אוריזונטיס אונה ריב'יסטה קון אלמה מאנסיב'ה אין לאדינו
נומירו – 4אינב'יירנו Numero 4 – Invierno 2015
ZONTES
ORI
Una revista kon alma manseva en ladino
En Este numero de Orizontes Sekretos, el zimbul i el amor, Medi Koen MALKI Mi lugar sekreto, Ferran Marín Ramos una vijita en granada, daniel petahia
4 5
Montanya Fudji, Nathanael Hekal-Aodren Mi kaza, Matilda koen-sarano
14
14
El balkon de oro, liliana bliman
15
Deklarasion de bienes, liliana benveniste Ventozas, Fina Ahahronovich-Menashe
Padesimiento, renee behar Una petision, daniel halfon
3
16 16
18 19
Lugar sekreto, Julio Tullocks
20
El mundo de los esfuenyos, Dolly Burda
21
Orizontes - Una Revista kon alma Manseva - Invierno 2015 אונה ריב'יסטה קון אלמה מאנסיב'ה – אינב'יירנו- אוריזונטיס
2
Kuantos sekretos estamos eskondiendo en muestra vida. Algunos de eyos, mos azen pensar, los otros, son tristes, i ay ken mos azen riyir i akodrar i otros i otros.
ambezava una kozika para la vida. I un dia, el trusho unas sevoyikas i kuando le demandi kualo eran, el me respondio:"Estas seran zimbules".
Muestros sekretos mos apartenesen, i solo si keremos, los kompartimos kon el otro. Un sekreto es un paketiko guadrado en muestro korason. En vezes, este sekreto, da a tu vida una valor superior.Uno de estos sekretos, vo kompartir kon vozotros, por ke para mi, es un kompanyero para toda la vida.
I ansi, mos metimos a plantarlas, en un lugariko bien eskondido,las arregimos i las deshimos...Ma, una boz me disho:"Aki kresera una sorpreza". I, ansi paso un tiempo i ya kresieron las ojas, i kada dia vinia para topar alguna sorpreza.
I, empeso kon el titulo de una poezia ke avia eskrito en ebreo antes munchos anyos: "Un zimbul ke mi nono planto en la guerta".
I, una tadre,sin anunsiar, me kedi enkantada.Unas flores tan ermozas, enkolgadas, de kolores maraviozas.Nunka avia visto una tal ermoza flor.
Ke es ke keren dizir estas palavras?
Vijiti estas flores asta ke se termino sus sezon, i kada anyo las vijitava i las bezava.
Me akodro, ke en mi chikes, mi nono tenia una guerta grande, ke siempre la mirava i la kultivava, la arregava, le avlava i la alavava.
En munchos de mis esfuenyos aparase el Zimbul. El es un simbolo en mi vida.
I yo, komo kriatura kurioza, me topava munchas oras kon el en la guerta, mirando sus maraviyas, avlando i lavorando kon mi nono Yitzhak, i demandandole de eksplikarme unas kozas ke no podia entender.
I, porke, vos demandash? porke esta flor me ambezo a asperar i despues, a amar....
I siempre, kon gran pasensia i amor el me
Orizontes - Una Revista kon alma Manseva - Invierno 2015 אונה ריב'יסטה קון אלמה מאנסיב'ה – אינב'יירנו- אוריזונטיס
3
ElenaSchifirnet, Wikipedia
Ferran Marín Ramos, Espanya
Meldi en algun artikolo, ke su titolo no me akodro, ke el benadam tiene demenester de tornar a la natura para poder sentirse orozo kon si, kon los otros i kon el mundo.
El kante del zimbul
Devo dizir ke tengo el mazal de morar en el korason mizmo de la natura, en una rejion onde vayes i muntanyas arian sonreir los ojos de kualseker persona ke se plazga en viendo un paisaje.
Lea Goldberg (trazladado i adaptado por Matan Stein)
de
ebreo
Ama yo nasi djunto a la mar, en la sivdad de Tarragona, andjak nunka no me agrado demaziado la playa. Afilu, oy torno a eya siempre ke me sea posivle dunke… la tengo tanto leshos! Siento nostaljia de pasear djunto a la agua, kon eya bezandome los pies deskalsos, mientres ke mi meoyo se piedre entre miliones de pensadas.
Kada noche i noche la luna mira Las flores en la guerta. Las ojikas del zimbuliko, En el muestro verdjeliko.
Serka de muestra kaza, silensiozo entre los pinos, el rio Sotón forma un grande rezervuar. Tanto es ansi ke los dias ke aze muncho aire las olas aharvan kon fuersa las penyas de las oriyas.
I la luna esta diziendo a las nuves,
Alora, sierro los ojos i me desho yevar i al punto me ulvido de todo i kreigo estar djunto a la mar, mi mar, la mar de mi chikes… I kuando los avro de muevo me sorprendo diziendome a mi mizmo: "No, no es la mar, mi mar… Ama se le parese tanto!"
Da una damlika a las flores, Ke se enfloreska el zimbuliko en el muestro verdjeliko…
En medio de esta masa blu ay una ada chika, onde unos pokos arvoles sirven de refujio a un grande numero de pasharos diferentes ke vienen aki para azer sus nidos o a peshkar. Podesh imajinar sus patrania mientres mos obzervan estranyados? Si, puede ser ke este sera mi lugar preferado, a lo manko uno de eyos; mi lugar sekreto, podriamos
Esta kantika de Lea Goldberg, kon dos estrofas mas, kantavamos siempre estando en la havreka (el jardin de kriaturas). Muestra mestra tanyiva la gitara i mozos, los chikos, kantavamos i mos alegravamos por el zimbul (Hyacinth, Yakinton en ebreo)ke le kudiavan la luna i las nuves.
Orizontes - Una Revista kon alma Manseva - Invierno 2015 אונה ריב'יסטה קון אלמה מאנסיב'ה – אינב'יירנו- אוריזונטיס
4
dizir; ama ken me konose bien vos dira ke esto no es prechizamente dingun sekreto. Mar o montanya, deke elijir? Mar i montanya, montanya i mar. Malorozamente, oy moro bastante leshos de la tierra ke me vido engrandeser, ama tengo tanto de rengrasiar a esta otra tierra ke me ave ofrido tantas kozas!
(il refran andalú)
Guay! Vidi munchos amaneseres i tantos diyas eskuresersen detras de estos montes ke poko antes, kon mi pero, avemos kaminado en la tadre i avre visto tantos pokos soles nasiendo o muriendo en el orizonte sovre la paz de las aguas…
Daniel Petahia, Serbia “Si no as vistu Granada, no as vistu nada!” sta dizyendu un refran andaluzu. No ez mala reklama para una sivda kun 240,000 sivdadinus, in relasyon kun las sivdas milionariyas di Espanya. Il nombri di la sivda provyeni di nombri di la fruta granat. Ansina, no ez stranyu kuandu pudimus ver lus motivus dil granat a las kapitelis di las kolumnas o a la fachadas di las kazas in la sivda. Granada in primeru era la sivda djudaika, puluke lus Djudios la fundarun i in esti tyempu romaniku-vandalu-gotiku se yamava Elvira. In siklu VIII, kuandu lus Moros la konkistavan, eyus davan a nombri Garnata al-Yehud, kualu la yevo asta 2du eneru in anyu 1492, kuandu lus reyes di Kastiya i Aragon la konkistarun. Dispoys la kayida dil kalifatu Omayadim in Kordova i kun yegada la dinastiya Nasridim, para guvernar in anyu 1238; Granada se faziya un sentru di la syensiya, kultural i dil arti. In esti tyempu la merkansiya in la sivda floreskava. Lus produktus mayoris di Granada eran: il kueru, il pergament (il papel in esti tyempu), la keramika i la seda. Kun final di anyu 1491 i impisiju di anyu 1492, lus reyes katolikus Isabel di Kastiya i Fernando di Aragon (yemah shemo ve zihrono), mas di 4 mezes fiziyerun una blokada di la sivda dibashu di las murayas di la Alambra. Al final in 2du eneru in anyu 1492, sin la lucha i sin la guta di sangri, Granada
No, no es la mar, mi mar, ama se le parese tanto! No es este el mizmo kanto de las olas al aharvar? No, esta no es mi mar, ama ya la kero tanto!
Orizontes - Una Revista kon alma Manseva - Invierno 2015 אונה ריב'יסטה קון אלמה מאנסיב'ה – אינב'יירנו- אוריזונטיס
5
stava konkistandu i la rekonkista stava skapandu. Al-amir moru Abu Abdalá Muhammad XII, kunesimyentu mijor komu Boabdil saliya al sur, para la Afrika. Kuandu Boabdil salio Granada i impisava subirsi in kaminu para las Alpuharas, dibashu di Siyera Nevada, in su kaminu para la Afrika, el se torno egzaktu a la kara di su amada Granada i fizu, kun una lagrima in oju i kun un suspiru profundisimu, la ultima mirada a la Alabra. Su madri, la sultana Aysha, kuandu lu viya, stava dizyendu:” Ansina! Yora komu mujer, luke no supisti defender komu ombri!” Oy in diya egzisti un mirador in Siyera Nevada, ande se akapito esti akuntesimyentu, kual se yama “Il suspiru dil Moro”.
proklamasyon dil Edikto di Granada, todus lus Djudios stavan ekspulsandu o konvertyendu in fe katolika di bashu di manu di fra Tomas di Torkemada (yemah shemo ve zihrono). Dispoys di lus Djudios, a la orden stavan vinyendu lus Morus. Munchus di eyus tomarun il fe katolika i se yaman “lus Moriskus). In anyu 1609, lus ultimus Morus stavan ekspulsandu di Andalusiya. Granada oy, ez una sivda moderna kun su erensya istoriyaka. In Granada bivi la djenti di kada konfesyon. Mayoritariya ez katolika, intrimyentis pudriyash ver i lus Aravim, kiju dizir lus Maruekim, desyendentis di lus Djudios i di lus Morus, kualis viniyan in Marueko. Lus desyendentis se tornarun in Granada i alora bivin in Albayzin. Una parti araviku di la sivda. Granada ez defendida a kuatru gran partis:
Miguillen, Wikipedia
Albayzin, la sivda vieja dibashu di Alambra; ande biviyan lus Musulmanis i lus Djudios Sakromonte, ande bivin lus Zingnus o Misrim La parti katolika di la sivda, ande bivin lus kristiyanus i lus otrus. Ez la parti moderna di la sivda. La Alambra kun sus murayas, una parti apartada in Albayzin.
Albayzin Granada kun su sivda vyeja Albayzin son dibashu di protekter di Unesku. Albayzin para mi ez un lugar kun mil maraviyas, una mesklada di las kulturas i munchas variyas emosyonis ke no se puedi eksplikar. Kiju dizir, si vus stavash alguna vez in la Sivda Vyeja di Yerushalayim o in Bash Charshi di Saray, ansina vus sabriyash luke keru dizir. Albayzin provyeni di byervu araviku “AlBayzin” o “Al-Baezin”, luke signifika “akeyus di
Dayinda 1492, Granada impiso formarsi komu una sivda kristiyana i katolika. Kun
Orizontes - Una Revista kon alma Manseva - Invierno 2015 אונה ריב'יסטה קון אלמה מאנסיב'ה – אינב'יירנו- אוריזונטיס
6
Baeza”. La storiya kuenta, kuandu lus kristiyanus stavan konkistandu la sivdeka andaluzeska Baeza, munchus Morus di esta sivdeka, fuyerun a Granada i ayi fundarun mahala, kuala yevava nombri Al-Baez. In siklu XI in Granada stavan bivyendu solu dos grupos di lus sivdadinus, una parti eran lus Morus i la otra lus Djidios. In la edad mediya Albayzin tiniya las murayas kun kapis. Hayom egzistin solu las dos kapis. La una ez “Koral dil Karvon” i la otra ez “Puerta di las Pezas”. Koral dil Karvon ez una kapi moriska dizde siglu XIV. Atras di esta kapi in edad midiya stuvi una piyaca di lus seraelis i di siglu XVI “El Koral” (un teatru dibashu di lus shamayim). Se yama tambien “dil karvon”, puluke in su aserkamyentu era in edad midiya una piyaca dil karvon; ande s vendieran il karvon i lus merkaderis dil karvon tomavan posada i amizurar su karga. Alora, atras di la kapi ez un Koral. Lus nombris di lus Koralis provyenin dizdi nombris di las lugaris ande senkuentran. Kuandu ez la luvya no ay la obra teatral puluke il toldu no proteja publiku di la luvya solu dil sol. Lus pidasus teatralis impyesan tempranu dispoys midiyudiya, puluke kali skapan una ora antis la puesta dil sol. Il teatru sta rodeandu di lus paredis di las kazas, ande son vintanas, koridoris i verandas sirvin komu las lojas. Il tavladu sta un poku ariva di la tyera i lus todus miradoris miran frontalis, no ay las siyas al ladu dil tavladu. In midiyu dil lugar ez patiyu ande se stan situandu il banku para lus Musketirus. Atras di eyus son reglas dil bankus unu ariva dil otru, komu las tribinas. Las mujeris son in su parti ken s yama ”Koridor di las mujeris”, dispoys s rinombrandu in Kasuela. Oy in diya in esti koral in veranu se realizan lus pidasus Stegop, Wikipedia teatralis o las proyeksionis dil filmis. Aparti di esta kapi, in la parti superior di Albayzin egzisti i Plaza Larga kun kapi “Puerta di las Pesas”, ande se stava amizurandu toda
Stegop, Wikipedia
Orizontes - Una Revista kon alma Manseva - Invierno 2015 אונה ריב'יסטה קון אלמה מאנסיב'ה – אינב'יירנו- אוריזונטיס
7
la merkaderiya, ama hayom se kulanea komu una piyaca kada diya di shabat in la mañana (il diya di alhat ez il diya sin lavor). Serka di la kapi ez una dulzura kun un jeladu muy buenu, kun sus bolas ki son, no solu muy savrozas, sinu i muy grandis. Si tengash fambri, Granada ez un lugar superisimu para la kumida. In kada lugar pudesh tupar il girus o doner kebab, a si os plazi una kumida vardadera shpanyola ansina in kada taverna o bar pudesh ganar il tapas (mezetluk) kun kada bevida alkoholika o sin alkohol. Para produktus panaderikus il mas buenu lugar es una panadera ken se yama “Panaderiya Loka”. Para dulzuras o trus dulzi tiene una dulzura “Pasteleriya Nuhayla”, ande pudesh tupar il masapan i las otras dulzuras aravika. Sin estas delisiyas, pudesh topar i la miina di mansana kun amapola, kroasanus kun chiokolata etc. In Kaye Kalderiya puedesh merkar las panizikyus kun myel. La providensya kiju ke oy, munchus anyus dispoys di la ekspulsyon in 1609, lus Morus, Maruekim hayom, stan povlandu otravez la Granada i in kalejikas di Sivda Vieja (Albayzin), stan avryendu las Chaydjinityas (las teteriyas oriyentalis), las merkansyas di las dulzuras aravika, di lus chayis egzotikus i di lus suveniris. Lus Turkos altretantu stan avryendu sus kioskus kun girus o doner kebabis. Una diferensya kun doner turkos ez, no solu in munchas tipus di salatas, sinu i luke il karne metin in la maseka i kun todas estas lu metierun otravez al fuegu. In bazaris moriskus rekonstruyendus Alkayseriya i Zakatin, kualis konzervan il spiritu di un shuk araviku i oy in diya pudesh topar lus utensiliyus di la plata in sirma o di la alpaka i la kamila, la keramika di Granada in dos koloris (mavi i vedri), nargilas turkas o marueki, la marketra (las kutis aravikas dil lenyu kun inkrustasyonis dil sedef), lus chilimis dil rejion Alpuhara.
Myentris, si vus keriyash provar chay araviku kun nombris mas romantikus komu pureshemplu: “Il amor dil Turku”, “Il paseyu pur la Alambra”, “Inkantus dil Albayzin”, o “Enbrusho de Grana”; pudesh o merkarlu o provarlu in algunas chaydjinityas a lu largu di las kalejikas Kaldereriya Vieja o Kaldereriya Mueva (kaldereriya = kazandji sokak). Las dos kalejikas in la parti abashu salin a la Kaye Elvira, la mas vieja kaye di la sivda – dizi li ki si la egzisti in tyempu di Vandalus i Vizigotus, antes di la konkista di lus Morus in siklu VII, kuandu impyesava la konkista di Al-Andalus. Serka di la Kaye Elvira se topa la Plaza Bibarambla, alguna vez stuvu kulaneandu komu la piyaca. La mas interesanti parti dil Albayzin s’asenta in algun tipu dil pikinyu baranku dil riyiku Daru i sus sinkyus puentityus moriskus di la pyedra. Al inpisiju dil baranku se faya la iklesya di Sankta Ana, di kuala impisa la kayi Karera dil Daru. Serka di su final, Karera dil Daru troka su nombri in Il Paseyu di lus Tristis. Il riyityu Daru kuri al ladu di la kayi principal di la sivda, intri dos montanyityas. La primera montanyitya es una sima pikinya, ande s’asenta Albayzin (al ladu di norti; la otra es muy alta, la pendyente skarpada kun Alambra in su punta (al ladu di sur). Al final dil Paseyu di lus Tristis, al otru ladu dil Puenti di Alybiyu se sta subyendu la kayi Il Kaminu si Aveyanu, kun kuala se yega a la Huenti dil Aveyanu (la Fontana dil Almendru) para 15 puntityus. Las kazityas blankas morikas, kun demirli ventanas, kun las grandis kapis di lenyu i la kaldrma a las kayis stan fazyendu una buenisima pintura, kuala para mi parezi komu mi la echo in mi sivda, in un tyempu muy pasadu o un tyempu antiguo, kual desaparesyo, keru dizir, il tyempu antis di la ekspulsyon lus Djudios i lus Moros dizdi la sivda.
Orizontes - Una Revista kon alma Manseva - Invierno 2015 אונה ריב'יסטה קון אלמה מאנסיב'ה – אינב'יירנו- אוריזונטיס
8
Si vus kiresh relaksar o tomar un poku di rat in Granada, lus buenisimus lugaris para estu son in Albayzin. Estus son Lus Amamis (lus banyus aravikus). In Albayzin tyenin dos mas impozantis Amamis. Il primeru ez in sentru di Albayzin, in la kayi Sankta Ana, ariva di la Plaza Mueva. Se yama Amam – il banyu araviku Al-Andalus, el es il mas famozu, muevu, ama se sta fazyendu in stilu vieju. In el pudesh seleksionar lus sirvisyus diferentis pureshemplu: pudriyas fazer banyu o solu masaje kun azeytis aromatikas o pudriyas tiner servisiyu kumpletu. Il otru Amam ez in la Karera di Daru. Se yama Il Banyuelu o Il Banyu Araviku. El stava konstruyendu in siglu XII, komu la parti di djami “Masdjid al-djauz” (Djami dil Nogal), dizdi siglu XI. El es il mas vieju amam in Espanya intera. Dizdi il tyempu moriku asta oy, la kaza kun amam trokava muncha propyetaryus, il ultimu tyeni una konsulta kun gubyernu para avrir banyu para lus turistas sinkyu vezis duranti di la simana i solu kuatru oras al diya. Duranti esti tyempu lus sirvisyus son dibaldis. La mas linda mirada al Albayzin i a la Alambra es dizdi il Mirador di San Nikola. Es una avli di la iklesya San Nikola kun pikinyu pared. La iklesya se faya in parte ariva dil Albayzin, keru dizir, a la punta di el. A la puesta dil sol a la esta plaza s’adjuntan lus djovanis di
la sivda. Aki s puede tupar lus mansevus, tokadoris a la gitara i lus otrus tokadoris di la muzika, vendidoris kualis vendin djidjas-bidjas di Amerika Latina, lus novyus i munchas turistas. Munchas di eyus yegan atardeser – algunus para ganar las paras di lus turistas, lus otrus para gozar in la mirada i la puesta dil sol, kuandu sol se sta refleksandu a las Murayas di Alambra, kuandu si las ponin un tonu spesiyal dil kolor kurladu. Al-Ambra in lingua aravika signifika il amber o “kurlada”.
Orizontes - Una Revista kon alma Manseva - Invierno 2015 אונה ריב'יסטה קון אלמה מאנסיב'ה – אינב'יירנו- אוריזונטיס
9
Al-Ambra
Palasyu di Karlos V, ken era rey di las Espanyas i imperator di Imperiyu Sanktu Romanu dizdi siglu XVI. Su volunta stava ki i el tyeni su palasyu a la muntanyitya i adyentru di las Murayas. Se konstruyo in stilu renesans, aguera in la forma kvadrata, adyentru in la forma rotunda. S’asenta intri lus banyus aravikus i la Alkazaba. Es obra dil arhitekta Pedro Machuka i destaka por la
Il mas grandi i il mas famozu monumentu di la arhitektura i hortikultura aravika in AlAndaluz, keru dizir, in Andaluziya, siguru ez la mas linda fortaleza-palasyu, Alkazar (al-Qasr) dizdi siglu XIII i XIV – Qalat al-Hambra (la fortaleza kurlada), a la montanyitya ariva di Granada. La parti central di eya son Lus Palasyus Nasridim, in lus kualus la madjiya s fazi prezenti in la madjistral kumbinasyon di elementus arhitektonikus i dekorativus - ken toman puntas mas altas di la muntanyitya -, il ekvilibriyu di la luz i il rumur di la agva, presenti in todus lus angulis. Al final di la kayi Paseyu di lus Tristis, dizdi Albayzin, sovri dil puentityu al otru ladu dil riyityu Daru, impisa la skalera pyedroza kuala yeva asta la Alambra. Il kaminu yeva a traves di la shuma al ladu di las murayas di la Alambra, ande se sintin lus rumoris di lus potokis montanyozis luke manan dibashu di la mizma montanitya asta di la su punta. Si vos no vyerash asta alora lus guertus di Gan Eden, algu il mas serkanu – di lus kunsejas di muncha djenti – sus formas terestral pudriyash tupar in Al-ambra i sus djardinis “Djeneralife” (Yanat al-Arif). Una harmoniya kompleta arhitektonika i spirutual di las formas simple dil palasyu i in il mas finu intarziyas in lenyu i in la pyedra, las arkas interas, lus paredis i lus plafonis, se stan mirandu in las alberkas kun la agva kalmada i vedri, kualas son in kumbinasyon kun lus pikinyus i pyedrozus shadrvanis, dizdi kual suptilamenti salin la agva. Arodeandu di eyus son arvolikus di yasmin, di lus granatus i las adasas, lus floris dekorativus i lus arvolis di lus portokalis i limunis kun sus floris muy parfumadus i sus frutas muy savrozas i muy dulzi, al algunus lugaris lss kayin a la tyera.
Adolf Seel Wikimedia Commons
orijinal di su fraguas, un patiyu sirkular inskritu in una kasa kvadrata. Oy s’asentan in palasyu dos muzeyus. Unu ez Il Muzey di Beyas Artis i il otru ez Il Muzey Nasyonal di Arti HispanoMusulman. Las verandas di lenyu di la Alambra, dan una buena mirada a la sivda. Di la sima se veyi, no solu Albayzin, komu a la manu, sinu i
Uniku objetu kual no tyeni lugar in la esta pintura i la arhitektura aravika di Alambra ez
Orizontes - Una Revista kon alma Manseva - Invierno 2015 אונה ריב'יסטה קון אלמה מאנסיב'ה – אינב'יירנו- אוריזונטיס
10
Fiyeru, dil Vinu, di la Djusteza i di las Armas – arodea la Alambra (al-Qalá al-Hambrá, il kastiyu kurladu), ke in la aktualida se faya integrada pur kuatru zonas byen diferensiyadas: La Alkazaba, o zona militar, lus palasyus Nasridim, la Medina o sivda i lus guertus dil Heneralife. La solida kapi “Puerta di la Djusteza” ez la mas importanti dil kundjuntu. Intri sus dos arkus se mantyeni una separasyon di defensa i su pasajityu tyeni il klasiku trazadu kevradu derivadu di su naturaleza defensiva, kual da pasu a un yizinti in il kual speravan lus kavayerus para ser lanzadus kontra lus atakantis di la fortaleza. Da aksesu a la Alkazaba, la primera struktura, kuala se fraguo, situada in il ekstremu di la kolina, in la ki la Plaza di Armas sta sirkundada pur la Kula de Vela i las kulas Kevradas, una di las mas antiguas dil kundjuntu, i dil Fomenaj. In la zona norti di la muraya topamus il Adarvi, guertu realizadu in il siglu XVII pur il markez di Mundehar sovri il antigyu yarak. La renesansika Kula dil Kubu se faya in il ekstremu di una terasa muy spandjada situada in su kara. La firmuza “Puerta dil Vinu” kondusi al Meksuar, il primeru di lus Palasyus Nasridim, a traves dil Patiyu di Machuka. Su sala, la parti mas antigua, ama tambyen la mas transformada, era il ofisyu di tribunal real, ma hue konvertida in kapela dispoys la rekonkista kristiyana. Il patiyu di Meksuar, di modestas dimenziyas, savri in su pared norti al Kuartu Doradu i, in la kara, al sigyenti, Palasy di Komaresh, presedidu di una splendida fachada ornamentada kun delikadus inkrustasionis, kuala hue realizada para selebrar la toma di al-Djazira pur Muhammad V in anyu 1369. Il Palasyu di Komaresh ez il korason di la Alambra. Lu primeru, al kual si tropi ez il Patiyu di lus Arayanis (El Patio de ló Arrayané), kual, kun sus splendidus portikus
Granada intera, las syeras i las vayis di Andaluziya, asta ke su mirada yega. Il primeru palasyu o al-Qasr (alkazar), a la montanyitya ande s’asenta Alambra, stava konstruyendu in siglu XI. Esti palasyu era palasyu di Yusuf Ibn Nagralá (Yosef ben Nagralá), un Djudio ken era hadjib, keru dizir, il ministru militar i il komadante di la armiya di Granada, dibashu di lus Ziriyim di Granada. El stava konstruyendu esti palasyu para su mizmu. Era una demonstrasyon di puder di la parti di un Djidio, ken era tan prosperu komu Yosef, in il korte di Faraon, in tyempu di Tanah. Estu stava inkreivle in Evropa kristiyana in esti tyempu. In manus di Yusuf particular i in djudaiku jeneral stavan ekonomiya, finansiyus publikus i administrasyon di las carinas dil Reynu di Granada, fista ki il anyu 1066, kuandu impisava una matansa terivli kontra lus Djudios. Aunke lus Morus eran muy tolerandu para lus sivadadinus djudaikus, la ambisyon i la rinkeza di Yusuf fiziyan un bunt di la parti musulmaniyaka di la sivda, kontra lus Djudios. Esta era la primera i la ultima matansa di lus Djudios di la parti musulmaniyaka in la toda istoriya di Al-Andaluz. 3000 Djudios stavan matandu duranti algunas simanas. Yusuf stava ekstenderandu a las kapis di la Granada. Dispoys esti bunt la vida kotidiyana in la sivda era komu antis di la matansa. Kuandu al-Amir Muhammad Ibn Yusuf Ibn Nasr yegava in Granada, dispoys di un su bunt kontra Ibn Hud, ken era al-Amir di Mursiya. El se proklamo, in anyu 1232, para al-Amir di Djaen, di Kadiz i di Baeza. In anyu 1236, torna Djaen al rey Fernando di Kastiya i se stava proklamandu su vazal. In anyu 1238 inisyo la konstruksyon di su al-Qasr, kual dispoys di un siglu i midyu duranti dil reynadu di Muhammad V (1354-1391) se stava skapandu. Esti Alkazar duranti dil rey Muhammad V troka su nombri in al-Alambra. Una solida muraya kun kuatru kapis: dil
Orizontes - Una Revista kon alma Manseva - Invierno 2015 אונה ריב'יסטה קון אלמה מאנסיב'ה – אינב'יירנו- אוריזונטיס
11
di arkus paraltadus, ez unu di lus angulus mas hinozus di la Alambra. Su nombri provyeni di lus setus di adasa o arayán kualus se ekstyendin djuntu a lus bordis di la alberka. In la alberka se refleksa Kula di Komaresh, in el agua komu in il speju. Djuntu a el, la Sala di la Barka, yeva al Salon di Ambasadoris o dil Tronu, ke muestra una prodidjioza dekorasyon geometrika in sus azulejus emayladus. Pasamos a la zona privada dil palasyu dil amir, Il Palasyu di lus Leonis (Haremluk) kual ez un lugar mas stampadu di la Alambra. In lugar sentral s asenta il Patiyu di lus Leonis, in il ki la sovrieda di la fontana di lus Leonis ki si faya in il sentru kontrasta kun la ekskvizita kompleksa di las ornamentus dil gips di lus arkus kualis komponin sus galeriyas, luke pudriyan asemejarsi a las hinozas formasyonis di las palmas in alguna oasis in Djenet (Gan Eden turkesku) jeneral, o in Arabia i Siriya particular kun kuatrus riyityus kualis salin dizdi la fontana. La Sala di las Dos Ermanas, la mas antigua di esta parti di lus Palasyus i il Mirador di Daraksa o Balkon di Lin-dar-Aysha, destankan pur su rinkisima dekorasyon. Il plafón di la primera asimeja telaranya kuala stava protejandu il profeta musulman Muhammad di su katilis. In la sigunda asimeja la foya o pechina, ande se stava yamandu al Muhammad malah Djibril. Lus Nasridim tuvyerun una legenda, una kunseja, ki eyus, keru dizir sus antepasadus, provyenin di mizmu Muhammad, di Idris I, al-Amir di Magreb, bisnyetu di su ija Fatima al-Zahra i su yernu Ali ibn Talib. Las paredis di la Kula di las Damas son muy pinturadas. Ayi s puedin mirar las scenas di la kaza a lus djabalis i a las ursas. Las scenas kun ombris i mujeris in “las konverzasyonis amorosas”, las scenas kavayeriskas, etc. Todas estas obras stampavan i pinturavan lus artistas Kastiyanus, puluke in il tiempo di Muhammad
V era un interkambiyu di lus artistas musulmanis i lus kristiyanus di Kastiya. Minus profusa rezulta in la Sala di lus Abenserajis, kuala, stava alkova dil amir. Su nombri provyeni di una legenda. Dakodru kun eya, in esta uda Abu al-Hasan Alí ibn Sād (Mulay Hasan I) i su ermanu Abu Abdalá Muhammad XIII az-Zagal (el Zagal) ordenarun il asesinatu di lus prinsipalis myembrus di la famiya Abenseraj, 36 kavayerus di la tribu di Aben Hud, bien afuera pur una koza amoroza. Unu di lus Abenserajis stava soprendyendu skalandu lus paredis faziya la ventana di su amada imposivle, miembro di la famiya real. Mas prozaikamenti, para mandar ansina las intrigas politikas i fortaleser la korona. Yamo a todus sus rivalis a un salon kuntiguo al Patiyu di lus Leonis di la Alambra i ayi lus mando asesinar. Dizdi esti momentu resivi il nombri di lus Abenserajis i dishu ki mi dishu ki la agua di lus surtidoris kurio tintada di sangri, kualas manchas no se pudrian borar. Pur ultimu, la Sala di lus Reyis, il mas reprezanti i il mas evrpeyika pur lus arkus di gips apuntadus kualis separan lus sinkyu spasiyus kualis la komponin. Ez mas larga dividida in 3 spasiyus igualis i dos pikinyus, kualis pudrian ser armarius, pur su implazamyentu i manka di iluminasyon. Probablementi la sala sirvo para las fiyestas familiyaris. Il plafon sentral una pintura maraviyoza lu okupa. Las pinturas reprezentan a lus 10 primerus al-Amiris di Granada dizdi la fundasyon dil reynu, unu di eyus kun barba roya puediser Muhammad ibn Nasr, yamadu al-Amar il Royu, fundador di la dinastía Nasridim. In lus plafonis lateralis ay pinturas kualas representan kavayerus i damas, realizadas al final di siglu XIV. Estus plafonis tambien eran produktus di interkambiyu artistiku intrimyentis di Pedro I di Kastiya i Muhammad V di Granada. Primeru kiju restaurar Lus Realis Alkazaris di Seviya i
Orizontes - Una Revista kon alma Manseva - Invierno 2015 אונה ריב'יסטה קון אלמה מאנסיב'ה – אינב'יירנו- אוריזונטיס
12
segundu gano las pinturas in las salas in il Palasyu di lus Leonis. Sigyenti Palasyu ez Il Partal. Su nombri aravi signifika portal i se refyeri a lus restus di la rezidensya dil al-amir Yusuf III, la mas norti parti di lus Palasyus Nasridim. Il mas famozu Patiyu in palasyu ez Paseyu di la Kautiva. Konstruyendu in tiempo di Yusuf I. Yeva su nombri in onor di Isabel de Solis, kuala komo dizi il nombri di esta Kula, stava ayi kautiva. Era reyna di Granada kun il nobri Zorayda, segunda mujer di Mulay Hasan. Lus detalyis in oru i un intensu karakterizan la Sala di las Damas, in la kuala se dirimiyan di forma amistoza kompleksus konfliktus politikus o diplomatikus tras aver disfrutado di las propyedadis relaksantis di lus banyus aravis in la kontinua Sala di Banyus. Una djoya di la kasa aravika. Su forma provyeni di las termas romanas. Son mizmas komu lus banyus aravikus in Albayzin. In la ken la luz tamizada luke penetra pur la linternas realizadas in il tijadu imponi un ambiyenti di gran intimida. Il nortisimu palasyu in Alambra ez Djeneralife (Yanat al-Arif). In tyempus Nasridim era residensiya di rekreasyon di lus monarkas, kual esta komunikandu kun la Alambra kun Baranku di la Aykibiya, oy la Kuesta di lus Sinus. Ez una vila kun djardinis kulaneada pur lus al-Amirim di Granada komu un lugar di retiru i diskansu. La parti mas importanti sta kunstituida pur sus djardinis, stava konstruyida komu vila kazalika, ande djardinis ornamentalis, guertus i arhitektura se integravan, in las proksimidadis di Alambra. Palasyu ofresi una ekstarordinariya muestra di las huentis i djardinis, kun lus patiyus di Kiparis, di la Sultana i di la Asekiya. A kontinuasyon Djardinis Altos di Palasyu i Mirador romantiko son una fragola ensima la torta. Dizdi Djeneralife asta Djardinis Altos yeva skalera di Agua, indjeniozu artifisyu al sirvisyu dil disfrute di lus sintidus. La skalera
interumpida pur variyus deskansikus di planta sirkular presididus pur huentis bashas, tyeni komu pasamanus dos kanalis fechus kun modestus techus, cherpikis i enkaladus. Ensima di eyus diskuri la agua di la Asekiya real, abruta i iregularmenti produsyendu una simfoniya di kalma i pas. La skalera ez toda una leksiyon arhitektonika di rispuesta a un kondisionanti savyendu fazer la ministerioza kapachita i kun lus materiyalis mas provis.
Sakromonte Al final di la nordesti parti di la sivda vieja di Granada, se faya montanyika Sakromonte. Munchas anyus atras, lus Misrim (djunganos) fundarun su koloniya. Hayom in sus kasaspechinas stan biviendu, ma algunas di eyas stan trokandu in restoranis o baris kun muzika flamenku, las shkolas di flamenku individualas, i ande la vida nokturna no si skapa fista la alba. Esta parti di Granada ez muy popular, puluke la djenti pyensa ki ez lugar ande se nasyo flamenku. Esta muzika i bayle son la mezklada di la gitara shpanyola, la kantika araveska i il bayle zingniku. Dizdi Albayzin asta Sakromonte pudesh ir a la kayi principal al ladu dil riyu, Karera dil Daru. Al su final la troka su nombri in Paseyu di lus Tristis. Kuandu vinitish a su final, la kaye va a la skyerda i se subi ariva. Al final di esta kalejika, impyesa la kaleja Sakromonte, kuala vus yeva in mizmu sentru di la mahala misrayika. Komu pudesh ver, Granada kun sus mahalas ez lugar kun milmaraviyas para mi. I sus mahalas son mis lugaris sikretu, kualis kiji kompartir kun vuzotrus. Lus Granadinus gozan byen i vuzotrus, esperu, tambyen meldadyendu esti artikulu. Sanus i bivus ki tengash.
Orizontes - Una Revista kon alma Manseva - Invierno 2015 אונה ריב'יסטה קון אלמה מאנסיב'ה – אינב'יירנו- אוריזונטיס
13
Mi kaza Matilda Koen-Sarano, Israel
En el bodre de la mar, Ande veyes luz briyar, Una kaza vo sonyar,
Montanya Fudji
Porké kero ayá morar. Nathanael Hekal-Aodren, Mexiko Tendrá puertas de marfil I el techo de kristal,
Pedrido en el boshko
Las paredes de beril,
me topí kon una ermoza dama,
Los parketes de koral,
la sinyóra de la montanya.
Una sofá de katifé,
Yo le demandí: Kén sos sinyóra?
Dos fotolios de muaré,
Ama eya kon un bezo me kayó.
Las kuviertas de kroshé,
Kén sos sinyóra? demandí demuévo.
El mantel ser’ ajuré.
I Asserrando los mis ojos muy dulse m'apretó
Ayi mis livros vo yevar,
sos muy chikitiko par'amor,
Ayi mis kantes vo kantar,
al oyído me susurró,
Los keridos vo akodrar,
ke sos muy chikitiko par'amor.
I mis males vo ulvidar. Ven kun mi! Si ande mí keres vinir,
Ayde, ven kun mi!
Yo la puerta te vo avrir, Sunriyendo vo dizir:
Kualos milim (palavras) dizir?
Keres tu kon mí bivir?
Kuala razón en dizir ke no? Ansí ke tomí sus mano kon mis manos i endjuntos espertimos.
Orizontes - Una Revista kon alma Manseva - Invierno 2015 אונה ריב'יסטה קון אלמה מאנסיב'ה – אינב'יירנו- אוריזונטיס
14
EL BALKON DE ORO izo mas seguro yamo a su novia, mi nona, Sarina, para kazarsen. Eya desho su famiya i partio al amor.
Liliana Bliman, Ardjentina (Trazladado de Kasteyano por Matan Stein)
Kuando los desho penso ke toarnaria a verlos kuando kijera, ama no fue ansi. Las distansias eran interminavles i el vapor ke la trusho kaji ke naufrago en su viaje.
El avuelo nasio en Esmirna, “Izmir”, komo el dizia. Me imajino un lugar indeskrivible ermozo arodeado por un kampo pintoresko i una golor espesiala.
Pishin uvo la boda i nasieron sinko ijas, una de eyas es mi madre, Klara.
- si tornara ayi seria otra vez djoven- tornava i dizia mientres ke tomava sorvikos avagar avagar de su findjaniko de kave.
Ama el avuelo se eskarinyava. A mi, a vezes, me plazia penetrar en sus es.huenyos, miravamos dezde el balkon, komo el sol se echava. Todo era kalmo. Veiamos arivar vapores de varios lugares, porke Izmir era un porto importante. En la demanyana ivamos a kargar balas de trigo, mijo, sevada, granikos de susam (ke metian sovre las reshas), pasas de uvas ke mos plazia komer kon muezes, i estonses las yevavamos a los magazenes de la sivda. Al mediodia tornavamos a kaza, mos esperava un savrozo peshkado asado i de desert kaymak, yo les konfeso ke me plazia mas el dulse de rozas. Para eskapar el dia siempre kantavamos alguna kantika ke akompanyavamos kon las palmas. Se eskarinyava kozas i yo lo entendia porke de vez en kuando oy me asuvo asonyarme al “Balkon de Oro”, estonses yo so la mar, el sol i el viento.
La kaza de Izmir estava enfrente de la mar i kuando el sol salia, el balkon ke se mirava gaviente enfrente del espejo mavi de las aguas, se ensendia i empesava a briyar. En el kazal dizian ke los “Gaon” tenian un balkon i de esto le salio la papada por ahuera. Ama todo pishin s'eskapo. La guera del 1914 lo ayudo a dechizir, ke Ardjentina seria su mueva destinasion. Arivo a Tucuman kon toda su famiya, su madre i siete ermanos. Su padre se murio i kedo enterado en su kazal komo siyo de garansia ke pertenesieron ayi i ke en algun momento tornarian… El viaje fue fuerte, ama ke vino despues? Su primo lavoro lo izo en una lokanta i kuando se
http://www.oocities.org/ekorhun/izmir.htm Orizontes - Una Revista kon alma Manseva - Invierno 2015 אונה ריב'יסטה קון אלמה מאנסיב'ה – אינב'יירנו- אוריזונטיס
15
Deklarasion de
BIENES
Liliana Tchukran de Benveniste, Ardjentina (Kuento transkrito del livro “Antolojia de Kuentos Sefaradíes” de Pascual Pascual Recuero, 1979 - Kapítulo I: Kuentos de Khulli)
- Savrás, senyor, ke yo te arespondia asegún tus propias avlas, ke para lo ke me demandates kualo es mi kavdal, te respondí ke es tanto, ke dicha suma es la moneda ke ya la tengo espartida en azer sedaká i misvot, i maasim tovim i 'hekdeshot, i gemilut hasadim, ke akeyo se yama ke es mi kavdal, ke ninguno puede tomarlos de mi mano; lo kual ke akeyas bolsas de moneda ke saves ke tengo, i tambien las demás, no las tengo por kavdal, siendo puede ser ke vengan ladrones i se las tomen, i ke se kemen en el fuego o kon otro modo de dezastre.
Avia un gevir, ke era muy riko i afamado por el mundo, le demando el rey ke le dishese kuanto era su kavdal. Le respondió, diziendo: -
Por la kavesa del Rey, ke no tengo mas ke tanta suma.
Muncho se aravió el rey kon el, diziendole: -
Muncho le plazió al rey esta repuesta, siendo fue djusta i razonavle, ke siertamente ningun kavdal tiene la persona sino la moneda ke gasta en azer misvot i sedakot, ke akeya ke yama ke es suya.
Komo tienes animo de djurar mi vida en falso, siendo las dichas ke sé yo ke tienes dos tantos más de lo ke me dishites?
Le disho el gevir:
VENTOZAS Fina Ahahronovich-Menashe, Israel Fregate azeite, untate mansaniya, chupa asukar kande, beve chayiziko, metete un kashkorsiko de lana kayente, mete una sevoya alado la kama, raya sevoya kon miel i beve el kaldo… a Menahem (mi marido) dizele ke te apareje supika de gayina, ke te frege la spalda… i el, zavali, kita kaldera mete azeite.
Atras dos semanas kayi hazina. Asta ke salio enmedio ke es puntada 'skapi de bolar. De tanto toser me se iva burakar la spalda. Las amigas i konosidas, ashkenaziyas i sefaradiyas, romanas i buharaliyas – kada una un konsejo – los konsejos ke oyi en esta semana abastan para otras 24 hazinuras.
Orizontes - Una Revista kon alma Manseva - Invierno 2015 אונה ריב'יסטה קון אלמה מאנסיב'ה – אינב'יירנו- אוריזונטיס
16
Parese ke puntada era una hazinura muy temeroza i todos se muriyan del espanto i esto kedo fin muestros diyas. Una pariente – sigunda prima - telefono a pruntar ke haber, i kuando oyo ke esto kon puntada me demando en Ivrit -
-
algodon i los papelikos kortados i mizmo la kandela se trusho i en un punto kon la golor del algodon i los papelikos kemados torni mas de sinkuenta anyos atras:
"At ma'amina be kosot ruah?" (Tu krees en kupikas de vidro?) - Ventozas? Le respondi en Espanyol. I menahem ke oyo salto i el "Ah, bankes" (ventozas en Yiddish) - "Ima sheli gam…" (Mi madre tambien…). "Ya saves lo ke es?" me demando mi prima. "Betah" (klaro) le respondi.
Yo kriatura i mi madre echandome ventozas i kon todas las ventozas bailando sovre mi espalda me paso por el tino mi chikes – yo hazina , mi madre guayando "Guay de la madre, ya la vamos a bolar a la ija, mal negro mos vino a la kavesa, ande te yelates? komo l'aferates? Izak va merka del shuk shahor (la bolsa preta) alikas i igadikos ke se remeta la ija", i ya me remeti muy ermozo…
En la famiya ainda me tienen por ijika… -
I otra koza pensi ke puedeser so una de las de alkavo ke esta ainda pasando este uzo , i ke so muy mazaloza de renkontrar una vez otra una memoria de mi chikes.
"Si no te espantas i si keres ya vengo i te echo unas kuantas ventozas". "Betah! lama lo?!" (Klaro! de ke no?!) ken tiene mal en el dedo se aze pregoner… "Yo tengo sinko d'eyas. Las guadri komo rekordo de mi madre ya sta en ganede". "No se kere, me dize eya, yo tengo 25 d'eyas.
Oy, grasias al Dio esto mijor. Dos modos de antibiotika no se echan por aya, ma las ventozas fueron una konsolasion para la alma – la milizina de mi madre – ganede bueno tenga.
I na ke pishin vino kon las kupikas de vidro, kon el
Orizontes - Una Revista kon alma Manseva - Invierno 2015 אונה ריב'יסטה קון אלמה מאנסיב'ה – אינב'יירנו- אוריזונטיס
17
PADESIMIENTO Renee Behar, Uruguay
Mi padre yorava
5 de april de 2014 en kaza
por su ermanika Sol Yo no tenia haber de lo ke akontesia
Mi tia Sol morava en Salonik
sinko mansevikos
tenia sinko ijos fermozos
en kada uno una istoria pedrida
Dinguno de eyos se engrandesio
No es djusto
les kitaron la vida
malograr la vida
de chikitikos
en su empesijo
El mazalbasho nazi
Maldicho nazi
los adjunto a todos
ke kito la vida
i sin saverlo
de sinko malahim
los embio al Ganeden Sol i sus ijikos Su kurta exsistensia
no se engrandesieron
se malogro
no los desharon ma siempre estaran kon mozotros.
Orizontes - Una Revista kon alma Manseva - Invierno 2015 אונה ריב'יסטה קון אלמה מאנסיב'ה – אינב'יירנו- אוריזונטיס
18
Una PETISION…
NO DESHARLA SOLA EN LA VIDA;
Daniel Halfon, Israel
para otros SESH ANYOS A VENIR).
ansina, a lo menos va tener una sigurita
27 de Djunio 2014 (A mis 74 anyos, EXAKTAMENTE!)
Por siguro, despues ke me vas akordar (… si me vas akordar …) estos sesh anyos,
DIO PIADOZO,
i a la fin de este periodo, TE VO PEDIR
Pensi, pensi muncho i me desidi de
(SI ME KOMPORTO BUENO TODO ESTE TIEMPO)
embiyarte esta chika petision, para
DE ALARGAR TU AKORDO ASTA LOS 85 !
demandarTE UNA GRANDE FAVOR.
I DESPUES VEREMOS …
Por no konfundirme kon TODO LO KE SE
TODOS YA SAVEMOS, KE EL DIO ES GRANDE,
PASA DIA POR DIA, TE ROGO I TE SUPLIKO
MUY GRANDE !
KE ME AKORDES TU KON SENTIMIENTO PARA
BENDICHO DIO, ESTO ES LO KE TE PIDO PARA
LO SIGIENTE :
LOS SESH ANYOS A VENIR, I NADA MAS !
"Kon TU permision, DIO PIADOZO, tengo
YO I MI SINYORA, I MIS MUNCHOS KOLEGOS,
LA VELUNTAD de bivir A LO MENOS otros
TE RENGRASIAMOS DE TODO MUESTRO
sesh anyos, kere dezir asta 2020.
KORASON – ANTISIPADAMENTE."
NATURALMENTE, TODO DEPENDE DE TI ! DE ESTO NO TENGO EL MAS CHIKO DUBIO. (Una de las razones, ke te demando esto, es porke le prometi a Sara, mi mujer, de
Orizontes - Una Revista kon alma Manseva - Invierno 2015 אונה ריב'יסטה קון אלמה מאנסיב'ה – אינב'יירנו- אוריזונטיס
19
Non se yo….. Nos se yo si te iras leshos o ainde eshtaras, se te alkansare ahí o si te akodraras de mi.
Lugar Sekreto
Kiero verte leshos, Kiero verte sirka debasho de la yuvia
Julio Tullocks
por mi ventanika.
Un lugar sekreto esh un meoyo de kosas djuntas, de ffistoryas grandes i chikas, de kuitas i byen venturas, de kuentitikos viejos i de amores kuerdos.
Tan sirka komo el alba, Tan taktil komo el vento, Tan dulse komo el vino Emborasho azme de vos.
Un lugar dond la djente se eshkonde de si mezma i dond una vez ayi adientro esh uno un señor de mundo, tu realitad esh tu dizeo mas kerido de la chikez o de la grandes.
Te desho ir i dime? Te desho ir i ke?
Non se byen si las si todas las djentes augun konservan sus sueños de muchachada o si se manka las ilusiones kon el fazer del tyempo. Kaji puedo sentir los versos de byervos ke leyi i guadre en akeyas goras largas de meditasion i me yerve la jupa de pinsar en ese lugar sekreto ke era mi kuarto de avitasion en mi kassa dond pasaba la gora leyendo, estudian o eskrivendo a amikos o amores.
Tan dulse komo el vino
Esh difisil olvidar lo ke a muncho byen uno traye. Rekuedro a mi fiel perro Buschz dromir adjunatdo a mi mientra yo leyia un libro. Oy mi lugar sekreto sigue siendo mis rekodros i el tyempo.
Ainde yo non esh
Emborashame esh de vos.
Y tu manikas, manikas mias, Ken vos mira a vuesa porta Serrada esh tu voz.
Non se yo se te iras leshos,
pero saves vos ke… te yevas mi korason tamben…
Orizontes - Una Revista kon alma Manseva - Invierno 2015 אונה ריב'יסטה קון אלמה מאנסיב'ה – אינב'יירנו- אוריזונטיס
20
El mundo de los esfuenyos Dolly Burda, Israel Tengo tantos lugares en el transkurso de mi vida, lugares ermozos i buenos para mi ke solo yo konosi i me eskondi para estar sola kon mi mizma i kon el Dio……
kaminar por los pasiyos de mi eskola primaria i avlar kon mis amigitas de un antanyo, o ser una mansevika i reir kon mis amigos del pasado, muchachos i muchachas de mi djoventud i amigas ke no vidi mas de kuarenta anyos.
Puedo estar kon miles de djentes a mi entorno i sentirme sola kon el Dio…
Todo se puede azer en este mundo solitario ke me partenese a mi sola i ke puedo bivir i rebivir komo a mi me plazga. I en la manyana yo me despierto guadrando mi sekreto.
Ama ay un lugar ke yo puedo viajar sola sin ninguna kompaniya, i es kuando entro en el mundo de los esfuenyos. Siempre me plaze ensonyar i pueder ansina bolar alto… alto... vijitar las kalejas onde bivia kuando era chika, las playas ermozas de una isla leshana, o vijitar amigos i keridos ke ya no estan en muestro mundo fiziko, sino en otro lugar deskonosido para mozos, puedo tornar a ser una ijika chika, i toparme kon las sores
No siempre los esfuenyos son buenos, ama komo la vida real, tambien el mundo de las tinieblas tiene su bueno, orozo, malo o terivle de una pesadiya. Solo es un esfuenyo, i el proksimo será mijor… DANIEL I SU DJEMAAT
El esfuenyo de Yaakov, Jusepe de Ribera, 1639
אונה ריב'יסטה קון אלמה מאנסיב'ה אין לאדינו
ORIZONTES Una revista kon alma manseva en ladino Kon el apoyo de la Autoridad Nasionala del Ladino i su Kultura
Redaktores: Matan Stein i Dolly Burda Email: matanstein@walla.co.il Fotos: Matan Stein; Wikipedia Orizontes - Una Revista kon alma Manseva - Invierno 2015 אונה ריב'יסטה קון אלמה מאנסיב'ה – אינב'יירנו- אוריזונטיס
21
אוריזונטיס