nr 4 Muzeum Górnośląskie w Bytomiu
lipiec–wrzesień 2011
i n f o r m a t o r
w pigułce Ceny biletów: Gmach główny, pl. Jana III Sobieskiego 2 bilet normalny: 6 zł bilet ulgowy: 5 zł bilet grupowy: 4 zł (> 10 osób; opiekunowie - wstęp wolny) lekcja muzealna: 20 zł + cena biletu grupowego karta EURO 26: 4 zł bilet rodzinny: 12 zł Gmach przy ul. Wojciecha Korfantego 34 bilet normalny: 5 zł bilet ulgowy: 4 zł bilet grupowy: 3 zł (> 10 osób;opiekunowie - wstęp wolny) lekcja muzealna: 20 zł + cena biletu grupowego karta EURO 26: 3 zł bilet rodzinny: 10 zł Niedziele wstęp wolny
Muzeum czynne:
wtorki, czwartki, piątki 9.00–15.00 środy 10.00–18.00 soboty 11.00–16.00 niedziele 11.00–15.00
Kasy biletowe kończą sprzedaż biletów na pół godziny przed zamknięciem Muzeum. W niedziele wstęp na wystawy jest bezpłatny. Bilety na koncerty rozprowadza kasa w godzinach otwarcia wystaw oraz bezpośrednio przed koncertem.
spis treści Terminarz kulturalny / 4 Ostatnia szansa / 7 Kobieta w dziejach i współczesności Bytomia / 8 Ab initio. Narodziny muzeum / 9 Mistrzowie grafiki europejskiej XVI–XIX wieku z kolekcji generała Józefa Zająca / 10 Kość i złoto / 11 Galeria Sztuki Współczesnej. Pokaz 4 / 12 VI Letni Festiwal Wokół Arcydzieł Kameralistyki / 13 Sobota w Muzeum / 14 Skarby Muzeum Górnośląskiego / 15 Wykłady z historii sztuki / 16 Re: wizje. Program rozwoju świadomości kultury audiowizualnej w czasach nowych mediów / 17 Galeria Malarstwa Polskiego / 18 Z życia ludu śląskiego / 19 Przyroda Górnego Śląska / 20 Wydawnictwa i Biblioteka / 21-22
3
terminarz kulturalny lipiec
3 nd
12.00 VI Letni Festiwal „Wokół Arcydzieł Kameralistyki” – koncert w wykonaniu Lasoń Ensemble, sala koncertowa, ul. W. Korfantego 34, wstęp wolny Dzień otwarty w Muzeum Górnośląskim,
10 nd
11.00 zwiedzanie wystaw z przewodnikiem, wstęp wolny
10 nd
12.00 VI Letni Festiwal „Wokół Arcydzieł Kameralistyki” – koncert w wykonaniu
24nd
12.00
J. Kreft i M. Sikorskiego, sala koncertowa, ul. W. Korfantego 34, wstęp wolny VI Letni Festiwal „Wokół Arcydzieł Kameralistyki” – koncert w wykonaniu BMF Trio, sala koncertowa, ul. W. Korfantego 34, wstęp wolny
sierpień Warsztaty fotograficzne, zapisy do końca lipca w Dziale Promocji,
17 wt
10.00 nr tel. 32 281 97 33, prowadzą: T. Szemalikowski i M. Pojman (koszt: 20 zł)
31 wt
18.00 Ślązak, sala koncertowa, ul. W. Korfantego 34, wstęp wolny,
4
Cykl Rozbieranie Śląska, spotkanie Ukryte opcje, czyli z czego składa się organizatorzy: MGB i Sfera TV, prowadzi: red. Jerzy Ciurlok
*świetlica, gmach główny, wejście od ul. J. Piłsudskiego
terminarz kulturalny wrzesień
3 sob
11.30
Mozaika, prowadzi Anna Rak, zajęcia dla dzieci, świetlica*, gmach główny (koszt: 5 zł)
10 sob
11.30 Zostań detektywem historii – piknik archeologiczny – prowadzi Dorota
13 wt
18.00
15 czw
18.00
16 pt
9.30 10.30
17 sob
16.30
Zajęcia muzyczne z cyklu To jest taki dom zaklęty , w którym grają instrumenty, prowadzenie A. Batog, sala koncertowa, ul. W. Korfantego 34, wstęp wolny
21 śr
11.30
Starożytna Grecja, prowadzi Agnieszka Bartków, świetlica, gmach głowny, wstęp wolny
Podyma, zajęcia dla dzieci, (koszt: 5 zł) ie a „Lajerman” - opowieść o Śląsku, spotkanie i promocja książki z udziałem tkan siąc e o i autora prof. dra hab. Aleksandra Nawareckiego (Uniwersytet Śląski), p sala kolumnowa, gmach głowny, wstęp wolny Upowszechnianie pamięci. Skarby z Kresów w zbiorach Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, prowadzenie M. Dobkowski ( Dział Kresów), sala kolumnowa, ul. W. Korfantego 34, wstęp wolny Zajęcia muzyczne z cyklu To jest taki dom zaklęty , w którym grają instrumenty, prowadzenie A. Batog, sala koncertowa, ul. W. Korfantego 34, wstęp wolny
Sm
UWAGA!
Zainteresowanych zajęciami dla dzieci prosimy o wcześniejszą rezerwację telefoniczną pod nr. tel. 32/ 281-82-94, w. 127
5
terminarz kulturalny
23 pt
11.30 Warsztaty dla nauczycieli Rewizje. Program rozwoju świadomości
24 sob
11.30
25 nd
12.00
29 czw 18.00
6
audiowizualnej w czasach nowych mediów Sobotnie spotkania z etnografią – zabawy z motywami ludowymi – prowadzenie A. Grabińska-Szczęśniak, (koszt: 5 zł) Koncert kameralny w ramach projektu Musiceum 2011, utwory Bacha i Hendla, sala koncertowa, ul. W. Korfantego 34, wstęp 10 zł Edytorskie tajemnice Księgi Przedwiecznej – Biblie w zbiorach Muzeum Górnośląskiego, prowadzenie B. Drobny (Biblioteka), sala kolumnowa,ul. W. Korfantego 34, wstęp wolny
Musiceum
2011
wystawy czasowe
Ostatnia szansa! Wystawy czasowe można oglądać tylko:
do 10 lipca Italia - Żyj Kolorowo. Wystawa fotografii Artura Magdziarza
Fot. Artur Magdziarz
do 13 lipca JESTEM SOBIE MAŁY MIŚ. Bohaterowie dobranocek PRL-u
7
wystawy czasowe
W
ystawę można obejrzeć już tylko do końca lipca. Otwarta w marcu 2011 roku, cały czas wzbudza szerokie zainteresowanie. Można tu znaleźć informacje o kobietach dawnych i współczesnych. Pamiątki, fotografie oraz pełne biogramy pokazują skomplikowane losy przedstawicielek płci pięknej oraz ich rolę, która zmieniała się na przestrzeni wieków. Prababki i diakonisy, elegantki i działaczki, żony i bohaterki – kobiety od zawsze funkcjonują w skomplikowanej tkance miasta. Czasami są widoczne, na pierwszym planie, a czasami skromnie i niezauważenie pracują w cieniu mężczyzn. Zawsze jednak dokładają swoją cegiełkę i współtworzą historię.
8
Czas trwania wystawy: 8.03 – 31.07.2011 Miejsce: Muzeum Górnośląskie w Bytomiu, ul. W. Korfantego 34 Komisarze: Edyta Horwat, Izabella Wójcik-Kühnel
wystawy czasowe
Ab initio. Narodziny muzeum W
ystawa Ab initio. Narodziny muzeum przenosi nas w czasy tworzenia się naszej placówki. Muzeum zostało powołane przez Bytomskie Towarzystwo Muzealno-Historyczne w roku 1910 i nosiło wówczas nazwę Museum in Buethen O.-S. Jego celem, jak możemy przeczytać w statucie Towarzystwa Muzealno-Historycznego, było gromadzenie rzeczy dawnych, zabytków przyrody, przedmiotów, dzieł sztuki i przemysłu, dokumentów i książek związanych z Górnym Śląskiem, a zczególnie z miastem Bytom oraz przechowywanie ich i udostępnianie. Po raz pierwszy swe zbiory muzeum pokazało w 1911 r. Aby uczcić setną rocznicę tego wydarzenia, sięgnęliśmy do zakamarków naszych magazynów i wydobyliśmy rzeczy niezwykłe. Niektóre z nich pokazywane są po raz pierwszy. Eksponaty działów: archeologii, przyrody, etnografii, sztuki i historii to często te pozyskane u zarania dziejów naszej placówki. Pierwsze pochodziły z darów lub zostały zakupione od prywatnych kolekcjonerów, m.in. Hansa Bimlera, Simona Machy czy Eberharda Dreschera. Wystawa jest uzupełnieniem książki Muzeum Górnośląskie w Bytomiu. 100 lat dziejów.
Czas trwania wystawy: 3.06 – 15.10.2011 Miejsce: Muzeum Górnośląskie w Bytomiu, ul. W. Korfantego 34
9
wystawy czasowe
Mistrzowie grafiki europejskiej XVI-XIX wieku
I
z kolekcji generała Józefa Zająca
stotnym wydarzeniem w historii Muzeum Górnośląskiego było przyjęcie w roku 1958 w darze od gen. dyw. dra Józefa Zająca jego kolekcji, na którą złożyły się głównie dzieła grafiki i malarstwa europejskiego od XVI do XX wieku. Na zgromadzony przez gen. J. Zająca zbiór graficzny składają się ryciny reprezentujące szkołę włoską, niemiecką, niderlandzką, holenderską, francuską i angielską. Nie brak wśród nich rycin szczególnie rzadkich i poszukiwanych, w tym prac w dobrze zachowanych odbitkach (I stanie). Wystawa Mistrzowie grafiki europejskiej XVI – XIX wieku gromadzi najcenniejsze ryciny z tego zbioru autorstwa wielu wybitnych artystów działających w tym okresie, takich jak na przykład Albrecht Dürer, Jaques Callot, Jacob Ruisdael, Francesco Bartolozzi czy Charles François Daubigny.
Czas trwania wystawy: 3.06 – 15.10.2011 Miejsce: Muzeum Górnośląskie w Bytomiu, ul. W. Korfantego 34 Komisarze: Marek Meschnik, Iwona Mohl
10
wystawy czasowe
Kość i złoto
W
ystawa prezentująca fotografie Roberta Słabońskiego dokumentuje jedno z najważniejszych odkryć archeologicznych ostatnich lat, którego dokonali polscy naukowcy w Egipcie. Badania wykopaliskowe prowadzone w Tell el- Farcha przez Polską Ekspedycję do Wschodniej Delty Nilu trwają już dziesięć lat. Niemal od samego początku okazało się, że naukowa wartość stanowiska jest ogromna i umożliwia zupełnie nowe spojrzenie na procesy prowadzące do powstania cywilizacji faraońskiej. Dokonania polskich archeologów można będzie podziwiać na przepięknych zdjęciach fotografa ekspedycji - Roberta Słabońskiego. Ukazują one nie tylko najważniejsze z odkrytych zabytków, ale także sposób prowadzenia prac wykopaliskowych, dokumentacyjnych czy konserwatorskich. Równocześnie urzekają pięknem i maestrią wykonania.
Czas trwania wystawy: 1.09-2.10.2011 Miejsce: Muzeum Górnośląskie w Bytomiu, gmach główny, sala B Komisarz: Marcin Ogrocki
fot. Robert Słaboński
11
wystawy czasowe
Galeria Sztuki Współczesnej
Pokaz 4
W
ystawa zmienna – Galeria Sztuki Współczesnej. Pokaz 4 - jest tylko niewielkim wycinkiem całej kolekcji. To wybór prac szeroko rozumianego nurtu sztuki feministycznej, akcentowanie sztuki rozumianej jako autoportret artysty oraz zagadnienia związane z problematyką tożsamości i odnoszące się do historii sztuki. Pokaz 4 oznacza, że jest to już czwarta odsłona najciekawszych i najwybitniejszych prac z kolekcji. Kolekcja współczesnej sztuki polskiej Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu to jedna z największych i najważniejszych kolekcji publicznych. Powstawała na przestrzeni lat i stale jest rozbudowywana. Dokumentują ją dwa obszerne katalogi, które można nabyć w sklepie muzealnym oraz w Dziale Wydawniczym.
Czas trwania wystawy: kontynuacja wystawy z 2010 roku Miejsce: Muzeum Górnośląskie w Bytomiu, gmach główny Kurator: Marek Meschnik
12
dzieje się
VI Letni Festiwal „Wokół Arcydzieł Kameralistyki”
F
estiwal Wokół Arcydzieł Kameralistyki powraca do neogotyckiego gmachu Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu. Już w niedzielę, 3 lipca 2011, podczas koncertu inaugurującego w odnowionej sali koncertowej, będziemy mieli okazję usłyszeć koncert kameralny w wykonaniu Lasoń Ensemble. W trakcie trzech weekendów (3, 10, 24 lipca 2011) zostaną zaprezentowane dzieła Czajkowskiego, Brahmsa, Wieniawskiego, Szymanowskiego oraz Beethovena. Usłyszymy je w wykonaniu Lasoń Ensemble, Joanny Kreft i Marcina Sikorskiego oraz tria fortepianowego BMF Trio. VI Letni Festiwal Wokół Arcydzieł Kameralistyki to z zasady wybitne dzieła w doskonałym wykonaniu, w pięknym wnętrzu i godnej oprawie. W tym roku „letnie uczty muzyczne” odbędą się m.in. w sali koncertowej Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu, Pałacu w Pszczynie i Pałacu Kawalera w Świerklańcu. Organizator: Śląskie Towarzystwo Muzyczne Partner: Muzeum Górnośląskie w Bytomiu Termin: 3, 10, 24 lipca 2011; godzina: 12.00 Miejsce: sala koncertowa, ul. W. Korfantego 34
13
dzieje się
w Muzeum
S
obotnie zajęcia dla dzieci to Spotkania z Mozaiką, koncerty z cyklu To jest taki dom zaklęty, w którym grają instrumenty oraz Spotkania z wiedzą. Wszystkie propozycje skierowane są do najmłodszych miłośników muzeum. Spotkania z Mozaiką odbywają się w każdą pierwszą sobotę miesiąca. Dzieci, pod opieką rodziców lub dziadków, mogą tutaj przygotować i zabrać do domu własne dzieło sztuki – mozaikę. Wstęp na zajęcia jest wolny, ale w przypadku tworzenia mozaiki koszt potrzebnych materiałów wynosi 5 zł. To jest taki dom zaklęty, w którym grają instrumenty to koncerty dla dzieci w wieku przedszkolnym i wczesnoszkolnym, w ramach których poprzez zabawę poznają one muzykę kameralną. Spotkania z wiedzą to cykl całorocznych zajęć dla dzieci prowadzonych przez poszczególne działy Muzeum Górnośląskiego. We wrześniu odbędą się zajęcia archeologiczne i etnograficzne.
Termin: sobota godzina 11.30 Miejsce: Muzeum Górnośląskie w Bytomiu, świetlica muzealna (wejście od ul. Piłsudskiego)
14
W przypadku wszystkich zajęć sobotnich konieczna jest wcześniejsza rezerwacja telefoniczna pod numerem 32/ 281 82 94, w. 127.
dzieje się
J
Prowadzą: pracownicy merytoryczni wszystkich działów Muzeum Górnośląskiego Termin: czwartek, godz. 18.00 Miejsce: Muzeum Górnośląskie w Bytomiu, świetlica
uż we wrześniu, po przerwie wakacyjnej, powróci cykl spotkań Skarby Muzeum Górnośląskiego. Do tej pory na czwartkowych spotkaniach zgromadziliśmy grono stałych słuchaczy. Kustosze naszych poszczególnych działów udostępniają na wyciągnięcie ręki eksponaty, które często są niedostępne dla zwykłych zwiedzających. To często czyni te spotkania wyjątkowymi. Prezentowane zabytki i wyniki pracy badawczej pracowników Muzeum Górnośląskiego to niejednokrotnie ciekawe historie i anegdoty. W poczuciu misji upowszechniania wiedzy o naszych zbiorach zapraszamy na trzecią edycję cyklu, która rozpocznie się dwoma spotkaniami organizowanymi we wrześniu. Dotyczyć one będą upowszechniania pamięci o kresach wschodnich (15 września) i edytorskich tajemnic dotyczące XIX-wiecznej biblii Bobrowicza (29 września).
15
dzieje się
Termin: 21 września, godzina: 18.00 Miejsce: Muzeum Górnośląskie w Bytomiu, świetlica
16
Od 21 września, po raz drugi, zapraszamy na cykl wykładów z historii sztuki. Mile widziani są wszyscy, którzy interesują się szeroko rozumianym życiem artystycznym i chcą poszerzyć swoją wiedzę oraz osoby, które dopiero rozpoczynają przygodę z historią sztuki. Wspólnie z prowadzącą – Agnieszką Bartków - odbędą oni wyjątkową podróż przez najważniejsze epoki, poznając największych artystów i ich dzieła. Zajęcia wzbogacone będą o materiał ilustracyjny, który uzupełni przekazywane w przystępny sposób informacje. Dodatkowo proponujemy trzy wykłady związane ze świętami: Wszystkich Świętych, Bożym Narodzeniem oraz Wielką Nocą. 3 listopada będzie można usłyszeć historię powstania zabytkowych cmentarzy w Polsce, w grudniu dowiemy się jak Boże Narodzenie ukazywali na płótnach mistrzowie malarstwa europejskiego, natomiast w kwietniu poznamy najważniejsze założenia pielgrzymkowe Europy. Więcej informacji na temat zajęć można uzyskać w dziale Edukacji MGB. tel.32/ 281 82 94 w. 127
dzieje się
Re: wizje Program rozwoju swiadomosci kultury audiowizualnej w czasach nowych mediow Pod takim tytułem odbywały się wiosną warsztaty dla młodzieży dotyczące reklamy i nowych sposobów obrazowania. Efektem zajęć są reklamy wirusowe Muzeum, stworzone przez młodych ludzi, dostępne na stronie www.rewizje.org oraz zestaw scenariuszy lekcyjnych - analiz obrazu filmowego, fotografii, reklamy - napisany przez naszych wykładowców: Adama Pisarka i Tomasza Kiełkowskiego. Podsumowaniem programu będzie wykład połączony z promocją publikacji, który odbędzie się 23 września o godzinie 16.00 w świetlicy muzealnej. Tego dnia pragniemy Państwu przybliżyć zagadnienia związane z nowymi mediami i podać sprawdzone rozwiązanie: jak realizować tego typu spotkania na lekcjach – mówi Anna Rak, koordynatorka projektu. Każdy nauczyciel uczestniczący w spotkaniu otrzyma bezpłatną publikację z materiałami pomocniczymi oraz zapozna się z efektem pracy młodzieży. Prowadzą: Adam Pisarek (Stowarzyszenie „Szatnia”), Tomasz Kiełkowski (fotografik) Koordynacja z ramienia MGB: Anna Rak, Marek Ryś Termin: 23.09.2011 Miejsce: świetlica muzealna
www.rewizje.org
17
wystawy stałe
J
edną z najbardziej lubianych i często odwiedzanych wystaw stałych Muzeum Górnośląskiego jest Galeria Malarstwa Polskiego. To ekspozycja złożona z wybranych obrazów z kolekcji malarstwa polskiego XIX i XX wieku. Prezentowane są one chronologicznie – od najwcześniejszych do najnowszych. Zwiedzając wystawę odbywamy swoistą podróż w czasie przez różne prądy, kierunki i tendencje w malarstwie na przestrzeni lat. Znajdziemy tu między innymi: portrety późnego klasycyzmu, przykłady nurtu romantycznego, malarstwo realistyczne drugiej połowy XIX wieku, symbolistyczne, wczesnoekspresjonistyczne, dwudziestolecia międzywojennego czy lat 40. I 50. XX wieku. To prawdziwa uczta dla ducha.
18
wystawy stałe
T
o wystawa etnograficzna prezentującą najistotniejsze dziedziny życia społeczności zamieszkałych na wsiach oraz osiedlach przemysłowych różnych subregionów Górnego Śląska. Przeplatają się tutaj, zgodnie ze zmianami pór roku, zwyczaje doroczne, wydarzenia rodzinne oraz znaczące w kulturze ludu górnośląskiego zajęcia gospodarcze i zawodowe. Poszczególne części ekspozycji prezentują: Wesele na Górnym Śląsku, Wesele na Pogórzu Cieszyńskim, Dziecko, Zwyczaje wiosenne, Pierwsze prace wiosenne, Targi, jarmarki i odpusty, Polowe i domowe prace jesienne, Zaduszki, Stroje jesienno-zimowe, Andrzejki, Czas wolny od pracy, Górnictwo, Instrumenty muzyczne górniczych orkiestr dętych, Ludowa rzeźba w drewnie, Mikołaje, Tkactwo i drukowanie tkanin, Hafty i koronki, Wigilia w Beskidzie Śląskim, Kolędnicy, Ostatni dzień roku, Ostatki.
19
wystawy stałe
L
asy to pierwsza część stałej wystawy przyrodniczej. Odwzorowano tu wybrane typy środowisk leśnych i zadbano, by wycinki przyrody umieszczone za szybą do złudzenia imitowały te autentyczne. Las liściasty – grąd, fazy rozkładu drewna, elementy piramidy pokarmowej na przykładzie wybranych gatunków zwierząt, diorama zimowa z dzikami to tylko niektóre elementy pierwszej części ekspozycji. Wody i mokradła to druga część wystawy. Przy pomocy dioram przedstawiono zachodzące w środowiskach związanych z wodą naturalne procesy, których zaobserwowanie w przyrodzie jest często bardzo trudne nawet dla specjalisty. Relacje drapieżca-ofiara czy życie rodzinne zwierząt fascynują, jednak trwają zbyt krótko lub są ukryte przed okiem człowieka. Do minimum ograniczono tu opisy, a obraz i dźwięk są głównymi nośnikami informacji. Istotne jest, że wiele eksponatów można dotykać. Tę formę wybrano z myślą m.in. o osobach z upośledzeniem wzroku. Zwiedzanie umilają dobiegające z głośników trele ptaków leśnych czy odgłosy burzy z piorunami. Ekspozycja oddziałuje na wzrok, słuch i dotyk widza.
20
wydawnictwa
W
szystkie zaprezentowane tu fotografie pochodzą ze zbiorów Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu. Początek zbiorom dało Bytomskie Towarzystwo Historyczno-Muzealne (Beuthener Geschichts- und Museumsverein) założone w 1910 roku. (...) Warto przypatrzeć się najstarszym fotografiom, ktore wykonane zostały niewiele lat po wynalezieniu sposobu uwieczniania obiektów na fotograficznej kliszy. (...) Zachęcam Czytelników do wędrówki w przeszłość. Jan Drabina ze wstępu do albumu Stary Bytom w dawnej fotografii Koszt albumu: 40 zł
21
biblioteka
B
iblia Bobrowicza ze zbiorów biblioteki muzealnej to przepiękne, bogato ilustrowane wydawnictwo. Niestety nie zachowała się oryginalna, XIX-wieczna oprawa. Co oznacza owo wydanie stereotypowe? Stereotypia to nowoczesna na tamte czasy metoda w technice drukarskiej, polegająca na dokonywaniu odlewów z form drukarskich. Pierwsze próby stereotypii pochodzą już z XVI wieku, a udoskonalono ją ok. 1804 r. w Londynie. Ze stereotypów odbijano także drzeworyty, jak w przypadku prezentowanej książki. W Polsce w 1829 roku, w Drukarni Stereotypowej w Warszawie wydrukowano Psałterz Dawida w przekładzie F. Karpińskiego. Była to pierwsza książka drukowana ze stereotypów naszym kraju – notował Pamiętnik Warszawski. Więcej o Biblii i jej wydaniach w ramach wrześniowego spotkania z cyklu Skarby Muzeum Górnośląskiego (29.09).
22
Czytelnia czynna: poniedziałek–piątek w godzinach: 9.00–15.00 tel. 32/282 82 94 wew. 117 prosimy o wcześniejsze umawianie terminów
Biblia to jest Księgi Starego i Nowego Testamentu. Na język polski przełożone przez ks. Jakóba Wujka S. J. Wydanie czwarte stereotypowe, poprawne Jana Nepomucena Bobrowicza. Ozdobione 500 obrazkami i pięcioma sztychami na stali. Lipsk, nakł. J. Baumgaertnera, 1860, 1249 s. + Rejestr rzeczy przedniejszych i potrzebniejszych, które się w Biblii i w Annotacjach zamykają (50 s.) Nowy Pana Naszego Jezusa Chrystusa Testament. Na język polski przełożony przez ks. Jakóba Wujka S. J. Wydanie piąte stereotypowe ozdobione 3 stalorytami i 170 drzeworytami w tekście. Lipsk, nakł. Księgarni J. Baumgaertnera, 1862, 458 s. + Summa (2 s.)
w pigułce
Muzeum Górnośląskie w Bytomiu Dyrektor i Redaktor Naczelny Wydawnictw Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu dr Dominik Abłamowicz Redakcja informatora: Magdalena Michulec m.michulec@muzeum.bytom.pl Edyta Cieślik wydawniczy@muzeum.bytom.pl Skład: Tomasz Szemalikowski Korekta: Barbara Drobny Nakład: 1000 ISSN 2082-0968
pl. Jana III Sobieskiego 2 41-902 Bytom tel. +48 32 281 82 94; +48 32 281 34 01 sekretariat@muzeum.bytom.pl ul. Wojciecha Korfantego 34 41-902 Bytom tel. +48 32 281 97 33 www.muzeum.bytom.pl Zapraszamy również na facebook: www.facebook.com/MuzeumGornoslaskie
Fotografie: Tomasz Szemalikowski Mateusz Pojman str. 2, 9, 10 Tomasz Kiełkowski str. 17 Na okładce: Motyl z rodziny paziowatych, Papilio sp. ze zbiorów Działu Przyrody
23
www.muzeum.bytom.pl POZNAŃ TARNOWSKIE GÓRY
Gmach główny
Gmach przy ul. Korfantego 34
WROCŁAW ZABRZE GLIWICE
Muzeum Górnośląskie jest instytucją kultury Samorządu Województwa Ślaskiego
KRAKÓW KATOWICE CHORZÓW
Śląskie Towarzystwo Entomologiczne Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich
Polskie Towarzystwo Ludoznawcze