nr 8 Muzeum Górnośląskie w Bytomiu
lipiec–wrzesień 2012 Tapeta na kwartał s. 22
INFORMATOR
asz ywać
K
dzie
w pigułce
fot. Kazimierz Wojtaszek
Ceny biletów: Gmach główny, pl. Jana III Sobieskiego 2 bilet normalny: 8 zł bilet ulgowy: 6 zł bilet grupowy: 5 zł (> 10 osób; opiekunowie - wstęp wolny) lekcja muzealna: 30 zł + cena biletu grupowego karta EURO 26: 5 zł bilet rodzinny: 15 zł (> 3 osób)
Muzeum czynne: wtorki, czwartki, piątki 9.00–15.00 środy 10.00–18.00 soboty 11.00–16.00 niedziele 11.00–15.00 Kasy biletowe kończą sprzedaż biletów na pół godziny przed zamknięciem Muzeum. W niedziele wstęp na wystawy jest bezpłatny. Bilety na koncerty rozprowadza kasa w godzinach otwarcia wystaw oraz bezpośrednio przed koncertem.
Gmach przy ul. Wojciecha Korfantego 34 bilet normalny: 6 zł bilet ulgowy: 5 zł bilet grupowy: 4 zł (> 10 osób; opiekunowie - wstęp wolny) lekcja muzealna: 30 zł + cena biletu grupowego karta EURO 26: 5 zł bilet rodzinny: 15 zł (> 3 osób) Bilet wspólny na ekspozycje w obu budynkach bilet normalny: 12 zł bilet ulgowy: 9 zł bilet grupowy: 8 zł (> 10 osób; opiekunowie - wstęp wolny) karta EURO 26: 8 zł bilet rodzinny: 25 zł (> 3 osób) Niedziele wstęp wolny Wynajem sal: Sala Gorczyckiego - 200 zł/h brutto (pierwsze 3 h), powyżej 3 h - 150 zł/h brutto Sala Kolumnowa - 120 zł/h brutto (pierwsze 3 h), powyżej 3 h - 90 zł/h brutto
spis treści Terminarz kulturalny / 4 Bobrek - spod sadzy kwiat / 7 Zanim nadeszła Zagłada / 8 Utracone nadzieje. Ludność żydowska w województwie śląskim/katowickim w latach 1945–1970 / 9 Marsz, marsz Polonio... / 10 Kierunek Namibia / 11 Letni Festiwal Wokół Arcydzieł Kameralistyki / 12 Kolekcje/ 13 Obraz a słowo / 14 Galeria malarstwa polskiego / 15 Galeria Sztuki Współczesnej. Pokaz 4 / 16 Z życia ludu śląskiego XIX–XX wieku / 17 Przyroda Górnego Śląska / 18 Kolorowanka / 19 Wydawnictwa / 20 Biblioteka / 21 Tapeta na kwartał / 22
3
terminarz kulturalny lipiec
3 wt
17.00
Wernisaż wystawy Bobrek - spod sadzy kwiat, ul. W. Korfantego 34
WERNISAŻ
12 czw
17.00
Wernisaż wystawy Zanim nadeszła zagłada, gmach główny
WERNISAŻ
15
nd
12.00
VII Festiwal Wokół Arcydzieł Kameralistyki, w programie utwory Antonio Vivaldiego i Wolfganga Amadeusza Mozarta, Sala Gorczyckiego, ul. W. Korfantego 34, wstęp wolny
22
nd
12.00
VII Festiwal Wokół Arcydzieł Kameralistyki, w programie kwintety fortepianowe i smyczkowe Antonina Dworzaka, Sala Gorczyckiego, ul. W. Korfantego 34, wstęp wolny
sierpień
29 śr
18.00
UWAGA!
4
Ślązak, człek dobrze wykształcony, cykl Rozbieranie Śląska, Sala Gorczyckiego, ul. W. Korfantego 34, wstęp wolny, organizatorzy: MGB i Sfera TV, prowadzi red. Jerzy Ciurlok
Zainteresowanych zajęciami dla dzieci prosimy o wcześniejszą rezerwację telefoniczną pod nr. tel. 32 281-82-94, w. 127
terminarz kulturalny wrzesień 18.00
Spotkanie miesiąca, prowadzi red. Jerzy Ciurlok, Sala Gorczyckiego, ul. W. Korfantego 34, wstęp wolny
12.00
Konferencja panelowa Trudne decyzje. Wpływ wydarzeń Marca 1968 roku na życie społeczności żydowskiej w województwie katowickim, ul. W. Korfantego 34
17.00
Wernisaż wystawy Utracone nadzieje. Ludność żydowska w województwie śląskim/katowickim w latach 1945–1970, gmach główny
8 sob
11.30
Sobotnie spotkanie z archeologią – piknik, ogród przy gmachu przy ul. W. Korfantego 34, koszt 6 zł, zapisy
11 wt
17.00
Wernisaż wystawy Marsz, marsz Polonio..., gmach główny
15 sob
11.30
Folklor w projektowaniu przedmiotów czyli Etno–design, prowadzi Magdalena Pospieszałowska, świetlica, gmach główny, koszt 6 zł, zapisy
16 nd
11.00
Dzień Otwarty w Muzeum Górnośląskim, zwiedzanie wystaw z przewodnikiem, wstęp wolny
22 sob
17.00
Międzynarodowa Noc Obserwacji Księżyca, prowadzi Marek Ryś, świetlica, gmach główny, koszt 6 zł, zapisy
4 wt 6 czw
Sm
potkanie iesiąca
WERNISAŻ
WERNISAŻ
5
terminarz kulturalny
16.30
Thyssenowie – Bornemiszowie, prowadzi Agnieszka Bartków, świetlica, gmach główny, wstęp wolny
18.00
Ta nasza śląsko godka, cykl Rozbieranie Śląska, Sala Gorczyckiego, ul. W. Korfantego 34, wstęp wolny, organizatorzy: MGB i Sfera TV, prowadzi red. Jerzy Ciurlok
11.30
Materiały w sztuce – filcowane kwiaty, prowadzą Agnieszka Bartków i Małgorzata Drewniok, świetlica, gmach główny, koszt 6 zł, zapisy
12.00
Koncert Moz-art z cyklu Otium musicum - kameralnie u Gorczyckiego, w programie arcydzieła kameralistyki Wolfganga Amadeusza Mozarta, Sala Gorczyckiego, ul. W. Korfantego 34, koszt 10 zł
26 śr 29 sob 30 nd
UWAGA!
6
Zainteresowanych zajęciami dla dzieci prosimy o wcześniejszą rezerwację telefoniczną pod nr. tel. 32 281-82-94, w. 127
wystawy czasowe
T
o wystawa, na którą składają się zdjęcia archiwalne z lat 1890–1939, znalezione przypadkowo na terenie zlikwidowanej w Bytomiu huty Bobrek i współczesne zdjęcia autorstwa Martina Langera. Wystawa scala cztery zrealizowane dotychczas projekty, zainicjowane przez spotkanie fotografa Martina Langera z Krzysztofem Czajkowskim i Sławomirem Jarczewskim miłośnikami historii w 2008 roku. Było to zetknięcie ludzi, których połączyła wrażliwość na przemiany najbliższego otoczenia. Fotografie wywołane ze szklanych klisz przedstawiają dawno minione, świetne czasy Bobrka. Współczesne zdjęcia pokazują trudną, współczesną sytuację dzielnicy. Popadające w ruinę obiekty przemysłowe, zaniedbane domy niosą ekspresyjny, czasem wręcz tragiczny przekaz, ale równocześnie odkrywamy ich piękno, co tworzy symboliczną, ponadczasową wartość. W ujęciach portretowanych ludzi odnajdujemy więź fotografa z modelem. Godne podkreślenia jest to, że zarówno przedwojenne, sepiowe fotografie, jak i czarno-białe zdjęcia Martina Langera mają walory historyczne i artystyczne.
B brek
spod sadzy kwiat
fot. Martin Langer
Czas trwania wystawy: 3.07. – 15.10.2012 Miejsce: gmach przy ul. W. Korfantego 34 Komisarz: Izabella Wójcik-Kühnel
7
wystawy czasowe
T
o wystawa przygotowana przez IPN Oddział w Katowicach. Jej uroczyste otwarcie odbyło się 18 sierpnia 2008 r. w ramach obchodów 65. rocznicy likwidacji gett zagłębiowskich. Opatrzona zwięzłym komentarzem dokumentacja fotograficzna ilustruje najważniejsze aspekty sytuacji Żydów zagłębiowskich w okresie okupacji: konsekwencje pierwszych rozporządzeń antyżydowskich z lat 1939–1940, życie codzienne, działalność rad starszych, masowe deportacje do obozów pracy przymusowej, selekcje do obozów zagłady, proces izolacji i gettoizacji Żydów oraz organizację ruchu oporu. Wyobraźnię odbiorcy porusza utrwalony na fotograficznej kliszy obraz kończącego się życia tysięcy zagłębiowskich Żydów, który dopełniają wstrząsające relacje świadków oraz beznamiętny i pozbawiony emocji opis tych samych zdarzeń, zaczerpnięty z meldunków i sprawozdań niemieckiej policji. Na wystawie zamieszczono w większości dotąd niepublikowane zdjęcia ze zbiorów instytucji współorganizujących wystawę: Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie, Instytutu Yad Vashem z Izraela i Muzeum w Sosnowcu, a także Archiwum Państwowego i Archiwum IPN Oddział w Katowicach oraz osób prywatnych. Ekspozycja jest wstępem do zaplanowanego na 6 września projektu poświęconego powojennym losom Żydów z naszego regionu (patrz strona obok).
8
Zanim nadeszła ... da a ł Zag
Czas trwania wystawy: 12.07. – 14.08.2012 Miejsce: gmach główny Komisarz: Tomasz Raczyński
wystawy czasowe
utracone nadzieje Ludność żydowska Celem tej wystawy jest przywrócenie pamięci o losach społeczności żydowskiej po II wojnie światowej i podejmowane wówczas próby odbudowy życia oraz marzenia o stworzeniu własnego państwa w Palestynie, gdzie wreszcie mogliby spokojnie żyć i pracować. Kolejne fale antysemityzmu niszczyły ten mozolny trud. Choć społeczność żydowska stanowi dzisiaj garstkę ludzi skupionych w gminach wyznaniowych oraz oddziałach Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów (TSKŻ) w Polsce, to jednak jest obecna w naszym życiu. Jej nieugięta postawa moralna i pracowitość budzą szacunek, a bogata kultura zachwyca. Na wystawie zobaczyć będzie można bogaty ma-
w województwie śląskim/katawickim w latach 1945–1970
teriał pochodzący ze zbiorów archiwum Yad Vashem w Izraelu, United States Holocaust Memorial Muzeum w Waszyngtonie, Ghetto Fighter’s House z Galilei Zachodniej, Żydowskiego Instytutu Historycznego w Warszawie, Zarządu Głównego Towarzystwa Społeczno-Kulturalnego Żydów w Polsce oraz oddziałów TSKŻ z Katowic, Bielska-Białej, Częstochowy, fundacji Conspero w Krakowie i ze zbiorów osób prywatnych. Organizatorami ekspozycji są Muzeum Górnośląskie z Bytomia, IPN w Katowicach, Brama Cukermana z Będzina i Ghetto Fighter’s House z Galilei Zachodniej. Wernisaż wystawy w czwartek, 6 września, poprzedzi konferencja z udziałem osób, które wyemigrowały z Polski w wyniku kampanii antysemickiej z 1968. Całość uświetni koncert w wykonaniu rodzeństwa Rajfer oraz występ Jerzego Grunwalda. Czas trwania wystawy: 18.04. – 29.06.2012 Miejsce: gmach główny Kuratorzy: dr Aleksandra Namysło i Izabella Wójcik-Kühnel
9
wystawy czasowe
Marsz, marsz Polonio...
W
Pamiątkowy puchar po pierwszym powojennym spotkaniu Polonii z Cracovią (Archiwum Klubu)
Czas trwania wystawy: 11.09. – 30.11.2012 Miejsce: gmach główny Kurator: Mieczysław Dobkowski
10
ystawa ma przypomnieć prawie stuletnią historię jednego z najbardziej zasłużonych klubów piłki nożnej w Polsce – Polonii Bytom. Grupa działaczy Towarzystwa Gimnastycznego „Sokół” dnia 4 stycznia 1920 roku założyła w Bytomiu dwusekcyjny (piłka i zapasy) klub sportowy. Była to odpowiedź na apel Polskiego Komisariatu Plebiscytowego. Miesiąc później piłkarze rozegrali pierwszy mecz – z Pogonią Katowice. Po dwóch latach, w związku z podziałem Górnego Śląska, klub został rozwiązany. Tuż po wojnie, w maju 1945 roku, grupa starych działaczy doprowadziła do reaktywacji drużyny. Przybyli do Bytomia w tym czasie Kresowiacy, a konkretniej piłkarze przedwojennych lwowskich klubów (Czarnych, Pogoni, Lechii), stanowili trzon odrodzonej Polonii. Ukazanie splotu śląskich i kresowych tradycji to jeden z kluczowych wątków wystawy. Będzie to opowieść o wielkich sukcesach bytomskiej drużyny, ale także latach kryzysów i zwątpień. O zwycięstwach odnoszonych w kraju (dwukrotne mistrzostwo i czterokrotne wicemistrzostwo Polski) oraz na arenie międzynarodowej (Puchar Rappana, Puchar Ameryki).
wystawy czasowe
W
lutym tego roku zakończył się pierwszy etap badań naukowych w Namibii, które podjął Dział Przyrody Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu. Trwał miesiąc i prowadzony był w ścisłej współpracy z prof. dr. hab. Grzegorzem Kopijem (Department of Integrated Environment Sciences, Faculty of Agriculture and Natural Resources University of Namibia). Podczas ekspedycji zebrano olbrzymi materiał badawczy. Samych owadów przywieziono kilkanaście tysięcy. Oprócz tego do Muzeum Górnośląskiego trafiło wiele eksponatów zbieranych pod kątem wystawy, którą udostępniamy społeczeństwu Górnego Śląska. Nowe nabytki, w połączeniu z bogatymi zbiorami afrykańskimi Muzeum Górnośląskiego, gwarantują ciekawą ekspozycję i niezapomniane wrażenia dla zwiedzających. Niewątpliwą atrakcją są olbrzymie elementy szkieletów największych ssaków Afryki, z których słynie Namibia. Ekspedycja naukowa to również wiele dodatkowych wrażeń i przypadkowych spotkań z lokalnym folklorem rejonów Kaokoland i Damaraland. Na zdjęciach prezentowanych w ramach wystawy podziwiać można nie tylko piękno dzikiej przyrody, ale również urodę kobiet Himba i Herero.
Kierunek
Namibia
Fragment ekspozycji Kierunek Namibia
Czas trwania wystawy: 13.06.-30.09.2012 Miejsce: gmach główny, pl. Jana III Sobieskiego 2 Kurator: Roland Dobosz
11
dzieje się
Letni Festiwal
Wokół Arcydzieł Kameralistyki
F
estiwal organizowany jest już po raz siódmy i przyświeca mu zasada: wybitne dzieła w doskonałym wykonaniu, w pięknym wnętrzu i godnej oprawie. Koncerty, prawdziwe letnie uczty muzyczne, odbywają się m.in. w Sali Gorczyckiego w Muzeum Górnośląskim w Bytomiu oraz Kościele św. Ducha w Bytomiu. Letni Festiwal należy do nielicznych cyklicznych przedsięwzięć muzycznych z zakresu kultury wysokiej, organizowanych na Śląsku w czasie, gdy instytucje muzyczne mają przerwy urlopowe. Melomanom
proponujemy wówczas możliwość kontynuacji kontaktu z najwybitniejszymi dziełami w historii muzyki, skomponowanymi na mniejsze obsady wykonawcze. Koncerty odbędą się w trzy kolejne niedziele lipca (od 8 do 22 lipca). Prezentowane na nich arcydzieła kameralistyki to utwory, które ze względu na swoje walory artystyczne na stałe weszły do historii muzyki. W tegorocznej edycji posłuchamy m.in kompozycji Antonio Vivaldiego, Wolfganga Amadeusza Mozarta, Antonina Dworzaka. Szczegółowy program dostępny jest na stronach www.stm.art.pl oraz www.koncertykameralne.pl
Terminy: 8, 15, 22 lipca 2012 Miejsce: gmach przy ul. W. Korfantego 34 Organizatorzy: MGB i Śląskie Towarzystwo Muzyczne
12
dzieje się
Kolekcje Termin: 26 września 2012 Miejsce: świetlica, gmach główny Prowadzi: Agnieszka Bartków
K
olekcje to nowy cykl spotkań związanych z życiem artystycznym w Polsce i poza jej granicami. W ramach odbywających się raz w miesiącu spotkań prezentowane będą najcenniejsze zbiory będące w posiadaniu prywatnych kolekcjonerów. Swoją przygodę ze sztuką rozpoczęli oni na początku XX stulecia.
Powstały wówczas wspaniałe kolekcje sztuki nowożytnej, dzieł impresjonistów oraz całej awangardy XX w. We wrześniu rozpoczniemy opowieścią Thyssenowie – Bornemiszowie, która odbędzie się w środę, 26 września o godz. 16.30.
13
edukacja
Koncert w Sali Gorczyckiegio, fot. Krzysztof Kadis
Józef Brandt, Wesele kozackie, 1893
14
Obraz a słowo to rozpoznawalny konkurs ogólnopolski dla młodzieży. Tematem autorskiego projektu pracowników Działu Edukacji Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu jest literacki opis dzieła malarskiego z kategorią obcojęzyczną. Tegoroczna edycja to już siódma odsłona konkursu, który z roku na rok cieszy się coraz większym zainteresowaniem. To prawdziwe wyzwanie dla gimnazjalistów i licealistów. Tym razem młodzi miłośnicy sztuki biorą na warsztat obraz Józefa Brandta Wesele kozackie. Pełny regulamin konkursu dostępny jest na stronie internetowej Muzeum www.muzeum.bytom.pl.
Kontakt w sprawie konkursu: Anna Rak, Marek Ryś (Dział Edukacji) tel. 32 281-82-94, w.127
wystawy stałe
gmach główny, II piętro
Fragment obrazu Błonia podkrakowskie, Zygmunt Fałat, 1899
15
wystawy stałe
Galeria Sztuki Współczesnej
Pokaz 4
Fragment instalacji Anny Baumgart Mur, z cyklu Hipoteza skradzionego obrazu, 2008
16
gmach główny, II piętro
wystawy stałe
gmach główny, I piętro
Fragment ekspozycji stałej Z życia ludu śląskiego XIX-XX wiek
17
wystawy stałe
gmach główny, parter
Fragment ekspozycji stałej Przyroda Górnego Śląska. Lasy. Wody i mokradła
18
kolorowanka
pokoloruj
Kazimierz Sichulski, Hucułka V (Baba), 1913
UWAGA! Dla pierwszych 5 osób, które przyniosą pokolorowany obraz do Działu Promocji przygotowano niespodzianki. Kolorowankę można przynieść do wglądu od poniedziałku do piątku w godzinach 9.00-16.00. Dział Promocji, gmach przy ul. W. Korfantego 34.
19
wydawnictwa
N
ajnowsze publikacje wydane nakładem Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu. Zapraszamy do naszych sklepików muzealnych. Już w sprzedaży Bytom portret własny, Małgorzata Kaganiec Ze spiżu i granitu. Bytomskie pomniki, praca zbiorowa: Maciej Droń, Przemysław Nadolski, Edward Wieczorek. Publikacja towarzysząca wystawie Ze spiżu i granitu... Historia Bytomia zapisana w pomnikach
Ze spiżu i granitu. Bytomskie pomniki
Miejsce: Publikacje dostępne w kasach MGB oraz przez Internet na stronie www.muzeum.bytom.pl Osoba do kontaktu: Witold Ryka w.ryka@muzeum.bytom.pl; tel. 32 282 82 94 wew. 122
20
Alfabet bytomski, Marcin Hałaś - zbiór essejów o bytomianach. Większość z nich na przestrzeni lat ukazała się w „Życiu Bytomskim” Wizjer. Obraz w kulturze, kultura obrazu. Poradnik dla nauczycieli - publikacja podsumowująca program edukacyjny realizowany w ramach Akademii Orange Wkrótce Scenariusz życiem pisany... Wspomnienia bytomianki Ady Wolfstein i jej córki
biblioteka
W
ydawnictwo pochodzi z okresu międzywojennego i prezentuje ówczesny stan wiedzy. Encyklopedia Gutenberga cieszyła się niezwykłą popularnością. Michał Głowiński, polonista i teoretyk literatury, w swej książce Kręgi obcości: opowieść autobiograficzna wydanej w 2010 roku, po latach wspominał: Szczególne znaczenie miała dla mnie jedna publikacja, wydana przed wojną Encyklopedia Gutenberga. […] Jestem wielkim dłużnikiem tego dzieła, ogromnie dużo się z niego dowiedziałem i nauczyłem. […] Czasem brałem z etażerki ten czy inny z dwudziestu woluminów, otwierałem go na chybił-trafił i czytałem hasła, na które akurat natrafiłem. […] Wertowanie Encyklopedii Gutenberga było przez długi czas moim zajęciem ulubionym. Biblioteka MGB jest wielodziałowa i znajduje się w niej ponad 50 000 tytułów, w tym wiele tzw. białych kruków.
Wielka ilustrowana encyklopedia powszechna, T. 1–20. Kraków, Wydawnictwo Gutenberga, 1929–1938
Czytelnia czynna: poniedziałek–piątek w godzinach: 9.00–15.00; tel. 32 282 82 94 wew. 117, prosimy o wcześniejsze umawianie terminów
21
tapeta na kwartał Android
iPhone
N
a najgorętszy kwartał tego roku przygotowaliśmy tapetę z obrazem, który zobaczyć można w Galerii Malarstwa Polskiego. Autorem oleju na płótnie jest Zygmunt Menkes (1896–1986). Tapeta prezentuje Przystań z żaglówkami we francuskiej miejscowości La Ciotat. Tapetę na urządzenia przenośne można pobrać skanując kod QR odpowiedni dla posiadanego urządzenia. Więcej informacji znaleźć można na: www.muzeum.bytom.pl www.facebook.com/MuzeumGornoslaskie w zakładce tapeta na kwartał, gdzie również dostępne są tapety z kalendarzem na komputer.
22
Rozdzielczość 240 x 320
w pigułce Muzeum Górnośląskie w Bytomiu Dyrektor i Redaktor Naczelny Wydawnictw Muzeum Górnośląskiego w Bytomiu dr Dominik Abłamowicz Redakcja i skład: Magdalena Michulec m.michulec@muzeum.bytom.pl Edyta Horwat wydawniczy@muzeum.bytom.pl
pl. Jana III Sobieskiego 2 (gmach główny) 41-902 Bytom tel. +48 32 281 82 94; +48 32 281 34 01 sekretariat@muzeum.bytom.pl
Korekta: Barbara Drobny
ul. Wojciecha Korfantego 34 41-902 Bytom tel. +48 32 281 97 33 www.muzeum.bytom.pl
Nakład: 1000 ISSN 2082-0968
Zapraszamy również na facebook: www.facebook.com/MuzeumGornoslaskie
Fotografie: Tomasz Szemalikowski str. 1, 11, 12, 13, 14, 19, 20, 21, 22, 23 Mateusz Pojman str. 15,16,17,18 Na okładce: Zygmunt Menkes (1896–1986), Przystań z żaglówkami
23
www.muzeum.bytom.pl
Gmach przy ul. Korfantego 34
Gmach główn y
POZNAŃ TARNOWSKIE GÓRY
KRAKÓW KATOWICE CHORZÓW
WROCŁAW ZABRZE GLIWICE
Muzeum Górnośląskie jest instytucją kultury Samorządu Województwa Ślaskiego
Stowarzyszenie Naukowe Archeologów Polskich
Śląskie Towarzystwo Entomologiczne Polskie Towarzystwo Ludoznawcze