cenniejsze niż wszelkie ozdoby i złoto oraz czy nie powinny znajdować się na najważniejszym miejscu na płótnie. Trzysta lat później blaszane kwiaty stały się inspiracją do stworzenia jednej z najbardziej znanych prac pop-artu, ukazujących ulubiony przysmak Amerykanów – puszki z zupą firmy Campbell. Chociaż żaden ze smaków na sklepowych półkach nie osiągał cen siedemnastowiecznych tulipanów, to dziś za prace Andy’ego Warhola, tak jak dawniej za upragnione cebulki roślin,
zapłacimy tyle, ile kosztuje dom w Amsterdamie. Temat kwiatów podejmowali także artyści rodzimi. Piwonie, chryzantemy i całe bukiety zdobią obrazy z kolekcji Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu. Zapraszamy na trzy spotkania podejmujące temat kwiatów w malarstwie i prac, dla których stały się inspiracją: Kwiaty cenniejsze niż złoto (22.04), Komu jeszcze smakuje zupa pomidorowa? (27.05) oraz Solo i w bukiecie (24.06).
31
Ropucha paskówka (Bufo calamita)
Uwaga, żaba na drodze!
Data: 8 kwietnia (środa), godz. 17.00 Miejsce: pl. Jana III Sobieskiego 2, świetlica Prowadzący: Roland Dobosz Wstęp wolny 32
Od wielu lat intensywnie rozbudowywana jest sieć dróg w Polsce, a w miastach „porządkuje się” otoczenie. Szczególnie zauważalne są przemiany na Górnym Śląsku. W naszej najbliższej okolicy zachodzą przeobrażenia, które mają lub będą miały olbrzymi wpływ na zachowanie bioróżnorodności. Jedną z najbardziej poszkodowanych i zagrożonych przez antropopresję grup zwierząt są płazy. Tego, jak minimalizować negatywne skutki naszej działalności i jak chronić herpetofaunę dowiedzą się uczestnicy wykładu Uwaga, żaba na drodze!, który odbędzie się w środę, 8 kwietnia. Z kolei 17 czerwca dr Piotr Cempulik podczas spotkania Ptaki Górnego Śląska. Skąd mamy o nich wiedzę? przybliży metody pracy ornitologów w terenie, przedstawi źródła informacji oraz sposoby gromadzenia danych
o ptakach w Banku Informacji Awifaunistycznych i Kartotece Awifauny Śląska. Zdradzi, jak liczne są one w okresie lęgowym, w czasie wędrówek i podczas zimy. Zapraszamy ponadto na prelekcje Waldemara Żyły Pszczoły w ogrodzie – hobby czy konieczność? (13.05) i Rolanda Dobosza Ochrona przyrody na Górnym Śląsku (02.06).
33
Słownik terminologiczny sztuk pięknych, red. K. Kubalska-Sulkiewicz, Warszawa 1996
34
Porozmawiajmy o architekturze
Data: 19 kwietnia, 31 maja, 14 czerwca (niedziela), godz. 12.00 Miejsce: ul. W. Korfantego 34, Sala Kolumnowa Prowadzący: Iwona Mohl Wstęp wolny
Architektura, która u zarania dziejów miała wyłącznie funkcje użytkowe, z czasem zaczęła zaspokajać także ludzką potrzebę piękna. Elementy konstrukcji i wykończenia budynków stawały się coraz bardziej skomplikowane, pojawiały się nowe style architektoniczne i kolejne wymyślne detale, ornamenty. Ludzka fantazja, rozwój wiedzy i technologii doprowadziły do powstania kultowych obiektów, symboli danych miejsc i czasów, bez których trudno wyobrazić sobie kulturę. Porozmawiajmy o architekturze to cykl 10 wykładów, podczas których Iwona Mohl zaprezentuje dzieje tej najbardziej monumentalnej z dziedzin sztuki od starożytności po czasy współczesne. Przybliży nie tylko przemiany stylistyczne, jakim ulegała na przestrzeni wieków, lecz także ich genezę, specjalistyczną terminologię oraz sylwetki jej najwybitniejszych twórców.
Pinakle i gargulce, portyki, kolumny, kopuły i mansardy, fryzy i rotundy – nazewnictwo architektoniczne może wydawać się skomplikowane, ale po pierwszym spotkaniu (19.04) z pewnością stanie się bardziej zrozumiałe. Kolejne dwa wykłady poświęcone będą architekturze starożytnej (31.05, 14.06).
35
Noc Muzeów 2015
Data: 16 maja (sobota), godz. 18.00–24.00 Wstęp wolny 36
Po zmroku budzą się upiory, a wystawa etnograficzna okazuje się domem strachów. Od lat na Śląsku wierzono w przesądy, w istnienie demonów i potworów – w Noc Muzeów uważajcie zatem, by nie spotkać Chabernicy albo Bzionka. W murach dawnego starostwa pojawią się mroczne postacie z czasów II wojny światowej – ale spokojnie, widnieć będą tylko na karykaturach Stanisława Toegla, których wystawa otwarta zostanie właśnie tego wieczoru. Zmysły zwiedzających rozpali jabłuszko – owoc od wieków obecny w erotyce, a także degustacja herbaty w otoczeniu orientalnych dywanów, puf, fajki wodnej i nowatorskich prac młodych grafików, którzy zaproszą na warsztaty linorytu czy frotażu.
W Galerii Malarstwa Polskiego powstanie wielkoformatowa instalacja Pod nocnym natchnieniem, a na wystawie archeologicznej zwiedzający poznają modę na wykopie – kreacje odkrywców skarbów, którzy z czasem zamienili płaszczyk i muszkę na kamizelkę kuloodporną. Zachęcamy do udziału w nocnych łowach, w polowaniu na owady oraz lokalne zmory, na projekcje filmów, warsztaty muzyczne i artystyczne oraz zwiedzanie muzealnych zakamarków w takt melodii granych przez kwartet Akademos, Alicję Molitorys i Lorien Trio.
37
Fot. Michał Majeranek
Stulecie parafii św. Jacka w Bytomiu Parafia św. Jacka w Bytomiu i Muzeum Górnośląskie w Bytomiu zapraszają na sesję popularnonaukową z okazji stulecia konsekracji kościoła i ustanowienia parafii św. Jacka w Bytomiu. Sesja odbędzie się w środę, 22 kwietnia 2015 r. o godz. 10.30 w Centrum EdukacyjnoKulturalnym im. ks. Grzegorza Gerwazego Gorczyckiego, ul. Matejki 1 przy parafii św. Jacka.
38
Program: Referaty • J. E. ks. bp prof. dr hab. Jan Kopiec, Ordynariusz Diecezji Gliwickiej – Rozbark między Krakowem a Wrocławiem • Ks. prof. dr hab. Kazimierz Dola (Uniwersytet Opolski) – Scalająca i kulturotwórcza moc parafii • Prof. dr hab. Remigiusz Pośpiech (Uniwersytet Opolski) – Oblicza religijnej kultury muzycznej Bytomia • Mgr Maciej Droń (Muzeum Górnośląskie w Bytomiu) – Rozbark i kościół św. Jacka w zbiorach ikonograficznych Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu
Komunikaty • Mgr Magdalena Mikrut-Majeranek – Rozbark na przestrzeni wieków – od rolniczej osady do ośrodka przemysłowego • Mgr Witold Madej – Archiwum bytomskiej Parafii pod wezwaniem św. Jacka na Rozbarku • Mgr Ryszard Szopa (Uniwersytet Śląski) – Kto właściwie zaprojektował kościół św. Jacka?
39
Tapeta na kwartał kwiecień 2015
czerwiec 2015
maj 2015
PN
WT
ŚR
CZW
PT
SO
ND
PN
WT
ŚR
CZW
PT
SO
ND
PN
WT
ŚR
CZW
PT
SO
ND
30
31
1
2
3
4
5
27
28
29
30
1
2
3
1
2
3
4
5
6
7
6
7
8
9
10
11
12
4
5
6
7
8
9
10
8
9
10
11
12
13
14
13
14
15
16
17
18
19
11
12
13
14
15
16
17
15
16
17
18
19
20
21
20
21
22
23
24
25
26
18
19
20
21
22
23
24
22
23
24
25
26
27
28
27
28
29
30
1
2
3
25
26
27
28
29
30
31
29
30
W tym kwartale proponujemy tapetę z ekipą pracowników wykonujących prace archeologiczne. Zdjęcie wykonane w 1937 roku w Katowicach-Piotrowicach (woj. śląskie), ze zbiorów Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu. Więcej informacji znaleźć można na: www.muzeum.bytom.pl www.facebook.com/MuzeumGornoslaskie w zakładce tapeta na kwartał, gdzie również dostępne są tapety z kalendarzem na komputer
40
Alicja Knast
Małgorzata Kłych
Dyrektor i Redaktor naczelny wydawnictw
Iwona Mohl
Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu
Dorota Podyma Anna Rak
Redakcja:
Izabella Wójcik-Kühnel
Małgorzata Iwanek
Jolanta Zaczkowska
Muzeum Górnośląskie jest instytucją kultury Samorządu Województwa Śląskiego
m.iwanek@muzeum.bytom.pl Fotografie: Projekt graficzny i skład:
Witalis Szołtys
Magdalena Grzegorzek
Tomasz Szemalikowski
m.grzegorzek@muzeum.bytom.pl
Roland Dobosz
Autorzy tekstów:
Na okładce:
Beata Badura
Karykatura Stanisława Toegla z cyklu Polski wojak na obczyźnie
Agnieszka Bartków Urszula Batko Roland Dobosz
Muzeum zastrzega sobie możliwość zmian w programie.
Maciej Droń
Bieżące informacje uzyskać można na www.muzeum.by-
Małgorzata Iwanek
tom.pl 41
pl. Jana III Sobieskiego 2 41-902 Bytom tel. +48 32 281 82 94; +48 32 281 34 01 sekretariat@muzeum.bytom.pl Muzeum czynne: wtorki, czwartki, piątki: 9.00–15.00 środy: 10.00–18.00 soboty: 11.00–16.00 niedziele: 11.00–15.00 Ceny biletów: bilet normalny: 10 zł bilet ulgowy: 8 zł bilet grupowy: 6 zł (> 10 osób; opiekunowie – wstęp wolny) lekcja muzealna: 30 zł + cena biletu grupowego karta EURO 26: 5 zł bilet rodzinny: 20 zł (> 3 osoby)
ul. Wojciecha Korfantego 34 tel. +48 32 281 97 33 Ceny biletów: bilet normalny: 6 zł bilet ulgowy: 5 zł bilet grupowy: 4 zł (> 10 osób; opiekunowie – wstęp wolny) lekcja muzealna: 30 zł + cena biletu grupowego karta EURO 26: 5 zł bilet rodzinny: 15 zł (> 3 osoby) W niedziele wstęp wolny na wystawy stałe: Galeria Malarstwa Polskiego Z życia ludu śląskiego w XIX-XX w. Przyroda Górnego Śląska. Lasy. Wody i mokradła Kasy biletowe kończą sprzedaż biletów na pół godziny przed zamknięciem Muzeum.
ul. Wojciecha Korfantego 34 tel. +48 32 281 97 33 Wynajem sal: Sala Gorczyckiego 250 zł/h brutto (pierwsze 3 h), powyżej 3 h – 200 zł/h brutto Sala Kolumnowa 150 zł/h brutto (pierwsze 3 h), powyżej 3 h – 100 zł/h brutto Świetlica muzealna 100 zł/h brutto (pierwsze 3 h), powyżej 3 h– 80 zł/h brutto+
ISSN 2082-0968