Εδωδιμοπώλες - Βιοτέχνες & Έμποροι Τροφίμων της Τριπολιτσάς Ενός και Πλέον Αιώνα by matrix

Τάσος Γ. Σωτηρακόπουλος

Εδωδιμοπώλες - Βιοτέχνες & Έμποροι Τροφίμων της Τριπολιτσάς Ενός και Πλέον Αιώνα

Εκδότης: Τάσος Γ. Σωτηρακόπουλος. Κείμενα, Γενική Επιμέλεια, Συγκέντρωση και Συλλογή υλικού: Τάσος Γ. Σωτηρακόπουλος. Σχεδιασμό και Σελιδοποίηση: Ιωάννης Β. Καραγιαννόπουλος. Διορθώσεις Κειμένων: Αθανασία Αλεξίου Σωτηρακοπούλου-Καλογεροπούλου. Βοήθεια και Συμμετοχή στην Έρευνα Φωτογραφιών κ.α.: Στυλιανός Ιωαν. Αντωνίου. ISBN 978-960-931528-9

ευ χ αρις τ ιε ς Ευχαριστώ τα ανίψια μου, Αθανασία Αλ. Σωτηρακοπούλου-Καλογεροπούλου, Ιωάννη Β. Καραγιαννόπουλο, Στυλιανό Ιωαν. Αντωνίου για την αμέριστη συμπαράσταση. Πολλές φορές οι απαιτήσεις που είχα ήταν υπέρμετρες λόγω δυσκολιών που αντιμετώπιζα. Ποτέ δεν μου εξέφρασαν την παραμικρή δυσαρέσκεια ή αντίρρηση και πάντα ήταν δίπλα μου. Επίσης ευχαριστώ τους κ.κ. Ιωάννη Δ. Γκιώνη από το Ψάρι Γορτυνίας, Καθηγητή Φιλόλογο και Συγγραφέα, Αντιδήμαρχο Δήμου Ίλιου Αττικής και τον Νίκο Π. Γεωργακόπουλο από Βάχλια Γορτυνίας, Εκπαιδευτικό επίσης Συγγραφέα για τις πάντα χρήσιμες συμβουλές που μου έδιναν όταν χρειαζόμουν. Ευχαριστώ τον Τάσο Ι. Μπιρμπίλη και το Χρήστο Η. Μήτσια που πρόθημα και με ευχαρίστηση μου παραχωρούσαν το φωτογραφικό τους αρχείο.

αΦιερωςή Αφιερώνω τούτο το βιβλίο στη μνήμη των γονιών μου, των αδελφών μου, των συναδέλφων μου συγγενών και φίλων που έχουν φύγει από τη ζωή. Από αυτούς διδάχτηκα την αγάπη, τον αλληλοσεβασμό και την αξιοπρέπεια. Η μνήμη όλων αυτών με οδήγησε στην ιδέα να δημιουργήσω και να ολοκληρώσω αυτό το έργο. Επίσης στην σύζυγό μου Πότα-Παναγιώτα το γένος Δ. Κωτσάκου που με το δικό της τρόπο μου συμπαραστέκεται και είναι πάντα δίπλα μου. Ιδιαίτερα την ευχαριστώ. Τ. Σ.

Π ινακ α ς Π εριε χομένων ΚΕΦΑ Λ ΑΙΟ 1 0 Προκαταρκτικά - Προλεγόμενα - Εισαγωγικά.

..............................................................................................................

1 - 29

................................................................................................................

30 - 31

.........................................................................................................................................................

ΚΕΦΑ Λ ΑΙΟ 2 Ο Αγ. Νικόλαος. Προστάτης των Παντοπωλών. Εξωκκλήσι Αγ. Νικολάου.

Ονόματα Αφιερωτών Εικόνας του 1862. Εικόνα Αγ. Μάρκου.

..........................................................................................................................

....................................................................................................................................................................

Ονόματα Φονευθέντων και Πληγωμένων από την Πυρκαγιά του 1872.

............................................................

Εικόνες Παντοπωλών και Εμπόρων στο Εξωκκλήσι Αγ. Νικολάου 1948 - 2008.

ΚΕΦΑ Λ ΑΙΟ 3

...............................................

36 - 42

Οδηγός Παντοπωλών και Εμπόρων Τροφίμων, Ενός και πλέον Αιώνα.

..............................................................

...........................................................

Καταγραφή Παντοπωλών και Εμπόρων Τροφίμων. 1908 - 1909 & 1935.

Καταγραφή Εμπόρων, Λαδέμπορων, Κηροποιών, Ποτοποιών, Παντοπωλών έως 2008.

ΚΕΦΑ Λ ΑΙΟ 4

..............................

45 - 47

....................................................................................

48 - 49

Παντοπώλες και Έμποροι Τροφίμων ενός και πλέον Αιώνα.

Περιγραφή Καταστημάτων με Κέντρο την Πλατεία Αγ. Βασιλείου. Καταστήματα επί της Πλατείας Αγ. Βασιλείου.

.......................................................................

50 - 51

..............................................................................................................

52 - 53

Οδός Ουάσιγκτον - Καλαμών και στις γύρω παρόδους.

...........................................................................................

Δρόμος προς Παναρκαδικό Νοσοκομείο και γύρω παρόδους. Οδός Ταξιαρχών.

54 - 63

...............................................................................

64 - 69

.........................................................................................................................................................................

70 - 74

Οδός Εθνικής Αντιστάσεως και Δρόμος Καλαβρύτων.

...............................................................................................

Οδός Μαντινείας νυν Τάσου Σεχιώτη και Αγ. Κωνσταντίνου.

..................................................................................

79 - 82

.......................................................................................................................

83 - 84

.............................................................................................................................

85 - 88

Οδός Αγ. Βαρβάρας νυν 28ης Οκτωβρίου. Οδός Γεωργίου Α΄ και γύρω παρόδους.

Οδός Παλλαντίου νυν Ηρώων Πολυτεχνείου. Πλατεία Κολοκοτρώνη.

...............................................................................................................

89 - 90

............................................................................................................................................................

Δρόμος Σπάρτης νυν Γρηγορίου Λαμπράκη και γύρω παρόδους.

.........................................................................

92 - 95

....................................................................................................................

.....................................................................................................................................................................

.................................................................................................................................................................

98 - 99

.....................................................................................................................................................................

100 - 102

Οδός Ναυπλίου νυν Ελευθερίου Βενιζέλου. Οδός Γρηγορίου Ε΄.

75 - 78

Περιοχή Μπασιάκου.

ΚΕΦΑ Λ ΑΙΟ 5 0 Οινοπαντοπωλεία.

Καλλιέργεια Αμπελιού. Τρύγος. Μεταφορά και πάτημα Σταφυλιού. Τσιπουριές τέσσες. Μεταφορά μούστου και βαγένι.

......................................................................

103 - 105

...................................................................................................

106 - 109

Καπηλειά, Βαγένια, Αποστακτήρας, Οινοπαντοπωλείο, Οινοπαντοπώλης.

......................................................

110 - 111

...........................................................................................................................

112 - 113

...............................................................................................................................

114 - 116

ΚΕΦΑ Λ ΑΙΟ 6 Ο Μετρητίκια. Παλιές μονάδες Μέτρησης. Πήχης, Καντάρι, Ζυγαριά, Πλάστιγγα.

Τάρα, Οκά, Κιλό, Γαλόνι, Λίτρο, Γράδο. Δοχεία μέτρησης υγρών.

............................................................................

117 - 119

.....................................................................................................

120 - 121

.....................................................................................................................................................

122 - 123

ΚΕΦΑ Λ ΑΙΟ 7 0 Βιογραφικά Παντοπωλών και Εμπόρων Τροφίμων. Αγριοστάθης Γ. Δημήτριος. Αθανασιάδης Δ. Ηλίας.

.............................................................................................................................................................

Αθανασιάδης Αθ. Ιωάννης.

.....................................................................................................................................................

Αναστασόπουλος Νικήτας ή Μοντέλος.

...........................................................................................................................

124 - 125 126 - 127 128 - 129

Ανδριανόπουλοι Ιωαν. Αδελφοί.

...........................................................................................................................................

130 - 131

Αντωνίου Κ. Αδελφοί.

...............................................................................................................................................................

132 - 133

Γιαλής Κ. Αριστείδης.

.................................................................................................................................................................

134 - 135

..............................................................................................................................................................

136 - 137

Γιαλής Κ. Παναγιώτης.

Γκόνης Αναστ. Κωνσταντίνος ή Λαλάκος.

.........................................................................................................................

Δεληγιάννης Δημήτριος και Αγγελής Δ. Δεληγιάννης. Δημόπουλος Χ. Δημήτριος.

140 - 141

.....................................................................................................................................................

142 - 143

.................................................................................................................................................

144 - 145

.............................................................................................................................................

146 - 147

...................................................................................................................................................................

148 - 149

Δημόπουλος Δ. Παρασκευάς. Καλαμαράς Αναστ. Ευάγγελος. Καλδής Β. Γεώργιος.

................................................................................................

138 - 139

Καλομπράτσος Π. Γεώργιος. Κάνταρου Ευ. Αδελφοί.

...................................................................................................................................................

150 - 151

.............................................................................................................................................................

152 - 153

Κάνταρος Ευ. & Γιαννούκος Ιωαν.

.......................................................................................................................................

154 - 155

Καρναβέζος Δ. Αθανάσιος & Υιοί.

........................................................................................................................................

156 - 157

................................................................................................................................................................

158 - 159

........................................................................................................................................................................

160 - 161

............................................................................................................................................................................

162 - 163

Κλήρος Χρ. Γεώργιος. Κόλλιας Ιωάννης. Κόντος Σπύρος.

Κορατζόπουλος Δημήτριος.

...................................................................................................................................................

164 - 165

..........................................................................................................................................................

166 - 167

......................................................................................................................................................................

168 - 169

Κοσμόπουλος Βασίλειος. Κοτσώνη Αδελφοί.

Κουλολιάς Σπ. Δημήτριος.

........................................................................................................................................................

170 - 171

Λάγγας Αναστ. Γεώργιος.

.........................................................................................................................................................

172 - 173

Μάμαλης Αναστ. Νικόλαος & Υιοί.

......................................................................................................................................

174 - 175

..................................................................................................................................................................

176 - 177

......................................................................................................................................................................

178 - 179

.................................................................................................................................................................

180 - 181

Μάντης Γ. Αντώνιος. Μήτσιας Χρήστος. Μίγγινας Κ. Σταύρος.

Μπαζιωτάκης Ε. Αθανάσιος. Μπίρης Γ. Νικ.

..................................................................................................................................................

182 - 183

...............................................................................................................................................................................

184 - 185

Ξένος Γ. Ιωάννης.

.........................................................................................................................................................................

Οικονόμου Δ. Αδελφοί.

.............................................................................................................................................................

Παναγιωτόπουλος Γρηγόρης.

................................................................................................................................................

Παπαναστασίου Αναστ. Θεόδωρος.

186 - 187 188 - 189 190 - 191

...................................................................................................................................

192 - 193

Παπαντωνίου Κωνσταντίνος.

...............................................................................................................................................

194 - 195

Παυλόπουλος Κωνσταντίνος.

...............................................................................................................................................

196 - 197

Σαραντόπουλος Αθαν. Παναγιώτης.

..................................................................................................................................

198 - 199

Σκαλίδης Αρ. Αντώνης.

.............................................................................................................................................................

200 - 201

Σούντρης Γ. Ευστράτιος.

...........................................................................................................................................................

202 - 203

Σταματόπουλος Γ. Θεόδωρος.

...............................................................................................................................................

Σωτηρακόπουλοι Γ. Αδελφοί.

.................................................................................................................................................

206 - 207

......................................................................................................................................................

208 - 209

Τουρλούκη Β. Αφοι. .......................................................................................................................................................................

210 - 211

Τσιπιανιτόπουλος Δ. Βασίλειος.

Ταλούμης Χαρ. Δημήτριος.

Τσόπελας Ευθ. Γεώργιος. Τσουτσάνης Γ. Αθανάσιος.

............................................................................................................................................

212 - 213

..........................................................................................................................................................

214 - 215

.......................................................................................................................................................

216 - 217

Παπαδιονυσόπουλος - Σαμαντούρος - Τσουτσάνης. Τσουτσάνης Γ. Ιωάννης.

204 - 205

..................................................................................................

218 - 219

............................................................................................................................................................

220 - 221

10 Τσουτσάνης Γ. Παναγιώτης.

...................................................................................................................................................

Τσουτσάνης Γ. Βασίλειος & Μιχάλης.

222 - 223

..................................................................................................................................

224 - 225

Τσούτσουβας Δημήτριος.

.........................................................................................................................................................

226 - 227

Φέλιος Σωτ. Αθανάσιος.

...........................................................................................................................................................

228 - 229

......................................................................................................................................................

230 - 231

Χριστόπουλοι Γρ. Αδελφοί.

Χρονάς Χρ. Δημήτριος ή Λίτζος. Χωματά Ιωαν. Αδελφοί.

ΚΕΦΑ Λ ΑΙΟ 8

...........................................................................................................................................

232 - 233

...........................................................................................................................................................

234 - 235

Ο Άνθρωπος, η Φύση, το Εμπόριο και το Παραεμπόριο.

...........................................................................................

236 - 237

......................................................................................................................

238 - 239

........................................................................................................................................................

240 - 242

Η Ζωή του Τσοπάνη και η Προσφορά του. Ο Άνθρωπος και η Φύση.

Μεταπράτες και Παραεμπόριο.

............................................................................................................................................

243

....................................................................................................................................................

244

..............................................................................................................................................................................

245

Ζωικά και Φυτικά Τρόφιμα. Υγιές Εμπόριο.

ΚΕΦΑ Λ ΑΙΟ 9

Αναφορά στα Καταστήματα Τροφίμων.

............................................................................................................................

Μπακάλης, Παντοπώλης, Εδώδιμα, Αποικιακά.

246 - 247

............................................................................................................

248 - 251

....................................................................................................................................................................

252

ΚΕΦΑ Λ ΑΙΟ 10 0 Ιστορία του Τυριού.

Προέλευση και ιδιότητες του Γάλακτος.

...........................................................................................................................

253 - 255

......................................................................................................................................

256 - 258

..........................................................................................................................................................

259

Επεξεργασία Βουτύρου, Γάλακτος. Επεξεργασία Γιαουρτιού.

Παραδοσιακά Προϊόντα Γάλακτος. Μαλακά και σκληρά Τυριά.

.....................................................................................................................................

260

.....................................................................................................................................................

261 - 264

Γραβιέρα Τριπόλεως και Κεφαλογραβιέρα.

.......................................................................................................................

Υποπροϊόντα του Γάλακτος και Ορός Γάλακτος.

ΚΕΦΑ Λ ΑΙΟ 11

265 - 266

...........................................................................................................

267

............................................................................................................................

268 - 271

Τυροκομεία ή Μπακαλιά της Αρκαδίας.

ΚΕΦΑ Λ ΑΙΟ 12 0 Βιοτεχνίες Επεξεργασίας Γάλακτος (Τυροκομεία) που Λειτουργούν στη Μαντινεία το 2009.

ΚΕΦΑ Λ ΑΙΟ 13

.....................

272 - 273

...............................................................................................................................................................................

274 - 275

Φυτικά Έλαια.

Ελιά και Ελαιόλαδο.

....................................................................................................................................................................

276 - 283

Αραβοσιτέλαιο, Αραχιδέλαιο, Βαμβακέλαιο, Σπορέλαιο, Σησαμέλαιο.

..................................................................

284 - 285

Κακαόλιπος, Ηλιέλαιο, Λινέλαιο, Καπνέλαιο, Κοκκέλαιο, Φοινικέλαιο.

..................................................................

286 - 289

ΚΕΦΑ Λ ΑΙΟ 14 Ζωικά Λίπη.

...................................................................................................................................................................................

Υδρογονωμένα Ιχθυέλαια σε λίπος.

....................................................................................................................................

290 - 293 294 - 295

ΚΕΦΑ Λ ΑΙΟ 15 0 Παρασκευή Σαπουνιού. Κερήθρα, Κεριά.

..........................................................................................................................

296 - 303

Αλίπαστα.

......................................................................................................................................................................................

304 - 305

Βακαλάος.

......................................................................................................................................................................................

306 - 307

ΚΕΦΑ Λ ΑΙΟ 16 0

Σαρδέλα, Αντζούγια, Γαύρος. Ρέγκα, Λακέρδα. Σκουμπριά, Τσίρος.

.................................................................................................................................................

308 - 309

..........................................................................................................................................................................

310 - 311

.....................................................................................................................................................................

312 - 313

Αβγοτάραχο, Χαβιάρι.

...............................................................................................................................................................

314 - 315

Ταραμάς, Μπρίκ, Χταπόδι, Σουπιά, Καλαμάρι.

...............................................................................................................

316 - 319

ΚΕΦΑ Λ ΑΙΟ 17

Δημητριακά.

..................................................................................................................................................................................

320 - 321

Ο Προϊστορικός Άνθρωπος.

...................................................................................................................................................

Σπορά, Θέρος, Αλώνισμα, Άλεσμα, Φούρνισμα. Καλαμπόκι, Κριθάρι, Σίκαλη.

ΚΕΦΑ Λ ΑΙΟ 18

322

.............................................................................................................

323 - 326

..................................................................................................................................................

327

Όσπρια, Φασόλια, Φακές, Κουκιά.

.......................................................................................................................................

Λαθούρι, Αρακάς, Ρεβίθια, Ρύζι, Σόγια.

328 - 329

..............................................................................................................................

330 - 331

.....................................................................................................................................

332 - 333

ΚΕΦΑ Λ ΑΙΟ 19 0 Ξηροί καρποί, Καρύδια, Αμύγδαλα.

Φιστίκια, Σύκα, Φουντούκια, Κάστανα. Καστανάς και Ύπαιθρος.

.............................................................................................................................

334 - 335

..........................................................................................................................................................

336 - 337

ΚΕΦΑ Λ ΑΙΟ 20 0 Τριχιά, Σχοινί, Τσουβάλι, Λινάρι, Κάνναβη. Φωτογραφίες που Σπανίζουν.

........................................................................................................................

338 - 341

................................................................................................................................................

342 - 343

ΚΕΦΑ Λ ΑΙΟ 21 Ο Πρόσθετα, Χειρόμυλος, Αλυκές, Αλατωρυχείο. Διάφορα μπαχαρικά και Καφές.

..............................................................................................................

344 - 349

............................................................................................................................................

350 - 352

Αυτοφυή και καλλιεργούμενα αρωματικά αρτύματα.

................................................................................................

353 - 357

....................................................................................................................................................................................

358 - 360

ΚΕΦΑ Λ ΑΙΟ 22 Ο Νομίσματα.

Χαρτονομίσματα από 1822 - 2001.

......................................................................................................................................

361 - 368

Νομίσματα μεταλλικά 1828 - 2001.

.....................................................................................................................................

369 - 371

........................................................................................................................................................

372 - 375

ΚΕΦΑ Λ ΑΙΟ 23 Ο Πύλες, Βρύσες, Δεξαμενή.

ΚΕΦΑ Λ ΑΙΟ 24

Πηγάδια, Υδρόμυλοι, Ανεμόμυλοι.

........................................................................................................................................

376 - 379

ΚΕΦΑ Λ ΑΙΟ 25 Ο Χάνια, Κρασοπουλειά, Παντοπωλεία. Πεταλωτές και Αμαξάδες.

ΚΕΦΑ Λ ΑΙΟ 26

.................................................................................................................................

380 - 387

........................................................................................................................................................

388 - 389

Αχθοφόροι. Καραγωγείς και Υποζύγια.

ΚΕΦΑ Λ ΑΙΟ 27

..............................................................................................................................

Άνθρωποι του μόχθου και τα παιδιά θαύμα.

ΚΕΦΑ Λ ΑΙΟ 28

..................................................................................................................

394 - 405

..............................................................................................................

406 - 408

...............................................................................................................................................................................

409 - 411

Αφέντες και Δούλοι - Αφεντικά και Υπάλληλοι.

ΚΕΦΑ Λ ΑΙΟ 29 Ντοκουμέντα.

390 - 393

Αρχαιρεσίες Παντοπωλών 1935.

...........................................................................................................................................

Γενική Συνέλευση Παντοπωλών 1957. Βοηθητικές Πηγές. Δύση Μικρομεσαίων.

412

.................................................................................................................................

413

.......................................................................................................................................................................

414

.................................................................................................................................................................

415

Επίλογος. Φωτογραφίες Παντοπωλών και Εμπόρων που έχουν φύγει από τη Ζωή. Ντοκουμέντα και Διαφημιστικές Μακέτες 19ου και 20ου αιώνα.

......................................

416 - 421

...............................................................................

422 - 429

Η ζυγαριά του μπακάλη.

Π ροΛογος Το βιβλίο αυτό δεν είναι δημιουργία φαντασίας, αλλά αγώνας και μνήμες ενός ανθρώπου που ακολούθησε τα ίχνη μιας ολόκληρης ζωής, που μπορεί να γλίστρησε στο πέρασμα του χρόνου, αλλά στη σκέψη του και στην καρδιά του παραμένει ζωντανή παρέχοντας αυθεντικά στοιχεία για τη συγγραφή . Ο συγγραφέας αναφέρεται στην κατηγορία των ανθρώπων που πάνω από το επαγγελματικό τους συμφέρον ένιωθαν τη χαρά και την πίκρα των ανθρώπων τους, συμπάσχανε μαζί τους, βρισκόντουσαν στις καλές και στις δύσκολες ώρες. Πρόκειται για τους Εμπόρους της Τριπολιτσάς με την ευρύτερη σημασία του όρου, περιλαμβάνοντας παραγωγούς αγαθών, βιοτέχνες που διέθεταν στους εμπόρους τα προϊόντα τους στην Τρίπολη, η οποία λόγω της γεωγραφικής της θέσης, αποτέλεσε σημαντικό παράγοντα εμπορικής και κοινωνικής δραστηριότητας. Οι κάποτε μιας άλλης εποχής επαγγελματίες, ζούσαν και ακτινοβολούσαν αγάπη, ανθρωπιά και καλοσύνη. Όταν οι αξίες αυτές δεν εμπορευματοποιούντο, τότε η ζωή είχε νόημα και ομορφιά. Σήμερα αυτή η ανθρώπινη σχέση ήδη έχει εκλείψει. Η επιδίωξη μεγιστοποίησης του κέρδους δημιουργεί συνθήκες ανασφάλειας και πολιτιστικής υποβάθμισης, που διασπούν την κοινωνική σχέση και συνοχή. Οι φίλοι γίνονται συνεταίροι, οι συγγενείς πελάτες, οι ανθρώπινες σχέσεις δημόσιες σχέσεις, με αποτέλεσμα η εντιμότητα να μεταλλάσσεται σε ικανότητα ανταγωνισμού και εξαπάτησης. Οι νέες γενιές οδηγούνται σε αδιέξοδα. Διαισθάνονται ότι δεν είναι εύκολο πλέον να ανήκουν στον εαυτό τους, μπαίνουν σ' ένα ανελέητο παιχνίδι ανταγωνισμού. Προσπαθούν να αντιδράσουν, να διαμαρτυρηθούν, επαναστατούν, αλλά σε ποιούς να απευθυνθούν; Άγνωστο. Οι αποφάσεις παίρνονται σε κέντρα μακρινά και σκοτεινά. Η παγκοσμιοποίηση και η νέα τάξη πραγμάτων, δεν απειλούν μόνο την αξιοπρέπεια του ανθρώπου, αλλά οδηγούν ολόκληρο το φυσικό κόσμο, τον πυρήνα της ζωής, σε επικίνδυνες μεταλλάξεις και καταστροφές. Η μικρή αυτή ιστορική έρευνα που επιχειρείται, φιλοδοξεί να αποδείξει πως η επαγγελματική καταξίωση των εμπόρων και βιοτεχνών συμπολιτών μας, κάποτε χρωματιζόταν από κοινωνική ανθρωπιά και ευαισθησία. Θα πρότεινα μάλιστα στους νεότερους, να μην απομακρυνθούν απ' αυτή, διότι είναι στέρεα συνυφασμένη με ελληνοπρεπή παιδιά και ανθρωπιστική παράδοση. Γιατί όταν η ζωή αρνείται τις ρίζες της, τότε η μνήμη, η παράδοση και η αγάπη καθυστερούν και πέφτουν σε λήθαργο. Προσπάθεια αυτού του βιβλίου είναι να φρεσκάρει μνήμες και να δώσει να καταλάβουν οι επερχόμενες γενεές, πως υπάρχουν πράγματα που δεν πουλιούνται στις αγορές και στο εμπόριο. Δεν παζαρεύονται με το κεφάλαιο και δε χωράνε στο τσουβάλι της παγκοσμιοποίησης, γιατί είναι μνήμη, είναι παράδοση, είναι η ιστορία των προγόνων μας και των γονιών μας. Είναι η δική μας ιστορία και δεν πρέπει να την αφήσουμε να σβήσει και να ξεχαστεί. Μέρος αυτής της ιστορίας είναι τα έργα και οι ημέρες αυτών των ανθρώπων, που έγιναν γεφύρια για να περάσουν οι ογκόλιθοι της δήθεν ανάπτυξης και του πλουτισμού. Σήμερα το παγκόσμιο κεφάλαιο των πολυεθνικών εταιριών και των πολυκαταστημάτων έγινε οδοστρωτήρας και ισοπεδώνει τα πάντα. Σήμερα οι νέοι δεν έχουν πια, μήτε γη να ζευγαρίσουν, μήτε χώμα να καρπίσει. Και το αύριο αβέβαιο. Έγραψα τούτο το βιβλίο σε μιαν εποχή που όλα αλλάζουν, που όλα αλλοιώνονται, που όλα «βιάζονται» και παραβιάζονται και η φύση είναι βαριά λαβωμένη. Έγραψα τούτο το βιβλίο, ελπίζοντας ότι θα φρεσκάρει μνήμες πολλών νέων ανθρώπων που μεγάλωσαν μέσα σε οικογένειες του μόχθου και σήμερα χάρη στον αγώνα των γονιών τους και των προγόνων τους είναι επιστήμονες και πολλοί κατέχουν εξέχουσες θέσεις στην κοινωνία. Γόνοι των μικρομεσαίων εμπόρων, παντοπωλών κ.α. μην θυμάστε μόνο το χρέος που σας οφείλει ο πελάτης σας ή ο συνεργάτης σας από τις συναλλαγές σας, να θυμάστε ότι έχετε κι' εσείς ένα μεγάλο και ιερό χρέος προς όλους αυτούς που μόχθησαν για να σας αναθρέψουν, για να σας μεγαλώσουν, για να σας σπουδάσουν και να σας κάνουν χρήσιμους στην κοινωνία. Είναι χρέος, μνήμης και ιστορίας. Αυτό να το θυμάστε και να το κρατήσετε όχι μόνο για εσάς, αλλά να το μεταφέρετε και στις επερχόμενες γενεές.

τ. ς

Ιδρύθηκε το έτος 1920.

ςυ ν τ ο μ ο βι ο γ ραΦ ι κο Γεννήθηκα το έτος 1935 στην Τοπόριστα νυν Θεόκτιστο Γορτυνίας. Στο Θεόκτιστο έζησα τα πρωτινά μου χρόνια. Στο Θεόκτιστο ορθοστάτησα κι’ έκανα την πρώτη στράτα. Περπάτησα ξυπόλυτος, έβγαλα λιθαροπάτια. Δοκίμασα τ’ άγουρα φρούτα της αυλής, το πρίσκαλο από τη συκιά και το γκόρτσο από τη γκορτσιά. Από πολύ μικρός φύλαξα τα γιδοπρόβατά μας. Έζησα και γνώρισα τη ζωή του τσοπάνη και της αγροτιάς. Όσο για γραμματικές γνώσεις, παραλίγο να τελειώσω όλο το δημοτικό σχολείο. Για τα τότε δύσκολα χρόνια που ήρθα στη ζωή, πρέπει να αποτελούσα εξαίρεση από τα άλλα παιδιά της ηλικίας μου στο χωριό και οι λόγοι ήταν πολλοί και διάφοροι. Πατέρα δεν γνώρισα, έφυγε από τη ζωή όταν ήμουν ενός χρόνου. Η Μάνα πολύ καλή και δυνατή, γυναίκα και άντρας μαζί. Τα χρόνια δύσκολα, τέσσερα αδέλφια ανήλικα, πόλεμοι και κατοχή. Έτος 1943, το τότε πολιτικό σύστημα στην οικογένειά μας κόλλησε την ταμπέλα των κομμουνιστών, έτσι κι’ εγώ σε ηλικία 7- 8 χρονών γνώρισα και γεύτηκα την εις βάρος μας διαφορετική συμπεριφορά των ανθρώπων που είχαν εμπλακεί στο τότε καθεστωτικό σύστημα. Στη συνέχεια δημιουργήθηκε ο εμφύλιος πόλεμος, διώξεις και κυνηγητό. Το 1948 σε ηλικία δωδεκάμισι χρονών υποχρεώθηκα να φτάσω στην Τρίπολη με τα πόδια. Παρόλη την μικρή μου ηλικία τα ανωτέρω χρόνια ήταν δίδαγμα και εμπειρία, ήταν το πρώτο αλλιώτικο σχολειό που πέρασα. Έφτασα στην Τρίπολη δυνατός, σκληραγωγημένος και ατσαλωμένος, έτοιμος για να αντιμετωπίσω όλες τις δυσκολίες που θα συναντούσα. Στην Τρίπολη βρήκα δουλειά, δούλεψα και συνεργάστηκα με σωστούς και καλούς ανθρώπους. Μετά από περίπου πέντε χρόνια υπάλληλος στα είδη τροφίμων και σε ηλικία δεκαεπτά χρονών Άνοιξα δικό μου παντοπωλείο. Σαν νέος επαγγελματίας παρ’ όλες τις αντίξοες συνθήκες που υπήρχαν τη δεκαετία του 1950 ασχολήθηκα με το συνδικαλισμό, πήρα μέρος σε διάφορους Συλλόγους και σε διάφορες επιτροπές, άλλοτε σαν μέλος των Δ.Σ και άλλοτε σαν επικεφαλής αυτών. Ήμουν και είμαι εργασιομανής, τελειομανής, ανήσυχος, πάντα συζήταγα και έκανα πρόβλεψη για την άλλη ημέρα. Επαγγελματικές δραστηριότητες αρκετές. Στο οικογενειακό μου βιογραφικό που υπάρχει στο βιβλίο, τα ανωτέρω γραφόμενα αναφέρονται λεπτομερέστερα. Η σχέση μου με τα πολιτιστικά, με την παράδοση και τα γραφόμενά μου, δεν είναι τωρινά, είναι βιώματα μιας ολόκληρης ζωής. Τις δεκαετίες 1940 -1950 που είχα εγκατασταθεί στην Τρίπολη και στην καμαρούλα με την αυλή που έμενα, όταν μπορούσα πάντα έγραφα. Έγραφα για τη ζωή μου και τα δρώμενα της οικογενείας μου. Έγραφα επιστολές σε πολλούς και για πολλά που ποτέ δεν εδόθησαν και ποτέ δεν ταχυδρομήθηκαν, ποιήματα και σάτιρες που ακόμη παραμένουν γραμμένα σε ξεθωριασμένες κόλλες χαρτί, ίσως κάποτε κυκλοφορήσουν και θα έχουν τη δική τους σημασία, θα έχουν τη σημασία τους διότι έχουν γραφτεί από έναν έφηβο, έναν νέο που έζησε κάποια γεγονότα και ήταν νωπά στη μνήμη του. Μετά την μεταπολίτευση δραστηριοποιήθηκα πιο ενεργά με τα πολιτιστικά, με την παράδοση, αλλά και με τη συγγραφή. Κάποια έργα μου έχουν κυκλοφορήσει, αλλά εγώ σε αυτά δεν χρειάζεται να αναφερθώ. Λίγα λόγια για το βιβλίο που έχετε στα χέρια σας και αναφέρεται στα παντοπωλεία και στα καταστήματα τροφίμων. Ο πρόλογος και η εισαγωγή του βιβλίου αναφέρουν τους λόγους για τους οποίους κατά τη γνώμη μου έπρεπε να κυκλοφορήσει και αυτό το βιβλίο. Ότι γράφω και ότι προγενέστερα έχω γράψει δεν είναι από χόμπι, είναι κατάθεση ψυχής, είναι μνήμες, είναι βιώματα δουλειάς και ενασχόλησης πολλών δεκαετιών. Τρίπολη 2009. Τάσος Γ. Σωτηρακόπουλος.

Λ α δι - τυρι - τυρογα Λο & α Λμυρα

Από το Λιόφυτο στο Τραπέζι μας.

Γαλακτοκομικά προϊόντα.

Αλίπαστα.

«Αν ξύσετε έναν παλιό μπακάλη στο αίμα του θα βρείτε αλμύρα, τυρόγαλο και σαλαμούρα». Στο σώμα του θα βρείτε όλα τα «παράσημα», του αγώνα για την επιβίωση. Στην ψυχή του θα βρείτε την ανθρωπιά, την καλοσύνη και το συναίσθημα.

Ουδείς μπακάλης έλεγε, πως ο Μπακαλιάρος του ήταν αναμμένος. Και ότι το λάδι του είχε μούργα. Βερεσές. Όποιος μπακάλης πουλούσε βερεσέ, είχε άδειο μπεζαχτά. Φεσάς. Νέο μπακάλη γύρευε, ξανά να βολευτεί. 21ος Αιώνας. Φτωχός έμπορος χωρίς χρέη, ευλογημένος πλούτος. Άγχος και ανυπομονησία. Πέντε δράμια υπομονή, αξίζουν ένα λίτρο μυαλό.

1950 Ανατολή Εργασία. Ανοικοδόμηση. Ανάπτυξη. Πρόοδος.

τα ςος γ. ς ωτήρακοΠουΛος Μπακαλοϋπάλληλος το 1950

Μόνος μου χάραξα το δρόμο της ζωής μου. Στη ζωή μου έμαθα να παραμένω όρθιος. Παραμένω πάντα όρθιος μαθαίνοντας. Παραμένοντας όρθιος πάντα ήλπιζα. Μαθαίνοντας. Ελπίζοντας. Περιμένοντας. Πολλές φορές και πικραμένος, αλλά όρθιος. Τάσος Γ. Σωτηρακόπουλος.

α νθρωΠοι του μ οχθου, τής ς κεΨής , τής ς οΦια ς , τής Π ερις υΛ Λογής .

Σπορά.

Θέρος.

Αλώνισμα.

Λίχνισμα

Ξεκούραση, Σκέψη και Περισυλλογή.

α Πο του ς Π ρογονου ς μα ς Π ήραμε : ο τι ε ΠρεΠε να Π αρου με : α ν Π ήραμε .

Άκουε γέρου συμβουλή και παιδεμένου γνώση. Ο παιδεμένος γέροντας, που έρχεται από τα παλιά, έχει πολλά να δώσει.

Πόσες φορές δεν θυμηθήκαμε και πόσες φορές δεν μνημονεύσαμε, τους γονείς και προ γονείς, που ανασέρνοντας και σκαλίζοντας γλυκιές και τραγικές θύμισες αιώνων, μας διηγούνταν ιστορίες, παροιμίες και παραμύθια. Από τέτοιους γέροντες βγήκαν οι Παροιμίες και η Λαϊκή Σοφία. Γιατί τα Παλαιικά πρωτινά λόγια, γίνανε Παραμύθια, Παροιμίες, Πρόλογος και Σοφία; Γιατί ήταν το καταστάλαγμα Αιώνων, Πείρας, Ιδέας και Μόχθου των Ανθρώπων. Γιατί μιαν άλλη εποχή, η Αγάπη γινόταν λατρεία και η λατρεία που έβγαινε από το γονικό σπίτι, ήταν ευλογία Θεού κ' ανθρώπων. Τι θα πούμε και τι θα μεταφέρουμε στις επερχόμενες γενεές, που στην πραγματικότητα δεν έχει μείνει ούτε ιερό, ούτε όσιο. Όλα έχουν μεταλλαχτεί και όλα έχουν μασκαρευτεί. Η Τιμή έχει καταπατηθεί, η Καλοσύνη δεν γίνεται πιστευτή, ο Ιδρώτας κλέβεται, η Αγάπη κάθε στιγμή Σταυρώνεται, η Αλήθεια θάφτεται, η Λόξα γίνεται Δόξα και η Ζωή πεθαίνει πριν γεννηθεί.

Εισαγωγή Αγαπητοί αναγνώστες. Αξιόλογα βιβλία, ιστορικά, κοινωνικά και άλλα για την Τρίπολη, έχουν γράψει συγγραφείς και ιστοριογράφοι Τριπολιτσιώτες. Για την αγορά, το εμπόριο και τους εμπόρους της Τρίπολης, ειδήμονες και ειδικοί έχουν αναφερθεί και άλλοι θα αναφερθούν. Το συγκεκριμένο βιβλίο είναι ξεχωριστό και αναφέρεται στο επάγγελμα των παντοπωλών, των εμπόρων τροφίμων και των βιοτεχνών, όπως κηροποιοί, ποτοποιοί, γαλακτοκομικά προϊόντα και άλλα, που είχαν άμεση συνεργασία με τα ανωτέρω επαγγέλματα και γενικά αναφέρεται στα εδώδιμα προϊόντα. Σκοπό έχει να θυμίσει και να διατηρήσει στη μνήμη μας το εμπόριο που για αιώνες άκμαζε και ευημερούσε στην αγορά της Τριπολιτσάς. Αυτό το βιβλίο είναι καρπός βιωμάτων, δουλειάς και ενασχόλησης πολλών δεκαετιών και στο περιεχόμενο του αναφέρονται αυθεντικές μαρτυρίες και βιογραφικά παλαιών βιοτεχνών, παντοπωλών και εμπόρων τροφίμων, που σε όλη τους τη ζωή άσκησαν τα ανωτέρω επαγγέλματα και ελάχιστοι από τους παλιούς υπάρχουν σήμερα στη ζωή. Το βιβλίο γράφτηκε από έναν πρώην παντοπώλη, (μπακάλη), σήμερα συνταξιούχος του Τ.Ε.Β.Ε. τον Τάσο Γ. Σωτηρακόπουλο. Από μικρό παιδί δώδεκα χρονών ασχολήθηκα με τα είδη τροφίμων και το γενικό εμπόριο, πέρασα όλα τα στάδια του συγκεκριμένου επαγγέλματος, από υπάλληλος σε παντοπωλείο, υπάλληλος σε κατάστημα γενικού εμπορίου χοντρικής πώλησης, μετέπειτα παντοπώλης, βιοτέχνης επεξεργασίας γάλακτος, βιοτέχνης επεξεργασίας βουτύρου, εισαγωγέας γαλακτοκομικών προϊόντων από Ευρωπαϊκές χώρες κ,α. Κάποια στιγμή έρχεται το πλήρωμα του χρόνου και ο κύκλος δραστηριότητας των ανθρώπων κλείνει, αλλά το μυαλό και η καρδιά ορισμένων γυρίζουν πίσω, ψάχνουν νοερά και θυμούνται το διάβα της ζωής τους, σε αυτούς τους ανθρώπους ανήκω και εγώ. Θα γυρίσω εξήντα χρόνια πίσω και θα προσπαθήσω να θυμηθώ και να αναφερθώ σ' αυτά που έζησα και γνώρισα σαν εργαζόμενος και σαν επαγγελματίας, ιδιαιτέρως στα εδώδιμα προϊόντα που όλα αυτά τα χρόνια εργάστηκα, επεξεργάστηκα και εμπορεύτηκα. Θα προσπαθήσω να αφηγηθώ και να μεταφέρω μέσα από αυτό το βιβλίο τον τρόπο δουλειάς, τη σχέση συνεργασίας με τους συναλλασσόμενους και θα αναφερθώ στα εδώδιμα. Όπως αναφέρω και σε άλλες ενότητες του βιβλίου, εδώδιμο είναι ότι παράγει η φύση και είναι το σύνολο των φυτικών και ζωικών ουσιών που αποτελούν την τροφή του ανθρώπου. Είναι δύσκολο να γίνει αναφορά και ανάλυση στον πρόλογο και στην εισαγωγή για το περιεχόμενο του συγκεκριμένου βιβλίου. Το βιβλίο έχει πολλές ενότητες και αναφέρεται σε παντοπώλες, σε εμπόρους τροφίμων, σε καταναλωτικά προϊόντα μιας άλλης εποχής και σε άλλα πολλά. Για τον αναγνώστη είναι εύκολο να το ξεφυλλίσει και να επιλέξει το κεφάλαιο ή την ενότητα που μπορεί να τον ενδιαφέρει. Ιστορικά, σκοπό έχει να θυμίσει και να φρεσκάρει μνήμες παλαιών εδωδιμοπωλών, να δώσει και να διατηρήσει στη μνήμη των επερχόμενων γενεών τί σήμαινε συνεργασία, αλληλεγγύη, επικοινωνία και ανθρώπινη σχέση στην κάποτε δύσβατη πορεία των προγόνων τους προς την δημιουργία, την ανάπτυξη και την πρόοδο. Θα είχε μεγαλύτερο ενδιαφέρον αν μπορούσα να συγκεντρώσω περισσότερα στοιχεία για πολλούς ακόμη ανώνυμους αγωνιστές της ζωής και του μόχθου, αλλά δεν ήταν εύκολο. Μετά από πολλά χρόνια αγώνα και προσφοράς ως συνταξιούχος πλέον, θυμάμαι, αναπολώ και επαναφέρω στη μνήμη μου ότι έζησα όλα αυτά τα χρόνια, θυμάμαι συγγενείς, φίλους και συνεργάτες. Δυστυχώς δεν συναντώ σχεδόν κανέναν από όλους αυτούς που γνώρισα στο πέρασμα της επαγγελματικής μου δραστηριότητας. Οι πιο πολλοί έχουν εγκαταλείψει αυτόν τον μάταιο κόσμο και οι λίγοι που υπάρχουν όταν καμιά φορά συναντιούνται το μόνο που κουβεντιάζουν είναι, πώς έγινε η οκά τριακόσια και πώς το κατοστάρι του κρασιού έγινε κατρούτσο, πράματα χωρίς κανένα ενδιαφέρον. Μέσα σε αυτή την ομίχλη που σκεπάζει τους πρώην επαγγελματίες συνταξιούχους του Τ. Ε .Β .Ε. όπου ανήκω κι' εγώ, αισθάνθηκα την υποχρέωση, αλλά και την ανάγκη να γράψω και να αναφερθώ σε αυτά που γνώρισα κι' έζησα μες το πετσί μου, σαν υπάλληλος, και σαν επαγγελματίας επί 60 χρόνια. Τα αναφερόμενα στο βιβλίο δεν τα έζησα μόνο εγώ και δεν είναι μόνο δικά μου, διότι κι' εγώ τα διδάχτηκα από πολύ πιο παλιούς επαγγελματίες που ήταν σωστοί και είχαν γίνει δάσκαλοι στο είδος τους, μέσα από τον αγώνα και την εμπειρία που είχαν αποκτήσει πολύ πριν από εμένα.

Οι γραμματικές γνώσεις των παλαιών εμπόρων ήταν λίγες μέχρι ελάχιστες, αρκετοί ίσως να μην είχαν τελειώσει ούτε το Δημοτικό Σχολείο και ιδιαιτέρως οι μικρομεσαίας κατηγορίας έμποροι που ήταν η ραχοκοκαλιά των αγορών και των εργαζομένων. Το σίγουρο είναι ότι οι μικρομεσαίοι επαγγελματίες και βιοτέχνες μιας άλλης εποχής, έγιναν επαγγελματίες από εμπειρία και η εμπειρία καταγράφεται και εντυπώνεται μέσα από προσωπικούς αγώνες και βιώματα. Τα παιδιά που εργαζόντουσαν στις αγορές και στα διάφορα καταστήματα, για ν' αποκτήσουν εμπειρία και να γίνουν σωστοί πωλητές ή ακόμη και καταστηματάρχες, πρώτα έπρεπε να περάσουν από το «σχολείο του πεζοδρομίου». Τί σήμαινε «σχολείο ή και πανεπιστήμιο του πεζοδρομίου» που εκατομμύρια νέοι και μικρά παιδιά πέρασαν και μόχθησαν έως ότου καταφέρουν να σταθούν με αξιοπρέπεια στην κοινωνία. Έγιναν καρπαζοεισπράκτορες, έγιναν χαμάληδες και υποζύγια, πολλές φορές περπάτησαν ξυπόλυτα ή ακόμη και νηστικά. Από αυτό το σχολείο τα περισσότερα παιδιά εξελίχθηκαν σε σωστούς επαγγελματίες, έμαθαν τρόπους και συμπεριφορά, εργάστηκαν και συνεργάστηκαν με όλα τα κοινωνικά στρώματα, έγιναν ειδήμονες στο είδος τους. Αυτά τα παιδιά μέσα από τα προαναφερόμενα, γνώρισαν, διδάχτηκαν και δίδαξαν, ανθρωπιά, ευγένεια, και καλοσύνη. Γνώρισαν και συνεργάστηκαν με ανθρώπους δύσκολους και εύκολους, με σωστούς και μη σωστούς. Έμαθαν να ξεχωρίζουν τις κατηγορίες των πελατών τους και ανάλογα με τις απαιτήσεις του καθενός ήταν και η συμπεριφορά τους. Όπως προαναφέρω η τέχνη του πωλητή από αρχαιοτάτων χρόνων, μεταφερόταν από γενιά σε γενιά και από άνθρωπο σε άνθρωπο, ο κάθε πωλητής προϊόντων μέσα από την πείρα και την εμπειρία γινόταν τεχνίτης, γινόταν μάστορας στο είδος του, αποκτούσε κύρος και αρχές. Ένα κατάστημα τροφίμων μιαν άλλη εποχή μπορούσε να δημιουργήσει σταθερή και αξιόλογη πελατεία, όχι μόνο από την ποιότητα του προϊόντος, όχι μόνο λόγω καλής τιμής που μπορεί να διέθετε το κατάστημα, ή λόγω της τοποθεσίας και άλλων. Όλα αυτά συνέτειναν και έπαιζαν το ρόλο τους. Μεγάλο ρόλο όμως έπαιζε και ο τρόπος φέρεστε του πωλητή. Ένας πωλητής με καλό παρελθόν και με καλή συμπεριφορά, μπορούσε να κατακτήσει ακόμη και τους πιο δύσκολους ή και δύστροπους πελάτες και τέτοιοι πελάτες πάντα υπήρχαν και θα υπάρχουν. Λίγα λόγια για τον τύπο και το χαρακτήρα των πελατών, πώς ο σωστός παντοπώλης έπρεπε να τους αντιμετωπίζει για να τους κάνει δικούς του και μόνιμους πελάτες.

Αναποφάσιστος

Ο αναποφάσιστος πελάτης: είναι ανίκανος να αναλάβει πρωτοβουλία και δεν εμπιστεύεται ποτέ την ίδια του την επιλογή. Ο παντοπώλης θα έπρεπε να τον συμβουλεύσει καθαρά, να του δώσει σωστές πληροφορίες, έστω και αν δεν τις ζητούσε και να αποφύγει να τον βάλει σε δίλημμα.

Ανυπόμονος

Ο ανυπόμονος πελάτης: στερείται αντίληψης της εργασίας και την ανάγκη των άλλων, είναι απαιτητικός και ενοχλητικός. Ο παντοπώλης θα έπρεπε να προσπαθήσει να τον εξυπηρετήσει με σοβαρότητα και ψυχραιμία, προσπαθώντας να του δώσει να καταλάβει ευγενικά, ότι και οι άλλοι πελάτες έχουν το δικαίωμα να εξυπηρετηθούν χωρίς καθυστέρηση.

Απαιτητικός

Ο απαιτητικός πελάτης: δεν ικανοποιείται εύκολα και επιμένει υπερβολικά για πληροφορίες σχετικές με το αντικείμενο. Ο παντοπώλης θα έπρεπε να τον πληροφορεί λεπτομερειακά προσπαθώντας να τον πείσει με βάσιμα πειστικά επιχειρήματα, για να του δώσει να καταλάβει ότι το κατάστημά του διαθέτει σταθερή και καλή ποιότητα προϊόντων.

Αυθάδης

Ο αυθάδης πελάτης: έχει ύφος ανωτερότητας και δείχνει περιφρόνηση προς όλους, του λείπει η ευγένεια και πολλές φορές η στοιχειώδης ανατροφή. Ο παντοπώλης θα έπρεπε να συνεργάζεται και με τον αυθάδη και να είναι πιο ευγενικός, πιο πράος, και καθόλου περιφρονητικός, έτσι μπορεί να δείξει στον πελάτη του ότι υπάρχουν άνθρωποι με ευγένεια και καλοσύνη

Γκρινιάρης

Ο γκρινιάρης πελάτης: έχει την τάση να συγκεντρώνει την προσοχή του σε μικρολεπτομέρειες και δεν ικανοποιείται ποτέ από τις εξηγήσεις που του δίνονται. Ο παντοπώλης θα έπρεπε να του δίνει όλες τις διευκρινίσεις που ζητάει, προσπαθώντας να τον πείσει με τα πιο σοβαρά του επιχειρήματα.

Υπεροπτικος

Ο πελάτης που κρατά αποστάσεις: είναι ψυχρός, πολύ λιγομίλητος και ακατάδεκτος. Ο παντοπώλης θα έπρεπε να προσπαθήσει να κάνει εύκολη την επικοινωνία, με το να του επιδεικνύει την ποιότητα του προϊόντος, με πολύ ευγένεια και όσο το δυνατό με πολύ εγκαρδιότητα. Έτσι λειτουργούσαν οι πιο πολλοί καταστηματάρχες και αυτή τη συμπεριφορά είχαν. Όλα τα ανωτέρω που αναφέρω γινόντουσαν εκ μέρους των περισσοτέρων παλιών εμπόρων και παντοπωλών, με ευγένεια, με εγκαρδιότητα, με λεπτότητα, με ψυχραιμία, με τέχνη και με καθαρή αντίληψη των δυνατοτήτων τους προς τον πελάτη. Κυρίες και κύριοι, μέχρι πριν λίγες δεκαετίες όπως προαναφέρω αυτή ήταν η κοινωνία μας και η ζωή μας, όλοι και όλα ήταν αλληλένδετα και ανθρώπινα. Μια λαϊκή παροιμία λέει «όταν τα όργανα βαρούν στη γειτονία, περιμενέτα και στην αυλή σου». Αυτό έπαθαν γενικά οι μικρομεσαίες επιχειρήσεις στις ελληνικές αγορές.

Προβληματισμός Παντοπωλων Πριν 40 Χρονια Περιπου Τη δεκαετία του 1970 οι παντοπώλες και γενικά τα καταστήματα τροφίμων λιανικής πώλησης, στον Ελλαδικό χώρο, βλέποντας την καταιγίδα που ερχόταν από τις πολυεθνικές εταιρίες, τα Σούπερ Μάρκετ και τα πολυκαταστήματα που αναπτύσσονταν με γοργούς ρυθμούς στις χώρες της Ευρώπης αποφάσισαν κάτι να κάνουν για να κρατηθούν στις ελληνικές αγορές. Με πρωτοβουλία κάποιου έμπορου τροφίμων ονόματι Απόστολος Μαυρομάτης και αφού δημιούργησε τον κατάλληλο πυρήνα από παντοπώλες, αποφάσισαν για λογαριασμό των παντοπωλών σε όλη την Ελλάδα να δημιουργήσουν έναν Προμηθευτικό Συνεταιριστικό Οργανισμό Κοινοπραξιών Ελλάδος με τον τίτλο, Π. Ε. Π. Ε. Σ. Κ. Ε.. Στη συνδιάσκεψη της Δ.Ε.ΤΡΟ.Π. στη Θεσσαλονίκη που έγινε το Μάιο του 1980 συμμετείχαν 150 εκπρόσωποι παντοπωλιακών οργανώσεων από όλη την Ελλάδα και εκπροσωπούσαν 120.000 και πλέον μικρομεσαίους καταστηματάρχες τροφίμων. Η Συνδιάσκεψη οργανώθηκε από την Πανελλήνια. Ένωση. Παντοπωλιακών. Εταιρειών. Συνεταιρισμών. Κοινοπραξιών. Ελλάδος. Π. Ε. Π. Ε. Σ. Κ. Ε. Στην Τρίπολη από μια αρκετά μεγάλη μερίδα παντοπωλών έγινε κοινοπραξία και οργανώθηκε η ΠΡ. Ε. ΠΑ. Τ. Προμηθευτική. Εταιρεία. Παντοπωλών. Τριπόλεως. Οι κοινοπραξίες έγιναν με το σκεπτικό, η κάθε κοινοπραξία να δημιουργήσει μεγάλα καταστήματα λιανικής πώλησης γενικού εμπορίου τα λεγόμενα ΣΟΥΠΕΡ ΜΑΡΚΕΤ, ώστε να ελέγχει την έδρα της και να μην χωράει στην αγορά που εδρεύει ξένο πολυκατάστημα, διότι προέβλεπαν ότι το παγκόσμιο κεφάλαιο εξάπλωνε τα πλοκάμια του για να κυριέψει τις αγορές ανά τον κόσμο και οπωσδήποτε θα έφτανε και στην Ελληνική αγορά. Δυστυχώς ο Έλληνας ποτέ δεν συνέλαβε τις λέξεις συμμετοχή, συνεργασία, ή συνεταιρισμό, λέει ναι σε όλα, αλλά με το σκεπτικό, πόσο περισσότερο όφελος θα έχει σαν άτομο από το συμμέτοχό του, δηλαδή ο εαυτούλης του. Είναι και αυτός ένας λόγος που οι μικρομεσαίοι φεύγουνε από τις ελληνικές αγορές και δυστυχώς φτάσαμε στο σημείο να αναφερόμαστε στα παντοπωλεία του χθες, σε αυτά που έφυγαν και σε αυτά που φεύγουν, διότι για ότι γίνεται εις βάρος μας είμαστε υπεύθυνοι και εμείς, σχεδόν σε όλους τους τομείς .

Δ ιάγραμμα Π εριε χομένων Για να παρακολουθήσετε εύκολα αυτό το βιβλίο είναι χωρισμένο σε ενότητες. Η κάθε ενότητα έχει εισαγωγικό κείμενο, αναφέρεται σε συγκεκριμένα προϊόντα, με πολλές χαρακτηριστικές φωτογραφίες, με σχόλια και ανάλυση. Περιέχει μαρτυρίες, βιογραφικά παντοπωλών και εμπόρων τροφίμων. Προσωπογραφίες και εικόνες καταστημάτων. Στο τέλος κλείνει με φωτογραφίες παντοπωλών και εμπόρων τροφίμων που έχουν φύγει από τη ζωή. Με ντοκουμέντα και διαφημιστικές μακέτες 19ου και 20ου αιώνα.

Ενότητες ΕΝΟΤΗΤΑ 1 Η . Προκαταρκτικά. Προλεγόμενα. Εισαγωγικά.

..................................................................................................................................................

1 - 29

ΕΝΟΤΗΤΑ 2 . Η

Προστάτης των Παντοπωλών ο Άγιος Νικόλαος.

........................................................................................................................................

30 -42

ΕΝΟΤΗΤΑ 3 Η . Οδηγός Παντοπωλών & Εμπόρων Τροφίμων.

...........................................................................................................................................

43 - 47

ΕΝΟΤΗΤΑ 4 . Η

Παντοπωλεία και Καταστήματα Τροφίμων, Ενός και Πλέον Αιώνα.

.....................................................................................................

48 - 99

ΕΝΟΤΗΤΑ 5 Η . Οινοπαντοπωλεία.

..................................................................................................................................................................................................... 100 - 111

ΕΝΟΤΗΤΑ 6 . Η

Μετρητίκια. Παλιές Μονάδες Μέτρησης.

......................................................................................................................................................... 112 - 119

ΕΝΟΤΗΤΑ 7 Η . Βιογραφικά.

ΕΝΟΤΗΤΑ 8 . Η

Ο Άνθρωπος, η Φύση, το Εμπόριο και το Παρεμπόριο.

.............................................................................................................................. 236 - 245

ΕΝΟΤΗΤΑ 9 Η . Αναφορά στα Καταστήματα Τροφίμων.

........................................................................................................................................................... 246 - 251

ΕΝΟΤΗΤΑ 10 . Η

H Ιστορία του Τυριού.

ΕΝΟΤΗΤΑ 11 Η . Τυροκομεία (Μπακαλιά) της Αρκαδίας.

............................................................................................................................................................. 268 - 271

ΕΝΟΤΗΤΑ 12 . Η

Βιοτεχνίες Επεξεργασίας Γάλακτος (Τυροκομεία) που Λειτουργούν στη Μαντινεία το 2009.

.................................................... 272 - 273

ΕΝΟΤΗΤΑ 13 Η . Φυτικά Έλαια.

ΕΝΟΤΗΤΑ 14 . Η

Ζωικά Λίπη & Κητέλαια.

.......................................................................................................................................................................................... 290 - 295

ΕΝΟΤΗΤΑ 15 Η . Σαπούνια. Κερήθρα. Κεριά.

..................................................................................................................................................................................... 296 - 303

ΕΝΟΤΗΤΑ 16 . Η

Αλίπαστα.

ενοτήτα 17 ή . Δημητριακά Προϊόντα.

............................................................................................................................................................................................ 320 - 327

ενοτήτα 18 . ή

Όσπρια.

ενοτήτα 19 ή . Ξηροί Καρποί.

ενοτήτα 20 . ή

Σχοινιά. Τσουβάλια. κ.λ.π.

........................................................................................................................................................................................ 338 - 343

ενοτήτα 21 ή . Πρόσθετα στα Τρόφιμα.

.......................................................................................................................................................................................... 344 - 357

ενοτήτα 22 . ή

Νομίσματα.

ενοτήτα 23 ή . Πύλες. Βρύσες. Δεξαμενή.

........................................................................................................................................................................................ 372 - 375

ενοτήτα 24 . ή

Πηγάδια. Υδρόμυλοι.

ενοτήτα 25 ή . Χάνια της Τριπολιτσάς.

............................................................................................................................................................................................ 380 - 389

ενοτήτα 26 . ή

Αχθοφόροι. Υποζύγια & Καραγωγείς.

................................................................................................................................................................ 390 - 393

ενοτήτα 27 ή . Άνθρωποι του Μόχθου & τα Παιδιά Θαύμα.

................................................................................................................................................. 394 - 405

ενοτήτα 28 . ή

Αφέντες και Δούλοι.

ενοτήτα 29 ή . Ντοκουμέντα.

ενοτήτα 30 . ή

Αρχαιρεσίες 1935 και Γεν. Συνέλευση του 1957.

.............................................................................................................................................. 412 - 413

ενοτήτα 31 ή . Βοηθητικές Πηγές.

ενοτήτα 32 . ή

Επίλογος και Φωτογραφίες Παλαιών Παντοπωλών & Εμπόρων Τροφίμων που έχουν Φύγει από τη Ζωή.

............................................................................................................................................................................... 416 - 421

ενοτήτα 33 . ή

Ντοκουμέντα και Διαφημίστηκες Μακέτες 19ου και 20ου αιώνα.

............................................................................................................. 422 - 429

Αγαπητοί αναγνώστες, για να ολοκληρωθεί αυτό το βιβλίο δεν ήταν καθόλου εύκολη η προσπάθεια που έγινε. για να συγκεντρωθούν τα στοιχεία και το φωτογραφικό υλικό που αναφέρεται, χρειάστηκαν περίπου 40 μήνες. Σε αυτό το βιβλίο υπάρχουν κυρίως φωτογραφίες και εικόνες ανωνύμων που έρχονται από τα παλιά. Αναφέρεται σε νέους και ηλικιωμένους που όργωσαν τη γη και σμίλεψαν τη ζωή τους με τέτοια μέσα ώστε κατάφεραν ν’ αφήσουν ανεξίτηλη τη σφραγίδα του αγώνα, του μόχθου και της καθημερινότητας και αυτοί ήταν οι γονείς μας, οι πρόγονοι μας κι’ εμείς.

ή Φ ωτογραΦια & ή Π ροςΦορα α υ τής Σημαντικό συμπλήρωμα του βιβλίου αποτελούν οι εκατοντάδες ασπρόμαυρες παλιές φωτογραφίες και νέες πολύχρωμες που υπάρχουν μέσα σε αυτό. Εάν θέλουμε να δώσουμε κάποιον ορισμό για το τί είναι φωτογραφία, θα λέγαμε ότι είναι μια στιγμή που διαρκεί χρόνια. Μια στιγμή μέσα στο χώρο και το χρόνο. Μια στιγμή μοναδική και ανεπανάληπτη. Αλλά και στιγμές της καθημερινότητας που εισέρχονται στον υπέρ’ χρόνο, η φωτογραφία «ομιλεί και συνομιλεί». Το υλικό συγκεντρώθηκε από διάφορα βιβλία και περιοδικά, από διάφορα μουσεία και αρχεία επωνύμων και ανωνύμων, από διάφορα παλαιοπωλεία, από παλιούς μνήμονες και από μαρτυρίες παλιών παντοπωλών και παλιών εμπόρων της Τριπολιτσάς, πολύ υλικό βγήκε μέσα από τη δική μου φωτογράφηση και τη διαχρονική εμπειρία μου. Γι’ αυτό κάνω μιαν ευχή, αυτό το βιβλίο που κρατάτε στα χέρια σας να γίνει δείγμα και για άλλα επαγγέλματα που λόγω της «ανάπτυξης», της βιομηχανοποίησης, της παγκοσμιοποίησης κ. α. φεύγουν από τις ελληνικές αγορές, να βρεθούν οι κατάλληλοι άνθρωποι να τα γράψουν σε κόλλες χαρτί ώστε να μείνουν σαν ένα είδος μνημείου για τις νέες γενιές που έρχονται.

Παντοπωλείο δεκαετίας του 1950 στην Τρίπολη.

τα Ξινομήςή ε νοτήτων Για να γίνει ταξινόμηση των ενοτήτων που ανέρχονται περίπου στις τριάντα και αυτό ήταν δύσκολο και με προβλημάτισε αρκετά. Ήταν δύσκολο διότι στο βιβλίο αναφέρονται Επαγγέλματα και Επαγγελματίες. Βιοτέχνες και Βιοτεχνίες. Δούλοι και Αφεντάδες. Εργάτες. Αγρότες και Ξωμάχοι. Άνθρωποι του Μόχθου και Υποζύγια. Εκκλησίες - Εξωκκλήσια και πολλά άλλα. Ένα από τα πολλά εξωκκλήσια που υπάρχουν στην Τρίπολη, είναι και το εξωκκλήσι του Αγίου Νικολάου που βρίσκεται πίσω από το Στρατόπεδο Θ. Κολοκοτρώνης και είναι υπό την αιγίδα του Συνδέσμου Παντοπωλών. Για τους Παντοπώλες και τους Εμπόρους τροφίμων το εξωκκλήσι έχει τη δική του ιστορία. Γι’ αυτό κι’ αρχίζω από το κεφάλαιο ο Άγιος Νικόλαος και συνεχίζεται όλη η αναφορά του έργου.

Εξωκκλήσι Αγ. Νικολάου. Προστάτης των Παντοπωλών. Φωτογραφία του 1911. Το Καμπαναριό πρέπει να έχει γίνει αρχές του 20ου αιώνα. Η καμπάνα τοποθετήθηκε το έτος 1907. Δωρεά των Μ. Λ. ΠΟΥΡΝΑΡΑ, ΑΦΩΝ. Β. ΜΗΤΡΑΚΑ Ε. Μ. ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΥ.

Αγιος Νικόλαος, Προστάτης των Παντοπωλών 1922 - 2008

ε Ξ ω κ κ Λ ή ς ι α γ ι ο υ ν ι κ ο Λ α ο υ , Π ρ ο ς τ ατ ή ς

των

ΠαντοΠωΛων

Για συναισθηματικούς λόγους, ιστορίας και μνήμης που πιο κάτω αναφέρομαι, αρχίζω την αφήγησή μου με το εξωκκλήσι του Αγίου Νικολάου. Στο εξωκκλήσι του Αγίου Νικολάου που βρίσκεται πίσω από το Στρατόπεδο ΄΄Θεόδωρος Κολοκοτρώνης΄΄ και υπάγεται από το έτος 1922 υπό την αιγίδα των παντοπωλών, είναι τοποθετημένη η εικόνα του Αγίου Μάρκου, Αποστόλου και Ευαγγελιστή. Είναι ο μοναδικός Άγιος που γιορτάζει στις 25 Απριλίου, ημέρα κατά την οποία έγινε η μεγαλύτερη πυρκαγιά το 1872. Η πυρκαγιά των αιώνων!

ο ανδρεας γ. κ ωτςιοΠουΛος, τριΠοΛιτςιωτής, αΦήγειται για τήν Πυρκαγια του 1872:

Ανδρέας Γεωρ. Κωτσιόπουλος.

Οι Αδελφοί Ιωαν. Αργυρόπουλου ήταν αδέρφια της προγιαγιάς μου. Είχαν ένα από τα μεγαλύτερα καταστήματα γενικού εμπορίου στην Τριπολιτσά την τότε εποχή. Ανήμερα το Πάσχα 24 Απριλίου 1872, οι Αργυρόπουλοι έκαναν ψησταριά. Ο υπάλληλος τους με το παρατσούκλι Καηκούδης γύρναγε τη σούβλα με το αρνί. Από απροσεξία του ακούμπησε το κεφάλι του αρνιού στη στάχτη. Επειδή αυτό οι παλιοί το θεωρούσαν γρουσουζιά, το αφεντικό του τον χαστούκισε μπροστά στον κόσμο. Ο Καηκούδης δε μπόρεσε να το χωνέψει και η γρουσουζιά έστερξε με το να ξεσπάσει μεγάλη πυρκαγιά. Ο κόσμος όταν αντελήφθη την πυρκαγιά, έτρεξε με ντενεκέδες και κουβάδες να τη σβήσει. Δυστυχώς κανείς δε συνειδητοποίησε ότι στο κατάστημα ήταν αποθηκευμένα εκρηκτικά και μπαρούτι, το μεγάλο κακό δεν άργησε να συμβεί. Όταν η φωτιά έφτασε στα βαρέλια με το μπαρούτι, έγινε η μεγάλη έκρηξη, με αποτέλεσμα να καταστραφεί ολοσχερώς το κατάστημα και η γύρω περιοχή. Ο υπάλληλος Καηκούδης κοιμόταν μέσα στο κατάστημα και προς τα έξω βγήκε ότι τη φωτιά την έβαλε ο Καηκούδης. Στη μνήμη των παλαιοτέρων έμεινε ως η ‘’καταστρεπτική φωτιά του Καηκούδη,, αν και δεν αποδείχτηκε ποτέ διότι δεν υπήρχαν μαρτυρίες. Ο τραγικός απολογισμός, ήταν να χάσουν τη ζωή τους και να τραυματιστούν 53 άτομα. Όλοι ήταν Τριπολιτσιώτες. Την άλλη ημέρα ευρέθησαν σώματα τιναγμένα επάνω σε πλάτανο που υπήρχε έξω από το κατάστημα. Αναφέρεται ότι στην πλατεία Αγίου Βασιλείου υπήρχαν πολλά πλατάνια τα οποία έκοψαν. Έμεινε μόνο ο πιο μεγάλος, διότι εκεί που είχε φυτρώσει δεν εμπόδιζε. Βρισκόταν επάνω στο πεζοδρόμιο και στην βόρεια αριστερή γωνία της πλατείας Αγ. Βασιλείου που άρχιζε ο δρόμος Καλαβρύτων. Ήταν ο μοναδικός πλάτανος που είχε μείνει ως ιστορικό μουσείο της φύσης. Τον αναφερόμενο πλάτανο τον έκοψε το 1949 ο Στρατηγός Πετζόπουλος. Παίρνοντας τον καφέ του κάτω από τον πλάτανο που υπήρχε το καφενείο των Τσαρουχά και Καμαριώτη, τον πιτσίλισε κάποιο πουλί. Αναφέρεται ότι αυτός ήταν ο λόγος που μέσα σε μια νύχτα κόπηκε ο πολλών αιώνων πλάτανος. Το γεγονός έγινε γνωστό στο Πανελλήνιο, ώστε ο πολύς… Π. Παλαιολόγος αφιέρωσε σχετικό χρονογράφημα στην εφημερίδα το Βήμα. Δεν πρέπει να ήταν τυχαίο, ότι η ιστορική εικόνα του Αγίου Μάρκου, που έχει αφιερωθεί εις μνήμην λύτρωσης της ψυχής των άδικοφονευθέντων και γιορτάζει στις 25 Απρίλη που έγινε η πυρκαγιά, τοποθετήθηκε από διασωθέντες και οικείους των φονευθέντων στο εξωκκλήσι του Αγίου Νικολάου που είναι προστάτης του συνδέσμου παντοπωλών και αναγράφονται όλα τα ονό-

33 ματα, Φονευθέντων και Πληγωμένων. Από μαρτυρίες και γραπτά αναφέρεται ότι στην Τρίπολη τον 19ο αιώνα μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του 1930, είχαν γίνει πολλές πυρκαγιές και οι περισσότερες δεν ήταν τυχαίες. Η μεγαλύτερη και πιο καταστρεπτική πυρκαγιά, σε θύματα και υλικές ζημίες, ήταν αυτή που έγινε στις 25 Απριλίου του 1872. Όταν ο Μακαριστός μητροπολίτης Μαντινείας και Κυνουρίας Γερμανός Μεταξάς, το έτος 1922, παραχώρησε τα εξωκκλήσια της Τρίπολης στα σωματεία των επαγγελματιών, ο Σύνδεσμος Παντοπωλών πρέπει να ζήτησε το εξωκκλήσι του Αγίου Νικολάου που είναι πίσω από το Στρατόπεδο Τριπόλεως, «Θ. Κολοκοτρώνης». Ίσως κάποιος μπακάλης κάτι να είχε οραματιστεί για τον Άγιο Νικόλαο. Όπως προαναφέρω, η επιλογή των παντοπωλών να έχουν προστάτη τον Άγιο Νικόλαο, υπάρχουν μαρτυρίες ότι αρχίζει από τη δεκαετία του 1850. Δεν πρέπει να ήταν τυχαίο ότι, στο τέμπλο του Ι.Ν. Μεταμορφώσεως του Σωτήρος έχει αναρτηθεί μεγάλη εικόνα του Αγίου Νικολάου και έχει φιλοτεχνηθεί από Τριπολιτσιώτη ζωγράφο το έτος 1862 μήνα Νοέμβρη. Την εικόνα έχουν αφιερώσει 57 παντοπώλες της τότε εποχής. Επάνω στην εικόνα είναι γραμμένα τα ονόματα των αφιερωτών, που αναφέρονται παρακάτω.

ο ν ο μ ατ α α Φ ι ε ρ ω τ ω ν : 1Ος Γεωρ. Π. Σχίζα 2Ος Βασ. Ιωαν. Μανιατοπούλου 3Ος Κωνσ. Καστανά 4Ος Χρησ. Κ. Γιαννοπούλου 5Ος Αθαν. Κωνσταντόπουλου 6Ος Δημ. Γιαννόπουλου 7Ος Ιαν. Καλαντόπουλου 8Ος Γεωργ. Κ. Σχινά 9Ος Βασ. Ιωαν. Σμυρναναίου 10Ος Γωργ. Τράκα 11Ος Αντ. Ηλιοπούλου 12Ος Σωτ. Στρατηγόπουλου 13Ος Λεων. Ν. Μητρόπουλου 14Ος Φωτ. Καρατζάς 15Ος Δημ. Ταμόπουλος 16Ος Ιωαν. Χ. Καλαντζόπουλος 17Ος Δημ. Γεωργίου 18Ος Γεωργ. Κ. Σχινάς 19Ος Γεωργ. Ι. Σμυρναίος 20Ος Γεωργ. Τράκας 21Ος Αντ. Ηλιόπουλος 22Ος Νικ. Γεωργίου 23Ος Νικ. Στεγοπούλου 24Ος Δημ. Μπέλιος 25Ος Δημ. Πετρόπουλος 26Ος Ιωαν. Καλογεροπούλου 27Ος Διον. Μητσόπουλος 28Ος Ηλίας Κοσμάς

29Ος Ηλίας Σταθόπουλος 30Ος Κων. Κοντογιάννης 31Ος Κων. Αντωνοπούλου 32Ος Νικ. Αργυρόπουλος 33Ος Ιωαν. Α. Γιατροπούλου 34Ος Ιωαν. Κ. Παγάκι 35Ος Παν. Σ. Πετρόπουλος 36Ος Αναστ. Ακουρής 37Ος Γεωργ. Ι. Πετρόπουλος 38Ος Ιωαν. Γ. Κοσμοπούλου 39Ος Νικ. Συμόπουλος 40Ος Γρηγ. Κανελλοπούλου 41Ος Ιωαν. Γυροπούλου 42Ος Γεωργ. Β. Μωραΐτης 43Ος Αθαν. Κοντού 44Ος Αγγελή Τουρνικιώτη 45Ος Γεωργ. Παναγιωτόπουλου 46Ος Ευστ. Δημητρόπουλου 47Ος Πετ. Ν. Αντωνόπουλου 48Ος Αθαν Προπόπουλου 49Ος Δημ. Π. Αντωνόπουλου 50Ος Σωτ. Γιαννόπουλου 51Ος Ιωαν Α. Λαλιώτου 52Ος Γεωργ. Ευσταθίου 53Ος Αθαν. Ζαχαρόπουλου 54Ος Κων. Δ. Καραμίτσου 55Ος Βασ. Γιαννόπουλου και 2 δυσανάγνωστα ονόματα.

Από το έτος 1862 που έχει φιλοτεχνηθεί η εικόνα, μέχρι το 2008 που έγινε η ανωτέρω καταγραφή, έχουν περάσει 146 χρόνια και ο χρόνος επάνω στην εικόνα έχει αφήσει τη φθορά του. Γι’ αυτό, αν έχουν γίνει κάποια λάθη ή παραλήψεις σε ονόματα, δεν έγινε από πρόθεση.

ή εικονα

του

αγιου μαρκου αΠος τοΛου

κ αι

ε υα γ γ ε Λ ι ς τ ή

Στις δυο στήλες της εικόνας, αναφέρονται τα ονόματα των πληγωμένων και των φονευθέντων. Στη μεσαία στήλη, αναφέρονται οι παραστάσεις που υπάρχουν αριστερά και δεξιά. Αριστερά: 1. Ο Άγιος διδάσκει το Ευαγγέλιο. 2. Ο Άγιος γράφει το Ευαγγέλιο. 3. Ο Άγιος ποιεί θαύματα. 4. Ο Άγιος χειροτονεί Επίσκοπο. 5. Ο Άγιος βαπτίζει τον Παπουτσή. Δεξιά: 1. Ο Άγιος χειροτονεί τον Παπουτσή. 2. Ο Άγιος παρουσιάζεται στον Ηγεμόνα. 3. Ο Άγιος βάλλεται στη φυλακή. 4. Ο Άγιος σύρεται εις τας πέτρας. 5. Ο Άγιος παραδίδει το πνεύμα.

Η εικόνα του Αγίου Μάρκου, Αποστόλου και Ευαγγελιστή.

35 Τα κατωτέρω ονόματα έχουν αντιγραφεί από την εικόνα του Αγ. Μάρκου. Επάνω στην εικόνα πέρα από τα ονόματα των φονευθέντων και πληγωμένων αναφέρονται και τα εξής: «Εις ανάμνηση της λυτρώσεως εκ του κινδύνου του αιφνιδίου τιναγμού του γινομένου εν τη πυρκαγιά τη συμβάσει εν Τριπόλει τη 25 Απριλίου του έτους 1872 οι πληγωθέντες και θείο ελέει διασωθέντες την παρούσα εικόνα εποιήσαντο.»

ονοματα Φονευθεντων: 1Ος. Γεωργιάδης Στ. 2Ος. Γεωργίου Σαραν. 3Ος. Κορωνιός Β. 4Ος. Μπασακιώτης Ν. 5Ος. Μπινιάρης Χρ. 6Ος. Μποροβίλας Β. 7Ος. Ντούνιας Δημ. 8Ος. Οικονομίδης Χρ. 9Ος. Παπαγεωργίου Ιω. 10Ος. Παπανδρέου Ανδ. 11Ος. Παυλόπουλος Αν. 12Ος. Πεντεγιάλης Δημ. 13Ος. Ρακόπουλος Αθ. 14Ος. Ριζιώτης Κων. 15Ος. Σαμαρτόπουλος Κ. Ι. 16Ος. Τζάθας Ι. Γ. 17Ος. Τζάθας Ι. Δ. 18Ος. Τσαγγαρέλης Δημ. 19Ος. Τσαπραλής 20Ος. Φελίνης Θ.

Tα ονόματα των πληγωμένων και φονευθέντων.

9Ος. Καραγιάννη Κ.

22Ος. Παρασκευόπουλος Αντ.

10 . Κατσούλης Ι.

23Ος. Παχάκης Κ. Ηλ.

11Ος. Κολάρας Ν.

24Ος. Πλατόπουλος Ευ.

12 . Κωνσταντόπουλος Β.

25Ος. Ρουμελιώτης Χ. Δημ.

13Ος. Λαυρίνας Ν.

26Οςv. Ρούσος Κων.

1 . Αγγελόπουλος Αθ Κ.

14 . Λίκας Κων.

27Ος. Συναδινού Δημ.

2 . Βαγκόπουλος Μηχ.

15 . Μανέτας Γ.

28Ος. Σταθάς Ι. Ε.

3Ος. Γετίκης Κων.

16Ος. Μανέτας K.

29Ος. Στελτσής Χρ.

4 . Γληγοράκος Ι.

17 . Μαργιέτης Ν.

30Ος. Τσαβάρας Γ.

5Ος. Δεληγιάννης Δημ.

16Ος. Μήτρακα Αργυρώ

31Ος. Τσεβάς Επαμ.

6 . Θεοδωρόπουλος Ηλ.

19 . Μητσιόπουλος Ν.

32Ος. Φραγκούλης Π.

7 . Θεοδωρόπουλος Χ.

20 . Παλιγά Μαρία

33Ος. Χρυσοβέργης Χρ.

8Ος. Καπότας Κ.

21Οςv. Παπαγωργίου Σάββας

Ος

ονοματα ΠΛήγωθεντων: Ος

Ος

Ος Ος

Ος

Ος Ος

ο ανων υ μος Ποιήτής, με

το

δ ι κ ο το υ τρ ο Π ο , α ν α Φ ε ρ ε ι :

Τρέχουν γυναίκες για νερό

Όχι μεθ’ όρκου έλεγε

με τέσσες με κουβάδες

του κρύπτει την αλήθεια

την πυρκαγιά να σβήσουνε

ωσάν να κράτα Χαλιμά

να λείψουν οι καβγάδες.

να λέει παραμύθια.

Ο Νωματάρχης ρώτησε

Ο ποιητής της σάτιρας

αυτόν τον Κάηκούδη

στο μάτι έιν’ πληγωμένος

μήπως εις το κατάστημα

αλλά ώ Θεέ βοήθησε

ευρίσκεται μπαρούτι.

να γιατρευτεί ο καημένος.

Από Αριστερά: 1Ος Τσόπελας Γεώργιος 2Ος Ταγκλής Ιωάννης 3Ος Καρναβέζος Ιωάννης 4Ος Τσουτσάνης Αθανάσιος 5Ος Ταλούμης Δημήτριος 6η Η σύζυγος Δ. Ταλούμη με το γιο τους. 7Ος Ιερέας Νικόλαος Παπαβασιλείου 8Ος Καραλής Φώτιος 9Ος Κέκκος Λάμπρος 10Ος Κάνταρος Γεώργιος 11Ος Ανδριανόπουλος Δημήτριος

Συντροφιά στο εξωκκλήσι Άγιου Νικολάου το έτος 1948.

Από Αριστερά: 1Ος Τσόπελας Γεώργιος 2Ος Τσιπιανητόπουλος Βασίλη 3Ος Κέκκος Λάμπρος 4Ος Γιωννάς Ιωάννης 5Ος Ταλούμης Δημήτριος

Πενταμελές εκκλησιαστικό συμβούλιο, αρχές δεκαετίας του 1950.

Δεξιά της Εικόνας του Αγίου Νικολάου: 1Ος Ανδριανόπουλος Δημ. 2Ος Χαρίτος Ιωάννης 3Ος Κέκκος Λάμπρος 4Ος Καλαμαράς Ευάγγελος 5Ος Παπαθεοφάνης Δημ. 6Ος Παύλου Γεώργιος 7Ος Γιωννάς Ιωάννης 8Ος Μπαμής Γεώργιος 9Ος Σωτηρακόπουλος Τ. Αριστερά της Εικόνας του Αγίου Νικολάου: 10Ος Τσουτσάνης Αθαν. 11Ος Ταγκλής Ιωάννης Ος 12 Γιαλής Αριστείδης & η σύζυγος του. 13Ος Αντωνίου Χρήστος 14Ος Αποστολόπουλος Πέτρ. 15Ος Κλήρος Γεώργιος 16Ος Καρλής Γεώργιος Ος 17 Τριαντάφυλλος Γεώρ. & η σύζυγος του. 18Ος Κουρούσης Γεώργιος

Παντοπώλες στο εξωκκλήσι του Αγίου Νικολάου, κατά την ώρα της λειτουργίας, στις 6 Δεκέμβρη του 1956.

Παντοπώλες στο εξωκκλήσι του Αγίου Νικολάου, το 1956

Από Αριστερά: 1Ος Τουρλούκης Ν. 2Ος Τσόπελας Γεώρ. 3Ος Κέκκος Λάμπ. 4Ος Ταλούμης Δημ. 5Ος Τσεφαλάς Νικ. 6Ος Ταγκλής Ιωάν.

Διοικητικό Συμβούλιο παντοπωλών το 1960.

Από Αριστερά: 1Ος Ανδριανόπουλος Δ. 2Ος Αντωνίου Αντών. 3Ος Κλήρος Γεώργιος 4Ος Ταλούμης Δημήτρ. 5Ος Γκόνης Κωνστ. 6Ος Καρναβέζος Γεώρ.

Διοικητικό Συμβούλιο παντοπωλών το 1966.

Άγιος Νικόλαος. Φωτογραφία δεκαετίας του 1960.

Η εικόνα μας δείχνει πώς ο Δημήτρης Ταλούμης και οι συνεργάτες του παρέδωσαν αρχές της δεκαετίας του 1970 το εξωκκλήσι Αγίου Νικολάου στους μετέπειτα παντοπώλες. Από γκρεμήλα και νταμαρότοπο που το παρέλαβαν, αναμόρφωσαν όλο τον περίβολο που ανέρχεται περίπου σε πέντε στρέμματα, το περιποιήθηκαν, το δενδροφύτεψαν και το έκαναν μια μικρή όαση.

Δημήτρης Χ. Ταλούμης. 1909-1973.

Περίβολος του εξωκκλησιού.

Ο Γεώργιος Χ. Κλήρος είναι ο άνθρωπος που τα τελευταία 35 χρόνια φροντίζει για τη συντήρηση και τον εξωραϊσμό σε εσωτερικούς και εξωτερικούς χώρους στο εξωκκλήσι Αγ. Νικολάου.

Ο Γεώργιος Κλήρος και ο Τάσος Σωτηρακόπουλος στο εξωκκλήσι του Αγίου Νικολάου (Φθινόπωρο 2006).

Ένα μικρό μέρος από τον περίβολο του Αγίου Νικολάου.

Μετά τη λειτουργία που έγινε στις 9 Μάη του 2008.

Από Δεξιά:

Στη φωτογραφία είναι μερικοί από τους εναπομείναντες συνταξιούχους παντοπώλες. Φωτογραφία ανάμνησης. 9 Μάη 2008.

1Ος Μίγγινας Κωνσταντίνος 2Ος Κάνταρος Γεώργιος 3Ος Γιαλής Παναγιώτης 4Ος Κλήρος Γεώργιος 5Ος Τσιπιανητόπουλος Δημήτριος 6Ος Δημόπουλος Παρασκευάς 7Ος Κάνταρος Νικόλαος 8Ος Οικονόμου Ιωάννης 9Ος Τουρλούκης Νικόλαος 10Ος Σωτηρακόπουλος Τάσος 11Ος Ταλούμης Κωνσταντίνος. Δεν υπήρξε παντοπώλης, είναι όμως πάντα μπροστά και ο πατέρας του Δημ, Ταλούμης έχει προσφέρει πολλά στον Αγ. Νικόλαο. 12Ος Τσόπελας Ευθύμιος 13Ος Χαρίτος Ιωάννης 14Ος Καρναβέζος Γεώργιος 15Ος Τσόπελας Λυκούργος. Επίσης δεν υπήρξε έμπορος αλλά ο πατέρας του, ο Γεώργιος Τσόπελας, είχε προσφέρει στον Αγ. Νικόλαο και ο Λυκούργος στη μνήμη του Αγίου, είναι πάντα παρών. 16Ος Χαρίτος Παναγιώτης 17Ος Οικονόμου Ηλίας 18Ος Γιαννούκος Ιωάννης 19Ος Μητρόπουλος Χρήστος. Συνταξιούχος του Τ.Ε.Β.Ε. Στον Αγ. Νικόλαο είναι πάντα παρών.

Υπάρχουν και λίγοι ακόμη παντοπώλες και έμποροι τροφίμων στη ζωή, αλλά τη συγκεκριμένη ημερομηνία 9 Μαΐου 2008 δεν κατάφεραν να είναι μαζί μας.

Οδηγός Παντοπωλών & Εμπόρων Τροφίμων

44 Πριν από πολλές δεκαετίες είχαν κυκλοφορήσει δυο καταστάσεις που αναφέρουν τα επαγγέλματα και τους επαγγελματίες που λειτουργούσαν στην Τρίπολη. Η πρώτη αναφέρεται πριν εκατό χρόνια, στα έτη 1908 - 1909 και η δεύτερη πριν 74 χρόνια, στο έτος 1935. Λόγω του ότι το συγκεκριμένο βιβλίο, αναφέρεται στους Παντοπώλες και στους εμπόρους τροφίμων χονδρικής και λιανικής πώλησης, έγινε διαχωρισμός των επαγγελματιών και ο οδηγός του συγκεκριμένου βιβλίου αναφέρει αποκλειστικά τους κατωτέρω επαγγελματίες που διατέλεσαν την τότε εποχή.

κ ατ α γ ρ α Φ ή 1908 - 1909

Ονομάζεται Οδηγός της Ελλάδος Ν. Ιγγλέσης, και αναφέρει τους τότε εδωδιμοπώλες, εγχώρια προϊόντα και αλευροπώλες.

ε δ ω διμοΠω Λ αι

Αγγελόπουλος Κ. Αγγελόπουλος Φ. Αθανασιάδης ΙΙ Αθανασιάδης Ν. Αναγνωστόπουλος Β, Αναστασόπουλος Β. Αντωνίου Κ. Αποστολόπουλος ΙΙ Αναστασόπουλος Ν. Ασσιούρας Γ. Βασιλάκος Δ. Βλάχος Ν & Τούτουνας Δ. Γαλανάκης Α. Γαντές Π. Γεωργιόπουλος Θ. Γεωργόπουλος Κ. Γιαγιάνος Α. Γανναράς Ι. Γιαννουλόπουλος Κ.

Δαγρές Ν. Δεληγιάννης Δ. Καμπυλαυκάς Ι. Καράμπελας Θ. Καρλής Κ. Κόγος Λ. Καρύδης Σ. Κουρόπουλος Ι. Κωνσταντόπουλος Γ. Λακατσάς Χ. Μανωλόπουλου Αφοί Μαχαίρας Γ. Μιχαλόπουλος Κ. Μπουσούλης. Παπαγιαννόπολου Αφοί Παπαδημητρίου Κ. Παπαδόπουλος ΙΙ. Πλευρίτης Δ. Πετρόπουλος Σ.

Σκλαβούνος & Μουτζιδρόπουλος Σούμας Λ. Τούτουνας Δ. Τσιρικόπουλου Αφοί Τσώλης ΙΙ Φράγκος Γ. Χαρίτος Χ. Χριστόπουλος Β. Χριστόπουλος Η. Χρονόπουλος Β.

εγ χ ωρια Προιοντα Δημητρόπουλος Ν. Ευσταθίου Π. Καλατζης Σ. Καράκαλος Π. Κωτσάκης Ν. Λαφαζάνης Ν.

Μουτζουρόπουλος Ι. Μουτσόπουλος Ν. Μπατζιάρας Γ. Μπινιάρης ΙΙ Μπακόπουλος Γ. Πετρόπουλος Λ. Παπαοικονόμου Λ.

α Λε υ ροΠω Λ αι

Βούλγαρης Ν. Λαμπρόπουλος Α. Λεβιδιώτης Κ. Μικρούλης Κ. Μπολολότης Η. Παρασκευόπουλος Ν. Σταυρόπουλος Ε. Σανιδόπουλος Α. Χόντος Λ.

Τους ανωτέρω αναφέρει η κατάσταση του 1908 - 1909.

κ ατ α γ ρ α Φ ή 1935 Ονομάζεται Κατάσταση Νομός Αρκαδίας 1935, του δικηγόρου Αθηνών Ιωάννη Θεοδωρακόπουλου. Και αυτή η κατάσταση αναφέρει, ένα μέρος από τους επαγγελματίες της Τρίπολης.

εμΠοροι αΠοικιακ ων Αποστολόπουλου Αφοί Γιαννόπουλος Γ. Βερβέρης Β. Βλαχου Ν. Γαλανάκη Χρ. Γιαγιάνου Αρ. Ζυγομαλάς Α & Σία. Θεοδωρόπουλος Ν. Θεοδωρόπουλος Π.

Ιωάννου Ι. Καρλής Δ. Καρναβέζος Αθ. Κέκκου Λ. Κέκκου Ν. Κούγιας Ι. Λυμπερόπουλος Κ. Μανέτας Δημ. Μαρλάς Α. Μίγγινας Σ.

Ντέμος Β. Παπαδπούλου Π. Σκούντρας Ευαγ. Σκούντρας Ευστρ.

Τα δυο επώνυμα Σκούντρας πρέπει να είναι η εταιρεία Σούντρη.

Σούμας Ι & Ταγλής Ι. Σπυρόπουλου Ξεν. Τελώνης

& Γκρεμούτης Τσουτσάνης Β. Τσουτσάνης Ι & Σία Φρέτζος Π. Χαριτόπουλου Αφοι Ψιμουλης Κ.

εμΠοροι ε Λ αιου Μαχαίρας Γ. Τσόπελας Ευθ.

Τα ανωτέρω είναι αντιγραφή των τότε καταστάσεων.

κ ατ α γ ρ α Φ ή Π α ν τ ο Π ω Λ ω ν 1862 Στο τέμπλο του Ι. Ν. Μεταμορφώσεως του Σωτήρος Τριπόλεως, έχει αναρτηθεί μεγάλη εικόνα του Αγίου Νικολάου, η οποία έχει φιλοτεχνηθεί από Τριπολιτσιώτη ζωγράφο το έτος 1862 μήνα Νοέμβρη. Επάνω στην εικόνα είναι γραμμένα τα 57 ονόματα των αφιερωτών, τα οποία αναφέρονται στο κεφάλαιο Άγιος Νικόλαος.

κ ατ α γ ρ α Φ ή Π α ν τ ο Π ω Λ ω ν & ε μ Π ο ρ ω ν τ ρ ο Φ ι μ ω ν τ α ς ο υ γ. ς ω τ ή ρ α κ ο Π ο υ Λ ο υ τ ο 2008 Οι Χοντρέμποροι τροφίμων και οι βιοτέχνες, όπως κηροποιοί, ποτοποιοί, τυροκόμοι, κ.α. θα ήταν δύσκολο να διαθέσουν το εμπόρευμά τους, ή την παραγωγή τους, αν δεν υπήρχαν τα καταστήματα τροφίμων λιανικής πώλησης, που ερχόντουσαν και έρχονται σε άμεση επαφή με τους καταναλωτές. Από το 1948 που ασχολήθηκα γενικά με τα είδη τροφίμων, μέχρι και σήμερα το 2008 που γίνεται η καταγραφή, γνώρισα όλους τους εμπόρους τροφίμων και όλα τα παντοπωλεία που λειτουργούσαν πριν και μετά το 1948. Από έρευνα που έχω κάνει, από μαρτυρίες παλαιών εμπόρων και παλαιών Τριπολιτών έχω καταγράψει τους πιο κάτω πίνακες.

εμΠοροι τροΦιμων

ΧΩΜΑΤΑ ΑΦΟΙ

ΓΑΥΡΗΛΟΣ ΦΩΤΙΟΣ & ΥΙΟΣ

ΛαδεμΠοροι

ΓΑΛΙΩΤΟΣ Γ. ΚΑΙ ΣΙΑ

ΑΘΑΝΑΣΟΠΟΥΛΟΙ ΑΦΟΙ

ΓΙΑΝΝΑΚΟΠΟΛΟΙ ΑΦΟΙ

ΒΕΡΓΑΚΗΣ ΓΕΩΡ.

ΓΚΟΥΤΖΟΥΛΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ

ΓΑΡΔΕΛΙΝΟΥ ΑΦΟΙ

ΓΚΡΕΜΟΥΤΗΣ ΚΩΝ.

ΓΡΗΓΟΡΑΚΗΣ ΓΡΗΓ.

ΔΗΜΗΤΡΟΠΟΥΛΟΙ ΑΦΟΙ

ΚΑΡΥΔΗΣ ΑΝΑΣ.

ΕΤΑΙΡΙΑ Ε. ΣΟΥΝΤΡΗ

ΚΑΡΥΔΗΣ ΚΩΝ. &

ΖΕΥΚΗΛΗΣ &

ΚΑΡΥΔΗΣ ΗΛ.

ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΣ

ΚΟΛΛΙΟΠΟΥΛΟΣ Ι. &

ΚΑΡΑΛΗΣ ΦΩΤΙΟΣ

ΚΟΥΓΙΟΥΦΑΣ Γ.

ΚΑΡΚΑΖΗΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ

ΛΑΓΓΑΣ ΓΕΩΡ.

ΚΟΛΟΚΟΥΣΗΣ ΠΟΛ.

ΜΠΙΣΙΛΑ ΑΦΟΙ

ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΣ Ν.

ΝΑΣΙΑΚΟΥ ΑΦΟΙ

ΚΟΥΒΕΡΤΑΡΗΣ ΠΑΝ.

ΣΙΩΝΗΣ ΚΩΝ.

ΚΟΥΡΟΙ ΑΦΟΙ

ΣΟΥΠΟΣ ΕΥΑΓ.

ΜΑΝΤΗΣ ΑΝΤΩΝΙΟΣ

ΤΣΟΠΕΛΑΣ ΓΕΩΡ & ΥΙΟΣ

ΞΕΝΟΣ ΙΩΑΝΝΗΣ & ΥΙΟΣ ΠΑΠΑΔΙΟΝΥΣΟΠΟΥΛΟΣ ΣΙΑΜΑΝΤΟΥΡΟΣ,

βιοτεχνες κήροΠΛαςτες ΑΝΔΡΙΑΝΟΠΟΥΛΟΙ ΑΦΟΙ

ΤΣΟΥΤΣΑΝΗΣ,

ΑΝΔΡΙΑΝΟΠΟΥΛΟΣ ΓΕΩΡ.

ΠΑΤΣΙΑΒΟΣ ΔΗΜ. &

ΓΑΡΤΑΓΑΝΝΗΣ ΝΙΚ.

ΜΕΜΟΣ ΣΩΤ.

ΓΑΡΤΑΓΑΝΝΗΣ ΦΩΤ.

ΠΕΤΡΟΠΟΥΛΟΙ Ν. ΑΦΟΙ

ΣΟΥΝΤΡΗΣ ΔΗΜ.

ΣΤΑΘΟΠΟΥΟΛΟΣ,

ΣΟΥΝΤΡΗΣ ΙΩΑΝ.

ΧΡΟΝΗΣ

ΦΕΛΙΟΣ ΑΘΑΝ.

ΖΑΦΕΙΡΗΣ ΤΣΙΛΙΜΙΓΚΡΑΣ ΚΩΝ. ΤΣΟΥΤΣΑΝΗΣ ΑΘΑΝ, ΤΣΟΥΤΣΑΝΗΣ Α. ΓΕΩΡ. ΤΣΟΥΤΣΑΝΗΣ Π. ΔΗΜ. ΤΣΟΥΤΣΑΝΗΣ ΙΩΑΝ. ΤΣΟΥΤΣΑΝΗΣ ΠΑΝ.,

ΠοτοΠοιοι ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗ ΑΦΟΙ ΑΘΑΝΑΣΙΑΔΗΣ ΙΩΑΝ. ΚΑΛΔΗΣ ΓΕΩΡ. ΜΠΙΡΗΣ ΝΙΚ. ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΙ ΑΦΟΙ

ΠαντοΠωΛεια εδωδιμοΠωΛεια

ΑΓΓΕΛΑΚΟΣ ΙΩΑΝ. ΑΓΓΕΛΟΠΟΥΛΟΣ Γ. ΑΓΡΙΟΣΤΑΘΗΣ ΔΗΜ. ΑΛΗΜΙΣΗΣ ΚΩΝ. ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ ΒΑΣ. ΑΝΑΓΝΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚ. ΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΛΟΙ ΑΦΟΙ ΑΝΑΣΤΑΣΟΠΟΥΛΟΣ ΑΠΟΣ. ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΑΝΤ. ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΙΩΑΝ. ΑΝΤΩΝΙΟΥ ΧΡΗΣ. ΑΠΟΣΤΟΛΟΠΟΥΛΟΣ ΠΕΤ. ΑΡΒΑΝΙΤΗΣ ΧΡΗΣ. ΑΡΒΑΝΙΤΗΣ ΑΝΔΡ. ΑΡΓΥΡΟΠΟΥΛΟΙ ΑΦΟΙ ΑΡΓΥΡΗ ΑΝΑΣ. ΑΡΤΟΠΟΥΛΟΣ ΑΡΗΣ. ΑΡΓΥΤΑΚΗ ΑΦΟΙ ΑΣΣΙΟΥΡΑΣ ΝΙΚ. ΑΧΑΜΝΟΣ ΘΕΟΦ. ΑΧΑΜΝΟΣ ΝΙΚ. ΒΑΣΙΛΟΠΟΥΛΟΣ ΣΩΤ. ΒΕΡΒΕΝΙΩΤΗΣ ΧΡΗΣ. ΒΛΑΧΟΣ ΒΑΣΙΛΕΙΟΣ ΓΑΛΙΩΤΟΣ ΝΙΚ. ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΓΕΩΡ. ΓΕΡΟΓΙΑΝΝΗΣ ΛΥΚ. ΓΙΑΓΙΑΝΝΟΣ ΧΡΗΣ. ΓΙΑΓΙΑΝΝΟΣ ΓΕΩΡ. ΓΙΑΓΙΑΝΝΟΣ ΑΡΙΣΤ. ΓΙΑΛΗΣ ΑΡΙΣΤ. ΓΙΑΛΗΣ ΠΑΝ. ΓΙΑΛΕΛΗΣ ΠΑΝ. ΓΕΩΡΓΟΠΟΥΛΟΥ ΘΕΟΔΩΡΑ ΓΙΩΝΝΑΣ ΙΩΑΝ & ΥΙΟΣ ΓΚΟΝΗΣ ΚΩΝ. ΓΚΡΙΤΖΑΛΗΣ. ΔΕΛΗΓΙΑΝΝΗΣ ΑΓΓΕΛΟΣ ΔΕΛΗΓΙΑΝΝΗΣ ΓΕΩΡΓΙΟΣ ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ Α. ΠΑΡ. ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ Δ. ΠΑΡ. ΔΗΜΟΠΟΥΛΟΣ ΧΡΗΣ & ΥΙΟΣ ΖΑΧΟΣ ΠΑΝ. ΖΥΓΟΜΑΛΑΣ ΑΛΕΞ. ΘΕΟΧΑΡΗΣ ΒΑΣ. ΙΩΑΝΝΟΥ ΓΙΑΝΝΗΣ ΚΑΛΑΜΑΡΑΣ ΕΥΑΓ. ΚΑΛΔΗ ΜΑΡΙΑ ΚΑΛΟΓΕΡΟΠΟΥΛΟΣ ΧΡΗΣ.

ΚΑΛΟΜΠΡΑΤΣΟΣ ΓΕΩΡ. ΚΑΜΠΥΛΑΥΚΑΣ ΝΙΚ. ΚΑΝΕΛΛΗΣ ΠΕΤ. ΚΑΝΤΑΡΟΥ ΑΦΟΙ 1ο ΚΑΝΤΑΡΟΥ ΑΦΟΙ 2ο ΚΑΝΤΑΡΟΣ ΕΥΑΓ & ΓΙΑΝΝΟΥΚΟΣ ΙΩΑΝ. ΚΑΠΛΑΝΗ ΔΗΜΗΤΡΑ ΚΑΡΑΒΑΣΙΛΗ ΓΙΩΡΓΙΑ ΚΑΡΑΘΑΝΟΣ ΔΗΜ. ΚΑΡΑΚΟΥΡΤΗΣ ΙΩΑΝ. ΚΑΡΑΛΗΣ ΟΔΥΣ & ΚΑΡΑΛΗΣ ΦΩΤ. ΚΑΡΛΗΣ ΔΗΜ. ΚΑΡΝΕΖΗΣ ΗΛ. ΚΑΡΝΑΒΕΖΟΣ ΑΘ. & ΥΙΟΙ ΚΑΤΡΗ ΑΦΟΙ ΚΑΤΣΙΓΙΑΝΝΗΣ ΔΗΜ. ΚΑΤΣΙΜΑΛΗΣ ΠΑΝΑΓ. ΚΕΚΚΟΣ ΛΑΜ. ΚΟΛΛΙΑΣ ΙΩΑΝ. ΚΟΛΛΙΑΣ ΑΝΔ. ΚΛΗΡΟΣ ΓΕΩΡ. ΚΟΝΤΟΒΑΖΑΙΝΙΤΗΣ ΔΗΜ. ΚΟΝΤΟΣ ΠΑΝΑΓΟΣ ΚΟΝΤΟΣ ΣΠΥΡΟΣ ΚΟΡΑΤΖΟΠΟΥΛΟΣ ΔΗΜ. ΚΟΣΜΟΠΟΥΛΟΣ ΒΑΣ. ΚΟΤΤΑ ΓΕΩΡΓΙΑ ΚΟΥΒΕΡΤΑΡΗ ΜΑΡΙΑ ΚΟΥΒΕΡΤΑΡΗΣ Δ. ΚΟΥΒΕΡΤΑΡΗΣ ΝΙΚ. ΚΟΥΛΟΛΙΑΣ ΔΗΜ. ΚΟΥΡΕΤΑΣ ΝΙΚ. ΚΟΥΡΟΥΣΗΣ ΓΕΩΡ, ΚΡΟΥΜΠΟΥΖΟΣ ΓΕΩΡ. ΚΟΤΣΙΡΙΛΟΣ ΙΩΑΝ. ΚΟΥΜΠΟΥΝΗΣ Π. ΚΥΡΙΑΖΗΣ ΧΡΗΣΤΟΣ ΚΩΣΤΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝ. ΚΟΤΣΩΝΗ ΑΦΟΙ ΚΟΤΣΙΩΝΗ ΜΑΡΙΑ ΛΑΜΠΡΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝ. ΛΑΤΣΩΝΑΣ ΠΑΝ. ΛΟΥΜΠΑΡΔΙΑΣ ΣΤ. ΛΥΓΙΑΣ & ΠΡΟΥΤΖΟΣ Ε ΜΑΓΚΛΑΡΑΣ ΓΕΩΡ. ΜΑΝΙΑΤΗ ΑΦΟΙ ΜΑΝΙΑΤΗΣ Γ.ΜΑΝΤΗΣ ΚΩΝ.

ΜΑΝΩΛΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝ. ΜΑΡΙΝΟΣ ΑΘΑΝ. ΜΑΧΑΙΡΑΣ ΚΩΝ. ΜΕΡΤΖΕΛΟΣ ΕΥΑΓ. ΜΗΤΣΙΑΣ ΧΡΗΣ. ΜΙΓΓΙΝΑΣ ΘΕΟΔ. ΜΙΓΓΙΝΑΣ ΚΩΝ. ΜΟΥΤΣΙΟΣ ΔΗΜ. ΜΠΑΖΙΩΤΑΚΗΣ ΑΘΑΝ. ΜΠΑΜΗΣ ΓΕΩΡ. ΜΠΑΡΜΠΑΚΟΣ ΔΗΜ. ΜΠΕΡΤΖΕΛΕΤΟΥ ΑΦΟΙ ΜΠΙΜΠΑΣ ΓΕΩΡ, ΜΠΕΝΤΕΒΗΣ ΑΝΔ. ΜΠΕΝΤΕΒΗΣ ΚΩΝ. ΜΠΟΥΝΟΥ ΙΩΑΝΝΑ ΜΠΟΥΣΙΟΥΛΟΙ ΑΦΟΙ ΜΡΟΥΣΚΑΡΗΣ ΖΑΧ. ΝΑΣΤΟΠΟΥΛΟΣ ΠΕΤ. ΝΙΚΗΤΑΣ ΔΗΜΗΤΡΙΟΣ ΝΙΚΟΛΑΙΔΗΣ Α. & ΓΕΩΡΓΑΚΟΠΟΥΛΟΣ Κ. ΝΙΚΗΤΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚ. ΝΙΚΟΛΑΚΟΠΟΥΛΟΣ ΑΘΑΝ. ΝΤΕΜΟΣ ΒΑΣ. ΟΙΚΟΝΟΜΟΥ ΑΦΟΙ ΠΑΝΑΓΙΩΤΟΠΟΥΛΟΣ ΓΡΗΓ. ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ ΔΗΜ. ΠΑΝΑΓΟΠΟΥΛΟΣ ΘΕΟΔ. ΠΑΝΤΕΛΕΣ ΠΑΡΑΣ. ΠΑΠΑΓΙΑΝΝΗΣ ΝΙΚ. ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΙ ΑΦΟΙ ΠΑΠΑΔΟΠΟΥΛΟΣ ΓΕΩΡ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΑΦΟΙ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΠΑΠΑΚΩΝΣΤΑΝΤΙΝΟΥ ΧΡΗΣΤΟΣ ΠΑΠΑΓΕΩΡΓΙΟΥ ΤΑΣΟΣ ΠΑΠΑΔΟΓΙΑΝΝΗΣ ΠΑΝ. ΠΑΠΑΘΕΟΦΑΝΗΣ ΔΗΜ. ΠΑΠΑΧΡΟΝΗΣ ΑΘΑΝ. ΠΑΠΑΝΤΩΝΙΟΥ ΚΩΝ. ΚΑΡΟΥΤΖΟΣ ΔΗΜ. ΠΑΤΣΙΛΙΒΑ ΑΦΟΙ ΠΑΥΛΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝ. ΠΛΕΣΙΑΣ ΣΩΤ. ΠΡΟΥΤΖΟΥ ΑΦΟΙ ΠΟΥΛΟΠΟΥΛΟΣ ΔΗΜΟΣΘ. ΡΕΒΕΛΗΣ ΠΑΝ. ΣΑΡΑΝΤΟΠΟΥΛΟΣ ΠΑΝ.

ΣΕΜΠΟΣ ΗΛΙΑΣ ΣΟΥΠΟΥ ΑΦΟΙ ΣΟΥΠΟΣ ΒΑΣ. ΣΟΥΠΕΡ ΜΑΡΚΕΤ ‘’ΑΛΙΜΕΝΤΑ’’ ΣΟΥΜΑΣ ΙΩΑΝ. ΣΠΑΡΑΓΓΗΣ ΓΕΩΡΓ. ΣΚΑΛΙΔΗΣ ΑΝΤ. & ΥΙΟΣ ΣΤΑΘΟΠΟΥΛΟΣ ΣΠ. ΣΤΑΙΚΟΣ ΑΝΑΣΤ. ΣΩΤΗΡΑΚΟΠΟΥΛΟΥ ΑΦΟΙ ΣΥΝΟΔΙΝΟΣ ΓΕΩΡ. ΤΑΓΚΛΗΣ ΙΩΑΝ. & ΤΑΛΟΥΜΗΣ ΔΗΜ. ΤΑΛΟΥΜΗΣ ΗΛΙΑΣ ΤΕΡΖΗΣ ΓΕΩΡ. ΤΖΑΒΑΡΑΣ ΑΝΤ. ΤΖΑΒΑΡΑΣ ΓΕΩΡ. ΤΖΟΥΜΗΣ ΓΕΩΡ. ΤΟΥΡΛΟΥΚΗΣ ΒΑΣ. ΤΟΥΡΛΟΥΚΗ ΑΦΟΙ ΤΡΑΚΑ ΚΩΝ. ΤΡΑΚΑΣ ΓΕΩΡ. ΤΡΑΚΑΣ ΓΡΗΓ. ΤΡΑΥΛΟΣ ΟΔ. ΤΡΙΑΔΗΣ ΑΝΤ. ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΣ ΓΕΩΡ. ΤΣΑΚΑΝΙΚΑΣ ΙΩΑΝ. ΤΣΑΦΑΛΑΣ ΝΙΚ. ΤΣΕΛΑΣ ΚΩΝ. ΤΣΙΟΔΡΑΣ ΤΣΙΠΙΡΑΣ ΗΛΙΑΣ ΤΣΟΥΡΝΟΣ ΓΕΩΡ. ΤΣΟΥΤΣΑΝΗΣ ΒΑΣ. ΤΣΟΥΤΣΑΝΗΣ ΜΙΧ. ΤΣΙΠΙΑΝΙΤΟΠΟΥΛΟΣ ΔΗΜ. ΧΑΡΑΛΑΜΠΟΠΟΥΛΟΣ ΑΡΙΣΤ. ΧΑΡΙΤΟΣ ΙΩΑΝ. ΧΑΡΙΤΟΣ ΠΑΝ. ΧΑΡΜΠΙΛΑΣ ΓΕΩΡΓ. ΧΑΤΖΟΠΟΥΛΟΥ ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ ΧΟΝΤΟΣ ΑΝΑΣΤ. ΧΡΙΣΤΟΠΟΥΛΟΣ ΝΙΚ. ΧΡΟΝΑΣ ΔΗΜ. ΧΡΟΝΟΠΟΥΛΟΣ ΙΩΑΝ. ΧΡΟΝΟΠΟΥΛΟΣ ΚΩΝ. ΨΙΜΟΥΛΗΣ ΙΩΑΝ. ΨΙΜΟΥΛΗΣ ΙΩΑΝ. ΨΥΧΑΡΗΣ ΑΡΓΥΡΗΣ

Σύμφωνα με τους ανωτέρω πίνακες, ο αριθμός παντοπωλών και εμπόρων τροφίμων ανέρχεται στους 420.

Κατοχή. Αρχές δεκαετίας 1940. Έξω από το μπακάλικο. Ουρά οι καταναλωτές για μισή οκά λάδι.

Αναφορά σε Παντοπώλες, Βιοτέχνες και Εμπόρους Τροφίμων

Π αντοΠω Λεια κ αι κ ατα ς τήματα τροΦιμων Η κατωτέρω περιγραφή αναφέρεται στα καταστήματα που πουλούσαν εδώδιμα προϊόντα και άλλα χρειαζούμενα για τα νοικοκυριά μιας άλλης εποχής και λειτούργησαν πάνω από έναν αιώνα στην αγορά της Τρίπολης. Όση προσπάθεια και αν έγινε δεν ήταν δυνατόν να περιληφθούν με απόλυτη ακρίβεια και χωρίς παραλείψεις όλα τα στοιχεία. Προσπάθησα να καταγράψω ότι ήταν δυνατόν, έχοντας την ταπεινή φιλοδοξία να αφήσω κάτι για τους επερχόμενους. Δεν είναι δύσκολο να γίνει αντιληπτός ο λόγος της ανάδειξης της Τρίπολης σε κέντρο της Πελοποννήσου, αυτό οφείλεται στη γεωγραφική της θέση. Η επικοινωνία με τους άλλους νομούς της Πελοποννήσου υποχρεωτικά θα έπρεπε να γίνει κατά κύριο λόγο μέσα από την Τρίπολη. Άλλο πιο εύκολο και πιο ασφαλές πέρασμα δεν υπήρχε. Αυτό βοηθούσε στο να έχει καθημερινά και για όλο το χρόνο μεγάλη κίνηση από ξένους και περαστικούς. Ήταν και αυτός ένας από τους σοβαρότερους λόγους που η Τρίπολη είχε καλή και δυνατή αγορά, είχε τα καλύτερα καταστήματα σε όλους τους κλάδους και ιδιαιτέρως τα καταστήματα τροφίμων που ήταν και τα περισσότερα. Τα παντοπωλεία δεν ήταν συγκεντρωμένα σε συγκεκριμένο μέρος όπως τα εμπορικά, τα σιδηρουργεία, τα κρεοπωλεία κ.α. ήταν διάσπαρτα σε όλη την πόλη διότι τα προϊόντα που πουλούσαν ήταν όπως έλεγαν είδη πρώτης ανάγκης και οι καταναλωτές ήταν υποχρεωμένοι να τα επισκέπτονται πολλές φορές την ημέρα.

Άγιος Βασίλειος. Η φωτογραφία αναφέρεται ότι έχει τραβηχτεί αρχές του 20ου αιώνα. Το ρολόι δεν έχει μπει. Μπροστά και δίπλα του ναού διακρίνονται τα ξύλινα κιόσκια και άλλα σημάδια που μας απεικονίζουν την παλιά Τριπολιτσά.

κ εντρο Προς οιαδήποτε κατεύθυνση και αν θέλει να κινηθεί κάποιος, θα πρέπει να έχει ως σημείο προσανατολισμού το κέντρο. Γι’ αυτό κι’ εγώ θα αρχίσω και θα προσπαθήσω να αναφερθώ στα καταστήματα που ασχολήθηκαν με τα εδώδιμα, τη βιοτεχνία και με το γενικό εμπόριο, δηλαδή παντοπωλεία, ποτοποιεία, κηροποιεία, τυροκομικά προϊόντα και άλλα, με άξονα την πλατεία Αγίου Βασιλείου. Πλατεία Αγίου Βασιλείου, κέντρο και σταυροδρόμι τεσσάρων κεντρικών αρτηριών. 1ΟΝ Νότια της πλατείας άρχιζε ο δρόμος προς Καλαμάτα, σήμερα οδός Ουάσιγκτον. 2ΟΝ Ανατολικά της πλατείας άρχιζε ο δρόμος προς Ναύπλιο, σήμερα οδός Γεωργίου Α΄. 3ΟΝ Βόρεια της πλατείας άρχιζε ο δρόμος προς Καλάβρυτα, σήμερα οδός Εθνικής Αντιστάσεως. 4ΟΝ Δυτικά της πλατείας άρχιζε ο δρόμος προς Γορτυνία, σήμερα οδός Εθνομαρτύρων.

Π αντοΠω Λεια κ αι κ ατα ς τήματα τροΦιμων ε Πι τής Π Λ ατεια ς α γιου β α ςιΛειου Επί της πλατείας Αγ. Βασιλείου παντοπωλεία, καταστήματα τροφίμων και γενικού εμπορίου υπήρχαν από ανέκαθεν. Το μόνο σίγουρο είναι ότι, από τη δεκαετία του 1960 δεν υπάρχει κατάστημα που να πουλάει είδη τροφίμων επί της πλατείας Αγ. Βασιλείου. Κάτω από τις καμάρες της πλατείας Αγ. Βασιλείου, από αρχές του 20ου αιώνα λειτουργούσαν τα εξής παντοπωλεία (μπακάλικα). Στην εσωτερική νοτιοανατολική γωνία υπήρχε το κατάστημα των Αδελφών Αργυρόπουλου, στη ΝΑ γωνία της οδού Ναυπλίου νυν Γεωργίου Α΄ στις καμάρες ήταν τα παντοπωλεία των Γιάννη Ιωάννου, Ν. Κουρέτα, Π. Παπαδόπουλου, Δημητρίου Καρλή, των Αδελφών Μπουσιούλη, αργότερα Δημητρίου Χρονά, ή (Λίτζου). Αρχίζω από τη νοτιοανατολική εσωτερική γωνία κάτω από τις καμάρες, από τον αριθμό ένα.

Σε πρώτο πλάνο διακρίνονται οι καμάρες στη Ν. Δ πλευρά της πλατείας Αγίου Βασιλείου και στο βάθος η δυτική άποψη της παλιάς Τριπολιτσάς. Φωτογραφία του 1940.

1. αργυροΠουΛοι α δεΛΦοι

Οι αδελφοί Ι. Αργυρόπουλου από τη δεκαετία του 1850 είχαν ανοίξει κατάστημα γενικού εμπορίου και τροφίμων επί της πλατείας Αγ. Βασιλείου, το κατάστημα στεγαζόταν στη νοτιοανατολική εσωτερική γωνία της πλατείας το οποίο κατεστράφη από τη μεγάλη πυρκαγιά που έγινε στις 25 Απριλίου του έτους 1872. Ο τραγικός απολογισμός από αυτήν την πυρκαγιά ήταν να χάσουν τη ζωή τους και να τραυματιστούν 53 άτομα. Για την ανωτέρω πυρκαγιά αναφέρεται εκτενέστερα ο Ανδρέας Γ. Κωτσιόπουλος στο κεφάλαιο Άγιος Νικόλαος και στο βιογραφικό Δημ. & Αγ. Δεληγιάννη.

2. κουρετας νικοΛαος

Ο Νικόλαος Κουρέτας από τα μέσα της δεκαετίας του 1920 μέχρι και τη δεκαετία του 1940 επί της πλατείας Αγίου Βασιλείου κάτω από τις καμάρες είχε παντοπωλείο.

3. ιωαννου γιαννή

Για το παντοπωλείο του Γιάννη Ιωάννου, ο Θεόδωρος Σταματόπουλος στο βιβλίο του με τον τίτλο «έτσι τα θυμάμαι» αναφέρει: αρχές της δεκαετίας του 1930 εργαζόμουν στο παντοπωλείο του Γιάννη Ιω

άννου που στεγαζόταν στη γωνία της οδού Ναυπλίου, στις κάμαρες της κεντρικής πλατείας Αγ. Βασιλείου. Ένα πρωί που πήγαμε να πιάσουμε δουλειά, το μαγαζί είχε καταστραφεί από μεγάλη πυρκαγιά της νύχτας εκείνης. Έκτοτε δεν είδαμε κανένα από τα αφεντικά. Ο Θεόδωρος Σταματόπουλος παντοπώλης από τα μέσα της δεκαετίας του 1940 μέχρι και τη δεκαετία του 1950 στην Τρίπολη, μετανάστευσε στην Αμερική όπου έγραψε και τα απομνημονεύματά του.

4. ΠαΠαδοΠουΛος Π.

Κάτω από τις καμάρες στη νοτιοδυτική πλευρά της πλατείας Αγ. Βασιλείου τις δεκαετίες 1880 - 1920 λειτουργούσε το παντοπωλείο του Παπαδόπουλου.

5. κ αρΛής δήμήτρής

Ο Δημήτρης Καρλής λειτουργούσε παντοπωλείο στη νοτιοδυτική πλευρά της πλατείας Αγ. Βασιλείου κάτω από τις καμάρες, από αρχές του 20 ου αι. μέχρι τη δεκαετία του 1960. Τα τελευταία 20 χρόνια λειτουργούσε υπό τη διεύθυνση του γιού του Γεωργίου Δ. Καρλή.

6. μΠουςιουΛής θεοδ.

Ο Θεοδ. Μπουσιούλης είχε παντοπωλείο από αρχές του 20ου αιώνα στη νοτιοδυτική πλευρά της πλατείας Αγ. Βασιλείου κάτω από τις καμάρες μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1940.

7. χρονας δήμήτρής (ή Λιτζος)

Στα μέσα της δεκαετίας του 1940 το παντοπωλείο του Θεοδ. Μπουσιούλη το ανέλαβε ο για πολλά χρόνια υπάλληλός τους Δημήτρης Χρονάς (ή Λίτζος) και λειτούργησε μέχρι και τη δεκαετία του 1960. Αναφέρεται & βιογραφικό.

8. ταΛουμής δήμήτρής

Ο Δημήτρης Ταλούμης αρχές της δεκαετίας του 1930 μαζί με το συγχωριανό του Δημήτρη Παναγόπουλο στο δρόμο των Καλαμών νυν Ουάσιγκτον άνοιξαν παντοπωλείο. Μετά από περίπου 10 χρόνια ο Δ. Ταλούμης μεταφέρθη στο στενό που συνδέει την οδό Ταξιαρχών με την πλατεία Αγ, Βασιλείου, οδός Τσακοπούλου και λειτούργησε από αρχές της δεκαετίας 1940 έως το 1974. Ο Δ. Ταλούμης στη συνέχεια μεταβίβασε το παντοπωλείο στον ανιψιό του Ηλία Ταλούμη. Από το βιβλίο του Θ. Σταματόπουλου. Ο Θ. Σταματόπουλος ξαπλωμένος στις κάμαρες Αγ. Βασιλείου όταν εργαζόταν στο παντοπωλείο του Γιάννη Ιωάννου το έτος 1934,

Αναφέρεται & βιογραφικό.

Ο Ναός Αγίου Βασιλείου, με πιάτσα τα αμαξάκια (Μόνιππα). Φωτογραφία αρχές της δεκαετίας του 1930.

Π αντοΠω Λεια ς τον δ ρομο των κ α Λ αμων Από τη νοτιοδυτική πλευρά της πλατείας Αγίου Βασιλείου άρχιζε ο δρόμος προς την Καλαμάτα. Ο δρόμος Καλαμάτας, ονομάστηκε σε οδό Ηφαίστου λόγω των σιδηρουργείων που ήταν συγκεντρωμένα. Από την πλατεία Αγ. Βασιλείου μέχρι το παζάρι είχε στηθεί μια πραγματική βιομηχανία από σιδηρουργεία τα λεγόμενα (γύφτικα) που κατασκεύαζαν και παρήγαγαν πάσης φύσεως εργαλεία και σύνεργα, για την αγροτιά, τη μαστοράντζα κ.α. Υπήρχαν ορειχαλκουργία, χαλκουργεία, μέχρι ενός βαθμού γινόταν και κατεργασία μετάλλων. Λειτουργούσαν και εργαστήρια που έφτιαχναν καμπάνες. Η μυθολογία αναφέρει το Θεό Ήφαιστο ως κύριο της φωτιάς, της μεταλλουργίας και των τεχνιτών, εξ’ ου και ο δρόμος Ηφαίστου.

Παναγιώτης Σιακωτός, στο εργαστήριο του. Ο Παναγιώτης Σιακωτός ένας από τους σύγχρονους σιδηρουργούς (γύφτους) με τα πανάρχαια σύνεργα, Καμίνι, Φυσερό, Φωτιά, Σφυρί και Αμόνι. Στη φωτογραφία νοερά μας διηγείται πώς το μέταλλο στα χέρια των μαστόρων σιδηρουργών, γινόταν εύπλαστο και από αυτό έφτιαχναν αριστουργήματα.

Η οδός Ηφαίστου μετονομάστηκε για τρίτη φορά σε οδό Ουάσιγκτον μέχρι το παζάρι. Από πλατεία Αγ. Βασιλείου που άρχιζε ο δρόμος Καλαμών μέχρι τέρμα Καλαμών και στις γύρω παρόδους υπήρχαν και υπάρχουν τα εξής παντοπωλεία και καταστήματα τροφίμων.

Τεχνίτης χαλκουργός, σε ώρα εργασίας.

Ο Γεώργιος Φ. Φρέτζος από τη Στεμνίτσα Γορτυνίας, ήταν ο πιο γνωστός καμπανάς και το μόνο εργαστήριο κατασκευής καμπανών, που λειτούργησε μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1950, από τους αδελφούς Γ. Φρέτζου.

9. αργυτακή α δεΛΦοι κ ωνςταντινος & ςΠυρος

Οι αδελφοί Αργυτάκη στην οδό Καλαμών νυν Ουάσιγκτον λειτούργησαν παντοπωλείο από τα μέσα της δεκαετίας του 1930 έως και τη δεκαετία του 1950.

10. ςεμΠος ήΛιας

Από τη δεκαετία του 1920 στην οδό Καλαμών

13. ςταθοΠουΛος ςΠ. - χρονής θ. - γκουτζουΛής χ. - ζ αΦειρής Φ.

Το έτος 1970 οι ανωτέρω αγόρασαν την επιχείρηση του Γεωργίου Γαβρήλου που προϋπήρχε στην οδό Καλαμών νυν Ουάσιγκτον, η επιχείρηση ως εταιρεία λειτούργησε με το χοντρεμπόριο τροφίμων μέχρι το 1973, το 1973 ο Χρήστος Γκουτζούλης αποχώρησε από την εταιρεία.

14. ςταθοΠουΛος ς. - χ ρονής θ. - ζ αΦειρής Φ.

Οι εναπομείναντες συνεταίροι συνέχισαν το χονδρεμπόριο και στα μέσα του 1975 άνοιξαν στην οδό Αγ. Δημητρίου το πρώτο Σούπερ Μάρκετ στην Τρίπολη με την ονομασία ΑΛΙΜΕΝΤΑ. Το Σούπερ Μάρκετ Αλιμέντα λειτούργησε επί 20 χρόνια μέχρι το έτος 1996.

15. γκουτζουΛής χρήςτος

Εμπορική επιστολή του Ηλία Σέμπου, του έτους 1941.

νυν Ουάσιγκτον ο Ηλίας Σέμπος είχε κατάστημα τροφίμων και γενικού εμπορίου, μέχρι και τη δεκαετία του 1950.

11. ΠαναγοΠουΛος δήμήτρής

Από αρχές της δεκαετίας του 1930 στην οδό Καλαμών νυν Ουάσιγκτον ο Δημήτρης Παναγόπουλος είχε παντοπωλείο μέχρι και τη δεκαετία του 1960, Αρχές της δεκαετίας του 1970 λόγω συνταξιοδότησης πούλησε την επιχείρησή του στους Αδελφούς Κωνσταντίνο & Ευάγγελο Προύτζο.

12. γαβρήΛος Φωτής

Ο Φώτης Γαβρήλος από τη δεκαετία του 1920 ασχολήθηκε με το εμπόριο τροφίμων, άλευρα, δημητριακά, ξηρούς καρπούς, αποικιακά κ.α, στη συνέχεα έκανε εταιρεία και συνεργάστηκε με επώνυμους παλιούς εμπόρους. Η εταιρεία ξεκίνησε τις δραστηριότητές της από την οδό Ταξιαρχών που την τότε εποχή ήταν ένας από τους πιο εμπορικούς δρόμους της Τριπολιτσάς. Στα μέσα της δεκαετίας του 1940 ο Φ. Γαβρήλος αποχώρισε από την εταιρεία και μετέφερε την επιχείρησή του στην οδό Καλαμών νυν Ουάσιγκτον αρ. 22. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1950 την επιχείρηση ανέλαβε ο γιος του Γιώργος Φ. Γαβρήλος και λειτούργησε μέχρι και το έτος 1969. Ο Γ. Γαβρήλος, τέλος του 1969 πούλησε την επιχείρησή του και μετοίκισε στην Αθήνα.

Πρώτη πάροδος αριστερά της οδού Καλαμών νυν Ουάσιγκτον είναι η οδός Φιλελλήνων. Στην οδό Φιλελλήνων αρ. 23 το έτος 1973 ο Χρήστος Γκουτζούλης άνοιξε κατάστημα τροφίμων και γενικό εμπόριο χοντρικής πώλησης, υπήρξε και εμπορικός αντιπρόσωπος Πελοποννήσου σε διάφορες εταιρείες. Σταμάτησε τις αντιπροσωπείες και το εμπόριο το 2005 όταν συνταξιοδοτήθηκε.

16. γιαΛή α δεΛΦοι, αριςτειδής & Παναγιωτής

Στην οδό Καλαμών νυν Ουάσιγκτον και Υψούντος γωνία, το έτος 1948 μετέφεραν το παντοπωλείο τους από την οδό Ταξιαρχών και περίπου επί 40 χρόνια λειτούργησε σαν Αδελφοί Γιαλή. Αναφέρεται & βιογραφικό.

17. γιαΛής Παναγιωτής

Ο Παναγιώτης Γιαλής το έτος 1968 αποχώρισε από την επιχείρηση που είχε με τον αδερφό του Αριστείδη και άνοιξε νέο κατάστημα στην οδό Ουάσιγκτον και Καρακάλου γωνία, λειτούργησε από το 1968 μέχρι και το 2006. Αναφέρεται & βιογραφικό.

18. νικήτοΠουΛος νικοΛαος

Ο Νικόλαος Νικητόπουλος από προπολεμικά στον δρόμο Καλαμών νυν οδός Ουάσιγκτον λειτουργούσε παντοπωλείο μέχρι και τη δεκαετία του 1950.

19. κ αΛαμαρας ευαγγεΛος & μΠαμής γεωργιος

Οι Ε. Καλαμαράς και Γ. Μπαμής από τα μέσα της δεκαετίας του 1940 μέχρι και τη δεκαετία του 1950 στην οδό Καλαμών νυν Ουάσιγκτον είχαν παντοπωλείο.

20. τςακανικας ιωαν. & ςταματοΠουΛος θεοδ.

Στην οδό Καλαμών νυν Ουάσιγκτον & Καρακάλου γωνία από τη δεκαετία του 1940 μέχρι το 1967 υπήρχε το παντοπωλείο των Ιωάννη Τσακανίκα και Θεόδωρου Σταματόπουλου. Αναφέρεται & βιογραφικό.

21. γαρδεΛινου α δεΛΦοι, γεωργιος και Παναγιωτής

Οι Γεώργιος και Παναγιώτης Γαρδελίνος, στην οδό Καλαμών νυν Ουάσιγκτον από προπολεμικά μέχρι τη δεκαετία του 1960 είχαν αποθήκη ελαιολάδου και ξηρών καρπών.

22. Λυγιας ΞενοΦων & Προυτζος ευαγγεΛος

Στην οδό Καλαμών νυν Ουάσιγκτον αρχές της δεκαετίας του 1980 άνοιξαν παντοπωλείο, λειτουργεί μέ-

Παντοπωλείο των Ξενοφώντα Λυγιά και Ευάγγελου Προύτζου. Φωτογραφία 2008.

χρι και σήμερα το 2008.

23. αναςταςοΠουΛος αΠοςτοΛος

Ο Αποστόλης Αναστασόπουλος στην οδό Καλαμών νυν Ουάσιγκτον είχε παντοπωλείο τις δεκαετίες 1940 έως και το 1960.

24. τςουτςουβας δήμήτριος

Ο Δημήτρης Τσούτσουβας αρχές της δεκαετίας του 1920 μέχρι και τη δεκαετία του 1930 για περίπου

20 χρόνια, στην οδό Καλαμών νυν Ουάσιγκτον λειτούργησε παντοπωλείο. Αναφέρεται & βιογραφικό.

25. κ Λήρος γεωργιος

Ο Γεώργιος Κλήρος στην οδό Καλαμών νυν Ουάσιγκτον το έτος 1950 μέχρι και το 2000 για 50 συνεχόμενα χρόνια λειτούργησε παντοπωλείο. Αναφέρεται & βιογραφικό.

26. τριανταΦυΛΛος γεωργιος

Ο Γεώργιος Τριαντάφυλλος είχε παντοπωλείο στην οδό Καλαμών νυν Ουάσιγκτον τις δεκαετίες 1950 –1970.

27. κοΛΛιοΠουΛος ιωαννής & κουγιουΦας γεωρ.

Οι Ιωάννης Κολλιόπουλος και Γεώργιος Κουγιούφας, στην οδό Καλαμών νυν Ουάσιγκτον τις δεκαετίες 1950 –1960 λειτουργούσαν αποθήκη ελαιολάδου.

28. τςεΛας κ ωνςταντινος

Παντοπωλείο Κωνσταντίνου Τσελά. Φωτογραφία 2008.

Ο Κωνσταντίνος Τσελάς αρχές της δεκαετίας του 1980 στην οδό Καλαμών νυν Ουάσιγκτον άνοιξε κατάστημα με κατεψυγμένα προϊόντα, στη συνέχεια πρόσθεσε όλα τα είδη διατροφής και το έκανε μίνι μάρκετ - παντοπωλείο, λειτουργεί μέχρι και σήμερα το 2008.

Μίνι Μάρκετ - παντοπωλείο του Δημητρίου Κουβερτάρη. Φωτογραφία 2008.

29. κουβερταρής γ. δήμήτρής

Ένα από τα νέα Μίνι Μάρκετ - παντοπωλεία που δημιουργούνται τα τελευταία χρόνια είναι και του Δημήτρη Γεωργίου Κουβερτάρη στην οδό Υψηλάντου, λειτουργεί μέχρι και σήμερα το 2008.

30. μανιατή α δεΛΦοι

Σουπερ Μάρκετ των Αδελφών Βασιλείου και Ιωάννη Μανιάτη, στην οδό Καλαμών και Τάπιας γωνία.

Οι Αδελφοί Αθ. Μανιάτη τέρμα οδός Καλαμών και Τάπιας γωνία, αρχές της δεκαετίας του 1980 άνοιξαν κατάστημα με τυροκομικά και είδη τροφίμων, στη συνέχεια επέκτειναν το κατάστημα και το έκαναν Σούπερ Μάρκετ. Άνοιξαν και δεύτερο κατάστημα στην οδό Καλαμών νυν Ουάσιγκτον κοντά στη λαϊκή αγορά. Και τα δυο καταστήματα λειτουργούν μέχρι και σήμερα, το έτος 2008.

Στην οδό Ουάσιγκτον, κοντά στην αγορά.

31. το δευτερο κ αταςτήμα των αΦων αθ. μανιατή.

Π Λ ατεια β α Λτε τ ςιου

Η εικόνα μας δείχνει τη δυτική πλευρά, προς το δρόμο των Καλαμών που γινότανε το παζάρι. Φωτογραφία αρχές της δεκαετίας του 1920.

Ο περιβολάρης με το γιο του μεταφέρουν την παράγωγή τους στο παζάρι.

Η εικόνα μας δείχνει τη βορειοανατολική πλευρά της αγοράς, το δρόμο προς την πλατεία Αγ. Βασιλείου. Στην πλατεία Βαλτετσίου από την ίδρυση της λαϊκής αγοράς γινόταν και η αγοροπωλησία Χοιριδίων (Γουρουνιών), γι’ αυτό το έλεγαν και Γουρουνοπάζαρο.

Έτσι λειτουργούσαν κάποτε οι λαϊκές αγορές. Τα πήρε ο άνεμος και χάθηκαν. Ας μείνουν οι εικόνες για ανάμνηση.

Άνω η δυτική άποψη της παλιάς Τριπολιτσάς. Η Τριπολιτσά, ήταν η μεγαλύτερη πόλη της κεντρικής Πελοποννήσου. Κάτω αριστερά αγρότης με την εθνική φορεσιά στη λαϊκή πουλάει τα λεμόνια του. Κάτω δεξιά χωρικός φουστανελάς ποζάρει μπροστά στο φακό, βάφοντας τα αρβανίτικα τσαρούχια του. Φωτογραφία του 1920.

32. ΠαΠαθεοΦανής δήμήτριος

Ο Δημήτρης Παπαθεοφάνης επί της πλατείας Βαλτετσίου και Υψηλάντου γωνία, από προπολεμικά μέχρι και τη δεκαετία του 1960 λειτουργούσε παντοπωλείο.

33. γιαννου κ.

Οικονομική μετανάστρια από Αλβανία, τα τελευταία πέντε χρόνια στην οδό Υψηλάντου έχει ανοίξει παντοπωλείο, λειτουργεί μέχρι και σήμερα το 2008

34. κοντου α δεΛΦοι, Παναγος και ςΠυρος

Οι αδελφοί Πανάγος και Σπύρος Κόντου στην οδό Υψηλάντου τη δεκαετία του 1940 άνοιξαν παντοπωλείο, στα μέσα της δεκαετίας του 1960 ο Σπύρος αποχώρησε και άνοιξε δικό του οπωροπαντοπωλείο εντός του περιβόλου που στεγαζόταν το Κ.Τ.Ε.Λ. στην πλατεία Κολοκοτρώνη. Ο Πανάγος έμεινε στο παλιό κατάστημα και λειτούργησε μέχρι και τη δεκαετία του 1990. Αναφέρεται & βιογραφικό.

35- γεωργοΠουΛου θεοδωρα

Η Θεοδώρα Γεωργοπούλου στην οδό Υψηλάντου & Π. Μελά τις δεκαετίες 1970–1980 είχε παντοπωλείο.

36. γαρταγανής νικοΛαος

38. χ αρμΠιΛας γεωργιος

Ο Γεώργιος Χαρμπίλας δεξιά της πλατείας Βαλτετσίου, οδός Πελοπίδα και Μπουμπουλίνας γωνία, από προπολεμικά μέχρι και το 1960 είχε οινοπαντοπωλείο.

39. γαρταγανής Φωτής

Ο Φώτης Γαρταγάνης πίσω από την οδό Πελοπίδα στην οδό Μπουμπουλίνας λειτουργούσε κηροποιείο και είδη παντοπωλείο αρκετά χρόνια.

40. αγγεΛοΠουΛος γ.

Στην οδό Καλαμών από προπολεμικά μέχρι και τη δεκαετία του 1950 λειτουργούσε οινοπαντοπωλείο.

41. ζ αχος Παναγιωτής

Ο Παναγιώτης Ζάχος μετά την Πλατεία Βαλτετσίου στην οδό Καλαμών, από τη δεκαετία του 1930 μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1950 λειτουργούσε παντοπωλείο.

42. κ αραθανος δήμήτριος

Στην οδό Καλαμών ο Δημήτρης Καραθάνος από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 μέχρι και σήμερα το 2008 λειτουργεί παντοπωλείο.

Ο Νικόλαος Γαρταγάνης τρίτη πάροδος αριστερά της οδού Ουάσιγκτον είναι η οδός Καρακάλου. Επί της οδού Καρακάλου τις δεκαετίες 1950 –1970 λειτουργούσε κηροποιείο και παντοπωλείο.

37. αγγεΛακος ιωαννής

Ο Ιωάννης Αγγελάκος τη δεκαετία του 1960 πήρε το παντοπωλείο του Γ. Χαρμπίλα και το λειτούργησε περίπου 20 χρόνια. Παντοπωλείο Δημητρίου Γ. Καραθάνου. Φωτογραφία 2008.

43. κρουμΠουζος γεωργιος

Στην οδό Καλαμών από τα μέσα της δεκαετίας του 1950 μέχρι και το 1970 λειτουργούσε παντοπωλείο.

44. δήμαρακής γ. & ΠαυΛου γ.

Στην οδό Καλαμών τις δεκαετίες 1960 –1970 λειτουργούσανε παντοπωλείο. Παντοπωλείο Ιωάννη Αγγελάκου.

45. χ ατζοΠουΛου ευαγγεΛια

Ευαγγέλια σύζυγος Στέφανου Χατζόπουλου, για πολλές δεκαετίες λειτούργησε οικογενειακή επιχείρηση με είδη τροφίμων, από τη δεκαετία του 1930 μέχρι και το 1970.

46. κ αρακουρτής ιωαννής

Τέρμα οδός Καλαμών και Τάπιας γωνία, ο Ιωάννης Καρακούρτης είχε οινοπαντοπωλείο και γενικό εμπόριο από αρχές της δεκαετίας του 1920 μέχρι το έτος 1948, όλη η γειτονία είχε σημείο αναφοράς το παντοπωλείο του Γιάννη Καρακούρτη.

47. μΠαμής γεωργιος

Ο Γεώργιος Μπαμής είχε παντοπωλείο στην οδό Καλαμών νυν Ουάσιγκτον με τον Ε. Καλαμαρά από τα μέσα της δεκαετίας του 1940, τέλος της δεκαετίας του 1950 μετέφερε το παντοπωλείο του από την οδό Ουάσιγκτον σε ιδιόκτητο κτίριο στην οδό Χατζησαράντου και λειτούργησε έως και τη δεκαετία του 1970.

48. τραυΛος οδυςςεας

Ο Οδυσσέας Τραυλός αριστερά της οδού Καλαμών στο συνοικισμό φιλικών, από αρχές της δεκαετίας του 1950 για περίπου 20 χρόνια λειτούργησε οινοπαντοπωλείο. Τη δεκαετία του 1970 μετέφερε την επιχείρησή του στην οδό Νεομάρτυρα Δημητρίου. Στη νέα επιχείρηση, πέραν από το εμπόριο που έκανε σε άλευρα, πίτουρα, δημητριακά, έκανε και εγκαταστάσεις που παρασκεύαζε φυράματα, π.χ πτηνοτροφές, ζωοτροφές κ.α. Λειτούργησε μέχρι το 2000.

51. κ αΛαμαρας ευαγγεΛος

Στην οδό Τρικόρφων και Δεκάζου γωνία, ο Ευάγγελος Καλαμαράς επί περίπου 40 χρόνια λειτουργούσε οινοπαντοπωλείο, το οποίο προϋπήρχε από τα μέσα της δεκαετίας του 1940 στην οδό Καλαμών νυν Ουάσιγκτον. Τέλος της δεκαετίας του 1950 μεταφέρθη σε ιδιόκτητο κτίριο στην οδό Τρικόρφων και Δεκάζου γωνία. Λειτούργησε έως και τη δεκαετία του 1990. Αναφέρεται & βιογραφικό.

52. τςιΠιανιτοΠουΛος β. δήμήτριος

Στην οδό Τρικόρφων & Μακεδονίας γωνία, από το τέλος της δεκαετίας του 1890 μέχρι και το έτος 2000, πάνω από έναν αιώνα λειτουργούσε παντοπωλείο, φούρνος και ταβέρνα, από τον παππού Δημήτρη Β. Τσιπιανιτόπουλο ή Πολιτάκο, μέχρι τον εγγονό του, Δημήτρη Β. Τσιπιανιτόπουλο ή Πολιτάκο. Αναφέρεται & βιογραφικό.

53. κ ωνςταντοΠουΛος κ ωνςταντινος

Ο Κωνσταντίνος Κωνσταντόπουλος πρώην Αστυνομικός, αρχές της δεκαετίας του 1960 άνοιξε οινοπαντοπωλείο στην οδό Τρικόρφων και λειτούργησε μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1980.

54- τζουμής γεωργιος

49. κοΛΛιας ιωαννής,ή κοΛιογιαννής.

Ο Ιωάννης Κόλλιας αρχές της δεκαετίας του 1960 στη συνοικία Ρουμελιώτικα απέναντι από τον Αγ. Τρύφωνα άνοιξε οινοπαντοπωλείο και για περίπου 30 χρόνια λειτούργησε μέχρι που συνταξιοδοτήθηκε. Από τη δεκαετία του 1990 ο γιος του Ανδρέας Ι. Κόλλιας έκανε καινούρια κτίρια, καινούριες εγκαταστάσεις και έχει ανοίξει ΣΟΥΠΕΡ ΜΑΡΚΕΤ. Αναφέρεται & βιογραφικό.

50. τςουρνος γεωργιος

Ο Γεώργιος Τσούρνος ήταν πολλά χρόνια τυροκόμος και οινοπαντοπώλης στο χωριό Νταβιές. Μετοίκισε στην Τρίπολη και από αρχές της δεκαετίας του 1960, για περίπου 30 χρόνια στην οδό Φωτήλα Ασημάκη στο συνοικισμό Ρουμελιώτικα, λειτουργούσε οινοπαντοπωλείο.

Μίνι Μάρκετ-παντοπωλείο Γεωργίου Τζούμη. Φωτογραφία 2008.

Ο Γεώργιος Τζούμης τα τελευταία τρία χρόνια στην οδό Κρήτης και Μπουμπουλίνας γωνία λειτουργεί Μίνι Μάρκετ - παντοπωλείο, λειτουργεί και σήμερα το 2008.

55. ζευκιΛής Παναγιωτής & γεωργακοΠουΛος αγγεΛής

Δεύτερη πάροδο δεξιά της οδού Καλαμών νυν Ουάσιγκτον αρχίζει η οδός Υψούντος, στον αρ, 4 οι

64 ανωτέρω το έτος 1948 άνοιξαν κατάστημα γενικού εμπορίου και πουλούσαν τα πάντα, από βακαλάο μέχρι καρφίτσες, από υποδήματα μέχρι φάρμακα και ότι άλλο μπορεί να περάσει από το μυαλό του ανθρώπου, του είχαν δώσει τον τίτλο Πανελλήνιος Αγορά. Πολύ γρήγορα πράγματι εξελίχθηκε σε πανελλήνια αγορά, δημιούργησαν το μεγαλύτερο δίκτυο διανομής σε όλη την Ελλάδα με έδρα την Τρίπολη, τα αυτοκίνητά τους

έφταναν μέχρι την Αλεξανδρούπολη και μέχρι την Κρήτη, λειτούργησε από το 1948 έως το 2000. Από τη δεκαετία του 1980 άλλαξε διαχειριστές και χέρια, οι διαχειριστές ήταν πάντα παιδιά που εργαζόντουσαν στην Πανελλήνια Αγορά. Τα δεκάδες παιδιά που πέρασαν από την εταιρεία Πανελλήνιος Αγορά όλα έγιναν επαγγελματίες, μεγαλοεπιχειρηματίες ακόμη και οικονομικοί παράγοντες στον Ελλαδικό χώρο.

Π αντοΠω Λεια κ αι κ ατα ς τήματα τροΦιμων ς τον δ ρομο Π ρος γορ τ υ νια

Οδός Αγίου Αθανασίου. Φωτογραφία δεκ. του 1920.

Από τη δυτική πλευρά της πλατείας Αγ. Βασιλείου προς το Παναρκαδικό Νοσοκομείο ήταν ο δρόμος πού οδηγούσε προς Γορτυνία και ονομάστηκε οδός Αγ. Αθανασίου. Ο δρόμος αυτός έχει τεμαχιστεί και μετονομαστεί αρκετές φορές σε, Γορτυνίας Αγ. Αθανασίου, Β. Παύλου, Ερυθρού Σταυρού, Εθνομαρτύρων. Η πλατεία Ανεξαρτησίας έχει μετονομαστεί σε πλατεία Εθνάρχη Μακαρίου. Στον τότε δρόμο Γορτυνίας από πλατεία Αγίου Βασιλείου μέχρι το Νοσοκομείο και στις γύρω παρόδους από αρχές του 20ου αιώνα μέχρι και σήμερα το έτος 2008, υπήρχαν και υπάρχουν τα κάτωθι παντοπωλεία και καταστήματα τροφίμων.

56. α δεΛΦοι ή. Πετρονοτή & ΠΛακουΛας

χρι και τη δεκαετία του 1950 επί της οδού Ταξιαρχών λειτουργούσε παντοπωλείο. Τη δεκαετία του 1950 μετέφερε το κατάστημά του επί της πλατείας Ανεξαρτησίας, στη συνέχεια τη διαχείριση της επιχείρησης ανέλαβε ο γιος του Γιώργος Ι. Γιωννάς μέχρι και τη δεκαετία του 1980.

60. ΠαΠαδοΠουΛοι α δεΛΦοι

Η διαφημιστική ταμπέλα αναφέρεται στην οδό Αγ. Αθανασίου, νυν Εθνομαρτύρων, πλησίον της πλατείας Αγ. Βασιλείου, αναφέρεται ότι από αρχές του 20ου αιώνα λειτουργούσε παντοπωλείο υπό την ανωτέρω διεύθυνση μέχρι και τη δεκαετία του 1930.

57. αΠοςτοΛοΠουΛος

Το ίδιο κατάστημα συνέχισε με τους Αδελφούς Αποστολόπουλου ή Πετρονότη, μέχρι και τη δεκαετία του 1950 με τη νέα φίρμα ο «Πακτωλός».

Σουπερ Μάρκετ των Αδελφών Παν. Παπαδόπουλου. Φωτογραφία 2008.

Επί της πλατείας Ανεξαρτησίας, το έτος 2000 οι αδελφοί Π. Παπαδόπουλου, άνοιξαν κατάστημα τροφίμων - Σούπερ Μάρκετ, λειτουργεί μέχρι και σήμερα το 2008.

61. α χαμνος θεοΦανής

Στην οδό Αγ. Αθανασίου νυν Ερυθρού Σταυρού αρ, 4 υπάρχει το εικονιζόμενο κτίσμα και φέρει στην πρόσοψη επιγραφή του αρχικού ιδιοκτήτη Γ. Πλευρίτης 1904. Ο Πλευρίτης αναφέρεται και ως εδωδιμοπώλης που λειτουργούσε αρχές του 20ου αιώνα. Στο ισόγειο που ακόμη υπάρχουν οι άνω από 100 χρονών πάγκες, ο Θεοφάνης Αχαμνός από προπολεμικά μέχρι και

58. κ αΛομΠρατςος γ. & κ αμΠυΛαυκας ν.

Οι Γεώργιος Καλομπράτσος & Νικόλαος Καμπυλαυκάς, στην οδό Αγ. Αθανασίου νυν Εθνομαρτύρων, από τη δεκαετία του 1930 μέχρι το τέλος της δεκαετίας 1940 λειτουργούσαν συνεταιρικά το παντοπωλείο. Ο Ν. Καμπιλαυκάς τέλος της δεκαετίας του 1940 αποχώρησε από την επιχείρηση. Από το 1950 μέχρι το 1990 το κατάστημα λειτούργησε υπό τη διεύθυνση του Γ. Καλομπράτσου. Αναφέρεται & βιογραφικό.

59. γιωννας ιωαννής

Από τη δεκαετία του 1920, ο Ιωάννης Γιωννάς μέ-

Ένα παλιό κτίσμα (Μνημείο) που υπάρχει ακόμα. Φωτογραφία 2008.

66 το έτος 1960 λειτουργούσε οπωροπωλείο, παντοπωλείο και ταβέρνα.

62. ΛουμΠαρδιας ςταυρος

Από προπολεμικά μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1950 στην οδό Αγ. Αθανασίου νυν Ερυθρού Σταυρού, ο Σταύρος Λουμπαρδιάς λειτουργούσε παντοπωλείο.

63. χ αριτος ιωαννής

Στα μέσα της δεκαετίας του 1950 ο Ιωάννης Χαρίτος αγόρασε το παντοπωλείο του Σταύρου Λουμπαρδιά που προϋπήρχε στην οδό Αγ. Αθανασίου νυν Ερυθρού Σταυρού και το λειτούργησε μέχρι το 2000.

64. χρονοΠουΛος κ ωνςταντινος

Παντοπωλείο Αντώνη Τριάδη. Φωτογραφία 2008.

τρόφιμα, χαρτικά, ψιλικά κ.α λειτουργεί μέχρι και σήμερα το 2008.

66. κουρουςής γεωργιος

Από προπολεμικά μέχρι και τη δεκαετία του 1960 ο Γεώργιος Κουρούσης στην οδό Αγ. Αθανασίου νυν Ερυθρού Σταυρού λειτουργούσε οινοπαντοπωλείο.

67. κ ωτςωνή μαρια

Στην οδό Αγ. Αθανασίου νυν Ερυθρού Σταυρού, τις δεκαετίες 1960–1980 λειτουργούσε οινοπαντοπωλείο.

68. γιαΛεΛής Παναγιωτής

Οπωροπαντοπωλείο Κωνσταντίνου Χρονόπουλου.

Ο Κωνσταντίνος Χρονόπουλος γεννήθηκε στο χωριό Χώρα Γορτυνίας, όταν τελείωσε το δημοτικό σχολείο σε μικρή ηλικία αρχές της δεκαετίας του 1970 έφυγε από το χωριό του με τα πόδια και μετά από δυο ημέρες πεζοπορία έφτασε στην Τρίπολη. Στην Τρίπολη έπιασε δουλειά σε παντοπωλείο (μπακάλικο) ως μπακαλοϋπάλληλος εργάστηκε αρκετά χρόνια. Τέλος της δεκαετίας του 1970 άνοιξε παντοπωλείο, οπωροπωλείο και κατεψυγμένα προϊόντα στην οδό Αγ. Αθανασίου νυν ερυθρού σταυρού αρ, 17. Το κατάστημα λειτουργεί μέχρι και σήμερα το 2008.

65. τριαδής αντωνής

Το έτος 2000 στην οδό Αγ. Αθανασίου νυν Ερυθρού Σταυρού ο Αντ. Τριάδης άνοιξε κατάστημα με

Δεξιά της πλατείας Ανεξαρτησίας επί της οδού Θεοκλήτου & Θεοφιλοπούλου γωνία, ο Παναγιώτης Γιαλελής τις δεκαετίες 1950 -1970 λειτουργούσε οινοπαντοπωλείο.

69. μιγγινας κ ωνςταντινος

Έκτη πάροδος της οδού Αγ. Αθανασίου νυν Ερυθρού Σταυρού είναι η οδός Μαινάλου. Στην αρχή της οδού Μαινάλου αρ. 7 από αρχές της δεκαετίας του 1960 λειτουργεί το παντοπωλείο του Κων/νου Μίγγινα λειτουργεί μέχρι και σήμερα το 2008. Αναφέρεται & βιογραφικό.

70. ζερβας δήμήτριος

Στην οδό Μαινάλου και στο ίδιο οίκημα που λειτουργεί το παντοπωλείο του Κ. Μίγγινα προγενέστερα υπήρχε το παντοπωλείο του Δημήτρη Ζέρβα.

71. Άρης Αρτόπουλοσ

Παντοπωλείο Άρη Αρτόπουλου. Φωτογραφία 2008.

Ο Άρης Αρτόπουλος αρχές της δεκαετίας του 1990 στην οδό Μαινάλου αρ, 14 και Στριφτόμπολα γωνία άνοιξε κατάστημα - ΜΙΝΙ ΜΑΡΚΕΤ, με είδη παντοπωλείου, ψιλικά, χαρτικά κ α. λειτουργεί μέχρι και σήμερα το 2008.

72. Γεωργοπούλου Κ ωνσταντίνα

Μίνι Μάρκετ- Παντοπωλείο Κωνσταντίνας Γεωργοπούλου. Φωτογραφία 2008.

Η Κωνσταντίνα Γεωργοπούλου στην οδό Μαινάλου και 11ου Συντάγματος γωνία, την τελευταία δεκαετία λειτουργεί μίνι μάρκετ - παντοπωλείο μέχρι και σήμερα το 2008.

Από τα 17 παντοπωλεία, οινοπαντοπωλεία και οπωροπαντοπωλεία που υπήρχαν στην οδό Αγ. Αθανασίου και Μαινάλου, σήμερα που γίνεται η καταγραφή τέλος του 2008, είναι σε λειτουργία έξι. Το Σούπερ Μάρκετ των Αδελφών Π. Παπαδόπουλου επί της πλατείας Ανεξαρτησίας. Το οπωροπαντοπωλείο του Κων/νου Χρονόπουλου, στην οδό Ερυθρού Σταυρού. Το παντοπωλείο του Αντώνη Τριάδη στην οδό Ερυθρού Σταυρού. Επί της οδού Μαινάλου 7 το παντοπωλείο του Κων/νου Μίγγινα. Επί της οδού Μαινάλου αρ. 14 το μίνι μάρκετ παντοπωλείο του Άρη Αρτόπουλου. Επί της οδού Μαινάλου το μίνι μάρκετ - παντοπωλείο της Κων/νας Γεωργακοπούλου.

Οδός Αγ. Αθανασίου. Η φωτογραφία έχει τραβηχτεί από το ύψος της οδού Μαινάλου τη δεκαετία του 1930.

Πανσπερμία ανθρώπων μετά τον πρώτο Παγκόσμιο Πόλεμο στο παζάρι. Αγρότες, κτηνοτρόφοι, ξωμάχοι, με τα προϊόντα τους.

Π αντοΠω Λεια ε Πι τής ο δου τα Ξιαρχ ων Ένας από τους δρόμους που είχε τα περισσότερα καταστήματα τροφίμων, ταβέρνες και χάνια, ήταν η οδός Ταξιαρχών. Αυτό οφειλόταν στο ότι μια από τις πιο άγονες περιοχές της Αρκαδίας ήταν και τα χωριά του Φαλάνθου. Από την ίδρυση του Ελληνικού κράτους και προγενέστερα, όλα τα χωριά του Φαλάνθου το κύριο εισόδημα τους προερχόταν από την κτηνοτροφία και με το να κουβαλάνε καυσόξυλα με τα γαϊδουρομούλαρα στην Τρίπολη. Έτσι κάλυπταν σχεδόν όλες τις ανάγκες της πόλης από καυσόξυλα, σε φούρνους, σε ταβέρνες, σε σπίτια, για θέρμανση και μαγείρεμα. Ενώ λαϊκή αγορά στην Τρίπολη γινότανε μια μέρα τη βδομάδα, στον δρόμο των Ταξιαρχών γινότανε τρεις φορές τη βδομάδα, διότι οι περισσότεροι κάτοικοι του Φαλάνθου κουβαλούσαν καυσόξυλα στην Τρίπολη κάθε Τρίτη, Πέμπτη και Σάββατο. Τις άλλες τρεις ημέρες έκοβαν ξύλα από το δάσος και την 7η ημέρα, Κυριακή, Εκκλησιαζόντουσαν. Τα εκατοντάδες φορτώματα ξύλα έφταναν στην Τρίπολη μετά από πεζοπορία δυο και τριών ωρών, ξημερώματα. Άνθρωποι και ζώα έπρεπε να στεγαστούν, να κολατσίσουν και να ξεκουραστούν. Γι’ αυτό και ο δρόμος Ταξιαρχών είχε επί το πλείστον παντοπωλεία, οινοπαντοπωλεία, ταβέρνες και χάνια. Οι περισσότεροι επαγγελματίες της οδού Ταξιαρχών προερχόντουσαν από τα χωριά του Φαλάνθου και ο τοπικισμός πάντα λειτουργούσε συναισθηματικά. Η οδός Ταξιαρχών είναι η πρώτη πάροδος δεξιά της οδού Καλαμών νυν Ουάσιγκτον και φτάνει μέχρι τέρμα της οδού Παναρκάδων. Όλα τα καταστήματα που υπήρχαν μέχρι και τη δεκαετία του 1970 έφταναν έως την πύλη του Ι .Ν Ταξιαρχών. Τα καταστήματα τροφίμων και γενικού εμπορίου χοντρικής πώλησης, παντοπωλεία, οινοπαντοπωλεία και ποτοποιεία, που υπήρχαν στην οδό Ταξιαρχών ήταν τα εξής:

Εξωτερική Πύλη Ι .Ν. Παμμεγίστων Ταξιαρχών.

Ταξιάρχων αρ. 4. Εκτίθενται στο πεζοδρόμιο τα βαρέλια με τους βακαλάους,τα βαρέλια με τις σαρδέλες, τα σακιά με τα όσπρια. Φωτογραφία δεκαετίας του 1920.

73. Παπαδιονυσόπουλος - Σιαμαντούρος - Τσουτσάνης

Ταξιαρχών αρ. 4 από αρχές του 20ου αιώνα λειτουργούσε κατάστημα τροφίμων και γενικού εμπορίου των Παπαδιονυσόπουλου, Σιαμαντούρου, Τσουτσάνη.

πουλου. Τα τελευταία 20 χρόνια μέχρι και σήμερα το 2008 λειτουργεί υπό τη διεύθυνση του Γρηγόρη Ιωάννου Χριστόπουλου δισέγγονος του ιδρυτή. Αναφέρεται & βιογραφικό.

Αναφέρεται & βιογραφικό.

74. Πετρόπουλος Νικόλαος

Ο Νικόλαος Πετρόπουλος στα μέσα της δεκαετίας του 1930 αγόρασε το ακίνητο στην οδό Ταξιαρχών αρ. 4 και μετέφερε την επιχείρηση τροφίμων και γενικού εμπορίου που προϋπήρχε από αρχές του 20ου αιώνα στην οδό Αγ. Βαρβάρας αρ 5. Την επιχείρηση στην οδό Ταξιαρχών κληρονόμησαν τα παιδιά του, Φώτης, Γιώργος, Κώστας και Γιάννης. Οι κληρονόμοι του Ν. Πετρόπουλου συνέχισαν το εμπόριο μέχρι και το έτος 1955.

75. Γιαννακόπουλοι Α δελφοί

Το 1952 ο Αθανάσιος Γιαννακόπουλος συνεργάστηκε με το Φώτη Γαβρήλο στα είδη τροφίμων στην οδό Ουάσιγκτον. Το 1956 διέκοψε τη συνεργασία με το Φώτη Γαβρήλο και συνεργάστηκε με τον αδελφό του Ιωάννη. Οι αδελφοί Σ. Γιαννακόπουλου νοίκιασαν το κατάστημα που προγενέστερα είχαν οι αδελφοί Ν. Πετρόπουλου Ταξιαρχών αρ. 4, πάλι με είδη τροφίμων και γενικού εμπορίου χοντρικής πώλησης και λειτούργησε μέχρι αρχές της δεκαετίας του 1980.

76. Κουβερτάρης Παναγιώτης

Ο Παναγιώτης Κουβερτάρης αρχές της δεκαετίας του 1980 αγόρασε από τους Αδελφούς Αθανάσιο & Ιωάννη Γιαννακόπουλο την επιχείρηση και λειτουργεί με είδη τροφίμων και γενικό εμπόριο μέχρι και σήμερα το 2008.

77. Πατσαβος Δημήτρης & Μέμμος Σωτήριος

Ταξιαρχών αρ, 6 υπήρχε το κατάστημα των Δημητρίου Πατσαβού & Σωτηρίου Μέμμου, με τα ίδια προϊόντα, δηλαδή κατάστημα τροφίμων και γενικό εμπόριο χοντρικής πώλησης. Λειτούργησε από τη δεκαετία του 1940 μέχρι και τη δεκαετία του 1960.

78. Χριστόπουλος Γρηγόρης

79. Θεοχάρης Βασίλειος

Δίπλα από το ανωτέρω ποτοποιείο, τις δεκαετίες 1940 - 1950, υπήρχε το κατάστημα του Βασιλείου Θεοχάρη που εμπορευότανε κονσέρβες, ζάχαρη, όσπρια και άλλα.

80. Κ αλδής Γεώργιος

Στην οδό Ταξιαρχών, από αρχές της δεκαετίας του 1930, ο Γεώργιος Καλδής λειτούργησε βιοτεχνία ποτοποιείου. Το ποτοποιείο, λειτουργεί και σήμερα το 2008. Την τελευταία δεκαετία λειτουργεί υπό τη διεύθυνση της κόρης του Ελένης Κυριαζή, η οποία συνεχίζει την παράδοση του πατέρα της. Αναφέρεται & βιογραφικό.

81. Τζαβάρας Γεώργιος

Στην οδό Ταξιαρχών ήταν το Παντοπωλείο του Γεωργίου Τζαβάρα, αναφέρεται ότι λειτουργούσε από αρχές του 20ου αιώνα μέχρι και τη δεκαετία του 1960, τα τελευταία 15 χρόνια τη διαχείριση του καταστήματος είχε αναλάβει ο γιος του Αντώνης Τζαβάρας.

82. Γαβρήλος Φ - Γκρεμούτης Κ - Τσιλιμίγκρας Κ.

Στον δρόμο Ταξιαρχών υπήρχε η εταιρεία των Φ. Γαβρήλου - Κ. Γκρεμούτη - Κ. Τσιλιμίγκρα, πουλούσαν άλευρα και είδη τροφίμων. Η εταιρεία στα μέσα της δεκαετίας του 1940 διαλύθηκε. Ο Φ. Γαβρήλος μεταφέρθηκε στον δρόμο Καλαμών νυν Ουάσιγκτον και ο Κ. Τσιλιμίγκρας μεταφέρθηκε επί της πλατείας Αγ. Βασίλειου στη νοτιοδυτική πλευρά, κάτω από τις καμάρες. Την επιχείρηση στην οδό Ταξιαρχών τη συνέχισε ο Κωνσταντίνος Γκρεμούτης μέχρι και τη δεκαετία του 1960.

83. Τράκας Γεώργιος

Στην οδό Ταξιαρχών από αρχές της δεκαετίας του 1920 μέχρι το 1950, λειτουργούσε το παντοπωλείο (μπακάλικο) του Γ. Τράκα.

Ταξιαρχών αρ. 5 λειτουργούσε και λειτουργεί το παλαιότερο ποτοποιείο της Τριπολιτσάς. Πρωτολειτούργησε από το Χριστόπουλο Β. στα μέσα της δεκαετίας του 1860. Αρχές του 1900 μεταβίβασε την επιχείρηση στον ανιψιό του Γρηγόρη Χριστόπουλο και συνέχισαν οι Αδελφοί Βασίλειος και Ιωάννης Γρ. Χριστό-

84. Κέκκος Λ άμπρος

Στην οδό Ταξιαρχών λειτουργούσε το παντοπωλείο (μπακάλικο) του Λάμπρου Κέκκου, από τη δεκαετία του 1920 μέχρι και το 1960.

85. κοτςωνή α δεΛΦοι

Από τα μέσα της δεκαετίας του 1930 στην οδό Ταξιαρχών υπήρχε το Παντοπωλείο των Αδελφών Κων/νου & Ιωάννη Κοτσώνη, λειτούργησε μέχρι αρχές της δεκαετίας του 1980.

91. μαντής αντωνής

Στο πλάτωμα που υπήρχε η καταβρεχτήρα, Ταξιαρχών και 25ης Μαρτίου, υπήρχαν τρία παντοπωλεία, το πρώτο αριστερά ήταν του Αντώνη Γ. Μάντη. Το έτος 1933 άνοιξε παντοπωλείο, χάνι και ταβέρνα.

Αναφέρεται & βιογραφικό.

86. δεΛήγιαννής γεωργιος

92. ςτιβής ο «ΠροςΦυγας».

Ο Γεώργιος Δεληγιάννης αρχές της δεκαετίας του 1980 αγόρασε από τους Αδελφούς Κων/νο & Ιωάννη Κοτσώνη το παντοπωλείο που επί πολλές δεκαετίες λειτουργούσαν στην οδό Ταξιαρχών, το οποίο λειτουργεί μέχρι και σήμερα το 2008.

87. χ αραΛαμΠοΠουΛος αριςτοτεΛής

Στην οδό Ταξιαρχών από τη δεκαετία του 1930 λειτουργούσε το παντοπωλείο του Τέλη Χαραλαμπόπουλου μέχρι και τη δεκαετία του 1950.

88. τςουτςανής αθαναςιος

Στην οδό Ταξιαρχών λειτουργούσε το κατάστημα τροφίμων του Αθανασίου Τσουτσάνη, από αρχές της δεκαετίας του 1920 μέχρι τέλη της δεκαετίας του 1970. Αναφέρεται & βιογραφικό.

89. μαντής κ ωνςταντινος

Από προπολεμικά ο Κωνσταντίνος Μάντης μέχρι και τη δεκαετία του 1960 στην οδό Ταξιαρχών λειτουργούσε παντοπωλείο.

90. Ψυχαρής αργυρής

Τη δεκαετία του 1960 στη γωνία Ταξιαρχών και Φωτάκου άνοιξε παντοπωλείο ο Αργύρης Ψυχάρης και λειτούργησε για περίπου είκοσι χρόνια.

Το οίκημα που εικονίζεται είναι στην οδό Ταξιαρχών και λειτουργούσε το Παντοπωλείο του Στίβη (Πρόσφυγας). Φωτογραφία 2008.

Από αρχές της δεκαετίας του 1920 στο ανωτέρω κτίριο λειτουργούσε το παντοπωλείο του Στίβη . Η πρόσοψη του καταστήματος πρέπει να είναι περίπου 100 χρονών, ακόμη διακρίνεται ο τίτλος και η επιγραφή του κάποτε παντοπωλείου (μπακάλικου).

93. κ αρνεζής ήΛιας

Στη δεξιά γωνία Ταξιαρχών και 25ης Μαρτίου, ήταν το Παντοπωλείο και το χάνι του Καρνέζη, λειτουργούσε από πολύ παλιά μέχρι και τη δεκαετία του 1950.

94. κ ατςιμαΛής Παναγιωτής

Στο ίδιο σημείο και στο ίδιο κτίριο που ήταν το παντοπωλείο του Καρνέζη, αρχές της δεκαετίας του 1960 άνοιξε οπωροπαντοπωλείο ο Παναγιώτης Κατσιμαλής λειτούργησε μέχρι και τη δεκαετία του 1990.

95. Κουλολιάς Δημήτρης

Στην άλλη γωνία και ακριβώς απέναντι από την καταβρεχτήρα από αρχές του 20ου αιώνα λειτουργούσε το οινοπαντοπωλείο και το χάνι του Σπύρου Κουλολιά. Στα μέσα της δεκαετίας του 1920 τη διαχείριση του καταστήματος ανέλαβε ο γιος του Δημήτρης Κουλολιάς και λειτούργησε μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1960 που ενοικίασε το παντοπωλείο στον Βασίλη Κοσμόπουλο.

στολιά αναφέρεται ότι υπήρχε και πριν το 1900 μέχρι και το 1960, τις δεκαετίες 1940 - 1960 λειτούργησε από το γιο του Ν. Χριστόπουλο ή Χριστολιά. Από το ίδιο στέκι και για λίγα χρόνια πέρασαν δύο ακόμη παντοπώλες που το είχαν νοικιάσει. Σήμερα το 2008 είναι παντοπωλείο για περίπου 20 χρόνια, λειτουργεί υπό τη διεύθυνση του Ιωάννη Ψιμούλη.

102. Ψιμούλης Ιωάννης

Αναφέρεται & βιογραφικό.

96. Κοσμόπουλος Βασίλειος

Ο Κοσμόπουλος Βασίλης στα μέσα της δεκαετίας του 1960 νοίκιασε το παντοπωλείο του Δημητρίου Κουλολιά, λειτουργεί μέχρι και σήμερα το 2008 υπό τη διεύθυνση του γιού του Γεωργίου Β. Κοσμόπουλου. Αναφέρεται & βιογραφικό.

97. Πουλόπουλος Δημοσθένης

Ανεβαίνοντας την οδό Ταξιαρχών αριστερά πριν φτάσουμε στην πύλη του Ι. Ν Ταξιαρχών για πολλές δεκαετίες ήταν το οινοπαντοπωλείο του Δημοσθένη Πουλόπουλου. Παντοπωλείο Ιωάννη Ψιμούλη. Φωτογραφία 2008.

98. Γαλανάκης Α.

Στη γωνία Ταξιαρχών και Χρονά, ακριβώς απέναντι από την πύλη του Ι. Ναού, από τις αρχές του 20ου αιώνα μέχρι και τη δεκαετία του 1940, λειτουργούσε και δεύτερο παντοπωλείο των Αφών Γαλανάκη στην οδό Μαντινείας από το 1925 - 1940.

Σήμερα το 2008 που αναφέρομαι, στο ίδιο σημείο και στο ίδιο ακίνητο του Χριστολιά στην οδό Χρονά αρ. 3 από αρχές της δεκαετίας του 1990 λειτουργεί παντοπωλείο υπό τη διεύθυνση του Ιωάννη Ψιμούλη.

103. Κουρή Α δελφοί

99. Γιαλή Α δελφοί

Τρίτη πάροδο δεξιά της οδού Ταξιαρχών είναι η οδός Νικηταρά. Στη γωνία Νικηταρά και Πανός υπήρχε το κατάστημα χονδρικής πώλησης τροφίμων και γενικού εμπορίου των Αδελφών Νικολάου & Λεωνίδα Κουρή, λειτουργούσε από αρχές της δεκαετίας του 1930 μέχρι αρχές της δεκαετίας του 1960.

Αναφέρεται & βιογραφικό.

Σήμερα το 2008 που γίνεται η ανωτέρω καταγραφή στην οδό Ταξιαρχών από τα 30 καταστήματα τροφίμων και γενικού εμπορίου που υπήρχαν, σε λειτουργία είναι τέσσερα παντοπωλεία και δυο ποτοποιεία. Του Παναγιώτη Κουβερτάρη, του Γεωργίου Δεληγιάννη, του Γεωργίου Κοσμόπουλο, του Ιωάννη Ψιμούλη, το ποτοποιείο του Γεωργίου Καλδή και το παλαιότερο ποτοποιείο του Γρηγόρη Ιωαν. Χριστόπουλου.

Στη γωνία οδός Ταξιαρχών και Κεφάλα ήταν το παντοπωλείο των Αδελφών Γιαλή. Αναφέρεται ότι το κατάστημα λειτούργησε στην οδό Ταξιαρχών από το 1930, μέχρι το 1948. Οι Αφοί Αριστείδης και Παναγιώτης Γιαλής το 1948 μεταφέρθηκαν στο κέντρο, στην οδό Καλαμών νυν Ουάσιγκτον και Υψούντος γωνία.

100. Κοντοβαζαινίτης Δημήτρης ή Ζ αΐμης

Στο ίδιο σημείο που ήταν το παντοπωλείο των Αδελφών Γιαλή, Ταξιαρχών και Κεφάλα γωνία, άνοιξε παντοπωλείο ο Δημήτρης Κοντοβαζαινίτης ή Ζαΐμης από το 1950 έως το 1990.

101. Χριστόπουλος Ηλίας ή Χριστολιάς

Στην οδό Χρονά αρ. 3 και ακριβώς απέναντι από τον Ι.Ν Αγ. Ταξιάρχες υπήρχε το παντοπωλείο του Ηλία Χριστόπουλου (ή Χριστολιά). Το παντοπωλείο του Χρι-

Π αντοΠω Λεια ς τον δ ρομο κ α Λ αβρυ των , ν υ ν ε θνικής α ντις τα ςεως

Η οδός Ανακτόρων που αναφέρει η εικόνα, άρχιζε από τη βόρεια πλευρά της πλατείας Αγίου Βασιλείου και είναι ένας από τους τέσσερις κεντρικούς δρόμους της πλατείας. Ο δρόμος αυτός οδηγούσε προς Λεβίδι, Καλάβρυτα, γι’ αυτό και λεγόταν οδός Καλαβρύτων. Μετονομάστηκε σε οδό Ανακτόρων, σε οδό Κωνσταντίνου Ι Β΄ και σήμερα λέγεται οδός Εθνικής Αντιστάσεως. Η οδός Καλαβρύτων συνεχίζει μετά το πάρκο που είναι το πνευματικό κέντρο.

Το Ανάκτορο στην Τρίπολη. Σχέδιο του Ε. Τσίλερ, που δεν πραγματοποιήθηκε ποτέ.

104. τςουτςανής βαςιΛειος

Στον δρόμο Καλαβρύτων νυν οδός Εθνικής Αντιστάσεως και Σπετσεροπούλου γωνία, από αρχές της δεκαετίας του 1930 οι Αδελφοί Τσουτσάνη άνοιξαν παντοπωλείο με τον τίτλο η’’ ΚΥΨΕΛΗ’’, λειτούργησε μέχρι και τη δεκαετία του 1950. Αναφέρεται & βιογραφικό.

105. ςουμας ιωαννής & ταγκΛής ιωαννής

Στον δρόμο Καλαβρύτων νυν Εθνικής Αντιστάσεως υπήρχε το παντοπωλείο των Ιωάννη Σούμα & Ιωάννη Ταγκλή. Το παντοπωλείο αναφέρεται ότι λειτουργούσε σαν εταιρεία από αρχές της δεκαετίας του 1920 μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1950.

106. ταγκΛής ιωαννής & αντωνιου αντωνής

μικά υπήρχε το παντοπωλείο των Αθανασίου Παπαχρόνη και Δημητρίου Καρούτζου. Στα μέσα της δεκαετίας του 1960 οι Αθ. Παπαχρόνης & Δ. Καρούτζος διέλυσαν την εταιρεία. Ο Δ. Καρούτζος μεταφέρθηκε σε ιδιόκτητο κτίριο στην οδό Παπαρρηγοπούλου και λειτούργησε μέχρι τέλος του 1980. Ο εταίρος, Αθανάσιος Παπαχρόνης, μετέφερε και αυτός το παντοπωλείο του σε ιδιόκτητο κτίριο στην οδό Καλαβρύτων και λειτούργησε μέχρι τέλος του 1970

108. κουγιας ιωαννής

Ο Ιωάννης Κούγιας από τη δεκαετία του 1920 μέχρι το 1950 διατηρούσε παντοπωλείο στον δρόμο Καλαβρύτων νυν Εθνικής Αντιστάσεως. Αρχές του 1950 το παντοπωλείο του Κούγια το αγόρασε ο Ανδρέας Αναστασόπουλος ή Μοντέλος και το λειτούργησε για 15 περίπου χρόνια.

109. ΠαΠαδογιαννής Παναγιωτής

Στον δρόμο Καλαβρύτων νυν Εθνικής Αντιστάσεως και Δημητρακοπούλου γωνία υπήρχε το παντοπωλείο του Παναγιώτη Παπαδόγιαννη, λειτούργησε από τη δεκαετία του 1940 μέχρι και το 2000.

110. ΠαΠαντωνιου α δεΛΦοι, κ ωνςταντινος & μιμής

Το παντοπωλείο των αδελφών Παπαντωνίου λειτούργησε στον δρόμο Καλαβρύτων νυν Εθνικής Αντιστάσεως τις δεκαετίες 1940 - 1960.

111. κοτςιρήΛος ιωαννής

Παντοπωλείο Ταγκλή - Αντωνίου.

Ο Ιωάννης Ταγκλής και ο Αντώνης Αντωνίου συνεργάστηκαν στο παντοπωλείο που προϋπήρχε στον δρόμο Καλαβρύτων νυν οδός Εθνικής Αντιστάσεως από τα μέσα της δεκαετίας του 1950 έως τα μέσα της δεκαετίας του 1980.

107. ΠαΠαχρονής αθαναςιος & κ αρουτζος δήμήτριος

Απέναντι από το παλιό Δημαρχείο στον δρόμο Καλαβρύτων νυν Εθνικής Αντιστάσεως από προπολε-

Στην οδό Καλαβρύτων τις δεκαετίες 1960 - 1970 λειτούργησε το παντοπωλείο του Ιωάννη Κοτσιρήλου.

112. ΠαΠαγιαννής νικοΛαος

Στην οδό Δεληγιάννη από το έτος 1960 μέχρι και το 1980 υπήρχε το παντοπωλείο του Νικολάου Παπαγιάννη,

113. κ ατρή α δεΛΦοι

Στην οδό Δεληγιάννη στην κάτω αγορά τη δεκαετία του 1960 λειτούργησε παντοπωλείο των Αδελφών Κάτρη.

Το Μίνι Μάρκετ- παντοπωλείο του Τάσου Παπαγεωργίου.

114. ΠαΠαγεωργιου ταςος

Στην οδό Καλαβρύτων αρ. 21 αρχές του 2000 λειτούργησε το Μίνι Μάρκετ- παντοπωλείο του Τάσου Παπαγεωργίου, λειτουργεί μέχρι και σήμερα το 2008.

115. τρακα κ ωνςταντινα

Η Κωνσταντίνα Τράκα από το έτος 2005 μέχρι και

Σούπερ Μάρκετ Γ. Μαγκλάρα. Φωτογραφία 2008.

116. μαγκΛαρας γεωργιος & ςια ςουΠερ μαρκετ

Ο Γεώργιος Μαγκλάρας στην οδό Καλαβρύτων αρ. 74 το έτος 2001 άνοιξε το πρώτο κατάστημα τροφίμων - Σουπερ μάρκετ. Μετά από δυο χρόνια το έτος 2003 άνοιξε το δεύτερο ΣΟΥΠΕΡ ΜΑΡΚΕΤ στην οδό Οικονομίδου Β΄ αρ. 9. Και τα δυο καταστήματα λειτουργούν μέχρι και σήμερα το 2008.

Το κατάστημα με είδη παντοπωλείου της Κων. Τράκα.

σήμερα το 2008 στην οδό Καλαβρύτων λειτουργεί κατάστημα με είδη παντοπωλείου και ψιλικά.

117. το 20 ςουΠερ μαρκετ του γεωργιου μαγκΛαρα. Στην Οδό Οικονομίδου Β΄. Φωτογραφία 2008.

Δεντροστοιχία με λεύκες στην οδό Καλαβρύτων. Φωτογραφία του 1945. Από την αρχή του πάρκου της οδού Καλαβρύτων, μέχρι τη στροφή του Αγίου Γεωργίου, υπήρχε η δεντροστοιχία, γνωστή ως η ασημένια δεντροθάλασσα όπως τη βλέπουμε στην εικόνα. Υπήρχε μέχρι και τη δεκαετία του 1950 που έκοψαν όλα τα δέντρα. Από την πλατεία Αγ. Βασιλείου, μέχρι τη στροφή του Αι΄ Γιώργη όλοι οι Τριπολιτσιώτες έκαναν την καθημερινή τους βόλτα και έλεγαν ότι έβγαιναν βόλτα στο νυφοπάζαρο.

Π αντοΠω Λεια ς τήν ο δο μ αντινεια ς ν υ ν τα ςου ς ε χιωτή Η οδός Μαντινείας νυν Τάσου Σεχιώτη είναι ο πρώτος δρόμος δεξιά της οδού Εθνικής Αντιστάσεως μέχρι το άλσος της πλατείας Άρεως και συνεχίζει η οδός Αγίου Κων/νου. Μετονομάστηκε σε οδό Κέννεντυ, σήμερα λέγεται οδός Τάσου Σεχιώτη. Η οδός Ερμού είναι η πρώτη πάροδος δεξιά της οδού Τάσου Σεχιώτη. Στο πλάτωμα της οδού Ερμού από πολύ παλιά μέχρι και τη δεκαετία του 1970 λειτουργούσε το λιοπάζαρο σε καθημερινή βάση, από ελαιοπαραγωγούς και από μεταπράτες. Τα χρόνια που λειτουργούσε το λιοπάζαρο το προσφάι του εργάτη, του αγρότη και όλων των μεροκαματιάρηδων ήτανε ψωμί και ελιά. (Έλεγαν αυτός τη βγάζει με ψωμί κ’ ελιά).

118. οικονομου δ. αδεΛΦοι

Στην οδό Μαντινείας νυν Τάσου Σεχιώτη και Ερμού γωνία από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 μέχρι και σήμερα το 2008, λειτουργεί το παντοπωλείο των Αδελφών Παναγιώτη, Ηλία και Ιωάννη Οικονόμου. Από αρχές του έτους 2007 τη διαχείριση του παντοπωλείου ανέλαβε ο Βασίλης Ι. Οικονόμου, γιος του Γιάννη και ανιψιός των Παναγιώτη και Ηλία. Αναφέρεται & βιογραφικό.

119. μΠιμΠας γεωργιος

Στην ίδια γωνία των οδών Μαντινείας νυν Τάσου Σεχιώτη και Ερμού, προϋπήρχε παντοπωλείο που λειτουργούσε υπό τη διεύθυνση του Γεωργίου Μπίμπα περίπου για μια δεκαετία.

120. κανταρου αδεΛΦοι

Στην οδό Μαντινείας νυν Τάσου Σεχιώτη στα μέσα της δεκαετίας του 1940 λειτούργησε το 2ο παντοπωλείο των Αδελφών Ανδρέα, Αντώνη, Γιώργου και Νίκου Κάνταρου, μέχρι και τη δεκαετία του 1980.

ροπούλου γωνία λειτουργούσαν κατάστημα με τυροκομικά προϊόντα, με αλλαντικά κ.α. Λειτούργησε μέχρι και το 2008. Αναφέρεται & βιογραφικό.

124. Προυντζος χαριΛαος

Στην εσωτερική Ν.Α. γωνία της πλατείας Πετρινού, τις δεκαετίες 1940 - 1950, λειτουργούσε το παντοπωλείο του Χαρίλαου Ιωάννη Προύτζου. Ο Χ. Προύντζος, εγκατέλειψε το παντοπωλείο και μετανάστευσε στην Αμερική.

125. ντεμος

Στη γωνία πλατείας Πετρινού και οδός Νεομάρτυρος Δημητρίου από τη δεκαετία του 1920 μέχρι και τη δεκαετία του 1940 υπήρχε το παντοπωλείο του Ντέμου.

126. βεργακής γεωργιος

Στην ανατολική πλευρά επί της πλατείας Πετρινού από τη δεκαετία του 1960 μέχρι και τη δεκαετία του 1990 λειτουργούσε η αποθήκη ελαιολάδου του Γεωργίου Βεργάκη.

Αναφέρεται & βιογραφικό.

121. κανταρος ευαγγεΛος & γιαννουκος ιωαννής

Το συγκεκριμένο παντοπωλείο των αδελφών Κάνταρου, λειτουργεί και σήμερα το 2008 υπό τη διεύθυνση των Ευάγγελου Κάνταρου & Ιωάννη Γιαννούκου. Αναφέρεται & βιογραφικό.

122. ζυγομαΛας αΛεΞής ή ΠροςΦυγας

Στην οδό Μαντινείας νυν Τάσου Σεχιώτη και πλατείας Πετρινού γωνία, από αρχές της δεκαετίας του 1920 υπήρχε το παντοπωλείο του Αλεξίου Ζυγομαλά (ή Πρόσφυγα), το παντοπωλείο συνέχισε να λειτουργεί μέχρι και τη δεκαετία του 1970 υπό τη διεύθυνση των Αθανασίου Νικολαΐδη & Κων/νου Γεωργακόπουλου.

122. Λαγγας Παναγιωτής & υιος

Ο Παναγιώτης Γ. Λάγγας με το γιο του Θανάση επί μια δεκαετία στην οδό τάσου Σεχιώτη και Μαλλια-

127. καρυδής αναςταςιος

Στη γωνία πλατείας Πετρινού και οδός Μαντινείας νυν Τάσου Σεχιώτη, υπήρχε η αποθήκη του λαδέμπορα Αναστασίου Καρύδη.

128. γρήγορακής γρήγορής

Στην οδό Μαντινείας νυν Τάσου Σεχιώτη υπήρχε η αποθήκη του λαδέμπορα Γρηγόρη Γρηγοράκη από προπολεμικά μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του 1960.

129. ΠαΠακωνςταντινου αδεΛΦοι

Δεξιά της πλατείας Πετρινού στην οδό Νεομάρτυρα Δημητρίου αρ 3 υπήρχε το παντοπωλείο των Αδελφών Παπακωνσταντίνου (Καπαρελιώτη), λειτούργησε μέχρι και τη δεκαετία του 1950. Στο βάθος του καταστήματος που έβγαινε στον πίσω παράλληλο δρόμο, οδός Κων/νου Παλαιολόγου, λειτουργούσε χάνι και στο υπόγειο ταβέρνα.

130. ΨιμουΛής ιωαννής

Στην οδό Νεομάρτυρα Δημητρίου λειτουργούσε κατάστημα τροφίμων υπό τη διεύθυνση του Ιωάννη Ψιμούλη.

131. καρυδής κωνςταντινος & ήΛιας

Τρίτος δρόμος αριστερά της οδού Μαντινείας νυν Τάσου Σεχιώτη και πλατείας Πετρινού αρχίζει η οδός Σπετσεροπούλου. Επί της οδού Σπετσεροπούλου αρ, 6 υπήρχε η αποθήκη ελαιολάδου των Κων/νου & Ηλία Καρύδη.

132. ςιωνή κωνςταντινος

Επί της οδού Σπετσεροπούλου από αρχές της δεκαετίας του 1940, μέχρι και τη δεκαετία του 1960 υπήρχε αποθήκη ελαιολάδου του Κων/ου Σιώνη.

133. αρβανιτή αδεΛΦοι ανδρεας & Παναγιωτής

Στην οδό Σπετσεροπούλου αρ, 14 το έτος 1950 για περίπου μια δεκαετία, λειτούργησε παντοπωλείο των Αδελφών Ανδρέα και Παναγιώτη Αρβανίτη.

134. τςουτςανή αδεΛΦοι, ιωαννής & Παναγιωτής

Επί της οδού Σπετσεροπούλου αρ, 24 από αρχές της δεκαετίας του 1930 μέχρι και τη δεκαετία του 1950 υπήρχε το κατάστημα τροφίμων και γενικού εμπορίου χονδρικής

πώλησης των Αδελφών Ιωάννη και Παναγιώτη Τσουτσάνη. Τη δεκαετία του 1950 ο Παναγιώτης αποχώρησε από την επιχείρηση, την επιχείρηση κράτησε ο Ιωάννης με το γιο του Γιώργο, λειτούργησε μέχρι το 1980. Αναφέρεται & βιογραφικό.

135. τςουτςανής Παναγιωτής

Τη δεκαετία του 1950 ο Παναγιώτης Τσουτσάνης αποχώρησε από την εταιρεία και άνοιξε κατάστημα επί της οδού Μαντινείας. Τη δεκαετία του 1960 μετέφερε την επιχείρηση στην οδό Σπετσεροπούλου αρ. 38 και συνέχισε ο γιος του Δημήτρης Π. Τσουτσάνης με αντιπροσωπείες και γενικό εμπόριο μέχρι και το 2005. Αναφέρεται & βιογραφικό.

136. βρεττος ναΠοΛεων & υιος

Ο Ναπολέων Βρεττός με το γιο του Κωνσταντίνο στα μέσα της δεκαετίας του 1970 στην οδό Νικηταρά και Σπετσεροπούλου γωνία άνοιξαν κατάστημα τροφίμων - Σούπερ Μάρκετ. Ο πατέρας Ναπολέων το 1991 έφυγε από τη ζωή. Το κατάστημα συνέχισε να λειτουργεί υπό τη διεύθυνση του γιου του Κωνσταντίνου μέχρι το 2001. Ο Κων. από το 2002 κατάργησε τη λιανική πώληση, το Σούπερ Μάρκετ, συνεχίζει με το εμπόριο τροφίμων χονδρικής πώλησης και με αντιπροσωπείες μέχρι σήμερα το 2008.

ή Πα Λ ι α δ ήμοτ ικ ή αγορα ς τ ή ν Π Λ α τ ε ι α Π ε τ ρ ι ν ο υ (Π ι ν α κ α ς

τ ο υ γ Λ ι ν ο υ ). Στην πλατεία Πετρινού που μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1960 ήταν η κάτω αγορά, γινότανε το παζάρι για τα δημητριακά και τα όσπρια. Είχε ονομαστεί σιταροπάζαρο.

Πλατεία Άρεως. 1915.

82 Τελειώνοντας η οδό Μαντινείας μετά το πάρκο της πλατείας Άρεως, αρχίζει η οδός Αγίου Κωνσταντίνου. Επί της οδού Αγίου Κωνσταντίνου λειτουργούσαν και λειτουργούν τα παρακάτω παντοπωλεία:

137. γκριτζαΛής

Στην οδό Αγ. Κων/νου υπήρχε το οινοπαντοπωλείο του Γκρίτζαλη.

138. γερογιαννής Λυκουργος

Επί της οδού Αγ, Κων/νου και Λυκάωνος γωνία από τη δεκαετία του 1940 μέχρι το 1970 λειτουργούσε το οινοπαντοπωλείο του Λυκούργου Γερογιάννη.

139. κουμΠουνής Παναγιωτής

Στην οδό Αγ. Κων/νου υπήρχε το οινοπαντοπωλείο του Παναγιώτη Κουμπούνη.

140. βαςιΛοΠουΛος ςωτήριος

Επί της οδού Αγ. Κων/νου από τη δεκαετία του 1960 μέχρι και το 2000 λειτουργούσε το οινοπαντοπωλείο του Σωτηρίου Βασιλόπουλου.

Μίνι Μάρκετ- Παντοπωλείο στην οδό Αγ. Κωνσταντίνου της Δήμητρας Καπλανη. Φωτογραφία 2008.

141. κ αΠΛανή δήμήτρα

Η Δήμητρα Καπλάνη στην οδό Αγ. Κωνσταντίνου αρ, 46 από αρχές της δεκαετίας του 1990 έχει ανοίξει παντοπωλείο - Μίνι Μάρκετ, λειτουργεί μέχρι και σήμερα το 2008.

142. κυριαζής χρήςτος

Στην οδό Ανδρέου αρ. 14 και Δεινοκράτους γωνία, περιοχή Μπασιάκου, από αρχές του 2000 λειτουργεί το Σούπερ Μάρκετ του Χρήστου Κυριαζή, μετά από

Σούπερ Μάρκετ στην οδό Ανδρέου του Χρήστου Κυριαζή. Φωτογραφία 2008.

λίγο χρονικό διάστημα, άνοιξε και δεύτερο Σούπερ Μάρκετ στην οδό 25ης Μαρτίου 28. Λειτουργούν μέχρι και σήμερα το 2008.

Π αντοΠω Λεια ε Πι τής ο δου α γ. β αρβαρα ς ν υ ν 28 ής ο κ τωβριου Οδός Αγ. Βαρβάρας νυν 28ης Οκτωβρίου. Είναι ο πρώτος δρόμος αριστερά της οδού Εθνικής Αντιστάσεως μέχρι την πλατεία Αγ. Βαρβάρας.

143. ΠετροΠουΛος νικοΛαος & κοΛοκουςής ΠοΛυχρονής

Οι Ν. Πετρόπουλος & Π. Κολοκούσης από αρχές του 20ου αιώνα έως τα μέσα της δεκαετίας του 1930 είχαν κατάστημα τροφίμων και γενικό εμπόριο στην οδό Αγ. Βαρβάρας νυν 28ης Οκτωβρίου αρ. 5 Το 1935 ο Ν. Πετρόπουλος και ο Π. Κολοκούσης διέλυσαν την εμπορική εταιρεία, ο Πετρόπουλος μετέφερε την επιχείρησή του σε ιδιόκτητο κτίριο στην οδό Ταξιαρχών αρ. 4 και λειτούργησε μέχρι το έτος 1955. Ο Π. Κολοκούσης άνοιξε μαζί με τον Αναστασόπουλο μεγάλο εμπορικό κατάστημα υφασμάτων στην οδό Αγ. Βαρβάρας νυν 28ης Οκτωβρίου αρ. 4.

λειτουργεί μέχρι και σήμερα το 2008.

147. μΠεντεβής κ ωνςταντινος

Στην οδό Αγ. Βαρβάρας νυν 28ης Οκτωβρίου λειτουργούσε οινοπαντοπωλείο του Κων. Μπεντεβή.

148. μΠεντεβής ανδρεας

Στην οδό Αγ. Βαρβάρας νυν 28ης Οκτωβρίου, υπήρχε το παντοπωλείο του Ανδρέα Μπεντεβή.

149. τςετουρας βαςιΛής

144. βερβαινιωτής χρήςτος

Στα μέσα της δεκαετίας του 1950 και για μια δεκαετία, στην οδό Αγ. Βαρβάρας νυν 28ης Οκτωβρίου αρ. 6 λειτούργησε παντοπωλείο υπό τη διεύθυνση του Χρήστου Βερβαινιώτη.

145. ΠαΠαντωνιου δήμήτρής

Στην οδό Αγ. Βαρβάρας νυν 28η Οκτωβρίου στον αρ. 20 αναφέρεται ότι, από αρχές της δεκαετίας του 1920 λειτούργησε το παντοπωλείο του Δημήτρη Παπαντωνίου. Το παντοπωλείο κληρονόμησαν τα παιδιά του Θύμιος, Τάκης και Γιάννης Παπαντωνίου που το λειτούργησαν μέχρι και τη δεκαετία του 1960.

146. τρακας γρήγορής

Δεύτερη πάροδος αριστερά της οδού Αγ. Βαρβάρας νυν 28ης Οκτωβρίου είναι η οδός Φωτάκου. Επί της οδού Φωτάκου αρ, 4 από το έτος 2000 ο Γρηγόρης Τράκας έχει ανοίξει παντοπωλείο με βιολογικά προϊόντα,

Κατάστημα Μίνι Μάρκετ-Παντοπωλείο του Τσέτουρα Βασίλη. Φωτογραφία 2008.

Ο Βασίλης Τσέτουρας στην οδό Αγ. Βαρβάρας νυν 28ης Οκτωβρίου αρ. 56 επί 15 περίπου χρόνια λειτουργεί κατάστημα Μίνι Μάρκετ - παντοπωλείο μέχρι και σήμερα το 2008.

150. κ αρναβεζος αθαναςιος κ αι υιοι

Στην οδό Αγ. Βαρβάρας νυν 28ης Οκτωβρίου αρ, 61 από την πρώτη δεκαετία του 20ου αιώνα υπήρχε το παντοπωλείο του Αθανασίου Καρναβέζου. Μετά την κατοχή το παντοπωλείο ανέλαβε ο γιος του Ιωάννης και από τη δεκαετία του 1960 το ανέλαβε ο μικρότερος γιος του Γεώργιος Καρναβέζος και λειτούργησε μέχρι το έτος 2000. Αναφέρεται & βιογραφικό.

151. τουρΛουκή α δεΛΦοι νικοΛαος & γεωργιος

Βιολογικό Παντοπωλείο στην οδό Φωτάκου του Γρηγορίου Τράκα. Φωτογραφία 2008.

Αρχές δεκαετίας του 1950 στην οδό Αγ. Βαρβάρας νυν 28ης Οκτωβρίου αρ, 71, οι Αδελφοί Νικόλαος

84 και Γεώργιος Τουρλούκης άνοιξαν οπωροπαντοπωλείο. Μετά από κάποια χρόνια ο Γιώργος αποχώρησε και το κατάστημα έμεινε στο Νικόλαο Τουρλούκη μέχρι το 2000. Ο Ν. Τουρλούκης συνταξιοδοτήθηκε και το κατάστημα το ανέλαβε ο γιος του Βασίλης ο οποίος συνεχίζει μέχρι και σήμερα το 2008.

156. κ αΛδή μαρια.

Από τα μέσα της δεκαετίας του έτους 1990 μέχρι

Αναφέρεται & βιογραφικό.

152. γιαγιαννος αριςτειδής

Στην οδό 28ης Οκτωβρίου από τη δεκαετία του 1890 λειτουργούσε οινοπαντοπωλείο του Αριστείδη Γιαγιάννου και το συνέχισε ο γιος του Χρήστος Γιαγιάννος μέχρι και τη δεκαετία του 1950.

153. δήμοΠουΛος α ΛεΞής

Παντοπωλείο Μαρίας Καλδή. Φωτογραφία 2008.

και σήμερα το 2008 το παντοπωλείο Μίγγινα λειτουργεί υπό τη διεύθυνση της Μαρίας Καλδή.

157. τςεΦαΛας νικοΛαος

Στην οδό Επαμεινώνδα τις δεκαετίες 1960 - 1970 ο Νικόλαος Τσεφαλάς είχε ανοίξει οινοπαντοπωλείο.

158. μΠουνου αννα

Η Άννα Ιωαν. Μπούνου στην οδό Επαμεινώνδα

Παντοπωλείο στην οδό Αγ. Βαρβάρας του Παρασκευά Αλ. Δημόπουλου. Φωτογραφία 2008.

Ο Αλέξης Χ. Δημόπουλος στα μέσα της δεκαετίας του 1930 επέστρεψε από την Αμερική, παντρεύτηκε και στην οδό Αγ. Βαρβάρας νυν 28ης Οκτωβρίου αρ. 105 αγόρασε το ακίνητο και άνοιξε οινοπαντοπωλείο. Σήμερα το 2008 λειτουργεί παντοπωλείο υπό τη διεύθυνση του γιου του Παρασκευά Αλεξίου Δημόπουλου.

154. Λιβα α δεΛΦοι

Τις δεκαετίες 1950 - 1960 οι Αδελφοί Ανδρέας & Γεώργιος Λιβάς στην οδό 28ης Οκτωβρίου λειτούργησαν παντοπωλείο.

155. μιγγινας ςταυρος

Στην οδό 28ης Οκτωβρίου αρ. 111 το έτος 1928 μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1990 λειτουργούσε το παντοπωλείο της οικογένειας Σταύρου Μίγγινα συνεχόμενα περίπου για 70 χρόνια. Τα τελευταία 35 χρόνια το παντοπωλείο λειτουργούσε υπό τη διεύθυνση του Θεόδωρου Στ, Μίγγινα. Αναφέρεται & βιογραφικό.

Μίνι Μάρκετ - Παντοπωλείο της Άννας Ι. Μπουνου. Φωτογραφία 2008.

αρ. 26 αρχές του 2000 άνοιξε Μίνι Μάρκετ με είδη παντοπωλείου. Λειτουργεί μέχρι και σήμερα το 2008.

159. ΠαΠαντωνιου κ ωνςταντινος

Τρίτη πάροδος αριστερά της οδού 28ης Οκτωβρίου είναι η οδός Θεοφιλοπούλου. Στην οδό Θεοφιλοπούλου και Μιστριώτου γωνία, από τη δεκαετία του 1950 μέχρι και τη δεκαετία του 1980 υπήρχε το παντοπωλείο του Κων/νου Παπαντωνίου. Αναφέρεται & βιογραφικό.

Π αντοπω λεία , Κ ηροποιεία , Π οτοποιεία Ε πί της Ο δού Γεωργίου Α΄ Από τη νοτιοανατολική πλευρά της πλατείας Αγ. Βασιλείου άρχιζε η οδός Ναυπλίου, μετονομάστηκε σε οδό Γεωργίου Α΄. Επί της οδού Γεωργίου Α΄ μέχρι την πλατεία Κολοκοτρώνη υπήρχαν τα εξής παντοπωλεία, ποτοποιεία, κηροποιεία και έμποροι τροφίμων.

160. Ανδριανακος Νικόλαος Α.Ε.

Επί της οδού Γεωργίου Α΄ την τελευταία πενταετία, κάτω από τον Ι.Ν. Αγ. Βασιλείου, λειτουργεί τυροπωλείο του Νικολάου Ανδριανάκου.

161. Ν. Ανδριανάκος

Λειτουργεί και δεύτερο κατάστημα με τυροκομικά προϊόντα στην κάτω αγορά επί της οδού Δημητρακοπούλου.

165. Αθανασιάδης Α. Ιωάννης

Στην οδό Γεωργίου Α΄ αρχές της δεκαετίας του 1930, ο Ιωάννης Αθανασιάδης δημιούργησε βιοτεχνία ποτοποιίας. Το 1944 έφυγε από τη ζωή νέος και η επιχείρηση συνέχισε να λειτουργεί υπό τη διεύθυνση της συζύγου του και του γιου του Αθανασίου (Σούλη) Ιωάννη Αθανασιάδη. Ο γιος του Σούλης λειτούργησε το ποτοποιείο μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1990 που συνταξιοδοτήθηκε. Αναφέρεται & βιογραφικό.

162. Εμπορική Εταιρεία Ε. Σουντρη

Ο Δημήτρης Γ. Αγριοστάθης στην αφήγησή του αναφέρει. Στα μέσα της δεκαετίας του 1920 έπιασα δουλειά στο κατάστημα τροφίμων και γενικού εμπορίου του Βαγγέλη Β. Σούντρη στην οδό Χατζηχρήστου νυν Κύπρου αρ.11. Το αφεντικό μου ο Βαγγέλης είχε ακόμη δυο αδέλφια το Γιάννη που είχε κηροποιείο και το Σούλη που ήταν γιατρός. Ο πατέρας τους Βασίλης Σούντρης συνεργαζόταν με το Στράτη Σούντρη που είχαν και άλλο κατάστημα στην οδό Γεωργίου Α΄ με άλευρα και αντιπροσωπείες. Το αφεντικό μου πήγε στο άλλο κατάστημα και αντικατέστησε τον πατέρα του, εγώ έμεινα στο κατάστημα που προαναφέρω. Αναφέρεται & βιογραφικό.

163. Ανδριανοπουλοι Α δελφοί

Οι Αδελφοί Ανδριανόπουλοι, Γεώργιος, Δημήτριος και Κωνσταντίνος, κληρονόμησαν από τον πατέρα τους Ιωάννη τη βιοτεχνία κηροπλαστικής την εμπορία εδώδιμων προϊόντων, εκκλησιαστικών ειδών και αντιπροσωπείες, λειτουργούσε από αρχές του 20ου αιώνα, μέχρι το έτος 1981. Αναφέρεται & βιογραφικό.

164. Αθανασιάδη Α δελφοί

Ο Αδελφοί Δημήτρης, Βαγγέλης και Φώτης Η. Αθανασιάδη, από τον πατέρα τους Ηλία Αθανασιάδη, κληρονόμησαν την επιχείρηση που ιδρύθηκε τη δεκαετία του 1890 και λειτούργησε επί της οδού Ναυπλίου νυν Γεωργίου Α΄ για περίπου 100 χρόνια συνεχόμενα, μέχρι και τη δεκαετία του 1980. Αναφέρεται & βιογραφικό.

166. Αντωνίου Α δελφοί

Οι αδελφοί Κων/νου Αντωνίου, Αντώνης, Χρήστος και Γιάννης, κληρονόμησαν το παντοπωλείο από τους γονείς τους που λειτουργούσε στην οδό Ναυπλίου νυν Ελευθέριου Βενιζέλου, από την πρώτη δεκαετία του 20ου αι. Στα μέσα της δεκαετίας του 1930 μεταφέρανε το παντοπωλείο τους στο κέντρο, στην οδό Γεωργίου Α΄. Τα έτη 1960 - 1980 λειτούργησε υπό τη διεύθυνση του Χρήστου Αντωνίου. Αναφέρεται & βιογραφικό.

167. Μπιρης Νικ.

Στην οδό Γεωργίου Α΄ ο Νικ. Γ. Μπίρης αρχές της δεκαετίας του 1930 άνοιξε κηροποιείο και είδη τροφίμων, τέλος της δεκαετίας του 1940 ίδρυσε και τη βιοτεχνία ποτοποιίας. Ο Νικ. Μπίρης αρχές της δεκαετίας του 1970, μεταβίβασε την επιχείρηση στον υιό του Γιώργο. Ο Γεώργιος Μπίρης μετά τη συνταξιοδότησή του παρέδωσε τη διαχείριση του καταστήματος στην κόρη του Αικατερίνη, λειτουργεί μέχρι και σήμερα το 2008. Αναφέρεται & βιογραφικό.

168. Σουντρης Αναστάσιος

Ο Αναστάσιος Σούντρης στην οδό Γεωργίου Α΄ αναφέρεται ότι αρχές του 20ου αιώνα άνοιξε βιοτεχνία κηροπλαστικής, εκκλησιαστικά είδη κ.α. Τη δεκαετία του 1930 ανέλαβε την επιχείρηση ο γιος του Δημήτρης. Το κατάστημα συνεχίζει να λειτουργεί μέχρι και σήμερα το 2008 υπό τη διεύθυνση του Αναστασίου Δημητρίου Σούντρη, είναι εγγονός του ιδρυτή,

169. Σουντρης Β. Ιωάννης

Ο Ιωάννης Β. Σούντρης στην οδό Γεωργίου Α΄,

86 αναφέρεται ότι είχε βιοτεχνία κηροπλαστικής και παντοπωλείο, για σαράντα χρόνια περίπου, 1920 -1950.

170. μαρΛας ανδρεας

Ο Ανδρέας Μαρλάς από μαρτυρίες, τη δεκαετία του 1920 στην πλατεία Κολοκοτρώνη άνοιξε «μέγα εδωδιμοπωλείο» όπως ο ίδιος αναφέρει στην ανωτέρω διαφημιστική μακέτα. Τη δεκαετία του 1930 μεταφέρθηκε στην οδό Ναυπλίου νυν Γεωργίου Α΄ και Ευαγγελιστρίας γωνία, λειτούργησε μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1950.

171. ΦεΛιος αθαναςιος

Κοντά στην πλατεία Κολοκοτρώνη και επί της οδού Γεωργίου Α΄ στα μέσα της δεκαετίας του 1940 ο Αθανάσιος Φέλιος δημιούργησε βιοτεχνία κηροποιίας και παντοπωλείο. Η επιχείρηση λειτούργησε μέχρι και τη δεκαετία του 1980. Αναφέρεται & βιογραφικό.

172. α ΛεΞοΠουΛου ςοΦια

Η Σοφία Γ. Αλεξοπούλου στην οδό Γεωργίου Α΄, αρχές της δεκαετίας 1990 άνοιξε κατάστημα με όσπρια, δημητριακά, ξηρούς καρπούς, εκκλησιάστηκα είδη κ.α, λειτουργεί μέχρι και σήμερα το 2008.

173. δήμήτροΠουΛοι α δεΛΦοι

Οι Αδελφοί Δημήτριος και Ιωάννης Ν. Δημητρόπουλου στην οδό Γεωργίου Α΄ κάτω από το ξενοδοχείο Αρκαδία, αρχές της δεκαετίας του 1950 άνοιξαν κατάστημα τροφίμων και γενικού εμπορίου χονδρικής πώλησης. Στα μέσα της δεκαετίας του 1960 μεταφέρθηκαν

Οι δυο μπακαλο-υπάλληλοι, ο Βαγγέλης Πανούσης από Βλαχέρνα & ο Αντώνης Γιαννατσέλης από Νιοχώρι Μαντινείας, δούλευαν στο κατάστημα των αδελφών Δημητρόπουλου. Αφού φόρτωσαν, μετέφεραν και ξεφόρτωσαν το εμπόρευμα, ο ένας μεταφέρει τον άλλο. Φωτογραφία 1958.

στην οδό Γερμανού Πατρών και λειτούργησαν μέχρι τη δεκαετία του 1980, έκλεισαν την επιχείρηση και μετοίκισαν στην Αθήνα.

174. Ξενος ιωαννής

Γωνία οδός Γεωργίου Α’ και πλατείας Κολοκοτρώνη, από αρχές της δεκαετίας του 1930 μέχρι και τη δεκαετία του 1970, υπήρχε το κατάστημα τροφίμων και γενικού εμπορίου χοντρικής πώλησης του Ιωάννη Γ. Ξένου. Αναφέρεται & βιογραφικό.

Πρωτή Παροδος αριςτερα τής ο δ ο υ γ ε ω ρ γ ι ο υ α’ α ρ χ ι ζ ε ι ή ο δ ο ς ε ρ μ ο υ . 175. γκονής κωνςταντινος ή ΛαΛακος

Ο Κωνσταντίνος Γκόνης (ή Λαλάκος) επί της οδού Ερμού από το 1940 άνοιξε κατάστημα με άλευρα, πίτουρα, δημητριακά, ξηρούς καρπούς κ.α μέχρι τη δεκαετία του 1980. Όταν συνταξιοδοτήθηκε το κατάστημα το παρέδωσε στο συνεργάτη του Νικόλαο Γαλιώτο. Αναφέρεται & βιογραφικό.

176. γαΛιωτος νικοΛαος

Ο Νικόλαος Απ. Γαλιώτος για περίπου 20 χρόνια από το 1980 ανέλαβε τη διαχείριση του καταστήματος του Κ. Γκόνη που προϋπήρχε και λειτουργούσε με είδη δημητριακών και ξηρούς καρπούς στην οδό Ερμού αρ, 6 μέχρι το έτος 2002 που συνταξιοδοτήθηκε. Ο Ν. Γαλιώτος απεβίωσε το 2005 σε ηλικία 63 ετών.

α Π ο τ ή β.α. Π Λ ε υ ρ α τ ή ς Π Λ α τ ε ι α ς αγ. βαςιΛειου αρχιζει ή οδος κυΠρου. 177. μΠαζιωτακής αθαναςιος

Ο Αθανάσιος Μπαζιωτάκης, στην οδό Κύπρου και Ερμού γωνία, στα μέσα της δεκαετίας του 1970 άνοιξε κατάστημα με γαλακτοκομικά προϊόντα, αλλαντικά και άλλα είδη τροφίμων. Τη δεκαετία του 1990 άνοιξε και δεύτερο κατάστημα με τυροκομικά και είδη παντοπωλείου σε ιδιόκτητο κτίριο στην οδό Διοτίμας αρ. 23, τα δυο καταστήματα λειτουργούν μέχρι και σήμερα το 2008. Αναφέρεται & βιογραφικό.

178. το 2ο καταςτήμα

του Αθανασίου Μπαζιωτάκη στην οδό Διοτίμας.

179. κανεΛΛής Πετρος

Στην οδό Ερμού αρχές της δεκαετίας του 1980, ο Πέτρος Κανέλλης άνοιξε κατάστημα δημητριακών και είδη τροφίμων. Το 2007 μεταφέρθηκε στην οδό Κύπρου αρ, 7 και λειτουργεί υπό τη διεύθυνση της κόρης του

Παντοπωλείο Χριστίνας Πέτρου Κανέλλη. Φωτογραφία 2008.

Χριστίνας Πετ. Κανέλλη μέχρι και σήμερα το 2008.

180. αγριοςταθής δήμήτριος

Στην οδό Κύπρου από προπολεμικά μέχρι τέλος της δεκαετίας του 1950, λειτουργούσε το κατάστημα με είδη τροφίμων, αποικιακά κ.α του Δημήτρη Αγριοστάθη. Αρχές της δεκαετίας του 1960 μετέφερε το κατάστημά του σε ιδιόκτητο κτίριο στην οδό Αποστολοπούλου αρ. 8 στην κάτω αγορά και λειτούργησε μέχρι το έτος 1990. Αναφέρεται & βιογραφικό.

181. κωςτοΠουΛος κωνςταντινος

Στην οδό Κύπρου και Χρυσοστόμου Σμύρνης γωνία, από προπολεμικά μέχρι και τη δεκαετία του έτους 1960 λειτούργησε το παντοπωλείο του Κων/νου Κωστόπουλου.

182. Λαγγας γεωργιος

Οδός Κύπρου και Παλαμήδου γωνία, από προπολεμικά μέχρι και τη δεκαετία του 1950, υπήρχε η αποθήκη ελαιολάδου του λαδέμπορα Γεωργίου Λάγγα. Από αρχές της δεκαετίας του 1960 και για περίπου 20 χρόνια, συνέχισε ο γιος του Παναγιώτης Γ. Λάγγας. Αναφέρεται & βιογραφικό.

183. καραΛής οδυςςεας & Φωτής

Στην οδό Κύπρου και Γρηγορίου Ε΄ γωνία, από προπολεμικά μέχρι και τη δεκαετία του 1960 λειτουργούσε το παντοπωλείο των Οδυσσέα & Φώτη Καραλή. Μετά τη συνταξιοδότηση του Οδυσσέα, ο Φώτης Καραλής μετέτρεψε το παντοπωλείο σε κατάστημα γενικού εμπορίου χοντρικής πώλησης και το μετέφερε στην οδό Γρηγορίου Ε΄ και Βάρβογλη γωνία, λειτούργησε μέχρι αρχές του 1990.

184. νικήτας δήμήτρής

Ο Δημήτρης Νικήτας του Νικήτα γεννήθηκε και μεγάλωσε στα Λαγκάδια Γορτυνίας. Από μικρός ασχολήθηκε με το εμπόριο σε οικογενειακή επιχείρηση στα Λαγκάδια. Το έτος 1993 αγόρασε την επιχείρηση τροφίμων και γενικού εμπορίου του Φώτη Καραλή που στεγαζόταν στην οδό Γρηγορίου Ε΄ και Βάρβογλη γωνία, στο ίδιο κτίριο παρέμεινε μια δεκαετία. Πριν περίπου πέντε χρόνια μεταφέρθηκε σε ιδιόκτητο κτίριο εκτός πόλεως στην περιοχή Μπεντένι νυν Σκοπή Δ.Δ. Τριπόλεως, σε μεγάλο στεγασμένο χώρο περίπου 1500 τ.μ. Στους χώρους αυτούς λειτουργούν κατάστημα τροφίμων χονδρικής και λιανικής πώλησης, με αντιπροσωπείες, γενικό εμπόριο και Σούπερ Μάρκετ.

185. ΠαντεΛες Παραςκευας

Στην οδό Κύπρου και Γρηγορίου Ε΄ γωνία από τη δεκαετία του 1960 μέχρι τη δεκαετία του 1990 λειτουργούσε το παντοπωλείο του Παρασκευά Παντελέ.

186. μουτςιος δήμήτριος

Ο Δημήτριος Μούτσιος είχε οινοπαντοπωλείο από τη δεκαετία του 1920, μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1950 τέρμα της οδού Χατζηχρήστου και Καρύδη Σοφοκλή γωνία.

Η μια όψη του καταστήματος. Στη φωτογραφία ο Δημήτρης Νικήτας το 2008.

Π αντοΠω Λεια κ αι κ ατα ς τήματα γενικου ε μΠοριου ς τήν ο δο Π α Λ Λ αντιου Η οδός Παλλαντίου νυν Ηρώων Πολυτεχνείου, είναι η δεύτερη πάροδος δεξιά της οδού Γεωργίου Α΄. Επί της οδού Παλλαντίου υπήρχαν και υπάρχουν τα εξής καταστήματα τροφίμων και παντοπωλεία.

187. μαντής αντωνής

Ο Αντώνης Γ. Μάντης όταν το έτος 1949 διέκοψε τη συνεργασία του με τον Ιωάννη Ξένο, μετέφερε την επιχείρησή του με είδη τροφίμων και γενικό εμπόριο χονδρικής πώλησης στην οδό Παλλαντίου αρ, 10. Η επιχείρηση λειτουργεί και σήμερα το 2008 υπό τη διεύθυνση του γιου του Γεωργίου Μάντη με αντιπροσωπείες. Αναφέρεται & βιογραφικό.

μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1960. Αναφέρεται & βιογραφικό.

192. ΠαΠαναςταςιου θεοδωρος

Ο Θεόδωρος Παπαναστασίου στην οδό Παλλαντίου νυν ηρώων Πολυτεχνείου είχε κατάστημα με τυροκομικά προϊόντα και είδη παντοπωλείου, από τα μέσα της δεκαετίας του 1920 μέχρι και τη δεκαετία του 1960. Αναφέρεται & βιογραφικό.

188. μΠιτςικας Λεωνιδας

Στην οδό Παλλαντίου τα τελευταία πέντε χρόνια ο Λεωνίδας Ιωαν. Μπίτσικας έχει ανοίξει τυροπωλείο, λειτουργεί μέχρι και σήμερα, το 2008.

189. ΠατςιΛιβα α δεΛΦοι

Οι αδελφοί Κωνσταντίνος και Παναγιώτης Πατσιλίβας το έτος 1978 στην οδό Παλλαντίου νυν Ηρώων Πολυτεχνείου άνοιξαν Σούπερ Μάρκετ. Μετά από λίγο χρονικό διάστημα άνοιξαν και δεύτερο στην οδό Γορτυνίας νυν Εθνομαρτύρων. Τις δυο επιχειρήσεις οι Αδελφοί Πατσιλίβα τις λειτούργησαν 11 χρόνια. Το έτος 1989 πούλησαν στους αδελφούς Μπερτζελέτου και τα δύο Σούπερ Μάρκετ.

193. μΠρουςκαρής ζ αχαριας

Ο Ζαχαρίας Μπρούσκαρης αρχές του 1970 αγόρασε την επιχείρηση του Θεόδωρου Παπαναστασίου στην οδό Παλλαντίου νυν Ηρώων Πολυτεχνείου και συνέχισε την εμπορεία τυροκομικών προϊόντων μέχρι το έτος 2000.

194. αρβανιτής χρήςτος

190. μΠερτζεΛετου α δεΛΦοι

Οι Αδελφοί Ιωάννης, Παναγιώτης, Φίλιππος και Γιώργος Μπερτζελέτος το έτος 1989 αγόρασαν και τα δύο καταστήματα - Σούπερ Μάρκετ, των Αδελφών Πατσιλίβα που στεγαζόντουσαν το μεν πρώτο στην οδό Παλλαντίου νυν Ηρώων Πολυτεχνείου και το δεύτερο στην οδό Γορτυνίας νυν Εθνομαρτύρων. Οι Αδελφοί Μπερτζέλετου λειτούργησαν και τα δυο καταστήματα 8 χρόνια. Το 1996 πούλησαν τα καταστήματα στον κολοσσό πολυκαταστημάτων Μαρινόπουλου. Οι Αδελφοί Μπερτζελέτου από πολύ νέοι ασχολήθηκαν με το εμπόριο τροφίμων και με αντιπροσωπείες για περίπου 40 συνεχόμενα χρόνια με έδρα την Τρίπολη.

191. αναςταςοΠουΛοι α δεΛΦοι ή μοντεΛου

Οι Αδελφοί Ανδρέας, Αθανάσιος και Γεώργιος Αναστασόπουλος με το ψευδώνυμο Μοντέλου, στην οδό Παλλαντίου και Καρακάλου γωνία είχαν παντοπωλείο. Το είχε ανοίξει ο πατέρας τους Νικήτας Αναστασόπουλος τη δεκαετία του 1890 και λειτούργησε

Το κατάστημα γαλακτοκομικών προϊόντων και αλλαντικών του Χρήστου Αρβανίτη. Φωτογραφία 2008.

Ο Χρήστος Αρβανίτης από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 εργάστηκε στο τυροπωλείο του Ζαχαρία Μπρούσκαρη που λειτουργούσε στην οδό Παλλαντίου. Αρχές του έτους 2000 αγόρασε την επιχείρηση από το Ζαχαρία Μπρούσκαρη, συνεχίζει να λειτουργεί μέχρι και σήμερα το 2008.

195. μαΛΛιαρας

Στην οδό Καρακάλου, από τη δεκαετία του 1920 μέχρι και τη δεκαετία του 1950 λειτουργούσε το οινοπαντοπωλείο του Μαλλιάρα.

196. Α λημισης Κ ωνσταντίνος

Ο Κωνσταντίνος Αλημίσης επί της οδού Παλλαντίου αρ, 25 από τη δεκαετία του 1940 έως και τη δεκαετία του 1970 είχε παντοπωλείο.

197. Δεληγιάννης Δημήτριος

Στη γωνία Παλλαντίου και Μαυρομιχάλη από το 1825 μέχρι το 1940, υπήρχε Χάνι, ταβέρνα, χασάπικο και παντοπωλείο του Ιωάννη Αργυρόπουλου, Το Χάνι αναφερόταν «Χάνι της Τζηράχησας». Τη δεκαετία του 1850 την επιχείρηση ανέλαβε ο Δημήτρης Δεληγιάννης. Ο κύκλος της επιχείρησης έκλεισε με τον Άγγελο Δεληγιάννη, γιο του Δημήτρη μετά από 115 χρόνια λειτουργίας. Αναφέρεται & βιογραφικό.

198. Κορατζοπουλος Δημήτριος

Ο Δημήτρης Κορατζόπουλος ή Μπρούκλης, αρχές της δεκαετίας του 1920 γύρισε από την Αμερική, έκανε αγορές και στην οδό Παλλαντίου και Υψηλάντου γωνία, σε ιδιόκτητο κτίριο άνοιξε παντοπωλείο ταβέρνα και χάνι, ήταν μια οικογενειακή επιχείρηση η οποία λειτούργησε μέχρι και τη δεκαετία του 1970. Αναφέρεται & βιογραφικό.

199. Παυλοπουλος Κ ωνσταντίνος

Ο Κωνσταντίνος Παυλόπουλος στην οδό Παλλαντίου και Υψηλάντου γωνία, από το 1920, μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1940 είχε οινοπαντοπωλείο. Αναφέρεται & βιογραφικό.

200. Κ αραβασιλη Γεωργία

Η Γεωργία Καραβασίλη αναφέρεται ότι επί πολ-

Οινοπαντοπωλείο - Χάνι. Το οινοπαντοπωλείο και το χάνι της Γεωργίας Καραβασίλη. Φωτογραφία 2008.

λά χρόνια στη γωνία των οδών Παλλαντίου και Υψηλάντου, λειτουργούσε παντοπωλείο, ταβέρνα και χάνι, μέχρι και τη δεκαετία του 1960. Στην εικόνα βλέπου

με τα παλιά κτίσματα που γνώρισαν ημέρες ζωντάνιας και δόξας για πολλά χρόνια.

201. Χρονόπουλος Ιωάννης

Ο Ιωάννης Χρονόπουλος από προπολεμικά μέχρι και τη δεκαετία του 1950 λειτουργούσε οινοπαντοπωλείο στο τέρμα της οδού Παλλαντίου.

202. Συνοδινος Γεώργιος

Ο Συνοδινός Γεώργιος στην τοποθεσία επτά δρόμοι και επί των οδών Αγ. Νικολάου και Κονδάκη γωνία, από αρχές του 20ου αιώνα μέχρι και τη δεκαετία του 1950 λειτουργούσε οινοπαντοπωλείο και Χάνι.

203. Τσιοδρας

Ο Τσιόδρας, αρχές της δεκαετίας του 1960 ενοικίασε το οινοπαντοπωλείο του Γ. Συνοδινού στους επτά δρόμους, επί των οδών Αγίου Νικολάου και Κονδάκη γωνία το οποίο λειτούργησε περίπου επί 20 χρόνια.

204. Μαρίνος Αθανάσιος

Στο ίδιο ακίνητο του Γ. Συνοδινού στους επτά δρόμους, μετά τον Τσιόδρα το οινοπαντοπωλείο ανέλαβε ο Αθανάσιος Μαρίνος και το λειτούργησε επί μια δεκαετία.

205. Μπαμηδησ Παναγιωτησ.

Ο Παναγιώτης Μπαμήδης νοίκιασε το παντοπωλείο του Δ. Κορατζόπουλου και λειτούργησε για είκοσι χρόνια περίπου.

206. Μητσιασ Χρήστος.

Επί της πλατείας Κολοκοτρώνη ο Χ. Μήτσιας το έτος 1927 άνοιξε παντοπωλείο και λειτούργησε άνω από 18 χρόνια. Αναφέρεται & βιογραφικό.

Πλατεία Κολοκοτρώνη. Φωτογραφία δεκαετίας του 1930.

207. μΠιςήΛα αδεΛΦοι

Οι Αδελφοί Ιωάννης & Αναστάσιος Μπίσηλας στη ΝΔ πλευρά επί της πλατείας Κολοκοτρώνη, λειτουργούσαν αποθήκη ελαιολάδου τις δεκαετίες 1950 –1960.

208. κοντος ςΠυρος

Ο Σπύρος Κόντος από πολύ μικρός εργάστη-

κε στην Τρίπολη και τη δεκαετία του 1940 μαζί με τον αδελφό του Πανάγο άνοιξαν παντοπωλείο στην οδό Υψηλάντου. Όταν μεταφέρθηκε το Κ.Τ.Ε.Λ. στην πλατεία Κολοκοτρώνη, εντός του περίβολου που ήταν τα λεωφορεία και αφού είχε χωρίσει με τον αδελφό του, άνοιξε παντοπωλείο και οπωροπωλείο. Το κατάστημα λειτούργησε μέχρι και τη δεκαετία του 1990. Αναφέρεται & βιογραφικό.

Νοτιοανατολικά της πλατείας Κολοκοτρώνη άρχιζε ο δρόμος της Σπάρτης νυν οδός Γρηγορίου Λαμπράκη. Φωτογραφία δεκ.. 1930.

Π αντοΠω Λεια ς τον δ ρομο τής ς Παρ τής 209. ςΠαραγγής γεωργιος

Ο Σπαράγγης Γεώργιος στον δρόμο της Σπάρτης νυν Γρηγορίου Λαμπράκη, είχε κατάστημα τροφίμων χονδρικής και λιανικής πώλησης από τη δεκαετία του 1940 έως και τη δεκαετία του 1970.

210. χωματα αδεΛΦοι

214. αθαναςοΠουΛοι αδεΛΦοι

Οι αδελφοί Αθανασόπουλοι στον δρόμο της Σπάρτης νυν Γρηγορίου Λαμπράκη, τις δεκαετίες 1930 - 1950 είχαν αποθήκη ελαιολάδου και ξηρούς καρπούς.

215. αςςιουρας νικοΛαος

Οι Αδελφοί Κωνσταντίνος και Παναγιώτης Χωματάς από αρχές της δεκαετίας του 1920 στον δρόμο της Σπάρτης νυν Γρηγορίου Λαμπράκη, είχαν κατάστημα χοντρικής πώλησης τροφίμων και γενικού εμπορίου. Ο Κωνσταντίνος το έτος 1950 έφυγε από τη ζωή και η επιχείρηση έμεινε στον αδελφό του Παναγιώτη. Αρχές της δεκαετίας του 1960 ο Παναγιώτης Χωματάς συνεργάστηκε με το γαμπρό του Δημήτρη Καρκαζή. Από το έτος 1965 ο Δημήτρης Καρκαζής συνέχισε την επιχείρηση υπό τη διεύθυνσή του μέχρι τη δεκαετία του 1990. Αναφέρεται & βιογραφικό.

211. μαμαΛής νικοΛαος

Ο Νικόλαος Αν. Μάμαλης στον δρόμο της Σπάρτης νυν Γρηγορίου Λαμπράκη και Σπηλιοπούλου γωνία κοντά στην πλατεία Κολοκοτρώνη, αρχές του 20ου αιώνα αγόρασε το ακίνητο. Στο ισόγειο του ακινήτου και στον ακάλυπτο χώρο λειτούργησε χάνι και κρασοπουλειό για περίπου μια δεκαετία. Αρχές της δεκαετίας του 1920 ο Νικόλαος Μάμαλης με τη συνεργασία των γιών του, Γεωργίου και Θεόδωρου. στο ίδιο κτίριο έκαναν βιοτεχνία σαπωνοποιίας η οποία λειτούργησε μέχρι τη δεκαετία του 1960. Αναφέρεται και βιογραφικό.

212. τςουτςανής μιχαΛής

Ο Μιχάλης Τσουτσάνης τη δεκαετία του 1950 από την οδό Καλαβρύτων νυν Εθνικής Αντιστάσεως μετέφερε την επιχείρησή του στον δρόμο της Σπάρτης νυν οδός Γρηγορίου Λαμπράκη, σε ιδιόκτητο κτίριο και λειτούργησε μέχρι τη δεκαετία του 1970. Αναφέρεται και βιογραφικό.

213. ΠαΠαδοΠουΛος γεωργιος

Ο Γεώργιος Παπαδόπουλος στον δρόμο της Σπάρτης νυν Γρηγορίου Λαμπράκη, από τη δεκαετία του 1950 μέχρι και τη δεκαετία του 1980 λειτουργούσε παντοπωλείο.

Χαμουροποιείον Ασσιούρα. Αριστερά στη φωτογραφία ο Νικόλαος Ασσιούρας.

Ο Νικόλαος Ασσιούρας γεννήθηκε στο χωριό Μπόσουνα νυν Πέλαγος Δ.Δ. Τριπόλεως και σε μικρή ηλικία εργάστηκε στην Τρίπολη. Στα μέσα της δεκαετίας του 1930 άνοιξε το εικονιζόμενο Χαμουροποιείο στην οδό Σπάρτης νυν Γρηγορίου Λαμπράκη. Μετά από 10 χρόνια, στα μέσα της δεκαετίας του 1940 απέναντι από το Χαμουροποιείο άνοιξε και παντοπωλείο. Το παντοπωλείο λειτούργησε για περίπου 40 χρόνια μέχρι αρχές της δεκαετίας του 1980. Την τελευταία δεκαετία το παντοπωλείο λειτούργησε υπό τη διεύθυνση του γιου του Παύλου Ν. Ασσιούρα.

216. ςουΠος ευαγγεΛος

218. τερζής γεωργιος

Ο Τερζής Γεώργιος στον δρόμο της Σπάρτης νυν Γρηγορίου Λαμπράκη και Μεταμορφώσεως γωνία, από αρχές της δεκαετία του 1920 μέχρι το 1932 λειτουργούσε παντοπωλείο. Το 1932 ο Γ. Τερζής απεβίωσε και το παντοπωλείο το συνέχισε η σύζυγος του Αντωνία μέχρι και τη δεκαετία του 1940

219. ανδριανοΠουΛος ν. γεωργιος

Ο Γεώργιος Ν. Ανδριανόπουλος από προπολεμικά μέχρι τη δεκαετία του 1950 στον δρόμο της Σπάρτης νυν Γρηγορίου Λαμπράκη είχε κηροποιείο και παντοπωλείο.

220. ναςτοΠουΛος Πετρος & αναγνωςτοΠουΛος νικοΛαος

Οι Π. Ναστόπουλος και Ν. Αναγνωστόπουλος είχαν παντοπωλείο στον δρόμο της Σπάρτης νυν Γρηγορίου Λαμπράκη από αρχές του 1950 έως το 1980.

221. μαχαιρας κ ωνςταντινος.

Αποθήκη ελαιολάδου και ξηρών καρπών του Ευαγγέλου Σούπου. Φωτογραφία 1962.

217. βαςιΛειος ε. ςουΠος

Ο Κωνσταντίνος Μαχαίρας από προπολεμικά μέχρι και τη δεκαετία του 1950 στον δρόμο της Σπάρτης νυν Γρηγορίου Λαμπράκη είχε κατάστημα με άλευρα, πίτουρα και δημητριακά.

222. ΠαΠακωνςταντινου χρήςτος ή μΠιτακής

Στον δρόμο της Σπάρτης νυν Γρηγορίου Λαμπράκη από προπολεμικά μέχρι και τη δεκαετία του 1960 ο Χρήστος Παπακωνσταντίνου είχε παντοπωλείο.

223. ΠαΠαδοΠουΛος γεωργιος

Ο Γεώργιος Παπαδόπουλος γεννήθηκε στο χωριό Δεμήρι Τεγέας. Στον δρόμο της Σπάρτης νυν Γρηγορίου Λαμπράκη αρ. 69 το έτος 1990 άνοιξε οπωροπωλείο - παντοπωλείο, το οποίο λειτουργεί μέχρι και σήμερα το 2009.

Κατάστημα Βασιλείου Ε. Σούπου. Φωτογραφία 2008.

Ο Ευάγγελος Σούπος σε μικρή ηλικία και δίπλα από τον πατέρα του ασχολήθηκε με το εμπόριο. Αρχές της δεκαετίας του 1960 στον δρόμο της Σπάρτης νυν Γρηγορίου Λαμπράκη άνοιξε κατάστημα με δημητριακά, ξηρούς καρπούς, έλαια και άλλα. Πουλούσε χονδρικώς και λιανικώς μέχρι και το 2000 που έφυγε από τη ζωή. Το κατάστημα συνεχίζει να λειτουργεί υπό τη διεύθυνση του γιου του Βασίλη Ευαγ. Σούπου.

Το οπωροπαντοπωλείο του Γεωργίου Παπαδόπουλου. Φωτογραφία 2008.

224. Χαραλαμπόπουλος Αριστοτέλης

Ο Αριστοτέλης Χαραλαμπόπουλος στον δόμο της Σπάρτης νυν Γρηγορίου Λαμπράκη από προπολεμικά μέχρι τέλος της δεκαετίας του 1950 είχε παντοπωλείο. Το 1958 πούλησε την επιχείρηση του στον Παναγιώτη Χαρίτο.

225. Χαρίτος Παναγιώτης

Στον δρόμο της Σπάρτης νυν Γρηγορίου Λαμπράκη το έτος 1958 ο Παναγιώτης Χαρίτος άνοιξε παντοπωλείο, ασχολήθηκε και με αντιπροσωπείες μέχρι και το έτος 1995 που πήρε σύνταξη.

226. Νικολακόπουλος Αθανάσιος

Στον δρόμο της Σπάρτης νυν Γρηγορίου Λαμπράκη και Αταλάντης γωνία, ο Αθανάσιος Νικολακόπουλος το έτος 1956 άνοιξε παντοπωλείο και το λειτούργησε έως το 1994.

227. Μερτζέλος Ευάγγελος

Το 1994 ο Ευάγγελος Μερτζέλος αγόρασε το παντοπωλείο του Αθανασίου Νικολακόπουλου που προϋπήρχε στον δρόμο της Σπάρτης νυν Γρηγορίου Λαμπράκη και Αταλάντης γωνία. Σήμερα το 2008 λειτουργεί υπό τη διεύθυνση του γιου του Βασίλη Μερτζέλου.

228. Ρεβελής Παναγιώτης

Στον δρόμο της Σπάρτης νυν Γρηγορίου Λαμπράκη από αρχές της δεκαετίας του 1960 μέχρι και το έτος 1979 λειτούργησε παντοπωλείο υπό τη διεύθυνση του Παναγιώτη Ρεβελή.

229. Σαραντόπουλος Παναγιώτης

Έκτη πάροδος δεξιά του δρόμου της Σπάρτης νυν Γρηγορίου Λαμπράκη αρχίζει η οδός Σοφίας. Επί της οδού Σοφίας αρ. 13 από το έτος 1954 μέχρι και το 2000 λειτουργούσε το παντοπωλείο του Παναγιώτη Σαραντόπουλου. Αναφέρεται και βιογραφικό.

230. Σούπου Αδελφοί

Τέταρτη πάροδος αριστερά του δρόμου της Σπάρτης νυν Γρηγορίου Λαμπράκη αρχίζει η οδός Αταλάντης. Επί της οδού Αταλάντης από αρχές της δεκαετίας του 1970 μέχρι και το έτος 2005 λειτούργησε κατάστημα τροφίμων των Αδελφών Χ. Σούπου. Οι Αδελφοί Σούπου μετέφεραν την επιχείρηση στη βιομηχανική ζώνη, συνεχίζει να λειτουργεί με είδη τροφίμων και γενικό εμπόριο χονδρικής πώλησης μέχρι και σήμερα το 2009.

231. Αργύρη Αναστασία

Επί της οδού Αταλάντης & Ζαλόγγου γωνία, το έτος 2007 η Αναστασία Αργύρη άνοιξε παντοπωλείο.

232. Γεωργακόπουλος Γεώργιος

Επί της οδού Αταλάντης & Ζαλόγγου, από το έτος 2000 ο Γεώργιος Γεωργακόπουλος άνοιξε παντοπωλείο, λειτουργεί μέχρι και σήμερα το 2009.

233. Οικονομάκη Αδελφοί

Οι αδελφοί Οικονομάκη , Ηλίας, Παναγιώτης και Νίκος, αρχές της δεκαετίας του 1980 άνοιξαν κατάστημα τροφίμων και γενικού εμπορίου, το κατάστημα λειτουργεί μέχρι και σήμερα το 2009 στο περιφερικό δρόμο, κοντά στις γραμμές του τρένου.

ΠαντοΠωΛεια και κ αταςτήματα τροΦιμων ςτήν οδο ναυΠΛιου ν υν ε Λευθεριου βενιζεΛου Η οδός Ναυπλίου άρχιζε από την ανατολική πλευρά της πλατεία Κολοκοτρώνη μέχρι και τον εργατικό συνοικισμό που αναφέρεται ως συνοικισμός Κολοκοτρώνη. Η οδός Ναυπλίου έχει μετονομαστεί σε οδό Ελευθερίου Βενιζέλου μέχρι τον Ι. Ν. της Μεταμόρφωσης και μετά συνεχίζει η οδός Ναυπλίου.

234. αντωνιου κ ωνςταντινος

Ο Κωνσταντίνος Αντωνίου ήταν παντοπώλης και ταβερνιάρης στην οδό Ναυπλίου νυν Ελευθερίου Βενιζέλου από τις αρχές του 20ου αιώνα μέχρι και τη δεκαετία του 1930. Ο Κ. Αντωνίου έφυγε νωρίς από τη ζωή. Τα παιδιά του Αντώνης, Ιωάννης και Χρήστος, στα μέσα της δεκαετίας του 1930 μετέφεραν το παντοπωλείο στο κέντρο και επί της οδού Γεωργίου Α΄. Ο εγγονός του ιδρυτή Ιωάννης Αντ. Αντωνίου, από τη δεκαετία του 1980 επανάφερε την επιχείρηση στην διεύθυνση από όπου είχε ξεκινήσει πριν από 103 χρόνια ο παππούς του. Λειτουργεί μέχρι και σήμερα το 2009.

239. δήμήτροΠουΛος νικοΛαος

Ο Νικόλαος Δημητρόπουλος, πατέρας των Δημητρίου και Ιωάννη, που ήταν έμποροι τροφίμων στην Τρίπολη 1950 - 1980, αναφέρεται ότι από τα μέσα της δεκαετίας του 1890 μέχρι το 1950, στην οδό Ναυπλίου νυν Ελευθερίου Βενιζέλου αρ. 53 είχε κατάστημα και πουλούσε εγχώρια προϊόντα, δηλαδή δημητριακά, άλευρα, πίτουρα, ζωοτροφές κ.α.

240. μΠαρμΠακος δήμήτρής

Αναφέρεται και βιογραφικό.

235. ςωτήρακοΠουΛοι α δεΛΦοι

Οι Αδελφοί Αλέξιος & Τάσος Γ. Σωτηρακόπουλου το έτος 1952 άνοιξαν παντοπωλείο στην οδό Ναυπλίου νυν Ελευθερίου Βενιζέλου και Ομήρων γωνία. Λειτούργησε ως παντοπωλείο και εμπορία τυροκομικών και γαλακτοκομικών προϊόντων μέχρι και το 1995. Αναφέρεται και βιογραφικό.

236. αναγνωςτοΠουΛος βαςιΛειος

Ο Βασίλειος Αναγνωστόπουλος στην οδό Ναυπλίου νυν Ελευθέριου Βενιζέλου αρ,18 λειτουργούσε οινοπαντοπωλείο από τη δεκαετία του 1890 έως τη δεκαετία του 1940.

237. ΠαναγιωτοΠουΛος γρήγορής & ςκαΛιδής αντωνής

Οι ανωτέρω Α. Σκαλίδης & Γ. Παναγιωτόπουλος αρχές της δεκαετίας του 1950 στην οδό Ναυπλίου νυν Ελευθερίου Βενιζέλου, άνοιξαν παντοπωλείο και οπωροπωλείο. τη δεκαετία του 1970 ο Αν, Σκαλίδης αποχώρισε από την επιχείρηση. Το κατάστημα το κράτησε ο Γρηγόρης Παναγιωτόπουλος με το γιο του Στάθη, λειτουργεί μέχρι και σήμερα, το έτος 2009. Αναφέρεται & βιογραφικό.

238. τςιΠήρας ήΛιας

Ο Ηλίας Τσίπηρας αρχές δεκαετίας του 1920 μέχρι το 1950 είχε παντοπωλείο στην οδό Ναυπλίου νυν Ελευθερίου Βενιζέλου.

Παλαιό οίκημα στην οδό Ναυπλίου νυν Ελ. Βενιζέλου. Φωτογραφία 2008.

Στο εικονιζόμενο κτίριο που βρίσκεται στην οδό Ναυπλίου νυν Ελευθερίου Βενιζέλου. Ο Δημήτρης Μπαρμπάκος τέλος της δεκαετίας του 1950 άνοιξε οπωροπαντοπωλείο, λειτούργησε μέχρι και τη δεκαετία του 1970 που μετοίκησε στην Αθήνα.

κ ατα ς τήματα τροΦιμων ς τήν ο δο γρήγοριου ε’ Η οδός Γρηγορίου Ε΄ αρχίζει από τη βορεινή πλευρά της πλατείας Κολοκοτρώνη.

241. τςοΠεΛας ευθυμιος

Στην οδό Γρηγορίου Ε΄ αρ. 6 επί 80 συνεχόμενα χρόνια, από αρχές της δεκαετίας του 1920 μέχρι και το 1990 λειτουργούσε αποθήκη ελαιολάδου, δημητριακών, ξηρών καρπών κ.α, από τον παππού Ευθύμιο Γ. Τσόπελα. Η επιχείρηση μεταβιβάστηκε στους γιους του Γεώργιο και Ιωάννη, αρχές του 1960 τη διαχείριση ανάλαβε ο εγγονός του Ευθύμιος Γεωρ. Τσόπελας.

244. ΠαΠακωνςταντινου δεςΠοινα

Αναφέρεται και βιογραφικό.

242. κανταρου αδεΛΦοι

ΟΙ Αδελφοί Ευ. Κάνταρου στην οδό Γρηγορίου Ε αρ. 8 είχαν παντοπωλείο από τις αρχές της δεκαετίας του 1930 μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1970. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1970 και για περίπου 20 χρόνια μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1990 λειτούργησε με την επωνυμία Ευάγγελος Η. Κάνταρος. Μετά από λειτουργία 70 χρόνων έκλεισε και ο κύκλος της επιχείρησης των Κανταραίων. Αναφέρεται και βιογραφικό.

243. ΛαμΠροΠουΛος κωνςταντινος

Παντοπωλείο της Δέσποινας Παπακωνσταντίνου. Φωτογραφία 2008.

Στην οδό Γρηγορίου Ε΄ και Κ. Παλαιολόγου γωνία, από αρχές του έτους 2000 μέχρι και σήμερα το 2008 λειτουργεί το κατάστημα με τρόφιμα, ποτά και ψιλικά, της Δέσποινας Παπακωνσταντίνου με τον τίτλο «ο Ζήκος».

Βιολογικό παντοπωλείο του Κων/νου Λαμπρόπουλου. Φωτογραφία 2008.

Στην οδό Γρηγορίου Ε΄ και Χατζηχρήστου γωνία, αρχές του έτους 2000 άνοιξε βιολογικό παντοπωλείο με οικολογικά προϊόντα και ανήκει στον Κων/νο Λαμπρόπουλο και στη σύζυγό του Μαριάννα. Το παντοπωλείο λειτουργεί μέχρι και σήμερα το 2008.

Π αντοΠω Λεια κ αι ο ινοΠαντοΠω Λεια ς τήν Π εριοχή μ Πα ςιακου 245. δήμοΠουΛος δήμήτρής

Στα μέσα της δεκαετίας του 1940 ο Δημήτρης Δημόπουλος με το παρατσούκλι (Μαγκούρας), στη συνοικία Μπασιάκου άνοιξε ταβέρνα και παντοπωλείο στην οδό Σεραγίου και Δημοσθένους γωνία. Το κατάστημα λειτουργεί μέχρι και σήμερα υπό τη διεύθυνση του Ιωάννη Χ. Δημόπουλου εγγονού του ιδρυτή Δημήτρη Δημόπουλου.

250. δήμοΠουΛος δ. Παραςκευας

Ένα από τα πρώτα οικογενειακά παντοπωλεία - Σούπερ Μάρκετ που λειτούργησε τις δεκαετίες 1970 - 1980 στην οδό Δημοσθένους και Παυσανίου γωνία, στη συνοικία Μπασιάκου, ήταν του Παρασκευά Δ. Δημόπουλου. Αναφέρεται και βιογραφικό.

Αναφέρεται και βιογραφικό.

246. κατςιγιαννής δήμήτρής

Αρχές της δεκαετίας του 1960 ο Δημήτρης Κατσίγιαννης άνοιξε οινοπαντοπωλείο και οπωροπωλείο στην οδό Σεραγίου, λειτούργησε μέχρι το έτος 2000.

247. ΠαναγοΠουΛος θεοδωρος

Τις δεκαετίες 1950–1970 στην οδό Ερυμάνθου υπήρχε το οινοπαντοπωλείο του Θεόδωρου Παναγόπουλου.

248. Λατςωνας Παναγιωτής

Σεραγίου και Ερυμάνθου γωνία ο Παναγιώτης Λατσώνας τις δεκαετίες 1960–1970 είχε ανοίξει οινοπαντοπωλείο.

249. κουβερταρή μαρια

Παντοπωλείο της Γεωργίας Κόττα. Φωτογραφία 2008.

251. κοττα γεωργια

Η Γεωργία Κόττα αρχές της δεκαετίας του 1980 στη συνοικία Μπασιάκου και επί της οδού Ρήγα Φεραίου αρ. 55 άνοιξε παντοπωλείο, λειτουργεί μέχρι και σήμερα το 2009.

252. μανιατής γεωργιος

Ο Γεώργιος Μανιάτης τις δεκαετίες 1960 - 1980 για περίπου 20 χρόνια, επί της οδού Ρήγα Φεραίου είχε οινοπαντοπωλείο.

253. δήμήτροΠουΛος δήμήτριος

Ο Δημήτρης Δημητρόπουλος από τη δεκαετία του 1990 μέχρι και σήμερα το 2008, επί της πλατείας Μπασιάκου λειτουργεί παντοπωλείο. Το Σούπερ Μάρκετ της Μαρίας Κουβερτάρη. Φωτογραφία 2007.

Στα μέσα της δεκαετίας του 1980 το ανωτέρω σούπερ μάρκετ επί της οδού Δημοσθένους και Παυσανίου γωνία, λειτούργησε υπό τη διεύθυνση της Μαρίας συζύγου Παναγιώτη Κουβερτάρη μέχρι και το 2007.

254. αδεΛΦοι ν. κουτςουμΠου

Στο συνοικισμό Κολοκοτρώνη και επί του δρόμου Ναύπλιου από τη δεκαετία του 1960 και για περίπου 30 χρόνια λειτουργούσαν παντοπωλείο, οπωροπωλείο και φούρνο.

Κατοχή. Δεκαετία του 1940. Έξω από το Μπακάλικο έχει στηθεί ο πάγκος, με το χαλβά, τις κουραμάνες τα καρβέλια και τις φραντζόλες το ψωμί.

100

«Έξω ντέρτια και καημοί. Έξω φτώχια και αναστεναγμοί.»

Οινοπαντοπωλεία

102

Στην Τρίπολη η ταμπέλα οινοπαντοπωλείο είχε καθιερωθεί σε πολλά καταστήματα τροφίμων, γιατί πολλά παντοπωλεία, ξεκίνησαν από οινοπωλεία, καθότι η περιοχή Τριπόλεως και γενικά η Μαντινεία είχε πολλά αμπέλια. Οι οινοπαραγωγοί για να πετύχουν καλύτερη τιμή στο κρασί τους και αφού ήταν μόνιμοι κάτοικοι Τριπόλεως, ο κάθε παραγωγός άνοιγε και το δικό του κρασοπουλειό, ήταν και αυτός ένας λόγος που η Τρίπολη είχε τις περισσότερες ταβέρνες. Το κρασί ο πελάτης δεν το έπινε ξεροσφύρι όπως έλεγαν. Ζήταγε και ψωμί με ρέγκα, ή σαρδέλα, ή λίγο τυρί. Ο κρασοπώλης στην ταβέρνα του για να διευκολύνει τη δουλειά του, για να έχει και οικονομικό όφελος, έβαζε διάφορα φαγώσιμα, δηλαδή είδη παντοπωλείου. Έτσι τα οινοπωλεία έγιναν οινοπαντοπωλεία. Οι κατωτέρω εικόνες ανήκουν σε άλλες εποχές και δείχνουν με τη σειρά τον τρόπο καλλιέργειας αμπελιού, την παραγωγή, τον τρύγο, τη μεταφορά του σταφυλιού, το πατητήρι και το λινό, παλιές τσιπουριές, τις τέσσες που μέτραγαν το μούστο, τη μεταφορά του μούστου, τις στοίβες με τα βαγένια, τον κάπελα να σερβίρει κρασί, το οινοπαντοπωλείο με την πελατεία του και δείγμα βαγενιών μεγάλης χωρητικότητας. Όλη αυτήν τη διαδικασία δείχνουν οι κατωτέρω εικόνες.

Σταφύλι. Το γνωστό αμπέλι πιστοποιείται στα πρώτα κεφάλαια της Γένεσης και όχι μόνο. Κατά τη μυθολογία μας την καλλιέργεια του αμπελιού δίδαξε ο ίδιος ο θεός Βάκχος ή Διόνυσος. Εθεωρείτο ότι το κλήμα ήταν το ιερό του φυτό.

103

Τσάπισμα ή σκάψιμο αμπελιού.

Γυναίκες στον τρύγο. Οι γυναίκες ήταν αναντικατάστατες για τις περισσότερες αγροτικές δουλειές, όπως: στο τρύγημα, στο θέρισμα και σχεδόν σε όλες τις εσωτερικές και εξωτερικές δουλειές στο χωριάτικο νοικοκυριό.

104

Μεταφορά σταφυλιών. Οι γυναίκες τρυγάνε, με κοφίνια μεταφέρουν τα σταφύλια και τα αδειάζουν σε μεγάλες κοφίνες. Οι κοφίνες φορτωμένες επάνω σε κάρο μεταφέρονται στο λινό για να πατηθούν τα σταφύλια.

105

Πατητήρι, λινός και τσιπουριά. Στο πατητήρι οι άνθρωποι μεθούν από την ευωδιαστή μυρουδιά του μούστου.

106

Η τσιπουριά είναι απαραίτητη για το στύψιμο του υπολείμματος μετά το πάτημα των σταφυλιών. Ο μούστος που παράγεται από τον τσιπουρίτη είναι ο καλύτερος και φάρμακο για να αποκτήσει το κρασί χρώμα και άλλη γεύση.

Τσιπουριά προ αιώνων.

Τσιπουριά πολύ παλιά.

Τσιπουριά 100 Χρόνων.

Τεσσές. Οι χαλκωματένιες τέσσες ήταν ειδικά κατασκευασμένες για το μέτρημα του μούστου και του κρασιού, ήταν χωρητικότητας τρεις μπότσες, η κάθε μπότσα μετρούσε για δύο οκάδες.

107

Τριπολιτσιώτες μεταφέρουν μούστο με ασκιά από το πατητήρι στα βαγένια.

Το εικονιζόμενο βαγένι του 16ου αιώνα χωρητικότητας 13.000 λίτρων. Βρίσκεται στην Ιερά Μονή Βαρλαάμ στα Μετέωρα.

108

Στοίβα τα βαγένια με τα κρασιά και οι ταβερνιάρηδες σε δράση. Στα κρασοπουλειά - ταβέρνες, υπήρχαν πολύ μεγάλα ξύλινα βαρέλια τα λεγόμενα βαγένια. Τα μεγάλα βαγένια ήταν χωρητικότητας μέχρι και πέντε χιλιάδες μπότσες κρασί, δηλαδή 10 χιλιάδες οκάδες, ή 12.820 κιλά το κάθε βαγένι. Για να πλυθούν τα μεγάλα βαγένια έμπαινε ο ειδικός και ο πιο βολικός της οικογένειας μέσα και τα έπλενε.

Το γιγάντιο βαγένι της εικόνας, Ετοιμάζεται να γεμίσει κρασί. Βρίσκεται στην Ι.Μ. Ιβήρων στο Άγιο Όρος και είναι χωρητικότητας 25.000 λίτρων. Πρέπει να είναι το μεγαλύτερο βαγένι που έχει στηθεί.

109

Αποστακτήρας, το λεγόμενο τσιπουροκάζανο. Καζάνι, λουλάς και βοηθητικά σύνεργα. Συγκρότημα επεξεργασίας για την παραγωγή τσίπουρου - ρακί. Προσοχή τη χρήση του λουλά. (Όταν καπνίζει ο λουλάς εσύ δεν πρέπει να μιλάς. Λαϊκό τραγούδι).

Βαγένια χωρητικότητας πολλών χιλιάδων οκάδων ή μπότσες. Μαστόροι κι’ εργάτες βαρελοποιοί-βαγενάδες, μιαν άλλη εποχή. Με μόνα εργαλεία, την πλάνη, το ροκάνι, το σκεπάρνι. Με φωτιά, νερό. σφυρί και αμόνι, έφτιαχναν αριστουργήματα.

110

Αγρότες και εργάτες, μετά το μεροδούλι ξεκουράζονται πίνοντας το κρασάκι τους έξω από το οινοπαντοπωλείο.

111

Οινοπαντοπώλης. Ας μείνει στη μνήμη μας.

112

Η παλάντζα σε λειτουργία. Κατοχή, μαύρη αγορά, δεκαετία 1940. Αγοραπωλησία σαπουνιού. Η πελάτισσα διαμαρτύρεται. (Μη με κλέβεις στο ζύγι...)

Μετρητίκια παλιές μονάδες μέτρησης

114

Π α λιές Μ ονά δες Μ έ τρησης Θα κάνω μια μικρή αναφορά στις παλιές μονάδες μέτρησης, διότι χωρίς αυτές δε θα μπορούσε να γίνει καμιά εμπορική συνεργασία ή συναλλαγή. Από αρχαιοτάτων χρόνων ο άνθρωπος για τις συναλλαγές του, οι οποίες περισσότερο γινόντουσαν είδος με είδος, έπρεπε μόνος του να βρει και να κατασκευάσει ειδικά δοχεία για να μετράει τα προϊόντα που παρήγαγε. Η αρχή έγινε από τους ανθρώπους που ζούσαν στην ύπαιθρο, αγρότες, κτηνοτρόφους και γενικά από ξωμάχους. Η παραγωγή τους ήταν, τα δημητριακά, οι ξηροί καρποί και τα κτηνοτροφικά προϊόντα, όπως γάλα, τυρί, μαλλιά και τα ζώα. Στην Αρκαδία πάντα υπερτερούσαν τα αιγοπρόβατα, τα οποία οι κτηνοτρόφοι τα μετρούσαν και πουλούσαν με το κομμάτι, ή με το κεφάλι, δεν έλεγαν πόσα ζώα έχεις, αλλά πόσα κεφάλια ζώα έχεις. Κατά τόπους και περιοχές οι άνθρωποι κατασκεύαζαν και τα δικά τους δοχεία μέτρησης. Αναφέρομαι σε αυτά που γνώρισα και σε ότι μέσα από έρευνα μπόρεσα να πληροφορηθώ. Την παλιά εποχή το πιο εύχρηστο, υγιεινό και ευκολοδούλευτο για πολλές χρήσεις ήταν το ξύλο. Από το ξύλο έκαναν σχεδόν όλα τα χρειαζούμενα μέσα εξυπηρέτησης και ευκολίας. Οι πρόγονοί μας κατασκεύαζαν διάφορα δοχεία μέτρησης, όπως το ξύλινο δοχείο κουβέλι, το ξύλινο δοχείο καντάρι, το ξύλινο δοχείο κιλό, το ξύλινο δοχείο συνοίκι και άλλα πολλά. Στη συνέχεια για την αγορά και πώληση προϊόντων εφεύραν τα ειδικά όργανα μέτρησης βάρους, δηλαδή αυτά που ζύγιζαν, όπως το καντάρι ή σατέρι, την πλάστιγγα, τη ζυγαριά, την παλάντζα, κ.α. Αναφέρεται ότι, το κουβέλι ήταν ένα μεγάλο ξύλινο δοχείο χωρητικότητας 40 οκάδων, σε κιλά 51.200 γραμ., με το οποίο μέτραγαν τα δημητριακά, σιτάρι, αραποσίτι, κριθάρι κ.α. Οι αγρότες όταν μέτραγαν την παραγωγή τους έλεγα: «έκανα 20 κουβέλια σιτάρι». Επίσης χρησιμοποιούσαν και το ξύλινο δοχείο που το έλεγαν καντάρι, ήταν δοχείο χωρητικότητας 44άρων οκάδων. Πολλές συναλλαγές μετριόντουσαν με το καντάρι, όπως ασβέστης κ.α. Οι συναλλασσόμενοι για την ευκολία τους, το δοχείο καντάρι το χώρισαν σε τέσσερα τάσια (δοχεία), το κάθε δοχείο χώραγε 11οκάδες. Προς μέτρηση των δημητριακών, των ξηρών καρπών κλπ. κατά τόπους, πολύ παλιά, χρησιμοποιούσαν το ξύλινο δοχείο, «κιλό», χωρητικότητας 24άρων οκάδων. Καμία σχέση δεν έχει με το σημερινό κιλό των 1.000γραμμαρίων. Αναφέρεται ότι δοχείο μέτρησης δη-

μητριακών ήταν και το συνοίκι, που ισοδυναμούσε με 16 οκάδες καρπό.

Ουγκιά

Η ουγκιά ισοδυναμεί με 9 δράμια, ή με 0,29 γραμμάρια. Γνώρισα την ουγκιά ως υπάλληλος σε παντοπωλείο, όταν στις μεγάλες γιορτές οι πελάτες ζήταγαν αμμωνία σε σκόνη για να τη χρησιμοποιήσουν σε γλυκά, ιδιαιτέρως στα γαλοκούλουρα το Πάσχα. Η δόση σε μια οκά αλεύρι ήταν μια ουγκιά αμμωνία. Η ουγκιά είναι μονάδα βάρους σε διάφορες χώρες. Ισοδυναμεί με 28,35γραμμάρια. Οι έμποροι υφασμάτων ως μονάδα μέτρου χρησιμοποιούσαν τον πήχη. Ο πήχης έχει μήκος από τον καρπό έως τον ώμο ενός χεριού και ισούται με 0,648 του μέτρου. Υποδιαιρείται σε 8 ρούπια. Το ρούπι, παλιά μονάδα μήκους, ισοδυναμεί με 0,08 εκατοστά και είναι υποδιαίρεση του πήχη.

Πλανόδιος έμπορος, Μετράει με τον πήχη.

115

κ ανταρι - ζ υγαρια - Π Λ α ς τιγγα Για να λειτουργήσει ένα κατάστημα τροφίμων τα πρώτα εργαλεία που έπρεπε να μπούνε στο κατάστημα ήταν: η ζυγαριά με τα δράμια, η πλάστιγγα με τα δράμια και το τακίμι για το μέτρημα του λαδιού, του πετρελαίου και οποιουδήποτε άλλου υγρού προϊόντος, διότι παλιά όλα ήταν χύμα και ήθελαν ζύγισμα και μέτρημα.

Καντάρι ή Σατέρι ή Στατήρας.

Ζυγαριά με δράμια. Ήταν απαραίτητο εργαλείο για τον παντοπώλη.

Το καντάρι, η ζυγαριά και η πλάστιγγα, είναι όργανα μέτρησης βάρους. Απαραίτητα εργαλεία για τα καταστήματα τροφίμων.

κανταρι Το καντάρι, που το λέγανε και σατέρι ή στατήρα, είναι η πιο παλιά μονάδα μέτρησης βάρους.

ζυγαρια Η ζυγαριά αποτελείται από δυο δίσκους, που τα λένε τάσια, είναι περίπου ομοιότυπα και ζυγίζει το βάρος αντικειμένων. Στο ένα τάσι τοποθετείται το προϊόν και στο άλλο τα ζύγια, δηλαδή τα δράμια.

Πλάστιγγα. Ζυγαριά, για μέτρηση μεγάλων βαρών.

Τακίμι, δράμια πλάστιγγας σε οκάδες.

116 Την παλιά εποχή οι φαρμακοποιοί για τα φάρμακα που ήταν χύμα και πουλιόντουσαν με το δράμι, χρησιμοποιούσαν το ζυγό (ζυγαριά) που ήταν ακριβείας. Οι δε παντοπώλες ζύγιζαν τα μπαχαρικά, τα χρώματα βαφής κ.α.

Παλάντζα. Ζυγαριά φορητή, για το σπίτι, τη λαϊκή αγορά κ.α.

ή μ ι αυ τ ο μ ατ ή ζ υ γα ρ ι α Όταν ήρθε το κιλό στη ζωή μας, τέλος της δεκαετίας του 1950, μπήκε και η ημιαυτόματη ζυγαριά στα παντοπωλεία και γενικά στα καταστήματα τροφίμων. Ζύγιζε αυτόματα μέχρι ένα κιλό, για μεγαλύτερο βάρος έμπαινε αντίβαρο σε δράμια ή σε γραμμάρια.

Ζυγός 1/2 του Δραμιού. Όργανο μέτρησης ακριβείας του 19ου αιώνα.

117

τα ρ α ή α Π ο β α ρ ο Τάρα ή απόβαρο σημαίνει, διαφορά μικτού και καθαρού βάρους. Την παλιά εποχή τα περισσότερα προϊόντα διατροφής, υγρά ή στερεά, ήταν χύμα και τσουβαλάτα όπως λέει και η παροιμία. Θα έπρεπε ο πελάτης να φέρει το μπουκάλι ή το δοχείο για να πάρει, λάδι, πετρέλαιο, κρασί, ποτό, ή ότι άλλο υγρό προϊόν χρειαζόταν. Το ίδιο έπρεπε να κάνει και για τα στερεά προϊόντα, όπως, αλεύρι, πίτουρα, αραποσίτι, κριθάρι, βρώμη και άλλα. Ακόμη και για το ρύζι, τη ζάχαρη κ.λ.π., ο πελάτης έπρεπε να έχει το ανάλογο σκεύος μαζί του, τσουβάλι, ταγάρι, τορβά, μπόλια, ή ότι άλλο αντικείμενο τον διευκόλυνε, για να του βάλει ο καταστηματάρχης το προϊόν που του ζητούσε. Ότι και αν ήταν το σκεύος που θα έμπαινε το προϊόν, είχε το δικό του ειδικό βάρος και ο πωλητής ή ο αγοραστής, έπρεπε να το ζυγίσει και το βάρος που θα έβρισκε, δηλαδή το απόβαρο, να το αφαιρέσει από το μικτό βάρος, για να βγάλει το καθαρό βάρος, βάσει του οποίου έπρεπε να εισπράξει την αντικειμενική αξία του προϊόντος.

οκ α

κ αι

δ ρα μι

Η οκά και το δράμι ήταν μονάδα βάρους στερεών και υγρών προϊόντων που υποδιαιρείτο σε 400 δράμια και ισοδυναμεί με 1.282 γραμμάρια. Στην Ελλάδα ίσχυσε μέχρι τέλος Μαρτίου του 1959, που αντικαταστάθηκε από το κιλό. Η οκά ήταν κατάλοιπο τουρκικού συστήματος.

κιΛο Το κιλό είναι μονάδα βάρους ή μάζας, που αντιστοιχεί σε χίλια γραμμάρια. Στην Ελλάδα άρχισε να ισχύει από την πρώτη Απριλίου του 1959.

γα Λ ο ν ι

Γραδόμετρο.

Μέχρι και τη δεκαετία του 1950 στη συναλλαγή ορισμένων υγρών προϊόντων, όπως βενζίνη και άλλα χρησιμοποιούσαν το γαλόνι. Το γαλόνι στην Ελλάδα μέτραγε για 2,1/2 οκάδες, και σε κιλά 3.205 γραμμάρια. Υπήρχαν διάφορα αγγεία υγρών, όπως οι δαμιζάνες που χωρούσαν 2,1/2 οκάδες ή 1.000 δράμια, έξ’ ου και η χιλιάρα δαμιζάνα όπως τη λέγαμε. Το γαλόνι είναι Αγγλική και Αμερικανική μονάδα μέτρησης, που ισοδυναμεί με 4,546 λίτρα. και 3,75 λίτρα αντιστοίχως.

Λιτρο Το λίτρο είναι μετρική μονάδα όγκου ή χωρητικότητας υγρών και στερεών, που ισοδυναμεί με χίλια κυβικά εκατοστά. Πολλά προϊόντα εμφιαλώνονται σε φιάλες που μετριούνται με το λίτρο, όπως λάδι ενός και δυο λίτρων, κρασί κ,α.

γρ α δ ο Το γράδο προσδιορίζει την πυκνότητα και τους βαθμούς υγρών, όπως γάλα, μούστο, κρασί κ.α.

118

Τακίμι μέτρησης υγρών. Στην εικόνα βλέπουμε μια σειρά παλιά δοχεία που μετρούσαν και σέρβιραν οι ταβερνιάρηδες κρασί. Τα τέσσερα δοχεία αποτελούν ένα τακίμι των 400ων, 200ων και 100 Δραμιών, ήταν κατασκευασμένα ειδικά για κρασί. Στο χέρι διακρίνεται το σήμα με τη σφραγίδα από την τότε εποπτεία Εμπορίου, που πιστοποιεί τη χωρητικότητα της οκάς. Η οκά, μονάδα βάρους που υποδιαιρείται σε 400 δράμια και ισοδυναμεί με 1.282 γραμμάρια, ίσχυε μέχρι το Μάρτιο του 1959.

Ειδικά κατασκευασμένα δοχεία που μετρούσαν το λάδι, σε οκά. Το κάθε υγρό προϊόν, κρασί, λάδι, πετρέλαιο, είχε το δικό του δοχείο μέτρησης, διότι το ειδικό βάρος του καθενός διέφερε.

119

Χαλκωματένιο Λαγήνι ή Λαήνι. Το χρησιμοποιούσαν για μέτρο, για αποθήκευση και για μεταφορά υγρών προϊόντων.

120

Το Ακοίμητο Καντήλι. Δεν πρέπει να σβήνει ποτέ.

Βιογραφικά

122

α Φήγήςή δ ήμήτριου α γριος ταθή

Δημήτρης Γ. Αγριοστάθης δεξιά, μαζί με φίλο του φουστανελάδες.

Δημήτρης Γ. Αγριοστάθης Στρατιώτης. Μάρτιος 1941.

Ο Δημήτρης Αγριοστάθης στις 17 Νοεμβρίου του 2006 ημέρα Παρασκευή αφηγείται και αναφέρεται στην ιστορία της ζωής του. Γεννήθηκα στην Κανδήλα Αρκαδίας το έτος 1909. Σε μικρή ηλικία υποχρεώθηκα μέσα από την ανάγκη για να επιβιώσω να πάω κοπέλι, δηλαδή (υπηρέτης) στο Βασιλικό Κορινθίας, για κοπέλι δεν έκανα. Η δεύτερη δουλειά ήταν να με στείλουν σε πλανόδιους τσαγκάρηδες, μπαλωματήδες παπουτσιών να μάθω την τέχνη, αλλά και σε αυτήν τη δουλειά ψωμί δεν είχε, επανήλθα στο χωριό μου και στην οικογένειά μου, ασχολήθηκα με αγροτικές δουλειές, καλλιεργούσαμε τα χωράφια, κουβάλαγα ξύλα από το δάσος, φύλαγα τα πρόβατα, κ.α. Αλλά το ψωμί δεν αρκούσε. Κατεβαίνοντας από το βουνό με τα ζώα φορτωμένα πουρνάρια για το φούρνο, είχα φτάσει στον αμαξωτό δρόμο, συναντήθηκα με το λεωφορείο που έκανε συγκοινωνία Τρίπολη Κανδήλα το έτος 1923, επιβάτης στο λεωφορείο ήταν και ο θείος μου Σωφρόνιος Αγριοστάθης διευθυντής ταχυδρομείου. Το βράδυ επισκέφτηκε το πατρικό μας σπίτι, σε συζήτηση που είχε με τον πατέρα μου του συνέστησε να με αφήσει να έρθω στην Τρίπολη για καλύτερη ζωή, έτσι το έτος 1923 σε ηλικία δεκατεσσάρων χρόνων έπιασα δουλειά στην Τρίπολη στο κατάστημα του Κωνσταντίνου Μουρίκη, υαλοπωλείο και σιδηροπωλείο επί της οδού Καλαβρύτων, σήμερα Εθνικής Αντιστάσεως. Στα καταστήματα του Μουρίκη εργάστηκα δυόμισι χρόνια χωρίς μισθό, αλλά είχα φαγητό και ύπνο στο σπίτι του αφεντικού. Μετά από δυόμισι χρόνια εργασίας αξίωσα να μου δώσει μισθό, η απάντηση του αφεντικού ήταν «αφού τρως και κοιμάσαι μισθό δεν έχει», έτσι αποφάσισα να φύγω. Στα μέσα της δεκαετίας του 1920 έπιασα δουλειά στο κατάστημα τροφίμων και γενικού εμπορίου του Βαγγέλη Β. Σούντρη στην οδό Χατζηχρήστου νυν Κύπρου αρ. 11. Το αφεντικό μου ο Βαγγέλης είχε ακόμη δυο αδέλφια το Γιάννη που είχε κηροποιείο και το Σούλη που ήταν γιατρός. Ο πατέρας τους Βασίλης Σούντρης συνεργαζόταν με το Στράτη Σούντρη που είχαν και άλλο κατάστημα στην οδό Γεωργίου Α΄ με άλευρα και αντιπροσωπείες. Το αφεντικό μου ο Βαγγέλης πήγε στο άλλο κατάστημα και αντικατέστησε τον πατέρα του, εγώ έμεινα στο κατάστημα που προαναφέρω, εργάστηκα ως υπάλληλος τέσσερα χρόνια, μετά τα τέσσερα χρόνια με έκανε συνεταίρο του με ποσοστά. Μετά από περίπου δέκα χρόνια συνεργασίας, για δικούς μου λόγους απαίτησα να αποσυρθώ από την επιχείρηση, δεν πρόλαβα να αποχωρήσω διότι έγινε η δικτατορία του Μεταξά και στη συνέχεια πόλεμοι και κατοχή, το κατάστημα παρέμεινε κλειστό για αρκετά χρόνια. Το 1936 ντυμένοι φουστανελάδες υποδεχτήκαμε στο σταθμό του τρένου στην Τρίπολη τον τότε βασιλέα Γεώργιο και τον πρωθυ-

123

πουργό της δικτατορίας Ιωάννη Μεταξά. Αφού μας χαιρέτησαν διά χειραψίας κατευθύνθηκαν στο μητροπολιτικό ναό Αγίου Βασιλείου Τριπόλεως και έγινε δοξολογία. Το 1940 στρατεύτηκα και πολέμησα στο αλβανικό μέτωπο και στον Ελληνοϊταλικό πόλεμο 1940-1941. Όταν απολύθηκα από στρατιώτης για να επιβιώσω ασχολήθηκα με το υπαίθριο εμπόριο, αυτό που έλεγαν και μαύρη αγορά, μέχρι την απελευθέρωση του 1944. Μετά την απελευθέρωση ζήτησα από τον Ευάγγελο Σούντρη και μου νοίκιασε το μαγαζί στην οδό Χατζηχρήστου, ο οποίος ήταν ιδιοκτήτης του ακινήτου. Στην οδό Χατζηχρήστου το κατάστημα λειτούργησε για περίπου 15 χρόνια. Το 1950 παντρεύτηκα με την Αθηνά, το γένος Ιωάννη Κατσαμπή από το Στενό Τριπόλεως. Εργαστήκαμε σκληρά και δόξα το Θεό καταφέραμε να σταθούμε στην κοινωνία με σεβασμό και αξιοπρέπεια. Τέλος της δεκαετίας του 1950 ολοκληρώσαμε το δικό μας ακίνητο επί της οδού Αποστολοπούλου αρ. 8 όπου και μεταφέραμε την επιχείρησή μας. Από το γάμο μας αποκτήσαμε ένα γιο, το Γιώργο, σήμερα είναι μηχανικός στη Δ.Ε.Η. Μεγαλοπόλεως είναι παντρεμένος και έχει δύο παιδιά. Από το 1926 μέχρι το 1990 επί 65 χρόνια ασχολήθηκα με τα είδη τροφίμων και το γενικό εμπόριο. Η σύζυγος μου Αθηνά έφυγε από τη ζωή το έτος 2001. Σήμερα εγώ ο Δημήτριος Γεωργίου Αγριοστάθης που αναφέρομαι στο βιογραφικό μου είμαι ενενήντα οκτώ χρονών, και επί σαράντα περίπου χρόνια μέχρι και σήμερα είμαι ψάλτης στο Μητροπολιτικό ναό Αγίου Βασιλείου Τριπόλεως. Με αγάπη για όλο τον κόσμο, Δημήτριος Γεωρ. Αγριοστάθης. Ο Δημήτρης Αγριοστάθης έφυγε από τη ζωή το έτος 2007 σε ηλικία 99 χρονών.

Δημήτριος Γ. Αγριοστάθης. 1909 - 2007.

124

α θανα ςια δής ή Λια ς

Ηλίας Δ. Αθανασιάδης και η σύζυγος του Αναστασία, το γένος Θωμαϊδου.

Οι αδελφοί Ηλίας, Αλέκος, Σαράντος και Χαράλαμπος Δημητρίου Αθανασιάδη, καταγωγή από Μεσοράχη Κυνουρίας, ασχολήθηκαν και οι τέσσερις με το εμπόριο, την κηροποιεία, την ποτοποιία κ.α. Ο Αλέκος, ο Σαράντος και ο Χαράλαμπος, μετοίκησαν στην Αθήνα. Στην Αθήνα ασχοληθήκαν με παρεμφερή εργασίες, δηλαδή, με το εμπόριο, την κηροποιία και την ποτοποιία. Ο Ηλίας Δ. Αθανασιάδης παρέμεινε στην Τρίπολη. Αρχές της δεκαετίας του 1890 στην τότε οδό Ναυπλίου νυν Γεωργίου Α΄ αρ. 21 άνοιξε εδωδιμοπωλείο, στο υπόγειο έκανε βιοτεχνία κεριού και εργαστήριο με ζαχαρώδη. Το έτος 1897 ίδρυσε βιομηχανία ποτοποιίας ως αναφέρει και η πιο κάτω διαφημιστική καρτέλα, δημιούργησε ένα σύμπλεγμα εργασιών, επεξεργασία προϊόντων και εμπορία της παραγωγής των προϊόντων του. Στο κατάστημά του πουλούσε και είδη τροφίμων. Το έτος 1914 παντρεύτηκε με την Αναστασία το γένος Θωμαίδου από τη Ρόδο και απέκτησαν πέντε παιδιά, δυο κορίτσια την Πίτσα και τη Δόμνα και τρία αγόρια, το Μίμη, το Βαγγέλη και το Φώτη. Τα δυο κορίτσια παντρεύτηκαν και δημιούργησαν δικές τους οικογένειες. Ο Μίμης, μεγαλύτερος από τα αγόρια σπούδασε και έγινε Δικηγόρος, αλλά έφυγε νέος από τη ζωή. Ο Βαγγέλης και ο Φώτης αρκετά νέοι, τη δεκαετία του 1940 ανέ-

Βαγγέλης Δ. Αθανασιάδης με φίλους και πελάτες εντός του καταστήματος. Στο βάθος διακρίνονται μεγάλα βαρέλια με ποτά.

Προς τον Ηλία Αθανασιάδη ατομικό δελτίο παραλαβής οινοπνεύματος 2.208 οκάδες στην κατοχή. Δεκέμβριος 1941.

λαβαν τη διαχείριση της επιχείρησης, Οι Αδελφοί Βαγγέλης και Φώτης συνεργάστηκαν άψογα, με πολυπληθή και διαλεκτή πελατεία, πουλώντας χονδρικώς και λιανικώς τα προϊόντα τους, ποτά, κεριά, ζαχαρωτά κ.α, συνεργάστηκαν μέχρι και τη δεκαετία του 1980. Από την επιχείρηση της οικογένειας Αθανασιάδη πέρασαν εκατοντάδες ή και χιλιάδες άνθρωποι, άλλοι σαν εργαζόμενοι, άλλοι σαν συνεργαζόμενοι, πελάτες, προμηθευτές και αρκετοί της ανάγκης. Το μόνο

125

Αδελφοί Φώτης & Βαγγέλης Αθανασιάδης εντός του Καταστήματος. Φωτογραφία 1955.

Φώτης Αθανασιάδης όρθιος μαζί με το προσωπικό στολίζουν τη βιτρίνα του καταστήματος.

σίγουρο είναι ότι όποια και αν ήταν η σχέση με τους Αθανασιαδαίους, η φιλία, η καλημέρα, η εκτίμηση και ο σεβασμός ήταν δεδομένα. Η οικογένεια Αθανασιάδη στα περίπου 100 χρόνια επαγγελματικής δραστηριότητας στην αγορά και στην κοινωνία της Τρίπολης, άφησε τις καλύτερες εντυπώσεις. Η επαγγελματική τους σφραγίδα έχει αποτυπωθεί με ανεξίτηλο μελάνι και δεν πρόκειται να σβήσει ποτέ. Το ιστορικό και φωτογραφικό υλικό τα έδωσε η Καίτη σύζυγος του Ε. Αθανασιάδη.

Συμβόλαιο παροχής ρεύματος και απόδειξη καταβολής εγγυήσεως του 1928 προς τον Ηλία Δ. Αθανασιάδη, με αυξ. αρ. 28.

126

ι ω αννής α θ . α θανα ςια δής Ο Ιωάννης Αθ. Αθανασιάδης εργάστηκε στο κατάστημα του συγγενή του και συνώνυμου Ηλία Αθανασιάδη, από όπου απέκτησε την πείρα του έμπορου και την τέχνη του ποτοποιού. Στην οδό Γεωργίου Α΄ αρχές δεκαετίας του 1930 δημιούργησε βιοτεχνία ποτοποιίας. Η κατωτέρω εικόνα δείχνει ότι πολύ γρήγορα πέτυχε να παρασκευάζει την καλύτερη ποιότητα σε ποτά και όχι μόνο στην Τρίπολη. Αυτό φαίνεται από το ότι το έτος 1934 στη Διεθνή έκθεση Θεσσαλονίκης, του απένειμαν το χρυσό βραβείο. Ο Ιωάννης Αθανασιάδης το 1944 έφυγε νέος από τη ζωή. Η επιχείρηση συνέχισε να λειτουργεί υπό τη διεύθυνση της συζύγου του και του γιου του Αθανάσιου (Σούλη), Αθανασιάδη. Ο Σούλης λειτούργησε την ποτοποιία μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1990.

Η ανωτέρω φωτογραφία έχει τραβηχτεί αρχές της δεκαετίας του 1940. Στην εικόνα νεαρός ο Σούλης Αθανασιάδης, με τον τότε υπάλληλο του καταστήματος και νυν συνταξιούχο παντοπώλη, Γρηγόρη Παναγιωτόπουλο. Στο πεζοδρόμιο τα ξύλινα βαρέλια γεμάτα ποτά, περιμένουν τη σούστα (κάρο) να φορτωθούν για να σταλούν σε πελάτες παντοπώλες.

127

Ιωάννης Αθ. Αθανασιάδης ποτοποιός. Το έτος 1934 στη Δ. Ε. Θ. έλαβε το χρυσό βραβείο για την άριστη ποιότητα στα ποτά του με τον τίτλο ``ο Διόνυσος.``

Φωτογραφία δεκαετίας 1950. Ο Σούλης Αθανασιάδης εντός του καταστήματος στο γραφείου του. Διακρίνονται τα ξύλινα κάγκελα με τα οποία ήταν διακοσμημένο το γραφείο. Η εικόνα μας δείχνει και δυο μεγάλα βαρέλια που επάνω υπάρχουν ταμπέλες και αναφέρουν το περιεχόμενο, το ένα περιέχει ούζο Α.Α. και το άλλο Ρούμι παλαιό.

128

α να ς τα ςοΠουΛος ν ικήτα ς ή μ οντε Λος Ο Νικήτας Αναστασόπουλος, με το παρατσούκλι Μοντέλος αναφέρεται ότι, αρχές της δεκαετίας του 1890 και σε ηλικία περίπου 25 χρονών άνοιξε παντοπωλείο (μπακάλικο). Το παντοπωλείο λειτούργησε επί 80 συνεχόμενα χρόνια, από το 1890 έως και τη δεκαετία του 1960 στο ίδιο κτίριο, επί της οδού Παλλαντίου και Καρακάλου γωνία.

Νικήτας Αναστασόπουλος και η σύζυγός του Ελένη, το γένος Μποβέρου.

Το κτίριο που επί 80 χρόνια στέγασε ένα από τα καλύτερα παντοπωλεία της Τρίπολης. Το κτίριο έχει φωτογραφηθεί το 2006 πριν κατεδαφιστεί.

Το 1905 ο Νικήτας Αναστασόπουλος παντρεύτηκε με την Ελένη το γένος Μποβέρου από την Τρίπολη. Από το γάμο τους απέκτησαν εννέα παιδιά, έξι κορίτσια και τρία αγόρια. Τα κορίτσια ήταν η Κατίνα, η Ασπασία, η Φρόσω, η Νότα, η Μαρία και η Παρασκευή. Τα αγόρια ήταν, ο Γιώργος, ο Ανδρέας και ο Θανάσης. Η Κατίνα και η Παρασκευή, μετανάστευσαν στην Αμερική. Η Ασπασία παντρεύτηκε με τον Ιωάννη Μπιρμπίλη στην Τρίπολη. Η Φρόσω παντρεύτηκε με το Λάκη Κατσαούνη στην Τρίπολη. Η Νότα παντρεύτηκε με το Βασίλη Μποβέρο στην Τρίπολη και ή Μαρία με το Βασίλη Νάκο και αυτοί κατοίκησαν στην Τρίπολη. Ο πατέρας Νικήτας, 20 χρόνια μετά την παντρειά του απεβίωσε αφού είχε δημιουργήσει για την εποχή εκείνη μεγάλες εμπορικές δραστηριότητες. Το αναφερόμενο παντοπωλείο ήταν ένα από τα καλύτερα για την τότε εποχή. Στο υπόγειο λειτουργούσε ταβέρνα, το κρασί που καταναλωνόταν αναφέρεται ότι ήταν αρκετές χιλιάδες οκάδες το χρόνο, τα βαγένια που βρέθηκαν στο υπόγειο ήταν από τα μεγαλύτερα που υπήρχαν. Μεγάλη δραστηριότητα είχε και στην επεξεργασία του γάλακτος, δηλαδή έκανε και τυροκομείο, το τυροκομείο μέχρι και τη δεκαετία του 1950 το έλεγαν και μπακαλιό. Το γάλα στα μπακαλιά - τυροκομεία, το πήγαιναν οι τσοπαναραίοι από τις στάνες τους με τα ζώα, όπως αναφέρω και στο κεφάλαιο γαλακτοκομικά, οι μπακάληδες τα μπακαλιά τους τα έστηναν όπου ο καθένας μπορούσε, σε καλύβες, σε

129

Ο Ανδρέας Αναστασοπουλος ή Μοντελος Ποδηλατιστής.

ξελότζες, ή και κάτω από δέντρα. Ο Μοντέλος το μπακαλιό του το έστηνε στον κήπο του οικήματος που κατοικούσε. Ο Νικήτας Αναστασόπουλος ή Μοντέλος, Αρχές του 20 ου αιώνα αγόρασε κατοικία στην οδό Ταξιαρχών, στον ακάλυπτο χώρο του σπιτιού, στο περιβόλι, έκανε τυροκομείο. Αναφέρεται ότι, από παλιά συγκέντρωνε μεγάλη ποσότητα σε γάλα. Μετά το θάνατό του, το εμπόριο και τις επιχειρήσεις ανέλαβαν τα παιδιά του, τα οποία όχι μόνο διατήρησαν αυτά που βρήκαν από τον πατέρα τους, αλλά τα αύξησαν. Ο χώρος που υπήρχε στην κατοικία τους στην οδό Ταξιαρχών, για την επεξεργασία του γάλακτος ήταν λίγος. Αρχές του 1930 πούλησαν την ανωτέρω κατοικία και αγόρασαν άλλη με μεγαλύτερους χώρους στη συνοικία Μπιζάνι και αυτήν την πούλησαν. Για τρίτη φορά άλλαξαν κατοικία και αγόρασαν άλλη στην οδό Μεταμορφώσεως κοντά στο παντοπωλείο τους με μεγαλύτερους χώρους που χρειαζόντουσαν για την επεξεργασία του γάλακτος. Αυτές οι αλλαγές και εργασίες γινόντουσαν μέχρι και τη δεκαετία του 1940. Το 1947 ο μεγαλύτερος από τ’ αδέλφια ο Γιώργος έφυγε από τη ζωή και πολλά άλλαξαν. Η συγκέντρωση του γάλακτος σταμάτησε και το παντοπωλείο έμεινε στον Ανδρέα και στον Θανάση. Ο Ανδρέας αρχές της δεκαετίας του 1950 έφυγε από την επιχείρηση και αγόρασε το παντοπωλείο του Γιάννη Κούγια που προϋπήρχε στον δρόμο των Καλαβρύτων νυν Εθνικής Αντιστάσεως. Ο Ανδρέας λειτούργησε το παντοπωλείο που πήρε από τον Κούγια για περίπου δεκαπέντε χρόνια μέχρι που συνταξιοδοτήθηκε. Ο Θανάσης μετά δέκα χρόνια από την αποχώρηση του αδελφού του Ανδρέα, μετανάστευσε στην Αμερική και άφησε το παντοπωλείο στον γαμπρό του, σύζυγο της αδελφής του Μαρίας, Βασίλη Νάκο, ο οποίος είχε πάρει σύνταξη από τη Χωροφυλακή που υπηρετούσε για πολλά χρόνια και λειτούργησε το παντοπωλείο μέχρι τέλος της δεκαετίας του 1960. Μετά από 80 χρόνια αγώνα και προσφοράς, έκλεισε ο κύκλος των επιχειρήσεων της οικογένειας Νικήτα Αναστασόπουλου ή Μοντέλου.

Ποδηλατικοί αγώνες μεταξύ φίλων. Τριπολιτσιώτης που είχε λάβει μέρος στους τότε ποδηλατικούς αγώνες αφηγείται. Αρχές της δεκαετίας του 1950, δεκαπέντε φίλοι πήραμε μέρος στους ανωτέρω αγώνες. Η διαδρομή που ακολουθήθηκε ήταν μέχρι το χάνι του Πλάτσα στης Μιλιάς τον κάμπο, περίπου 10+10 = 20 χιλιόμετρα. Στη φωτογραφία δεξιά με το ποδήλατο είναι ο Ανδρέας Αναστασόπουλος ή Μοντέλος και στη μέση αριστερά με το σορτς, είναι ο Παναγιώταρος Ηλίας, ήταν οι δύο πρώτοι και ο Αναστόπουλος Γεώργιος με τη γραβάτα στη μέση των δύο ποδηλατιστών, ήταν διαιτητής. Τις πληροφορίες και το φωτογραφικό υλικό τα έδωσε ο Τάσος Ι. Μπιρμπίλης,εγγονός του Νικήτα Αναστασόπουλου. Ο Τάσος Μιρμπίλης είναι ο δημιουργός και ιδιοκτήτης του σπάνιου μουσείου που το στεγάζει σε ιδιόκτητο κτίριο στην οδό Χρονά αρ. 18.

130

Α φιέρωμα σ τον Π αππού μα ς Ι ω άννη Α νδριανόπουλο Ι δρυ τή των Ε πιχειρήσεων Ο ικογένεια ς Α νδριανόπουλου

Ιωάννης Ανδριανόπουλος. Έμπορος Τροφίμων & Βιοτέχνης Κηροποιός. 1881 - 1930.

Κωνσταντίνος Ιωαν. Ανδριανόπουλος. 1912 - 1991. Έμπορος και Βιοτέχνης

Δημήτριος Ιωαν. Ανδριανόπουλος. 1916 - 1997. Έμπορος και Βιοτέχνης

Οι εγγονές του Ιωάννη Ανδριανόπουλου θέλουμε να ευχαριστήσουμε τον εμπνευστή αυτού του βιβλίου, γιατί μας έκανε να ταξιδέψουμε στο παρελθόν και να θυμηθούμε τα λόγια της γιαγιάς Αφροδίτης που κοντά στη σόμπα τα παγωμένα βράδια του χειμώνα, μας διηγιόταν πραγματικές ιστορίες για πολλά και διάφορα. Πάντα αναφερόταν στο σύζυγό της και Παππού μας Ιωάννη, μας έλεγε πόσο σωστός και στοργικός σύζυγος και πατέρας ήταν. Το στόμα της έσταζε μέλι όταν μιλούσε γι’ αυτόν, μας έλεγε ήταν έξυπνος, τίμιος, και ηθικός. Πάντα οι κινήσεις του όποιες και αν ήταν, ήταν σωστές και ιδιαιτέρως ως προς τις εμπορικές του σχέσεις και δράσεις. Ο Ιωάννης Ανδριανόπουλος γεννήθηκε στον Αγ. Σώστη Τεγέας το έτος 1881. Είχε ακόμη τρία αδέλφια, το Νίκο, τον Αθανάσιο και τον Ολύμπιο. Σε νεαρή ηλικία εγκατέλειψε το χωριό του και ήρθε στην Τρίπολη προκειμένου να δοκιμάσει την τύχη του και τις δυνάμεις του. Άνοιξε ένα μικρό παντοπωλείο (μπακάλικο) στο κέντρο της Τρίπολης, με την εργατικότητά του και με τις ικανότητές του το μπακάλικο εξελίχτηκε σε σωστή και καλή επιχείρηση. Το 1907 παντρεύτηκα με την Αφροδίτη το γένος Λυμπεροπούλου που ανήκε σε αρχοντική οικογένεια της Τρίπολης, από το γάμο τους απέκτησαν 5 παιδιά, 3 αγόρια το Γιώργο, τον Κώστα και το Δημήτρη και δύο κορίτσια, την Ευγενία και την Ελένη. Η Ευγενία παντρεύτηκε και δημιούργησε δική της οικογένεια, η Ελένη μετανάστευσε στην Αμερική. Ο μεγαλύτερος από τα αγόρια ο Γιώργος γεννήθηκε το 1908, σπούδασε και τελείωσε την Ανωτάτη Εμπορική. Ο Κώστας γεννήθηκε το 1912, όταν ολοκλήρωσε τις γραμματικές του γνώσεις στην Τρίπολη μετοίκησε στην Αθήνα όπου κι’ εργάστηκε σε ιδιωτικές επιχειρήσεις. Παντρεύτηκε με την Καλλιόπη το γένος Πρωτοψάλτη καταγωγή από τα Κύθηρα, από το γάμο τους απέκτησαν μια κόρη την Αφροδίτη κ’ έναν γιο τον Ιωάννη, είναι κάτοικοι Αθηνών. Ο Δημήτρης γεννήθηκε το 1916, μεγάλωσε στην Τρίπολη, αρκετά νέος ασχολήθηκε με το εμπόριο, το έτος 1953 παντρεύτηκε με τη Λίνα κόρη του μεγαλέμπορου Κωνσταντίνου Μέμου από τη Βυτίνα και απέκτησαν τρεις κόρες, την Αφροδίτη, την Ντόρα και τη Βένια. Λίγα λόγια για το χαρακτήρα του Παππού μας Ιωάννη. Πρώτα απ’ όλα ήταν Άνθρωπος με εκτίμηση, με κύρος και σεβασμό, εκτιμούσε και σεβόταν φίλους, συγγενείς και συνεργάτες. Η γιαγιά μας έλεγε ήταν σοφός άνθρωπος και για να δώσει μεγαλύτερη σημασία στις απόψεις του πάντα αναφερόταν σε παλιές λαϊκές σοφίες κι’ έλεγε, ότι και η σκόνη που αφήνουν τα παπούτσια του πελάτη χωρίς να ψωνίσει, έχει τη δική της αξία. Η γιαγιά Αφροδίτη καμιά φορά του πρότεινε να αγοράσουν καινούριο σπίτι και πάλι με τη σοφία που τον διέκρινε της απαντούσε, Αφροδίτη μου το σπίτι είναι αρσενικό και δεν γεννάει, ενώ η επιχείρηση είναι γένους θηλυκού και κάποτε θα φέρει και το καινούργιο σπίτι. Ο παππούς μας μετά από αρκετά χρόνια αγώνα και προσφοράς κατάφερε να αγοράσει μεγάλο κατάστημα σε κεντρικό σημείο και επί της οδού Γεωργίου Α΄ αρ. 23 με υπόγειο και βοηθητικούς χώρους όπου και στέγασε τις επιχειρήσεις του. Αρκετοί γέροντες Τριπολιτσιώτες που τον γνώρισαν και είχαν κάποτε συνεργαστεί έλεγαν, ήταν τίμιος, ειλικρινής και φιλάνθρωπος. Οι αυτοδημιούργητοι επαγγελματίες, ήταν και είναι άνθρωποι της εργασίας του αγώνα και της προσφοράς, ο χρόνος τους φθείρει και το μόνο που κερδίζουν είναι τα «παράσημα» που αποκτούν εντός του οργανισμού και κάποτε με αυτά φεύγουν από τη ζωή. Έτσι και ο Ιωάννης Ανδριανόπουλος σε ηλικία περίπου 50 χρονών το 1930

131

έφυγε από τη ζωή χωρίς να έχει ολοκληρώσει τις προβλεπόμενες επιθυμίες του. Έφυγε από τη ζωή αλλά τα παιδιά του ο Γιώργος και ο Δημήτρης που πάντα τους είχε δίπλα του τον αντικατέστησαν επάξια και ανέλαβαν τη διαχείριση των επιχειρήσεων. Εμπειρία και γνώση για το εμπόριο είχαν. Οι Αδελφοί, Γεώργιος και Δημήτρης Ανδριανόπουλος εργάστηκαν και συνεργάστηκαν με αγάπη, με κύρος και με αλληλοσεβασμό μεταξύ τους. Τις δύο δεκαετίες που συνεργάστηκαν 1930 - 1940, ήταν οι ποιο δύσκολες για τους επαγγελματίες και γενικά για το εμπόριο και παρόλα αυτά στάθηκαν στέρεα στα πόδια τους, με κύρος και εκτίμηση από τους συνεργάτες τους και από την κοινωνία της Τρίπολης. Το δεύτερο και μεγάλο χτύπημα στην οικογένεια ήρθε τέλος της δεκαετίας του 1940 όταν ο Γιώργος αρκετά νέος έφυγε από τη ζωή. Μετά το θάνατο του Γιώργου, επανήλθε στην Τρίπολη ο Κώστας μαζί με την οικογένειά του και συνεργάστηκε με τον αδελφό του Δημήτρη. Τα δύο αδέλφια πάλι ενωμένα και με πολύ δουλειά συνέχισαν και επέκτειναν τις επιχειρηματικές τους δραστηριότητες. Αναφερόμαστε στον πληθυντικό επιχειρήσεις διότι πράγματι στο κατάστημα στεγαζόντουσαν διάφορες εμπορικές δραστηριότητες.

Οι Αδελφοί Κωνσταντίνος και Δημήτριος Ανδριανόπουλος με το προσωπικό εντός του καταστήματος. Φωτογραφία 1955.

Στο μπροστινό μέρος του ισόγειου ήταν το παντοπωλείο με όλα τα εδώδιμα και αποικιακά προϊόντα, στο βάθος του καταστήματος ήταν οι αντιπροσωπείες και το χονδρεμπόριο, π.χ κεριά, ποτά, κρασιά, μπίρες, αναψυκτικά, παγωτά κ.α. στο υπόγειο λειτουργούσε βιοτεχνία Κηροπλαστικής και ήταν από τις καλύτερες στην Τρίπολη. Από τη δεκαετία του 1950 είχαν δημιουργήσει δίκτυο διανομής με ιδιόκτητα Ι.Χ. φορτηγά αυτοκίνητα σε όλη την Αρκαδία αλλά και σε άλλους Νομούς, προμήθευαν με τα εμπορεύματά τους διάφορα καταστήματα, όπως παντοπωλεία, καφενεία, εστιατόρια κ.α. Μετά από 85 χρόνια αγώνα και προσφοράς στις αγορές της Αρκαδίας και όχι μόνο, έκλεισε ο εμπορικός και βιοτεχνικός κύκλος της οικογένειας των Ανδριανοπουλαίων. Το ανωτέρω βιογραφικό και φωτογραφικό υλικό έδωσαν οι αδελφές, Αφροδίτη - Ντόρα - και Βένια. κόρες του Δημήτρη Ανδριανόπουλου.

132

Π αντοΠω Λειο των α ντωνιου (1906 - 2008) Ο Κωνσταντίνος Αντωνίου γεννήθηκε πριν από 140 χρόνια στους Μύλους Αργολίδας. Σε νεαρή ηλικία μετανάστευσε στην Αμερική. Μετά από κάποια χρόνια διαμονής του, επανήλθε στη γενέτειρά του και αρχές του 1900 βρέθηκε στην Τρίπολη. Παντρεύτηκε με την τριπολιτσιώτισσα Στυλιανή το γένος Κοπελιάρη και εγκαταστάθηκαν στην οδό Ναυπλίου νυν Ελευθερίου Βενιζέλου αρ. 8. Στο ακίνητο που απέκτησαν άνοιξαν οινοπαντοπωλείο. Μετά από 103 χρόνια στο ίδιο οίκημα των Αντωνίου συνεχίζει να λειτουργεί παντοπωλείο με διαχειριστεί τον εγγονό τους Ιωάννη Αντ. Αντωνίου. Το ζεύγος Κωνσταντίνος & Στυλιανή Αντωνίου απέκτησαν εννέα παιδιά, πέντε κορίτσια και τέσσερα αγόρια. Τα κορίτσια παντρεύτηκαν και δημιούργησαν δικές τους οικογένειες. Από τα τέσσερα αγόρια μεγαλύτερος ήταν ο Αλέξανδρος ο οποίος έφυγε νέος από τη ζωή, 20 χρονών, ήταν φοιτητής νομικής, Ο πατέρας τους έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 50 χρονών και το οινοπαντοπωλείο το κράτησε η σύζυγός του Στυλιανή με τα παιδιά της. Στα μέσα της δεκαετίας του 1930 και τα τρία αδέλφια μαζί Αντώνης, Το ζευγάρι ο Κωνσταντίνο & η Στυλιανή Αντωνίου, την ημέρα του γάμου τους. Χρήστος και Γιάννης, μετέφεραν την επιχείρησή τους στο κέντρο, στην Φωτογραφία 1906. οδό Γεωργίου Α΄ αρ. 29. Το παντοπωλείο στον δρόμο Γεωργίου Α΄ λειτούργησε πάνω από 50 χρόνια. Τα πρώτα 20 χρόνια στο παντοπωλείο συνεργάστηκαν και τα τρία αδέλφια μαζί. Ο Αντώνης το 1953 παντρεύτηκε με τη Μαρία το γένος Ιωάννη Ταγκλή και απέκτησαν δύο αγόρια, τον Κώστα και το Γιάννη. Ο Αντώνης μετά το γάμο του συνεργάστηκε με τον πεθερό του Ιωαν. Ταγκλή στο παντοπωλείο που προϋπήρχε στην οδό Καλαβρύτων νυν Εθνικής Αντιστάσεως για περίπου 30 χρόνια. Ο τέταρτος στη σειρά αδελφός Ιωάννης το 1960 άλλαξε επάγγελμα και ασχολήθηκε με το εμπόριο κρυστάλλων, πολύφωτων και γυαλικών. Ο ΓιάνΑντώνης Κ. Αντωνίου. 1915 - 1996. νης παντρεύτηκε με τη Φιλομένη το γένος ΖούζουΑλέξανδρος Κ. Αντωνίου. λα και απέκτησαν ένα γιο το Στυλιανό και μια κόρη 1913 - 1933. την Ευγενία. Το παντοπωλείο των Αντωνίου έμεινε στον τρίτο από τ’ αδέλφια το Χρήστο και το λειτούργησε μέχρι το 1990. Ο Χρήστος παντρεύτηκε με τη Δήμητρα το γένος Παρασκευόπουλου και απέκτησαν δύο αγόρια τον Κωνσταντίνο και τον Αλέξανδρο. Από τη μεγάλη και πολυμελή οικογένεια των Αντωνίου που πριν από 103 χρόνια ο παππούς Κωνσταντίνος και η γιαγιά Στυλιανή ξεκίνησαν από την οδό Ναυπλίου την επαγγελματική τους δραστηριότητα, όπως αναφέρω και σήμερα το 2008 συνεχίζει να λειτουργεί στον ίδιο Χρήστος Κ. Αντωνίου. 1918 - 1997. δρόμο και στο ίδιο ακίνητο το παραδοσιακό παντοΙωάννης Κ. Αντωνίου. πωλείο (μπακάλικο) υπό τη διεύθυνση του εγγονού 1920 - 2007.

133

Το παντοπωλείο των Αδελφών Κ. Αντωνίου. Στην οδό Γεωργίου Α΄. Φωτογραφία 1945.

τους Ιωάννη Α. Αντωνίου και θα λειτουργεί για πολλά χρόνια ακόμη. Ο μεγαλύτερος γιος του Αντώνη, ο Κωνσταντίνος Αντωνίου, επί πολλά χρόνια είναι περιοδεύων εμπορικός αντιπρόσωπος σε διάφορες εταιρείες.

Παντοπωλείο του Ιωάννη Αν. Αντωνίου. Φωτογραφία του 2008.

134

α ρις τειδής & Π αναγιωτής κ. για Λής

Αριστείδης Κ. Γιαλής. 1907 - 1994.

Οι Αδελφοί Γιαλή γεννήθηκαν στην Τρίπολη. Γονείς τους ήταν ο Κωνσταντίνος Γιαλής και η σύζυγός του Βασιλική το γένος Αναστασόπουλου από το χωριό Σιλίμνα Αρκαδίας. Ο Κωνσταντίνος και η Βασιλική απέκτησαν έξι αγόρια. Το Γεώργιο. Τον Αριστείδη. Τον Θεόδωρο. Τον Ιωάννη. Τον Ασημάκη και τον Παναγιώτη. Και τα έξι αγόρια γεννήθηκαν την πρώτη και δεύτερη δεκαετία του 20ου αιώνα. Οι εποχές δύσκολες, αναταραχές και πόλεμοι. Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος. Μικρασιατική Καταστροφή και η Ελληνική οικονομία πήγαινε από το κακό στο χειρότερο. Τα έξι αγόρια τελειώνοντας το Δημοτικό Σχολείο εύρισκαν δουλειά όπου μπορούσε το καθένα για να εξασφαλίσουν τις ανάγκες τους. Ο δεύτερος στη σειρά από τα αδέλφια ο Αριστείδης το 1920, σε ηλικία 13 - 14 χρονών έπιασε δουλειά στο παντοπωλείο των αδελφών Αρ. Γαλανάκη που βρισκόταν στην αρχή της οδού Μαντινείας νυν Τάσου Σεχιώτη. Μετά από δέκα χρόνια μπακαλοϋπάλληλος ο Αριστείδης Γιαλής το 1930 άνοιξε δικό του παντοπωλείο στην οδό Ταξιαρχών και Κεφάλα γωνία, απέναντι από την πύλη του Ι. Ν. Ταξιαρχών. Για συνεργάτη του επέλεξε τον μικρότερο από τα έξι αδέλφια τον Παναγιώτη σε ηλικία 10 - 11 χρονών και χωρίς να έχει τελειώσει το Δημοτικό Σχολείο τον προσέλαβε στο παντοπωλείο. Οι αδελφοί Αριστείδης και Παναγιώτης Γιαλής συνεργάστηκαν για περίπου σαράντα χρόνια. Όποιος γνώρισε και συνεργάστηκε με τον Αριστείδη Γιαλή είχε και έχει στη μνήμη του τις καλύτερες εντυπώσεις. Υπήρξε καλός και σοβαρός έμπορος. Καλός συνεργάτης. Σοβαρός και αριστοκράτης στις κοινωνικές του σχέσεις και στην συμπεριφορά του. Οι αδελφοί Γιαλή, Αριστείδης και Παναγιώτης, ήταν δυναμικοί, κοινωνικοί, φυσιολάτρες και δεινοί κυνηγοί. Ο Αριστείδης παντρεύτηκε με τη Δανάη το γένος Πουλόπουλου από την Τρίπολη και απέκτησαν μια κόρη η οποία παντρεύτηκε και έχει δημιουργήσει οικογένεια, κατοικεί μόνιμα στην Αθήνα. Ο Αριστείδης Γιαλής από μικρό παιδί, το 1920 που άρχισε να εργάζεται στα είδη τροφίμων μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1970 που σταμάτησε τις επαγγελματικές του δραστηριότητες λόγω συνταξιοδότησης και μη άλλων υποχρεώσεων, πέρασαν περίπου 60 χρόνια εργασίας και προσφοράς στην Τρίπολη.

Το πρώτο παντοπωλείο του Αριστείδη Γιαλή, στην οδό Ταξιαρχών. Στην εικόνα είναι ο Αριστείδης Γιαλής και ο γείτονάς του φούρναρης Βασίλης Αρτόπουλος. Φωτογραφία του 1930.

135

Στο βάθος της φωτογραφίας αριστερά διακρίνεται ο Αριστείδης Γιαλής με το Δικαστικό Περιβολιώτη, τέλος της δεκαετίας του 1940 και με Ι. Χ. Μερσεντές, είχαν πάει να κυνηγήσουν. Ο Παναγιώτης Γιαλής μοτοσυκλετιστής οδηγός και συνεπιβάτης ο δικηγόρος Βασίλης Δημόπουλος φορτωμένοι με πλούσιο κυνήγι.

Στη φωτογραφία οι Αδελφοί Αριστείδης και Παναγιώτης Γιαλής με φίλους, λάτρεις του κυνηγιού, στο παντοπωλείο τους εκθέτουν κυνηγετικά όπλα, στολές και σύνεργα του κυνηγιού. Φωτογραφία του 1950.

Βιογραφικό και φωτογραφικό υλικό έδωσε ο Παναγιώτης Κ. Γιαλής.

136

α Φήγήςή Π αναγιωτή κ ων /νου για Λή Ο Παναγιώτης Κωνσταντίνος Γιαλής γεννήθηκε στην Τρίπολη το έτος 1919, σήμερα 9 Μάη ημέρα Τέταρτη 2007 σε ηλικία 88 χρονών θυμάται και αναφέρεται στην επαγγελματική του δραστηριότητα, που επί 76 συναπτά έτη ασχολήθηκε με τα είδη τροφίμων, από το 1930 μέχρι το 2006. Σε πολύ μικρή ηλικία πριν τελειώσει το δημοτικό σχολείο το έτος 1930 έπιασε δουλειά στο παντοπωλείο του αδερφού του Αριστείδη που λειτουργούσε επί της οδού Ταξιαρχών, στο κτίριο του Ζαΐμη, απέναντι από τους Αγ. Ταξιάρχες. Ο Παναγιώτης Γιαλής πρέπει να υπήρξε ο μακροβιότερος έμπορος τροφίμων της Τριπολιτσάς. Το παντοπωλείο των Αδελφών Αριστείδη & Παναγιώτη Γιαλή λειτούργησε στην οδό Ταξιαρχών μέχρι το έτος 1948.

Παντοπωλείο αδελφών Γιαλή επί της οδού Ουάσιγκτον & Υψούντος γωνία. Φωτογραφία του έτους 1950.

Το 1948 διαβλέποντας ότι ο δρόμος Καλαμών προς το παζάρι ήταν ένας από τους πιο εμπορικούς δρόμους της αγοράς, μεταφέρθηκαν στην οδό Ουάσιγκτον 48 και Υψούντος γωνία. Εξόπλισαν και δημιούργησαν ένα από τα καλύτερα παντοπωλεία στην Τρίπολη με πολύ και καλή πελατεία. Το έτος 1954 ο Παναγιώτης παντρεύτηκε με την Ευδοξία το γένος Πέτρου Κλήρου και απέκτησαν δυο αγόρια, τον Κωνσταντίνο, ελεύθερο επαγγελματία και τον Πέτρο, δικηγόρο. Η συνεργασία των αδελφών Αριστείδη και Παναγιώτη Γιαλή διήρκεσε 38 ολόκληρα χρόνια μέχρι το 1968. Το 1968 ο Παναγιώτης διέκοψε τη συνεργασία του με τον αδελφό του Αριστείδη και άνοιξε δικό του παντοπωλείο με μόνιμο βοηθό την αεικίνητη σύζυγό του Ευδοξία και αυτή η επιχείρηση διήρκεσε άλλα 38 χρόνια. Ουάσιγκτον & Κοραή γωνία, προϋπήρχε παντοπωλείο και λειτουργούσε υπό τη διεύθυνση του Ιωάννη Τσακανίκα. Ο Μπάρμπα Γιάννης Τσακανίκας γεροντάκι το 1968 αποφάσισε να σταματήσει την επί πολλά χρόνια επαγγελματική του δραστηριότητα στα είδη τροφίμων και πούλησε την επιχείρησή του στον Παναγιώτη Γιαλή. Ο Παναγιώτης Γιαλής αυτοδίδακτος έμπορος και περνώντας από την πρακτική σχολή του πεζοδρομίου και της αγοράς στην Τρίπολη, ήξερε να κάνει επιλογή θέσεως και τοποθεσίας προκειμένου να στηθεί μια σωστή επιχείρηση. Έτσι το 1968 λειτούργησε το αναφε-

137

Παντοπωλείο Παναγιώτη Γιαλή επί της οδού Ουάσιγκτον & Κοραή.

ρόμενο παντοπωλείο, το ανακαίνισε και έκανε ένα από τα καλύτερα στο είδος του, πολύ γρήγορα απέκτησε μεγάλη και καλή πελατεία. Πάντα δίπλα του είχε βοηθό και συνεργάτιδα τη σύζυγό του Ευδοξία. Ο τίμιος και ειλικρινής αγώνας τους δικαίωσε, μεγάλωσαν και σπούδασαν τους γιους τους και απέκτησαν σεβαστή περιουσία. Σήμερα το 2008 συνταξιούχοι του Τ.Ε.Β.Ε. ο Παναγιώτης Γιαλής & η σύζυγός του Ευδοξία απολαμβάνουν τα κόπια τους, καμαρώνουν τα παιδιά τους και τα εγγόνια τους και είναι ευτυχισμένοι. Τι αναφέρουν και τι λένε άνθρωποι που συνεργάστηκαν και γνώρισαν καλά τον Παναγιώτη Γιαλή. Για τη συμπεριφορά του, την ανθρώπινη και επαγγελματική σχέση που είχε, λένε πως δε θα βρεθεί άνθρωπος να του καταλογίσει έστω και το παραμικρό ψεγάδι, οι προμηθευτές του και οι συνεργάτες του, έχουν να πουν τα καλύτερα λόγια. Με την πολυπληθή πελατεία που είχε έγινε φίλος και συγγενής, τα βαφτιστήρια και τα κουμπαριά του Παναγιώτη Γιαλή υπερβαίνουν τα 50. Από πολύ μικρός ήταν εργασιομανής και τελειομανής, ήταν πολύ σβέλτος και απόλυτος στη δουλειά του, συνεργάσιμος και τίμιος στις συναλλαγές του. Στα 76 χρόνια της επαγγελματικής του δραστηριότητας διδάχτηκε και δίδαξε, ήθος, τιμιότητα και καλοσύνη, ήταν και είναι κοινωνικός, φιλότιμος, γλεντζές και περιζήτητος στις συντροφιές. Υπήρξε δεινός κυνηγός, φυσιολάτρης και πρώτος στις εκδρομές και στα γλέντια. Το ανωτέρω βιογραφικό το αφηγήθηκε ο Παναγιώτης Γιαλής και άνθρωποι που τον έχουν γνωρίσει καλά. Ο Παναγιώτης Γιαλής κάνει μιαν ευχή: Στον κόσμο να υπάρχει Υγεία, Αγάπη και Ειρήνη.

Ο Παναγιώτης Γιαλής με τη σύζυγο του Ευδοξία εντός του καταστήματος του.

138

α Φήγήςή κ ων /νου α να ς τα ςιου γκονή ςε μαγνήτοΦωνήμενή κ αςετα.

Κωνσταντίνος Αν. Γκόνης ή Λαλάκος 1914 - 1988.

Τον Κωνσταντίνος Γκόνη τον ήξερε όλη η αγορά και όλη η περιοχή Τριπόλεως με το ψευδώνυμο «ο Λαλάκος». Γι’ αυτό και στην ταμπέλα του καταστήματος του αναφέρεται πρώτα ό Λαλάκος. Στις 25 Φεβρουαρίου του 1976 στο χωριό τους Αλωνίσταινα Αρκαδίας συγκεντρώθηκαν και τα 6 αδέλφια ο Γεώργιος, ο Αλέξιος, ο Θανάσης, ο Κωνσταντίνος, ο Αντώνης και ο Βασίλης. Αφού έφαγαν ήπιαν και γλέντησαν, αποφάσισαν όλοι μαζί από κοινού και ο καθένας χωριστά να αναφερθεί και να ιστορήσει τη ζωή του όπως την έζησε και όπως τη θυμόταν, μάλιστα κράτησαν και πρωτόκολλο ιεραρχίας, πρώτος αφηγήθηκε για τη ζωή τους ο μεγαλύτερος ο Γιώργος και ο καθένας με τη σειρά του αναφέρθηκε σε αυτά που έζησε και όπως τα θυμόταν. Αυτή η κασέτα είναι ένα μνημόνιο για τα παιδιά τους και για τα εγγόνια τους, μακάρι όλοι μας να αφήναμε γραμμένη ή μαγνητοφωνημένη τη ζωή μας και τη ζωή των γονιών μας και προγονιών μας όπως οι αδελφοί Γκόνη. Ο Κώστας Γκόνης στην αφήγησή του αναφέρει:

Τα 8 αδέλφια, παιδιά του Αναστασίου Γκόνη. Από αριστερά: Γιώργος, Αλέξιος, Ασήμω, Θανάσης, Σταθούλα, Κωνσταντίνος, Αντώνης, Βασίλης.

Είμαστε 9 αδέλφια, 3 κορίτσια και 6 αγόρια. Είμαι το τέταρτο παιδί από τα αγόρια, γεννήθηκα το 1914. Οι γονείς μας ήταν γεωργοκτηνοτρόφοι και το χειμώνα τα αιγοπρόβατα τα πήγαιναν στα χειμαδιά, γι’ αυτό κι’ εγώ γεννήθηκα στην Κάντια Αργολίδας και με βάφτισαν στην Ι.Μ. Αγ. Δημητρίου του Καρακαλά. Σχολείο πήγα στο Κατσίγγρι της Αργολίδας, όταν τελείωσα την τέταρτη τάξη του δημοτικού σχολείου ο πατέρας μου με έφερε στην Τρίπολη και έπιασα δουλειά στο μπακάλικο του Τζαβάρα, το αφεντικό μου ήταν σκληρό και απαιτητικό, πέραν από το μεγάλο φορτίο που με έβαζε με το καρότσι να κουβαλώ, μου ανέθετε δουλειές πέραν των δυνάμεών μου. Ένα πρωινό μου δίνει μία δαμιζάνα των 15 οκάδων να τη γεμίσω ξύδι, (σημειωτέων εγώ ζύγιζα λιγότερο από 15 οκάδες), η δαμιζάνα μου έσπασε και το αφεντικό με χαστούκισε και με έδιωξε από το μαγαζί του, φεύγω με τα πόδια από την Τρίπολη και επιστρέφω στην Αλωνίσταινα. Όταν με είδε ο πατέρας μου, μου είπε, γιατί γύρισες, μαζεψέτα πάλι και φύγε για την

139

Τρίπολη και πάλι εγώ με τα πόδια στην Τρίπολη. Όταν συνέβαιναν αυτά ήμουν 10 χρονών, το μπόι μου μικρό και τα κιλά μου πολύ λίγα, έπιασα δουλειά σε άλλο παντοπωλείο. Τον Σεπτέμβριο όταν άνοιξαν τα σχολεία ο δάσκαλος απαίτησε από τον πατέρα μου να με στείλει σχολείο, έτσι τελείωσα και την πέμπτη τάξη, τα γράμματα της πέμπτης τάξης με βοήθησαν αρκετά. Το 1925 ήρθα στην Τρίπολη και έπιασα δουλειά σε ένα Λυμπερόπουλο, αλλά αυτή δεν ήταν δουλειά, ήταν δουλεία, ο ύπνος, το φαγητό και η συμπεριφορά του αφέντη, ούτε του εχθρού μου το σκυλί να μην περάσει όπως πέρασα εγώ εκείνη την εποχή. Παρ’ όλες τις δυσκολίες στο ίδιο αφεντικό κάθισα μέχρι το 1935 που πήγα στρατιώτης. Όταν απολύθηκα από στρατιώτης επέστρεψα στο ίδιο αφεντικό στον Λυμπερόπουλο, αλλά με πολύ καλύτερες συνθήκες. Το 1939 με επιστράτευσαν και πάλι πήγα στρατιώτης για περίπου 30 μήνες. Όταν αποστρατεύτηκα και επανήλθα στην Τρίπολη ήταν κατοχή και δυστυχία. Έπιασα δουλειά και συνεργάστηκα με το παλιό μου αφεντικό το Λυμπερόπουλο. Ο Λυμπερόπουλος στο διάστημα της κατοχής το 1943 πέθανε και το μαγαζί το κράτησα εγώ, είναι το μαγαζί που έχω σήμερα. Η κατοχή εμάς τους εμπόρους μας δίδαξε αρκετά, συνεργάστηκα με αρκετούς, έκανα εμπόριο του ποδαριού, έπαιρνα προϊόντα που παρήγαγε η περιοχή μας, όπως δημητριακά, ξηρούς καρπούς και τα έκανα ανταλλαγή με λάδι, σύκα, σταφίδα, δηλαδή είδος με είδος όπως λέγαμε. Έκανα και το μαυραγορίτη σε διάφορα προϊόντα, όπως καφέδες, ζάχαρη και άλλα που απαγορεύονταν διότι τα έδινε με δελτίο το κράτος. Εμείς οι έμποροι της δεκαετίας του 1940 βρίσκαμε τρόπο να αγοράζουμε και να πουλάμε έστω και παράνομα. Δόξα το Θεό και η δεκαετία του 1940 ήταν καλή και προσοδοφόρα για εμένα. Το 1951 παντρεύτηκα με τη Βασιλική το γένος Ιωάννη Τσιπιανητόπουλου από την Τρίπολη και αποκτήσαμε δυο παιδιά, την Αθανασία και τον Τάσο. Το κατάστημα λειτουργεί μέχρι και σήμερα, τα προϊόντα που εμπορεύομαι κυρίως ήταν και είναι άλευρα, πίτουρα, δημητριακά, ξηροί καρποί, βούτυμο ή ψαθί για τους σαμαράδες και είδη τροφίμων. Είμαι αρκετά ευχαριστημένος από τη ζωή μου και όλα μέχρι σήμερα μου έχουν έρθει αρκετά καλά. Αυτά αναφέρει ο Κωνσταντίνος Γκόνης ή Λαλάκος στην αφήγησή του. Ο Κωνσταντίνος Γκόνης έφυγε από τη ζωή το 1988 σε ηλικία 74αρων χρόνων. Σαν υπάλληλος και επιχειρηματίας εργάστηκε και πρόσφερε ποικιλοτρόπως στην κοινωνία για 65 συνεχόμενα χρόνια.

Ο Κωνσταντίνος Λαλάκος έξω από το κατάστημα του με τη μπλούζα.

Κωνσταντίνος Λαλάκος & Γεώργιος Μπίνης. Φωτογραφία 1950.

140

ι ς τορικο δ ήμήτριου κ αι α γγε Λου δ ε Λήγιαννή

Μάνα, πατέρας και υιός. Φωτογραφία αρχές δεκαετίας 20ου αιώνα. Πατέρας, Δημήτρης Δεληγιάννης 1832 - 1919. Μάνα, Αθηνά συζ. Δ. Δεληγιάννη. γένος, Ιωαν. Αργυρόπουλου. Υιός, Αγγελής Δημ. Δεληγιάννης. 1876 - 1948.

Ανδρέας Γ. Κωτσιόπουλος και ή σύζυγός του Χρύσα, το γένος Μιχ. Ευαγγελάτου.

Ο Ανδρέας Γ. Κωτσιόπουλος αφηγείται: Μπορεί να μην άσκησα ποτέ ο ίδιος το επάγγελμα του παντοπώλη, αλλά όπως θα αναφέρω πιο κάτω, όχι μόνο έχω σχέση από τη μεριά της μητέρας μου Αθηνάς το γένος Αγγελή Δεληγιάννη, αλλά μέχρι και την εφηβική μου ηλικία το 1941 που ο παππούς μου Άγγελος Δημ. Δεληγιάννης διατηρούσε το κατάστημα τροφίμων χοντρικής και λιανικής πώλησης στην οδό Παλλαντίου αρ, 45, ήμουν πάντα παρών δίπλα στον παππού μου. «Αγαπητέ Τάσο, ιστορικά θα αρχίσω από τη δεκαετία του 1820. Αναφέρεται ότι στα μέσα της δεκαετίας 1820 στο τέρμα της οδού Παλλαντίου, στη συνοικία Κάντως βρύση, υπήρχε το χάνι της Τζιράχισσας, καταγωγή Ατζέμισα, δηλαδή Περσίδα. Είχε παραχωρηθεί η εκμετάλλευση του στην Αϊσέ, ως τιμάριο, διότι η Αϊσέ ήταν στο χαρέμι του Χουρσίτ Πασά ως γιατρός που στα Περσικά αναφέρεται Τζιράχ. Η Αϊσέ ήταν πολύ όμορφη και την παντρεύτηκε ο Ιωάννης Αργυρόπουλος καταγωγή από Πιάνα Φαλάνθου. Ο Ι. Αργυρόπουλος ήταν από τα έμπιστα παλικάρια του Θεόδωρου Κολοκοτρώνη και έσωσε την Αϊσέ από το επεισόδιο του Αλογόμυλου. Αφού βαπτίστηκε, και πήρε το όνομα Βασιλική παντρεύτηκαν και από το γάμο τους απέκτησαν δύο αγόρια και μια κόρη την Αθηνά. Στην επιχείρηση έπιασε δουλειά ο προπάππους μου Δημήτρης Δεληγιάννης σε πολύ μικρή ηλικία, είχε γεννηθεί στον Άγιο Βασίλειο Τριπόλεως. Τα χρόνια περνούσαν και τα παιδιά μεγάλωναν, τα δύο αγόρια του Αργυρόπουλου και της Αϊσέ, αφού πήραν την κατάλληλη μόρφωση, και οι γονείς τους είχαν μεγάλη οικονομική επιφάνεια άνοιξαν ένα από τα μεγαλύτερα καταστήματα γενικού εμπορίου επί της πλατείας Αγίου Βασιλείου στην Τρίπολη. Οι Αδελφοί Ιωάννη Αργυρόπουλοι έκαναν εισαγωγή σε πολλά είδη από διάφορες χώρες, από Τεργέστη και Αυστρία μεταξωτά και δαντέλες, αλίπαστα από Ισπανία, ξυλεία από Ρουμανία, θειάφι και άλλα εύφλεκτα από Ιταλία και Ρωσία, αλλά και πολλά εκρηκτικά, όπως Δημητσανήτικο μπαρούτι και άλλα. Εμπορευόντουσαν και πολλά προϊόντα εγχώριας παραγωγής όπως μαλλιά, σαμαροσκούτι κ.α. Όλα τα καταστήματα γενικού εμπορίου πωλούσαν και είδη τροφίμων. Η Αθηνά, κόρη του Ιωάννη Αργυρόπουλου και της Αϊσέ, παντρεύτηκε τον υπάλληλό τους και προπάππου μου Δημήτρη Δεληγιάννη, και της έδωσαν προίκα την επιχείρηση που προαναφέρομαι τέρμα Παλλαντίου. Κληρονόμος της ανωτέρω περιουσίας ήταν ο γιος τους Άγγελος Δεληγιάννης, πατέρας της μητέρας μου Αθηνάς, του Πανάγου, και του Τζίμη Δεληγιάννη, που είναι επιχειρηματίες στην Τρίπολη. Ο παππούς μου Άγγελος Δ. Δεληγιάννης διατήρησε την επιχείρηση τροφίμων σε χοντρική και λιανική πώληση που αποτελείτο από Χάνι, Πανδοχείο, Παντοπωλείο, Κρεοπωλείο και Ταβέρνα μέχρι το έτος 1941. Αισθάνομαι την ανάγκη, αλλά και την υποχρέωση, να αναφερθώ στη γειτονιά που γεννήθηκα και σήμερα στην ίδια γειτονιά μένω, στη συνοικία Κάντως Βρύση που γειτόνευε με τη συνοικία Ρουμελιώτικα. Η περιοχή έσφιζε από ζωή και δουλειά, οι οικογένειες που ζούσαν στα Ρουμελιώτικα τις είχαν φέρει οι Τούρκοι από την Ήπειρο,

141

ήταν Ρουμελιώτες απ’ όπου πήρε και την ονομασία η συνοικία Ρουμελιώτικα, ήταν όλοι τεχνίτες, τερζήδες, καρεκλάδες, γανωματήδες, σιδεράδες με το φυσερό το σφυρί και το αμόνι. Τους έφεραν για να καλύψουν την αγορά της Τρίπολης από τεχνίτες που είχε ανάγκη. Πέρα από τις καθημερινές τους εργασίες, τέχνες, αγροτικές, κτηνοτροφικές δουλειές και άλλες, σχεδόν όλα τα ρουμελιώτικα σπίτια είχαν αργαλειούς και ύφαιναν χοντρά ρούχα της νεροτριβής, ακόμα μέχρι και τη δεκαετία του 1950 στις ημέρες μου λειτουργούσαν οι αργαλειοί. Ο συνοικισμός Ρουμελιώτικα, άρχιζε από του Καραμήτσου το καφενείο οδός Σπάρτης, από τα Σεβδαλέικα , μέχρι τον Άγιο Τρύφωνα. Οι καταστηματάρχες γενικού εμπορίου εμπορευόντουσαν και τα μαλλιά των αιγοπροβάτων, τα παρέδιδαν σε ποκάρι στις οικογένειες των Ρουμελιωτών όπως τα αγόραζαν από τους κτηνοτρόφους. Οι οικογένειες τα επεξεργαζόντουσαν τα ύφαιναν και τους τα επέστρεφαν έτοιμα σε τόπια ύφασμα. Το ύφασμα μερικό πήγαινε για σαμαροσκούτι και αρκετό για ενδυμασίες που φόραγαν την εποχή εκείνη, όπως κάπες, μπαινοβράκες, γιλέκα και άλλα, έφτιαχναν και κλινοσκεπάσματα, μπατανίες σαΐσματα, ματαράτσια, κ.λ.π. Για τις ανωτέρω ενδυμασίες υπήρχαν ειδικοί ραφτάδες, που στα Τούρκικα λεγόντουσαν τερζήδες. Ένα από τα μεγαλύτερα καταστήματα της εποχής εκείνης ήταν το κατάστημα των αδελφών Ιωάν. Αργυρόπουλου, ήταν αδέλφια της προγιαγιάς μου Αθηνάς, σύζυγος του Δημήτρη Δεληγιάννη, το γένος Ιωάννη Αργυρόπουλου και της Αϊσέ. Η Αθηνά ήταν γιαγιά της μητέρας μου Αθηνάς όπου είχε πάρει και το όνομά της. Το κατάστημα όπως προαναφέρουμε ήταν γενικού εμπορίου, είχε αρκετό προσωπικό και αντιπρόσωπο εκτελωνιστή στο Ναύπλιο, διότι οι εισαγωγές και εξαγωγές της Αρκαδίας, επί το πλείστον τελωνιζόντουσαν στο Ναύπλιο. Στο κατάστημα εργαζόταν και ένα παιδί καταγωγή από το Καστρί Κυνουρίας, με το παρατσούκλι Καηκούδης, ήταν κακοφτιαγμένος, κακομούτσουνος και στρυφνός, ο υπάλληλος αυτός κοιμότανε μέσα στο κατάστημα που έγινε η μεγάλη πυρκαγιά στις 25 Απριλίου του 1872 ξημερώνοντας η Δευτέρα του Πάσχα. Ανήμερα το Πάσχα οι Αργυρόπουλοι έκαναν ψησταριά, ο υπάλληλος Καηκούδης γύρναγε τη σούβλα με το αρνί, από απροσεξία του ακούμπησε το κεφάλι του αρνιού στη στάχτη, αυτό το είχαν ως γρουσουζιά, και το αφεντικό του τον χαστούκισε μπροστά σε κόσμο, αυτό ως αποδείχτηκε δε μπόρεσε να το χωνέψει, και η γρουσουζιά έστερξε, το αποτέλεσμα ήταν να γίνει η μεγαλύτερη καταστρεπτική πυρκαγιά του αιώνα, σε θύματα και υλικές ζημιές.

Από την αναφερόμενη πυρκαγιά καταστράφηκε σχεδόν όλο το Νοτιοανατολικό οικοδομικό τετράγωνο της κεντρικής πλατείας. Διαδόθηκε ότι τη φωτιά την έβαλε ο υπάλληλος Καηκούδης, έτσι έμεινε στη μνήμη των παλαιοτέρων και έλεγαν, «η μεγάλη καταστρεπτική φωτιά του Καηκούδη», αν και δεν αποδείχτηκε ότι την έβαλε αυτός, διότι δεν υπήρχαν μαρτυρίες. Ο κόσμος όταν αντελήφθη την πυρκαγιά έτρεξε με ντενεκέδες και κουβάδες να σβήσει τη φωτιά, δυστυχώς κανείς δε σκέφτηκε ότι στο κατάστημα ήταν αποθηκευμένα εκρηκτικά και μπαρούτι, έτσι το μεγάλο κακό έγινε, όταν η φωτιά έφτασε στα βαρέλια με το μπαρούτι και έγινε η μεγάλη έκρηξη, από την έκρηξη καταστράφηκε ολοσχερώς το κατάστημα και η γύρω περιοχή. Ο τραγικός απολογισμός ήταν να χάσουν τη ζωή τους και να τραυματιστούν 53 άτομα, όλοι ήταν Τριπολιτσιώτες, την άλλη ημέρα ευρέθησαν τιναγμένα σώματα επάνω στον πλάτανο που ήταν μπροστά στο μαγαζί. Αναφέρεται ότι επί της πλατείας Αγίου Βασιλείου υπήρχαν πολλά πλατάνια τα οποία έκοψαν και έμεινε ο πιο μεγάλος, διότι εκεί που είχε φυτρώσει δεν εμπόδιζε, ήταν επάνω στο πεζοδρόμιο και ήταν ο μοναδικός πλάτανος που είχε μείνει ως ιστορικό μνημείο της φύσης και τον έκοψε το 1949 ο Στρατηγός Πετζόπουλος, διότι παίρνοντας τον καφέ του κάτω από τον πλάτανο που υπήρχε το καφενείο Τσαρουχά και Καμαριώτη, τον πιτσίλισε κάποιο πουλί. Αναφέρεται ότι αυτός ήταν ο λόγος που μέσα σε μια νύχτα κόπηκε ο αιωνόβιος πλάτανος και μάλιστα το γεγονός έγινε γνωστό στο Πανελλήνιο ώστε και ο πολύς Π. Παλαιολόγος αφιέρωσε σχετικό χρονογράφημα στην εφημερίδα Βήμα. Το κατάστημα που έγινε η μεγάλη καταστροφή δεν ήταν ασφαλισμένο και οι ιδιοκτήτες Αδελφοί Αργυρόπουλοι, βλέποντας το μεγάλο και καταστροφικό κακό που έγινε, φοβούμενοι την κατακραυγή του κόσμου και τη σωματική τους ακεραιότητα την ίδια βραδιά μετά την έκρηξη, με δυο αλόγα που πήραν από το στάβλο του γαμπρού τους Δημήτρη Δεληγιάννη έφυγαν για το Ναύπλιο όπου είχαν συνεργάτες και φίλους. Με το πρώτο καράβι που έφευγε τους φυγάδεψαν για τη μικρά Ασία, εγκαταστάθηκαν στο Αϊβαλί. Στην Τρίπολη είχαν μεγάλη ακίνητη περιουσία. Διά συμβολαιογραφικής πράξης που συντάχτηκε πριν φύγουν για το Αϊβαλί πούλησαν την περιουσία τους στον γαμπρό τους Δημήτρη Δεληγιάννη. Οι αδελφοί Αργυρόπουλοι δημιούργησαν κι εκεί μεγάλη περιουσία αλλά με το διωγμό του 1922, τα έχασαν όλα. » Με Εκτίμηση Ανδρέας Κωτσιόπουλος

142

α Φήγήςή Π αρα ςκε υα δ ήμήτριου δ ήμοΠουΛου

Δημήτριος Χρήστου Δημόπουλος ή Μαγκούρας 1912 - 2004.

Ο πατέρας μου Δημήτρης Χρήστου Δημόπουλος με το παρατσούκλι Μαγκούρας, γεννήθηκε το έτος 1912 στο χωριό Σκοπή Τριπόλεως και απεβίωσε το έτος 2004. σε ηλικία 92 χρονών. Ο Δημήτρης Δημόπουλος στο χωριό είχε καφενείο, ασχολείτο και με τα κτήματα, περισσότερο με την αμπελοκαλλιέργεια. Παντρεύτηκε με την Ελισάβετ το γένος Τραχανά από Αγ. Κων/νο Τριπόλεως και απέκτησαν έξι παιδιά, δυο αγόρια και τέσσερα κορίτσια. Το έτος 1948 εγκαταστάθηκε μαζί με την οικογένειά του στην Τρίπολη στη συνοικία Μπασιάκου, στην οδό Βηλαρά και Σεραγίου γωνία. Ο σκοπός του που ήρθε στην Τρίπολη ήταν να ανοίξει ταβέρνα για να διαθέτει ο ίδιος την οινοπαραγωγή του, διότι είχε πολλά αμπέλια. Πράγματι άνοιξε ταβέρνα και παντοπωλείο, έτσι δημιούργησε μια οικογενειακή επιχείρηση, καλλιεργώντας ταυτόχρονα και τα κτήματά μας. Όλα τα παιδιά πηγαίναμε σχολείο και ταυτόχρονα βοηθούσαμε στα κτήματα και στο οινοπαντοπωλείο.

Ο Αμπελώνας των κληρονόμων του Χρήστου Δ. Δημόπουλου.

Χρήστος Δημητρίου Δημόπουλος 1937 - 1994.

Το έτος 1955 ο αδερφός μου ο Χρήστος έφυγε για την Αυστραλία και στο μαγαζί έμεινα εγώ με τους γονείς μου. Το 1961 ο Χρήστος γύρισε από την Αυστραλία, παντρεύτηκε με την Ευσταθία το γένος Λυμπεροπούλου από τον Αγ. Κων/νο Τριπόλεως και απέκτησαν δυο αγόρια, το Δημήτρη και το Γιάννη. Ο Χρήστος έμεινε στο μαγαζί μέχρι το 1994 που έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 57 χρονών. Μετά το θάνατο του αδερφού μου Χρήστου το παντοπωλείο ανέλαβε η σύζυγός του Ευσταθία με το γιου του Ιωάννη. Το κατάστημα λειτουργεί μέχρι και σήμερα το 2008

143

Οινοπαντοπωλείο Δημητρίου Χ Δημόπουλου. 1948 - 2008.

Ιωάννης Χ. Δημόπουλος ιδιοκτήτης και διαχειριστής του παντοπωλείου. Φωτογραφία 2008.

144

Π αρα ςκε υα ς δ ήμ . δ ήμοΠουΛος

Ο Παρασκευάς με τη σύζυγο του Χριστίνα στον κτήμα τους.

Είμαι ο μικρότερος από τα έξι αδέλφια. Από το 1948 που εγκατασταθήκαμε οικογενειακώς στην Τρίπολη πήγαινα σχολείο και ταυτόχρονα εργαζόμουν στο οινοπαντοπωλείο και στα κτήματα. Όταν ο αδελφός μου ο Χρήστος το 1955 έφυγε για την Αυστραλία εγώ έμεινα στο μαγαζί. Ήμουν ανήσυχο πνεύμα και πάντα ζήταγα κάτι το διαφορετικό. Τις δεκαετίες 1950 - 1960, ήταν πολλοί οι Έλληνες που τους είχε μπει η έμμονη ιδέα να μεταναστεύσουν σε άλλα μέρη, όπως Αμερική, Αυστραλία, Καναδά κ.α για να βρουν την τύχη τους. Όπως προαναφέρω πάντα ζήταγα κάτι άλλο, παρόλα ότι οι γονείς μας δε μας στερούσαν σχεδόν τίποτα, εγώ ήθελα την ανεξαρτητοποίησή μου, έτσι αποφάσισα κι’ εγώ να φύγω για τον Καναδά. Από πολύ νέος κατάφερνα να δημιουργώ κάποιες επαγγελματικές δραστηριότητες, αλλά δε με ικανοποιούσε στο να περιοριστώ και να αρκεστώ σε ένα βιοποριστικό επάγγελμα και αρκετές φορές ασχολήθηκα με διαφορετικά επαγγέλματα τα οποία με επιτυχία ασκούσα. Αυτά τα σκέπτομαι μετά από 60 χρόνια που μου ζητήθηκε να αναφερθώ και να γράψω το ιστορικό της οικογένειάς μου. Και τα έξι αδέλφια μεταναστεύσαμε σε άλλες χώρες για να δοκιμάσουμε την τύχη μας. Δοξάζω το Θεό που σχεδόν όλα τ’ αδέλφια επανήλθαμε στον τόπο το δικό μας, στον τόπο που γεννηθήκαμε, που μεγαλώσαμε και ανδρωθήκαμε. Σίγουρο είναι ότι γι’ αυτή μας την κίνηση δε μετανιώσαμε και δε μετανιώσαμε διότι γνωρίσαμε και άλλους ανθρώπους, σε άλλους τόπους, με αλλά ήθη και έθιμα, με άλλη κουλτούρα και άλλη συμπεριφορά, μάθαμε να δουλεύουμε και μάθαμε τι σημαίνει δουλειά. Το μόνο σίγουρο είναι ότι, ο τόπος που γεννιέται ο άνθρωπος είναι μοναδικός, είναι αναντικατάστατος, είναι ο τόπος ο δικός του, είναι η ιστορία του και δεν πρέπει να τον εγκαταλείπει. Όπως προαναφέρω κ’ εγώ αρχές της δεκαετίας του 1960 μετανάστευσα στον Καναδά και μετά από περίπου πέντε χρόνια, στα μέσα της δεκαετίας του 1960, με ατομική πρόσκληση κάλεσα στον Καναδά τη Χριστίνα το γένος Σπύρου Δαννιγγέλη από το Στενό Τριπόλεως. Παντρευτήκαμε στον Καναδά και αποκτήσαμε δυο παιδιά, το Δημήτρη και την Ελισάβετ, μετά από διαμονή περίπου 10 χρόνων στον Καναδά επιστρέψαμε οικογενειακώς στην Ελλάδα. Εγκατασταθήκαμε στην Τρίπολη και μαζί με τη σύζυγό μου ανοίξαμε κατάστημα τροφίμων στην οδό Παυσανίου & Δημοσθένους γωνία. Το κατάστημα που άνοιξα πριν περίπου 40 χρόνια για την εποχή εκείνη στην Τρίπολη ήταν το πρώτο οικογενειακό Σούπερ Μάρκετ. Παρόλα που το Σούπερ Μάρκετ από δουλειά πήγαινε πολύ καλά, σε εύλογο χρόνο που εγώ επέλεξα το πούλησα. Στη συνέχεια άνοιξα ταβέρνα στην Κερασίτσα Τεγέας με τον τίτλο «ο Ερωτόκριτος». Η ταβέρνα διαφημίστηκε και απέκτησε μεγάλη πελατεία, κάθε βράδυ η αίθουσα ήταν γεμάτη. Και πάλι μετά από λίγα χρό-

145

νια όταν εγώ αποφάσισα πούλησα την ταβέρνα και στο κεντρικότερο σημείο της Τρίπολης άνοιξα οπωροπωλείο για αρκετά χρόνια. Τα τελευταία χρόνια στη μόνιμη κατοικία που μεγάλωσα και επί 60 χρόνια έζησα, στη συνοικία Μπασιάκου, μαζί με τη σύζυγό μου Χριστίνα έχουμε ανοίξει κατάστημα με κατεψυγμένα προϊόντα και δοξάζουμε το Θεό που όλα μας ήρθαν πολύ καλά. Αρκετοί συγγενείς και φίλοι με ρωτούν από πού αντλώ αυτήν τη δύναμη; Το μυστικό μου είναι η ύπαιθρος και ο καθαρός αέρας αφού σχεδόν κάθε μέρα χειμώνα καλοκαίρι μετά τη δουλειά μου θα επισκεφτώ το κτήμα μου στης Μηλιάς τον κάμπο στην περιοχή Φτέρη. Από εκεί αντλώ δύναμη, εκεί ξελαμπικάρει το μυαλό μου και εκεί κατεβάζω όλες τις ιδέες μου όποιες και αν είναι. Θα ήταν παράληψη αν δεν αναφερόμουν στη σύζυγό μου Χριστίνα που επί σαράντα δύο συνεχόμενα χρόνια είμαστε ο ένας δίπλα στον άλλο και ότι έχουμε αποκτήσει, το αποκτήσαμε μέσα από τον αγώνα που έχουμε κάνει από κοινού. Με εκτίμηση Παρασκευάς Δημητρίου Δημόπουλος

Ο Αμπελώνας Του Παρασκευά Δ. Δημόπουλου, Γίνεται βιολογική καλλιέργεια. Φωτογραφία 2008.

146

α Φήγήςή α να ς τα ςιου ε υαγγε Λου κ α Λ αμαρα

Ευάγγελος Αναστ. Καλαμαράς. 1913 - 2003.

Ο Αναστάσιος Ευαγγέλου Καλαμαράς, καταγωγή από το Βαλτέτσι Αρκαδίας, αναφέρεται στον πατέρα του Ευάγγελο Καλαμαρά. Ο Ευάγγελος Καλαμαράς γεννήθηκε στο Βαλτέτσι Αρκαδίας το έτος 1913. Όπως απ’ όλα τα άγονα χωριά τα νέα παιδιά έφευγαν για να βρουν καλύτερη τύχη, έτσι και ο πατέρας μου σε ηλικία 13 ετών έφυγε από το χωριό του το Βαλτέτσι κι’ έφτασε στην Αθήνα. Έπιασε δουλειά σε παντοπωλείο (μπακάλικο) το οποίο ανήκε στο συγχωριανό του με το επώνυμο Ρεκούνας. Ο ιδιοκτήτης του καταστήματος κ. Ρεκούνας λόγω του ότι με τον πατέρα μου ήταν από το ίδιο χωριό του επέτρεψε να κοιμάται μέσα στο μπακάλικο επάνω στο πατάρι. Στο ίδιο κατάστημα στην Αθήνα έμεινε 2 χρόνια. Το Βαλτέτσι είχε μεγάλη κτηνοτροφία, αλλά ήταν άγονο και ορεινό, οι κτηνοτρόφοι τα γιδοπρόβατά τους το χειμώνα τα κατέβαζαν στα χειμαδιά. Οι Βαλτετσαίοι από πολύ παλιά είχαν επιλέξει να ξεχειμάζουν τα κοπάδια τους στις περιοχές Ερμιόνη, Κρανίδι, Γαλατά και Πόρο, δηλαδή από το Λιγουριό και κάτω. Σε αυτήν την περιοχή είχαν εγκατασταθεί πολλοί Βαλτετσαίοι, συγγενείς και φίλοι του πατέρα μου. Πρέπει να ήταν και αυτός ένας λόγος, που ο πατέρας μου εγκατέλειψε την Αθήνα κι’ έφτασε για δουλειά στον Πόρο, στην Ύδρα, στην Ερμιόνη και γενικά στην περιοχή της Ερμιονίδας, διότι σε αυτήν την περιοχή θα συναντιόταν καθημερινά με δικούς του ανθρώπους. Από αρκετά νέος πάντα έκανε δικές του δουλειές, από πολύ νέος ασχολήθηκε με το εμπόριο, με την επεξεργασία του γάλακτος, δηλαδή έκανε τυροκομείο (μπακαλιό) όπως έλεγαν παλιά το τυροκομείο σε διάφορες περιοχές, τυροκομείο έκανε στην Αρκαδία, τη Λακωνία και περισσότερο στην περιοχή της Ερμιονίδας. Τέλη της δεκαετίας του 1940 συνεταιρίστηκε με το Γεώργιο Μπαμή και άνοιξαν παντοπωλείο στην Τρίπολη επί της οδού Καλαμών νυν Ουάσιγκτον, ταυτόχρονα έκαναν τυροκομείο και άλλες δουλειές γύρω από το εμπόριο. Η συνεργασία τους συνεχίστηκε μέχρι και το 1959. Το 1959 είχαν αποκτήσει και ο πατέρας μου και ο συνεργάτης του Γ. Μπαμής ο καθένας το δικό του κτίριο, όπου και μετέφεραν τις δουλειές τους. Όπως προαναφέρω, ο πατέρας μου μεταφέρθηκε και στέγασε την επιχείρησή του σε ιδιόκτητο κτίριο στην οδό Τρικόρφων και Δεκάζου γωνία. Εκτός του παντοπωλείου συνέχισε το εμπόριο και σε άλλα προϊόντα, όπως δημητριακά, ξηρούς καρπούς, τυροκομία κ.α. Παντρεύτηκε με την Ελένη το γένος Χρήστου Μήτσου από Βαλτέτσι Αρκαδίας και από το γάμο τους απέκτησαν 6 παιδιά, τέσσερα κορίτσια και δύο αγόρια και τα έξι παιδιά τα σπούδασαν, τα μόρφωσαν και έχουν αποκατασταθεί πολύ καλά. Συνταξιοδοτήθηκε από το Τ.Ε.Β.Ε. σε ηλικία 60 ετών, αφού είχε υπερβεί τα 35 χρόνια ασφάλισης. Μεταβίβασε το κατάστημα στη σύζυγό του Ελένη και ο ίδιος συνέχισε να εργάζεται στο επάγγελμα που επέλεξε να κάνει μέχρι το τέλος της ζωής του, πάντα είχε δίπλα του συνεργάτη, συμπαραστάτη και βοηθό, τη σύζυγό του και όλα του τα παιδιά. Αν προσθέσουμε τα χρόνια δουλειάς που είχε από το 1935 έως το 2003 που έφυγε από τη ζωή πλησίασε τα 70 χρόνια συνεχούς εργασίας, προσφέροντας από μικρό παιδί στον εαυτό του, στην οικογένειά του, και στην κοινωνία με πολλούς τρόπους. Υπήρξε ενεργό μέλος της κοινωνίας και πάντα δίπλα στους συναδέλφους

147

του, παντοπώλες και τυροκόμους, αλλά και άψογος με τους συνεργάτες του. Αυτοί ήταν οι έμποροι μιας άλλης εποχής, δούλευαν 15 ώρες το εικοσιτετράωρο χωρίς ωράριο και τις Κυριακές τα καταστήματα ήταν ανοιχτά. Τα ανωτέρω αναφερόμενα και το φωτογραφικό υλικό τα έδωσε ο γιος του Αναστάσιος Ε. Καλαμαράς.

Στη μέση ο Ευάγγελος Καλαμαράς. Φωτογραφία της δεκαετίας του 1960.

148

κ α Λ δής γεωργιος

Γεώργιος Β. Καλδής. 1915 - 2008.

Ποτοποιείο Γεωργίου Καλδή.

Ο Γεώργιος Καλδής γεννήθηκε στο Τσελεπάκο Μαντινείας τον Ιανουάριο του 1915. Ο πατέρας του Βασίλειος Καλδής είχε μεταναστεύσει στην Αμερική. Όταν επανήλθε στην Ελλάδα παντρεύτηκε την ωραιοτάτη της περιοχής Ελένη το γένος Κοκκίνη από τη Σιλίμνα Μαντινείας. Από το γάμο τους απέκτησαν εννέα παιδιά, ο Γιώργος ήταν ο τέταρτος κατά σειρά. Από μικρός ήταν πνεύμα ανήσυχο και ζωηρό. Όταν τελείωσε το δημοτικό σχολείο ήλθε στην Τρίπολη και μπήκε στον αγώνα της ζωής. Δούλεψε στο ποτοποιείο του Μαντά, όπου και έγινε τέλειος παρασκευαστής ποτών. Παράλληλα με την εργασία του πήγαινε και στην Εμπορική σχολή που υπήρχε τότε στην Τρίπολη. Ήταν αποφασιστικός και δημιουργικός, αγάπησε τη δουλειά του και πάντα ήθελε να κάνει κάτι δικό του. Το 1937 σε ηλικία 22 ετών ανοίγει ποτοποιείο στην οδό Ταξιαρχών αρ. 18. Μετά από μικρό χρονικό διάστημα αγόρασε την άδεια Ποτοποιίας από το χημικό Μπίκο. Το Νοέμβριο του 1940 τον κάλεσε η Πατρίδα στον πόλεμο όπου και τραυμα-

149

τίσθηκε στο δεξί του πόδι, γι’ αυτό ήταν και ανάπηρος πολέμου. Μετά τον τραυματισμό του, του συμπαραστάθηκε η οικογένειά του για να μην κλείσει η επιχείρησή του. Στη συνέχεια ήρθε η κατοχή 1941 - 1944, τα χρόνια δύσκολα, αλλά και πάλι κατάφερε να κρατηθεί στα πόδια του με αξιοπρέπεια. Πέραν από την ποτοποιεία έκανε και εργαστήριο παραγωγής λουκουμιών στο πίσω μέρος του καταστήματος το οποίο λειτούργησε μέχρι το 1960. Το έτος 1948 παντρεύτηκε την Παναγιωτίτσα το γένος Γρηγορίου Βαρβέρη από την Τρίπολη, ήταν δασκάλα Γαλλικών και απέκτησαν δύο κόρες, την Ελένη και τη Δήμητρα. Στην επιχείρηση του Γ. Καλδή εργάστηκαν αρκετοί νέοι που σήμερα είναι άξιοι επαγγελματίες και χρήσιμοι στην κοινωνία. Ο Γεώργιος Καλδής την παραγωγή του σε ποτά και λουκούμια την πουλούσε λιανικώς, αλλά και πιο πολύ χονδρικώς σε επαγγελματίες στην Τρίπολη και σε όλη την Αρκαδία που είχε μόνιμους και σταθερούς πελάτες. Για τους Φαλάνθιους το ποτοποιείο Καλδή ήταν το σημείο αναφοράς και συνάντησής τους για αρκετές δεκαετίες. Μετά από περίπου 75 συνεχόμενα χρόνια εργασίας και προσφοράς στην αγορά της Τρίπολης και όχι μόνο, την 28η Οκτωβρίου 2008 σε ηλικία 93 ετών χωρίς να κουράσει και με διαύγεια πνεύματος έφυγε από τη ζωή. Πάντα ο ίδιος έλεγε ότι όλα τα χρόνια της επαγγελματικής του δραστηριότητας ήταν επί του δρόμου των Ταξιαρχών. Ήταν αυτοδημιούργητος, τίμιος και ειλικρινής, Σήμερα το 2009 που αναφέρεται το ανωτέρω βιογραφικό, το ποτοποιείο συνεχίζει να λειτουργεί υπό τη διεύθυνση της Ελένης Κυριαζή και της Δήμητρας Ταλαγάνη, κόρες του Δημήτρη Καλδή, Το βιογραφικό και φωτογραφικό υλικό το έδωσαν η Ελένη Κυριαζή και η Δήμητρα Ταλαγάνη, κόρες του Δημητρίου Καλδή.

Γεώργιος Καλδής με τη συζύγου του Παναγιωτίτσα

Μακέτες που τοποθετούνταν σε συσκευασμένα ποτά. Το πλείστον σε μπουκάλια.

150

κ α ΛομΠρατ ςος γεωργιος

Οι συνέταιροι Γ. Καλομπράτσος και Ν. Καμπυλαυκάς με τις γυναίκες τους Μπέμπη και Αθηνά. Φωτογραφία του 1947.

Ο Γεώργιος Καλομπράτσος με τη σύζυγο του Παναγιώτα. Φωτογραφία του 1953.

Ο Αθανάσιος Κ. Μανιάτης καθηγητής Μαθηματικών, αφηγείται το βιογραφικό του πεθερού του Γεωργίου Καλομπράτσου. Ο κ. Μανιάτης αναφέρει: αποφάσισα να συμβάλω κατά το δυνατό, στην προσφορά περασμένων σεμνών προσωπικοτήτων της Τρίπολης που αποτέλεσε σε άλλες εποχές ένα καθοριστικό ενεργό κομμάτι του τοπικού εμπορίου. Θα αναφερθώ στον αείμνηστο πεθερό μου με βάση τα όσα κατά καιρούς μου είχε διηγηθεί, αλλά και με όσα περιστασιακά συνέλεξα. Ο Γεώργιος Καλομπράτσος γεννήθηκε στο χωριό Βρωμοσέλα νυν Θωκνία Μεγαλόπολης το έτος 1912. Ο πατέρας του Παρασκευάς Καλομπράτσος μεγαλοκτηματίας, ήταν παντρεμένος με την Ελένη το γένος Γεωργίου Χασομέρη από το διπλανό χωριό Τσιφλίκι νυν Γεφυράκια. Από το γάμο τους απέκτησαν 4 παιδιά, μια κόρη τη Σοφία και τρία αγόρια, το Γιάννη, το Γιώργο και το Βασίλη. Η μητέρα τους έφυγε πολύ νέα από τη ζωή και τα τέσσερα αδέρφια μείνανε ορφανά σε μικρή ηλικία. Ο πατέρας τους πλέον εξ’ ανάγκης ξαναπαντρεύτηκε, οπότε τα παιδιά απέκτησαν μητριά. Ο πόνος αξεπέραστος από το χαμό της μητέρας τους, και η προσαρμογή δύσκολη των παιδιών με τη μητριά. Ο Γιώργος όταν τελείωσε το Δημοτικό Σχολείο σε ηλικία 12 - 13 χρονών ήρθε στην Τρίπολη και φιλοξενήθηκε από το θείο του Αναστασόπουλο, ο οποίος είχε εμπορικό κατάστημα στην οδό Κωνσταντίνου ΙΒ΄ νυν Εθνικής Αντιστάσεως και 28ης Οκτωβρίου γωνία, πήγαινε σχολείο και ταυτόχρονα εργαζόταν στο ως άνω εμπορικό του θείου του. Έξυπνος και αεικίνητος καθώς ήταν πολύ γρήγορα προσαρμόστηκε στο εμπορικό πνεύμα της αγοράς. Στα μέσα της δεκαετίας του 1930 και με την παρότρυνση του αδελφού του Βασίλη συνεταιρίζεται με το Νίκο Καμπυλαυκά και από κοινού άνοιξαν παντοπωλείο (μπακάλικο) στον δρόμο της Γορτυνίας νυν οδός Εθνομαρτύρων αρ. 14. Διαμόρφωσαν κατά τον καλύτερο τρόπο το κτίριο, στο ισόγειο έκαναν το παντοπωλείο το οποίο εξελίχθη σε κατάστημα γενικού εμπορίου. Πουλούσε όλα τα είδη τροφίμων, όπως δημητριακά, όσπρια, μπαχαρικά, γαλακτοκομικά προϊόντα, τυρί φέτα σε βαρέλι, κεφαλοτύρι, μυτζήθρα κ.α. Όλα τα αλίπαστα, βακαλάο, ρέγκες, σαρδέλες, σκουμπριά, λακέρδα, ξερό χταπόδι, αλλαντικά, λάδι Καλάμων και όλα τα νηστίσιμα, ελιές, τουρσιά, χαλβά ταραμά, φάβα και ότι ζητούσαν οι πελάτες θα το εύρισκαν στο ανωτέρω κατάστημα. Την εποχή εκείνη ήταν όλα γνήσια και παραδοσιακά. Εκτός από τα είδη μπακαλικής, διέθεταν και μεγάλη ποικιλία από πήλινα, όπως γλάστρες, στάμνες, λαγήνια, κουμπαράδες, τσουκάλια και τσουκάλες (νταβάδες), θυμιατά, διακοσμητικά τοίχου και ότι γινόταν από πηλό.

151

Στην περιοχή Τριπόλεως υπήρχαν αρκετά εργαστήρια που παρασκεύαζαν και παρήγαγαν πήλινα αντικείμενα, από όπου προμηθευόταν για το ανωτέρω κατάστημα, όταν στην Τρίπολη σταμάτησαν να παρασκευάζουν πήλινα, η προμήθεια γινόταν από την περιοχή της Καλαμάτας. Το κατάστημα πουλούσε και ότι κατασκευαζόταν από ψαθί, όπως ψάθινα καπέλα, ψάθινα ζεμπίλια και ψαθί σε δέματα για όλες τις χρήσεις, πουλούσε και ότι κατασκευαζόταν από καλάμια, όπως καλάθια, κοφίνες, κ.α. Ήταν παντοπωλείο με όλη τη σημασία της λέξης, δηλαδή πουλούσε τα πάντα, από λάμπες φωτισμού, μέχρι γκαζιέρες και κάθε σύνεργο και συσκευή που είχε σχέση με το φωτισμό και τη θέρμανση. Πουλούσε από χαρτί πολυτελείας μέχρι χασαπόχαρτο. Όταν κυκλοφόρησαν τα συνθετικά προϊόντα, το πλαστικό και το νάιλον, ήταν από τα πρώτα καταστήματα στην Τρίπολη που το εμπορεύτηκε. Ο Γ. Καλομπράτσος ήταν δραστήριος και καινοτόμος. Αγαπούσε τη δουλειά του και ήταν αυστηρά προσεκτικός και τίμιος, ποτέ δε διανοήθηκε να μπει στο πνεύμα της νοθείας και της απάτης. Είχε ήθος και ανθρωπιά, πάντα με τον τρόπο του βοηθούσε φτωχούς και ανήμπορους. Φιλοξένησε και περιποιήθηκε πολλούς συγγενείς και φίλους του στο μικρό εργένικο νοικοκυριό του που ήταν πάνω από το μαγαζί. Στα χρόνια της κατοχής βοήθησε πολλούς πεινασμένους και προστάτευσε αντίστοιχους, ταλαίπωρους και κατατρεγμένους. Το αντιστασιακό του φρόνημα αλλά και το αίσθημα της ελευθερίας και της ελεύθερης έκφρασης το εκδήλωσε συνειδητά και εμπράκτως εκείνα τα χρόνια. Αυτήν την προσφορά του την πλήρωσε με το να οδηγηθεί στις φυλακές Ναυπλίου, όπου έμεινε έγκλειστος για μεγάλο χρονικό διάστημα. Ήταν ευαίσθητος, συναισθηματικός, καλοσυνάτος και ποτέ δεν αισχροκερδούσε. Σε κάθε περίπτωση επέστρεφε τα ρέστα μέχρι τελευταίας πεντάρας και έλεγε στον πελάτη με ευθύτητα τη φράση: «Αδελφέ αυτά δε μου ανήκουν». Ως γνωστόν, τότε κυκλοφορούσαν πεντάρες, δεκάρες, εικοσάρες και πενηνταράκια. Ο πελάτης έλεγε, παρακαλώ δεν πειράζει κρατησέτα κύριε Γιώργο. Τότε ξανά επανερχόταν με την επιτακτική φράση: «Αδελφέ μου αυτά είναι δικά σου είναι της φτώχειας σου..». Ποτέ δε βλασφημούσε και δεν έβριζε συνάνθρωπό του. Η φράση που έβγαινε καθημερινά από τα χείλη του και σε αδιάκοπες φορές, ήταν: «Άει στην ευχή του Θεού Αδελφέ». Γι’ αυτήν τη χαρακτηριστική συμπεριφορά και αντιμετώπιση του εκάστοτε πελάτη, τον αποκαλούσαν συ-

νειδητά, όσοι τον ήξεραν, ως «Τον εν Χριστό Αδελφό». Στο τέλος της δεκαετίας του 1940 αποχώρισε από την επιχείρηση ο συνεταίρος του Ν. Καμπυλαυκάς και ο Γ. Καλομπράτσος έμεινε μόνος του. Μεγάλη εμπειρία στο εμπόριο είχε, αποφασιστικός ήταν και το κατάστημα συνέχισε να λειτουργεί δυναμικά και με εξίσου καλές συνθήκες. Το Νοέμβριο του 1949 παντρεύτηκε με την Παναγιώτα (Μπέμπη) Σωτηρίου Ρέβελα της κυρά Ρηνιώς κόρη, από το γάμο τους απέκτησαν μια κόρη, την Αικατερίνη, τη σπούδασαν και έγινε καθηγήτρια των Μαθηματικών με την οποία έχουμε παντρευτεί, αποκτήσαμε δυο παιδιά, μια κόρη την Παναγιώτα, Χημικό Μηχανικό του ΕΜΠ και τον Κωνσταντίνο, Γιατρό. Ο Γ. Καλομπράτσος πήρε σύνταξη το έτος 1979, το κατάστημα συνέχισε να λειτουργεί στο όνομα της συζύγου του μέχρι το 1990 οπότε και η κυρά Παναγιώτα συνταξιοδοτήθηκε. Στις 23/12/1993, έφυγε από το μάταιο αυτό κόσμο, αφήνοντας πίσω του την ανήμπορη γυναίκα του Παναγιώτα, την οποία επιμελώς φρόντισε η κόρη της, πέθανε την 10/5/2008 σε μεγάλη ηλικία. Ως ουσιαστική κληρονομιά, άφησε τα καλοδιατηρημένα τεφτέρια του που είναι γραμμένα τα «βερεσέ» του μαγαζιού, σε αμέτρητες σελίδες. Τα εγγόνια του τα ξεφυλλίζουν κάπου-κάπου και αποτυπώνουν στη συνείδησή τους, την καλοσύνη και την ανθρωπιά του παππού τους, τον ενθυμούνται να τους διηγείται διάφορες προσωπικές και επαγγελματικές περιπέτειες. Πολλές ατομικές επιτυχίες αλλά και απροσδόκητες αποτυχίες. Θυμούνται τις στιγμές που αναφερόταν στα περασμένα και τους υπενθύμιζε συμπεριφορές, τους επισήμαινε τις δυσκολίες της ζωής, θυμούνται που τους δίδασκε την ηθική, την τιμιότητα και τη δικαιοσύνη. Ακόμη και σήμερα, συχνά διαλαλούν συναισθηματικά την αρχοντιά του και την ανεξίτηλη εικόνα του. Αισθάνονται υπερήφανα, όταν ακούνε ανθρώπους να τους διηγούνται το κάθε τι, γι’ αυτόν και τη γιαγιά τους. Αναπτερώνονται ηθικά, όταν ακούνε υπερήλικες πλέον να τον χαρακτηρίζουν Έντιμο και Άγιο άνθρωπο. Πραγματικά, υπήρξε φιλότιμος, αφιλοκερδής, ενάρετος, φιλόπονος, φιλάνθρωπος. Ήταν πράος, άνθρωπος του Θεού και της άδολης αγάπης. Αμφότεροι ήσαν ευτυχισμένο ζευγάρι και υποδειγματικοί γονείς. Ήταν ο μεν, πρότυπο καλού παππού και η δε, αρχόντισσα γιαγιά. Κατά κοινή ομολογία και οι δύο τους ήταν παραδειγματικοί άνθρωποι. Ήταν και οι δυο μαζί εξαιρετικοί στο επάγγελμα του μπακάλη και του επιχειρηματία. Ήταν μέλη μιας αρχοντοπλασμένης οικογένειας γεμάτη από θύμησες και αναμνήσεις.

152

Π εριΛήΠτικ α α ΠοςΠα ςματα αΠο ο β ιβΛιο ‘‘ή ι ς τορια τής ζ ωής μ ου ’’ του γεωργιου ε υαγ. κ ανταρου Ο Γ. Κάνταρος στο βιβλίο του αναφέρει. Ο πατέρας μας Ευάγγελος Ηλ. Κάνταρος από το Καπαρέλι νυν Μανθυρέα Μαντινείας, αρχές του εικοστού αιώνα παντρεύτηκε με τη Βασιλική το γένος Αδαμόπουλου από Κερασίτσα Τεγέας. Από το γάμο τους απέκτησαν δέκα παιδιά, τα τρία από τα δέκα παιδιά φύγανε από τη ζωή σε πολύ μικρή ηλικία. Μείναμε τα εφτά, έξι αγόρια και ένα κορίτσι, ο Ηλίας, ο Κωνσταντίνος, ο Ανδρέας, ο Αντώνης, ο Γιώργος, η Μαρία και ο Νίκος. Τα έξι από τα επτά αδέρφια παντρεύτηκαν και δημιούργησαν ο καθένας την οικογένειά του, εκτός από τον Κωνσταντίνο ο οποίος επέλεξε το μοναχικό βίο και σε νεαρή ηλικία έγινε καλόγερος στο Άγιο Όρος, υπηρέτησε το μοναχισμό για περίπου 75 χρόνια, έφυγε από τη ζωή το έτος 2005 σε βαθιά γεράματα. Μεγαλύτερος ήταν ο Ηλίας ο οποίος έμεινε στο πατρικό μας σπίτι μαζί με τους γονείς μας μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1950 που οι γονείς μας έφυγαν από τη ζωή. Τέταρτος ήταν ο Αντώνης. Ο αδερφός μου Αντώνης σε πολύ μικρή ηλικία έπιασε δουλειά σε παντοπωλείο στο Γύθειο, στο Γύθειο εργάστηκε περίπου δύο χρόνια. Παρ’ ότι πέρναγε πολύ καλά, το Γύθειο ήταν απόμακρο και πολύ δύσκολη η επικοινωνία με το χωριό μας, με παρέμβαση των γονιών μας ήρθε στην Τρίπολη και πάλι έπιασε δουλειά στο παντοπωλείο του Ν. Κέκκου. Ο Ν. Κέκκος έκλεισε το παντοπωλείο και έπιασε δουλειά στο παντοπωλείο του Δ. Καρλή. Ο Αντώνης και από τα τρία καταστήματα που πέρασε ως εργαζόμενος άφησε τις καλύτερες εντυπώσεις, ήταν εύστροφος, εργατικότατος, ειλικρινής, πολύ φιλότιμος, πολύ λεβέντης και κοινωνικότατος. Όλα του αυτά τα προτερήματα στο επάγγελμα που εργαζότανε έγιναν γνωστά και ιδιαιτέρως η τιμιότητα που τον διέκρινε. Αν και πολύ νέος το έτος 1933 στην οδό Γρηγορίου Ε’ και Χατζηχρήστου γωνία υπήρχε το κατάστημα τροφίμων του Νικολάου Κουβερτάρη. Ο Ν. Κουβερτάρης μεγαλονοικοκύρης και αριστοκράτης για την εποχή του, ζητούσε ένα νέο παιδί να τον κάνει συνεταίρο στην επιχείρηση του, το παιδί που βρήκε ήταν ο αδερφός μου Αντώνης. Ο Αντώνης με τη δραστηριότητα του και την καλοσύνη του, πολύ γρήγορα απέκτησε μεγάλο κύρος, απέκτησε την εμπιστοσύνη του συνεταίρου του και της πελατείας του καταστήματος που καθημερινά αυξανότανε. Ο συνεταίρος του Ν. Κουβερτάρης του παραχώρησε σχεδόν όλες τις αρμοδιότητες και ευθύνες της επιχείρησης πάντα υπό το άγρυπνο μάτι του που τον παρακολουθούσε. Ήρθε η σειρά μου να αναφερθώ και για τον εαυτό μου, εγώ ο Γεώργιος πέμπτος στη σειρά από τα εφτά αδέρφια, όταν ο αδερφός μου Αντώνης έγινε συνεταίρος σε ένα από τα καλά καταστήματα τροφίμων στην Τρίπολη πήγαινα στο γυμνάσιο Τεγέας. Όταν τελείωσε το σχολικό έτος, τέλος Ιουνίου του 1934 παρόλα που ήμουν πολύ καλός μαθητής διέκοψα το γυμνάσιο και σε ηλικία 14 χρονών έπιασα δουλειά στο συνεταιρικό παντοπωλείο του αδερφού μου ως υπάλληλος με εκατό δραχμές μισθό το μήνα. Από το 1934 έως το 1940 που κηρύχθηκε ο πόλεμος η δουλειά στο

153

μαγαζί είχε πολλαπλασιαστεί. Ο Αντώνης είχε εξελιχθεί ένας από τους καλύτερους εμπόρους της αγοράς στην Τρίπολη, εγώ είχα πάρει τον αέρα της δουλειάς και ακολουθούσα κατά γράμμα τα βήματα του Αντώνη. Ωράριο δεν υπήρχε ξημερώναμε και βραδιάζαμε μέσα στο παντοπωλείο, εργαζόμασταν ακόμα και τις Κυριακές, έτσι πετύχαμε να φτιάξουμε ένα κατάστημα στο είδος του από τα καλύτερα στην αγορά για την εποχή του. Για κατοικία είχαμε νοικιάσει δύο δωμάτια ισόγεια στο πίσω μέρος του ιδίου κτιρίου που λειτουργούσε και το παντοπωλείο, μέναμε και τα τρία αδέρφια μαζί, ο Ανδρέας, ο Αντώνης κι’ εγώ. Ο Ανδρέας εργαζότανε σε ραφείο, ο Αντώνης κι’ εγώ μαζί στο κατάστημα. Όπως προ’ αναφέρω είχαμε και συνέταιρο, αυτό δε μας εμπόδιζε να προσφέρουμε και να δουλεύουμε τουλάχιστον 15 ώρες την ημέρα, το πείσμα μας, η δύναμή μας και η διάθεση που είχαμε για δουλειά μας έφερε τα επιθυμητά αποτελέσματα. Τον Οκτώβρη του 1940 κηρύχτηκε ο πόλεμος και έγινε γενική επιστράτευση, τα τρία αδέλφια ο Ανδρέας, ο Αντώνης κι’ εγώ ο Γεώργιος, επιστρατευτήκαμε και ο καθένας από εμάς εστάλη σε διαφορετικές μονάδες και σε διαφορετικές υπηρεσίες, το κατάστημα παρέμεινε ανοικτό υπό τη διεύθυνση του συνεταίρου μας Νικολάου Κουβερτάρη και ενός υπαλλήλου. Ο Ανδρέας και ο Αντώνης έφτασαν στο αλβανικό μέτωπο, εγώ παρέμεινα στο κέντρο Τριπόλεως, το αποτέλεσμα της Αλβανοϊταλικής σύρραξης εναντίον της Ελλάδας είναι γνωστό. Όταν επανήλθαμε στην Τρίπολη και στις δουλειές μας όλα είχαν καταρρεύσει, το κατάστημά μας υποχρεωτικά παρέμενε ανοιχτό, αλλά χωρίς εμπόρευμα και υπό συνεχή παρακολούθηση. Ακολούθησε η κατοχή, φτώχεια, πείνα και πλιάτσικο, ο καθένας φρόντιζε μόνο για τον εαυτό του, ο σωθείς σωθείτω, αυτό το κακό συνεχίστηκε μέχρι την απελευθέρωση από τους Γερμανούς, τον Οκτώβρη του 1944. Αμέσως μετά την κατοχή εμείς οι αδελφοί Κάνταρου αναλάβαμε την αποκλειστική διαχείριση του καταστήματος και ξεκινήσαμε πάλι από την αρχή, με μεγάλη πείρα, με πολλή ωριμότητα και διάθεση για δουλειά, καταφέραμε να επαναφέρουμε και να πολλαπλασιάσουμε την πελατεία μας και τις δουλειές μας γύρω από το εμπόριο. Αρχές της δεκαετίας του 1940 ήρθε στην Τρίπολη και ο μικρότερος αδερφός μας ο Νίκος, πήγαινε στο γυμνάσιο και τις ελεύθερες ώρες εργαζότανε στο μαγαζί. Οι δουλειές μας πήγαιναν πολύ καλά, με το παντοπωλείο και το εμπόριο τροφίμων. Στα μέσα της δεκαετίας του 1940 μπήκε και ο Ανδρέας στην επιχείρηση. Ασχοληθήκαμε και τα τέσσερα αδέρφια με το εμπόριο και ο καθένας προσέφερε αυτό που έπρεπε και ότι μπορούσε. Ιθύνων νους και ομπρέλα στις επιχειρήσεις ήταν ο Αντώνης. Το έτος 1947 ανοίξαμε το δεύτερο κατάστημα τροφίμων στην οδό Μαντινείας νυν Τάσου Σεχιώτη αρ. 18 Το καινούριο κατάστημα χωρίς καμία υπερβολή, πολύ γρήγορα εξελίχθηκε το πρώτο παντοπωλείο στην αγορά της Τρίπολης. Η πελατεία μεγάλη, οι δουλειές πολλές, οι προμήθειες εμπορευμάτων και για τα δυο καταστήματα αρκετές και στο μόνο που χωλαίναμε ήταν η ποιότητα των γαλακτοκομικών προϊόντων. Λόγω της δουλειάς μας αποφασίσαμε να κάνουμε τυροκομείο σε διάφορα χωριά και τοποθεσίες που μπορούσε να συγκεντρωθεί γάλα, όπως Νεστάνη, Μηλιά, Σάγγα, Αχλαδόκαμπο, Ι.Μ. Βαρσών κ.α. Το έτος 1947 ο Ανδρέας παντρεύτηκε με τη Μήνα το γένος Παραβάντη από τον Αχλαδόκαμπο.

Ανδρεάς Ευαγγέλου Κανταρος. 1915 - 1989. Τρίτος κατά σειρά από τα αδέρφια.

Αντώνης Ευαγ. Κανταρος. 1918 - 1972.

Νικόλαος Ευαγ. Κανταρος.

154

Αρκαδική Βιομηχανία Γάλακτος Αδελφών Ευ. Κάνταρου.

Το έτος 1949 ο Αντώνης παντρεύτηκε με την Κική το γένος Κοκκινιώτη από την Αθήνα. Ο πεθερός του Αντώνη είχε κατάστημα τροφίμων στην Αθήνα. Ο Αντώνης το 1951 αποχώρησε από την Τρίπολη και εγκαταστάθηκε στην Αθήνα. Μαζί με έμπορο των Αθηνών ονόματι Βένης στο εμπορικό κέντρο της Αθήνας στην οδό Αγ. Δημητρίου, δημιούργησαν βιοτεχνία μαγειρικού λίπους. Όταν εγκαταστάθηκε στην Αθήνα μετά από δύο χρόνια απεβίωσε ο πεθερός του, ο Αντώνης ανέλαβε την επιχείρηση του που λειτουργούσε στην οδό Αλικαρνασσού. Ο Αντώνης έφυγε από τη ζωή νέος σε ηλικία 55 χρονών από ατύχημα. Εγώ ο Γιώργος παντρεύτηκα το έτος 1953 με τη Μαρία το γένος Γιόκαρη από το Στάδιο Τεγέας. Ο Νίκος παντρεύτηκε με την Κατίνα το γένος Φανού από την Τρίπολη. Στα μέσα της δεκαετίας του 1950 σε ιδιόκτητο οικόπεδο στη συνοικία Μπασιάκου στην Τρίπολη ιδρύσαμε πρότυπο τυροκομείο. Το εξοπλίσαμε με τελευταίου τύπου ηλεκτροκίνητα μηχανήματα, με ατμοκάζανα Ιταλικά και όλα τα χρειαζούμενα βοηθητικά εργαλεία, λειτούργησε μέχρι το τέλος της δεκαετίας του 1980. Τα τυριά που παρήγαγε ήταν παραδοσιακά, όπως τυρί φέτα, κεφαλοτύρι, γραβιέρα, κεφαλογραβιέρα, γιαούρτι, βούτυρο νωπό, βούτυρο γάλακτος και τα υποπροϊόντα μυτζήθρα και μανουρομυτζήθρα Το έτος 1978 ο αδερφός μου Ανδρέας κι’ εγώ μετά από 50 χρόνια δουλειάς και προσφοράς στην αγορά της Τρίπολης βγήκαμε στη σύνταξη. Το παντοπωλείο στην οδό Γρηγορίου Ε΄ 8 το έτος 1974 όταν ο ανιψιός μας Βαγγέλης Ηλ, Κάνταρος, γύρισε από στρατιώτης ανέλαβε τη διαχείριση του καταστήματος μαζί με την οικογένειά του. Το ανωτέρω κατάστημα μετά από περίπου 70 χρόνια λειτουργίας, τη δεκαετία του 1990 υπό καλές συνθήκες και πάντα με την επωνυμία Κάνταρος ήρθε η ώρα να σταματήσει τη λειτουργία του.

αναΦορα ςτο ΠαντοΠωΛειο τής οδου μαντινειας

Το πρώτο παντοπωλείο των Κανταραίων στην οδό Γρηγορίου Ε΄ Αρ. 8. Στη φωτογραφία οι αδελφοί Ηλίας & Γεώργιος Κανταρος το 1976.

Μετά την αποχώρηση του αδελφού μου Ανδρέα και τη δική μου, στο παντοπωλείο της οδού Μαντινείας έμεινε ο αδερφός μας Νίκος μαζί με τον ανιψιό μας Βαγγέλη και το Γιάννη Γιαννούκο, ο οποίος εργαζόταν ως υπάλληλος στο κατάστημα. Ο αδερφός μας Νίκος συνεργάστηκε με το Βαγγέλη και το Γιάννη μέχρι που και αυτός πήρε τη σύντηξή του. Το κατάστημα συνεχίζει να λειτουργεί και σήμερα το 2008 υπό τη διεύθυνση του ανιψιού μας Βαγγέλη Κάνταρου και Γιάννη Γιαννούκου. Εύχομαι μέσα από τα βάθη της καρδιάς μου το κατάστημα να συνεχίσει να λειτουργεί για πολλά χρόνια ακόμη και να τελειώσει με την αλώβητη φίρμα των Κανταραίων που ξεκίνησε. Με αγάπη για όλους Γεώργιος Ε. Κάνταρος

155

α Φήγήςή ε υαγγε Λου ή. κ ανταρου Ο Βαγγέλης Κάνταρος αφηγείται. Γεννήθηκα στο χωριό Καπαρέλι νυν Μανθυρέα. Το έτος 1958 σε μικρή ηλικία ήρθα στην Τρίπολη και έπιασα δουλειά στα παντοπωλεία των Αδελφών Κάνταρου οι οποίοι ήταν αδέρφια του πατέρα μου Ηλία Κάνταρου. Αρχές της δεκαετίας του 1960 ο πατέρας μου Ηλίας και η μητέρα μου Κωνσταντίνα εγκατασταθήκανε στην Τρίπολη και εργάστηκαν στη βιοτεχνία γάλακτος που λειτουργούσανε τα αδέρφια του πατέρα μου, οι Κανταραίοι. Μετά από περίπου 15 χρόνια εργασία και στα δυο παντοπωλεία των Κανταραίων, ανέλαβα τη διαχείριση του παντοπωλείου που ήταν στην οδό Γρηγορίου Ε΄ αρ. 8. κοντά στην πλατεία Κολοκοτρώνη και πάντα δίπλα είχα την οικογένειά μου. Το ανωτέρω κατάστημα λειτούργησε μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1990, μετά από περίπου 70 χρόνια λειτουργίας σταμάτησε οριστικά να λειτουργεί. Το έτος 1978 όταν πλέον οι Αφοί Ανδρέας και Γιώργος Κάνταρος αποσύρθηκαν από την επαγγελματική τους δραστηριότητα λόγω συνταξιοδότησης, το κεντρικό παντοπωλείο επί της οδού Μαντινείας νυν Τάσου Σεχιώτη αρ. 20 το αναλάβαμε οι Νίκος Κάνταρος, Βαγγέλης Κάνταρος και Γιάννης Γιαννούκος. Ο Νίκος Κάνταρος τη δεκαετία του 1990 αποσύρθηκε από την επιχείρηση διότι πήρε σύνταξη. Το παντοπωλείο συνεχίζει να λειτουργεί μέχρι και σήμερα το 2008 υπό τη διεύθυνση του Βαγγέλη Κάνταρου και του Γιάννη Γιαννούκου.

Παντοπωλείο των Κανταραίων στην οδό Μαντινείας. Σήμερα το 2008 λειτουργεί υπό τη διεύθυνση Των Ευαγ. Κάνταρου & του Ιωαν. Γιαννούκου.

Ευάγγελος Ηλ. Κάνταρος και Ιωάννης Χρ. Γιαννούκος εντός του καταστήματος. Φωτογραφία 1978.

156

α Φήγήςή γεωργιου α θ . κ αρναβε ζου

Αθανάσιος Δημ. Καρναβέζος. 1880 - 1948.

Ιωάννης Αθ. Καρναβέζος. 1912 - 1961.

Ο πατέρας μου Αθανάσιος Δημητρίου Καρναβέζος γεννήθηκε στην Τρίπολη το έτος 1880, σε πολύ μικρή ηλικία έπιασε δουλειά στην Αθήνα σε παντοπωλείο (μπακάλικο) στην περιοχή Πλάκα των Αθηνών. Ο Αθανάσιος Καρναβέζος σε ηλικία 17 χρονών μετανάστευσε στην Αμερική, μετά από λίγα χρόνια στην Αμερική ασχολήθηκε με το εμπόριο οπωρολαχανικών. Μετά από διαμονή περίπου 10 χρόνια στην Αμερική μαζί και με άλλους Έλληνες επέστρεψε στην Ελλάδα για να προσφέρει τον εαυτό του στις υπηρεσίες της Πατρίδος που είχε ανάγκη, με την έναρξη του πρώτου παγκοσμίου πολέμου. Αφού υπηρέτησε όσο χρειάστηκε υπέρ της Πατρίδος, όταν απολύθηκε, με τις οικονομίες που είχε φέρει από την Αμερική, στην πλατεία Κολοκοτρώνη άνοιξε κατάστημα τροφίμων και γενικού εμπορίου χονδρικής πώλησης. Με τα γεγονότα που διαδραματίστηκαν τα έτη 1909 -1912 και με την οικονομική κατάρρευση ο Αθανάσιος Καρναβέζος όπως και άλλοι έμποροι, οικονομικά κατεστράφησαν, έτσι υποχρεώθηκε το έτος 1911 να μεταφέρει την επιχείρησή του στο ιδιόκτητο κτίριο επί της οδού Αγ. Βαρβάρας αρ. 67 όπου και σήμερα το 2008 εγώ ο μικρότερος από τα αδέλφια Γεώργιος κατοικώ. Το 1910 ο Αθ. Καρναβέζος παντρεύτηκε με την Αικατερίνη το γένος Ιωάννη Γωματόπουλου, από το γάμο τους απέκτησαν οκτώ παιδιά τρία κορίτσια την Ευλαμπία, τη Ματίνα και τη Βασιλική και πέντε αγόρια, τον Ιωάννη, τον Αντώνη, το Δημήτρη, τον Παναγιώτη και το Γιώργο. Η Ευλαμπία έφυγε από τη ζωή σε μικρή ηλικία, η Ματίνα και η Βασιλική, μεγάλωσαν και μορφωθήκανε, παντρεύτηκαν και δημιουργήσανε δικές τους οικογένειες. Τα πέντε αγόρια τελείωσαν το γυμνάσιο, ο Αντώνης σπούδασε και έγινε εκπαιδευτικός, ο Δημήτρης διορίστηκε στον Ο.Τ.Ε. Ο Παναγιώτης μετανάστευσε στην Αμερική, ο Ιωάννης ήταν ο μεγαλύτερος από τα αγόρια και έμεινε στην οικογενειακή μας επιχείρηση. Ο Γιάννης από πολύ μικρός όταν ακόμη πήγαινε στο δημοτικό σχολείο και στη συνέχεια στο σχολαρχείο, ήταν πάντα δίπλα στον πατέρα μας διότι οι υποχρεώσεις της οικογένειας ήταν πολλές και μεγάλες. Ασχολήθηκε με τα κοινά του Δήμου Τριπόλεως, τη δεκαετία του 1950 εξελέγη επανειλημμένως δημοτικός σύμβουλος. Και αρκετές φορές είχε εκλεγεί εκπρόσωπος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Εμπόρων. Είχε και άλλες δραστηριότητες σε διάφορες επιτροπές κ.α. Απεβίωσε το έτος 1961 σε ηλικία 50 χρονών. Τα βήματα του αδερφού μου Ιωάννη ακολούθησα κι εγώ, που ήμουν ο μικρότερος της οικογένειας. Από πολύ μικρός έκανα όλα τα θελήματα του παντοπωλείου και όλες τις αγγαρείες της οικογένειας. Το έτος 1948 ότι είχα τελειώσει το γυμνάσιο, ο πατέρας μας απεβίωσε σε ηλικία 69 χρονών και υποχρεωτικά έπρεπε να μείνω στο κατάστημά μας. Στρατεύτηκα το 1951 και υπηρέτησα ως έφεδρος ανθυπολοχαγός, όταν απολύθηκα ανέλαβα τη διαχείριση του καταστήματος. Το 1962 παντρεύτηκα με την Καλλιόπη το γένος Χρήστου Καρα-

157

Παντοπωλείο Γεωργίου Αθ. Καρναβέζου. Στη μέση της εικόνας ο Γεώργιος Καρναβέζος, με πελάτες και φίλους.

λή και αποκτήσαμε πέντε παιδιά, δυο κορίτσια και τρία αγόρια. Το κατάστημα λειτούργησε μέχρι το 2000, από τα πέντε παιδιά μας δεν έμεινε κανένα να συνεχίσει την οικογενειακή παράδοση του παντοπώλη και τα πέντε σπουδάσανε και το καθένα έχει δημιουργήσει τη δική του κατάσταση. Έτσι μετά από 90 χρόνια, έκλεισε ο κύκλος της οικογενειακής επιχείρησης στα είδη τροφίμων του Αθανασίου Καρναβέζου. Μετά τη συνταξιοδότησή μου, με τη σύζυγο κ. Καλλιόπη είμαστε δίπλα στα παιδιά μας και στα εγγόνια μας. Δόξα το Θεό όλα καλά πήγανε μέχρι σήμερα. Εύχομαι Υγεία και Αγάπη στα Παιδιά μου και Στα Εγγόνια μου. Με Εκτίμηση Καρναβέζος Γεώργιος

Γεώργιος Αθ. Καρναβέζος. Παντοπώλης.

158

Α φήγηση Γεωργίου Χ ρήσ του Κ λήρου

Γεώργιος Χ. Κλήρος. Παντοπώλης.

Αγαπητοί μου γεννήθηκα στο χωριό Θάνα Τριπόλεως το έτος 1920, γονείς μου ήταν ο Χρήστος Παναγιωτόπουλος ή Κλήρος και μητέρα μου η Σοφία το γένος Παπαδοπούλου, αγρότες. Τελείωσα το δημοτικό σχολείο στο χωριό που γεννήθηκα, το επώνυμό μας ήταν Παναγιωτόπουλος και το Κλήρος ήταν παρατσούκλι, μερικά μέλη της οικογένειας κρατήσαμε το παρατσούκλι, Κλήρος. Οι συνθήκες το πώς μεγαλώσαμε και πώς τελειώσαμε το δημοτικό σχολείο ήταν πολύ δύσκολες, στο σχολείο πηγαίναμε τις πιο πολλές φορές ξυπόλυτοι χειμώνα καλοκαίρι, το χειμώνα κάθε παιδί για να ζεσταθεί στο σχολείο υποχρεωτικά έπρεπε να πάει από το σπίτι του ένα μεγάλο ξύλο για τη σόμπα, αν δεν πηγαίναμε ο δάσκαλος μας έδιωχνε για να πάμε να φέρουμε το ξύλο. Όσο για βιβλία, τετράδια, μολύβια πένες και καλαμάρια ας μην το αναφέρουμε, το μονό που σχεδόν όλα τα παιδιά είχαμε ήταν μια πλάκα με το κοντύλι και ο πίνακας στο σχολείο που με το σφουγγάρι ότι γράφαμε τα διαβάζαμε και τα σβήναμε, αυτό ήταν η μάθηση σχεδόν για όλα τα παιδιά στα χωριά. Όταν σχολάγαμε γυρίζαμε στο σπίτι και το μόνο που μας περίμενε ήταν ένα κομμάτι ψωμί και κατευθείαν πηγαίναμε να βοσκήσουμε τις γίδες ή τα γαϊδουρομούλαρα. Οι οικογένειά μου ήταν πολυμελής είμαστε 7 παιδιά, 4 κορίτσια και 3 αγόρια, ήμουν ο 4ος κατά σειρά. Πρώτος ήταν ο Σταύρος, 2η η Άννα, 3η η Θεοδώρα, 4ος ήμουν εγώ, 5η η Αγγελική, 6η η Δήμητρα, και 7ος ο Γιάννης. Ο Σταύρος έφυγε από τη ζωή το 1943 σε ηλικία 33 ετών. Η Άννα παντρεύτηκε στο Χρυσοβίτσι τον Παναγιώτη Μητρόπουλο. Η Θεοδώρα παντρεύτηκε στο Θάνα τον Αντώνη Νικητόπουλο. Η Αγγελική μετανάστευσε στην Αμερική, παντρεύτηκε και έμεινε εκεί. Η Δήμητρα παντρεύτηκε στην Τρίπολη το Νίκο Μαρκόπουλο. Και τελευταίος ο Γιάννης έχει εγκατασταθεί στην Αμερική. Η ζωή στο χωριό δύσκολη, τα στόματα που έπρεπε να χορτάσουν ψωμί πολλά και ήταν ανάγκη να αραιώσουμε, για να αραιώσουμε έπρεπε το κάθε παιδί να μπορέσει μόνο του να βρει κομμάτι ψωμί. Πριν από περίπου 75 χρόνια μέσα από αντίξοες συνθήκες σε ηλικία 13 χρονών με ενέργεια κοντινού μας συγγενή βρέθηκα στην Αθήνα, έπιασα δουλειά σε κατάστημα τροφίμων, οινοπαντοπωλείο, μανάβικο και χασάπικο, πωλούσε τα πάντα. Το κατάστημα ήταν στην πλατεία Μητροπόλεως οδός Πανδρόσου 7 και ανήκε στον τότε έμπορο Κων/νο Κέζο καταγωγή από Χρυσοβίτσι Αρκαδίας, ήταν συγγενής του γαμπρού μου από αδερφή. Στο ίδιο κατάστημα εργάστηκα 3 χρόνια και για την ιστορία, κάθε βράδυ φεύγαμε από το κατάστημα με τα πόδια και φτάναμε στο νέο Κόσμο που μέναμε, διαδρομή πάνω από μισή ώρα, μέναμε σε μια καλύβα και κάθε βράδυ ότι έμενε για πέταμα από το μανάβικο τα πηγαίναμε με το ζεμπίλι στον ιδιοκτήτη της καλύβας που είχε γίδια. Από το εργοστάσιο του ΦΙΞ που ήταν εκτός Αθηνών και πάνω, σπίτια δεν υπήρχαν, αυτή ήταν η Αθήνα αρχές της δεκαετίας του 1930. Όταν έφυγα από το παντοπωλείο του Κέζου έπιασα δουλειά σε άλλο παντοπωλείο στο Κολωνάκι, ήταν από τα καλύτερα για την εποχή του, σε αυτό εργάστηκα μέχρι την κατοχή. Όταν άρχισε η κατοχή 1941- 1944 επέστρεψα στην Τρίπολη και στο χωριό μου. Για να επιβιώσω την εποχή εκείνη έπρεπε κάτι να κάνω, ασχολήθηκα με το

159

εμπόριο του ποδαριού έγινα μεταπράτης ή μαυραγορίτης. Ήταν κατοχή, νόμιμο εμπόριο δε γινόταν, όλα γίνονταν κάτω από το βόλεμα της παρανομίας και της εκμετάλλευσης, γι’ αυτό και ονομάστηκε μαύρη αγορά. Οι δουλειές που έκανα ήταν πολλές και είχα πάντα κάποιους δικούς μου ανθρώπους για συνεργάτες, τα είδη που εμπορευόμαστε ήταν από την παραγωγή του χωριού μου και της γύρω περιοχής, όπως πατάτες, κουκιά, σκόρδα, κ.α. Τα προϊόντα αυτά τα πηγαίναμε σε άλλους νομούς, σε περιοχές που παρήγαγαν λάδι, ελιές, σταφίδα, σύκα και λεμονοπορτόκαλα. Οι περιοχές αυτές ήταν η Μεσσηνία, η Λακωνία, η Αργολίδα, η Κορινθία, καμιά φορά και προς τη Γορτυνία. Η συνεργασία γινόταν με ανταλλαγή προϊόντων, είδος με είδος. Οι διαδρομές αυτές κράταγαν αρκετά μερόνυχτα και πηγαινοερχόμαστε με τα πόδια, τα προϊόντα πάντα φορτωμένα σε ζώα, ο κίνδυνος μεγάλος από πολλές μεριές, διότι όπως σας αναφέρω ήταν κατοχή, τα μπλόκα των Ιταλών και των Γερμανών καθημερινά και συχνά, αυτό κράτησε πάνω από τρία χρόνια. Ήμουν της κλάσεως 1941, παρουσιάστηκα στη σχολή χωροφυλακής για να υπηρετήσω τη θητεία μου. Τότε έγινε η επίθεση των Γερμανών και μια ομάδα από δέκα παιδιά εγκαταλείψαμε τη χωροφυλακή, ο καθένας με ότι μπόρεσε έφτασε στο χωριό του, όπως προαναφέρω εγώ εγκαταστάθηκα στο χωριό μου και στην Τρίπολη όπου και έκανα εμπόριο του ποδαριού. Το 1941 δεν ολοκλήρωσα τη θητεία μου, από το 1946 μέχρι το 1949 λόγω του εμφυλίου υπηρετούσα στρατιώτης. Όταν απολύθηκα το 1949 συνεργάστηκα με τον Κων/νο Γκόνη ή Λαλάκο. Το πρώτο εμπόριο που κάναμε ήταν να φτάσουμε στην Αλεξανδρούπολη και να αγοράσουμε παράνομα καφέ ωμό, κόκκους, λόγω του ότι ο καφές δεν κυκλοφορούσε στο ελεύθερο εμπόριο διότι ελεγχόταν από το υπουργείο εμπορίου όπως και άλλά είδη, η μεταφορά του απαγορευότανε, για να το μεταφέρουμε αγοράσαμε αρκετό αραποσίτι, το αραποσίτι το βάλαμε μέσα σε μεγάλα τσουβάλια και μέσα στο αραποσίτι μπήκαν και τα πιο μικρά τσουβάλια με τον καφέ, έτσι έφτασε ο καφές στην Τρίπολη ως αραποσίτι. Συνέχισα το εμπόριο με όσπρια και δημητριακά μέχρι το 1952 που συνεταιρίστηκα με τον αείμνηστο Χρήστο Καλογερόπουλο και ανοίξαμε ένα πολύ καλό κατάστημα τροφίμων, παντοπωλείο, στην οδό Ουάσιγκτον αρ, 80, ταυτόχρονα λειτουργήσαμε και τυροκομείο σε διάφορα χωριά, στη Σηλίμνα, στο Θάνα, στο

Ο Γεώργιος Χ. Κλήρος Στο Εξωκκλήσι Αγίου Νικολάου. Φωτογραφία 2008.

Σάγγα, και στο Κλαδά Λακωνίας, στο Κλαδά συνεργαστήκαμε και με τους Βαγγέλη Καλαμαρά και Γεώργιο Μπαμή. Με το Χρήστο Καλογερόπουλο συνεργάστηκα περίπου 15 χρόνια, ο Χ. Καλογερόπουλος συνταξιοδοτήθηκε και αποχώρησε από την επιχείρηση, το παντοπωλείο το λειτούργησα μέχρι τα μέσα του 1990, δηλαδή πάνω από 40 χρόνια. Από τα δεκατρία μου χρόνια μέχρι και σήμερα τέλος του 2008 που κάνω αυτήν την αναδρομή της ζωής μου έχουνε περάσει 75 χρόνια με το να εργάζομαι και να προσφέρω σε ότι μπορώ και όπου μπορώ, πάντα δίπλα μου από το 1956 έχω τη σύζυγο μου Γεωργία το γένος Χρ. Καρασαίνη. Στο εξωκκλήσι του Αγίου Νικολάου που είναι προστάτης των παντοπωλών ασχολούμαι από το 1954 και τα τελευταία 35 χρόνια είμαι σχεδόν κάθε μέρα εκεί, αν έχω προσφέρει οι συνάδελφοι και οι προσκυνητές θα το κρίνουν. Με Αγάπη και Υγεία. Γεώργιος Χ. Κλήρος.

160

Ι ω άννης Κ ολλια ς ή Κ ολλιογιαννης Ο Ιωάννης Κόλλιας ή Κολλιόγιαννης γεννήθηκε στο χωριό Αραχαμίτες Αρκαδίας. Στις Αραχαμίτες παντρεύτηκε και στις Αραχαμίτες δημιούργησε την οικογένειά του, απέκτησε τέσσερα παιδιά, δυο αγόρια και δυο κορίτσια. Στην Τρίπολη εγκαταστάθηκε μαζί με την οικογένειά του αρχές της δεκαετίας του 1960, στη συνοικία ρουμελιώτικα και απέναντι από την εκκλησιά του Αγ. Τρύφωνα.

Ο Ιωάννης Κόλλιας (Κολλιόγιανης). 1914-1996.

Ο Ιωάννης Κόλλιας (Κολλιόγιανης) με τη σύζυγο του στο οινοπαντοπωλείο τους. Φωτογραφία της δεκαετίας του 1960.

Σε ιδιόκτητο ακίνητο άνοιξε παντοπωλείο και ταβέρνα, η ταμπέλα του καταστήματος έγραφε Οινοπαντοπωλείο ο Κολλιόγιαννης, ήταν μια οικογενειακή επιχείρηση σε αναπτυσσόμενη περιοχή, οι δουλειές του παντοπωλείου και ιδιαιτέρως της ταβέρνας κάθε μέρα μεγάλωναν, η πελατεία αυξανόταν Η ταβέρνα του Κολλιόγιαννη έγινε πασίγνωστη σε όλη την Τρίπολη, λειτουργούσε 20 ώρες το εικοσιτετράωρο και εφτά ημέρες την εβδομάδα και τα Σαββατοκύριακα ήταν ανοικτά. Ο Τάσος Σωτηρακόπουλος αναφέρει: Με την οικογένεια του Κολλιόγιαννη είχα την τιμή να συνεργαστώ περίπου 30 χρόνια στα γαλακτοκομικά προϊόντα που παρήγαγα και εμπορευόμουν. Συνεργάστηκα από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1980 με τον πατέρα Ιωάννη Κόλλια και για μια δεκαετία περίπου με το γιο του Ανδρέα Ιωαν. Κόλλια, από τα μέσα της δεκαετίας του 1980 μέχρι και το 1995 που εγκατέλειψα το επάγγελμα διότι πήρα σύνταξη. Μια λαϊκή παροιμία λέει, το μήλο κάτω από τη μηλιά θα πέσει, αυτό ισχύει κατά τη γνώμη μου απόλυτα από τους γονείς Κολλιόγιαννη, στον γιο τους Ανδρέα Κόλλια. Η καλοσύνη, η ευγένεια, η τιμιότητα και η ανθρωπιά που γνώρισα στους γονείς του Ανδρέα Κόλλια, κουκί ήταν και φύτρωσε ο Ανδρέας. Ο Ανδρέας Κόλλιας με πολλά χαρίσματα και προσαρμοσμένος με τα νέα δεδομένα των αγορών του 21ου αιώνα, το έτος 1985 στο ίδιο οικόπεδο και δίπλα από το παλιό οινοπαντοπωλείο του πατέρα του έκανε το δικό του ακίνητο και άνοιξε νέο κατάστημα τροφίμων και γενικού εμπορίου με προδιαγραφές οικογενειακού Σούπερ Μάρκετ. Σήμερα το 2008 που αναφέρομαι στα παντοπωλεία, στα οινοπαντοπωλεία και γενικά στα

161

Ο Ανδρέας Κόλλιας εντός του καταστήματος του. Φωτογραφία 2008.

καταστήματα τροφίμων που φεύγουν από την ελληνική αγορά, ο Ανδρέας Κόλλιας κατάφερε και πάλι να κάνει το μεγάλο άλμα. Έκανε και δεύτερο ιδιόκτητο κτίριο για επαγγελματική στέγη με μεγάλους χώρους, κατάφερε να γίνει ο πρώτος στους πρώτους Τριπολιτσιώτες στο είδος του. Κατάφερε να συναγωνίζεται στην πελατεία και στις τιμές τα πολυκαταστήματα που έχουν φυτρώσει σαν μανιτάρια στην αγορά της Τρίπολης. Ο Ανδρέας Κόλλιας ας γίνει παράδειγμα προς μίμηση στους νέους εμπόρους της Τρίπολης, ποτέ δεν είναι αργά.

162

ς Πυρος κ οντος

Ο Σπύρος Αθαν. Κόντος, εντός του εργαστηρίου παρασκευής Γιαουρτιού. Φωτογραφία του 1947.

Ο Σπύρος Κόντος με τη σύζυγό του Φανή. Φωτογραφία του 1955.

Ο Σπύρος Κόντος γεννήθηκε στο χωριό Μουζάκι νυν Περπατάρι Αρκαδίας το έτος 1923. Γονείς του ήταν ο Θανάσης Κόντος και η Ευσταθία το γένος Αλεξόπουλου αγρότες, από το γάμο τους απέκτησαν οκτώ παιδιά, τρία κορίτσια, τη Γιώτα, τη Ρίνα, τη Μαγδαληνή και πέντε αγόρια, το Δήμο, τον Πανάγο, το Γιάννης, το Γιώργο και τον Σπύρο. Ο Σπύρος όταν τελείωσε το Δημοτικό Σχολείο με πρωτοβουλία αδελφού του πατέρα του επήγε στην Αθήνα. Στην Αθήνα ήταν υπό την προστασία του θείου του, πήγαινε σχολείο και εργαζόταν. Στην Αθήνα έμεινε λίγα χρόνια διότι μεσολάβησαν τα γνωστά γεγονότα του 1940 και στη συνέχεα η Γερμανική κατοχή, οπότε ο Σπύρος επανήλθε στο χωριό του. Η Τρίπολη με το χωριό Μουζάκι είναι πολύ κοντά. Ο Σπύρος τα χρόνια που έμεινε στην Αθήνα εργάστηκε σε παντοπωλείο και γνώρισε αρκετά γύρω από το εμπόριο, έτσι αποφάσισε αρχές της δεκαετίας του 1940 να ασχοληθεί με το εμπόριο του ποδαριού όπως και άλλοι πολλοί εκείνα τα χρόνια. Έπαιρνε διάφορα προϊόντα από τους παραγωγούς και τα έκανε ανταλλαγή με άλλα είδη που είχαν ανάγκη οι παραγωγοί, π.χ. λάδι, σαπούνι κ.α. είδος με είδος γίνονταν οι συναλλαγές τα χρόνια της κατοχής 1940 - 1944, κάπως έτσι ξεκίνησε το εμπόριο ο Σπύρος Κόντος. Μετά τα μέσα της δεκαετίας του 1940 συνεταιρίστηκε με τον αδελφό του Πανάγο και στην οδό Υψηλάντου άνοιξαν παντοπωλείο (μπακάλικο), ταυτόχρονα έκαναν και εργαστήριο επεξεργασίας γάλακτος, δηλαδή τυροκομείο, το μεγαλύτερο βάρος το έδωσαν στην παραγωγή γιαουρτιού και σε άλλα γαλακτερά προϊόντα, κρέμες, ρυζόγαλο, κ.α. Το έτος 1955 παντρεύτηκε με τη Φανή το γένος Κουτρουμπή από το Περθώρι Τριπόλεως και απέκτησαν τρία παιδιά, το Γιώργο την Έφη και τον Κωνσταντίνο. Αρχές της δεκαετίας του 1960 απεχώρησε από την επιχείρηση που είχε με τον αδελφό του τον Πανάγο και άνοιξε δικό του παντοπωλείο στην οδό Κοραή. Όταν το Κ.Τ.Ε.Λ. Αρκαδίας εγκαταστάθηκε στο κτίριο του Δημήτρη Παπαδόπουλου στην πλατεία Κολοκοτρώνη ήταν από τους πρώτους καταστηματάρχες που εντός του περίβολου που στεγαζόταν το Κ.Τ.Ε.Λ. άνοιξε παντοπωλείο και οπωροπωλείο. Το οπωροπαντοπωλείο εντός του ανωτέρω χώρου λειτούργησε 35 χρόνια. Το Σπύρο Κόντο είχα την τιμή να τον γνωρίσω από το 1950 και να συνεργαστώ μαζί του από την ημέρα που μεταφέρθηκε στο Κ.Τ.Ε.Λ. που ήταν και η γειτονία μου, μέχρι και το 1995 που εγώ σταμάτησα τις επαγγελματικές μου δραστηριότητες. Αυτά τα 25 χρόνια της συνεργασίας και της γειτονιάς η καλημέρα μας ήταν καθημερινή, γνώρισα πολύ καλά την αεικίνητη σύζυγό του κ. Φανή που ήταν η μόνιμη βοηθός του και συνεργάτιδά του, γνώρισα και τα τρία παιδιά του που πάντα τα είχε δίπλα του.

163

Ο Σπύρος Κόντος με την κόρη του, εντός του παντοπωλείου. Η συγκεκριμένη φωτογραφία έχει τραβηχτεί λίγες ημέρες πριν εγκαταλείψει τις επαγγελματικές του δραστηριότητες, μετά από περίπου 70 συνεχόμενα χρόνια.

Λίγα λόγια για τον άνθρωπο και επαγγελματία Σπύρο Κόντο που γνώρισα; ήταν τίμιος, ειλικρινής και συνεργάσιμος. Ποτέ δεν πρόσβαλε και πότε δεν αδικούσε κανέναν. Οι κοινωνικές του σχέσεις και οι καλημέρες του ήταν απεριόριστες και έβγαιναν μέσα από την ψυχή του. Αν σουμάρουμε τα χρόνια δουλειάς και επαγγελματικής του δραστηριότητας ήταν περίπου τα εβδομήντα. Όλα αυτά τα χρόνια ο Σπύρος Κόντος, σαν άνθρωπος και σαν επαγγελματίας που πέρασε από την αγορά της Τρίπολης υπήρξαν ξάστερα, αλώβητα και τίμια. Αυτός ήταν ο Σπύρος Κόντος. Το βιογραφικό και φωτογραφικό υλικό το έδωσε ο γιος του ο Κωνσταντίνος.

164

ή ε Λενή δ ήμήτριου κ ορατ ζοΠουΛου, ςυ ζ υγος θ εοδ ωρου Π αΠουΛια , θ υ μαται K αι α Φήγειται :

Δημήτριος Κ. Κορατζόπουλος. 1889 - 1983.

Σταμάτα συζ. Δημ. Κορατζόπουλου το γένος Ιωαν. Καραμπέτσου. 1900-1973.

Ο πατέρας μου Δημήτρης Κωνσταντίνος Κορατζόπουλος γεννήθηκε το έτος 1889 στο χωριό Πικέρνι Μαντινείας. Σε νεαρή ηλικία μετανάστευσε στην Αμερική. Αρχές του 1920 επανήλθε στην Ελλάδα και εγκαταστάθηκε στην Τρίπολη. Στην οδό Παλλαντίου και Υψηλάντου γωνία αγόρασε οικόπεδο και έκτισε διώροφη κατοικία, άνοιξε Παντοπωλείο (Μπακάλικο), Ταβέρνα και απέναντι από την κατοικία του δημιούργησε και χάνι για τη διαμονή των ζώων.

Οικογενειακή φωτογραφία, Αύγουστος του 1956. Καθήμενοι οι Γονείς Σταμάτα και Δημήτρης. Τα πέντε παιδιά όρθια. Από αριστερά Κωνσταντίνος, Μαρία, Σπύρος, Ελένη και Γιάννης.

165

Στα μέσα της δεκαετίας του 1920 παντρεύτηκε με τη Σταμάτα το γένος Ιωάννη Καραμπέτσου από το συνοικισμό Μπασιάκου Τριπόλεως, από το γάμο τους απέκτησαν πέντε παιδιά, δυο κορίτσια και τρία αγόρια, την Ελένη, τη Μαρία, το Σπύρο, τον Κωνσταντίνο και το Γιάννη. Οι επιχειρήσεις της οικογένειας Κορατζόπουλου, Παντοπωλείο, Ταβέρνα και Χάνι, επί 55 χρόνια από το 1924 έως και τη δεκαετία του 1970 λειτουργούσαν υπό τη διεύθυνση του πατέρα, για 55 συνεχόμενα χρόνια δίπλα του είχε τη σύζυγό του Σταμάτα, καθώς και τα πέντε παιδιά τους που το καθένα προσέφερε όταν μπορούσε και όταν ευκαιρούσε. Ο Σπύρος μεγαλύτερος από τα αδέρφια τέλος της δεκαετίας του 1950 μετανάστευσε στο εξωτερικό, το 1972 σε ηλικία 46 χρονών έφυγε από τη ζωή. Τα δυο κορίτσια η Ελένη και η Μαρία και τα δυο αγόρια ο Κώστας και ο Γιάννης, έχουν δημιουργήσει τις δικές τους οικογένειες και ζούνε στην Ελλάδα. Από τα αδέλφια κανένα δεν ασχολήθηκε με τις οικογενειακές επιχειρήσεις.

Σπύρος Δημητρίου Κορατζόπουλος. 1926 - 1972.

166

α Φήγήςή β α ςιΛειου κ οςμοΠουΛου Γεννήθηκα στη Στεμνίτσα Γορτυνίας. Αρχές της δεκαετίας του 1940 σε μικρή ηλικία βρέθηκα στην Τρίπολη, η πρώτη μου δουλειά ήταν να μάθω την τέχνη του καλαντζή (γανωματή), λόγω της Γερμανικής κατοχής τα χωριά προκρίνονταν για την τέχνη του γανωματή, διότι η δουλειά πληρωνότανε με ότι είδος παρήγαγε το αγροτόσπιτο, από γεννήματα μέχρι και ψωμοτύρι. Τέλος της δεκαετίας του 1940 στην οδό 25ης Μαρτίου κοντά στην καταβρεχτήρα άνοιξα εργαστήριο και γάνωνα χαλκώματα, ταυτόχρονα στο εργαστήριο εμπορευόμουνα και κάρβουνα. Όλα πηγαίνανε καλά μέχρι και τη δεκαετία του 1950, όταν τα χαλκωματένια σκεύη, λεβέτια, τετζεράδες και σαγάνια, οι νοικοκυρές και διάφορα

Στην εικόνα διακρίνονται, στη μέση ο Β. Κοσμόπουλος, ή σύζυγός του Θεοδώρα και ο συνεργάτης του στο γανωματήριο. Φωτογραφία 1964.

167

εργαστήρια σταματήσανε να τα χρησιμοποιούν, διότι κυκλοφόρησαν τα αλουμινένια και τα γαλβανισμένα σκεύη, οπότε κι’ εγώ υποχρεώθηκα να αλλάξω επάγγελμα, από γανωματής έγινα μπακάλης - παντοπώλης. Το έτος 1959 παντρεύτηκα με τη Θεοδώρα το γένος Γ. Λαμπρόπουλου από Κάψια Μαντινείας, από το γάμο μας αποκτήσαμε δυο αγόρια, τον Κωνσταντίνο και το Γεώργιο. Αρχές της δεκαετίας του 1960 νοικιάσαμε το παντοπωλείο του Δημητρίου Κουλολιά, στην οδό ταξιαρχών και ης 25 Μαρτίου γωνία που λειτουργούσε από αρχές του 1900, το είχε ανοίξει ο Σπύρος Κουλολιάς καταγωγή από τη Σιλίμνα Τριπόλεως. Με τη βοήθεια της γυναίκας μου και των παιδιών μου το παντοπωλείο λειτούργησε και λειτουργεί ως οικογενειακή επιχείρηση. Αρχές του έτους 1990 πήρα σύνταξη και τα τελευταία 15 χρόνια το παντοπωλείο λειτουργεί μέχρι και σήμερα το 2008, υπό τη διεύθυνση του γιου μου Γεωργίου Β. Κοσμόπολου. Η ζωή μου ήταν και είναι μέχρι σήμερα, ήρεμη, ευθύς, ειλικρινής και ότι πέτυχα το πέτυχα μόνο με πολλή δουλειά. Εύχομαι στα παιδιά μου και στα εγγόνια μου να έχουν υγεία και αγάπη. Με εκτίμηση Βασίλειος Κοσμόπουλος

Παντοπωλείο του Γεωργίου Β. Κοσμόπουλου. Φωτογραφία 2008.

168

β ιογραΦικο των α δε ΛΦων κ ωνς ταντινου & ι ω αννή κ οτ ςωνή

Κωνσταντίνος Γ. Κοτσώνης. 1910 - 1979.

Ιωάννης Γ. Κοτσώνης. 1915 - 1989.

Οι αδελφοί Κωνσταντίνος και Ιωάννης Κοτσώνης είχαν γεννηθεί στο χωριό κάτω Δαβιές του Δήμου Φαλάνθου και προήρχοντο από αγροτική οικογένεια. Ήταν πέντε αδέλφια, τρία κορίτσια και δύο αγόρια. Άγονη, ορεινή και δύσκολη όλη η περιοχή. Η οικογένεια μεγάλη, τα στόματα πολλά και το ψωμί λίγο. Ο μεγαλύτερος αδελφός ο Κώστας που είχε γεννηθεί το 1910, σε ηλικία 15 ετών ήρθε στην Τρίπολη για καλύτερη τύχη. Έπιασε δουλειά στο παντοπωλείο (μπακάλικο) των αδελφών Χριστόπουλου ή (Χριστολιά) που στεγαζόταν στην οδό Χρονά και ήταν ακριβώς απέναντι από τον Ι.Ν Αγ. Ταξιάρχες. Μετά από λίγα χρόνια άλλαξε αφεντικό και πάλι έπιασε δουλειά στο παντοπωλείο του Λάμπρου Κέκου που ήταν και αυτό στο δρόμο των Ταξιαρχών. Σε ηλικία 20 ετών κατετάγη στη Χωροφυλακή. Υπηρέτησε στην Άρτα και στη Μικρομάνη Μεσσηνίας. Κατά το διάστημα που υπηρετούσε αρρώστησε από πλευρίτιδα και απελύθη ως παθών εν υπηρεσία. Επανήλθε στο χωριό και μαζί με τον αδελφό του το Γιάννη ασχολήθηκαν με την κατασκευή ξυλοκάρβουνων. Το έτος 1935 παντρεύτηκε με την Αθανασία το γένος Καραλή από τις άνω Δαβιές. Μαζί με τη γυναίκα του μετοίκισε στην Τρίπολη και στην οδό Ταξιαρχών που για αρκετά χρόνια είχε εργαστεί ως μπακαλοϋπάλληλος άνοιξε δικό του παντοπωλείο. Εκείνα τα χρόνια για το εμπόριο ήταν δύσκολα και πολύ πιο δύσκολα ήταν για τα μικρά καταστήματα που δεν είχαν κεφάλαιο και λόγω ανυπαρξίας χρημάτων η ζωή του ήταν πολύ πιο δύσκολη. Με υπομονή, με ευγένεια και με καλή συμπεριφορά κατάφερε να δημιουργήσει καλή πελατεία, πολύ υποστηρίχθηκε από τα χωριά του Φαλάνθου από όπου προερχόταν και η περισσότερη πελατεία του. Όταν η δουλειά είχε στρώσει και το παντοπωλείο πήγαινε αρκετά καλά πήρε για συνεργάτη του τον αδελφό του το Γιάννη. Οι αδελφοί Κωνσταντίνος και Ιωάννης εργάστηκαν σκληρά, η επιχείρησή τους και τα οικονομικά τους πήγαιναν πολύ καλά. Μεγάλωσαν και επεξέτειναν τις εμπορικές τους δραστηριότητες. Το 1952 δημιούργησαν Τυροκομείο στο χωριό τους. Μετά το 1955 έφτιαξαν πρότυπο Τυροκομείο με προδιαγραφές των τεχνικών υπηρεσιών του αρμόδιου υπουργείου. Το Τυροκομείο περισσότερο το παρακολουθούσε ο Γιάννης ο οποίος είχε εξελιχτεί άριστος τεχνητής σε παραδοσιακά τυριά, τυρί φέτα, κεφαλοτύρι, μυτζήθρα μανουρομυτζήθρα, βούτυρο και γιαούρτι. Ο Γιάννης παντρεύτηκε με τη Γεωργία το γένος Μαρίνου το έτος 1945, από το γάμο τους απέκτησαν δύο αγόρια το Γεώργιο και το Θεμιστοκλή. Έχουν σπουδάσει και σήμερα είναι τεχνικοί επιστήμονες. Ο Κώστας με τη σύζυγό του Αθανασία απέκτησαν τρία παιδιά, δύο αγόρια το Γιώργο και το Δημήτρη και ένα κορίτσι τη Γεωργία η οποία σπούδασε δασκάλα αλλά έφυγε νέα από τη ζωή. Τα δύο αγόρια σπούδασαν, ο Γιώργος Καθηγητής Μαθηματικών και ο Δημήτρης Μηχανικός. Είναι εργο-

169

Παντοπωλείο των Αδελφών Γ. Κοτσώνη. Φωτογραφία δεκαετίας 1940.

λάβος δημοσίων έργων. Το 1979 ο Κώστας προσεβλήθη από την επάρατο νόσο και έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 69 ετών. Μετά δέκα χρόνια έφυγε από τη ζωή και ο Γιάννης σε ηλικία 74ων Χρόνων. Έτσι μετά από περίπου 50 χρόνια αγώνα, δραστηριότητας και κοινωνικής προσφοράς, έκλεισε ο επαγγελματικός κύκλος των Αδελφών Κ. & Ι. Κοτσώνη, αφήνοντας τις καλύτερες μνήμες και εντυπώσεις στην κοινωνία της Τρίπολης. Οι συμβουλές τους και οι ευχές τους προς τα παιδιά τους ήταν να μην ακολουθήσουν το επάγγελμα των γονέων τους, αλλά να σπουδάσουν για να έχουν καλύτερη και πιο άνετη ζωή. Τα παιδιά τους ακολούθησαν τις συμβουλές των γονιών τους σπούδασαν και από τη σκοπιά τους προσέφεραν και συνεχίζουν να προσφέρουν τις υπηρεσίες τους για το καλό του κοινωνικού συνόλου. Ας είναι ελαφρύ το χώμα που τους σκεπάζει. Με εκτίμηση Γεώργιος Κ. Κοτσώνης.

170

β ιογραΦικο δ ήμήτριου ς Π . κ ουΛοΛια

Σπύρος Κουλολιάς με τη σύζυγό του. Φωτογραφία δεκαετίας του 1920.

Δημήτριος Σπ. Κουλολιά, με τη σύζυγό του Αγγελική. Φωτογραφία του 1950.

Η Οικογένεια Κουλολιά κατάγεται από τη Σιλίμνα του Δήμου Φαλάνθου. Ο Σπύρος Κουλολιάς εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του στην Τρίπολη και άνοιξε παντοπωλείο στην οδό Ταξιαρχών αρ. 72. Ο Δημήτριος Κουλολιάς, γιος του Σπυρίδωνα, μετά το τέλος της στρατιωτικής του θητείας μετανάστευσε στις Η.Π.Α, όπου και εργάστηκε για δέκα χρόνια. Λόγω των συνεπειών της οικονομικής κρίσης, (ΚΡΑΧ) στις Η.Π.Α, επέστρεψε στην Ελλάδα. Το 1936 παντρεύτηκε με την Αγγελική το γένος Πολυζώη από την Κερασέα Σκυρίτιδας και απέκτησαν δυο Θυγατέρες, τη Μαρία και την Ελένη. Από το γάμο της Ελένης με τον Καθηγητή Παναγιώτη Σαρρή αποκτήθηκαν δύο εγγονές, η Αικατερίνη και η Αγγελική και από τους γάμους των εγγονών αποκτήθηκαν έξι δισέγγονα. Οι αδελφές Μαρία και Ελένη Δ. Κουλολιά αναφέρουν: Το 1937 ο πατέρας μας Δ. Κουλολιάς ανέλαβε τη διαχείριση του παντοπωλείου που για σαράντα χρόνια λειτουργούσε υπό τη διεύθυνση του Παππού μας Σπύρου Κουλολιά. Αφού το ανακαίνισε και για την τότε εποχή έκανε ένα από τα πολύ καλά παντοπωλεία, εργάστηκε με ζήλο μέχρι αρχές της δεκαετίας του 1940 που δημιουργήθηκε το ελληνοαλβανικό μέτωπο και στη συνέχεα η Γερμανική κατοχή 1941 - 1944. Μετά την κατοχή όπως οι περισσότεροι επαγγελματίες ξεκίνησαν από την αρχή, έτσι και ο Δ. Κουλολιάς με τη συμπαράσταση και τη βοήθεια της συζύγου του δημιούργησαν και πάλι τις επαγγελματικές τους δραστηριότητες, το παντοπωλείο την ταβέρνα και το χάνι. Ο πατέρας μας στη δουλειά του, στον εαυτό του και γενικά στη ζωή του είχε τάξη, φρόντιζε για την καθαριότητα και καλή εμφάνιση του καταστήματός του αλλά και του εαυτού του. Ήταν έντιμος και ακριβοδίκαιος στις συναλλαγές του, πρόθυμος και πολύ εξυπηρετικός, πάντα γελαστός και φιλικός με όλους. Ήταν φιλόξενος και γενναιόδωρος. Είχε πολλούς και καλούς φίλους. Ο επισκέπτης και ο περαστικός που θα έμπαινε στο μαγαζί του ήταν απαραίτητο το κέρασμα, ανάλογα με την εποχή, το φύλο και την ηλικία θα ήταν και το κέρασμα, η κούπα το κρασί για τους κουρασμένους, το κονιάκ για τους κρυωμένους, το λικέρ και το λουκούμι για τις γυναίκες και οι καραμέλες για τα παιδιά. Οι πελάτες και οι φίλοι του Δ. Κουλολιά ήταν πολλοί και ανήκαν σε όλες τις κοινωνικές τάξεις, από Δημόσιοι υπάλληλοι, Εκπαιδευτικοί και Επιστήμονες, Εργάτες και Μεροκαματιάρηδες της Τριπολιτσάς. Θα ήταν παράλειψη αν δεν αναφερόμαστε στους ανθρώπους που κατέβαιναν από όλα τα χωριά του Φαλάνθου, με φορτωμένα τα ζώα τους αγροτικά και κτηνοτροφικά προϊόντα και περισσότερο με καυσόξυλα που προμήθευαν Φούρ-

171

Ο Σπύρος Κουλολιάς εντός του Παντοπωλείου του. Φωτογραφία δεκαετίας του 1920.

νους, Εστιατόρια, Τζάκια και γωνιές, καλύπτοντας όλες τις ανάγκες της παλιάς Τριπολιτσάς. Τα ζώα κατέβαιναν φορτωμένα με καυσόξυλα, αυτό γινόταν όλο το χρόνο κάθε Τρίτη, Πέμπτη, Σάββατο, επί πολλές εκατοντάδες χρόνια, γι’ αυτό το παντοπωλείο, το κρασοπουλειό και το χάνι τις μέρες αυτές ήταν γεμάτα από πελάτες. Η επιχείρηση του Δ. Κουλολιά αποτελείτο από το παντοπωλείο, απαραίτητο το κρασί και ακριβώς απέναντι υπήρχε χάνι. Το χάνι προσφερόταν δωρεάν προς τους πελάτες αγροτοκτηνοτρόφους και ξυλοκόπους για την παραμονή των ζώων όσο χρειαζόταν. Την παλιά εποχή τα είδη τροφίμων, υγρά και στερεά, όπως λάδι, πετρέλαιο, κρασί, ποτά, άλευρα μακαρόνια, ρύζι κ.α ήταν χύμα και για το κάθε προϊόν ο πελάτης θα έπρεπε να φέρει και το ανάλογο σκεύος, για τα υγρά χρειαζόταν μπουκάλι ή δοχείο και για τα στερεά το τσουβάλι, το ταγάρι κ.α. Μονάδα μέτρησης μέχρι και τη δεκαετία του 1950 ήταν η οκά που αντιστοιχούσε σε 400 δράμια και ισοδυναμούσε με 1282 χιλιόγραμμα. Όσο για το βάρος μέτρησης των προϊόντων οι πρόγονοί μας είχαν εφεύρει τη ζυγαριά με αντίβαρο τα δράμια σε οκά για τα μικρά βάρη και την πλάστιγγα για τα μεγάλα βάρη. Για αρκετές δεκαετίες κατά την περίοδο των μεγάλων εορτών και περισσότερο τις μέρες του Πάσχα, ο Δ. Κουλολιάς έφτιαχνε κεριά και λαμπάδες, με τη Βοήθεια και τη συνδρομή της οικογένειας, από τον Παππού Σπύρο και στη συνέχεια ο γιος Δημήτρης είχαν δημιουργήσει εργαστήριο Κηροπλαστικής. Ο πατέρας μας Δ. Κουλολιάς είχε τη δική του φιλοσοφική θεωρία για τη ζωή και την εργασία γι’ αυτό κι’ εφάρμοσε τη λαϊκή ρήση που έλεγε «εγκαταλείψτε πριν σας εγκαταλείψουν» και αυτό έπραξε. Στα μέσα της δεκαετίας του 1960 και σε ηλικία 67 χρόνων ενώ το παντοπωλείο βρισκόταν ακόμη σε περίοδο ακμής και ο ίδιος ήταν ακμαιότατος αποφάσισε να εγκαταλείψει τις επαγγελματικές του δραστηριότητες, μετά από περίπου άλλα 40 χρόνια εργασίας και προσφοράς. Έκτοτε έζησε ήσυχα και αφιέρωσε την υπόλοιπη ζωή του στην οικογένεια του. Υπήρξε στοργικός, τρυφερός και σοφός πατέρας και παππούς. Για τους γείτονες και τους πελάτες του ήταν ο Κυρ’ Μήτσιος, ο πάντα σωστός και εξυπηρετικός, με το πλατύ χαμόγελο και το λεβέντικο παράστημά του. Είχε δημιουργήσει πολλούς και εκλεκτούς φίλους, για τους συνεργάτες του και τους γνωστούς του, ήταν ο αξιοπρεπής και σεβαστός Κύριος Κουλολιάς. Έτσι έκλεισε ο κύκλος εργασιών στα είδη τροφίμων του παππού μας Σπύρου και του πατέρα μας Δημήτρη Κουλολιά, που για 80 συνεχόμενα χρόνια αγώνα και προσφοράς λειτούργησε στην Τρίπολη. Το ανωτέρω βιογραφικό και φωτογραφικό υλικό έδωσαν οι αδελφές Μαρία και Ελένη, κόρες του Δημητρίου Κουλολιά.

172

ο Π αναγιωτής γ. Λ αγκ α ς α ναΦερε ται ς τήν ε μΠορική δ ρα ς τήριοτήτα του Π ατερα του γεωργιου κ αι των α δε ΛΦων γ. Λ αγκ α

Γεώργιος Αναστ. Λάγκας. 1887 - 1978.

Ο Γεώργιος Αναστ. Λάγκας γεννήθηκε στο Νεοχώρι Μαντινείας το έτος 1887. Ήταν ο πρωτότοκος γιος της οικογένεια του Αναστασίου Λάγκα και ήταν πέντε αδέλφια, ο Γεώργιος, η Χριστίνα, ο Νικόλαος, η Σταυρούλα και ο Αναστάσιος. Ο πατέρας Αναστάσιος πέθανε όταν ο Γεώργιος ήταν 13 ετών και τα άλλα παιδιά μικρότερα. Ο δε γιός Αναστάσιος, ήταν ακόμα αβάπτιστος γι’ αυτό κι όταν βαπτίστηκε πήρε το όνομα του πεθαμένου πατέρα του. Επειδή τα χρόνια ήταν δύσκολα, αναγκάστηκε ο Γεώργιος να μεταναστεύσει στην Αμερική σε ηλικία 14 ετών για να μπορέσει να βοηθήσει τη χήρα μάνα του και τα ορφανά αδέρφια του. Εργάστηκε στην Αμερική 15 χρόνια και γύρισε στην Ελλάδα σε ηλικία 29 ετών το έτος 1916. Στη συνέχεια ασχολήθηκε με την μικρή πατρική περιουσία, αλλά επειδή τα έσοδα ήταν λίγα, για να τα βελτιώσει και να μεγαλώσει το εισόδημα, ασχολήθηκε με το εμπόριο, πήγαινε με τη σούστα στη Λακωνία και έφερνε λάδι το οποίο πουλούσε στα μπακάλικα της Τρίπολης και των γύρω χωριών, Νεστάνη, Λεβίδι, κ.τ.λ. Επίσης στη Λακωνία πήγαινε φορτωμένη τη σούστα με κρασί από την Τρίπολη και το πουλούσε ή το αντάλλαζε με λάδι. Το 1920 παντρεύτηκε την Αγγελική Μωροπούλου, με την οποία απόκτησε εννέα παιδιά, έξη αγόρια και 3 κορίτσια: Τον Τάσο, τον Κωνσταντίνο την Τούλα τον Ηλία τη Βασιλική τη Βούλα το Γιάννη το Χαράλαμπο και τον Παναγιώτη. Σήμερα υπάρχουν στη ζωή τα επτά, τα δύο αγόρια ο Κωνσταντίνος και ο Ηλίας έχουν φύγει από τη ζωή. Τα παιδιά μεγάλωναν και έπρεπε να δουλέψουν για να έχουν εισόδημα να ζήσουν. Ο Τάσος μεγαλύτερος από τ’ αδέλφια μετοίκισε στην Αθήνα και εργάστηκε σε παντοπωλείο σαν υπάλληλος. Μετά από λίγο χρονικό διάστημα άνοιξε παντοπωλείο στο τέρμα Ιπποκράτους στην οδό Γκύζη. Στην Αθήνα εγκατασταθήκαν και τα αλλά τρία αδέλφια, ο Κώστας ο Ηλίας και ο Γιάννης. Ο Τάσος στη συνέχεια άνοιξε άλλο μαγαζί στην οδό Σόλωνος και πήρε μαζί του τα δυο του αδέλφια τον Ηλία και το Γιάννη. Μετά από μικρό χρονικό διάστημα άνοιξαν και τρίτο κατάστημα με είδη τροφίμων στην οδό Σκουφά το οποίο ανάλαβε ο Κώστας. Ο Κώστας μετέφερε την επιχείρησή του από την οδό Σκουφά σε πιο εμπορικό σημείο στην οδό Σόλωνος. Ο Τάσος τολμηρός και δραστήριος έμπορος, το έτος 1954 στο κέντρο των Αθηνών και επί της οδού Ευριπίδους πήρε ένα από τα μεγαλύτερα και τα καλύτερα καταστήματα στα είδη τροφίμων, (παντοπωλείο) και για συνεργάτη του πήρε τον αδελφό του το Γιάννη. Το 1969 ο Τάσος απεσύρθη από την Επιχείρηση και ασχολήθηκε με οικοδομικές επιχειρήσεις. Η επιχείρηση στην οδό Ευριπίδους έμεινε στο Γιάννη. Ο πατέρας μας Γεώργιος Λάγκας όλα αυτά τα χρόνια ασχολείτο με το εμπόριο λαδιού, έδρα είχε την Τρίπολη και επί της οδού Κύπρου και Παλαμήδου γωνία είχε αποθήκη ελαιολάδου, ξηρών καρπών κ. α για πολλές δεκαετίες. Πάντα δίπλα του είχε τα παιδιά του, από το 1950 μόνιμο βοηθό

173

είχε το γιό του Παναγιώτη μέχρι το έτος 1970 που πήρε σύνταξη από το ΤΕΒΕ. Εδώ τελειώνει η εμπορική του δραστηριότητα του πατέρα Γεωργίου Λάγκα, ο οποίος έφυγε από τη ζωή το έτος 1987. Το εμπόριο λαδιού συνέχισε να το διακινεί ο γιός του Παναγιώτης ο οποίος παράλληλα ασχολείτο και με τυροκομικά προϊόντα. Ο Παναγιώτης συνεργάστηκε με τους αδερφούς Τάσο και Αλέξιο Σωτηρακόπουλο στην επεξεργασία του γάλακτος, έκαναν τυροκομείο στους Αγίους Αναργύρους στο Στενό Τριπόλεως και συνεργάστηκαν για δύο χρόνια το 1966 και 1967. Ο Παναγιώτης Λάγκας συνέχισε την επεξεργασία γάλακτος σε συΒιομηχανία Γάλακτος Λάγκα. νεταιρικά τυροκομεία Νεστάνη, Κανδήλα μέχρι το 1972. Το 1972 μαζί με τον αδερφό του Γιάννη στα Χάνια Σκοπής αγόρασαν το κτήριο της ΕΠΕ ΒΙΟΠΟΥΛ που προοριζόταν για πτηνοσφαγείο και το μετέτρεψε σε τυροκομείο. Το 1973 με τα αδέρφια του Κώστα, Γιάννη και Χαράλαμπο σύστησαν ΟΜΟΡΡΥΘΜΗ εταιρεία για αγορά γάλακτος και παραγωγή τυροκομικών προϊόντων τα οποία θα πουλούσαν στο επί της οδού Ευριπίδη κατάστημα που το μετέτρεψαν σε τυροπωλείο. Το έτος 1995 ο Κώστας έφυγε από τη ζωή. Η εταιρία συνέχισε μέχρι το τέλος του 1990 που αποχώρησαν και ο Χαράλαμπος με το Γιάννη, το μερίδιο τους το αγόρασε ο γιός του Παναγιώτη Αθανάσιος. Το 1999 ο Αθανάσιος άνοιξε καΤυροκομικά Προϊόντα Λάγκας στην Πλατεία Πετρινού στην Τρίπολη. τάστημα τυροκομικών προϊόντων στην Η φωτογραφία έχει τραβηχτεί το 1999 την ημέρα των εγκαινίων του καταστήματος. Τρίπολη επί της Πλατείας Πετρινού, λειτούργησε μέχρι και το 2008. Το 2001 ο Παναγιώτης και ο υιός του Αθανάσιος, συνέστησαν Ανώνυμη Εταιρία με τον τίτλο ΛΑΓΚΑΣ ΑΒΕΕ Αγόρασαν αγροτεμάχιο στο Ζευγολατιό Δ.Δ του Δήμου Κοριθίου, στο οποίο έχτισαν Βιοτεχνία επεξεργασίας Γάλακτος και παράγουν τυροκομικά προϊόντα. Η Εταιρία συνεχίζει να λειτουργεί. Διαχειριστής και Διευθύνων Σύμβουλος της Εταιρίας είναι ο Αθανάσιος Παν. Λάγκας. Η δραστηριότητα στο Εμπόριο της οικογένειας Γεωργίου Λάγκα συνεχίζει για περίπου ενενήντα συνεχόμενα χρόνια. Από παππού, σε Εγγονούς. Με Εκτίμηση Παναγιώτης Γ. Λάγκας.

174

ι ς τορικο των μ αμα Λ αιων

Το χαρακτηριστικό ακίνητο επί των οδών Σπάρτης και Σπηλιοπούλου γωνία του Ν. Α. Μάμαλη & Υιών που για 40 περίπου χρόνια λειτούργησε το Εργοστάσιο σαπωνοποιίας.

Αισθάνομαι την υποχρέωση να αναφερθώ στη μεγάλη οικογένεια του Νικολάου Α. Μάμαλη. Είναι πολύ δύσκολο για εμένα να αναφερθώ σε αυτήν τη γιγάντια οικογένεια των Μαμαλαίων, αλλά θα προσπαθήσω και θα τα γράψω όπως τα έζησα και όπως τα θυμάμαι, διότι οι επιχειρήσεις που ιδρύθηκαν από το Ν. Α. Μάμαλη & Υιούς, σχεδόν αποκλειστικοί τους πελάτες ήταν οι έμποροι τροφίμων, οι παντοπώλες, και οι τυροκόμοι. Θα ήταν παράληψη αν δεν αναφερόμουν στις βιομηχανίες Σαπωνοποιίας, Μακαρονοποιίας, παγοποιίας και ψυκτικών θαλάμων των Μαμαλαίων που εκτός της συνεργασίας που υπήρχε με τα ανωτέρω επαγγέλματα, τα γραφεία τους ήταν και το στέκι των Μπακάληδων και των Τυροκόμων. Ο Νικόλαος Α, Μάμαλης ήρθε από τον Αχλαδόκαμπο στην Τρίπολη αρχές της δεύτερης δεκαετίας του 20 ου αιώνα. Στην οδό Σπάρτης νυν Γρηγορίου Λαμπράκη και Σπηλιοπούλου γωνία αγόρασε το ακίνητο όπου εγκαταστάθηκε με την οικογένειά του, το ακίνητο εκτός από κατοικία, το ισόγειο και τον ελεύθερο χώρο για δέκα περίπου χρόνια τα έκανε χάνι και κρασοπουλειό. Τη δεκαετία του 1920 στο ισόγειο που λειτουργούσε το χάνι έστησε τη βιοτεχνία σαπω-

Το κτίριο που υπήρχε επί των οδών Λαγοπάτη & Αταλάντης γωνία, στέγασε τις τρείς από τις τέσσερις βιομηχανίες που είχαν δημιουργήσει οι Ν. Α. Μάμαλης και υιοί.

175

νοποιίας, η σαπωνοποιεία γρήγορα εξελίχθηκε σε βιομηχανία που τροφοδοτούσε με σαπούνι σχεδόν όλη την Πελοπόννησο και εκτός Πελοποννήσου. Είχε πετύχει την καλύτερη ποιότητα σαπουνιών σε όλους τους τύπους και αυτό οφειλόταν στο ότι η τέχνη είχε έρθει από την Κρήτη που ήταν και η μάνα της σαπωνοποιίας. Ήρθε από την Κρήτη διότι τα δυο παιδιά του Ν.Α. Μάμαλη ο Γιώργος και ο Θόδωρος για μια περίπου δεκαετία έκαναν σαπωνοποιείο στην Παλιόχωρα Χανίων Κρήτης. Στα μέσα της δεκαετίας του 1920 τη βιοτεχνία σαπωνοποιίας τη μετέφεραν στην Τρίπολη και λειτούργησε περίπου για 40 χρόνια. Επί της οδού Λαγοπάτη έκαναν την παραγωγή πάγου, ήταν το πρώτο και το μοναδικό εργοστάσιο που παρήγαγε πάγο στην Τρίπολη και λειτούργησε για πολλές δεκαετίες, το παγοποιείο έκλυσε το έτος 1985, στην Τρίπολη δεν ξανάγινε παγοποιείο. Στη γωνία οδός Λαγοπάτη και Αταλάντης είχε στεγαστεί η βιομηχανία παραγωγής ζυμαρικών. Το σήμα κατατεθέν (φίρμα) που εγώ θυμάμαι, ήταν ΑΑΑ & ΠΡΙΜΟ. Παρήγαγε όλους τους τύπους ζυμαρικών, μακαρόνια ψιλά, χοντρά και μέτρια, σε χάρτινη συσκευασία των πέντε οκάδων, ο φιδές συσκευαζόταν σε μεγάλες χάρτινες σακούλες των πέντε οκάδων, το κριθαράκι, το κοφτό μακαρόνι και όλα τα χύμα ζυμαρικά τα συσκεύαζαν σε πάνινα λινά σακιά των 40 οκάδων. Η βιομηχανία ζυμαρικών λειτούργησε για περίπου 50 χρόνια. Επί της οδού Αταλάντης υπήρχε η είσοδος των ψυγείων, ήταν η μεγάλη ράμπα που φόρτωναν και ξεφόρτωναν καρότσια, σούστες, κάρα και αυτοκίνητα. Το μισό κτίριο καλυπτόταν από ψυκτικούς θαλάμους, με χωρητικότητα πολλών χιλιάδων τόνων τυριών και άλλων προϊόντων, μέχρι και τη δεκαετία του 1960 ήταν το μοναδικό ψυγείο στην Αρκαδία. Οι Αδελφοί Μάμαλη που είχα την τιμή να γνωρίσω, ήταν πάνω απ’ όλα Άνθρωποι, εργατικοί, ευγενικοί, καλοσυνάτοι, προσιτοί και ψωμοδότες. Στα τέσσερα εργοστάσια που για δεκάδες χρόνια λειτούργησαν στην Τρίπολη, εργαζόντουσαν και έτρωγαν ψωμί πολλές δεκάδες οικογένειες την ημέρα. Ήταν η μοναδική οικογενειακή εταιρεία με τέσσερα εργοστάσια που λειτουργούσαν ταυτόχρονα για δεκάδες χρόνια στην Τρίπολη. Η σφραγίδα της μεγάλης οικογένειας των Μαμαλαίων θα μείνει ανεξίτηλη στη μνήμη των Τριπολιτσιωτών για πάντα.

Το παιδί της εικόνας είναι έτοιμο να φορτώσει τον πάγο στο κάρο.

Νικόλαος Γεωργίου Μάμαλης. Τα τελευταία 30 χρόνια στις επιχειρήσεις των Μαμαλαίων διαχειριστής ήταν ο Ν. Μάμαλης.

176

α Φήγήςή γεωργιου α. μ αντή

Αντώνης Γ. Μάντης. 1910 - 1987.

Ο Αντώνης Γεωργίου Μάντης γεννήθηκε το έτος 1910 στο χωριό Μανταίικα Φαλάνθου. Το έτος 1933 παντρεύτηκε με τη Χρυσούλα το γένος Σπύρου Τασουλή από το χωριό Ζαράκοβα Μαντινείας. Όταν παντρεύτηκαν το έτος 1933 εγκαταστάθηκαν στην Τρίπολη. Στην οδό Ταξιαρχών αρ. 63, έκαναν αγορά ενός ακινήτου. Στο ισόγειο άνοιξαν παντοπωλείο και ταβέρνα, τον ακάλυπτο χώρο και το περιβόλι το έκαναν χάνι. Από το γάμο τους απέκτησαν πέντε παιδιά, τρία κορίτσια και δυο αγόρια και τα πέντε τους παιδιά τα απεκατέστησαν και έχουν δημιουργήσει δικές τους οικογένειες. Το 1940 που κηρύχθηκε το Ελληνοαλβανικό μέτωπο ο Αντώνης Μάντης επιστρατεύτηκε. Όταν το 1941 γύρισε από το μέτωπο επανήλθε στην Τρίπολη και

Κατάστημα Αντώνη Γ. Μάντη. Φωτογραφία 1955.

177

στην οικογένειά του. Οι επιχειρήσεις του υπολειτουργούσαν. Τα χρόνια της κατοχής συνέχισε να ασχολείται με διάφορες δουλειές και με το εμπόριο όσο μπορούσε να γίνει την εποχή εκείνη. Μετά την κατοχή, το 1944 συνεταιρίστηκε με τον Ιωάννη Ξένο και ξαναλειτούργησε το κατάστημα τροφίμων και γενικού εμπορίου χονδρικής πώλησης που προϋπήρχε στην οδό Γεωργίου Α΄ και πλατείας Κολοκοτρώνη γωνία. Το κατάστημα όπως προαναφέρω υπήρχε από αρχές της δεκαετίας του 1930, το είχε ανοίξει ο Ιωάννης Γ. Ξένος και στην κατοχή το είχαν επιτάξει οι Γερμανοί. Η συνεργασία συνεχίστηκε μέχρι το 1949, ο Αντώνης Μάντης το 1949 αποχώρισε από την εταιρεία και άνοιξε δικό του κατάστημα στην οδό Παλλαντίου αρ. 10, με αντιπροσωπείες, είδη τροφίμων και γενικό εμπόριο χονδρικής πώλησης. Επί 55 συνεχόμενα χρόνια ο Αντώνης Γ. Μάντης ασκούσε σχεδόν το ίδιο επάγγελμα, πάντα με το εμπόριο και με αντιπροσωπείες. Δίπλα του είχε το γιο του Γιώργο, ο οποίος συνεχίζει την επιχείρηση μέχρι και σήμερα το 2008. Ο Γιώργος ασχολείται με αντιπροσωπείες και εμπόριο, εκτός από τρόφιμα. Η επιχείρησή του συνεχίζει να στεγάζεται στο ίδιο κτίριο και στον ίδιο δρόμο επί της οδού Παλλαντίου αρ.10, νυν οδός Ηρώων Πολυτεχνείου. Ο αείμνηστος Αντώνης Μάντης και ο γιος του Γιώργος επί 80 περίπου χρόνια ασχολούνται με το εμπόριο. Το βιογραφικό και το φωτογραφικό υλικό, τα έχει δώσει ο Γεώργιος Α. Μάντης.

Τιμολόγιο και Δελτίο Αποστολής του 1945.

Κατάστημα Γεωργίου Αντ. Μάντη. Φωτογραφία 2008.

178

μ ήτ ςια ς χ ρής τος

Χρήστος Μήτσιας. 1898 - 1982.

Ο Χρήστος Μήτσιας γεννήθηκε το 1898 στο Μαυρίκι Μαντινείας. Είχε 3 αδερφούς το Θεοφάνη, τον Ήλία που σκοτώθηκε στον πόλεμο όπου το όνομα του ( γραμμένος ως Μήτσης ) είναι γραμμένο στο Ηρώο Πεσόντων στο άλσος της Επισκοπής και τρίτος ο Παναγιώτης που μετανάστευσε στην Αμερική όπου δούλευε στις γραμμές των τρένων.Είχε και 2 αδερφές, την Πηνελόπη και την Κυράτσο, οι οποίες παντρεύτηκαν και η κάθε μια δημιούργησε τη δική της οικογένεια. Σε ηλικία 5 χρονών έμεινε ορφανός από γονείς και τον πήρε η μεγαλύτερη αδερφή του που ήταν παντρεμένη στα Δολιανά όπου πέρασε τα παιδικά του χρόνια δουλεύοντας. Τα χρόνια που ήταν στα Δολιανά έπαιρνε τα μουλάρια με άλλους Δολιανίτες και πήγαινε στον Άγιο Ανδρέα και Λεωνίδιο και έφερνε κάρβουνα που ξεφόρτωναν τα καράβια στα λιμάνια. Σε ηλικία 11 χρονών πήγε στην Τρίπολη όπου δούλεψε στην Πλατεία Ανεξαρτησίας σε φούρνο και σε παντοπωλείο μέχρι να έγινε 19 χρονών. Πολέμησε στην Μικρά Ασία όπου έμεινε εκεί για 8 χρόνια. Το έτος 1927 παντρεύεται τη Χριστίνα το γένος Μπερλή από τα Αγιωργήτικα και παίρνει προίκα το οίκημα στην πλατεία Κολοκοτρώνη δίπλα από το ξενοδοχείο Αρκαδία. Με τη σύζυγο του Χριστίνα αποκτάει τέσσερα παιδιά τη Γεωργία, τον Κώστα, τον Ηλία και το Γιάννη. Το 1927 ανοίγει Μεγάλο Μπακάλικο με τον Τίτλο « Διεθνές» του Χρήστου Μήτσια, στο πίσω μέρος ήταν το σπίτι με τρία δωμάτια και στο υπόγειο είχε ταβέρνα με μεγάλα βαρέλια γεμάτα κρασί. Το μπακάλικο είχε μεγάλη ποικιλία από είδη τροφίμων, όπως αλίπαστα, ζάχαρες, αλεύρια, μακαρόνια, βακαλάους, ρύζι κ.α. Το μπακάλικο το λειτούργησε όπως και την ταβέρνα ως το 1935 όπου το μετέτρεψε σε βενζίνες και Σταθμό Αυτοκινήτων και το ονόμασε « ΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ ».

Το 1941 στο πόλεμο οι Γερμανοί του κατασχέτουν το βενζινάδικο. Την εποχή της κατοχής ανοίγει πάλι μπακάλικο με εδώδιμα και αποικιακά είδη, στην οδό τότε Β΄ Όλγας στο δρόμο της Σπάρτης, νυν Γρηγορίου Λαμπράκη, δίπλα από το ζαχαροπλαστείο του Λάκη και για συνεργάτη του επέλεξε το Χαράλαμπο Φιλόπουλο. Κατά το διάστημα της κατοχής με τον Παναγιώτη Συρεγγέλα πήγαιναν στο Ναύπλιο και έφερναν με κίνδυνο της ζωής τους μπιτόνια βενζίνη όπου εμπορεύονταν κρυφά από τους κατακτητές). Το 1943 μεταφέρει την επιχείρησή του στην αρχή του δρόμου της Σπάρτης κοντά στην πλατεία Κολοκοτρώνη και δίπλα από το καφενείο των Κολιόπουλου και Σωτηρόπουλου. Μετά τον πόλεμο αφήνει το μπακάλικο και ασχολείται με τον σταθμό αυτοκινήτων και

179

Η εικόνα μας δείχνει τη Νοτιοδυτική εσωτερική γωνία της πλατείας Κολοκοτρώνη. Το διώροφο οίκημα που πίσω διακρίνεται το Κυπαρίσσι, ήταν ιδιοκτησία του Χρήστου Μήτσια. Στο ισόγειο λειτουργούσε παντοπωλείο και στο υπόγειο ταβέρνα. Φωτογραφία του 1927.

τα ανταλλακτικά αυτοκινήτων « ΤΟ ΔΙΕΘΝΕΣ » που είχε ανοίξει πριν τον πόλεμο. Το 1950 κάνει εταιρία με τα παιδιά του Ηλία και Κώστα. Το 1952 η εταιρία κάνει εισαγωγή ελαστικών και πετρελαιοκίνητες μηχανές. Το 1959 παίρνει την αντιπροσωπεία αυτοκινήτων DATSUN και τους ελκυστήρες ZETOR. Το 1963 αγοράζουν την οικία στη γωνία πλατείας Κολοκοτρώνη με την οδό Ναυπλίου από τον Θεόδωρο Ζούζουλα. Η εταιρεία λειτούργησε ως το 1982 που ο Χ. Μήτσας σε ηλικία 85 ετών απεβίωσε. Την εταιρεία συνέχισαν τα παιδιά του Κωνσταντίνος και Ηλίας όπου το 1985 την μετέφεραν στο ιδιόκτητο οίκημά επί της πλατείας Κολοκοτρώνη. Τα ανώτέρω αφηγήθηκε ο εγγονός Χρήστος Η. Μήτσιας.

180

α Φήγήςή κ ωνς ταντινου ς τ. μ ιγγινα

Κωνσταντίνος Μανδρώνης - Μίγγινας όταν εργαζόταν σε ορυχείο στην Αμερική. Φωτογραφία του 1900.

Κωνσταντίνος Μανδρώνης - Μίγγινας με τη σύζυγό του Βασιλική το γένος Σπυρόπουλου από Τρίπολη. Φωτογραφία δεκαετίας του 1930.

Ο παππούς Κωνσταντίνος Μανδρώνης - Μίγγινας γεννήθηκε στο Καπαρέλι νυν Μανθηρέα Αρκαδίας πριν περίπου 140 χρόνια, οι γονείς του προερχόντουσαν από την οικογένεια Μπίτσικα. Υιοθετήθηκε από το Μάρκο Μανδρώνη από Σέχι Τριπόλεως. Όταν ακόμη ήταν έφηβος μετανάστευσε στην Αμερική και για προσωπικούς λόγους άλλαξε το επώνυμό του, από Μανδρώνης, ονομάστηκε Μίγγινας . Στην Αμερική τα πρώτα 20 χρόνια εργάστηκε σκληρά, σε ορυχεία, σε γραμμές τρένου κ.α. αναβαθμίστηκε, έγινε στέλεχος στην εταιρεία που εργαζόταν και για τη ζωή του πολλά άλλαξαν. Μετά την πρώτη εικοσαετία επανήλθε στην Τρίπολη και παντρεύτηκε με τη Βασιλική το γένος Σπυρόπουλου από Τρίπολη. Από το γάμο τους απέκτησαν πέντε παιδιά, δυο κορίτσια τη Γιαννούλα και τη Δήμητρα, και τρία αγόρια, το Θεόδωρο, το Σταύρο, και το Νικόλαο. Ο παππούς μας Κωνσταντίνος, Αμερική, Ελλάδα το έκανε Τρίπολη, Αθήνα, πηγαινοερχόταν τουλάχιστον κάθε πέντε χρόνια και τελικά εγκαταστάθηκε στην Τρίπολη όπου μαζί με τη σύζυγό του Βασιλική ζήσανε μέχρι τα βαθιά τους γεράματα. Ο δεύτερος από τ’ αγόρια Σταύρος, γεννήθηκε το έτος 1906 στην Τρίπολη, μεγάλωσε και πήγε στρατιώτης. Όταν γύρισε από το στρατό, το έτος 1928 στον δρόμο Αγίας Βαρβάρας νυν 28ης Οκτωβρίου άνοιξε οινοπαντοπωλείο. Το 1930 παντρεύτηκε με τη Βαρβάρα το γένος Κωνσταντίνος Δελλή από Σέχι Τριπόλεως. Από το γάμο τους απέκτησαν έξι παιδιά τρία κορίτσια και τρία αγόρια. Τα κορίτσια παντρεύτηκαν και δημιούργησαν δικές τους οικογένειες. Τα τρία αγόρια ο Κωνσταντίνος, ο Θεόδωρος και ο Βασίλης από πολύ μικρή ηλικία ασχολήθηκαν και με το οινοπαντοπωλείο, βοηθούσαν τη μητέρα τους Βαρβάρα η οποία κρατούσε το μαγαζί διότι ο άντρας της ο Σταύρος ήταν τεχνίτης και εργολάβος οικοδομών. Το κατάστημα τα χρόνια της κατοχής παρέμεινε κλειστό. Μετά την κατοχή στα μέσα της δεκαετίας του 1940, το κατάστημα το ανέλαβε ο μεγαλύτερος από τ’ αγόρια ο Κωνσταντίνος ο οποίος παρέμεινε στο ανωτέρω κατάστημα μέχρι το 1964. Αρχές του 1964 αποχώρησε από την οικογενειακή επιχείρηση και άνοιξε δικό του παντοπωλείο, οπωροπωλείο και ταβέρνα, στην οδό Μαινάλου αρ.7. Ο Κωνσταντίνος τον ίδιο χρόνο παντρεύτηκε με την Αδαμαντία το γένος Μπιτσιαρά από το χωριό Σάγκα Μαντινείας, από το γάμο τους απέκτησαν ένα γιο το Σταύρο είναι δικηγόρος και μια κόρη τη Βάρβαρα είναι εκπαιδευτικός. Ο Κωνσταντίνος με τη σύζυγό του Αδαμαντία συνεχίζουν να λειτουργούν την επιχείρηση μέχρι και σήμερα το 2008. Την οικογενειακή επιχείρηση που είχε δημιουργήσει ο πατέρας τους το έτος 1928 στην οδό Αγίας Βαρβάρας την ανέλαβε ο δεύτερος αδελφός Θεόδωρος Σ. Μίγγινας. Ο Θεόδωρος μαζί με τη σύζυγό του τη Φωτεινή λειτούργησαν το οπωροπαντοπωλείο μέχρι το 2000 που συνταξιοδοτήθηκε. Και ο Θεόδωρος με τη σύζυγό του απέκτησαν δύο κορίτσια, είναι και οι δυο καθηγήτριες. Έτσι το κατάστημα της οικογένειας Σταύρου Μίγγινα σταμάτησε να λειτουργεί μετά από 73 χρόνια αγώνα, δράσης και προσφοράς. Ο Βασίλης μικρότερος από τα αγόρια έγινε τεχνίτης σιδηρουργός και σε αλουμίνια, αρχές της δεκαετίας του 1970 μετανάστευσε στην Αμερική, παντρεύτηκε και πριν από αρκετά χρόνια έχει επανέλθει στην Τρίπολη όπου και κατοικεί. Το βιογραφικό και φωτογραφικό υλικό της οικογένειας Μίγγινα, τα έδωσε ο Κωνσταντίνος Κ. Μίγγινας.

181

Δεξιά ο πατέρας Σταύρος Μίγγινας και ο γιος του Κωνσταντίνος. Φωτογραφία του 1950.

Παντοπωλείο Κων/νου Στ. Μίγγινα. Φωτογραφία 2008.

Σταύρος Κ. Μίγγινας με τη σύζυγό του Βαρβάρα νιόπαντροι πριν περίπου 80 χρόνια.

Σταύρος Μίγγινας έξω από το Οινοπαντοπωλείο στην οδό Αγίας Βαρβάρας νυν 28ης Οκτωβρίου.

182

ο α θανα ςιος ε υθ . μ Πα ζιωτακής θ υ μαται & α ναΦερε ται

Ευθύμιος Αθ. Μπαζιωτάκης 1911 - 2003.

Το Πρώτο Κατάστημα στην οδό Κύπρου.

Ο Αθανάσιος Ευθ. Μπαζιωτάκης έμπορος, αφηγείται το βιογραφικό του πατέρα του. Μου ζητήθηκε να αναφερθώ στη ζωή και γενικά στις δραστηριότητες του πατέρα μου. Ανταποκρίθηκα σε αυτή την πρόταση διότι νομίζω ότι συμβάλλω σε αυτό το πρωτότυπο έργο που γράφεται και μέσα από το έργο μνημονεύω διαχρονικά και τον πατέρα μου. Ο Ευθύμιος Μπαζιωτάκης γεννήθηκε στο Ζευγολατιό Μαντινείας το έτος 1911, από γονείς αγρότες, μεγάλωσε και ανδρώθηκε στο Ζευγολατιό. Εργάστηκε στην πατρική περιουσία μέχρι που στρατεύτηκε, όταν απολύθηκε από το στρατό επανήλθε στο χωριό του και εργαζόταν στα κτήματα, τα έσοδα από τα κτήματα ήταν πολύ λίγα και η φτώχια μεγάλη. Ήταν πνεύμα ανήσυχο, ζωηρό και δραστήριο, αλλά, στο ‘Σπαθί του δεν χωρούσε μύγα» και το ψέμα για τον Μπαζιωτάκη ήταν αδίκημα. Ταυτόχρονα με τις αγροτικές εργασίες, από αρχές της δεκαετίας του 1930 ασχολήθηκε και με το εμπόριο, εμπορευόταν όσπρια και δημητριακά, το μεγαλύτερο βάρος του εμπορίου το έριξε στην επεξεργασία του γάλακτος, δηλαδή έκανε και τυροκομείο (Μπακαλιό). Στο διάβα της ζωής του συνεργάστηκε με αγρότες, κτηνοτρόφους, τυροκόμους και εμπόρους, με τράπεζες και τραπεζίτες και το σίγουρο είναι ότι δεν θα βρεθεί συνεργάτης του να του προσάψει την παραμικρή κατηγορία ότι ψεύτισε ή αδίκησε. Το 1945 παντρεύτηκε με τη συγχωριανή του Κωνσταντίνα το γένος Ιωάννη Κανατά, από το γάμο τους απέκτησαν τρία παιδιά, ένα γιο το Θανάση και δύο κορίτσια την Παναγιώτα (Μπέττη) και την Κωστούλα, τα τρία παιδιά μεγάλωσαν, σπούδασαν, διορίστηκαν και το καθένα δημιούργησε τη δική του οικογένεια. Ο Θανάσης πήγε στρατιώτης και όταν ολοκλήρωσε τη θητεία του τον ίδιο χρόνο διορίστηκε στα ΕΛ.ΤΑ. Για δημόσιος υπάλληλος δεν έκανε διότι ήταν έξυπνος, ευκίνητος,

Το Δεύτερο Κατάστημα την οδό Κύπρου & Ερμού Γωνία.

183

δραστήριος και με περισσό Τσαγανό, τέτοιους χαρακτήρες το βόλεμα και η λούφα δεν τους ταιριάζει. Στα μέσα της δεκαετίας του 1970 εγκατέλειψε το δημοσιοϋπαλληλική και ανέλαβε το πρότυπο τυροκομείο που είχε φτιάξει ο πατέρας του σε ιδιόκτητο μεγάλο κτήμα στο Ζευγολατιό. Ο Θανάσης ανακαίνισε το τυροκομείο και το εξόπλισε με τελευταίου τύπου μηχανήματα για την τότε εποχή, ταυτόχρονα άνοιξε κατάστημα γαλακτοκομικών προϊόντων στην Τρίπολη. Έκανε πρατήρια με τυροκομικά στο δρόμο Τριπόλεως Καλαμάτας, στον Πύργο Ηλείας και στους Αγίους Θεοδώρους Αττικής και διέθετε όλη την παράγωγη των προϊόντων γάλακτος στα δικά του καταστήματα. Το 1983 παντρεύτηκε με τη Μαρία το γένος Παν. Πλατανίτη από Βαλτέτσι και απέκτησαν μια κόρη την Κωνσταντίνα και δύο αγόρια τον Ευθύμιο και τον Παναγιώτη. Πριν 15 χρόνια ολοκλήρωσε τετραώροφη οικοδομή στην Τρίπολη επί της οδού Διοτίμας αρ. 23. Στο ιδιόκτητο κτήριο και στο υπόγειο έχει κάνει ψυκτικούς θαλάμους για δική του χρήση, έχει κάνει Βιοτεχνία επεξεργασίας κρέμας σε νωπό - φρέσκο βούτυρο και σε λειωμένο βούτυρο γάλακτος, στο ισόγειο έχει ανοίξει κατάστημα Μίνι Μάρκετ με τυροκομικά και είδη τροφίμων-στο ίδιο κτίριο έχει τα γραφεία και την έδρα της επιχείρησης. Το έτος 1998 κατεδάφισε το παλιό τυροκομείο και στη θέση του έκανε Βιομηχανία επεξεργασίας γάλακτος. Σήμερα που αναφέρονται τα ανωτέρω οι επιχειρήσεις λειτουργούν υπό τη διεύθυνση και επιστασία της οικογένειας Μπαζιωτάκη. Ομπρέλα όλων των δραστηριοτήτων είναι ο Αθανάσιος Ευθ. Μπαζιωτάκης, συμμέτοχοι και συνεργάτες είναι και τα τρία του παιδιά, η Κωνσταντίνα, ο Ευθύμιος και ο Παναγιώτης. Στην Τρίπολη λειτουργούν δυο καταστήματα με τυροκομικά και είδη τροφίμων. Το πρώτο είναι στην οδό Κύπρου επί 30 συνεχόμενα χρόνιο και το δεύτερο στην οδό Διοτίμας επί 15 χρόνια. Το έτος 2008 άνοιξε και τρίτο στο 12ο χλμ. Τριπόλεως Πύργου, σε πέτρινο νεοκλασικό κτίριο. Βιογραφικό και φωτογραφικό υλικό τα έδωσε ο Αθανάσιος Ευθ. Μπαζιωτάκης.

Το ιδιόκτητο κτίριο που στεγάζονται εργαστήριο, κατάστημα, γραφεία.

Η Βιομηχανία επεξεργασίας γάλακτος Μπαζιωτάκη.

Στη φωτογραφία είναι ο παππούς Ευθύμιος και η γιαγιά Κωνσταντίνα με τα επτά εγγόνια τους. Φωτογραφία 1996.

184

ο γεωργιος ν ικ . μ Πιρής α Φήγειται : Μου εζητήθη να γράψω κάτι για τον πατέρα μου, παλιό έμπορο της Τρίπολης. Το πράττω διότι νομίζω ότι μέσα από τα γραφόμενά μου αναφέρομαι στη μνήμη του και κάνω ακόμη ένα μνημόσυνο για τα 35 χρόνια από το θάνατο του το 1973. Ο Νικ. Γ. Μπίρης γεννήθηκε στις Κολλίνες της Μαντινείας το έτος 1900, ήταν το 4ο αγόρι μεταξύ πέντε. Γονείς του ο Γεώργιος Μπίρης και η Δήμητρα. Οι Κολλίνες ήταν ένα μεγάλο χωριό της περιοχής (κεφαλοχώρι). Οι καιροί τότε δύσκολοι, χωρίς οδικές συγκοινωνίες, τηλέφωνα, ηλεκτρισμό, κ. α. που υπάρχουν σήμερα. Για να φτάσει οποιοσδήποτε από το χωριό στην Τρίπολη, ή στη Σπάρτη, θα έπρεπε να κάνει διαδρομή τουλάχιστον 7 ώρες με τα ζώα ή με τα πόδια, γι’ αυτό και οι προϋποθέσεις για μεγαλύτερη ανάπτυξη και πρόοδο σε όλους του τομείς ήταν δύσκολη. Όταν ο πατέρας μου τελείωσε το Σχολαρχείο, τα οικονομικά της οιΝικ. Γ. Μπιρης. 1900-1973.

Στην είσοδο του καταστήματος ο Νικ. Γ. Μπίρης και ο υιός Γεώργιος Ν. Μπίρης. Φωτογραφία 1955.

185

κογένειάς του δεν επέτρεπαν να του δώσουν την ευχέρεια για παραπάνω σπουδές και άλλες προοπτικές. Για να μην επιβαρύνει οικονομικά τους μη έχοντες γονείς του, ως λύση βρέθηκε να καταταγεί στην χωροφυλακή, (όπου υπηρετούσε τη θητεία του αμειβόμενος). Όταν ολοκλήρωσε τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις και αποστρατεύτηκε έκανε αρκετές προσπάθειες για να πάει στις Η.Π.Α. όπου είχαν μεταναστεύσει οι τρεις μεγαλύτεροι αδελφοί του αλλά δεν τα κατάφερε. Το ανήσυχο και δημιουργικό πνεύμα του Νικ. Μπίρη, τον ώθησε να δημιουργήσει στο χωριό του και για τη γύρω περιοχή κατάστημα χονδρικής και λιανικής πώλησης εδώδιμων, αποικιακών και γενικό εμπόριο. Αυτή η προσπάθεια απέδωσε και όλα πήγαν αρκετά καλά, αλλά και πάλι οι διαθέσεις του, η θέλησή του για κάτι περισσότερο και αφού προηγήθηκε ο γάμος του με τη Σοφία το γένος Ιω. Καλογερόπουλου (κόρη γαιοκτήμονα της εποχής), το άλμα έγινε και μετοίκησε στο κέντρο της Πελοποννήσου στην Τρίπολη, με τις εμπορικές συνεργασίες και τις ανθρώπινες σχέσεις που είχε δημιουργήσει βρήκε τους κατάλληλους συνεργάτες κι’ έκανε εταιρεία γενικού εμπορίου με τον Αδριανόπουλο Γ. και το Χρονόπουλο επί της οδού Γεωργίου Α¨ αρ. 27. Το έτος 1938 διαλύθηκε η εταιρεία και ο Νικ. Γ. Μπίρης δημιούργησε δική του επιχείρηση με είδη τροφίμων στον ίδιο δρόμο και στον αρ. 31. Τη δεκαετία του 1940 ακολούθησε ο πόλεμος, η κατοχή με όλα τα γνωστά και ιστορικά γεγονότα. Το 1947, με προσωπική προσπάθεια και προσωπικές σχέσεις καταφέρνει να αγοράσει την τελευταία για την Τρί-

Δημοσιεύματα Ελληνικού και ξένου τύπου για το ποτό Τίποτα.

πολη άδεια ποτοποιίας. (Το επάγγελμα του ποτοποιού ήταν κλειστό). Με την εξασφάλιση της άδειας ποτοποιίας ο κύκλος των εργασιών διευρύνεται σε πολλούς τομείς. Το 1949 ο δραστήριος, ο πολύστροφος, ο ευφυής, Νικ, Γ. Μπίρης, αυτό που καθημερινά όλοι χρησιμοποιούμε τη φράση τίποτα, μέσα από λογοπαίγνιο την έκανε προϊόν, τη λέξη τίποτα την έβαλε μέσα σε γυάλινο μπουκάλι, της έδωσε γεύση, της έδωσε άρωμα, την έκανε ένα πολύ καλό ηδύποτο, για να εξελιχτεί πολύ γρήγορα το μοναδικό σπεσιαλιτέ της Τριπολιτσάς, να γίνει πανελλήνια και παγκόσμια γνωστό, με πληθώρα αναφορών του ελληνικού και ξένου τύπου, με σχόλιό τους αναφέρουν: ένας ευφυής και πανέξυπνος Μωραΐτης από τις Κολλίνες Αρκαδίας κατάφερε να γίνει διάσημος με… το τίποτα… Το σλόγκαν Τίποτα, Μπίρης, Τρίπολης, έγινε πασίγνωστο. Από το Τίποτα του Μπίρη κέρδισε και η Τρίπολη. Το τέλος του υπήρξε σύντομο και ανώδυνο, η ασθένειά του διήρκεσε τρεις ημέρες και σύμφωνα με την επιθυμία του οδηγήθηκε εκεί από όπου ξεκίνησε, στον τάφο των γονιών του. Στις 20 Δεκεμβρίου 1973. Τη διαχείριση της επιχείρησης την ανέλαβε ο γιος του Γεώργιος Ν. Μπίρης και ο Γιώργος μετά τη συνταξιοδότησή του παρέδωσε τη διαχείριση της επιχείρησης στην κόρη του Αικατερίνη, λειτουργεί μέχρι και σήμερα το 2008 Με Αγάπη. Γεώργιος Ν. Μπίρης.

186

ι ω αννής γ. Ξ ενος

Ιωάννης Γ. Ξένος. 1907 - 1975.

Γεώργιος Ι. Ξένος. 1933 - 1984.

Ο Ιωάννης Γ. Ξένος γεννήθηκε στο χωριό Συρακέϊκα Μεγαλοπόλεως το έτος 1907, ολοκλήρωσε τις γραμματικές του γνώσεις, δημοτικό σχολείο, σχολαρχείο και πήρε πτυχίο της Ανωτάτης Βιομηχανικής. Στην Τρίπολη βρέθηκε προκειμένου να παρουσιαστεί για να εκπληρώσει τη στρατιωτική του υποχρέωση. Όταν αποστρατεύτηκε λόγω του ότι ήταν εγγράμματος τον προσέλαβαν σε ιδιωτική τράπεζα στην Τρίπολη. Αρχές της δεκαετίας του 1930 παντρεύτηκε με τη Φωτεινή το γένος Μάντη από Μανθυρέα Αρκαδίας, από το γάμο τους απέκτησαν δυο παιδιά, το Γιώργο και τη Βασιλική. Η τράπεζα όπως προαναφέρω ήταν ιδιωτική και οικονομικώς ατύχησε. Ο ανήσυχος και δραστήριος Ιωάννης Ξένος ενδιαφέρθηκε για να ασχοληθεί με το ελεύθερο επάγγελμα, το εμπόριο. Το έτος 1933 βρέθηκε στη Δ.Ε. Θεσσαλονίκης. Στη Θεσσαλονίκη κατάφερε να πάρει την αντιπροσωπεία για όλη την Πελοπόννησο το Ολλανδικό γάλα “Ο ΒΛΑΧΟΣ”. Η συγκεκριμένη σύμβαση με το γάλα ο Βλάχος ήτανε η αρχή και το ξεκίνημα και για άλλες αντιπροσωπείες. Αντιπροσώπευσε διάφορες εταιρείες με λιπάσματα, γεωργικά φάρμακα κ.α. Την έδρα του την έστησε στην οδό Γεωργίου Α’ και πλατεία Κολοκοτρώνη γωνία, ο χώρος του καταστήματος μεγάλος, τα περιθώρια του εμπορίου μεγάλα και το κατάστημα το πλούτισε σχεδόν με όλα τα είδη τροφίμων, αλίπαστα, τυροκομικά, κονσερβοποιημένα τρόφιμα, κ.α. Οι Γερμανοί στην κατοχή του κατασχέσανε το κατάστημα και υποχρεώθηκε να μεταφερθεί επί της πλατείας Αγ. Bασιλείου για λίγα χρόνια. Μετά την απελευθέρωση από τους Γερμανούς το 1944 επανήλθε στην έδρα του στη γωνία Γεωργίου Α’ και πλατείας Κολοκοτρώνη, για λίγα χρόνια συνεταιρίστηκε με τον Αντώνη Γ, Μάντη. Ο Α. Μάντης το έτος 1949 αποχώρισε από την εταιρεία, ο Ιωαν. Ξένος συνέχισε την επαγγελματική του δραστηριότητα και πάντα είχε δίπλα του τα παιδιά του το Γιώργο και τη Βασιλική. Αρχές της δεκαετίας του 1950 ήταν ο πρώτος που αντιπροσώπευσε και έφερε στην Τρίπολη το υγραέριο ΠΕΤΡΟΓΚΑΖ και τις συσκευές υγραερίου. Αρχές της δεκαετίας του 1950 δημιούργησε την πρώτη μηχανοκίνητη βιοτεχνία λαναρίσματος για το ξάσιμο του μαλλιού και λειτούργησε στην Τρίπολη για πολλά χρόνια. Σήμερα το 2008, τα εγγόνια του, παιδιά του Γιώργου, ο Ιωάννης & ο Νίκος Γ. Ξένος συνεχίζουν το εμπόριο, τις αντιπροσωπείες και το υγραέριο ΠΕΤΡΟΓΚΑΖ για περίπου 60 χρόνια. Το ανωτέρω βιογραφικό έχει αφηγηθεί η κόρη του, Βασιλική Ξένου - Σάσσαλου

187

Η μακέτα αναφέρεται στα μέσα της δεκαετίας Του 1930.

Ιωάννης Γ. Ξένος. Και αντιπρόσωπος πρακτορείου ταξιδιών.

Τιμολόγιο και Δελτίο αποστολής του 1945.

188

α δε ΛΦοι δ. ο ικονομου αΦήγήςή ήΛια δ. οικονομου

Οικονόμου Δ. Παναγιώτης.

Οικονόμου Δ. Ηλίας.

Οικονόμου Δ. Ιωάννης.

Κατάστημα τροφίμων Αφών Οικονόμου. Φωτογραφία 1974.

Οι αδελφοί Δημητρίου Οικονόμου, Παναγιώτης, Ηλίας και Ιωάννης, γεννήθηκαν στο Θεόκτιστο Γορτυνίας. Στα μέσα της δεκαετίας του 1950 σε μικρή ηλικία εγκαταστάθηκαν στην Τρίπολη και έπιασαν δουλειά σε διαφορετικά καταστήματα. Ο Παναγιώτης εργάστηκε στο κατάστημα αντιπροσωπειών των αδελφών Κουμούτσου. Ο Ηλίας και ο Ιωάννης εργάστηκαν στο παντοπωλείο των Αφών Αντωνίου και στο κατάστημα του Θεόδωρου Παπαναστασίου που εμπορευόταν τυροκομικά προϊόντα, είχε και βιοτεχνία επεξεργασίας βουτύρου. Οι αδελφοί Οικονόμου μετά από περίπου 10 χρόνια εργασίας ως υπάλληλοι στα μέσα της δεκαετίας του 1960 στο πιο κεντρικό σημείο της αγοράς και επί των οδών Μαντινείας νυν Αν. Σεχιώτη και Ερμού γωνία άνοιξαν παντοπωλείο. Μετά από λίγο χρονικό διάστημα έκαναν βιοτεχνία επεξεργασίας βουτύρου σε νωπό και σε λειωμένο βούτυρο γάλακτος, προμήθευαν καταστήματα τροφίμων και διάφορα εργαστήρια ζαχαροπλαστικής στην Τρίπολη και σε άλλους νομούς. Δημιούργησαν εργαστήριο επεξεργασίας βρώσιμων ελιών όλων των τύπων σε μεγάλη ποσότητα επεξεργάστηκαν και εμπορεύτηκαν τις ελιές ΜΑΜΟΥΘ. Ήταν μοναδικοί στην Αρκαδία που παρασκεύαζαν και τυποποιούσαν βρώσιμες ελιές ΜΑΜΟΥΘ. Ελιές μαμούθ προμήθευαν καταστήματα σε πολλές αγορές στον Ελλαδικό χώρο, έκαναν και εξαγωγές στην Αμερική και σε άλλες ευρωπαϊκές χώρες. Οι αδελφοί Οικονόμου, εργάστηκαν στην Τρίπολη ως υπάλληλοι και ως επιχειρηματίες άνω από 50 χρόνια, σήμερα το έτος 2008 που γράφεται το ανωτέρω βιογραφικό και τα τρία αδέλφια έχουν συνταξιοδοτηθεί. Το κατάστημα συνεχίζει να λειτουργεί υπό τη διεύθυνση του Βασίλη Ιωάννη Οικονόμου, είναι γιος του Γιάννη και ανιψιός του Παναγιώτη και του Ηλία. Μιαν ευχή ο Βασίλης να συνεχίσει το εμπόριο άλλα τόσα χρόνια. Με αγάπη για όλους. Ηλίας Δ. Οικονόμου.

189

Ηλίας και Ιωάννης Δ. Οικονόμου εντός του παντοπωλείου. Φωτογραφία 1975.

Μακέτα βουτύρου των Αφών Οικονόμου.

Μακέτα ελιές Μαμούθ των Αδελφών Οικονόμου.

190

ο γρήγορής Π αναγιωτοΠουΛος θ υ μαται κ αι α Φήγειται : Ο Γρήγορης Παναγιωτόπουλος γεννήθηκε στο Στάδιο Τεγέας. Από πολύ μικρός ασχολήθηκε με το εμπόριο. Στο Στάδιο Τεγέας σε ηλικία 15 χρονών μαζί με το συγχωριανό του Παναγιώτη Παλυβό άνοιξαν παντοπωλείο, μετά από λίγα χρόνια λόγω κατοχής εγκατέλειψε το χωριό. Αρχές της δεκαετίας του 1940 εργάστηκε στο ποτοποιείο του Ιωάννη Αθανασιάδη. Ο Γρήγορης Παναγιωτόπουλος το 1945 συνεργάστηκε στα είδη τροφίμων με το Γεώργιο Παπαδόπουλο στην οδό Σπάρτης. Και αργότερα για λίγα χρόνια εργάστηκε στο Ναύπλιο. Παντρεύτηκε με την Ευγενία το γένος Αρ, Σκαλίδη από τον Αγ. Ανδριανό Ναυπλίου. Το έτος 1951 άνοιξε παντοπωλείο και οπωροπωλείο στην Τρίπολη, επί της οδού Ναυπλίου αρ. 59 και συνεργάστηκε με τον κουνιάδο του Αντώνη Σκαλίδη. Στα μέσα της δεκαετίας του 1970 ο Αντώνης Σκαλίδης αποχώρισε από την εταιρεία και την επιχείρηση την κράτησε ο Γρηγόρης, με το γιο του Στάθη Γρηγ. Παναγιωτόπουλο.

Στη φωτογραφία είναι ο Σούλης Ιωαν. Αθανασιάδης όταν πήγαινε στο Δημοτικό Σχολείο και ο τότε υπάλληλος Γρήγορης Παναγιωτόπουλος, αρχές του 1940.

191

Παντοπωλείο του Στάθη Γρ. Παναγιωτόπουλου. Φωτογραφία του 2008.

192

Π αΠανα ς τα ςιου θ εοδ ωρος

Οικία και κατάστημα του Θ. Παπαναστασίου, ο οποίος είναι και στη φωτογραφία το έτος 1945.

Θεόδωρος Αν. Παπαναστασίου. 1901 - 1979.

Ο Θεόδωρος Παπαναστασίου γεννήθηκε το έτος 1901 στη Γλανιτσά, νυν Μυγδαλιά Γορτυνίας. Σε νεαρή ηλικία μετοίκισε στην Αθήνα προκειμένου να βρει καλύτερη τύχη. Στην Αθήνα βρήκε δουλειά σε κατάστημα τροφίμων κι’ εργάστηκε περίπου 10 χρόνια. Αρχές της δεκαετίας του 1920 εγκαταστάθηκε στην Τρίπολη. Με την εμπειρία που είχε αποκτήσει στην Αθήνα και ιδιαιτέρως στο εμπόριο τροφίμων άνοιξε παντοπωλείο στην Τρίπολη και επί της οδού Παλλαντίου νυν Ηρώων Πολυτεχνείου αρ. 40. Τέλος της δεκαετίας του 1920 παντρεύτηκε με την Αλίκη το γένος Γεωργίου Φρέτζου καταγωγή από Στεμνίτσα Γορτυνίας. Από το γάμο τους απέκτησαν τρία παιδιά, δύο κόρες τη Μαρία και την Ουρανία και ένα γιό τον Τάσο. Ο Θεόδωρος Παπαναστασίου ήταν άνθρωπος με ευρύτερες κοινωνικές σχέσεις και με φωτισμένο ανοιχτό μυαλό. Ήταν ο λογικός, ο δημοκράτης, ο σωστός έμπορος, αλλά πάνω απ’ όλα άνθρωπος. Στο ιδιόκτητο κτίριο της οδού Παλλαντίου που επί 50 συνεχόμενα χρόνια είχε δημιουργήσει τις επαγγελματικές του δραστηριότητες, εμπορευόταν σχεδόν όλα τα ευρείας κατανάλωσης εδώδιμα. Το κατάστημά του και η κατοικία του ήταν στέκι και χώρος για το καταστάλαγμα των διωκόμενων, των κατατρεγμένων και των αδύναμων ανθρώπων που το σύστημα των τότε δεκαετιών τους είχε σε καραντίνα, αυτήν του την ανθρωπιά και καλοσύνη την πλήρωσε με διωγμούς όπως και πολλοί άλλοι. Οι δεκαετίες 1930 - 1940 για το εμπόριο ήταν αρκετά δύσκολες, «ήταν δώσε πάρε και ο σωθείς σωθήτω». Ο Θεόδωρος Παπαναστασίου σαν επαγγελματίας είχε το κατάστημα τροφίμων, έκανε εμπόριο δημητριακών, ξηρούς καρπούς και το κύριο εμπορικό βάρος το είχε ρίξει στην επεξεργασία του γάλακτος, έκανε και τυροκομείο (μπακαλιό) όπως έλεγαν παλιά το τυροκομείο. παρήγαγε παραδοσιακά τυριά, τυρί φέτα, κεφαλοτύρι, μυτζήθρα και βούτυρα. Πέραν από την παραγωγή τη δική του που δεν επαρκούσε για την κατανάλωση που είχε, έκανε και εμπόριο γαλακτοκομικών προϊόντων διότι προμήθευε τα περισσότερα παντοπωλεία στην Τρίπολη και εκτός Τριπόλεως. Για την εποχή που αναφέραμε μέχρι και τη δεκαετία του 1960, ήταν ο μοναδικός στην Αρκαδία που είχε βιοτεχνία επεξεργασίας βουτύρου σε νωπό φρέσκο βούτυρο και σε λειωμένο μαγειρικό βούτυρο γάλακτος. Η συσκευασία του βουτύρου για το λειωμένο μαγειρικής γινόταν σε δοχεία μεταλλικά μικρά και μεγάλα και το νωπό φρέσκο βούτυρο συσκευαζόταν σε ειδικό χαρτί που ήταν κατάλληλο για το περιτύλιγμα του βουτύρου. Είχε κάνει και ειδικά ξύλινα μικρά φορμάκια για το πακετάρισμα του νωπού βουτύ-

193

ρου. Του είχε δώσει τον τίτλο ΒΟΥΤΥΡΟΚΟΜΙΑ Τριπόλεως ο αρκαδικός Π.Α.Ν. Ο Θ. Παπαναστασίου, με πάντα δίπλα του τη σύζυγό του Αλίκη, μόρφωσαν και τα τρία τους παιδιά. Τα δύο κορίτσια παντρεύτηκαν και δημιούργησαν τις δικές τους οικογένειες. Ο γιος τους Τάσος έμεινε με τους γονιούς του και επέλεξε άλλο επάγγελμα από αυτό του πατέρα του, έγινε επιχειρηματίας οικοδομικών υλικών. Ο Θεόδωρος Παπαναστασίου μετά από περίπου 50 χρόνια αγώνα και προσφοράς, τέλος της δεκαετίας του 1960 πούλησε την επιχείρησή του στον Ζαχαρία Μπρούσκαρη και σήμερα το 2008 στο ίδιο κτίριο του Παπαναστασίου συνεχίζει να λειτουργεί τυροπωλείο υπό άλλη διεύθυνση. Το ανωτέρω βιογραφικό και φωτογραφικό υλικό το έδωσε η κόρη του Μαρία Παπαναστασίου - Κουτσούγερα.

Η εικόνα μας δείχνει τη μακέτα του βουτύρου. Το καλλιτεχνικό ξύλινο ψυγείο πάγου και τη βιτρίνα με τα τυριά. Φωτογραφία του 1950.

194

β ιογραΦικο κ ωνς ταντινου Π αν . Π αΠαντωνιου Ο Ιωάννης Κ. Παπαντωνίου αναφέρεται στη ζωή και στην επαγγελματική δραστηριότητα του πατέρα του Κωνσταντίνου Παν. Παπαντωνίου. Ο πατέρας μου Κωνσταντίνος Π. Παπαντωνίου παλαιός έμπορος και παντοπώλης της Τρίπολης, απεβίωσε το 2008 σε ηλικία 82 ετών. Όταν ενάμισι χρόνο μετά το θάνατό του μου ζητήθηκε να αναφερθώ με λίγα λόγια στην προσωπική, οικογενειακή και επαγγελματική δραστηριότητα του, για να συμπεριληφθεί στο βιβλίο που αναφέρεται στους παντοπώλες και εμπόρους τροφίμων της Τρίπολης. Το θεώρησα τιμή αλλά και υποχρέωση που μου δίνεται η ευχέρεια να αναφερθώ και να ιστορήσω τη ζωή του. Διαπίστωσα ότι πρόκειται για μια καταπληκτική ερευνητική δουλειά και ευκαιρία. Θεωρώ ότι το κείμενο αυτό αποτελεί ένα διαχρονικό μνημόσυνο για τον πατέρα μου. Ο Κ. Παπαντωνίου γεννήθηκε στην Τρίπολη το έτος 1926. Γονείς του ήταν ο Παναγιώτης Παπαντωνίου Τηλεγραφητής στον Ο.Τ.Ε. τότε Τ.Τ.Τ. Τηλεγραφείο, Ταχυδρομείο, Ταμιευτήριο και της Σοφίας το γένος Τσούρα. Από το γάμο τους απόκτησαν εννέα παιδιά, δύο αγόρια και επτά κορίτσια. Η οικογένεια δημιουργήθηκε και μεγάλωσε σε δύσκολες εποχές, Δικτατορίες, Β΄ Παγκόσμιος πόλεμος, κατοχή 1941 - 1944 Εμφύλιος και τα δεινά πολλά. Η πολυμελής οικογένεια δυσκολεύτηκε πολύ στην καθημερινότητά της. ΕπάΤο Παντοπωλείο στην οδό Καλαβρύτων, των νω στα δύσκολα ήρθε και ο πρόωρος θάνατος του Πατέρα τους σε ηλικία Αδελφών Κων. και Δημ. (Μίμη) Παπαντωνίου. 48 ετών, το έτος 1945. Φωτογραφία του 1947. Ο Κωνσταντίνος προοριζόταν για να διαδεχτεί τον πατέρα του στον Ο.Τ.Ε. αλλά ο θάνατός του άλλαξε ριζικά τη ζωή τους. Ο Κ. Παπαντωνίου μαζί με τον μικρότερο αδελφό του Μίμη σε μικρή ηλικία άνοιξαν Παντοπωλείο στο ισόγειο του πατρικού τους σπιτιού επί της οδού Καλαβρύτων 62 νυν Εθνικής Αντιστάσεως, απέναντι από τον Κινηματογραφώ ΑΕΛΛΩ. Σήμερα είναι πάρκο και ανήκει στο χώρο του Δικαστικού Μεγάρου της Τρίπολης. Το 1956 παντρεύτηκε με την Κατερίνα το γένος Νάκου από το Δάρα Αρκαδίας και απέκτησαν δύο γιούς, το Παναγιώτη, σήμερα είναι γιατρός Γαστρεντερολόγος και τον γράφοντα το βιογραφικό Γιάννη, επίσης γιατρός Ρευματολόγος, αμφότεροι ασκούν την Ιατρική ως ελεύθεροι επαγγελματίες στην Τρίπολη. Το 1968 επί δικτατορίας έγινε αναγκαστική απαλλοτρίωση του πατρικού σπιτιού και η οικογένεια διασκορπίστηκε λαμβάνοντος μόνο μια πενιχρή αποζημίωση που χωρίστηκε σε οκτώ μερίδια. Ο Κωνσταντίνος Παπαντωνίου μετέφερε το κατάστημά του (οπωροπαντοπωλείο) στην οδό Μυστριώτου 14 και Θεοφιλοπούλου γωνία. Δεξιά ο Κωνσταντίνος Παπαντωνίου με πελάτη στην είσοδο του Παντοπωλείου. Το οπωροπαντοπωλείο της γειτονιάς ήταν το πιο αντιπροσωπευτιΦωτογραφία του 1967. κό δείγμα της παλιάς εποχής που σήμερα βλέπουμε μόνο σε παλιές Ελληνικές ταινίες. Τα οπωροπαντοπωλεία στις γειτονιές κάλυπταν όλες τις ανάγκες των νοικοκυριών. Είχαν όλα τα είδη τροφίμων, Τυροκομικά, Αλίπαστα, Έλαια, Λίπη, Όσπρια, Δημητριακά, Νηστίσιμα, Αρτύσιμα και ότι ζητούσε ο πελάτης θα το εύρισκε στα συνοικιακά καταστήματα. Σχεδόν όλα τα παντοπωλεία της γειτονιάς είχαν και το κρασάκι για φίλους, γνωστούς και κουρασμένους και πάντα συνοδευόταν με τυρί, σαρδέλα, ρέγκα, ή και με κονσέρβα. Όσο για το μπακαλοτέφτερο ήταν απαραίτητο και σε ημερήσια διάταξη. Ο Κωνσταντίνος Παπαντωνίου ήταν τίμιος, εργατικός, ηθικός και αφοσιωμένος στην οικογένεια. Χαρακτηρι-

195

στικές ήταν οι στιγμές που επανειλημμένα είχα παρακολουθήσει, καταδίωκε τους πελάτες μέχρι τα σκαλιά της εισόδου για να τους αποδώσει τα ρέστα τους που συνήθως ήταν μια πεντάρα, δεκάρα, ή το πολύ εικοσάρα. Πελάτες , συνεργάτες και προμηθευτές είχαν να πουν τα καλύτερα. Τον εκθείαζαν για τη συνέπεια του στη συνεργασία του και στις πληρωμές του. Λόγω της δουλειάς του μπορούσε να προμηθευτεί προϊόντα για το κατάστημα βερεσέ, με πίστωση, αυτό δεν το εκμεταλλεύτηκε ποτέ και σε καμία περίπτωση, πάντα αγόραζε τις προμήθειες του μετρητοίς και αυτό το έκανε διότι δεν ήθελε να χρωστάει και έλεγε θέλω να κοιμάμαι ήσυχα. Στο σημείο αυτό θα ήθελα να αναφερθώ περιληπτικά στις δημοκρατικές και αντιστασιακές καταβολές των γονιών μου και των οικογενειών τους. Η μητέρα μου Κατερίνα, νεαρή συμμετείχε στην Εθνική Αντίσταση ως μέλος του ΕΛΑΣ, αυτή την πρόσφορα της ενάντια των κατακτητών την πλήρωσε με διώξεις και φυλακή, φυλακίστηκε και στα υπόγεια του Δικαστικού Μεγάρου στην Τρίπολη, πέρασε από δικαστήριο και αθωώθηκε. Ο πατέρας μου Κωνσταντίνος και όλη η οικογένεια τις τότε άσχημες εποχές που λειτουργούσε το παρακράτος και η τρομοκρατία και αναφέρομαι στη δεκαετία του 1940. Το σπίτι των οικογενειών Παπαντωνίου ήταν καταφύγιο και καταστάλαγμα των διωκόμενων και των κατατρεγμένων του τότε συστήματος. Ο Κωνσταντίνος Παπαντωνίου, αν και πολύ νέος είχε βρεθεί και υπερασπιστεί ανθρώπους αναίτια καταδικασμένους και φυλακισμένους, μόνο και μόνο για τον αγώνα που είχαν κάνει ενάντια στον κατακτητή και για τις πολιτικές τους πεποιθήσεις. Με το δικό του τρόπο είχε προσφέρει αρκετά, καθώς και όλη η οικογένεια Παπαντωνίου. Τα χρόνια περνούσαν και η ζωή συνεχιζόταν. Τέλη της δεκαετίας του 1970 δημιουργήθηκαν στην Τρίπολη τα πρώτα Σουπερ Μάρκετ και τα μικρομάγαζα άρχισαν να χάνουν τη δουλειά τους, οπότε και ο πατέρας μου αναγκάστηκε να σταματήσει την επαγγελματική του δραστηριότητα ως παντοπώλης. Στη συνέχεια εργάστηκε σε περίπτερο για αρκετά χρόνια, διότι οι υποχρεώσεις της οικογένειας του ήταν πολλές και κυρίως λόγω των σπουδών των γιών του στην Αθήνα. Όταν συνταξιοδοτήθηκε ήταν ακόμη νέος και δραστήριος. Είχε την ευτυχία να δει και τους δυο γιους του φτασμένους επιστήμονες και με δικά τους Ιατρεία, ήταν πάντα δίπλα τους και διεκπεραίωνε όλες τις εξωτερικές εργασίες και των δύο Ιατρείων. Ευτύχησε και πήρε την ικανοποίηση που είδε τους γιούς του παντρεμένους, έζησε και χάρηκε την απόκτηση των εγγονών του. Έτσι έφυγε ευχαριστημένος από τη ζωή το 2008 σε ηλικία 82 χρονών. Ακόμη και σήμερα, αυτοί που τον γνώρισαν έχουν τις καλύτερες αναμνήσεις, για τον τίμιο έμπορο, τον ευγενικό άνθρωπο, τον αφοσιωμένο οικογενειάρχη. Με εκτίμηση. Ιωάννης Κ. Παπαντωνίου

Κωνσταντίνος Π. Παπαντωνίου με τη σύζυγό του Κατερίνα. Στο βάθος δεξιά της φωτογραφίας διακρίνεται η οικία των Παπαντωνίου. Φωτογραφία Του 1958.

Οικογένεια Κωνσταντίνου και Κατερίνας Παπαντωνίου. Με τα παιδιά τους Παναγιώτη και Ιωάννη. Φωτογραφία του 1964.

196

Κ ωνσ ταντίνος Π αυλοπουλος Ο ι ν ο π α ν τ ο πώλη ς

Για τρεις περίπου δεκαετίες, από τα μέσα της δεκαετίας του 1910 μέχρι και τα μέσα της δεκαετίας του 1940 λειτούργησε το οινοπαντοπωλείο του Κων/νου Παυλόπουλου. Ο Κωνσταντίνος Παυλόπουλος είχε επανέλθει στην Τρίπολη από τη Γαλλία και άνοιξε οινοπαντοπωλείο στη συνοικία Κάντως βρύση, στην οδό Παλλαντίου και Υψηλάντου γωνία, ήταν σωστός επαγγελματίας, ευγενικός, πρόθυμος, αλλά και χωρατατζής. Ήταν καλός και ψωμοδότης, όπου καταλάβαινε ότι έπρεπε να βοηθήσει, ποτέ δεν έλεγε όχι, στο κατάστημα του μπάρμπα Κώστα όπως τον λέγανε, σύχναζαν πολλοί μερακλήδες ταβερνόβιοι, και μόνιμοι θαμώνες ήταν πολλοί κυνηγοί, αναφέρω μερικούς που θυμάμαι, Τσιμούρης, Σκορδήλης, Γάκης, Πετρόχειλος, κ.α. Οι κυνηγοί σύχναζαν στον Κων/ νο Παυλόπουλο διότι ήταν μερακλής και ειδικός στο μαγείρεμα του κυνηγιού, αλλά και σε άλλους πικάντικους μεζέδες, είχε και ένα δικό του σπεσιαλιτέ, το μπουμπάρι, γεμισμένο σπληνάντερο, στη γέμιση πρόσθετε και τραχανά, ο Μπάρμπα Κώστας ήταν ξεχωριστός στο είδος του για την τότε εποχή. Το ανωτέρω βιογραφικό, αφηγήθηκε ο Ανδρέας Γ. Κωτσιόπουλος.

197

Κωνσταντίνος Παυλοπουλος. Φωτογραφία του 1921.

198

α Φήγήςή Π αναγιωτή & α ννα ς ς αραντοΠουΛου

Παναγιώτης Σαραντόπουλος με τη σύζυγό του Άννα στους Αγίους Τόπους το 1985.

Ο Παναγιώτης Αθ, Σαραντόπουλος γεννήθηκε στο Βαλτέτσι Αρκαδίας. Αρχές της δεκαετίας του 1930 σε ηλικία 12 χρονών έφυγε από το Βαλτέτσι για την Αθήνα. Εκεί έπιασε δουλειά σε παντοπωλείο (μπακάλικο), στην Αθήνα εργάστηκε μέχρι που πήγε στρατιώτης, μετά το στρατιωτικό επέστρεψε στην Τρίπολη και για λίγο χρονικό διάστημα εργάστηκε στο παντοπωλείο του Γεωργίου Συνοδινού, που λειτουργούσε από προπολεμικά στην οδό Αγ. Νικολάου και Κονδάκη γωνία. Το έτος 1952 παντρεύτηκε με την Άννα το γένος Μανιατά από το Παλλάδιο Τριπόλεως. Μετά την παντρειά τους και στην ίδια γειτονιά στην οδό Σοφίας 13, το 1954 άνοιξαν παντοπωλείο. Το παντοπωλείο λειτούργησε περίπου 50 συνεχόμενα έτη. Ο Παναγιώτης Σαραντόπουλος δεν περιορίστηκε στο παντοπωλείο μόνο, ταυτόχρονα με το παντοπωλείο σε ειδικό χώρο που είχε δημιουργήσει μέσα στο ίδιο κτίριο έκανε και παραγωγή γιαουρτιού, την περισσότερη ποσότητα τη διέθετε στους πελάτες του στο μαγαζί, αλλά και αρκετό γιαούρτι το έκανε διανομή σε σπίτια που επί πολλά χρόνια τους είχε αποκλειστικούς πελάτες. Από το γάμο τους απέκτησαν τέσσερα παιδιά δυο αγόρια και δυο κορίτσια, τα είχαν πάντα δίπλα τους και βοηθούς στις δουλειές τους, τα παιδιά τους είναι όλα τακτοποιημένα και έχουν δημιουργήσει δικές τους οικογένειες, με το παντοπωλείο δε θέλησε να ασχοληθεί κανένα από τα παιδιά τους. Μετά από αγώνα μιας ολόκληρης ζωής ήρθε το πλήρωμα του χρόνου να σταματήσουνε κάθε δραστηριότητα. Τον αγαπητό Παναγιώτη και τη σύζυγό του Άννα, τους γνώρισα από την αρχή της επαγγελματικής τους δραστηριότητας, υπήρξαν ειλικρινείς, τίμιοι και εργασιομανείς. Σήμερα ημέρα Πέμπτη 14 Φλεβάρη 2008 που επισκέφτηκα την κατοικία τους και μου αφηγήθηκαν τα ανωτέρω, ο Παναγιώτης διανύει τα ενενήντα του χρόνια και δίπλα του έχει όπως πάντα τη σύζυγό του Άννα. Η ευχή και των δυο είναι, τα παιδιά τους και τα εγγόνια τους να είναι γερά και να έχουν υγεία και αγάπη Παναγιώτης και Άννα Σαραντοπούλου.

199

Το παντοπωλείο του Παναγιώτη Σαραντόπουλου. Φωτογραφία του 2008.

200

ς κ α Λιδής α ντωνής

Αντώνης Αριστείδη Σκαλίδης. 1917 - 2007. Έμπορος στην Τρίπολη επί 55 χρόνια.

Ο Αντώνης Αρ, Σκαλίδης γεννήθηκε και μεγάλωσε στον Άγιο Ανδριανό Ναυπλίου. Παντρεύτηκε τη Μαρία το γένος Πασχάλη Πασχαλίδη, γεννημένη στη Δαμασκηνιά Κοζάνης, από το γάμο τους απέκτησαν δύο αγόρια, τον Αριστείδη που είναι έμπορος στην Τρίπολη και το Βασίλη που ζει και εργάζεται στη Γερμανία. Ο Αντώνης Σκαλίδης το έτος 1951 εγκαταστάθηκε στην Τρίπολη και μαζί με το γαμπρό του Γρηγόρη Παναγιωτόπουλο στην οδό Ναυπλίου νυν Ελ. Βενιζέλου άνοιξαν οπωροπαντοπωλείο και συνεργάστηκαν περίπου 20 χρόνια Μετά τα είκοσι χρόνια συνεργασίας ο Αντώνης Σκαλίδης αποχώρισε από την επιχείρηση της οδού Ναυπλίου και άνοιξε μαζί με το γιο του Αριστείδη Αν, Σκαλίδη, καφεκοπτείο, με ξηρούς καρπούς, κάβα ποτών, ζαχαρώδη προϊόντα κ.α στην οδό Ερμού, που βρίσκεται πίσω από τον Άγιο Βασίλειο. Ο Αντώνης Σκαλίδης τον Οκτώβριο του έτους 2007 έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 90 χρονών. Το κατάστημα και σήμερα το 2008 συνεχίζει να λειτουργεί υπό τη διεύθυνση του γιού του Αριστείδη Αν, Σκαλίδη.

201

Αντώνης Σκαλίδης με τον κουνιάδο του Αλέκο Πασχαλίδη, στο παντοπωλείο στην οδό Ναυπλίου. Φωτογραφία Δεκαετίας 1960.

Το κατάστημα του Αριστείδη Αν. Σκαλίδη. Φωτογραφία του 2008.

202

ο δ ήμήτρής (μ ιμής ) ε υ ς τ. ς ου ντρής α ναΦερε ται ς τις δ ρα ς τήριοτήτες του Π ατερα του ε υ ς τρατιου γ. ς οYντρή

Ευστράτιος Γ. Σούντρης. Έμπορος (1887 -1971). Η φωτογραφία είναι από τα χρόνια που ήταν στην Αμερική, πριν επιστρέψει στην Ελλάδα).

Οικία Ευστ. Σούντρη.

Ο Ευστράτιος (Στράτης) Σούντρης, πρωτότοκος γιός αγροτών γονέων, γεννήθηκε το 1887 στη κοινότητα Ψηλής Βρύσης (Μάνεσι) Τεγέας. Είχε τρεις μικρότερους αδελφούς και μία αδελφή. Τα δυο αδέλφια του, ο Aναστάσης (1892) πέθανε στο Σικάγο των ΗΠΑ το 1943. Ο μικρότερος Δημήτριος (1900) έπεσε στις μάχες της Μικρασιατικής καταστροφής το 1922. Το όνομά του αναγράφεται στους πεσόντες στο Ηρώων του πάρκου της Αρχαίας Επισκοπής. Ο Στράτης πολύ νέος, σχεδόν 18 χρονών, μετανάστευσε στην Αμερική, μετά από περιπετειώδεις προσπάθειες. Εγκαταστάθηκε στη Νέα Υόρκη κοντά σε συμπατριώτες του. Εκεί εργάστηκε σαν εργάτης στην κατασκευή του δικτύου των σιδηροδρομικών γραμμών της Αμερικής, όπως οι περισσότεροι μετανάστες της πρώτης γενιάς . Στη συνέχεια ανέπτυξε εμπορική δραστηριότητα. στη Νέα Υόρκη. Ανεξάρτητος από τη φύση του και με αναπτυγμένο το εμπορικό δαιμόνιο που τον χαρακτήριζε, δημιούργησε στη γειτονιά των μαύρων, στο Χάρλεμ της Νέας Υόρκης, μαζί με τον αδελφό του Τάσο (μετανάστης και αυτός), μικρή επιχείρηση παντοπωλείου την οποία λειτούργησαν για πολλά χρόνια αποκτώντας την εμπιστοσύνη και κατακτώντας την αγάπη των μαύρων. Πολύ αργότερα, άλλαξε η φύση της επιχείρησής τους και άνοιξαν ανθοπωλείο στη Νέα Υόρκη. Τα 20 περίπου χρόνια που έμεινε στην Αμερική του εξασφάλισαν ένα μικρό κομπόδεμα και επέστρεψε στη Ψηλή Βρύση, κοντά στους γονείς του και στην ανύπαντρη αδελφή του, Αικατερίνη, την οποία και αποκατέστησε. Στην περίοδο της παραμονής του στο χωριό επισκεύασε το πατρικό του σπίτι και υπήρξε ο βασικός πρωτοπόρος και χορηγός της ύδρευσης του χωριού από τις πηγές των Δολιανών, που υδρεύεται ως σήμερα. Στο χωριό που ήκμαζε, συμμετείχε και σε άλλα έργα κοινής ωφέλειας. Το έτος 1927 παντρεύτηκε τη Μερόπη Μπόσχου, νεαρή δασκάλα από τη Θεσσαλονίκη. Εγκαταστάθηκαν στην Τρίπολη, όπου αγόρασε σε κεντρικότατο σημείο της πόλης οικόπεδο, επί της οδού Γεωργίου του Α΄ (πρώην Ναυπλίου), όπως ονομάζεται και σήμερα. Εκεί στον αριθμό 17, το 1928 ανήγειρε μονόροφη οικοδομή νεοκλασικής αρχιτεκτονικής η οποία χρησιμοποιήθηκε ως κατοικία της οικογένειάς του. Στο ισόγειό της εγκατέστησε την επιχειρηματική του δραστηριότητα. Συνεταιρίστηκε με τον εξάδελφό του Ευάγγελο Β. Σούντρη, απόφοιτο της Ανωτάτης Εμπορικής Σχολής και στον ίδιο χώρο ίδρυσαν Ομόρρυθμη Εταιρεία με την επωνυμία «Εμπορική Προμηθευτική Εταιρία Αρκαδίας Ε. ΣΟΥΝΤΡΗΣ». Η Εταιρεία ξεκίνησε με την εμπορία «εγχωρίων προϊόντων» αλλά σύντομα ανέπτυξε εμπορική δραστηριότητα στους νομούς Αρκαδίας και Λακωνίας, εξασφαλίζοντας την αποκλειστική εκπροσώπηση μεγάλων Οίκων και βιομηχανιών των Αθηνών, όπως την

203

καπνοβιομηχανία Καραβασίλη, τους αλευρόμυλους Αττικής, Ασφαλιστικές Εταιρείας, και επιδόθηκε επίσης, στην εμπορία Πετρελαιοειδών και βενζίνης εισάγοντάς την από την Αθήνα σε δοχεία. Επίσης ασχολήθηκε με την εκπροσώπηση εταιρείας φορτηγών αυτοκινήτων. Εισήγαγε από το εξωτερικό τα περίφημα αμερικανικά λιπάσματα (νίτρα Arcadian, Guano της Αργεντινής, και άλλα). Πρωτοπορώντας για την εποχή, εισήγαγε τα φημισμένα ραδιόφωνα Telefunken. Ή δραστηριότητα αυτή αναπτύχθηκε ως τις μέρες της έναρξης του Δεύτερου παγκοσμίου πολέμου. Μετά τον πόλεμο η Εταιρεία «Ε. ΣΟΥΝΤΡΗΣ» επιδόθηκε στην εμπορία γεωργικών προϊόντων, ανθρακίτη, αντιπροσώπευσε την εταιρία Πετρελαιοειδών BP με τη συνεργασία της οποίας ανέπτυξε δίκτυο πρατηρίων υγρών καυσίμων στο νομό Αρκαδία. Διατήρησε την αντιπροσωπεία πολλών εταιρειών της Αθήνας όπου δημιούργησε παράρτημα-γραφείο στην Αθήνα. Επίσης αντιπροσώπευσε αλευροβιομηχανίες , Τσιμέντα, Τσιγάρα, Ασφάλειες. κ.α. Υπήρξε ο αποκλειστικός αντιπρόσωπος των προϊόντων της Οινοποιίας Καμπά, και εξασφάλισε αργότερα την αποκλειστική αντιπροσωπεία για τους νομούς Αρκαδίας και Λακωνίας της Μπύρας ΦΙΞ και αργότερα της «Ελληνικής Ζυθοποιίας», εισάγοντας για πρώτη φορά στα Καφεζυθεστιατόρια τη Μπύρα σε ποτήρι (draft). Ανέπτυξε δίκτυο διανομών για την εξυπηρέτηση των πελατών. Τέλος, στα μέσα της δεκαετίας του 1960, εξασφάλισε την αντιπροσωπεία της Coca Cola για την Αρκαδία, όταν ιδρύθηκε το πρώτο εργοστάσιο στην Ελλάδα στα μέσα της δεκαετίας του 1960. Τον Ευστράτιο Σούντρη διαδέχθηκε στις επιχειρηματικές δραστηριότητες ο γιός του Δημήτριος Σούντρης. Αλλά ήδη είχε αρχίσει το «τέλος της εποχής» των αντιπροσωπειών, αφού οι μεγάλες εταιρείες και βιομηχανίες των κλάδων που εκπροσωπούσε η «Ε. ΣΟΥΝΤΡΗΣ», λόγω του αναπτυσσόμενου ισχυρού ανταγωνισμού, στερήθηκε τις αντιπροσωπείες της που ανέλαβαν και ανάπτυξαν ανεξάρτητα την εμπορία και τη διανομή των προϊόντων τους απευθείας οι ίδιες οι βιομηχανίες, στις τοπικές επιχειρήσεις εμπορίας και κατανάλωσης. Ο Ευστράτιος Γ. Σούντρης, απεβίωσε σε ηλικία 81 ετών, το 1971, και ετάφη στο Κοιμητήριο της Μεταμόρφωσης του Σωτήρος στην Τρίπολη. Με εκτίμηση Μίμης Σούντρης.

204

θ εοδ ωρος γ. ς ταματοΠουΛος

Θεόδωρος Γ. Σταματόπουλος.

Φωτογραφία από το εξώφυλλο του βιβλίου.

Αυτά που αναφέρω για το Θεόδωρο Γ. Σταματόπουλο, είναι παρμένα από το βιβλίο που ο ίδιος είχε γράψει στα μέσα της δεκαετίας του 1990 στην Αμερική, όπου έχει εγκατασταθεί από το τέλος της δεκαετίας 1950 και ο τίτλος του βιβλίου είναι, «ΕΤΣΙ ΤΑ ΘΥΜΑΜΑΙ». Ο Θεόδωρος Σταματόπουλος γεννήθηκε στο Μπεσίρι νυν Παλλάντιο Τριπόλεως από γονείς αγρότες. Όταν τελείωσε το δημοτικό σχολείο οι γονείς του τον έστειλαν στο γυμνάσιο στην Τρίπολη, στο γυμνάσιο τελείωσε την πρώτη τάξη. Ο Θ. Σταματόπουλος στο βιβλίο του αναφέρει: Το Σεπτέμβριο του 1931 σε ηλικία 13 χρονών διέκοψα το γυμνάσιο και έπιασα δουλεία σε κατάστημα τροφίμων χοντρικής πώλησης στην Τρίπολη. Η δουλειά για ένα δεκατριάχρονο παιδί ήταν βαριά, διότι είχε πολύ φόρτωμα, ξεφόρτωμα και πολλές διανομές με το καρότσι σε άλλα καταστήματα λιανικής πώλησης - σε παντοπωλεία. Μετά περίπου ένα χρόνο άλλαξα αφεντικό, ήταν ένα παντοπωλείο που μου είχε μπει στο μάτι, βρισκόταν στη Νοτιοανατολική γωνία της οδού Ναυπλίου στις καμάρες της κεντρικής πλατείας Αγ Βασιλείου. Εκεί δούλευαν δυο τρία παιδιά περίπου στην ηλικία μου, φαίνοταν χαρούμενα, ευχαριστημένα και πάντοτε γελαστά. Ζήτησα δουλειά και το αφεντικό που με γνώριζε, αμέσως με προσέλαβε στο κατάστημά του. Το νέο μου αφεντικό λεγόταν Γιάννης Ιωάννου. Το αφεντικό δούλευε στο τεζάχι και η κυρία του στο ταμείο, εμένα μου δώσανε δουλειά απέξω δίπλα στην πόρτα του μαγαζιού, σε αυτό το σημείο ήταν εκτεθειμένα τα αλίπαστα, όπως ρέγκες, λακέρδα, σαρδέλες, σκουμπριά κ.α, εκεί περνούσα όλη την ημέρα πότε με πολύ δουλειά και πότε με λίγη. Οι ημέρες περνούσαν μάλλον ευχάριστα. Η κυρία Ιωάννου με έμαθε να διαλαλώ το τραγούδι της σαρδέλας σαν ποίημα και το έλεγα μελωδικά διότι ήμουν και καλλίφωνος, καθώς έβγαζα μία- μία τις σαρδέλες από το ξύλινο βαρέλι των 50 οκάδων, φώναζα και διαλαλούσα. Σαρδέλα μία και μία δύο σαρδέλα μεγαλείο, σαρδέλα τρεις έλα μάτια μου να δεις, σαρδέλα τέσσερες στη γειτονιά σου μ’ έφερες, σαρδέλα πέντε πάρε κερί και φέγγε, σαρδέλα έξι το αίμα της θα τρέξει, σαρδέλα εφτά σαρδέλα οκτώ άλλο βαρέλι αφεντικό. Όπως αντιλαλούσε η φωνή μου στη γειτονιά και κάτω από τις περίφημες καμάρες, έτσι και ο βοριάς σφύριζε με δυνατό και κρύο αέρα, τα χέρια και τα πόδια κατακόκκινα και ερεθισμένα από τις χιονίστρες. Έτσι πέρναγε ο χειμώνας και η ζωή των παιδιών που εργαζόντουσαν μέσα στο κρύο και στη ζέστη όλη μέρα χειμώνα καλοκαίρι δίχως ωράριο. Εργαζόμαστε ακόμη και την Κυριακή. Ένα πρωί που πήγαμε να πιάσουμε δουλειά το μαγαζί ήταν κατεστραμμένο από μεγάλη πυρκαγιά της νύχτας εκείνης, μετά την πυρκαγιά τα αφεντικά μας δεν τα ξαναείδαμε. Μετά από μια εβδομάδα το έτος 1933 έπιασα δουλειά σε γειτονικό κατάστημα, η λειτουργία του καταστήματος ήταν διαφορετική, είχε λιανική και χοντρική πώληση τροφίμων, στο νέο αφεντικό ήμουν οικότροφος με 300

205

δραχμές το μήνα και ένα ζευγάρι παπούτσια το χρόνο. Η δουλειά για εμένα ήταν εύκολη διότι είχα αρκετή πείρα και σε αυτό το κατάστημα έκανα διανομές με το καρότσι σε διάφορα μπακάλικα λιανικής πώλησης και με το ποδήλατο τα ψώνια στα σπίτια. Στο συγκεκριμένο κατάστημα εργάστηκα περίπου ένα χρόνο. Το 1934 άλλαξα αφεντικό ήταν το 4ο. κατάστημα τροφίμων που δούλεψα σαν υπάλληλος, στο κατάστημα αυτό δούλεψα τρία χρόνια, ήμουν ανεξάρτητος δηλαδή έτρωγα και κοιμόμουνα έξω, ο μισθός μου ήταν 1200 δραχμές το μήνα και κάθε χρόνο μου έδινε αύξηση 50 δραχμές. Στο ίδιο κατάστημα εργάστηκα τρία χρόνια. Το Μάρτιο του 1937 παρουσιάστηκα στρατιώτης στο 11ο σύνταγμα Τριπόλεως, για να υπηρετήσω τη θητεία μου. Το 1939 απολύθηκα από στρατιώτης, με τις γνωριμίες που είχα και τη μεγάλη πείρα προεργασίας αμέσως έπιασα δουλειά, ένα πρωί μου ήρθε το χαρτί της επιστράτευσης, άρχισε ο δεύτερος παγκόσμιος πόλεμος, Αλβανικό, Ιταλογερμανικός πόλεμος, κατοχή και πολλά δεινά. Το 1946 σε ηλικία 29 χρονών εκλύθηκα για τρίτη φορά να υπερασπίσω την πατρίδα, υπηρέτησα 16 μήνες, μετά την αποστράτευσή μου επανήλθα στην Τρίπολη αναζητώντας την ατομική μου επαγγελματική αποκατάσταση. Τέλος της δεκαετίας του 1940 βρέθηκα με εργασία και οικογένεια, η δουλειά μου ήταν στα είδη τροφίμων σαν παντοπώλης στην Τρίπολη, το παντοπωλείο ήταν του πεθερού μου Ι. Τσακανίκα, βρισκόταν σε πολύ καλό σημείο της αγοράς, ήταν επί της οδού Ουάσιγκτον και Καρακάλου γωνία, είχε πολύ καλή πελατεία, ταυτόχρονα έκανα και τυροκομείο. Στα τέλη της δεκαετίας του 1950 βρέθηκα στο Σικάγο των Η.Π.Α. με πρόσκληση των αδερφών μου. Δεν έχω μετανιώσει γι΄αυτό, δημιούργησα καλή κατάσταση, απόχτησα εστιατόριο σε ιδιόκτητο κτίριο, έκανα περιουσία, σπούδασα τα παιδιά μου και ζούνε σήμερα με αξιοπρέπεια. Το έτος 1997 συνταξιούχος πλέον, έγραψα τα απομνημονεύματα μου με τον τίτλο «ΕΤΣΙ ΤΑ ΘΥΜΑΜΑΙ». Ο Θεόδωρος Σταματόπουλος σήμερα που γράφεται το ανωτέρω βιογραφικό, έχει φύγει από τη ζωή σε ηλικία 90 χρονών. Ας είναι ελαφρύ το χώμα της Αμερικής που τον σκεπάζει.

Ο Θεόδωρος Γ. Σταματόπουλος στο κατάστημα του σερβίρει ρετσίνι. Φωτογραφία 1950.

Ο Θεόδωρος Γ. Σταματόπουλος νέος ως μπακαλοϋπάλληλος είναι ξαπλωμένος στις καμάρες της πλατείας Αγ. Βασιλείου τη δεκαετία του 1930.

206

α Φήγήςή τα ςου γ. ς ωτήρακοΠουΛου Ο Τάσος Γεωρ Σωτηρακόπουλος αφηγείται: Γεννήθηκα το έτος 1935 στο Θεόκτιστο Γορτυνίας. Γονείς μου ήταν ο Γεώργιος Αλεξ. Σωτηρακόπουλος και η Αθανασία το γένος Δημητρίου Καπόρη, αγροτοκτηνοτρόφοι. Ήμουν ο μικρότερος από τα τέσσερα αδέρφια, το Χρήστο, τον Αλέξη, την Ελισάβετ και τελευταίος εγώ, είμαι ο μόνος από την οικογένεια που βρίσκεται στη ζωή. Το 2008 αισθάνομαι την υποχρέωση αλλά και την ανάγκη, στα εβδομήντα τρία μου χρόνια, να αναφερθώ σε ότι θυμάμαι και όπως τα θυμάμαι, σε αυτά που έζησα και όπως τα έζησα. Τον πατερά μου δεν το γνώρισα, όταν ήμουν ενός έτους τον Οκτώβρη του έτους 1936 επί Μεταξικής δικτατορίας συνελήφθη από το τότε καθεστώς, ως αντιρρησίας και ως ασυμβίβαστος του καθεστώτος, αναφέρεται ότι αυτός ήταν ο λόγος που εστάλει στην εξορία. Μετά από 14 μήνες απεβίωσε στην εξορία, τα αίτια του θανάτου του για όλους εμάς μείνανε άγνωστα. Η μάνα μου Αθανασία χήρα πλέον, με τα τέσσερα ανήλικα παιδιά της, πέρασε όλα τα δεινά της κατοχής και τους κατατρεγμούς του εμφυλίου πολέμου της δεκαετίας 1940-1950. Αυτό οφειλόταν στο ότι ο Αδελφοί Αλέξιος & Τάσος Σωτηρακόπουλος. Φωτογραφία του 1955. μεγαλύτερος γιός της Χρήστος, γεννημένος το 1923 σε ηλικία 20 ετών, το μήνα Μάρτιο του έτους 1943, κατετάγει στον Ε.Λ.Α.Σ. (Ελληνικό Λαϊκό Απελευθερωτικό Στρατό), στην Εθνική Αντίσταση κατά των στρατευμάτων κατοχής. Αρχές του Οκτώβρη 1944 έπεσε μαχόμενος από Γερμανικό βόλι. Για την προσφορά του και τη ζωή του, που έδωσε στον αγώνα κατά των ξένων στρατευμάτων κατοχής, ως αμοιβή στη μάνα του και στα αδέρφια του, το τότε πολιτικό σύστημα τους κόλλησε την ταμπέλα του επικίνδυνου Κομμουνιστή. Έτσι η μάνα με τα τρία ανήλικα παιδιά της, εκτός από την κατοχή, τη φτώχεια, την ορφάνια, και τις κακουχίες, είχαν να αντιμετωπίσουν το διωγμό και το κυνηγητό του παρακράτους που κυβερνούσε τα τότε χρόνια,1940-1950. Το 1948, η μάνα και ο δεύτερος κατά σειρά γιος της Αλέξης γεννημένος το 1929, συνελήφθησαν ως επικίνδυνοι κομμουνιστές. Η μάνα εστάλει στο στρατόπεδο συγκέντρωσης πολιτικών κρατουμένων στην Πάτρα για οκτώ μήνες και ο γιός της Αλέξης εστάλει εξορία στο νησί Λέρος για τριάντα δύο μήνες. Η Ελισάβετ 14 χρονών τότε και ο Τάσος 12 χρονών, μας ανάγκασαν να εγκαταλείψουμε το πατρικό μας σπίτι που είναι κτισμένο στην άκρη του χωριού στο Θεόκτιστο, με το αιτιολογικό ότι ταΐζαμε αντάρτες, δηλαδή μας εκτοπίσανε, χωρίς να γνωρίζουμε το γιατί. Αγαπητοί μου, θα σας εξομολογηθώ μετά από εξήντα χρόνια ότι εμείς τα δυο παιδιά που είχαμε μείνει στο χωριό, λόγω των διώξεων που είχε υποστεί η οικογένειά μας δεν είχαμε να φάμε. Το τότε παρακράτος, Μαυροσκούφηδες, και Μάηδες, χωρίς να μας υποδείξουν πού θα πάμε, τί θα φάμε, και πού θα κοιμηθούμε, μας ανάγκασαν να εγκαταλείψουμε το πατρικό μας σπίτι και το χωριό μας, και μας υποχρέωσαν να πάμε να κατοικήσουμε όπου υπήρχε στρατός ή χωροφυλακή, έτσι βρεθήκαμε στην Επισκοπή Τεγέας όπου διέμενε ο αδερφός της Μάνας μας, Αλέξης Καπόρης, ή Ψουράκος. Μιαν ευχή για τις επερχόμενες γενεές, να μη γνωρίσουν ποτέ κατοχή και εμφυλίους πολέμους. Εγώ ο Τάσος, την ίδια εβδομάδα έπιασα δουλειά σε παντοπωλείο στην Τρίπολη, εργάστηκα και στα δυο παντοπωλεία των αδερφών Κάνταρου, πρώτα στο κατάστημα που ήταν στην οδό Μαντινείας αρ. 18 νυν Τάσου Σεχιώτη για έξι μήνες και 20 μήνες στο παντοπωλείο που ήταν επί της οδού Γρηγορίου Ε΄ Αρ. 8. Τα καταστήματα των Κανταραίων ήταν από τα καλύτερα της αγοράς στην Τρίπολη για την εποχή που αναφέρομαι. Λόγω του ότι ήμουν ο μικρότερος μπακαλοϋπάλληλος, τον πρώτο χρόνο έκανα θελήματα και αγγαρείες, επί το πλείστον με το να κάνω διανομή τα ψώνια στα σπίτια που έκαναν παραγγελία οι πελάτες, σχεδόν σε όλες τις γειτονιές της Τρίπολης, άλλοτε με τα πόδια και άλλοτε με το ποδήλατο και πάντα με το ψάθινο ζεμπίλι γεμάτο με τα ψώνια. Έτσι γνώρισα όλους τους δρόμους και τις γειτονιές της Τρίπολης, από τις γραμμές του τρένου, μέχρι τις φυλακές

207

και από τη βίλα του Τούρκο Βασίλη μέχρι το Σέχι και Μπασιάκου, διότι τότε μόνο γειτονιές, αλώνια και αλάνες υπήρχαν στην Τρίπολη, με ανθρώπινες σχέσεις και με αλληλοσεβασμό μεταξύ των ανθρώπων. Στο χρονικό διάστημα που εργάστηκα στα ανωτέρω παντοπωλεία γνώρισα και έμαθα αρκετά, γνώρισα σχεδόν όλα τα είδη διατροφής, και όπως έλεγαν τα αφεντικά μου ήμουν ένας από τους καλύτερους πωλητές στα καταστήματά τους. Τον Σεπτέμβριο του 1950 άλλαξα αφεντικά, έπιασα δουλειά στο κατάστημα τροφίμων και γενικού εμπορίου χοντρικής πώλησης των κληρονόμων Νικολάου Πετρόπουλου, οδός Ταξιαρχών αρ. 4. Η οικογένεια Πετρόπουλου, ανήκε στην υψηλή κοινωνία της Τρίπολης. Σε αυτό το κατάστημα διδάχτηκα πολλά πράγματα, όπως ποιότητες προϊόντων, χώρες προέλευσης προϊόντων, ιδιαιτέρως για τα αλίπαστα και για όλα τα ευρείας κατανάλωσης εδώδιμα εγχώριας παραγωγής και εισαγόμενα. Αυτό είχε σαν αποτέλεσμα σε ηλικία 15 χρονών να με κάνουν πλασιέ, αυτό που λένε σήμερα εμπορικό αντιπρόσωπο, σε όλη την Αρκαδία και σε άλλους νομούς. Η γκάμα των προϊόντων ανήρχετο άνω των 300 ειδών, έπρεπε να γνωρίζω όλων αυτών των εμπορευμάτων την ποιότητα, την προέλευση και την τιμολόγησή τους. Μετά από δύο χρόνια παραμονής μου στο κατάστημα Αδελφών Πετρόπουλου, τον Αύγουστο του 1952, σε ηλικία 17 χρονών μαζί με τον αδερφό μου Αλέξη ανοίξαμε κατάστημα τροφίμων λιανικής πώλησης στην Τρίπολη, στην οδό Ναυπλίου 15, σήμερα Ελ. Βενιζέλου. Το ακίνητο μετά από χρόνια έγινε ιδιοκτησία μου όπου και μέχρι σήμερα το 2008 διαμένω. Οι επαγγελματικές μου δραστηριότητες υπήρξαν πολλές και ποικίλες. Το 1952 παντοπώλης - οπωροπώλης. Το 1965 τυροκόμος, σε ιδιόκτητο τυροκομείο, (μπακαλιό). Το ακίνητο που στεγαζόταν το παντοπωλείο όπως προαναφέρω έγινε ιδιοκτησία μου. Το 1968 στο υπόγειο κάναμε εντοιχισμένο ψυκτικό θάλαμο περίπου 100 κυβικά για ιδιωτική χρήση. Σε διπλα-

Εγκαίνια στο ανακαινισμένο παντοπωλείο. Το έτος 1959.

νό χώρο του υπογείου κάναμε εργαστήριο επεξεργασίας κρέμας γάλακτος. Επεξεργαζόμασταν την κρέμα και κάναμε βούτυρο νωπό, φρέσκο και λειωμένο γάλακτος μαγειρικής, καθώς και κρέμα σαντιγί για τα εργαστήρια ζαχαροπλαστικής. Το 1968 κάναμε δίκτυο διανομής και πουλούσαμε τα προϊόντα που παράγαμε στην αγορά της Τρίπολης και σε άλλους γειτονικούς Νομούς. Τέλος του 1977 πουλήσαμε το τυροκομείο και ασχολήθηκα με την κατασκευή πολυκατοικιών στην Αθήνα, ταυτόχρονα με δύο γνωστούς μου συνεργάστηκα και κάναμε εισαγωγές γαλακτοκομικών προϊόντων από διάφορες Ευρωπαϊκές γαλακτοπαραγωγικές χώρες, Ολλανδία, Δανία, Γερμανία και Γαλλία. Οι οικοδομικές δραστηριότητες συνέχισαν για πέντε χρόνια, 1977 - 1981. η επεξεργασία βουτύρου και οι εισαγωγές γαλακτοκομικών προϊόντων συνεχίστηκε μέχρι το 1995, όπου στα εξήντα μου χρόνια συνταξιοδοτήθηκα από το Τ.Ε.Β.Ε. Πριν πάρω σύνταξη, αλλά και ως συνταξιούχος, συνεργάστηκα με Ολλανδική εταιρεία και με Έλληνες επιχειρηματίες ασχολήθηκα με τον εμπλουτισμό του γάλακτος, χρησιμοποιώντας πρωτεΐνη γάλακτος για καλύτερη απόδοση και ποιότητα τυριών. Τα ενδιαφέροντά μου για διάφορα πράγματα δεν έχουν σταματήσει, με απασχολούν αρκετά και με μερικά από αυτά συνεχίζω να ασχολούμαι. Ο Πάντα Πρόθυμος Τάσος Γ. Σωτηρακόπουλος.

208

ι ς τορικο δ ήμήτριου χ αρ. τα Λου μή

Δημήτριος Ταλούμης. 1909 - 1973.

Το ιστορικό που γράφεται σήμερα το 2009 για το Δημήτρη Χαρ. Ταλούμη είναι και ένα μνημόσυνο για τα 100 χρόνια από τη γέννηση του 1909 - 2009. Ο Δημήτριος Ταλούμης γεννήθηκε στο Μουλάτσι νυν Ελληνικό Γορτυνίας το έτος 1909 και απεβίωσε στην Τρίπολη το 1973 σε ηλικία 64ων ετών. Γονείς του ήταν ο Χαράλαμπος και η Γεωργία Ταλούμη. Ο πατέρας του Χαράλαμπος πέραν από τις αγροτικές εργασίες, ασχολείτο και με το εμπόριο, είχε κατάστημα στο χωριό, έκανε και τυριά, δηλαδή είχε μπακαλιό, όπως λέγανε παλιά το τυροκομείο και για πολλά χρόνια ήταν Πρόεδρος στο χωριό του. Το συμπέρασμα που βγαίνει είναι ότι ο Χαράλαμπος Ταλούμης λόγω του εμπορίου και άλλων δραστηριοτήτων που είχε, ζούσε και μεγάλωνε την οικογένειά του με πιο καλές συνθήκες από άλλους συγχωριανούς του. Στα χωριά και ιδιαιτέρως στα χωριά της Γορτυνίας, μια πολυμελή οικογένεια σαν του Χαράλαμπου Ταλούμη με εμπόριο και τυροκομείο «μπακαλιό», μπορεί το κομμάτι το ψωμί να το εξασφάλιζε πιο άνετα και η οικογένεια να μην το στερείτο, αλλά όλοι δούλευαν μέρα νύχτα. Την παλιά εποχή ο τυροκόμος για να επεξεργαστεί 400 οκάδες γάλα και να το κάνει τυρί έπρεπε να δουλεύει όλη η οικογένεια και πάλι δύσκολα τα έβγαζε πέρα. Για να βράσει 200 οκάδες τυρόγαλο και να βγάλει τη μυτζήθρα χρειαζόταν 3 - 5 γαϊδουροφόρτια πουρνάρια σε καθημερινή βάση όσο υπήρχε τυροκομείο, όποιος τυροκομούσε έλεγε «αυτή δεν είναι δουλειά, είναι τυραννία», από όπου ίσως να πήρε και την ονομασία του το τυρί. Ο Δημήτρης Ταλούμης αρχές της δεκαετίας του 1920 σε μικρή ηλικία ήρθε στην Τρίπολη, έπιασε δουλειά σε συγγενικό εστιατόριο του Γεωργίου Ταλούμη, το οποίο για την εποχή του ήταν ένα από τα καλύτερα εστιατόρια. Ο Δημήτρης Ταλούμης ήταν δουλευταράς, έξυπνος, ωραίος και πολύ κοινωνικός, τα χρόνια που εργάστηκε στο εστιατόριο γνώρισε κόσμο και δημιούργησε πολλές και διαλεκτές παρέες, έκανε κοινωνικές σχέσεις, έγινε γνωστός στην αγορά της Τρίπολης και δεν άργησε να κάνει το πρώτο ξεκίνημα σαν επαγγελματίας. Στα μέσα της δεκαετίας του 1930 συνεταιρίστηκε με το συγχωριανό του Δημήτρη Παναγόπουλου και άνοιξαν κατάστημα τροφίμων, παντοπωλείο, στον δρόμο των Καλαμών νυν Ουάσιγκτον κοντά στην πλατεία Αγίου Βασιλείου. Ο Δ. Ταλούμης ήταν σωστός, τίμιος και ειλικρινής, είχε πολλές ικανότητες και πολλές ευαισθησίες, πέρασε από πολλά στάδια, από τη δεκαετία του 1930 δραστηριοποιείται καλλιτεχνικά, μπαίνει σε χορωδίες της Τρίπολης και δίπλα από μεγάλους μαέστρους. Το έτος 1941 στην κατοχή παντρεύτηκε με την Ελένη το γένος Φωτοπούλου από την Τρίπολη, από το γάμο τους απέκτησαν δυο αγόρια, το Χάρη και τον Κωνσταντίνο. Αρχές της δεκαετίας του 1940 ανοίγει δικό του παντοπωλείο στην Τρίπολη στην οδό Τσακοπούλου, είναι το στενό στη ΝΔ. γωνία της πλατείας Άγιου Βασιλείου που συνδέεται με την οδό Ταξιαρχών. Το στενό της οδού Τσακοπούλου έγινε σημείο αναφοράς και γνωστό ως το στενό του Ταλούμη. Δημιούργησε ένα από τα πολύ καλά παντοπωλεία και απέκτησε πελατεία από όλα τα κοινωνικά στρώματα διότι και ο Δ. Ταλούμης ανήκε σε όλα τα κοινωνικά στρώματα.

209

Ο Δήμαρχος Γ. Μουτζουρόπουλος, με το Δ . Σ. αρχές 10ετιας 1950. Ο Δημήτριος Ταλούμης πρώτος από αριστερά καθήμενος.

Όρθιοι από αριστερά. 1ος Φωτ. Αγγελίδης - 2ος Χρ. Μορφωνιός - 3ος Παν. Καρδαράς - 4ος Ιωαν. Βλάχος - 5ος Ιωαν. Σαρρής - 6ος Ιωαν. Κουτσούγερας - 7ος Γρ. Αντωνάκος - 8ος Χαρ. Κοττής - 9ος Βασ. Χρονόπουλος. Καθήμενοι. 10ος Δημ. Ταλούμης - 11ος Ιωαν. Τσουτσάνης - 12η - άγνωστη - 13ος Γεωρ. Μουτζουρόπουλος, Δήμαρχος - 14ος άγνωστος - 15ος Νικ. Νικόπουλος - 16ος Ιωαν. Καρναβέζος.

Το παντοπωλείο πουλούσε τα πάντα, αλλά γρήγορα διαφημίστηκε για την πολύ καλή ποιότητα των γαλακτοκομικών προϊόντων και για τη μεγάλη ποικιλία παραδοσιακών τυριών, τυρί φέτα, κεφαλοτύρι, μυτζήθρα, κα. ήταν ένα από τα ελάχιστα παντοπωλεία (μπακάλικα) που πουλούσαν τυρί σε τουλούμι (ασκί) το ονομαζόμενο τουλουμοτύρι. Στο Μουλάτσι λειτουργούσε το προαναφερόμενο οικογενειακό τυροκομείο, (μπακαλιό). Από τα μέσα της δεκαετίας του 1940 δραστηριοποιείται και ασχολείται με τα κοινά, πέρασε από αρκετά σωματεία και Συλλόγους, άλλοτε σαν μέλος των Δ. Σ. και άλλοτε σαν επικεφαλής, όπως από το Σ.Ε.Τ. το σύνδεσμο Φιλοδένδρων, την ποδοσφαιρική ομάδα του Άρη Τριπόλεως, τον Εμπορικό Σύλλογο, το Μαντινειακό Σύνδεσμο κ.α. Εκεί που δόθηκε ολοκληρωτικά σαν παντοπώλης και σαν πρόεδρος του Συνδέσμου παντοπωλών επί πολλά χρόνια ήταν το εξωκκλήσι του Αγίου Νικολάου που είναι προστάτης των παντοπωλών. Το εξωκκλήσι και ο περίγυρος ήταν ένας γκρεμός, νταμαρότοπος και ο Δημήτρης Ταλούμης το έκανε μια μικρή όαση. Περισσότερα στο κεφάλαιο, Άγιος Νικόλαος. Η προσφορά του ήταν μεγάλη και στα κοινά της Τρίπολης. Αρχές του 1950 μπαίνει και στα Δημοτικά, εκλέγεται επί τρεις συνεχόμενες τετραετίες Δημοτικός Σύμβουλος με το συνδυασμό του Μικροβιολόγου Γεωργίου Μουτζουρόπουλου.

Ο Δημήτρης Ταλούμης από τη ζωή έφυγε πολύ νέος σε ηλικία 64ων ετών. Τα δυο του αγόρια δεν ακολούθησαν το επάγγελμα του πατέρα τους. Ο Χάρης τελείωσε τη σχολή εμποροπλοιάρχων και έγινε ναυτικός. Σαν καπετάνιος σε επιβατικά καράβια και σε υπερωκεάνια οργώνει θάλασσες και ωκεανούς ανά τον κόσμο. Ο Χάρης κάθε χρόνο στη μνήμη του Αγίου Νικολάου πάντα είναι παρών. Ο Κωνσταντίνος είναι ελεύθερος επαγγελματίας, επί πολλές τετραετίες Δημοτικός Σύμβουλος και κατ επανάληψη Αντιδήμαρχος Τριπόλεως.

Ταλούμης Δημήτριος - Ανδριανόπουλος Δημήτριος - Τσόπελας Γεώργιος στο Εξωκκλήσι Αγ. Νικολάου το 1960.

210

ο ν ικοΛ αος β. τουρΛουκή α Φήγειται : Οι αδελφοί Νικόλαος και Γεώργιος Τουρλούκης γεννήθηκαν στο χωριό Σιμιάδες Αρκαδίας, γονείς τους ήταν ο Βασίλειος και η Χρυσούλα Τουρλούκη. Το ζεύγος Τουρλούκη απέκτησε οκτώ παιδιά, τρία κορίτσια και πέντε αγόρια. Οι γονείς λόγω ανάγκης ήταν διπλοκάτοικοι διότι ήταν και κτηνοτρόφοι, το χειμώνα κατέβαιναν με τα αιγοπρόβατά τους στα χειμαδιά, για ξεχειμώνιασμα είχαν επιλέξει την περιοχή Ναυπλίου και το καλοκαίρι ανέβαιναν στη Μαντινεία. Η περιοχή Ναυπλίου ήταν πιο εύφορη και πιο αποδοτική για την πολυμελή οικογένεια και έτσι επέλεξαν να εγκατασταθούνε μόνιμα στην περιοχή του Λυγουριού Αργολίδος. Ο Νίκος και ο Γιώργος δίδυμοι αδελφοί από πολύ μικρή ηλικία έπιασαν δουλειά σε παντοπωλείο στο Ναύπλιο. Εργάστηκαν 6 - 7 χρόνια, ώριμοι πλέον και γνώστες του εμπορίου, ιδιαιτέρως στο επάγγελμα του παντοπώλη, προτίμησαν την Τρίπολη για επαγγελματική δραστηριότητα. Το έτος 1950 άνοιξαν παντοπωλείο και οπωροπωλείο στην οδό Αγ, Βαρβάρας νυν 28ης Οκτωβρίου αρ. 71. Τη δεκαετία του 1960 ο Γεώργιος αποχώρισε από το παντοπωλείο και άλλαξε επάγγελμα, στο παντοπωλείο έμεινε ο Νίκος με την οικογένειά του και συνέχισε να λειτουργεί το οπωροπαντοπωλείο μέχρι το έτος 1993 που πήρε σύνταξη. Από το 1993 τη διαχείριση της επιχείρησης την ανέλαβε ο γιος του, Βασίλης Ν. Τουρλούκης και λειτουργεί μέχρι και σήμερα το 2008. Ο Γιώργος και ο Νίκος Τουρλούκης, μπακαλοϋπάλληλοι στο Ναύπλιο. Φωτογραφία του 1945.

Τα πέντε αδέλφια με τη μητέρα τους Χρυσούλα. Από δεξιά Στάθης, Δημήτρης, Γιώργος, Νίκος και Αλέκος. Φωτογραφία του 1980.

211

Παντοπωλείο των αδελφών Νικολάου & Γεωργίου Τουρλούκη. Φωτογραφία 1960.

Βασίλης Ν. Τουρλούκης εντός του καταστήματος του. Φωτογραφία 2007.

212

α Φήγήςή δ ήμήτριου β α ςιΛειου τςιΠιανιτοΠουΛου ή Π οΛιτακου

Δημήτριος Βασιλείου Τσιπιανιτόπουλος με τη σύζυγο του Παναγιώτα το γένος Ροδόπουλου. Φωτογραφία του έτους 1905.

Βασίλειος Δ. Τσιπιανιτόπουλος. 1908 - 1996.

Παππούς μου ήταν ο Δημήτρης Βασιλείου Τσιπιανιτόπουλος με το παρατσούκλι Πολιτάκος, από τον οποίο κληρονόμησα όνομα, πατρώνυμο, επώνυμο και παρατσούκλι. Ο παππούς μου μεγάλωσε στην Τρίπολη και εργάστηκε σε διάφορες επιχειρήσεις και πιο πολύ σε φούρνο, λόγω επωνύμου η καταγωγή του πρέπει να ήταν από τα Τσιπιανά νυν Νεστάνη. Στα μέσα της δεκαετίας του 1890 ενοικίασε το γωνιακό κατάστημα επί της οδού Τρικόρφων 71, στη συνοικία του Δερβίση το πηγάδι. Το τοπωνύμιο Δερβίση αναφέρεται ότι το πήρε από μουσουλμάνο μοναχό. Το πηγάδι είχε πολύ νερό και όλη η περιοχή υδρευόταν από το συγκεκριμένο πηγάδι μέχρι και τη δεκαετία του 1940. Ο παππούς μου άνοιξε φούρνο, ταβέρνα και είδη μπακαλικής. Παντρεύτηκε με την Παναγιώτα το γένος Ροδοπούλου. Από το γάμο τους απέκτησαν δυο γιους, το Βασίλη το 1908 και το Νικόλαο το 1912. Αρχές του 1950 ο πατέρας μου Βασίλης Τσιπιανιτόπουλος αγόρασε το ανωτέρω ακίνητο και σήμερα το 2008 που αναφέρομαι στο ιστορικό της οικογένειας μου, εγώ ο εγγονός του Δημήτρης με την οικογένειά μου μένουμε στο ίδιο ακίνητο, Τρικόρφων 71. Ο παππούς μου ο Δημήτρης απεβίωσε σε ηλικία 35 χρονών, η γιαγιά μου Παναγιώτα ή (Πολιτάκαινα) ανέλαβε το φούρνο, την ταβέρνα και το παντοπωλείο. Παρόλο ότι τα παιδιά της έμειναν ορφανά από πατέρα πολύ μικρά, η γιαγιά μου Πολιτάκαινα, τίμησε το όνομα του ανδρός της, μεγάλωσε και μόρφωσε τα παιδιά της και τους έκανε χρήσιμους πολίτες στην κοινωνία, ήταν πολύ φιλότιμη και βοηθούσε όποιον είχε ανάγκη, το σπουδαιότερο για την οικογένειά μας ήταν και είναι ότι μας κληροδότησε το παρατσούκλι Πολιτάκος και Πολιτάκαινα, που είμαι σίγουρος ότι κ’ εμείς το τιμήσαμε και το τιμούμε επάξια, διότι αυτό το παρατσούκλι μας ακολουθεί επί 115 χρόνια, από τη δεκαετία του 1890, μέχρι και σήμερα το 2008, όλη η Τρίπολη και όχι μόνο, μας γνωρίζουν και μας μιλάνε με το παρατσούκλι μας. Η γιαγιά μου Πολιτάκαινα έφυγε από τη ζωή το 1951, σε ηλικία 60 χρονών. Αναφέρω ότι και τα δυο παιδιά της, τον πατερά μου Βασίλη και το θείο μου Νίκο, η γιαγιά μου τα είχε πολύ κοντά της και εργαζόντουσαν. Ο μικρότερος ο Νίκος έγινε κουρέας και μετά από μικρό χρονικό διάστημα διορίστηκε στην Τράπεζα της Ελλάδος από όπου και πήρε σύνταξη. Στο σπίτι με τη γιαγιά έμεινε ο πατέρας μου, παντρεύτηκε το έτος 1939 με την Παναγιώτα, ή κυρά Πίτσα όπως τη λέγανε το γένος Βασιλείου Κωστόπουλου από το Καμάρι Τεγέας. Από το γάμο τους απέκτησαν τρία παιδιά ένα γιο και δυο κόρες, την Κική που έχει παντρευτεί το Χαράλαμπο Καρακούρτη από Τρίπολη και απέκτησαν τρία παιδιά, μια κόρη και δυο αγόρια, κατοικούν στην Τρίπολη. Η μικρότερη αδερφή μου Στέλλα έχει παντρευτεί τον Ηλία Τσόπελα, καταγωγή από Μεσσηνία και έχουν αποκτήσει τρία παιδιά, δυο κόρες και ένα γιο, κατοικούν στην Αθήνα. Μιαν αναφορά στις δραστηριότητες του πατέρα μου Βασίλη και της μητέρας μου Πίτσας. Ο πατέρας μου σε συνεργασία με τη μητέρα μου κράτησαν το παντοπωλείο και το φούρνο, προσέφεραν τα πάντα

213

Στη φωτογραφία διακρίνονται η γιαγιά μου Παναγιώτα Συζ, Δημητρίου Τσιπιανιτόπουλου και η μητέρα μου Πίτσα συζ. Βασιλείου Τσιπιανιτόπουλου. Ώρα εργασίας στο φούρνο το έτος 1949.

στα παιδιά τους, μέχρι τα βαθιά γεράματα. Ο πατέρας μου έφυγε από τη ζωή σε ηλικία 88 χρονών, το έτος 1996, και η μητέρα μου απεβίωσε σε ηλικία 96 ετών το έτος 2006. Από αρχές της δεκαετίας του 1960 ανέλαβα τη διαχείριση του παντοπωλείου. Το έτος 1968 παντρεύτηκα με τη Σοφία το γένος Γεωργίου Καντζάβελου από Δαβιές Φαλάνθου, αποκτήσαμε τρεις κόρες, την Παναγιώτα, τη Βασιλική και τη Γεωργία, είναι και οι τρεις παντρεμένες, σήμερα το 2008 που αναφέρομαι στο ανωτέρω βιογραφικό έχουμε πέντε εγγόνια. Με τη σύζυγό μου Σοφία συνεργαστήκαμε στο παντοπωλείο και σε όλες τις υποχρεώσεις που είχε η οικογένειά μας, εγώ ταυτόχρονα ασχολήθηκα και με διάφορες αντιπροσωπείες μέχρι το 2.000 που συνταξιοδοτήθηκα. Συγκατοικήσαμε με τους γονείς μου μέχρι το τέλος της ζωής τους. Κάνω μιαν ευχή, τα παιδιά μου και τα εγγόνια μου να έχουν υγεία και αγάπη. Με Εκτίμηση Δημήτριος Βασιλείου Τσιπιανιτόπουλος. Δημήτριος Βασιλείου Τσιπιανιτόπουλος εντός του παντοπωλείου.

214

α Φήγήςή ε υθυ μιου γεωργιου τςοΠε Λ α Μου ζητήθηκε να αναφερθώ για την εμπορική δραστηριότητα της οικογένειας μου. Περιληπτικά αναφέρομαι για τα 80 περίπου χρόνια ζωής και δράσης στο εμπόριο της οικογένειας Τσόπελα που λειτούργησε από τον παππού, σε γιούς, σε εγγονούς και σε δισέγγονους. Ο παππούς Ευθύμιος Γ. Τσόπελας γεννήθηκε στο Αλεποχώρι Αρκαδίας το έτος 1878. Από αρχές του 20ου αιώνα ασχολήθηκε με το εμπόριο του ποδαριού. Έπαιρνε διάφορα προϊόντα που παρήγαγε η περιοχή της Μαντινείας όπως πατάτες, σκόρδα, κουκιά κ.α, με τα μεταφορικά μέσα που υπήρχαν την τότε εποχή, δηλαδή με τα κάρα, ή φορτωμένα στα ζώα. Τα πήγαινε σε περιοχές που παρήγαγαν λάδι, σταφίδες, λεμονοπορτόκαλα και τα έκανε ανταλλαγή, είδος με είδος όπως έλεγαν. Οι περιοχές που συχνά επισκεπτόταν και συνεργαζόταν ήταν ελαιοπαραγωγικές, περισσότερο συνερ-

Ευθύμιος Γ. Τσόπελας. 1878 - 1955.

Γεώργιος Ευθ. Τσόπελας. 1907 - 1984.

Ιωάννης Ευθ. Τσόπελας 1919 - 1975.

Ο Γεώργιος Τσόπελας και η σύζυγός του Αθανασία σε ώρα εργασίας.

215

γαζόταν με την περιοχή της Λακωνίας και το κύριο προϊόν που εμπορευόταν ήταν το ελαιόλαδο. Αρχές του 1920 εγκαταστάθηκε στην Τρίπολη πλησίον της πλατεία Κολοκοτρώνη σε ιδιόκτητο ακίνητο στην οδό Γρηγορίου Ε΄ αρ. 6 και άνοιξε κατάστημα χονδρικής και λιανικής πώλησης, τα κύρια είδη που εμπορευόταν ήταν, ελαιόλαδο, σαπούνια, ξηρούς καρπούς, δημητριακά και άλλα. Από το 1963 το κατάστημα ήταν αποκλειστικά εμπόριο λαδιού. Ο παππούς μου από το γάμο του απέκτησε τέσσερα παιδιά, ένα κορίτσι την Αθηνά και τρία αγόρια τον Γεώργιο, τον Παναγιώτη και τον Ιωάννη. Η Αθηνά παντρεύτηκε και δημιούργησε δική της οικογένεια στην Αθήνα . Ο Παναγιώτης σπούδασε οδοντίατρος και άσκησε το επάγγελμα του οδοντιάτρου στο Σουδάν και στην Αθήνα . Ο Γεώργιος και ο Ιωάννης ανέλαβαν την διαχείριση της επιχείρησης. Τα δυο αδέλφια συνεργάστηκα μέχρι το 1950. Ο Ιωάννης το 1950 μετοίκησε στην Αθήνα και ασχολήθηκε πάλι με το εμπόριο λαδιού . Η επιχείρηση στην Τρίπολη έμεινε στον πατέρα μου Γεώργιο. Το 1929 ο πατέρας μου παντρεύτηκε με την Αθανασία το γένος Γεωργίου Μπούζου από Δεμίρι Τεγέας και απέκτησαν τρία παιδιά ένα κορίτσι την Γαριφαλιά (‘Ελλη) και δυο αγόρια τον Ευθύμιο και το Λυκούργο. Η Έλλη παντρεύτηκε και δημιούργησε δική της οικογένεια, κατοικεί στην Αθήνα. Ο Λυκούργος που ήταν και ο μικρότερος αποφοίτησε τη σχολή Εμποροπλοιάρχων και για πολλά χρόνια όργωσε σχεδόν όλες τις θάλασσες του κόσμου ως καπετάνιος σε καράβια επιβατικά και σε υπερωκεάνια, από όπου και συνταξιοδοτήθηκε, σήμερα κατοικεί με την οικογένειά του στην Αθήνα και στην Τρίπολη. Ο μεγαλύτερος από τα τρία αδέλφια ήμουν εγώ που αναφέρομαι και στο οικογενειακό μας βιογραφικό. Γεννήθηκα στην Τρίπολη το έτος 1931. Στην Τρίπολη τελείωσα το δημοτικό σχολείο και το γυμνάσιο. Πήγα στρατιώτης και υπηρέτησα 36 μήνες στην Αεροπορία. όταν επέστρεψα από το στρατό συνεργάστηκα με τον πατέρα μου και μετά από λίγο χρονικό διάστημα μου παραχώρησε την διαχείριση της επιχείρησης. Το 1961 παντρεύτηκα με την Πίτσα το γένος Ιωάννη Μακάριου από το Στενό Τριπόλεως, από το γάμο μας αποκτήσαμε δυο αγόρια τον Γιώργο οικονομολόγο και τον Γιάννη ελεύθερο επαγγελματία, κατοικούν και εργάζονται και οι δυο στην Τρίπολη. Το κατάστημα μας υπό την διεύθυνση μου λειτούργησε περίπου για 40 χρόνια. Έτσι έκλεισε ο κύκλος μιας επιχείρησης που για περίπου 80 χρόνια λειτούργησε υπό τη διεύθυνση της οικογένειας Τσόπελα. Με αγάπη Ευθύμιος Γ. Τσόπελας.

Ο Γεώργιος Τσόπελας, η Σύζυγός του Αθανασία. Με τα παιδιά τους Ευθύμιο, Έλλη και Λυκούργο. Φωτογραφία του 1950.

Αδελφοί Ευθύμιος και Λυκούργος Γ. Τσόπελας. Στο εξωκκλήσι Αγ. Νικολάου το 2008.

216

ή α ρια δνή ςυ ζ υγος ς ωτήριου μ υΛ ωνα , το γενος α θανα ςιου τςου τ ς ανή , α ναΦερε ται ς τον α γωνα κ αι τήν Π ροςΦορα του Π ατερα τής α θανα ςιου γ. τςου τ ς ανή

Αθ. Γ. Τσουτσάνης. 1898 - 1985.

Γεωργ. Α. Τσουτσάνης. 1932 - 1972.

Ανδ. Α. Τσουτσάνης.

Ο Αθανάσιος Γ. Τσουτσάνης γεννήθηκε στο χωριό Ατσίχολο Γορτυνίας το έτος 1898 κι’ έφυγε από τη ζωή το 1985 σε ηλικία 87 ετών. Ενταφιάστηκε στην Τρίπολη που για περίπου 80 χρόνια ήταν μόνιμος κάτοικος. Ήταν ο μεγαλύτερος από τα 8 αδέλφια που είχαν αποκτήσει οι γονείς του Γεώργιος Τσουτσάνης με τη σύζυγό του Πολυτίμη το γένος Λιάπη από Καρύταινα. Σε πολύ μικρή ηλικία με τον πατέρα του έφυγαν από το χωριό και εγκαταστάθηκαν στην Τρίπολη. Για μια δεκαετία περίπου εργάστηκε ως επιδιορθωτής υποδημάτων (μπαλωματής παπουτσιών). Ο Αθανάσιος ήταν το κίνητρο ώστε να έρθουν και τα άλλα αδέλφια του στην Τρίπολη, ο Ιωάννης, Ο Παναγιώτης, ο Μιχάλης, ο Βασίλης και ο Ανδρέας. Ο Ανδρέας έφυγε από τη ζωή πολύ νέος. Όλα τα αδέλφια εγκαταστάθηκαν μόνιμα στην Τρίπολη και έπιασαν δουλειά σε διαφορετικά καταστήματα, το πλείστον εργάστηκαν σε καταστήματα που πουλούσαν είδη τροφίμων. Ο Αθανάσιος Τσουτσάνης πήγε στρατιώτης και όταν απολύθηκε από το στρατό, τη δεκαετία του 1920 μαζί με τα αδέλφια του άνοιξαν κατάστημα τροφίμων στην οδό Ταξιαρχών. Λόγω κακών συγκυριών που συνέβησαν μετά τα μέσα της δεκαετίας του 1920, οικονομικό ΚΡΑΧ 1928 και άλλα που μεσολάβησαν, η συνεργασία των αδελφών Τσουτσάνη διεκόπη. Ο Ιωάννης και ο Παναγιώτης έκαναν εταιρεία και στην οδό Σπετσεροπούλου αρ. 24 άνοιξαν κατάστημα τροφίμων και γενικού εμπορίου χονδρικής πωλήσεως. Στη συνέχεια ο Βασίλης με το Μιχάλη στον κεντρικό δρόμο Καλαβρύτων νυν Εθνικής Αντιστάσεως και Σπετσεροπούλου γωνία άνοιξαν παντοπωλείο και ο Αθανάσιος παρέμεινε στο πρώτο κατάστημα. Το 1926 παντρεύτηκε με τη Δήμητρα το γένος Γ. Μάνου από την Τρίπολη και από το γάμο τους απέκτησαν πέντε παιδιά, δύο αγόρια το Γιώργο και τον Ανδρέα, και τρία κορίτσια, τη Μαρία, την Πολυτίμη και την Αριάδνη. Τα τρία κορίτσια παντρεύτηκαν και δημιούργησαν δίκες τους οικογένειες. Τα δύο αγόρια ο Γιώργος και ο Ανδρέας, αφού ολοκλήρωσαν τις γραμματικές τους γνώσεις και στρατιωτικές τους υποχρεώσεις, ασχολήθηκαν με το εμπόριο. Ο Αθανάσιος Τσουτσάνης αρχές της δεκαετίας του 1930, συνεργάστηκε με το Νικόλαο Κουρή και στην οδό Νικηταρά και Πανός γωνία, άνοιξαν κατάστημα τροφίμων και γενικού εμπορίου χονδρικής πώλησης. Η συνεργασία των ανωτέρω συνεχίστηκε μέχρι το 1940 που κηρύχτηκε το Ελληνοαλβανικό μέτωπο Ο Νικόλαος Κουρής παρέμεινε στο ίδιο κατάστημα και μετά από λίγα χρόνια συνεργάστηκε με τον αδελφό του Λεωνίδα, ο Αθανάσιος Τσουτσάνης μετέφερε τις εμπορικές του δραστηριότητες στην οδό Ταξιαρχών. Στα μέσα της δεκαετίας του 1950 όταν ο γιος του Γεώργιος είχε ολοκληρώσει τις στρατιωτικές του υποχρεώσεις, ανέλαβε τη διαχείριση της επιχείρησης που είχε ο πατέρας του. Στην οδό Νικηταρά και στο ισόγειο που στεγαζόταν το παλιό ταχυδρομείο δημιούργησε ένα μεγάλο επαγ-

217

Αθ. Τσουτσάνης και Ιωαν. Τακλής με τη σύζυγό του Ι. Ταγκλή Σοφία. Στο Εξωκκλήσι του Αγ. Νικολάου. Δεκαετία του 1960.

γελματικό χώρο και μετέφερε την επιχείρησή του. Πέραν από το γενικό εμπόριο που επί σαράντα συνεχόμενα χρόνια είχε ο πατέρας του, ο Γιώργος πέτυχε να γίνει αποκλειστικός αντιπρόσωπος μεγάλων βιομηχανιών και διαφόρων ξένων εταιριών. Δημιούργησε δίκτυο διανομών σε όλη την Πελοπόννησο και πέραν της Πελοποννήσου, πάντα είχε τον πατέρα του δίπλα και ομπρέλα στις δουλειές του. Το έτος 1964 παντρεύτηκε με την Αθανασία το γένος Ιωαν. Σωτηρόπουλου από την Τρίπολη, από το γάμο τους απέκτησαν δυο αγόρια, τον Αθανάσιο και τον Ιωάννη. Ο Γεώργιος Αθ. Τσουτσάνης το έτος 1972 σε ηλικία 40 ετών, δυστυχώς ασθένησε και έφυγε από τη ζωή χωρίς να προλάβει να συνεχίσει και να ολοκληρώσει τα όνειρά του. Τα παιδιά του ο Αθανάσιος και Ιωάννης όταν έφυγε ο πατέρας τους από τη ζωή ήταν πολύ μικρά σε ηλικία, η Μητέρα τους Αθανασία τα γαλούχησε και τα μεγάλωσε με ηθικές αρχές. Τα σπούδασε και σήμερα που γράφονται τα ανωτέρω ο Θανάσης (Νάσος) εργάζεται σε τράπεζα στην Τρίπολη και είναι διευθυντής. Ο Ιωάννης σπούδασε οικονομολόγος και έχει δικό του φοροτεχνικό γραφείο στην Τρίπολη. Ο μικρότερος αδελφός του, Ανδρέας Αθ. Τσουτσάνης, για μια δεκαετία περίπου ασχολήθηκε με το εμπόριο στην Τρίπολη και στο Άργος, μαζί με συνεργάτες δημιούργησε κατάστημα υφασμάτων και κατάστημα με κρύσταλλα και φωτιστικά. Τη δεκαετία του 1960 μετανάστευσε στην Αμερική όπου και μόνιμα κατοικεί. Οι παλιότεροι έμποροι που γνωρίσαμε τον Αθανάσιο Τσουτσάνη, πέραν από ηθικός και τίμιος έμπορος, ήταν άτομο θρησκευόμενο και τακτικότατα εκκλησιαζόταν. Όλα του τα χρόνια προσέφερε σε μοναστήρια, σε ναούς και σε εξωκκλήσια. Στον Ι. Ν Αγίου Βασιλείου για πολλά χρόνια ήταν ψάλτης και επίτροπος, πάντα προσέφερε τις υπηρεσίες του ανιδιοτελώς. Μετά το θάνατο του γιου του Γεώργιου και επί περίπου 60 χρόνια αγώνα και προσφοράς στην αγορά της Τρίπολης και όχι μόνο, έκλεισε ο εργασιακός και εμπορικός κύκλος του Αθανασίου Γ. Τσουτσάνη.

218

ο γεωργιος ι ω αν . τςου τ ς ανής α ναΦερε ται ς τή ζ ωή κ αι ς τήν ε Παγγε Λματική δ ρα ς τήριοτήτα των α δε ΛΦων , α θανα ςιου, ι ω αννή , Π αναγιωτή , β α ςιΛή , μ ιχ α Λή κ αι α νδρε α Π αιδια του γεωργιου τςου τ ς ανή Ο παππούς μου Γεώργιος Τσουτσάνης, γεννήθηκε και μεγάλωσε στο χωριό Ατσίχολο Γορτυνίας . Παντρεύτηκε με την Πολυτίμη από την Καρύταινα η οποία προήρχετο από την οικογένεια των Λιαπαίων. Οι Λιαπαίοι για την εποχή τους ήταν παράγοντες, μεγαλοκτηματίες και τσιφλικάδες της περιοχής. Η επιρροή τους στην περιοχή και οι κοινωνικές τους σχέσεις ήταν πολλές που σχεδόν καθημερινά έσφαζαν από τα κοπάδια τους ένα ζώο για να ταΐσουν τους συνεργάτες, τους φίλους και τους περαστικούς. Ο Γεώργιος Τσουτσάνης με τη σύζυγό του Πολυτίμη απέκτησαν 8 παιδιά, 2 κορίτσια τη Βασιλική και τη Σταυρούλα και 6 αγόρια, τον Αθανάσιο, τον Ιωάννη, τον Παναγιώτη, τον Ανδρέα, το Βασίλη και το Μιχάλη. Ο Ανδρέας έφυγε από τη ζωή σε νεαρή ηλικία. Η μετανάστευση από τα χωριά της Γορτυνίας προς τα αστικά κέντρα και σε άλλες ανεπτυγμένες χώρες ήταν ανάγκη λόγω της άγονης περιοχής και της φτώχειας που υπήρχε. Ο παππούς Γεώργιος με τον μεγαλύτερο γιο του Αθανάσιο ήρθαν στην Τρίπολη και εργαζόντουσαν σαν τεχνίτες επιδιορθωτές υποδημάτων, δηλαδή μπαλωματήδες παπουτσιών. Τα μικρότερα παιδιά που ήταν στο χωριό όταν τελείωναν το δημοτικό σχολείο ερχόντουσαν στην Τρίπολη και έπιαναν δουλειά όπου έβρισκαν. Σε αυτό το σημείο μου δίνεται η ευχέρεια να αναφερθώ στον αγώνα του παΓεώργιος Τσουτσάνης. τέρα μου Ιωάννη Γ. Τσουτσάνη. Ο πατέρας μου στην αρχή και σε μικρή ηλικία έπιαΠατέρας Των Τουτσαναίων. σε δουλειά στο εστιατόριο του Ταλούμη ο οποίος είχε και ξενοδοχείο ύπνου στην οδό Υψούντος. Μετά από κάποιο χρονικό διάστημα έπιασε δουλειά στο παντοπωλείο του Παπαδόπουλου που λειτουργούσε στη ΝΔ πλευρά της πλατείας Αγ. Βασιλείου κάτω από τις καμάρες, από όπου πήρε και το βάπτισμα του εμπόρου στα είδη τροφίμων. Μόνο για την ιστορία, αναφέρομαι στην ευστροφία και τη σοφία που είχαν κάποιοι παλαιοί: Τακτικός πελάτης στο παντοπωλείο του Παπαδόπουλου ήταν ο τότε άρχοντας γιατρός Ιωάννης Μαλλιαρόπουλος, ο οποίος κάθε πρωί ψώνιζε τρεις σαρδέλες και 50 δράμια τυρί φέτα. Ένα πρωί έλειπε το αφεντικό από το μαγαζί οπότε το ζύγισμα και την είσπραξη την έκανε ο πατέρας μου. Η φέτα ήταν λίγα δράμια παραπάνω, ο πατέρας μου δεν την αφαίρεσε και του πήρε μια δεκάρα περισσότερο. Ιωάννης Γ. Τσουτσάνης. Την άλλη ημέρα ο Μαλλιαρόπουλος ρώτησε τον καταστηματάρχη Παπαδό1900 - 1986. πουλο αν η φέτα είχε ακριβύνει, του απάντησε πως η τιμή δεν είχε αλλάξει και το αφεντικό έκανε παρατήρηση στον πατέρα μου για τον τρόπο που λειτούργησε. Ο πατέρας μου με παράπονο διότι τον είχε προσβάλλει το αφεντικό του, λέει στον Μαλλιαρόπουλο: Κύριε Μαλλιαρόπουλε για μια δεκάρα ήταν ανάγκη να το πείτε στο αφεντικό; Και ο Μαλλιαρόπουλος ο οποίος δεν είχε παιδιά του απαντά: Γιάννο προτιμώ όταν πεθάνω, όλα μου τα πλούτη να τα λάβουν οι εχθροί μου, πάρα όσο ζω να λάβω την ανάγκη των φίλων μου… Σοφή κουβέντα. Ο πατέρας μου στο παντοπωλείο του Παπαδόπουλου μεγάλωσε, απέκτησε γνωριμίες και καλές κοινωνικές σχέσεις. Ήρθε η ηλικία του να πάει στρατιώτης, την εποχή εκείνη μέχρι και τη δεκαετία του 1940 πολλά παιδιά μπορούσαν να δηλώσουν και να κάνουν τη στρατιωτική τους θητεία και στη Χωροφυλακή αμειβόμενοι. Με τις καλές σχέσεις που είχε δημιουργήσει κατάφερε να καταταγεί στη Χωροφυλακή και να κάνει όλη του τη θητεία στην Τρίπολη. Στο διάστημα που υπηρετούσε έκανε και το πρώτο ξεκίνημα σαν έμπορος, ενοικίασε μια αποθήκη επί της οδού Αγ. Βαρβάρας νυν 28ης Οκτωβρίου και εμπορευόταν, ξηρούς καρπούς, δημητριακά και άλλα είδη τροφίμων. Μεταξύ

219

Πολλές δεκάδες βαρέλια γεμάτα βακαλάο, σαρδέλες και σακιά με όσπρια, εκτεθειμένα στο πεζοδρόμιο. Φωτογραφία αρχές δεκαετίας του 1920.

των εμπόρων που προμήθευε, πελάτες του ήταν και η εταιρεία Σιαμαντούρος & Παπαδιονυσόπουλος που είχαν κατάστημα τροφίμων χονδρικής πώλησης και γενικού εμπορίου στην οδό Ταξιαρχών αρ. 4. (Ο Παπαδιονυσόπουλος και ο Σιαμαντούρος ήταν μπατζανάκια). Όταν αποστρατεύτηκε ο Ιωάννης Τσουτσάνης, οι Παπαδιονυσόπουλος & Σιαμαντούρος αφού είχαν συνεργαστεί και είχαν εκτιμήσει την αξία του και τις δυνατότητές του τον έκαναν συνεταίρο στην επιχείρησή τους. Από αυτά που μου έχουν διηγηθεί και από αυτά που γνωρίζω με την παρουσία του πατέρα μου στην εταιρεία οι δουλείες τους διπλασιάστηκαν. Οι Παπαδιονυσόπουλος & Σιαμαντούρος τον έκαναν και μπατζανάκη, παντρεύτηκε την μικρότερη κουνιάδα τους Αγγελική το γένος Μπέλιου από το χωριό Τζίβα Τριπόλεως. Από το γάμο τους απέκτησαν τέσσερα παιδιά, ένα αγόρι το Γιώργο και τρία κορίτσια, την Κούλα, την Πολυτίμη και τη Μαίρη. Η Εταιρεία το έτος 1923 αντιπροσώπευσε το πρώτο υποκατάστημα της τράπεζας Καλαμών του Ιωάννη Κωστόπουλου στην Τρίπολη, αργότερα τράπεζα Πίστεως και σήμερα ο κολοσσός, ΑΛΦΑ ΜΠΑΝΚ. Η Τράπεζα πρωτοστεγάστηκε στον τότε δρόμο προς Γορτυνία, νυν Εθνομαρτύρων και Νικηταρά γωνία. Το κτίριο ήταν ιδιοκτησία των Παπαδιονυσόπουλου και Σιαμαντούρου. Στη γωνία κάτω από το μπαλκόνι υπάρχει ακόμη η μαρκίζα - στέγαστρο της τράπεζας και διακρίνεται το οικόσημο, Τ .Κ. Οι Παπαδιονυσόπουλος και Σιαμαντούρος τη δεκαετία του 1920 εγκατέλειψαν το εμπόριο τροφίμων και στο συνεχόμενο κτίριο που στεγαζόταν η τράπεζα Καλαμών, άνοιξαν το μεγαλύτεΟικία Παπαδιονησόπουλου & Σιαμαντούρου. Ακόμα υπάρχει η μαρκίζα ρο εμπορικό κατάστημα υφασμάτων στην Τρίποστέγαστρο της Τράπεζας Καλαμών που διακρίνεται το οικόσημο και είλη που λειτούργησε μέχρι και τη δεκαετία του 1960. ναι το Τ. Κ. Φωτογραφία του 2008.

220

α δε ΛΦοι ι ω αννής κ αι Π αναγιωτής γ. τςου τ ς ανής

Οι Αδελφοί Ι & Π. Τσουτσάνης αντιπροσώπευσαν στην Τρίπολη την κάποτε μεγάλη Αγγλική Ασφαλιστική εταιρία ΓΚΡΕΣΑΜ.

Ο πατέρας μου μαζί με τον αδελφό του Παναγιώτη άνοιξαν κατάστημα τροφίμων και γενικού εμπορίου χονδρικής πώλησης στο κτίριο που ήταν προικώο της μητέρας μου Αγγελικής στην οδό Σπετσεροπούλου αρ. 24. Το κατάστημα σαν αδελφοί Τσουτσάνη λειτούργησε περίπου 30 χρόνια με πολλές και καλές δουλειές. Μετά από λίγα χρόνια οι αδελφοί Τσουτσάνη άνοιξαν και 2ο κατάστημα, παντοπωλείο, που θα αναφερθώ στη συνέχεια. Από μικρός όταν ακόμη πήγαινα στο σχολείο όλες τις ελεύθερες ώρες τις διέθετα με το να εργάζομαι και στα δυο καταστήματα, στο χονδρικής πώλησης και στο παντοπωλείο η ΄΄ΚΥΨΕΛΗ΄΄, που ήταν πολύ κοντά το ένα με το άλλο. Οι περισσότερες προμήθειες των καταστημάτων γινόντουσαν απευθείας από τον τόπο παραγωγής, όπως χταπόδια σε μπάλες συσκευασμένα μέσα σε μεγάλα σακιά απευθείας από την Τύνιδα, Καλαμάρια από την Καλιφόρνια της Αμερικής και όλα τα Αλίπαστα από τον τόπο παραγωγής, καθώς και σχεδόν όλα τα αποικιακά όπως, μπαχαρικά, ρύζι κ.α. Φέρναμε απευθείας εισαγωγή, π.χ. Ταραμά, Μπρίκ, Μαύρο χαβιάρι κ. α. όλα ερχόντουσαν συσκευασμένα σε ειδικά ξύλινα κιβώτια. Όλες οι εισαγωγές και όλα τα εμπορεύματα γίνονταν από το κέντρο, που ήταν το λιμάνι του Πειραιά. Στην Τρίπολη έφταναν με το τρένο, η διανομή από το τρένο στα καταστήματα γινόταν με τετράκαρα αμάξια που τα έσερναν άλογα. Ήταν τόσες πολλές οι δουλειές των Αδελφών Τσουτσάνη που ο θειος μου ο Παναγιώτης νέος και ανύπαντρος, για αρκετά χρόνια εγκαταστάθηκε στον Πειραιά για να κάνει εισαγωγές και να εκτελωνίζει τα εμπορεύματα για να προμηθεύει αποκλειστικά τα καταστήματά μας στην Τρίπολη. Τα ανωτέρω που αναφέρομαι για τους αδελφούς Ιωάννη και Παναγιώτη Τσουτσάνη έγιναν μετά τη δεκαετία του 1920 που ίδρυσαν την επιχείρηση, μέχρι το 1940, πριν την κατοχή. Η κατοχή τον πατέρα μου τον βρήκε πρόεδρο του δημοτικού συμβουλίου της Τρίπολης και Δήμαρχος ήταν ο Βαρβερόπουλος. Όταν το 1941 ήρθε η κατοχή ο Βαρβερόπουλος εγκατέλειψε την Τρίπολη και το Δημοτικό συμβούλιο ομόφωνα εξέλεξε τον πατέρα μου Δήμαρχο. Στην κατοχή Νομάρχης ήταν ο Βουγιουκλάκης πατέρας της ηθοποιού Αλίκης Βουγιουκλάκη και διευθυντής Νομαρχίας ήταν ο Γεώργιος Θεοδωράκης, πατέρας του μεγάλου μουσικοσυνθέτη Μίκη Θεοδωράκη. Αυτά για την ιστορία. Όλο το διάστημα της κατοχής οι συγκεντρώσεις

221

και επαφές με όλους τους φορείς, με Νομάρχη, με διευθυντές υπηρεσιών και διάφορα συμβούλια γινόντουσαν στο σπίτι μας, διότι ο πατέρας μου ήταν ο μόνος από τους τότε παράγοντες που ήταν Τριπολιτσιώτης. Το σπίτι μας είχε ρεύμα λόγω του ότι ήταν του Δήμαρχου, ήταν μεγάλο και διέθετε τους κατάλληλους χώρους για συμβούλια και συγκεντρώσεις. Ο πατέρας μου ως Δήμαρχος στην κατοχή ότι μπόρεσε έκανε. Από τα παιδιά που ήταν στην Αθήνα εγκαταλειμμένα, ορφανά, φτωχά και πεινασμένα, με το τρένο έφερε στην Τρίπολη περίπου 300 και τα έδωσε σε ανάδοχες οικογένειες στην Αρκαδία που μπορούσαν να τα ταΐσουν και να τα συντηρήσουν. Τα περισσότερα από αυτά τα παιδιά υιοθετήθηκαν από τις ίδιες τις οικογένειες, έμειναν, έζησαν και ζουν στην Αρκαδία. Η κατοχή για το Δήμαρχο και για την οικογένειά του, όπως και για όλους τους Έλληνες δεν ήταν και η καλύτερη, είχε κάποια πλεονεκτήματα σαν Δήμαρχος, αλλά και πολλές ευθύνες. Είχε υποστεί αρκετές διώξεις από το τότε καθεστώς. Ο ρόλος του ήταν δύσκολος και επικίνδυνος. Απαιτήσεις και υποχρεώσεις πολλές, μέχρι και ξύλο είχε φάει από τους Ιταλούς και πολλές απειλές , πλιάτσικο από τους αριστερούς, κ.α. Το μαγαζί και το υπόγειο την εποχή εκείνη ήταν γεμάτο εμπόρευμα, στο υπόγειο υπήρχαν πάνω από 10 χιλ οκάδες κρασί. Μπαίνοντας οι Γερμανοί στην Τρίπολη με Γερμανικά χαρτονομίσματα που ποτέ δεν εξαργυρώθηκαν και με Ελληνικά χαρτονομίσματα που και αυτά έγιναν Ρούβλια και έχασαν εντελώς την αξία τους, το μαγαζί και το υπόγειο άδειασαν. Έτσι ο τότε Δήμαρχος Ιωάννης Τσουτσάνης, οι επιχειρήσεις του και η οικογένειά του έμειναν στον άσσο. Μετά την κατοχή ήρθε η απελευθέρωση και τα πράγματα άλλαξαν, σχεδόν όλα τα καταστήματα ήταν άδεια και όλοι ξεκίνησαν από την αρχή. Εγώ σαν νέος έφηβος τότε με κάποιες προσωπικές σχέσεις που είχα, έφερα ξερά σύκα σε τσουβάλια από την Καλαμάτα, έκανα δική μου πατέντα, τα πακετάριζα και τα πουλούσα στην αγορά. Ήταν το πρώτο ξεκίνημα. Οι αδελφοί Ιωάννης και Παναγιώτης Τσουτσάνης, παλιοί έμποροι, γνωστοί στην Ελληνική αγορά και με καθαρό εμπορικό μητρώο, δεν δυσκολεύτηκαν να συνεργαστούν με τους τότε μεγαλοεισαγωγείς και μεγαλέμπορους. Ο πατέρας μου έφτασε στον Πειραιά και επισκέφτηκε τον τότε μεγαλοεισαγωγέα αλιπάστων Παπαλε-

Διαφημιστική μακέτα του 1930.

ωνάρδο ο οποίος είχε βαφτίσει τον μακαρίτη τον εξάδελφό μου Γιώργο, γιο του θείου μου του Παναγιώτη και ήταν κουμπάροι. Ο Παπαλεωνάρδος υποδέχθηκε τον πατέρα μου με μεγάλη ζεστασιά και εγκαρδιότητα, αφού του προσέφερε καφέ τον ρώτησε σε τι μπορούσε να τον εξυπηρετήσει. Ο πατέρας μου δειλά του λέει, κουμπάρε τα έχουμε χάσει όλα, τα μαγαζιά είναι άδεια και πρέπει να αρχίσουμε πάλι από την αρχή, θα ήθελα λίγα πράγματα για να ξεκινήσουμε. Εντολή του Παπαλεωνάρδου προς το προσωπικό: παιδιά, από όλα τα προϊόντα που έχουμε θα ετοιμάσετε ξεχωριστή παραγγελία για την Τρίπολη, να γεμίσει ένα βαγόνι εμπορεύματα. Ένα βαγόνι χωρούσε πάνω από 20 τόνους, και ήταν μόνο σε αλίπαστα, έτσι ξεκινήσαμε σιγά-σιγά, με προσωπική εργασία και με μεγάλο αγώνα καταφέραμε να επιτύχουμε το επιθυμητό. Μέσα στην δεκαετία του 1940 η επιχείρηση επανήλθε και οι δουλείες μας καθημερινά ανέβαιναν και πήγαιναν όλο και καλύτερα. Στα μέσα της δεκαετίας του 1950 ο θείος μου ο Παναγιώτης αποχώρισε από την επιχείρηση, τότε πλέον μπήκα και εγώ στην επιχείρηση με τον πατέρα μου. Οι επιχειρήσεις σαν αδελφοί Τσουτσάνη και σαν Ιωάννης Τσουτσάνης και Υιός λειτούργησαν περίπου 70 χρόνια. Εγώ σήμερα το 2008 που αναφέρομαι στα ανωτέρω, κατοικώ στο Λουτράκι και συνεχίζω να ασχολούμαι με οικοδομικές επιχειρήσεις. Με Αγάπη. Γεώργιος Ιωαν. Τσουτσάνης.

222

ο δ ήμήτριος Π. τςου τ ς ανής ΠεριΛήΠτικ α αναΦερε ται ς τή ζωή κ αι ς τις εΠαγγε Λματικες δρα ς τήριοτήτες του Πατερα του

Παναγιώτης Γ. Τσουτσάνης 1902 - 1984.

Το κατάστημα γενικού Εμπορίου, του Παν. Τσουτσάνη. Στην οδό Μαντινείας, νυν Τάσου Σεχιώτη. Φωτογραφία του 1960.

Π αναγιωτή γ. τςου ς ανή

Όπως αναφέρεται και στα βιογραφικά των αδελφών Γ. Τσουτσάνη, ο Παναγιώτης Γ. Τσουτσάνης γεννήθηκε στο χωριό Ατσίχολο Γορτυνίας το έτος 1902, γονείς του ήταν ο Γεώργιος Τουτσάνης και η Πολυτίμη το γένος Λιάπη από την Καρύταινα Γορτυνίας. Μεγάλωσε και τελείωσε το Δημοτικό Σχολείο στο Ατσίχολο και το Σχολαρχείο στην Καρύταινα. Σε νεαρή ηλικία επισκέφτηκε το Άγιο Όρος και παρέμεινε για δύο χρόνια. Μετά τα δυο χρόνια παραμονής του στο Άγιο Όρος επέστρεψε στην Τρίπολη όπου είχαν εγκατασταθεί και τα άλλα τέσσερα αδέλφια του, ο Θανάσης, ο Γιάννης, ο Βασίλης και ο Μιχάλης. Ο Παναγιώτης Τσουτσάνης κατετάγη στον Ελληνικό Στρατό και ως Στρατιώτης, έζησε και αντιμετώπισε σχεδόν όλη τη Μικρασιατική καταστροφή. Όταν απολύθηκε από Στρατιώτης επανήλθε στην Τρίπολη. Στα μέσα της δεκαετίας του 1920 και τα πέντε αδέλφια ήταν ώριμοι και όλοι γνώριζαν την αγορά της Τρίπολης και το εμπόριο, διότι και τα πέντε αδέλφια είχαν εργαστεί σε καταστήματα. Από μαρτυρίες αναφέρεται ότι ο μεγαλύτερος αδελφός Αθανάσιος στα μέσα της δεκαετίας του 1920, μαζί με τα αδέλφια του άνοιξαν κατάστημα τροφίμων και γενικό εμπόριο στο δρόμο των Ταξιαρχών. Ο δεύτερος στη σειρά Ιωάννης συνεργαζόταν με τους Παπαδιονυσόπουλο και Σιαμαντούρο που είχαν γίνει και Μπατζανάκια, δηλαδή είχαν παντρευτεί και οι τρεις τις αδελφές το γένος Μπέλιου από το Τζίβα Τεγέας. Η ανωτέρω Εμπορική εταιρεία τροφίμων, Παπαδιονυσόπουλος - Σαμαντούρος - Τσουτσάνης, είχε δημιουργήσει μεγάλο εμπορικό κύκλο, για διευκόλυνσή τους και για οικονομικό όφελος, άνοιξαν στον Πειραιά γραφείο για να κάνουν μόνοι τους τις εισαγωγές και από άλλες χώρες, σε Αλίπαστα, Αποικιακά κ.α. Το γραφείο στον Πειραιά το ανέλαβε ο Παναγιώτης Τσουτσάνης, νέος τότε και χωρίς οικογενειακές υποχρεώσεις, για αρκετά χρόνια εγκαταστάθηκε στον Πειραιά. Οι Παπαδιονυσόπουλος και Σιαμαντούρος εγκατέλειψαν τα είδη τροφίμων και άλλαξαν επάγγελμα, άνοιξαν εμπορικό κατάστημα με υφάσματα. Αρχές της δεκαετίας του 1930 οι Αδελφοί Ιωάννης και Παναγιώτης Τσουτσάνης ιδρύουν Εμπορική Εταιρεία με είδη τροφίμων και γενικό Εμπόριο χονδρικής πώλησης επί της οδού Σπετσεροπούλου αρ. 24 και οι δουλειές τους πήγαν πολύ καλά. Ο Παναγιώτης Τσουτσάνης το 1937 παντρεύεται με

223

την Ιωάννα το γένος Δημητρίου Καρλή, από το γάμο τους απέκτησαν δύο αγόρια, το Γιώργο και το Δημήτρη. Τον ίδιο χρόνο το 1937 αγόρασε ακίνητο για κατοικία επί της οδού Κωνσταντίνου ΙΒ΄ παραπλεύρως του κινηματογράφου «ΑΕΛΛΩ». Όλα πήγαιναν πολύ καλά μέχρι το 1940 που μεσολάβησε ο Ιταλογερμανικός πόλεμος και η κατοχή 1941 - 1944, δύσκολα χρόνια το σωστό εμπόριο και οι επιχειρήσεις κατέρρευσαν και όλα χάθηκαν. Το 1944 οι Αδελφοί Ιωάννης και Παναγιώτης Τσουτσάνης ξεκίνησαν από την αρχή, με πολύ και προσωπική εργασία γρήγορα κατάφεραν να είναι μεταξύ των πρώτων στην αγορά της Τρίπολης. Μετά από τρεις δεκαετίες συνεργασίας τη δεκαετία του 1950, ο Παναγιώτης Τσουτσάνης αποχώρησε από την εταιρεία και ίδρυσε ατομική Εμπορική Επιχείρηση με Τρόφιμα και Αποικιακά χονδρικής πώλησης επί της οδού Μαντινείας νυν Τάσου Σεχιώτη, στο κτίριο του Μαντζαγριωτάκη. Το 1960 μεταφέρει την Επιχείρησή του σε ιδιόκτητο κτήριο επί της οδού Σπετσεροπούλου αρ. 38, μαζί με το γιο του Δημήτρη συνεχίζει και αυξάνει τις εμπορικές και επαγγελματικές του δραστηριότητες μέχρι που συνταξιοδοτήθηκε το έτος 1965. Μετά τη συνταξιοδότησή του τη διαχείριση της επιχείρησης ανέλαβε ο γιος του Δημήτρης. Ο Δημήτρης πάντα δίπλα του είχε τον πατέρα του, συνεργάτη, προστάτη και βοηθό του μέχρι το 1977. Ο Δημήτρης συνέχισε το εμπόριο τροφίμων χονδρικής πώλησης και τις αντιπροσωπείες μέχρι το 2005 που πήρε σύνταξη. Ο Παναγιώτης Τσουτσάνης όλα τα χρόνια της επαγγελματικής του δράσης ήταν ενεργό μέλος του Εμπορικού Συλλόγου Τρίπολης. Πάντοτε συμμετείχε στο Εκκλησιαστικό Συμβούλιο του Εξωκκλησίου Άγιος Νικόλαος που είναι υπό την αιγίδα του Συνδέσμου Παντοπωλών Τρίπολης. Ήταν σωστός οικογενειάρχης. Διακρινόταν για το ήθος του, την ευγένειά του και πιστός στην Ορθοδοξία. Μετά από 80 χρόνια αγώνα και προσφοράς, έκλεισε ο επαγγελματικός κύκλος του Παναγιώτη Τσουτσάνη.

Κατάστημα Γενικού Εμπορίου Παναγιώτη Τσουτσάνη &Υιού. Επί της οδού Σπετσεροπούλου 38. Φωτογραφία δεκαετίας 1970.

224

β α ςιΛειος κ αι μ ιχ αήΛ γεωργιου τςου τ ς ανή Ο Γεώργιος Ιωαν. Τσουτσάνης, αναφέρεται στους Βασίλειο και Μιχαήλ Γ. Τσουτσάνη. Όπως προαναφέρω με πρωτοβουλία του πατέρα μου, οι αδελφοί Βασίλης και Μιχάλης Γ. Τσουτσάνης, στον κεντρικότερο δρόμο της Τρίπολης οδός Καλαβρύτων νυν Εθνικής Αντιστάσεως και Σπετσεροπούλου γωνία άνοιξαν παντοπωλείο με τον τίτλο η ΚΥΨΕΛΗ. Ο θείος μου ο Βασίλης με τις σχέσεις που είχε δημιουργήσει και με το όνομα Τσουτσάνης που στις αγορές της Πελοποννήσου και εκτός Πελοποννήσου ήταν πασίγνωστο, απαίτησε από τον πατέρα μου να τον βοηθήσει να ανοίξει κατάστημα τροφίμων στην Αθήνα. Έτσι μετοίκισε στην Αθήνα και στην οδό Χαροκόπου άνοιξε το πρώτο ΣΟΥΠΕΡ ΜΑΡΚΕΤ. Για την τότε εποχή έκανε ένα κατάστημα πολυτελείας με τρόφιμα, μανάβικο, κρεοπωλείο, και όλα τα εδώδιμα που υπήρχαν εκείνη την εποχή. Οι εισπράξεις του καταστήματος ήταν τόσο μεγάλες , όσο μεγάλη άρχισε να γίνεται και η ζωή του Βασίλη Τσουτσάνη, ταξίδια στο εξωτερικό χωρίς κανένα σκοπό, μεγάλη ζωή και το μαγαζί δούλευε με τους υπαλλήλους, το αποτέλεσμα ήταν να πτωχεύσει. Ο Βασίλης επέστρεψε στην Τρίπολη και επί της οδού Γεωργίου Α΄ άνοιξε κηροπλαστείο, κι εκεί δεν έμεινε για πολύ, έκλεισε το κηροπλαστείο και επέστρεψε στο χωριό Ατσίχολο που είχε γεννηθεί και άνοιξε οινοπαντοπωλείο. Ο θείος μου ο Βασίλης μετά από λίγα χρόνια διαμονής του στο Ατσίχολο επανήλθε στην Τρίπολη, με τη βοήθεια του πατέρα μου εργάστηκε στο Δήμο Τρίπολης και στο Κ.Τ.Ε.Λ. Τρίπολης, από όπου και συνταξιοδοτήθηκε. Στο κατάστημα ‘‘Η ΚΥΨΕΛΗ΄΄ έμεινε ο θείος μου ο Μιχάλης Γ. Τσουτσάνης μέχρι και τη δεκαετία του 1950. Αρχές της δεκαετίας του 1960 ο Μιχάλης μετέφερε την επιχείρησή του στο δρόμο της Σπάρτης κοντά στην πλατεία Κολοκοτρώνη από όπου και συνταξιοδοτήθηκε. Είναι ο μόνος από τα αδέλφια Τσουτσάνη που υπάρχει στη ζωή. Σήμερα τέλος του 2008 που αναφέρομαι στα ανωτέρω, πλησιάζει τα 100 του χρόνια και ζει με την κόρη του στην Αθήνα.

225

Ήταν ένα από τα καλύτερα παντοπωλεία για την τότε εποχή. Έλεγαν στο παντοπωλείο ‘‘ΚΥΨΕΛΗ’’ θα βρείτε και του «πουλιού το γάλα.»

226

Ο Η λία ς Δ ημητρίου Τσου τ σουβα ς Α ναφερε ται σ τη Ζ ωη κ αι σ τις Δ ρα σ τηριοτητες του Π ατερα του Δ ημητρίου Τσου τ σουβα Ο Δημήτρης Τσούτσουβας γεννήθηκε στην Ασέα Αρκαδίας, η οικογένεια του αποτελείτο από 10 άτομα, παππού, γιαγιά, πατέρα, μάνα και έξι παιδιά, πέντε αγόρια και ένα κορίτσι. Ο Δημήτρης ήταν ο μικρότερος από τα έξι αδέρφια, τα στόματα πολλά και το ψωμί λίγο, τα χωράφια δεν αποδίδανε, τα παιδιά μεγάλωναν και μαζί μεγαλώνανε και οι ανάγκες. Αρχές της δεκαετίας του 1910 μέσω ενός στενού συγγενή που είχε εγκατασταθεί στην Αμερική με πρόσκληση πήρε το πρώτο παιδί, έτσι σε πολύ λίγο χρονικό διάστημα και τα πέντε αγόρια μετανάστευσαν στην Αμερική. Στην Αμερική εργαστήκανε σε διάφορες δουλειές, ο καθένας εργαζότανε όπου μπορούσε μόνος του και για το καλύτερο, αλλά η επαφή τους ήταν τακτική και ο ένας ήταν πάντα δίπλα στον άλλον. Η ζωή στην Αμερική για τους μετανάστες δεν ήταν καλύτερη από αυτήν που έχουν οι σημερινοί μετανάστες το 2008 στην Ελλάδα. Και δουλεία υπήρχε και καταπίεση και γκέτο και φυλετικές διακρίσεις, η διαφορά ήταν μια και μόνο, ότι στην Αμερική ο μετανάστης που ήθελε να δουλέψει είχε δουλειά και καλό μεροκάματο, εν συγκρίσει με ότι γίνεται στην Ελλάδα σήμερα. Σαν εργαζόμενοι σε ξένες δουλειές δεν κράτησε για πολύ. Μετά από περίπου τρία χρόνια με τις οικονομίες που είχαν μαζέψει και τα πέντε αδέρφια συγκεντρωθήκανε όλοι μαζί σε μια πολιτεία. Η πολιτεία που επιλέξανε για να δημιουργήσουν επαγγελματική δραστηριότητα ήταν η Σάντα Μπάρμπαρα της Καλιφόρνια. Η περιοχή ήταν αναπτυσσόμενη και υπήρχε πολύ εργατόκοσμος, με τις οικονομίες που είχαν μαζέψει και οι πέντε μαζί στο κεντρικότερο σημείο της Σάντα Μπάρμπαρα και επί της μεγαλύτερης πλατείας, αγόρασαν ένα κατάστημα και το έκαναν εστιατόριο (φαγάδικο). Με μεγάλη οικονομία και με πολύ δουλειά κατάφεραν να γίνουν οι πρώτοι στο είδος τους στην περιοχή. Η είσπραξη της ημέρας ήταν τόσο μεγάλη που τη μετέφεραν στην τράπεζα με τις σακούλες και συχνά βοηθούσαν οικονομικά τους γονείς τους. Προίκισαν την αδερφή τους με αρκετά μεγάλο ποσό που κατάφεραν να κάνουν γαμπρό τους τον περιζήτητο δάσκαλο της περιοχής. Αρχές του 1920 ο Δημήτρης Τσούτσουβας επανήλθε στην Ελλάδα, παντρεύτηκε και στην Τρίπολη επί της οδού Ουάσιγκτον αγόρασε ακίνητο, στο οποίο άνοιξε παντοπωλείο στο ισόγειο, και ταβέρνα στο υπόγειο. Η επιχείρηση λειτούργησε περίπου για 20 χρόνια, από το 1920 έως τέλος της δεκαετίας του 1930 που ο Δ. Τσούτσουβας έφυγε νέος από τη ζωή.

227

Δημήτριος Τσούτσουβας.

228

β ιογραΦικο α θανα ςιου ς ωτ. Φ ε Λιου Ο Αθανάσιος Σωτ. Φέλιος γεννήθηκε στο χωριό Μαυρίκι Αρκαδίας το έτος 1917. Γονείς του ήταν ο Σωτήρης Φέλιος και η Γιαννούλα το γένος Χρήστου Σούντρη από Μάνεση νυν Ψηλή Βρύση, άγροτοκτηνοτρόφοι. Από το γάμο τους απέκτησαν τέσσερα παιδιά, ένα κορίτσι τη Μαριγώ και τρία αγόρια, τον Αθανάσιο, τον Ευθύμιο και τον Ιωάννη. Στην οικογένεια υπήρχαν και οι ετεροθαλείς αδελφές των παιδιών Νίνα και Σταυρούλα, από προηγούμενο γάμο του Σωτήρη Φέλιου με τη Μαρίνα το γένος Καρτσούνη.

Ο Αθανάσιος Φέλιος στο εργαστήριό του ετοιμάζει παραγωγή Κεριών

Το κατάστημα Φέλιου. Στην οδό Γεωργίου Α΄38. Φωτογραφία του 1950.

Μεγαλύτερος από τ’ αγόρια ήταν ο Αθανάσιος, δεύτερος ο Ευθύμιος ο οποίος έμεινε στο πατρικό σπίτι με τους γονείς τους και τρίτος ήταν ο Ιωάννης ο οποίος σε νεαρή ηλικία ήρθε στην Τρίπολη όπου και σήμερα συνταξιούχος πλέον διαμένει. Ο Αθανάσιος τελείωσε το δημοτικό σχολείο στο χωριό Μαυρίκι και το σχολαρχείο στο χωριό Πιαλί Τεγέας. Το 1934 σε ηλικία 17 χρονών ήρθε στην Τρίπολη και έπιασε δουλειά στο παντοπωλείο του Ιωάννη Σούντρη ο οποίος ήταν και συγγενής από τη μητέρα του. Ο Ι. Σούντρης είχε παντοπωλείο και κηροπλαστείο. Στο ίδιο κατάστημα εργάστηκε μέχρι που επιστρατεύτηκε τον Οκτώβριο του 1940 και πήρε μέρος στο Ελληνοαλβανικό μέτωπο. Η κατάληξη του Ελληνοαλβανικού μετώπου είναι γνωστή και τι επακολούθησε στη συνέχεια, πόλεμος και κατοχή. Όταν αποστρατεύτηκε γύρισε στο χωριό του και μετά από λίγο χρονικό διάστημα επανήλθε στην Τρίπολη και ξαναέπιασε δουλειά στο κατάστημα του Ιωαν. Σούντρη από όπου είχε ξεκινήσει. Στα μέσα της δεκαετίας του 1940 συνεργάστηκε στα είδη τροφίμων με τον Κωνσταντίνο Μαχαίρα καταγωγή από Καπαρέλι νυν Μανθηρέα Μαντινείας που βρισκόταν στο δρόμο της Σπάρτης και ήταν ιδιοκτησία του Κ. Μαχαίρα. Είχαν προσυμφωνήσει ότι κατά τη συνεργασία τους ο Αθ. Φέλιος σε μικρό καθορισμένο χώρο εντός του καταστήματος για λογαριασμό του

229

θα λειτουργούσε κηροπλαστείο και για λογαριασμό του θα έκανε και το εμπόριο των κεριών που ο ίδιος μονός του παρασκεύαζε. Η συνεργασία των Α. Φέλιου και Κ. Μαχαίρα διήρκεσε δύο χρόνια. Ο Αθανάσιος Φέλιος πέραν από το ότι ήταν άριστα καταρτισμένος στο εμπόριο, είχε αποκτήσει και αρίστη ειδικότητα στην επεξεργασία του κεριού. Όταν διακόπηκε η συνεργασία άνοιξε δικό του παντοπωλείο και εργαστήριο κηροπλαστικής σε ιδιόκτητο κτήριο επί της οδού Γεωργίου Α΄ αρ.38 κοντά στην πλατεία Κολοκοτρώνη. Για συνεργάτη του επέλεξε τον μικρότερο αδελφό του Ιωάννη Σωτ. Φέλιο και σαν Αδελφοί Φέλιου συνεργάστηκαν αρκετά χρόνια. Ο Αθανάσιος τον Ιούνιο του 1950 παντρεύτηκε με την Ανθή το γένος Ηρακλή Μπίλιου από Μεϊμέταγα νυν Γαρέα Τεγέας, από το γάμο τους απέκτησαν τρία παιδιά, το Σωτήρη, τον Ηρακλή και την Τερέζα. Ο Ιωάννης αποχώρησε από την επιχείρηση και ασχολήθηκε με άλλη εργασία, παντρεύτηκε με την Μαρία το γένος Παράσχου από τον Αχλαδόκαμπο και απόκτησαν τρία παιδιά δύο κορίτσια τη Βάνα και τη Γεωργία και ένα γιο το Χρήστο και τα τρία παιδιά έχουν σπουδάσει, έχουν παντρευτεί και το κάθε παιδί έχει δημιουργήσει την οικογένειά του. Όπως προαναφέρω ο Ιωάννης έχει συνταξιοδοτηθεί και ζει με τη σύζυγό του στην Τρίπολη. Ο Αθανάσιος Φέλιος ήταν σωστός οικογενειάρχης και σωστός επαγγελματίας, ήταν ειλικρινής και τίμιος στις συναλλαγές του. Ήταν εργασιομανής και απόλυτος επάνω στη δουλειά του. Υπήρξε επιτυχημένος επαγγελματίας στην αγορά της Τρίπολης. Την παραγωγή των κεριών που έκανε τη διέθετε λιανικώς στο κατάστημα του και χονδρικώς στα παντοπωλεία στην Τρίπολη αλλά και σε καταστήματα σε όλη την Αρκαδία που είχε πελάτες. Δημιούργησε σεβαστή περιουσία και πάντα δίπλα του είχε τη σύζυγό του Ανθή και τα τρία του παιδιά. Οι γονείς είναι ευτυχισμένοι όταν καταφέρνουν να δώσουν στα παιδιά τους την κατάλληλη παιδεία και μόρφωση. Ο Θανάσης Φέλιος με τη σύζυγό του Ανθή, ευτύχησαν να δούνε και τα τρία τους παιδιά επιστήμονες, ο Σωτήρης είναι Δικηγόρος, ο Ηρακλής Μηχανικός - μηχανολόγος - ηλεκτρολόγος και η Τερέζα τραπεζικός υπάλληλος. Μετά τις σπουδές τους και τα τρία αδέλφια εγκαταστάθηκαν στην Αθήνα. Άνοιξαν δικά τους γραφεία και σήμερα είναι φτασμένοι επιστήμονες. Τα τρία αδέλφια έχουν δημιουργήσει οικογένειες και είναι κάτοικοι Αθηνών. Στην Τρίπολη που είναι και η γενέτειρά τους, υπάρχει όλη η γονική περιουσία και σχεδόν μόνιμα κατοικεί η μητέρα τους, την επισκέπτονται τακτικά. Ο Αθανάσιος Σωτ. Φέλιος μετά από περίπου 60 χρόνια αγώνα και προσφοράς στην Τρίπολη το έτος 1995 εγκατέλειψε τις επαγγελματικές του δραστηριότητες και συνταξιοδοτήθηκε. Από τη ζωή έφυγε το έτος 2003 σε ηλικία 86 ετών. Την ανωτέρω αφήγηση και το φωτογραφικό υλικό τα έδωσε ο γιος του Σωτήρης Αθ. Φέλιος.

Ο Αθανάσιος Σωτ. Φέλιος, εντός του καταστήματός του.

Τρία πρώτα ξαδέλφια. Αδελφοί Αθανάσιος και Ιωάννης Σωτ. Φέλιου με την εξαδέλφη τους. Κόρη του Γεωργ. Φέλιου γεννημένη στην Αμερική. Συναντήθηκαν και γνωρίστηκαν για πρώτη φορά το 1990.

230

Π οτοΠοιια ο ικογενεια ς χ ρις τοΠουΛου (1866 - 2009)

Χριστόπουλος Β. Γρηγόριος. 1876 - 1930.

Αφήγηση των Αδελφών Γρηγορίου και Κωνσταντίνου Β. Χριστόπουλου και Γρηγορίου Ιωαν. Χριστόπουλου. Το ποτοποιείο των Αδελφών Βασιλείου και Ιωάννη Χριστόπουλου ιδρύθηκε το έτος 1866 από τον Βασίλειο Χριστόπουλο. Τέλος της δεκαετίας του 1890 το αγόρασαν τα ανίψια του Γρήγορης & Σωτήρης Χριστόπουλος τα οποία είχαν γεννηθεί στο Ζευγολατιό Μαντινείας και από μικρά παιδιά εργαζόντουσαν στο ποτοποιείο ως υπάλληλοι. Μετά από κάποια χρόνια και αφού είχαν αποκτήσει την πείρα και την ειδικότητα του ποτοποιού αγόρασαν από το θείο τους το Βασίλη το ποτοποιείο. Ο παππούς μας Γρηγόρης, πατέρας των γονιών μας Βασιλείου και Ιωάννη, παντρεύτηκε με τη Μαριγώ το γένος Τακαρέστου από την Τρίπολη που είχαν το χάνι στην οδό Ναυπλίου νυν Ελευθερίου Βενιζέλου. Από το γάμο τους απέκτησαν έξι παιδιά, τρία κορίτσια την Αργυρούλα, τη Χριστίνα και τη Σοφία και τρία αγόρια, το Βασίλη τον Ιωάννη και το Δημήτρη, ο Δημήτρης έφυγε νέος από τη ζωή. Τα τρία κορίτσια παντρεύτηκαν και δημιούργησαν δικές τους οικογένειες. Οι Αδελφοί Βασίλης και Ιωάννης Γρηγ. Χριστόπουλου μετά το θάνατο του θείου τους και του πατέρα τους, σε νεαρή ηλικία ανέλαβαν τη διαχείριση της επιχείρησης στην οδό Ταξιαρχών αρ. 5. από αρχές της δεκαετίας του 1930. Είχαν ειδικευτεί στην παραγωγή Ούζου, Μαστίχας, Κονιάκ, Μαυροδάφνης, Βερμούτ, αλλά και σε ηδύποτα, κυρίως μπανάνα, τσέρι, τριαντάφυλλο, κουαντρό, γαρίφαλο κ. α. Παράλληλα παρασκεύαζαν και ξένου τύπου ποτά, όπως βενεδικτίνης, στρέγκας, μαρασκίνου και το δροσιστικό ποτό Σουμάδα, το οποίο παρασκευαζόταν από πικραμύγδαλα και είχε χρώμα λευκό γάλακτος, σερβιριζόταν σε χαρμόσυνες εκδηλώσεις και το προσέφεραν πάντα κρύο. Οι αδελφοί Χριστόπουλοι δημιούργησαν εργαστήριο λουκουμιών, κουφέτων, κάντιου, βάλσαμο για κρυολόγημα και για τον πονόλαιμο σε τέσσερα διαφορετικά χρώματα: κόκκινο, ροζ, μπλε και λευκό. Όλα τα ανα-

Χριστόπουλος Γρ. Βασίλειος. 1909 - 1990.

Χριστόπουλος Γρ. Ιωάννης. 1912 - 2001.

Ιωάννης Γρ. Χριστόπουλος στην είσοδο του ποτοποιείου. Φωτογραφία του 1960.

231

φερόμενα ήταν δική τους παραγωγή. Η παραγωγή κρασιών ήταν μια άλλη δραστηριότητα της επιχείρησης, που τους απέφερε καλά κέρδη και τους έκανε γνωστούς σ’ όλη την Αρκαδία και όχι μόνο, λόγω της καλής ποιότητας κρασιών που είχαν πετύχει να φτιάχνουν. Το όνομα των αδελφών Χριστόπουλου ως ποτοποιοί και οινοποιοί ήταν γνωστό σε όλη την Πελοπόννησο και είχαν πελάτες οινοπαραγωγούς για την παρακολούθηση και βελτίωση της ποιότητας των κρασιών τους από όλο το νομό Αρκαδίας. Ως αναφέρεται και σε επίσημα έγγραφα, ο Β. Χριστόπουλος το Μάρτιο του 1932 με αίτηση του προς το υπουργείο εθνικής οικονομίας, τμήμα βιομηχανίας, ζήτησε και του χορηγήθηκε σήμα προς διάκριση οινοπνευματωδών ποτών, οίνων και ηδύποτων ως αναφέρει ή ύπ΄ άριθ.46 απόφαση του Απριλίου έτους 1932, πράξης καταθέσεως σήματος. Μετά το πέρας του δευτέρου παγκοσμίου πολέμου οι αδελφοί Βασίλειος και Ιωάννης ζήτησαν από το χημείο του κράτους άδεια αποστακτήρων για την παρασκευή αποστάγματος κονιάκ, ούζου, μαστίχας κ.α. Το απόσταγμα του κονιάκ ήταν εξαίρετης ποιότητας και έγινε γνωστό Πανελλήνια, η ζήτηση και η κατανάλωσή του έφτανε σε όλες τις ελληνικές αγορές, σε Αθήνα, σε Β. Ελλάδα, σε νησιά και αλλού. Στα μέσα της δεκαετίας του 1950 οι αδελφοί Γρ. Χριστόπουλου έβγαλαν δίκτυο διανομής σχεδόν σε όλη την Πελοπόννησο με ιδιόκτητο Ι .Χ αυτοκίνητο και με τα προϊόντα που παρήγαγαν προμήθευαν παντοπωλεία, καφενεία, ακόμη και σπίτια. Η ποτοποιεία των Χριστοπουλαίων για ενάμιση περίπου αιώνα αδιάκοπα λειτούργησε και λειτουργεί κα σήμερα το 2009 υπό τη διεύθυνση του Γρηγόρη Ιωάννου Χριστόπουλου που είναι εγγονός του ιδρυτή Γρηγορίου Β. Χριστόπουλου. Η ποτοποιεία άκμασε και γνώρισε μεγάλες εμπορικές επιτυχίες και οι δύο αδελφοί δημιούργησαν σεβαστή περιουσία. Οι ανωτέρω σαν επιχειρηματίες με πολλούς τρόπους συνέβαλαν στην ανάπτυξη, στην προβολή και στην οικονομία της τοπικής κοινωνίας. Οι Αδελφοί Β. & Ι. Χριστόπουλου σαν βιοτέχνες, σαν έμποροι, αλλά πάνω απ’ όλα σαν άνθρωποι, άφησαν τη σφραγίδα τους ανεξίτηλη στην κοινωνία της Τριπόλεως και όχι μόνο.

Κατοχύρωση σήματος «ΟΥΖΟ Η ΜΑΝΤΙΝΕΙΑ» 1932.

232

χ ρονα ς δ ήμήτριος ή Λ ιτ ζος

Δημήτριος Χρήστου Χρονάς ή Λίτζος. 1897-1974.

Ο Βασίλειος Κων/νου Μουγκοπέτρος καταγωγή από τη Λιοδώρα ή Τσούκα, Γορτυνίας αναφέρεται στον αδερφό της μητέρας του Δημήτρη χρ. Χρονά με το παρατσούκλι «Λίτζος». Ο Δημήτρης Χρονάς γεννήθηκε στη Δημητσάνα το έτος 1897 και απεβίωσε στην Τρίπολη το 1974 σε ηλικία 77 χρονών. Είκοσι χρονών ήρθε στην Τρίπολη το έτος 1917. Οι αδελφοί Νικόλαος, Δημήτριος & Μιχάλης Χρ. Χρονά συνεργαστήκαν με το γαμπρό τους Κων/νο Μουγκοπέτρο, που είχε γεννηθεί στη Λιοδώρα ή Τσούκα Γορτυνίας. Στην οδό Καλαβρύτων νυν Εθνικής Αντιστάσεως και δίπλα από την Αγ. Παρασκευή, υπήρχε ένα από τα μεγαλύτερα χάνια και ταβέρνα της Τρίπολης. Ήταν γνωστό και αναφερόταν το χάνι και η ταβέρνα του Νταραίου. Στα μέσα της δεύτερης δεκαετίας του 20ου αιώνα ανέλαβαν τη διαχείριση της επιχείρησης οι αδελφοί Χρονά, με το γαμπρό τους Κων/νο Μουγκοπέτρο. Το χάνι, η ταβέρνα και το πανδοχείο υπό τη διεύθυνση των ανωτέρω λειτούργησαν για αρκετές δεκαετίες. Για την εποχή που αναφέρομαι όλες οι μετακινήσεις και διακινήσεις πραγμάτων και εμπορευμάτων από τα χωριά προς το κέντρο και το αντίστροφο γινόντουσαν με τα κάρα και με τα γαϊδουρομούλαρα. Τα ραντεβού των ανθρώπων γινόντουσαν στο χάνι. Εκτός από τις πόλεις χάνια υπήρχαν σε πολλά σταυροδρόμια και στην ύπαιθρο, για να σταθμεύουν οι αγωγιάτες, οι ταξιδιώτες και οι πεζοπόροι, για ξεκούραση, για φαγητό ζώων και ανθρώπων, αν χρειαζόταν μπορούσαν και να διανυκτερεύσουν. Στο χάνι που αναφερόμαστε πέραν από τη στέγαση των ζώων, υπήρχε και μαγειρείο δηλαδή ταβέρνα, ακόμη και χώρος για διανυκτέρευση. Αυτό ήταν το ξεκίνημα του Δημήτρη Χρονά στην Τρίπολη, όλη η αγορά τον ήξερε με το παρατσούκλι Λίτζος. Επί της πλατείας Αγίου βασιλείου στο Νοτιοδυτικό μέρος υπήρχαν τρία καταστήματα τροφίμων - παντοπωλεία, του Παπαδόπουλου, του Δημητρίου Καρλή και του Θεοδ. Μπουσιούλη. Τα δυο παντοπωλεία είχαν ειδικές πάγκες, ένα είδους μικρό περίπτερο και πουλούσαν ψωμί, στο ενδιάμεσο των δυο παντοπωλείων υπήρχε και τρίτη πάγκα που πουλούσε ψωμί. Ο Δημήτρης Χρονάς ή Λίτζος, μετά από λίγα χρόνια βρέθηκε στην πάγκα του Μπουσιούλη και πουλούσε ψωμί, ταυτόχρονα εργαζόταν και στο παντοπωλείο του Μπουσιούλη. Μετά την κατοχή ο Μπουσιούλης του έδωσε και το κατάστημα τροφίμων, το παντοπωλείο. Εγώ ο Τάσος Σωτηρακόπουλος το μπαρμπαμήτσο το Λίτζο το γνώρισα το έτος 1950 που εργαζόμουν υπάλληλος στο κατάστημα τροφίμων και γενικού εμπορίου χοντρικής πώλησης των Πετροπουλαίων, Ταξιαρχών 4, στο ίδιο οικοδομικό τετράγωνο με το παντοπωλείο του Λίτζου. Ο Μπαρμπαμήτσος ο Λίτζος ήταν ευγενέστατος, καλόκαρδος και σωστός επαγγελματίας, ήταν ειδικός στη σαρδέλα, με το μάτι διάλεγε το μεγάλο μεταλλικό δοχείο σαρδέλας που ήταν γινωμένη

233

και έτοιμη να μπει στην κατανάλωση, ήξερε ποιό νούμερο και ποιά μάρκα σαρδέλας ήταν η καλύτερη. Όταν ερχόταν στο κατάστημα που εργαζόμουνα, το πρόβλημα των υπαλλήλων ήταν ότι, από την κτισμένη ντάνα θα μας έβαζε να κατεβάσουμε τουλάχιστον 50 κουτιά σαρδέλες για να διαλέξει τα πέντε με τις πιο γινομένες, εμείς έπρεπε να ξανακτίσουμε τη ντάνα με τα υπόλοιπα κουτιά. Όποιο παιδί πήγαινε τα πράγματα στο κατάστημά του θα του έδινε κολατσιό τζάμπα, ψωμί με σαρδέλα και αν ήθελε και ποτηράκι με κρασί, αν κάποιο παιδί ντρεπότανε το τάιζε με το ζόρι. Το παντοπωλείο όπως προαναφέρεται ήταν στην κεντρική πλατεία Αγίου Βασιλείου, αλλά οι πελάτες του ήταν οι πιο πολλοί αγρότες και κτηνοτρόφοι από τα γύρω χωριά. Στου Λίτζου το μαγαζί αφήναν τα ταγάρια τους, στου Λίτζου έκαναν τα ψώνια τους, αλλά και στου Λίτζου έκαναν το κολατσιό τους, χωρίς ο Λίτζος να έχει σχέση με ταβέρνα, ή μαγειρείο, το κολατσιό θα ήταν ρέγκα, σαρδέλα, τυρί, ή καμιά κονσέρβα επάνω στο λαδόχαρτο και οπωσδήποτε το κατοστάρι το κρασί ήταν απαραίτητο για όλους. Για το κολατσιό ο Μπαρμπαμήτσος ο Λίτζος δεν τους έκανε λογαριασμό, παρά μόνο τους έλεγε: ότι θέλετε δώστε. Αυτό δε γινόταν μόνο στο κολατσιό ή στο προσμπούκι που ο ίδιος ο πελάτης μόνος του εκτιμούσε το κόστος, αλλά και στα ψώνια που έβαζε μέσα στο

ταγάρι, ο ίδιος του έλεγε τί πράγματα είχε βάλει μέσα στο ταγάρι και πλήρωνε για ότι του έλεγε, ποτέ δεν έκανε έλεγχο στο ταγάρι για να μην προσβάλει όχι τον πελάτη αλλά τον άνθρωπο. Αυτή ήταν η συμπεριφορά του, διότι ο ίδιος ήταν ειλικρινής και δε δεχόταν προσβολή. Υπάλληλο δεν είχε στο παντοπωλείο ούτε στην πάγκα με το ψωμί αλλά ούτε και στο κρασί, τα έβγαζε όλα πέρα μόνος του, γι’ αυτό και οι πελάτες αυτοεξυπηρετούντο, όσο για τις έξω δουλειές, τις έκαναν οι φίλοι του και οι μόνιμοι θαμώνες του μαγαζιού, που την έβγαζαν στου Λίτζου, πίνοντας το κρασάκι τους, με σαρδέλα, ρέγκα, ψωμί, τυρί και ελιά. Ο Δ. Λίτζος ήταν χαμηλών τόνων, είχε μεγάλη καρδιά, πλατύ χαμόγελο, και προπάντων ήταν ειλικρινής. Οι άνθρωποι που το γνώριζαν τον εκτιμούσαν, τον σεβόντουσαν, αλλά και τον αγαπούσαν γι’ αυτό του φερόντουσαν καλά και δεν του έλεγαν ποτέ ψέματα. Ως προαναφέρουμε ο Δημήτρης. Χρ. Χρονάς έφυγε από τη ζωή το έτος 1974 σε ηλικία 77 ετών, οικογένεια δε δημιούργησε διότι ποτέ δεν παντρεύτηκε, όσοι από εμάς τον γνωρίσαμε και τον θυμόμαστε δε θα ξεχάσουμε την καλοσύνη του, την τιμιότητά του, και το πλατύ του χαμόγελο. Αυτός ήταν ο Δημήτρης. Χρ. Χρονάς ή Λίτζος, που άφησε τη σφραγίδα του στην αγορά της Τρίπολης όπως και πολλοί άλλοι.

234

ο δ ήμήτρής κ αρκ α ζής & ή ςυ ζ υγος του Π ιτ ς α το γενος Π αναγιωτή χ ωματα , α Φήγου νται για τις ε μΠορικες δ ρα ς τήριοτήτες των α δε ΛΦων κ ωνς τ. & Π αν . χ ωματα

Χωματάς Παναγιώτης με τη σύζυγο του Ελένη, το γένος Νικ. Κούρου. Φωτογραφία 1939.

Χωματάς Παναγιώτης στο γραφείο του εντός του καταστήματος. Φωτογραφία 1950.

Οι Αδελφοί Κωνσταντίνος και Παναγιώτης Ιωάν. Χωματά γεννήθηκαν στο χωριό Μπερτζοβά νυν Παρθένι Αρκαδίας. Ο Κωνσταντίνος σε νεαρή ηλικία μετανάστευσε στις Η. Π. Α. ο Παναγιώτης μέχρι αρχές της δεκαετίας του 1920 κατοικούσε στο χωριό. Τη δεύτερη δεκαετία του 20ου αιώνα, ο Ιωάννης Χωματάς πατέρας των ανωτέρω Κ. & Π. αγόρασε ακίνητο στην Τρίπολη στον δρόμο της Σπάρτης νυν οδός Γρηγορίου Λαμπράκη αρ. 7 κοντά στην πλατεία Κολοκοτρώνη. Στο υπόγειο έβαλε βαγένια με κρασί και το έκανε ταβέρνα για να καταναλώνει το κρασί που παρήγαγε από τα αμπέλια του. Ο Κωνσταντίνος επέστρεψε στην Ελλάδα, το έτος 1924, μαζί με τον αδελφό του Παναγιώτη διαμόρφωσαν το ανωτέρω κτίριο και άνοιξαν κατάστημα τροφίμων και γενικού εμπορίου. Το μεγαλύτερο βάρος το έδωσαν στο εμπόριο αλεύρων, πήραν και την αντιπροσωπεία της αλευροβιομηχανίας Ευαγγελίστρια. Η συνεργασία των αδελφών Χωματά λειτούργησε επί 26 χρόνια. Ο Κωνσταντίνος αρρώστησε και σε ηλικία 52 χρονών το έτος 1950 έφυγε από τη ζωή. Η επιχείρηση έμεινε στον Παναγιώτη, ο οποίος για να στηρίξει την οικογένεια του αδελφού του πήρε στην επιχείρηση τον ανιψιό του Γιάννη ο οποίος ταυτόχρονα πήγαινε και στο γυμνάσιου, όταν ο Γιάννης έδωσε εξετάσεις και πέρασε στο πανεπιστήμιο, στο μαγαζί πήρε την ανιψιά του την Κούλα κόρη του αδελφού του, μέχρι τέλος της δεκαετίας του 1950 περίπου. Ο Παναγιώτης Χωματάς το 1939 παντρεύτηκε με την Ελένη το γένος Νικολάου Κούρου, από το γάμο τους απέκτησαν τρεις κόρες, την Πίτσα, την Κατίνα και τη Ντίνα, η Κατίνα έφυγε από τη ζωή σε μικρή ηλικία. Το έτος 1962 η Πίτσα παντρεύτηκε με τον Σιδηροδρομικό υπάλληλο Δημήτρη Στ. Καρκαζή Ο Παναγιώτης Χωματάς πολύ σωστός και πολύ φτασμένος έμπορος στην Τρίπολη και όχι μόνο, αφού ο θεός του έδωσε μόνο κορίτσια, κατόπιν συνεννοήσεως με το γαμπρό του Δημήτρη Καρκαζή τον έκανε συνεταίρο του στην επιχείρηση και έτσι ο γαμπρός του εγκατέλειψε την υπαλληλική ιδιότητα που είχε στο Σιδηρόδρομο. Ο πεθερός Παναγιώτης Χωματάς πολύ γρήγορα, το έτος 1964 παρέδωσε στον γαμπρό του Δημήτρη Καρκαζή τον αποκλειστικό έλεγχο και τη διαχείριση της επιχείρησης. Ο Δημήτρης με τη σύζυγό του Πίτσα από το γάμο τους απέκτησαν ένα γιο, το Στέλιο και δύο κόρες, την Ελένη και τη Νικολέτα, οι δύο κόρες έχουν παντρευτεί και έχουν δημιουργήσει η κάθε μια τη δική της οικογένεια. Ο Στέλιος μένει με τους γονείς του. Ο Δημήτρης Καρκαζής διατήρησε την επιχείρηση επί 35 χρόνια μέχρι και τη δεκαετία του 1990 που συνταξιοδοτήθηκε. Μιαν ευχή στα παιδιά μας και τα εγγόνια μας, να έχουν υγεία και να είναι αγαπημένα. Με εκτίμηση και αγάπη Μίμης & Πίτσα Καρκαζή.

235

Χωματάς Παναγιώτης 1900 - 1980. Φωτογραφία 1975.

Καρκαζής Δημήτριος. Φωτογραφία 1965.

236

Φύση. Άνθρωπος και ζώα.

Ο Ανθρωπος, η Φύση, το Εμπόριο και το Παρεμπόριο

238

Ιστορική Μνήμη και Παράδοση. Μια αρχέτυπη Εικόνα βοσκών.

239

ή ζ ωή του τςοΠανή κ αι ή Π ροςΦορα του Ποια άραγε να ήταν η ζωή του τσοπάνη που μας προσέφερε και μας προσφέρει τα καλύτερα προϊόντα διατροφής; γάλα, τυρί, κρέας κ.λ.π. Χαρά δε χαιρόταν, γιορτή δεν ήξερε, τη λύπη του δεν τη μοιραζόταν με κανέναν, ο χειμώνας και ο λίβας δικός του, χωρίς καμία διαμαρτυρία. Το τυρί στην διατροφή του Έλληνα αποτελούσε και αποτελεί βασικό είδος διατροφής. Η Ελλάδα έρχεται πρώτη στην κατανάλωση τυριού στον παγκόσμιο χάρτη, με περίπου 23 κιλά ανά κάτοικο το χρόνο. Οι κλιματολογικές συνθήκες, τα οικόσιτα ζώα που όλα τα ελληνικά νοικοκυριά της υπαίθρου διατηρούσαν σε ειδικούς χώρους που διέθεταν, τα κοπάδια αιγοπροβάτων που υπήρχαν σε όλα τα χωριά, τις πόλεις και κωμοπόλεις, πέραν από το γάλα ή το τυρί που πουλούσαν στον τυροκόμο, (μπακάλη,) είχαν δημιουργήσει αυτό που θα μπορούσαμε να ονομάσουμε, οικιακή τυροκόμηση. Το ψωμοτύρι ήταν το καλύτερο κολατσιό, αλλά και το Ελληνικό τραπέζι πάντα συνοδευόταν και συνοδεύεται με τυρί.

Απομεινάρια μιας ολόκληρης ιστορίας και παράδοσης από τους ανθρώπους του μόχθου!!!

240

ο ανθρωΠος

κ αι ή

Φυςή

δ αςος και Πραςινο του χθες...

...κρανιου τοΠος ςήμερα.

Την παλιά εποχή ο άνθρωπος χαιρόταν τη μάνα παρθένα γη, χαιρόταν τους λόγκους, τα λιβάδια, τον αγέρα και τις γάργαρες πηγές. Μαζί του τα χαιρόταν και τα γευόταν όλη η ζωή. Σήμερα, τον 21ο αιώνα που αναφερόμαστε, η φύση έχει «βιαστεί» και παραβιαστεί, από τη μετάλλαξη και τα δηλητήρια. Το δάσος είναι ζωή. Δυστυχώς, σιγά-σιγά, και αυτό το καταστρέφουμε... Πέρασαν εκατοντάδες χρόνια για να μεγαλώσει αυτός ο πλάτανος και σε λίγα λεπτά όλη η περιοχή μετατράπηκε σε κρανίου τόπο.

Ποιοι α ρα γ ε κ α ινε

μήΠως αυτοι;

κ αι

κ ατ α ς τ ρ ε Φ ο υ ν

τα

δ αςή

κ αι τή

Φ υ ς ή;

για αυτα;

Πως καίγονται τα δάση και γιατί; Μήπως είναι οικονομικό το όφελος για ορισμένους; Μήπως τα δάση κάποιοι θέλουν να τα οικοπεδοποιήσουν και να δημιουργήσουν ότι βλέπουμε στην εικόνα; Σίγουρο είναι ότι υπάρχουν μεγάλα οικονομικά συμφέροντα αδίστακτων οικοπεδοφάγων και άλλων οικονομικών παραγόντων. Ότι και αν συμβαίνει, η καταστροφή δυστυχώς συνεχίζεται.

241

αυ τ ή ε ιν α ι

Φυ ςή Που δ ινει ζ ωή.

Η φύση περιλαμβάνει οτιδήποτε έχει σχέση με τη γνησιότητα και τη φυσικότητα. Το έδαφος, τα βουνά, τα ποτάμια, τις λίμνες, τη θάλασσα και γενικά το σύμπαν. Για το σύνολο των φυτικών και ζωικών οργανισμών, απαραίτητη ανάγκη είναι, ο αέρας, ο ήλιος και το νερό.

242 Ο Άνθρωπος από την πλάση του είχε την ικανότητα να ερευνά, να δημιουργεί, να παράγει και να παρασκευάζει, ανάλογα με την εποχή και τη σχέση που είχε με τη φύση. Με πρωτόγονα μέσα κατασκεύαζε εργαλεία με επιδεξιότητα και πάντα χρησιμοποιούσε τη φωτιά για οτιδήποτε εργαλείο. Έλεγαν οι παλαιοί, «φωτιά, καμίνι, νερό και αμόνι». Το σφυρί και το αμόνι, υπήρξαν πανάρχαια σύνεργα των απογόνων του Ήφαιστου. Με τη χρήση, κάρβουνου, φωτιάς, τσιμπίδας και σίδερου δημιουργούσαν αριστουργήματα. Εδώ το μέταλλο γινότανε εύπλαστο και ο άνθρωπος δαμαστής του.

...Καμίνι, φωτιά... ...Σφυρί και αμόνι...

243

μ ε ταΠρατες κ αι Π αραεμΠοριο Κατά την περίοδο της κατοχής 1940 - 1950, στην Ελλάδα άκμαζε η μαύρη αγορά και το παραεμπόριο. Στην ύπαιθρο, για το παραεμπόριο τα πράματα ήταν πιο ευνοϊκά. Λίγο ή πολύ, η παραγωγή, τα ζώα σε κοπάδια ή σε οικόσιτα, υπήρχαν σε όλες τις οικογένειες και το κομμάτι το ψωμί ήταν πιο εύκολο να βρεθεί. Ήταν και αυτός ένας λόγος που οι έμποροι του ποδαριού και οι μεταπράτες, έφταναν και στο πιο απομακρυσμένο άγονο χωριό, με ότι μεταφορικό μέσο υπήρχε την τότε εποχή και τα μόνα μέσα που υπήρχαν ήταν τα γαϊδουρομούλαρα. Στην εικόνα, βλέπουμε μεταπράτες στην κατοχή, που πλασάρουν και ανταλλάσσουν το εμπόρευμα τους είδος με είδος. Η συναλλαγή, δηλαδή η ανταλλαγή προϊόντων, υπήρχε από αρχαιοτάτων χρόνων, και στόχευε στην ωφέλεια και των δύο μερών. Μαυραγορίτες, γυρολόγοι, καιροσκόποι, υπήρχαν και υπάρχουν, που παίρνουν μεγάλο μερίδιο από τις αγορές και το κέρδος τους δεν είναι καθόλου ευκαταφρόνητο. Στην εικόνα βλέπουμε μεταπράτες στην κατοχή, που πλασάρουν και ανταλλάσσουν το εμπόρευμα τους με είδος.

Πλανόδιοι έμποροι της κατοχής και ακόμη πιο παλιά.

244

Π Λ ανοδιο ε μΠοριο Ένα μεγάλο μέρος γενικά των προϊόντων διακινούνται από μεταπράτες ή μεταπωλητές, που σημαίνει, ευκαιριακό και εύκολο κέρδος. Υπήρχαν, υπάρχουν και θα υπάρχουν πάντα οι πλανόδιοι έμποροι, που δεν έχουν μόνιμο στέκι, αλλά με κάποιο μεταφορικό μέσον γυρνούσαν από γειτονιά σε γειτονιά, διαλαλώντας τα εμπορεύματά τους.

Ειδικά κατασκευασμένο κινητό κατάστημα πάνω στο κάρο που το σέρνει ζώο.

ζ ωικ α κ αι Φ υ τικ α τροΦιμα Τα τρόφιμα των ανθρώπων, αναλόγως της προέλευσης, διακρίνονται σε δυο κατηγορίες. Στα ζωικά και στα φυτικά. Παρόλο το ότι και οι δυο ομάδες περιέχουν γενικώς τις ίδιες τάξεις θρεπτικών συστατικών, εντούτοις στον οργανισμό του ανθρώπου δημιουργούνται ουσιώδεις διαφορές. Όλα τα είδη διατροφής διακινούντο από τα καταστήματα τροφίμων, παντοπωλεία (μπακάλικα.) Από τη δεκαετία του 1990, τα παραδοσιακά καταστήματα τροφίμων άρχισαν να φεύγουν από τις αγορές λόγω των πολυκαταστημάτων-Σούπερ Μάρκετ. Ένας σοβαρός λόγος που πρέπει να αναφέρονται και να μένουν γραμμένα, είναι για να μην ξεχαστούν, διότι ότι ξεχνιέται, σβήνει και είναι σαν να σβήνει και να ξεχνιέται η ιστορία μας. Όποιος ξεχνάει την ιστορία του και την παράδοσή του, είναι σαν να ξεχνάει τον τόπο που γεννήθηκε, τις ρίζες του.

ε μΠορος Πριν αναφερθώ γενικά στα εδώδιμα, θα προσπαθήσω να αναφερθώ όσο γίνεται πιο εμπεριστατωμένα, σε αυτό που λέγεται εμπόριο. Εμπόριο σημαίνει διακίνηση κάθε αγαθού που έχει ανάγκη ο άνθρωπος. Για να φτάσει το προϊόν από την παραγωγή, στην μεταποίηση, στην αγορά και στον καταναλωτή, πάντα μεσολαβεί ο έμπορος, οπωσδήποτε και για προσωπικό όφελος. Έμπορος πρακτικά είναι ο άνθρωπος της έρευνας. Αποκαλύπτει πηγές, επικοινωνεί και αναπτύσσει κοινωνικές σχέσεις με όλους τους εμπλεκόμενους, παραγωγούς, μεταποιητές, προμηθευτές, και καταναλωτές. Γι’ αυτό και λέγεται ελεύθερος επαγγελματίας.

245

υγ ι ε ς ε μ Π ο ρ ι ο Το εμπόριο στον Ελλαδικό χώρο ήταν είναι και θα είναι, ο κύριος μοχλός διακίνησης όλων των αγαθών και ο κύριος οικονομικός παράγοντας για την εθνική Οικονομία. Εννοώ το υγιές εμπόριο και τους σωστούς εμπόρους, που έχουν μόνιμη έδρα, μόνιμο στέκι και συνδιαλέγονται με όλους τους τομείς που παράγουν, παρασκευάζουν και κατασκευάζουν, Όπως αναφέρεται και μάθαμε τα τελευταία χρόνια, τον πρωτογενή, το δευτερογενή και τον τριτογενή τομέα. Με τους παραπάνω τομείς, παραγωγής, διακίνησης και μεταποίησης, όλα τα αγαθά που προσφέρει η φύση περνάνε μέσα από το εμπόριο και διατίθενται στον καταναλωτή από τα Καταστήματα. Το λιανικό εμπόριο τροφίμων βρισκόταν στην πρώτη γραμμή και ήταν στην πραγματικότητα ο τελευταίος κρίκος της αλυσίδας. Από την αρχική παραγωγή, μεταποίηση, βιοτεχνία ή βιομηχανία, κατέληγε στον τελικό καταναλωτή, μέσω του παντοπωλείου που ήταν και το σημαντικότερο κομμάτι της αγοράς. Η μεγαλύτερη γκάμα των ανωτέρω αγαθών, που είναι τα εδώδιμα και τα αποικιακά, όπως ανέφεραν πολλές ταμπέλες των καταστημάτων τροφίμων, διακινούντο από τα καταστήματα τροφίμων, τα παντοπωλεία.

Συμφωνία κυριών κάποτε...

246

Παντοπωλείο δεκαετίας του 1930.

Αναφορά στα Καταστήματα Τροφίμων

248

Μ πακάλης - Π αντοπώλης - Ε δώδιμα - Α ποικιακά Τα καταστήματα τροφίμων εμπορευόντουσαν κάθε τρόφιμο, στερεό και υγρό, Αρίστης ποιότητας.

Μ πακάλης

Ο μπακάλης ήταν έμπορος λιανικής πώλησης τροφίμων. Πολλή δουλειά, πολύ τρέξιμο, πολλή αγγαρεία, και ότι έμαθε από μικρός: ευγένεια, σβελτάδα, ευκινησία.

Π αντοπώλης

Ο Παντοπώλης πωλούσε κάθε είδους αγαθά πρώτης ανάγκης, δηλαδή: τρόφιμα, στερεά και υγρά, Αρίστης ποιότητας. Αντικατέστησε την ονομασία μπακάλικο που ήταν Τούρκικη λέξη.

Ε δώδιμα

Εδώδιμα είναι όλα τα φυτικά και ζωικά προϊόντα, που αποτελούν την τροφή του ανθρώπου, εξού και οι τίτλοι εδωδιμοπώλης ή εδώδιμα - αποικιακά.

Α ποικιακά

Αποικιακά προϊόντα είναι ότι εισάγεται από εξωτικές χώρες, όπως: καφές, κακάο, τσάι, μπαχαρικά,

κ.α.

Τ ο Μ πακάλικο Μ ίας Ά λλης Ε ποχής

Μπακάλικο - μπακάλης, τίτλος Τουρκικής προέλευσης. Παράγωγα: μπακάλης, μπακαλόπαιδο, μπακαλόπουλο, μπακαλοϋπάλληλος, μπακαλόγατος.

1ον Ο μπακάλης ήταν ιδιοκτήτης καταστήματος. 2ον Το μπακαλόπαιδο γιος μπακάλη. 3ον Το μπακαλόπουλο είχε άμεση σχέση με το μπακάλικο. 4ον Ο μπακαλοϋπάλληλος ήταν υπάλληλος σε μπακάλικο. 5ον Ο μπακαλόγατος ήταν το παιδί για όλες τις δουλειές στο μπακάλικο, εντός αλλά και εκτός. Έκανε θελήματα, αγγαρείες και ότι άλλο μπορεί να ζητούσε η οικογένεια του αφεντικού. Γιατί στο νέο υπάλληλο, που έπιανε δουλειά στο μπακάλικο, του έδιναν τον τίτλο του «μπακαλόγατου»; Τα παιδιά ,που ξεκίναγαν από τα χωριά τους σε ηλικία 10-15 χρονών ήταν φτωχόπαιδα. Συνήθως δεν είχαν τελειώσει ούτε το Δημοτικό Σχολείο. Έφταναν σε κάποιο αστικό κέντρο για να βρούνε δουλειά, επί το πλείστον στην Αθήνα. Εκεί έπρεπε να εξασφαλίσουν φαγητό και ύπνο. Στο μπακάλικο σαν υπάλληλοι εξασφάλιζαν φαγητό και ύπνο αρκετά παιδιά, με το να τους επιτρέπει το αφεντικό να κοιμούνται στο πατάρι που υπήρχε μέσα στο μπακάλικο. Αναφέρομαι σε εποχές που δεν υπήρχε ωράριο. Μέχρι και τη δεκαετία του 1950, τα καταστήματα άνοιγαν και τις Κυριακές. Το αφεντικό, για να τον έχει πάντα σε πρώτη ζήτηση και ότι ώρα τον χρειαζόταν, τον κλείδωνε το βράδυ μέσα στο μπακάλικο να κοιμηθεί, μέχρι την άλλη ημέρα που θα άνοιγε το κατάστημα. Έτσι του παραχωρούσε και ύπνο, αλλά με το αζημίωτο βέβαια. Σχεδόν όλα τα μπακάλικα είχαν γάτες, που τις κλείδωναν και αυτές μέσα στο κατάστημα για να κυνηγάνε τα ποντίκια, γι’ αυτό του κόλλησαν τον τίτλο μπακαλόγατος, διότι κοιμόταν μέσα στο μπακάλικο και φύλαγε τα τρόφιμα μαζί με τις γάτες, που ήταν για τα ποντίκια. Γάτες και υπάλληλος συμβίωναν αρμονικά, εξού και το μπακαλόγατος.

249

Μπακαλοϋπάλληλος ή μπακαλόγατος.

Η φωτογραφία αντιπροσωπεύει απόλυτα τον παλιό μπακάλη.

μ ΠακαΛικο Ο μπακάλης ήταν ιδιοκτήτης καταστήματος και προμήθευε το καταναλωτικό κοινό σχεδόν με όλα τα είδη διατροφής και οικιακής χρήσης, όπως: τρόφιμα, απορρυπαντικά, γαλακτοκομικά προϊόντα, αλίπαστα, σαπούνια, έλαια, και ότι άλλο είχε ανάγκη ο καταναλωτής. Ποιές ήταν οι σχέσεις του μπακάλη με τους καταναλωτές και γενικά με τους πελάτες: Αλληλοσεβασμός, αλληλοεκτίμηση και προπαντός ανθρώπινες σχέσεις. Ο μπακάλης την παλιά εποχή, πέραν από τον αγώνα που έκανε για την επιβίωσή του, έκανε και λειτούργημα. Το λειτούργημα ήταν ποικιλότροπο. Από το να κάνει συνοικέσια και κουμπαριές, έως το να καλύπτει πολλές από τις ανάγκες που είχαν αρκετοί από τους πελάτες του και ψώνιζαν με βιβλιαράκι, δηλαδή βερεσέ. Το βιβλιαράκι το έλεγαν και τεφτέρι, το λεγόμενο μπακαλοτέφτερο, που τόσο περιφρονητικά έχει σχολιαστεί από αρκετούς. Τι ήταν το μπακαλοτέφτερο; Ήταν το τετράδιο που ο μπακάλης έγραφε τα βερεσέδια. Ποιός έπαιρνε βερεσέ; Ο φτωχός. Αυτός που δεν είχε εισόδημα, αυτός που δεν είχε χρήματα και είχε πολλά στόματα να ταΐσει και δεν τα χόρταινε ψωμί. Αποκούμπι του ήταν ο μπακάλης. Αρκετές φορές ο πελάτης δεν κατάφερνε να πληρώσει το χρέος του, οπότε ο μπακάλης κράταγε το τεφτέρι για ενθύμιο. Γι’ αυτό και η ελληνική παροιμία έλεγε: ο μπακάλης πρέπει να έχει μεγάλη κοιλιά για να χωράει όλες τις λογικές και μη λογικές απαιτήσεις του πελάτη, γιατί ο πελάτης έχει πάντα δίκιο. Τον 21ο αιώνα που διανύουμε, οι απρόσωποι εκπρόσωποι των Σούπερ Μάρκετ και των πολυκαταστημάτων λένε ότι ο πελάτης έχει πάντα δίκιο… αν τηρεί τους πιο κάτω κανόνες. 1ον. 2ον. 3ον. 4ον. 5ον. 6ον. 7ον. 8ον.

Εάν δε μας απασχολεί και δε μας κάνει να χάνουμε χρόνο. Εάν δεν έχει παράλογες απαιτήσεις και δε διαμαρτύρεται για ότι και αν ψωνίζει. Εάν δείχνει σεβασμό για τη δουλειά μας και για εμάς. Εάν δε μας βλέπει σαν εκμεταλλευτές του, αλλά σαν συνεργάτες του. Εάν έχει τη δική μας υπομονή και να μην μας ενοχλεί. Εάν έχει τη δική μας ευγένεια χωρίς να μας γνωρίζει. Εάν δε ζητά εκπτώσεις και πληρώνει ότι γράφει. Και πάνω απ’ όλα, εάν πληρώνει σε μετρητά, τότε ο πελάτης έχει δίκιο.

Ο βερεσές απέθανε κι ετάφη το τεφτέρι, και διαθήκη άφησε με τον παρά στο χέρι.

250

Μπακάλικο Αρχές του 20ου Αιώνα. Το εικονιζόμενο μπακάλικο λειτουργούσε από αρχές του 1900. Πάντα τα καταστήματα τροφίμων εκθέτανε στο πεζοδρόμιο ένα μέρος των προϊόντων τους, για να προσελκύουν τους πελάτες και για διαφήμιση των προϊόντων τους, όπως μαύρο χαβιάρι που γράφει η ταμπέλα, το βακαλάο στα ξύλινα βαρέλια με τα ξύλινα στεφάνια, που είναι στυλωμένος ο μπακαλοϋπάλληλος (μπακαλόγατος). Τα κουτιά με τις σαρδέλες των δέκα οκάδων, τα ξύλινα βαρέλια με τα ξύλινα στεφάνια γεμάτα σαρδέλες, τα σακιά με τα όσπρια και το αφεντικό με το τεφτέρι στα χέρια, μετράει τα βερεσέδια που του έχουν βάλει οι πελάτες του.

251

Σωτηρακόπουλος Τάσος. Εντός του παντοπωλείου του. Φωτογραφία 1952 . Η φωτογραφία έχει τραβηχτεί τον Οκτώβρη του έτους 1952. Είναι ο παντοπώλης Τάσος Σωτηρακόπουλος σε ηλικία 17 χρονών που σήμερα το 2008 συνταξιούχος του Τ.Ε.Β.Ε. πλέον, αναφέρεται και γράφει για τη ζωή του παντοπώλη (μπακάλη). Το παντοπωλείο του στεγαζόταν στην οδό Ναυπλίου 15, σήμερα οδός Ελευθερίου Βενιζέλου 17, όπου έχει γίνει και η μόνιμη κατοικία του. Ο Τάσος Σωτηρακόπουλος εκείνη την εποχή ήταν ο νεότερος σε ηλικία παντοπώλης της Τρίπολης.

Ποιές να ήταν οι γραμματικές γνώσεις των παντοπωλών και ποιά η προσφορά τους; Το μεγαλύτερο ποσοστό ήταν του δημοτικού σχολείου και όμως, ήταν οι καλύτεροι έμποροι, οι καλύτεροι διαπραγματευτές και πάντα ικανοποιούσαν όλες τις επιθυμίες του καταναλωτικού κοινού. Ήταν αυτό που λένε σήμερα οι καλύτεροι μάνατζερ.

δυ ςκοΛο

το

εΠαγγε Λμα

του

ΠαντοΠωΛή

Το επάγγελμα του παντοπώλη ήταν δύσκολο, λόγω των ευπαθών προϊόντων που εμπορευόταν. Ψυγεία δεν υπήρχαν, ημερομηνίες λήξεως επάνω στα είδη δεν υπήρχαν, με αποτέλεσμα πολλές φορές μερικά προϊόντα έπιαναν μύγα και οι κονσέρβες διογκωνόντουσαν, ιδιαίτερα τους καλοκαιρινούς μήνες, ο έλεγχος από άσχετες υπηρεσίες και άσχετα άτομα ήταν συχνός και το φυλλοκάρδι του μπακάλη έτρεμε σαν του λαγού. Σε αυτά που σήμερα το 2008 αναφέρομαι ανήκουν σε άλλη εποχή, στην εποχή του αραμπά και του τετράκαρου, που η ζωή του ανθρώπου ήταν αργή, ανέμελη και χωρίς μεγάλες απαιτήσεις.

χοντρεμΠοροι

κ αι

βιοτ ε χ νιε ς

Οι χοντρέμποροι τροφίμων, καθώς και οι βιοτεχνίες, τυροκομεία, ποτοποιεία, κηροποιεία κ.λ.π. προμήθευαν τα καταστήματα λιανικής πώλησης, με τα προϊόντα τους.

252

Αναφέρεται ότι η ιστορία του τυριού είναι τόσο μακρόχρονη όσο και αυτή του ανθρώπινου γένους. Αρχίζει όταν πάνω στον πλανήτη εξημερώθηκαν τα πρώτα ζώα και τα ζώα που εξημερώθηκαν ήταν τα άγρια κατσίκια, τα άγρια πρόβατα και τα άγρια μοσχάρια.

H Ιστορία του Τυριού Αγριοκάτσικα.

Άγριο πρόβατο.

Άγριο μοσχάρι.

253

Π ροεΛευςή και ι διοτήτες του γ αΛακτος Γάλα εκλεκτό χαρακτηρίζεται το φυσικό και το φρέσκο, άνευ οποιασδήποτε προκατεργασίας, που είναι ελεύθερο από κάθε παθολογικό μικροοργανισμό και επομένως δύναται να χρησιμοποιηθεί ωμό. Οι παλιοί κτηνοτρόφοι λέγανε: από τις ρόγες του μαστού και στην κατανάλωση και το φρέσκο γάλα να γίνεται τυρί. Με αυτό ήθελαν να επισημάνουν ότι το γάλα πρέπει να πίνεται φρέσκο από την καρδάρα και το τυρί να φτιάχνεται όσο το γάλα είναι φρέσκο. Αυτό ίσχυε και ισχύει για το αγελαδινό, το κατσικίσιο και το πρόβειο γάλα.

α γεΛαδινο γ αΛα

Αγελάδα

Το αγελαδινό γάλα είναι πιο ελαφρύ και πιο κίτρινο. Προσφέρεται νωπό και τυποποιημένο στον καταναλωτή, είναι πιο φτωχό σε λιπαρά και συστατικά κατά 20% του κατσικίσιου γάλακτος και κατά 50% του πρόβειου. Τα λιπαρά του ανέρχονται από 3-4%. Μπορεί να γίνει επεξεργασία όπως και στο γάλα των αιγοπροβάτων και να δώσει προϊόντα τυριών, αλλά με διαφορετική γεύση.

Σε γαλακτοπαραγωγικές χώρες όπως, Ολλανδία, Δανία, Γερμανία, λόγω μεγάλης παραγωγής αγελαδινού γάλακτος, με κατάλληλα μέσα το αεριοποιούν, δηλαδή εξατμίζουν το περιεχόμενο ύδατος και γίνεται σκονόγαλο. Το σκονόγαλο αυξήθηκε σημαντικότατα κατά τη διάρκεια του πρώτου παγκοσμίου πολέμου 1914-1918. Στον Ελλαδικό χώρο πρωτοεισήχθη σε μεγάλες ποσότητες αρχές της δεκαετίας του 1960, όταν χρησιμοποιήθηκε σε ευρεία χρήση από τις βιομηχανίες σοκολατοποιίας, παγωτού, ζαχαροπλαστικής, αλλά και στην παραγωγή τυριών.

γ αΛακτοκομικα Π ροΐοντα Τα γαλακτοκομικά προϊόντα και το γάλα διακινούντο προς τους καταναλωτές μέσω των καταστημάτων τροφίμων. δηλαδή τα παντοπωλεία. Οι θρεπτικές ουσίες του γάλακτος είναι γνωστές και απαραίτητες για τον οργανισμό του ανθρώπου, Το γάλα εκκρίνεται από τους μαστούς των θηλυκών θηλαστικών ζώων μετά την εγκυμοσύνη, για τη θρέψη των μικρών τους. Το πρόβειο, το κατσικίσιο και το αγελαδινό γάλα, υφίστανται επεξεργασία στις γαλακτοβιομηχανίες για την παραγωγή γαλακτοκομικών προϊόντων. Το αγελαδινό, επεξεργάζεται σε μεγάλο ποσοστό, για την παραγωγή παστεριωμένου και κονσερβοποιημένου γάλατος. Σε εβαπορέ, σε ζαχαρούχο συμπυκνωμένο, σε αποβουτυρωμένο νωπό, ομογενοποιημένο άπαχο χωρίς λιπαρά, γάλα σε σκόνη ειδικά επεξεργασμένο, που του έχουν αφαιρεθεί όλα τα υγρά του. Τα τελευταία 30 χρόνια κυκλοφόρησε και γάλα μακράς διάρκειας που μπορεί να συντηρηθεί εκτός ψυγείου για μεγάλο χρονικό διάστημα. Για τη διατήρηση του ανωτέρω χρησιμοποιούνται και τα ανάλογα συντηρητικά. Όσο για το αιγοπρόβειο γάλα, σχεδόν όλη η παραγωγή διατίθεται στην τυροκομία.

254

τ υροκομήςή Ο τρόπος τυροκόμησης ήταν καθαρά εμπειρικός και περνούσε από γενιά σε γενιά, όπως γινότανε με κάθε παράδοση. Δεν είναι γνωστό από πού βγήκε ετυμολογικά η λέξη τυρί. Την παλιά εποχή αυτοί που τυροκομούσαν υποφέρανε πολύ προκειμένου να επεξεργαστούν το γάλα για να το κάνουν τυρί. Αυτήν τη δύσκολη δουλειά της τυροκόμησης την αναλάμβαναν οι γεροντότεροι της οικογένειας, ο παππούς και η γιαγιά, διότι οι γέροντες είχαν την υπομονή και την εμπειρία για να φτιάξουν καλό τυρί. Τα μέσα που είχαν ήταν πρωτόγονα και ελάχιστα, γι’ αυτό έλεγαν: αυτή δεν είναι δουλειά, είναι τυραννία… Τυρί έφτιαχναν οι άνθρωποι από τους πανάρχαιους χρόνους. Η μυθολογία μας λέει ότι ο Κύκλωπας Πολύφημος, αναφέρεται ως ο πρώτος τυροκόμος.

κ ατςικιςιο γ αΛα Το κατσικίσιο γάλα από απόψεως συστατικών είναι στο ενδιάμεσο του αγελαδινού και πρόβειου γάλακτος. Είναι πιο λευκό και τα προϊόντα του γίνονται πιο σκληρά και πιο πικάντικα. Το βούτυρο του είναι καλύτερο των άλλων, αλλά είναι πιο φτωχό σε πυκνότητα και σε συστατικά του πρόβειου γάλακτος κατά 30%

Άρμεγμα γιδιών. Φωτογραφία 1937.

Οι κτηνοτρόφοι για μέτρο του γάλακτος είχαν φτιάξει ένα ξύλινο αγγείο, που στην Αρκαδία το έλεγαν κούτουλα, ή τσιτούρι. Σήμερα μπορεί να βρεθεί μόνο στα λαογραφικά μουσεία.

255

Κούτουλας ή τσιτούρι, για το μέτρημα του γάλακτος.

Καρδάρα ή βεδούρα, για το άρμεγμα των αιγοπροβάτων..

Π ροβειο γ αΛα Το πρόβειο γάλα διακρίνεται του αγελαδινού και του κατσικίσιου καθότι είναι πολύ πιο πλούσιο σε συστατικά τυρίνης και λίπους. Είναι το κύριο είδος γάλακτος για την παρασκευή πρώτης ποιότητας τυριών. Η διαφορά του σε απόδοση και σε δραχμική άξια είναι διπλή του αγελαδινού γάλακτος και 30% πιο πάνω του κατσικίσιου. Μια αναλογία γάλακτος 70% σε πρόβειο και 30% σε κατσικίσιο βγάζει το καλύτερο τυρί φέτα. Γαλακτοφόρα πρόβατα.

τ υρια τής α ρκαδιας Το καταλληλότερο γάλα για την τυροκομεία είναι το αιγοπρόβειο. Στην Αρκαδία η κτηνοτροφία αποτελείται από γιδοπρόβατα. Βέβαια το κάποτε, με το σήμερα υπάρχει τεράστια διάφορα, τόσο στον τρόπο επεξεργασίας του γάλακτος, όσο και στα μέσα που διέθεταν τότε με αυτά που διαθέτουν σήμερα. Η διαφορά είναι μέρα με τη νύχτα. Γι’ αυτό αισθάνομαι την υποχρέωση να αναφερθώ στο τότε, σε αυτό που έφυγε, σε αυτό που χάθηκε και ξεχάστηκε. Διότι και αυτά ανήκουν στην παράδοση και στην ιστορία μας. Όποιος απαρνιέται το χθες, είναι σαν να ξέχασε τους ανθρώπους που τον γέννησαν, σαν να ήρθε από το πουθενά. Τα τυροκομεία πριν τα μέσα της δεκαετίας του 1950 λειτουργούσαν με πρωτόγονα μέσα. Τα περισσότερα δεν είχαν μόνιμο στέκι. Ήταν μετακινούμενα, πήγαιναν από τη μια τοποθεσία στην άλλη. Έπρεπε να βρεθεί μέρος κοντά σε μαντριά και νερό, για να είναι εύκολη η συγκέντρωση και η επεξεργασία του γάλακτος. Η τυροκομική περίοδος ήταν 50 περίπου ημέρες. Άρχιζε μετά του Ευαγγελισμού και τελείωνε το πρώτο δεκαήμερο του Μάη. Η τροφή των αιγοπροβάτων ήταν ότι έκοβε το δόντι τους στο βουνό και στον κάμπο. Τα τυριά που παρασκεύαζαν ήταν, φέτα, τουλουμοτύρι, κεφαλοτύρι και μυζήθρα. Ο τρόπος επεξεργασίας και συντήρησης ήταν πρωτόγονος. Ευτυχώς που υπήρχε το αλάτι.

256

τυροκομεια Στα μέσα της δεκαετίας του 1950 τα χωριά και η ύπαιθρος ηλεκτροδοτήθηκαν. Το Υπουργείο Εμπορίου υποχρέωσε τους τυροκόμους να φτιάξουν κτίρια με κατάλληλους χώρους για την επεξεργασία του γάλακτος. Τα αποκαλούσαν πρότυπα τυροκομεία. Ο ωφέλιμος χώρος του κτιρίου έπρεπε να αποτελείται τουλάχιστον από 120 τ.μ. και να είναι χωρισμένος σε τέσσερις χώρους: 1ος χώρος παραλαβής. 2ος βραστήρας. 3ος χώρος επεξεργασίας. 4ος χώρος ωρίμανσης. Αρχές του 1960 όλοι οι τυροκόμοι είχαν μόνιμο και κατάλληλο κτίριο, βάσει προδιαγραφών των τεχνικών υπηρεσιών του Υπουργείου. Οι τυροκόμοι προσέλαβαν μαστόρους (τεχνίτες) επεξεργασίας γάλακτος, για την καλύτερη ποιότητα και μεγαλύτερη ποικιλία τυριών. Εκτός από φέτα, κεφαλοτύρι, μυζήθρα, βούτυρο, γιαούρτι, άρχισε και η παρασκευή τυριών πολυτελείας, όπως ανθότυρο, γραβιέρα, μανούρι κ.α. Εκτός από τα τυριά που παρασκεύαζαν στην Αρκαδία, τα καταστήματα τροφίμων πωλούσαν σχεδόν όλα τα είδη των ελληνικών τυριών, όπως κασέρι (κασκαβάλι), τελεμέ, τουλουμοτύρι, κοπανιστή, τυρί Αγράφων κ.α. Πριν αναφερθώ στην περιεκτικότητα και παρασκευή των μαλακών και σκληρών τυριών, θα προσπαθήσω να εξηγήσω τη διαδικασία διαχωρισμό του βουτύρου από το γάλα, και την παρασκευή γιαουρτιού.

βουτυρο γαΛακτος Η ανακάλυψη του βουτύρου έγινε πριν χιλιάδες χρόνια, όταν ο κτηνοτρόφος κρέμαγε στη φούρκα ή στο κλαρί, το καζάνι ή την καρδάρα με το γάλα από βραδύς και έμενε ακίνητο μέχρι την άλλη ημέρα. Επάνω στο γάλα δημιουργείτο ένα παχύρρευστο στρώμα, η κορφή του γάλακτος, δηλαδή τα λιπαρά του γάλακτος. Ο τσοπάνης ψάχνοντας βρήκε τον τρόπο του διαχωρισμού του βουτύρου από το γάλα. Αυτό γινότανε διά ισχυρού κτυπήματος. Έτσι εφεύρε το καδί, (ξύλινο είδος βαρελιού). Έδερναν (χτύπαγαν) το γάλα μέσα στο καδί με το καδόξυλο, το δάρτη όπως το έλεγαν, επί μισή ώρα περίπου και άρχιζε να ξεχωρίζει το βούτυρο σε σβόλους μεγέθους αμυγδάλου. Ο δεύτερος διαχωρισμός της κρέμας σε νωπό φρέσκο βούτυρο, γινόταν πάλι διά κτυπήματος, με διαφόρους τρόπους. Την παλιά εποχή ζύμωναν την κρέμα με τα χέρια, έτσι έβγαινε το νωπό βούτυρο.

βουτυροβαρεΛο Την αρχαία εποχή, ο διαχωρισμός του βουτύρου από το γάλα, γινόταν με δυνατή ανατάραξη μέσα σε ειδικό ξύλινο βαρέλι φτιαγμένο από κορμό δέντρου, που προήλθε από την περιοχή του Πόντου. Οι Πόντιοι το έλεγαν ξυλάγγ’.

Βουτυροβάρελο που το έλεγαν ξυλάγγ’.

257

Καδί. Η τσελιγκοπούλα δέρνει το γάλα μέσα στο καδί. Σήμερα υπάρχει μόνο σε Λαογραφικά μουσεία.

258

γαΛακτομήχανή Αρχές του 20ου αιώνα από Ιταλία εισήχθη η χειροκίνητη γαλακτομηχανή και την ονόμασαν κορφολόγο. Την ονομασία την πήρε από την κορφή του γάλακτος. Με τη γαλακτομηχανή ο διαχωρισμός της κρέμας από το γάλα ήταν πιο εύκολος.

Την δεκαετία του 1940 κάποιοι βουτυράδες

και

τυροκόμοι,

για

την

επεξεργασία της κρέμας σε νωπό βούτυρο, έφεραν από το εξωτερικό ηλεκτροκίνητα βουτυροβάρελα. Έριχναν την κρέμα μέσα στο βουτυροβάρελο στο οποίο είχαν τοποθετηθεί ειδικά ξύλα, τα λεγόμενα

Χειροκίνητη γαλακτομηχανή διαχωρισμού κρέμας από το γάλα, κομπλαρισμένη με μοτέρ. Λειτουργούσε και με ρεύμα.

μαλαξάρια. Με τις στροφές που έπαιρνε το βαρέλι γύρναγαν και τα ξύλα. Έτσι γινότανε η μάλαξη της κρέμας και αποβάλλονταν τα περιττά υγρά. Το νωπό φρέσκο βούτυρο έβγαινε με υγρασία περίπου 30%.

Η επεξεργασία του νωπού βουτύρου, ώστε

να

γίνει

βούτυρο

γάλακτος

μαγειρικής γινόταν ως εξής: Το αλάτιζαν με χοντρό αλάτι και παρέμενε σε αυτό τουλάχιστον 20 ημέρες. Κατόπιν έμπαινε στην φωτιά, σε χαμηλή θερμοκρασία. Όταν έλιωνε και κατακάθονταν τα υγρά και το αλάτι, πιανότανε το βούτυρο. Κατ’ αυτόν τον τρόπο παράγεται το μαγειρικό βούτυρο γάλακτος Αρίστης ποιότητας με 0% υγρασία.

Βουτυροβάρελο σήμερα. Υπάρχει σε βιοτεχνίες γάλακτος και σε εργαστήρια βουτύρου.

Βούτυρο γάλακτος.

259

γιαουρ τι τς ανακ α ς Το γιαούρτι για να πετύχει, πρέπει το γάλα να είναι πρόβειο, φρέσκο και καθαρό. Η ζύμη (πυτιά) είναι οξύγαλο, ή προκατασκευασμένο γιαούρτι. Το γάλα θερμαίνεται μέχρι βρασμού για να αποστειρωθεί και να αποφευχθούν οι παθολογικές ζυμώσεις. Κατόπιν πρέπει να κρυώσει στους 45-48 βαθμούς Κελσίου και τότε είναι κατάλληλο για πήξιμο. Το γιαούρτι είναι προϊόν ευρύτατα διαδεδομένο από αρχαιοτάτων χρόνων και ήταν κατεξοχήν προϊόν των Βαλκανικών χωρών και της Ανατολής.

Γιαούρτι.

Γελοιογραφία του Κ. Μητρόπουλου με τη σημασία της.

260

Π αρα δοσιακ ά Π ροϊόντα Γάλ ακ τος

Γκάμα τυριών.

Όπως προαναφέρω, τα προϊόντα του αιγοπρόβειου γάλακτος μέχρι τη δεκαετία του 1950, η επεξεργασία τους ήταν παραδοσιακή. Μπορώ να πω πρωτόγονη, χωρίς να γίνεται παστερίωση, δηλαδή δεν έβραζαν το γάλα και όμως παρήγαγαν σε ποιότητα και γεύση, τα καλύτερα τυριά. Η απόδοση του γάλακτος σε τυρί δεν τους απασχολούσε, η συντήρησή τους ήταν εύκολη, πυτιά φυσική από κατσικίσιο στομάχι, καλό αλάτισμα και τα τυριά ωρίμαζαν στη φύση, γινόντουσαν πιο σκληρά, πικάντικα και πιπεράτα. Η αποθήκευση και η συντήρησή τους, ήταν ο θόλος και το υπόγειο.

Π αραδοσιακά Π ροϊόντα Τ ροφίμων Τι εννοούμε παραδοσιακά προϊόντα; Αυτά τα προϊόντα που δεν είχαν υποστεί ουδεμία παρέμβαση πέραν από το φυσικό τρόπο επεξεργασίας. Μεταξύ όλων των άλλων είναι γενικά και τα είδη τροφίμων, που δυστυχώς δεν πρόκειται να τα γευτεί ξανά ο άνθρωπος. Αναφέρομαι στα τυροκομικά, αλίπαστα, δημητριακά, όσπρια, και γενικά στα εδώδιμα. Σε ότι μπόρεσα να μάθω στην πράξη και μέσα από τον αγώνα των εξήντα χρόνων που έζησα, εργάστηκα και συνεργάσθηκα με πάσης φύσεως προμηθευτές και καταναλωτές. Όλα αυτά τα χρόνια ασχολήθηκα με τα είδη τροφίμων που άφθονα μας έδωσε η φύση. Μέχρι και τη δεκαετία του 1950 τα πάντα ήταν αγνά και φυσικά. Αυτό οφείλετο στο ότι ο ναός της φύσης ήταν αμόλυντος και παρθένος. Δυστυχώς σήμερα που αναφέρομαι στα φυτικά και ζωικά τρόφιμα, η φύση έχει «βιαστεί» και παραβιαστεί από τη βιοχημεία, και την εμποροκρατία, στο όνομα του εύκολου κέρδους. Ότι επεξεργαζόταν, παρασκευαζόταν και συσκευαζόταν την παλιά εποχή ήταν γέννημα της φύσης. Σήμερα, το 2008, βρισκόμαστε στην εποχή της νοθείας, του εμπλουτισμού και της πλαστικοποίησης.

Π αραδοσιακά Τ υριά Παραδοσιακά τυριά μιας άλλης εποχής ήταν: τυρί φέτα, τουλουμίσιο τυρί, τελεμές, κοπανιστή, τυρί σφέλα, κεφαλοτύρι, κ.α. ήταν αγνά και νόστιμα. Η παρασκευή του τυριού γενικώς γινόταν σε δυο στάδια. Πρώτον την παρασκευή του τυροπήγματος, δηλαδή η πήξη του γάλακτος και δεύτερον η ωρίμανση του τυριού. Η πήξη του γάλακτος επιτυγχάνετο στα τυριά με πυτιά από στομάχι μικρού ζώου που θήλαζε. Κατσίκι, αρνί, μοσχάρι. Η καλύτερη πυτιά είναι από στομάχι κατσικίσιο και επεξεργαζόταν με εύκολο τρόπο. Η πυτιά διαλυόταν σε ζεστό νερό, πολτοποιούνταν και αλατιζόταν με χοντρό αλάτι. Το αυτούσιο χοντρό αλάτι, χωρίς να έχει υποστεί καμία μετατροπή και χωρίς να έχει πλυθεί, για τα τυριά την παλιά εποχή ήταν απαραίτητο. Πριν περίπου από 40 χρόνια, το Υπουργείο Εμπορίου διά αγορανομικής απόφασης απαγόρευσε τη φυσική πυτιά στομάχου, και έκτοτε χρησιμοποιείται βιομηχανική πυτιά.

261

μ α Λ ακ α κ αι ς κ Λήρα τυρια Τα τυριά διαχωρίζονται σε μαλακά και σκληρά. Αυτό οφείλεται στην απόδοση του γάλακτος σε μάζα τυριού. Η περιεκτικότητα στα μαλακά τυριά ορίζεται σε υγρασία και λιπαρά. Για την εποχή που αναφέρομαι, η υγρασία στα μαλακά τυριά έπρεπε να ήταν 46%, και το ανώτατο ανεκτό όριο 48%, αναλόγως της περιεκτικότητας των λιπαρών. Η περιεκτικότητα σε λιπαρά, στην Α ποιότητα έπρεπε να είναι 32% και στη Β ποιότητα 24%, ανάλογα με την αποβουτύρωση, και τον τρόπο επεξεργασίας. Τα σκληρά τυριά, ανεξαρτήτως ποιότητας και είδους, δεν έπρεπε να περιέχουν άνω του 38% υγρασία και αναλόγως της περιεκτικότητας των λιπαρών. Σκληρά τυριά Α ποιότητας χαρακτηριζόντουσαν αυτά που περιείχαν το ελάχιστο ως 25% και το ανώτερο ως 40% λιπαρά.

τ υρι Φ ετα Το τυρί φέτα είναι γνωστό και σαν τυρί βαρελίσιο. Η παρασκευή του είναι εύκολη και ολιγοδάπανη. Με σωστή επεξεργασία είναι πολύ εύγευστο. Το τυρί φέτα έρχεται πρώτο στην κατανάλωση στον Ελλαδικό χώρο. Τυρί φέτα παρασκευάζεται από αιγοπρόβειο γάλα. Η φέτα σε γεύση και ποιότητα επιτυγχάνεται με αναλογία 70% πρόβειου και 30% γιδινό. Ο τρόπος επεξεργασίας της φέτας εγένετο ως εξής: Το γάλα τοποθετείτο σε καζάνι, θερμαινόταν ανάλογα με την περιοχή και την εποχή, από 32-38 βαθμούς Κελσίου. Ρίχνανε την πυτιά από στομάχι μικρού ζώου γάλακτος και κατά προτίμηση όπως αναφέρω, κατσικίσιο. Η πήξη ολοκληρωνότανε σε μια ώρα περίπου. Καλούπια γεμάτα τυρόπηγμα επάνω στο τεζάχι.

Το τυρόπηγμα ονομαζόταν στάλπη ή στριγκλιάτα. Τεμαχιζόταν μέσα στο καζάνι με ειδικό χειροποίητο εργαλείο το λεγόμενο κόφτη, σε σχήμα κιθάρας και το έριχναν σε τσαντίλα ή σε καλούπι. Τα καλούπια τα έβαζαν επάνω σε ξύλινο πάγκο που το έλεγαν τεζάχι και τα γύριζαν για να στραγγίσουν τα υγρά, τα τοποθετούσαν ανάποδα επάνω στο τεζάχι και παρέμεναν για λίγες ώρες ώστε να φύγει το τυρόγαλο που έπρεπε και να πάρει τη φόρμα της φέτας. Κοβόταν μέσα στο καλούπι σε τρίγωνες, ή τετράγωνες φέτες. Εξ΄ού και η ονομασία τυρί φέτα. Αφού βγει από το καλούπι το έβαζαν σε ειδικά ξύλινα βαρέλια, βούτες τα έλεγαν, αλατιζόταν με χοντρό αλάτι, και παρέμενε 5 - 7 ημέρες στην λάντζα. Το γύριζαν 3 - 4 φορές ώστε οι επάνω φέτες να πάνε αποκάτω για να αλατιστούν ομοιόμορφα και το τυρί να πάρει το ανάλογο αλάτι που χρειαζόταν. Στην συνέχεια πλενόταν και βαρελιαζόταν σε ξύλινα βαρέλια.

Τυρί φέτα βαρελίσιο.

Στην κατανάλωση έπρεπε να δίνεται μετά από 50 ημέρες, διότι αυτός ο χρόνος περίπου χρειάζεται για να ολοκληρωθεί η ζύμωση και να σταματήσει η βράση του τυριού, ώστε να είναι έτοιμο για το τραπέζι του καταναλωτή.

262

Τουλουμοτύρι.

τ υρι ςτο τ ουΛουμι Η ονομασία όλων των τύπων τυριών προέρχεται από τον τρόπο παρασκευής, και συσκευασίας, από τον τόπο προέλευσης και από την εμφανισή τους. Το τουλουμοτύρι διαφέρει ελάχιστα από το τυρί φέτα. Η διαφορά είναι ότι το τυρί συσκευάζεται στο τουλούμι, από όπου πήρε και την ονομασία τουλουμοτύρι. Το τουλούμι ή ασκί, έχει αναφορά στα πολύ παλιά χρόνια. Αναφέρεται ότι το εφεύρε ο άνθρωπος τον 8ο αιώνα π.χ. Είναι δερμάτινος σάκος από δέρμα γδαρμένου ζώου, κυρίως κατσικίσιο, γι’ αυτό το έλεγαν και γιδιά. Όταν οι πρωτόγονοι άνθρωποι στο κυνήγι κατάφερναν να σκοτώσουν μεγάλα ζώα, όπως βουβάλια, αγριόχοιρους, κ.α. επί τόπου τα έγδερναν. Όσο κρέας μπορούσαν έτρωγαν και έπαιρναν μαζί τους. Ότι έμενε το τύλιγαν με το δέρμα του ζώου και το έθαβαν στο έδαφος. Όταν μετά από ημέρες το ξέθαβαν, ήταν σα να το είχαν γδάρει εκείνη τη στιγμή. Αναφέρεται ότι το πρώτο προϊόν που αποθηκεύτηκε στο ασκί ήταν το λαρδί και το τυρί. Το ασκί, ή τουλούμι, μέχρι και τη δεκαετία του 1950 χρησιμοποιείτο για τη μεταφορά λαδιού, κρασιού, μούστου, ρετσινιού, για αποθήκευση τυριού, κ.α. Το τυρί τοποθετείτο στο τουλούμι σε ακανόνιστα τεμάχια, αρκεί να χωράγανε στο στόμιο του ασκιού, που ήταν ο λαιμός του ζώου. Τα κομμάτια ήταν περίπου στο μέγεθος μεγάλου πορτοκαλιού ή μιας μεγάλης πλάκας σαπουνιού. Την παλιά εποχή με την ανακάλυψη του τυριού, ο τρόπος συσκευασίας και αποθήκευσης ήταν πρωτόγονος. Ο άνθρωπος έπρεπε να εφευρίσκει μέσα για την επιβίωση του. Έτσι και ο δερμάτινος σάκος, το τουλούμι, θεωρήθηκε κατάλληλος για τη μεταφορά και αποθήκευση πολλών ζωικών και φυτικών προϊόντων. Ο τρόπος επεξεργασίας και παρασκευής του

Τυρόπηγμα σε τσαντήλα.

τουλουμίσιου τυριού ελάχιστα διέφερε από το τυρί φέτα. Η διαφορά επισημαίνεται στο ότι, για το στράγγισμα του τυροπήγματος χρησιμοποιούσαν την τσαντίλα , ήταν αραιοϋφασμένο πανί,. Το έλεγαν και τουλοπάνι. Έριχναν το τυρόπηγμα στην τσαντίλα και την κρέμαγαν για να στραγγίσει το τυρόγαλο. Όταν στράγγιζε το τοποθετούσαν επάνω σε ένα ξύλο που είχαν ειδικά κατασκευάσει, το μαστορικό τεζάχι. Τεμαχιζόταν, αλατιζόταν και έμπαινε στην λάντζα για να πάρει το αλάτι που χρειαζόταν όπως και η φέτα. Μετά από μερικές ημέρες το τυρί έμπαινε στο τουλούμι. Για την καλή συντήρηση του τυριού, το τουλούμι συμπληρωνόταν με βρασμένο αλατισμένο γάλα. Αφού κρύωνε το έριχναν στο τουλούμι. Με τον καιρό απορροφούσε τα υγρά του γάλακτος και το τυρί κολυμπούσε στην παχύρρευστη άλμη του γάλακτος. Η κατσικίσια πυτιά, η άλμη και ο δερμάτινος σάκος του έδιναν άριστη πιπεράτη και πικάντικη γεύση. Το τυρί που παρασκευάζεται σε δερμάτινο σάκο, (ασκί) θέλει πιο τακτική παρακολούθηση, διότι εύκολα υπόκειται σε αλλοιώσεις. Γι’ αυτό το τυρί στο τουλούμι έπρεπε να παρακολουθείται και να συμπληρώνεται, όταν χρειαζόταν, με άλμη.

τ εΛεμες , τ υρι Π αραδοςιακο Το τυρί τελεμές είναι ανάλογο της φέτας και του τουλουμοτυριού, έχουν σχεδόν την ίδια διαδικασία παρασκευής και συσκευασίας καθότι και αυτό αποθηκευόταν σε τουλούμι. Το τυρί τελεμές πατρίδα είχε τη Ρουμανία. τη δεκαετία του 1930, το τυρί τελεμές από αιγοπρόβειο γάλα και συσκευασία σε τουλούμι παρασκευάστηκε και στην Ελλάδα, ιδιαιτέρως σε Θεσσαλία και Μακεδονία.

263

κ οΠανιςτή Η κοπανιστή πήζεται όπως η φέτα και τα άλλα τυριά, με τη διαφορά ότι το τυρόπηγμα η (μάζα) υφίσταται κοπάνισμα εξού και το όνομα. Μετά την αποστράγγιση αλατίζεται και τοποθετείται σε ειδικά βαρέλια, παραμένει 6-8 ημέρες για ωρίμανση. Εξάγεται πάλι και ζυμώνεται πολύ, εμπλουτίζεται με μπαχαρικά και ιδιαιτέρως με κόκκινο πιπέρι, αποκτώντας πιπεράτη και πικάντικη γεύση. Πωλείται ως ορεκτικό. Ότι ζωικό γάλα υπάρχει μπορεί να πηχτεί και να χρησιμοποιηθεί για την κοπανιστή.

τ υρι ς ΦεΛΛα Η σφέλλα παρασκευάζεται από κατσικίσιο και πρόβειο γάλα. Είναι λευκό τυρί σαν τη φέτα και το τουλουμοτύρι. Παρασκευάζεται κατά τον ίδιο τρόπο. Η διαφορά του είναι ότι αναθερμαίνεται και γίνεται πιο σκληρό και πιο αλμυρό. Συσκευάζεται σε δερμάτινο σάκο (ασκί - τουλούμι). Αναφέρεται στα πολύ παλιά τυριά και ανήκει στα σκληρά. Σήμερα, στην Μεσσηνία παρασκευάζεται τυρί σφέλλα από αιγοπρόβειο γάλα. Συσκευάζεται στο τουλούμι, σε τετράγωνα μακρόστενα τεμάχια σε σχήμα πλάκας σαπουνιού. Διατηρείται στο τουλούμι με άλμη από γάλα και έχει πικάντικη και πιπεράτη πολύ καλή γεύση. Μπορείτε να το βρείτε στην αγορά της Καλαμάτας ακόμη και σήμερα.

Π αραδοςιακο κεΦαΛοτυρι Τυρί σφέλλα στο τουλούμι.

Το παραδοσιακό κεφαλοτύρι είναι από τα πιο παλαιά τυριά. Η ονομασία κεφαλοτύρι προέρχεται από το κεφάλι, πριν εφεύρουν τη φόρμα (βεζιά), το κεφαλοτύρι ζυμωνόταν και πιεζόταν σε ειδικό υφαντό πανί, το λεγόμενο τσαντιλοπάνι. Το σχήμα του ήταν περίπου σαν πλακουδωτό κεφάλι, εξού και η ονομασία κεφαλοτύρι.

Το γάλα πηζόταν σε καζάνι που ήταν τοποθετημένο επάνω σε εστία, στο κακαβολίθι. Το ζέσταιναν με καυσόξυλα στους 34-37 βαθμούς Κελσίου. Μετά από μια ώρα κοβόταν με ειδικό ξύλινο κόφτη σε σχήμα κιθάρας. Έμπαινε χαμηλή φωτιά κάτω από το καζάνι και για μισή ώρα περίπου αναδευόταν με ειδικό ξύλο σχήμα (ρόκας). Φθάνοντας στους 40-42 βαθμούς Κελσίου η τυρομάζα καθόταν στον πάτο του καζανιού. Κατόπιν αφαιρούσαν τη φωτιά, και κοβόταν μέσα στο καζάνι σε τεμάχια. Ανάλογα με τη χωρητικότητα της φόρμας (βεζιάς), από 4 - 7 κιλά, πιανόταν μέσα από τον τυρόγαλο. Στη συνέχεα τοποθετείτο στην βεζιά, ζυμωνόταν με τα χέρια αρκετή ώρα, έως ότου αποβάλλει τα ανάλογα υγρά. Η κάθε βεζιά είχε και το αντίστοιχο ξύλινο καπάκι. Επάνω στο καπάκι έβαζαν μια πέτρα περίπου στο ίδιο βάρος με του τυριού. Το κεφαλοτύρι γυριζόταν 3-4 φορές αλλάζοντας πανιά. Έμενε Παραδοσιακό κεφαλοτύρι. στις φόρμες μέχρι την άλλη ημέρα και το έβγαζαν από αυτές. Αλατιζόταν με παχύρρευστη σαλαμούρα, αλατόνερο, έπαιρνε το ανάλογο αλάτι που χρειαζόταν και τοποθετείτο στην αποθήκη για ωρίμανση. Στην κατανάλωση έπρεπε να βγει μετά από 60-70 ημέρες. Ήταν σκληρό, λίγο αλμυρό και είχε πολύ καλή και πικάντικη γεύση.

κ εΦαΛοτυρι α γραΦων Το κεφαλοτύρι Αγράφων ανήκει στα σκληρά. Πρωτοπαρασκευάστηκε τη δεκαετία του 1930, από το γεωπόνο Ραυμόνδο Δημητριάδη, στην θέση Γκαβέλου της περιοχής Αγράφων, εξού και η ονομασία. Η επεξεργασία του γινόταν με τον ίδιο τρόπο που γινόταν και το κεφαλοτύρι, δηλαδή αιγοπρόβειο γάλα, το ζέσταιναν και το έπηζαν στους 34ο - 38ο ανάλογα με τον καιρό και την περιοχή. Όπως αναφέρω είναι απομίμηση των

264 εξαιρετικής ποιότητας Ελληνικών σκληρών τυριών. Για το πήξιμο χρησιμοποιούσαν πυτιά, πάντα από στομάχι μικρού ζώου γάλακτος και κατά προτίμηση κατσικίσιο Ο τρόπος παρασκευής και εργασίας δε διέφερε από τα προαναφερόμενα. Για να είναι Α ποιότητας, τα λιπαρά του έπρεπε να είναι από 30% έως 36% και η υγρασία από 28% έως 34%. Η διαφορά που υπήρχε στα λιπαρά και στην υγρασία οφείλετο στην επεξεργασία και στην αποβουτύρωση του γάλακτος.

κ εΦαΛοτυρι κ αςςαβετιου Το Κασσαβέτιο είναι περιοχή που ανήκει στα Ζαγοροχώρια και η ονομασία του συγκεκριμένου τυριού προέρχεται από το τοπωνύμιο της περιοχής. Το κεφαλοτύρι Κασσαβετίου είναι το ίδιο με το κεφαλοτύρι Αγράφων. Γίνεται η ίδια επεξεργασία και έχει περίπου την ίδια γεύση. Όπως προαναφέρω όλα τα τυριά παίρνουν την ονομασία τους από το σχήμα τους, όπως, φέτα, κεφαλοτύρι, κ.λ.π. και από την περιοχή παραγωγής τους.

Κεφαλοτύρι Άγράφων.

Το πρωτοπαρασκεύασε ο γεωπόνος Πολυχρονιάδης, κατ’ απομίμηση του Ελβετικού τυριού Έμενταλ. τη δοκιμή την έκανε με αιγοπρόβειο γάλα, αντί για Έμενταλ, του βγήκε ένα εξαιρετικής ποιότητας Ελληνικό σκληρό κεφαλοτύρι πολύ εύγευστο, και πικάντικο. Λόγω αιγοπρόβειου γάλακτος και κατσικίσιας πυτιάς, δε διέφερε σχεδόν σε τίποτα από τα πιο πάνω αναφερόμενα τυριά. Ο τρόπος επεξεργασίας, συντήρησης και αλατίσματος ήταν ο ίδιος.

κ αςερι Προέλευσή του αναφέρεται ότι ήταν η Ιταλία, από όπου προέρχεται και η ονομασία του. Το κασέρι λέγεται και κασκαβάλι. Είναι διαδεδομένο ευρύτατα από πολύ παλιά στην χώρα μας, αλλά και σε γειτονικές χώρες, Τουρκία, Βουλγαρία, Ρουμανία. Η καλύτερη ποιότητα γίνεται με αναλογία 50% αγελαδινού και 50% πρόβειου γάλακτος. Πήζεται όπως όλα τα τυριά, αλλά η τυρομάζα (μπασκί) τοποθετείται σε ειδικά καλάθια και γίνεται αναθέρμανση. Λόγω της μεγάλης σε διάρκεια αναθέρμανσης, αποβάλλει αρκετή ποσότητα λιπαρών( βούτυρο). Η τυρομάζα ουδεμία πίεση υφίσταται. Απλώς κόβεται, τοποθετείται στην φόρμα (καλούπι) και τέλος σε κρύο μέρος για ωρίμανση. Τον τυρόγαλο του κασεριού λόγω των περισσοτέρων λιπαρών που έχει κρατήσει, τον επεξεργάζονται και βγαίνει το τυροβούτυρο δευτέρας ποιότητας. Η πρώτη ποιότητα του κασεριού σε λιπαρά πρέπει να έχει το ελάχιστο 33% και υγρασία το ανώτερο 35%. Είναι πολύ γευστικό, και μπαίνει σε όλα τα Ελληνικά τραπέζια. Ανήκει στα σκληρά τυριά.

Κασέρι κατά την επεξεργασία Κασέρι στην κατανάλωση.

και στην αποθήκη για ωρίμανση.

265

γραβιερα τριΠοΛεως Η γραβιέρα παρασκευαζόταν στην Ελβετία και τη Γαλλία από αγελαδινό γάλα. Την ονομασία την πήρε από περιοχή της Ολλανδίας. Ο αείμνηστος καθηγητής χημείας και τροφίμων Σπύρος Γαλανός αναφέρει ότι: στην Ελλάδα η γραβιέρα πρωτοπαρασκευάστηκε τη δεκαετία του 1930 στην περιοχή Αμαλιάδα της Ηλείας. Η περιοχή είχε και αγελαδινό γάλα οπότε δεν κατάφεραν να πετύχουν την ποιότητα που προέβλεπαν. Η τεχνολογία αναπτύχθηκε στην Κρήτη. Η Κρήτη είχε μεγάλη κτηνοτροφία σε γιδοπρόβατα. Με το πρόβειο γάλα πέτυχαν την καλύτερη ποιότητα των Ελληνικών τυριών, τη γραβιέρα Κρήτης. Η γραβιέρα ανήκει στα σκληρά τυριά πολυτελείας. Στην περιοχή Τριπόλεως, άρχισε να παρασκευάζεται στις αρχές της δεκαετίας 1960 από πρόβειο γάλα με τεχνίτες από Κρήτη. Λόγω της καλής ποιότητας του γάλακτος και της σωστής επεξεργασίας, η περιοχή Τριπόλεως πέτυχε εξίσου καλή ποιότητα γραβιέρα με της Κρήτης.

Γραβιέρα Τριπόλεως.

Η γραβιέρα για να έχει ποιότητα και γεύση, θέλει υπομονή και τέχνη. Φρέσκο πρόβειο γάλα, σωστή παστερίωση του γάλακτος, πήξιμο ανάλογα με την εποχή και την περιοχή. Θέλει την ανάλογη θερμοκρασία, προσοχή στο κόψιμο, στο ανάδεμα, στο πιεστήριο. Τη μεγαλύτερη προσοχή και καθαριότητα τη θέλει η αποθήκη ωρίμανσης.

τροΠος Παραςκευής Παραδοςιακής γραβιερας Το γάλα, παστεριωνόταν στους 68 έως 70 Κελσίου. Στη συνέχεια πέρναγε από ψύκτη και το έφερνε στην θερμοκρασία που χρειαζόταν, από 36ο έως και 40ο Κελσίου. Πηζόταν με βιομηχανοποιημένη πυτιά μέσα σε καζάνι που ήταν τοποθετημένο επάνω σε εστία για την αναθέρμανση. Η ολοκλήρωση του πηξίματος κράταγε μια ώρα. Το τυρόπηγμα κοβόταν με ειδικό κόφτη σε σχήμα κιθάρας. Κάτω από το καζάνι έκαιγε πολύ σιγανή φωτιά και για μια ώρα αναδευόταν με χειροποίητο αναδευτήρα σε σχήμα ρόκας. Με προσοχή και τέχνη το τυρόπηγμα γινόταν κόκκος σε μέγεθος αραβοσίτου. ο

Ο κόκκος του τυριού όταν πλησίαζε να γίνει, ύστερα από το ψήσιμο της μιας ώρας, δημιουργούσε μια μεμβράνη που όταν το έβαζες στο στόμα κολλούσε στα δόντια σαν μαστίχα. Τότε ήταν έτοιμο και η φωτιά έσβηνε. Το ψημένο χαμούρι, όπως το λέγαμε, πιανότανε με το τουλουπάνι (τσαντιλοπάνι) μέσα από το τυρόγαλο, έμπαινε σε καλούπια (βεζιές) άνω των 12 κιλών. Τα καλούπια τοποθετούνταν στο πιεστήριο με ειδικά αντίβαρα και ο μάστορας άρχιζε τα γυρίσματα. Ξεκινούσε από την πρώτη σκάλα της βέργας, που αντιστοιχούσε σε δέκα κιλά. Κάθε περίπου μια ώρα συνέχιζε τα γυρίσματα. Όταν γίνονταν 5 γυρίσματα το αντίβαρο έφτανε στην 5η σκάλα που αντιστοιχούσε σε 50 κιλά. Στην 5η σκάλα έμενε το αντίβαρο πάνω από 10 ώρες, ώστε η γραβιέρα να σταθεροποιηθεί και να αποβάλλει τα περιττά υγρά. Σε αλατόνερο (σαλαμούρα) απαγορευόταν να μπει, διότι το εξωτερικό της γραβιέρας άρπαζε αλάτι και χονδροπέτσιαζε. Η γραβιέρα Τριπόλεως, αφού είχε τοποθετηθεί στην κατάλληλη αποθήκη, πάνω σε καθαρές τάβλες, μετά από 48 ώρες άρχιζε το αλάτισμα, επί 40 - 45 συνεχόμενες ημέρες με ημίχοντρο αλάτι. Κάθε πρωί αλάτισμα και κάθε βράδυ επάλειψη, ώστε το αλάτι που είχε υγροποιηθεί να εξαπλωθεί σε όλο το κεφάλι. Στην κατανάλωση έμπαινε μετά από 90 ημέρες. Έτσι η περιοχή Τριπόλεως πέτυχε την καλύτερη ποιότητα σε εμφάνιση και γεύση γραβιέρας. Κατάφερε σε ποιότητα να ξεπεράσει και τη γραβιέρα Κρήτης. Η εποπτεία εμπορίου Αρκαδίας τη δεκαετία του 1960, μη γνωρίζοντας τον τύπο του τυριού, υποχρέωσε τους γραβιεράδες τυροκόμους να το αναφέρουν με σφραγίδα και παραστατικά, γραβιέρα τύπου Κρήτης, αυτό το ζήταγε για να περάσει ως τυρί πολυτελείας. Γρήγορα στις αγορές έγινε περιζήτητη και πέρασε σαν γραβιέρα Τριπόλεως. Η Αρκαδία και σήμερα κάνει καλή γραβιέρα. Τα τελευταία είκοσι χρόνια γραβιέρα παρασκευάζουν σχεδόν όλα τα τυροκομεία στον Ελλαδικό χώρο. Ο εύκολος και βεβιασμένος τρόπος επεξεργασίας σε όλα τα στάδια, δεν είναι δυνατόν να δώσει την ίδια ποιότητα σε εμφάνιση και γεύση. Η τρύπα της πραγματικής γραβιέρας ήταν σαν αμύγδαλο, λες και την είχε τοποθετήσει ανθρώπινο χέρι,

266 και είχε την καλύτερη γεύση απ΄ όλα τα τυριά. Όπως προαναφέρω τις τελευταίες δεκαετίες ο τρόπος επεξεργασίας και αλατίσματος της γραβιέρας είναι εύκολος και ξεκούραστος, διότι το μεγάλο ποσοστό αλατιού το παίρνει μέσα σε αλατόνερο. Έτσι το εξωτερικό του τυριού από τη σαλαμούρα χοντροπετσιάζει και η ζύμωση εσωτερικά είναι δύσκολη, με αποτέλεσμα το τυρί να γίνεται πιο σκληρό, πιο άγριο στην γεύση και η τρύπα μικρή, ακανόνιστη και πολλές φορές σαν σφηκοφωλιά.

Πρότυπο τυροκομείο γραβιέρας.

Ανάδεμα γραβιέρας.

Πήξιμο και κόψιμο του τυροπήγματος.

κ εΦα Λογραβιερα Η κεφαλογραβιέρα διέφερε στο ότι τα κεφάλια ήταν μικρότερα. Από 8 έως 10 κιλά. Ο τρόπος επεξεργασίας ήταν μεταξύ γραβιέρας και κεφαλοτυριού.

Κεφαλογραβιέρα έτοιμη να μπει στην κατανάλωση.

Κεφαλογραβιέρα από παραδοσιακό τυροκομείο στην Γορτυνία, ετοιμάζεται για να μπει στην κατανάλωση.

Γραβιέρα, κεφαλοτύρι και ανθότυρο στην κατανάλωση.

267

υΠοΠροΐοντα του γαΛακτος

Τα υποπροϊόντα του γάλακτος παράγονται από το τυρόγαλο και ότι υπολείπεται μετά την πήξη του γάλακτος αφού αφαιρεθεί το τυρί (τυρίνη), εξού και η ονομασία τυρόγαλο. Προϊόντα του τυρόγαλου είναι η μυζήθρα, η μανουρομυζήθρα και το ανθότυρο. Η επεξεργασία των παραπάνω γίνεται ως εξής: Το τυρόγαλο θερμαίνεται σε υψηλή θερμοκρασία (90ο Κελσίου) και ανάλογα από το τυρί που προέρχεται το τυρόγαλο, παράγεται και η ποιότητα του υποπροϊόντος. Η μυζήθρα είναι από τα πιο παλαιά υποπροϊόντα του γάλακτος και υπάγεται στα σκληρά και αλμυρά τυριά. Χρησιμοποιείται τριμμένη σε πολλά φαγητά, όπως στα μακαρόνια, τυρόπιτες κ.α. Η μανουρομυζήθρα είναι πιο μαλακιά και πιο γλυκιά γιατί περιέχει περισσότερα λιπαρά. Αυτό οφείλεται στο ότι το τυρόγαλο είναι υπόλειμμα από σκληρά τυριά, κεφαλοτύρι, γραβιέρα κ.α. που αναθερμαίνονται και αναδεύονται. Με την αναθέρμανση αποβάλλονται περισσότερα λιπαρά και πάνε στο τυρόγαλο και στο υποπροϊόν που είναι η μυζήθρα. Γι’ αυτό η μυζήθρα είναι πιο μαλακή και πιο εύγευστη. Την ονομασία μανουρομυζήθρα την πήρε διότι συγγενεύει με το προϊόν του γάλακτος μανούρι.

Το καζάνι με το τυρόγαλο στην φωτιά για να βγει η μανουρομυζήθρα

Μανουρομυζήθρα στην τσαντίλα και στο αλάτι.

Μυζήθρα στο μυζηθροπάνι και ο μάστορας σφίγγει τις μυζήθρες.

Μανουρομυζήθρα στην κατανάλωση.

ο ρος γ αΛακτος

Μετά την επεξεργασία του γάλακτος σε τυροκόμηση, στο τυρόγαλο πηγαίνει το 20% περίπου της πρωτεΐνης του γάλακτος. Μετά την πήξη, το υγρό που διαχωρίζεται από το τυρόπηγμα ονομάζεται ορός του γάλακτος και είναι το τυρόγαλο. Κρατάει μεγάλη ποσότητα λακτόζης του γάλακτος, πρωτεΐνες, βιταμίνες και άλλα στοιχεία. Ο αποξηραμένος ορός του γάλακτος ονομάζεται και σκόνη ορού γάλακτος. Από τα υπόλοιπα του τυρόγαλου, επιστήμονες πέτυχαν να παραγάγουν το αντίστοιχο του μητρικού γάλακτος.

Αναφέρεται ότι το προϊόν είναι μια καθαρή πρωτεΐνη που εξάγεται από τον ορό του γάλακτος, που είναι τα κατάλοιπα της κατασκευής του τυριού, δηλαδή το τυρόγαλο που πηγαίνει στον υπόνομο. Το επίσημο περιοδικό, «Τρόφιμα και Ποτά» του 1980 αναφέρει ότι, ομάδα δέκα επιστημόνων και τεχνολόγων Ουαλικής εταιρείας, με διευθύνοντα σύμβουλο το Ντάγκλας Πάλμερ, χαρακτήρισε την πρωτεΐνη σαν την καλύτερη τροφή που υπάρχει στην γη. Στο περιοδικό γράφεται ότι έφτιαξαν μητρικό γάλα από «απορρίμματα τυριού».

268

Μετά το άρμεγμα του κοπαδιού. Οι τσελιγκοπούλες και τα τσελιγκόπουλα, είναι έτοιμα για το πανηγύρι του Αϊ. Γιώργη.

Τυροκομεία ή Μπακαλιά της Αρκαδίας

270 Θα κάνω μια αναφορά στους παλιούς τυροκόμους που από τον κτηνοτρόφο παραλάμβαναν την πρώτη ύλη το γάλα, το επεξεργαζόντουσαν και παρήγαγαν διάφορους τύπους τυριών. Τα τυριά στον καταναλωτή έφταναν μέσω των παντοπωλείων. Είναι γνωστό ότι στην Αρκαδία υπάρχουν 240 χωριά. Μέχρι και τη δεκαετία του 1950 στο κάθε χωριό λειτουργούσαν τουλάχιστον δυο καταστήματα γενικού εμπορίου και στα κεφαλοχώρια τρία και τέσσερα. Τα καταστήματα τα έλεγαν Μπακάλικα,. Τουρκική προέλευση. Τα μπακάλικα, έπρεπε να παραλάβουν τα προϊόντα των κτηνοτρόφων, διαφορετικά δε μπορούσαν να κρατηθούν σαν επαγγελματίες, διότι οι περισσότεροι κάτοικοι ήσαν κτηνοτρόφοι. Το συμπέρασμα που βγαίνει είναι ότι, μόνο στην Αρκαδία λειτουργούσαν περισσότερα από 500 τυροκομεία (μπακαλιά). Πριν το 1950, τη λέξη τυροκομείο οι περισσότεροι δεν τη γνώριζαν, το τυροκομείο το έλεγαν μπακαλιό.. Μόνιμα τυροκομεία που λειτούργησαν στη Μαντινεία, από τα μέσα της δεκαετίας 1950 μέχρι το 2008 που έγινε η καταγραφή ήταν και είναι τα εξής: αναφέρονται με αλφαβητική σειρά.

1ο Ανδριανάκος Γεώργιος. Στην περιοχή Κερασταρίου, στον δρόμο Μεγαλοπόλεως. Σήμερα λειτουργεί υπό άλλη διεύθυνση. 2ο Ασιούρας Γεώργιος. Στην περιοχή Μηλιά Μαντινείας. Έχει κλείσει. 3ο Ασιούρας Θεόδωρος. Μέσα στην Τρίπολη. Έχει κλείσει. 4ο Αντωνόπουλος Δημήτριος. Στο Στάδιο Τεγέας. Έχει κλείσει. 5ο Δρέβος Διαμαντής. Λειτουργούσε σε τυροκομεία συνεταιριστικά. Δεν υπάρχει. 6ο Θεοδωρέλος Μίμης. Λειτουργούσε σε διάφορα τυροκομεία. Δεν υπάρχει. 7ο Κάνταρου Αφοί. Λειτουργούσαν τυροκομείο στην Τρίπολη. Δεν υπάρχει. 8ο Καραθάνος Γεώργιος. Λειτουργούσε στο Βαλτέτσι. Έχει κλείσει. 9ο Κολλάρας Ηλίας. Στις Ρίζες Τεγέας. Έχει κλείσει. 10ο Κωτσώνοι Αφοί. Λειτουργούσαν στις Δαβιές Φαλάνθου. Έχει κλείσει. 11ο Λάγγας Τάκης. Παλιός τυροκόμος. Σήμερα με το γιο του έχει δημιουργήσει βιομηχανία επεξεργασίας γάλακτος στην περιοχή Ζευγολατιό Τριπόλεως. 12ο Μανιάτης Αθανάσιος. Παλιός τυροκόμος στις Αραχαμίτες Μαντινείας. Το τυροκομείο σήμερα το λειτουργούν τα παιδιά του. 13ο Μπαζιωτάκης Αθανάσιος. Παλιός τυροκόμος. Σήμερα έχει δημιουργήσει βιομηχανία επεξεργασίας γάλακτος στο Ζευγολατιό Τριπόλεως. 14ο Μπίτσικα Αφοί. Στην Μανθυρέα Τεγέας. Το τυροκομείο λειτουργεί και σήμερα. 15ο Μπρούσκαρης Ζαχαρίας. Είχε τυροκομείο στα Αγιωργίτικα Τριπόλεως. Δε λειτουργεί. 16ο Μπουγιούκος Ανδ. & Παλιβός Π. Λειτουργούσαν τυροκομείο στο Στάδιο Τεγέας, δεν υπάρχει. 17ο Νασιάκος Λεωνίδας. Στο Βουνό Τεγέας. Το τυροκομείο έχει κλείσει.

18ο Οικοφάρμα. Βιομηχανία γάλακτος. Λειτουργεί την τελευταία πενταετία στην περιοχή Μπεντένι, νυν Σκόπη Δ. Δ. Τριπόλεως, Παράγει βιολογικά προϊόντα γάλακτος. 19ο Παπαδόπουλος Βασίλειος. Παλιός τυροκόμος. Σήμερα τα παιδιά του έχουν δημιουργήσει βιομηχανία γάλακτος στην περιοχή Κάψια ,στον δρόμο Τριπόλεως- Λεβιδίου. 20ο Παπαδόπουλος Παναγιώτης. Στην Χωτούσα Λεβιδίου. Το τυροκομείο λειτουργεί υπό τη διεύθυνση των παιδιών του. 21ο Παπαδόπουλος Παναγιώτης. Στο χωριό Σάγγα. Έχει κλείσει. 22ο Παπαντωνίου –Λιβάς. Τυροκομείο στην περιοχή Καρδαρά. Έχει κλείσει. 23ο Πλατανήτης Δημήτριος. Τυροκόμος στο χωριό Αλωνίσταινα Φαλάνθου. Έχει κλείσει. 24ο Πολίτης Δημήτριος. Τυροκόμος στο Στάδιο Τεγέας. Έχει κλείσει. 25ο Ρογάρης Παναγιώτης. Τυροκόμος στο Λεβίδι. Έχει κλείσει. 26ο Ρούνης Κωνσταντίνος . Τυροκόμος στο Κούβλι Δολιανών. Δε λειτουργεί. 27ο Σαββόπουλοι Αφοί. Τυροκομείο στο Αθήναιο Μαντινείας. Έχει κλείσει. 28ο Σινάνης Παναγιώτης. Τυροκόμος στην Πιάνα Φαλάνθου. Το τυροκομείο λειτουργεί και σήμερα το 2008. 29ο Σωτηρακόπουλοι Αφοί. Τυροκομείο στην περιοχή Στενό Τριπόλεως. Σήμερα λειτουργεί υπό τη διεύθυνση του Νικολάου Δεληγιάννη και Υιού. 30ο Τσατσουλοί Αφοί. Πριν περίπου 20 χρόνια μετέφεραν το τυροκομείο τους από το χωρίο Καμενίτσα στην περιοχή του χωριού Γκιούσι νυν Παναγίτσα και συνεχίζει να λειτουργεί. 31ο Τσεπετζής Πολύξενος. Τυροκόμος στο χωριό Κώμη. Έχει κλείσει. 32ο Τσούρνος Γεώργιος. Τυροκόμος στο χωριό Νταβιές Φαλάνθου. Έχει κλείσει. 33ο Ψυχάρης Αργύρης. Τυροκόμος στο Χρυσοβίτσι Φαλάνθου. Έχει κλείσει.

271

ς υνεταιριςτικα τ υροκομεια Πέραν από τα ανωτέρω ιδιωτικά τυροκομεία, υπήρχαν και επτά που ανήκαν σε γαλακτοκομικούς συνεταιρισμούς και ήταν, αν καλά θυμάμαι, στα εξής χωριά. Στο Δάρρα, στη Βλαχέρνα, στο Λεβίδι, στην Κανδήλα, στο Αρτεμίσιο ή Κακούρι, στη Νεστάνη και στο Μαυρίκι.

α ΠαΞιωςή τής ς υνεταιριςτικής ι δεας Τα συνεταιριστικά τυροκομεία τα λειτουργούσαν τυροκόμοι που με διαγωνισμό έπαιρναν το γάλα των συνεταιρισμένων κτηνοτρόφων και δεν είχαν δικά τους κτίρια. Σταδιακά και τα επτά συνεταιριστικά τυροκομεία εγκαταλείφθηκαν και ήδη έχουν καταρρεύσει. Τα κτίρια ήταν απίθανα πέτρινα παραδοσιακά που είχαν γίνει με τα λεφτά του αγρότη, του τσοπάνη, του ξωμάχου. Δεν τα σεβάστηκε κανένας. Από τον πρόεδρο του χωριού, το δήμαρχο της περιοχής, και όλους τους υπεύθυνους φορείς, ώστε να τα συντηρήσουν και να παραμείνουν σαν βιοτεχνικά μνημεία. Δε σεβάστηκαν την πολύ εμφανίσιμη ταμπέλα που στόλιζε τη φάτσα του κτιρίου και έγραφε με μεγάλα γράμματα: Πρότυπο τυροκομείο γαλακτοκομικού συνεταιρισμού... Το τότε ρομαντικό και ευκολόπιστο προεδρείο των συνεταιρισμένων κτηνοτρόφων, πιστεύοντας ότι έτσι θα λυθεί το πρόβλημα διάθεσης των προϊόντων τους, έκαναν τα ανωτέρω κτίρια που αναφέρω. Δυστυχώς το ίδιο τότε προεδρείο σαμποτάριζε τους συνεταιρισμούς και στο τέλος τους διέλυσαν. Σήμερα το 2008, οι κτηνοτρόφοι κλείνουν τη σήραγγα του Αρτεμισίου, ακριβώς με τις ίδιες απαιτήσεις και τα ιδία αιτήματα που διεκδικούσαν πριν από 50 & 60 χρόνια. Η λαϊκή παροιμία λέει, «στερνή μου γνώση να σε είχα πρώτα». Όποια παράλειψη ή λάθος μπορεί να έχει γίνει στο ανωτέρω κείμενο, να είστε σίγουροι ότι δεν έγινε από πρόθεση.

Αυτή είναι η κατάντια στα «πρότυπα» συνεταιριστικά τυροκομεία. Φωτογραφία του 2008.

272

Βιοτεχνίες Επεξεργασίας Γάλακτος (Τυροκομεία)

που Λειτουργούν στη Μαντινεία το 2009

Ανδριανάκου

Δεληγιάννη

Λάγκα

273

Μανιάτη

Μπαζιωτάκη

Μπίτσικα

Οικοφάρμα

Βασ. Γ. Παπαδόπουλος

Παν. Γ. Παπαδόπουλος

Σινάνη

Τσατσουλή

274

Εργάτες με ειδικά καλάθια μεταφέρουν ελιές σε υπαίθριο ελαιοτριβείο.

Φυτικά Ελαια

276

Το λιοτρίβι χρειαζόταν μαστοριά, υπομονή, τέχνη και πολλή δουλειά, για να βγει το ευλογημένο λάδι.

277

α ναΦορα ς τα Φ υ τικ α ε Λ αια Γενικά τα προς βρώση φυτικά έλαια, εξάγονται

από

διάφορους

ελαιούχους

καρπούς και φυτά. Παραλαμβάνονται από τους ελαιούχους καρπούς με δυο τρόπους: διά μηχανικών μέσων ή διά κατάλληλων διαλυτικών μέσων. Όταν αναφέρω μηχανικά, εννοώ τα μέσα με τα οποία γίνεται η σύνθλιψη, δηλαδή το νερόμυλο, το λιοτρίβι, την πρέσα και διαλυτικά, τη φωτιά και το κρύο ή ζεστό νερό. Αυτά ήταν τα μέσα που χρησιμοποιούσαν για την επεξεργασία και την παρασκευή γενικά των τροφίμων την παλιά εποχή, γι’ αυτό τα τρόφιμα ήταν αγνά και παρθένα όπως και η φύση. Πέραν του ελαιόλαδου στα εδώδιμα ανήκουν πολλές δεκάδες έλαια από φυτικούς ελαιούχους καρπούς που χρησιμοποιούνται για την τροφή των ανθρώπων. Όλα τα φυτικά

Από το λιόφυτο...

και ζωικά έλαια υπάγονται στα εδώδιμα προϊόντα και πωλούντο από τα παντοπωλεία. Είναι δύσκολο για εμένα να αναφερθώ γενικά στα φυτικά και ζωικά έλαια και λίπη που είναι δεκάδες, αλλά θα το προσπαθήσω και ίσως καταφέρω να γράψω κάποια πράγματα. Πέραν από τα γνωστά φυτικά έλαια, που τα νοικοκυριά, οι βιοτεχνίες και οι βιομηχανίες, επεξεργάζονται και χρησιμοποιούν, υπάρχουν δεκάδες άλλα φυτικά έλαια που έχουν εξίσου μεγάλο ενδιαφέρον όπως τα παρακάτω.

...Στο ελαιοπιεστήριο.

278

Ελιά πολλών εκατοντάδων χρόνων. Στην αρχαιότητα πίστευαν ότι ένα τέτοιο δέντρο μόνο δώρο των Θεών μπορούσε να είναι.

279

Λάδι Ελιάς, Ελαιόλαδο

Ελαιόλαδο Αραβοσιτέλαιο Σουσαμέλαιο Σπορέλαιο Βαμβακέλαιο Καρυδέλαιο Αμυγδαλέλαιο Ηλιανθέλαιο Αραχιδέλαιο Σογιέλαιο Μηκωνέλαιο Καπνέλαιο Λινέλαιο κ.α.

το Π ι ο ς τ α θ ε ρ ο ρ ε υ ς τ ο ν ο μ ι ς μ α Η ελιά, ευλογημένο δέντρο και γενναιόδωρο, αιώνες υπάρχει στην χώρα μας. Η ιστορία της ελιάς και του ελαιόλαδου ταυτίζεται με την ιστορία των κατοίκων της. Οι περισσότεροι γνωρίζουμε το μύθο της θεάς Αθηνάς, που χάρισε στους Αθηναίους την ελιά, το ιερό δέντρο και ένα πλήθος χαρακτηριστικά επίθετα τη συνοδεύουν, αποδίδοντας τη μορφή, την καταγωγή, το σχήμα των καρπών, και την ωφελιμότητα. Σύγχρονες έρευνες αποδεικνύουν ότι ελαιόδεντρα υπήρχαν στον Ελλαδικό χώρο από το 6000 π.χ. ενώ στο νησιωτικό Αιγαίο πριν 60.000 χρόνια.

Ελαιώνας.

280 Η Ελλάδα ανήκει στις ελαιοπαραγωγικές χώρες και παράγει σημαντική ποσότητα σε ποικιλίες και σε προϊόντα της ελιάς, η δε ποιότητα της είναι καλύτερη των άλλων ελαιοπαραγωγικών χωρών της Ευρώπης και της Μεσογείου. Οι βρώσιμες ελιές Καλαμών, Άμφισσας, αγουρωπές πράσινες σπαστές, σταφιδοελιές μανάκι, ελιές μαμούθ κ.α. πηγαίνουν για επεξεργασία, δηλαδή να χαραχτούν, να σπαστούν, να μπουν στο νερό ή στο αλάτι, για να φύγει η πικρίλα. Όταν ήταν έτοιμες πήγαιναν στην κατανάλωση. Το 80 με 85% της παραγωγής πηγαίνει στο ελαιοτριβείο για λάδι. Τα προϊόντα της ελιάς στο καταναλωτικό κοινό έφταναν μέσα από τους λαδέμπορους και τα καταστήματα τροφίμων, τα παντοπωλεία. Η ελιά περισσότερο ήταν τροφή του εργάτη, του αγρότη, του φτωχού, γι’ αυτό έλεγαν: τη βγάζουν με ψωμί κ’ ελιά.

Συλλογή ελιάς. Η συλλογή της ελιάς γινόταν από το δέντρο μία - μία.

Ελιές επιτραπέζιες.

281

Χειροκίνητο υπαίθριο ελαιοτριβείο.

Την παλιά εποχή που δεν υπήρχε ηλεκτρισμός, όλα γινόντουσαν με πρωτόγονα μέσα. Οι ελιές έπεφταν σε ειδική στέρνα που είχε γίνει από μάστορα. Μέσα στην στέρνα είχαν τοποθετηθεί δυο χοντροί πέτρινοι τροχοί, τα έλεγαν λιθάρια, τα οποία τα γύρναγαν άνθρωποι ή ζώα, και οι ελιές γινόντουσαν πολτός. «Χαμούρι» όπως το έλεγαν. Το λειώμα ή (χαμούρι) έμπαινε σε ειδικούς λινούς σάκους τα λεγόμενα τσιόλια. Τα τσιόλια με το λειώμα τα τοποθετούσαν στο χειροκίνητο πιεστήριο, το οποίο γύρναγε με μανιβέλες. Τις μανιβέλες για το πίεσμα της πολτοποιημένης ελιάς, τις γυρνάγανε άνθρωποι. Τα τσόλια που περιείχαν το λειώμα ταυτόχρονα τα έλουζαν με θερμό νερό. Λάδι και νερό έπεφταν σε στέρνα, το λάδι έμενε επάνω στο νερό και το μάζευαν. Μέχρι και τη δεκαετία του 1960 επιτρεπόταν να πωλείται λάδι έως και επτά οξέα, διότι με τα μέσα που το επεξεργαζόντουσαν δε γινόταν καλό καθάρισμα, δηλαδή δε μπορούσαν να το φιλτράρουν και να το ραφινάρουν.

Στεγασμένο ελαιοτριβείο.

Στέρνα που πέφτει το λάδι.

282

Ελαιοπιεστήριο, αρχές του 20ου αιώνα.

Διαχωριστήρας ελαιόλαδου.

Η εικόνα μας δείχνει έναν από τους πρώτους διαχωριστήρες ελαιόλαδου. Ήταν Ιταλικής προέλευσης μάρκα ΒΕΣΤΦΑΛΙΑ και πρωτοεισήχθησαν αρχές της δεκαετίας του 1930. Τότε είχε αρχίσει και ο εκσυγχρονισμός στα ελληνικά ελαιοτριβεία. Χειροκίνητο Ελαιοπιεστήριο.

283

Η γκραβούρα εικονίζει όλη τη διαδικασία της ελιάς.

Π ω ς ο ι ε Λ ι ε ς θ α γι ν ο υ ν Λ α δ ι , γι α ν α Φ τ α ς ε ι ς τ ο κ ι ο υ Π ι τ ο υ Π α ρ α γ ω γ ο υ ; Οι ελιές έχουν πέσει στο λιοτρίβι με τις μυλόπετρες τις οποίες γυρίζει ο βούβαλος. Το λειώμα μπαίνει στα τσόλια και αυτά τοποθετούνται στο πιεστήριο. Το πιεστήριο το γυρνάνε τρία άτομα και ο τέταρτος λούζει τα τσόλια με καυτό νερό. Το λάδι πιάνεται από τη στέρνα και μπαίνει σε ξύλινα βαρέλια, τα βαρέλια φορτώνονται στον γάιδαρο και πάνε να αποθηκευτούν στα κιούπια του παραγωγού. Υποπροϊόν της ελιάς είναι το λιοκόκκι, το οποίο χρησιμοποιείται για την τροφή ζώων, ιδίως των χοιρινών. Τη δεκαετία του 1950 δημιουργήθηκαν τα πυρηνελαιουργεία και από το λιοκόκκι με επεξεργασία βγαίνει το πυρηνέλαιο. Χρησιμοποιείται στη σαπωνοποιεία και στα ελαιοχρώματα. Τέλος το πυρηνόξυλο πήγαινε για θέρμανση σε βιοτεχνίες.

Κιούπια ή πιθάρια όπου οι παραγωγοί αποθήκευαν το λάδι.

284

α ραβοςιτε Λ αιο ή κ α Λ αμΠοκε Λ αιο Το αραβοσιτέλαιο λαμβάνεται από τα φύτρα του αραβόσιτου διά πιέσεως ή διά εκχυλίσεως, και περιέχει 40-50% έλαιο. Αφού επεξεργαστεί και ραφιναριστεί χρησιμοποιείται σε νοικοκυριά, ταβέρνες, εστιατόρια και βιοτεχνίες. Είναι αρκετά εύγευστο και υγιεινό.

Αραποσίτι ή καλαμπόκι.

α ρα χιδε Λ αιο Το αραχιδέλαιο λαμβάνεται από την αραχίδα, το φυτό από το οποίο παράγονται τα αράπικα φυστίκια. Το λάδι τους αυτούσιο ή αναμεμειγμένο με άλλα λιπαρά, χρησιμοποιείται αποκλειστικά ως εδώδιμο. Έχει ευχάριστη γεύση.

β αμβακι - β αμβακοςΠορος - β αμβακε Λ αιο Φιστικιά και καρπός του είδους αραχίδας.

Το βαμβακέλαιο λαμβάνεται από το βαμβακόσπορο. Εξάγεται διά πιέσεως σε θερμοκρασία άνω των 100ο Κελσίου. Το βρώσιμο βαμβακέλαιο καθαρίζεται μέσω ειδικής κατεργασίας με χημικά, αποχρωματίζεται, φιλτράρεται, εξευγενίζεται, δηλαδή ραφινάρεται και χρησιμοποιείται για όλες τις χρήσεις σε νοικοκυριά, φούρνους, εστιατόρια, ζαχαροπλαστική κ.α. Περιέχει πολλές θρεπτικές ουσίες.

Βαμβακιά.

Μετά το διαχωρισμό του βαμβακέλαιου από το βαμβακόσπορο, μένει η βαμβακόπιτα. Διαθέτει πολλές θρεπτικές ουσίες και χρησιμοποιείται στην κτηνοτροφία. Εργάτριες μαζεύουν βαμβάκι.

285

ς Πορε Λ αιο Το σπορέλαιο λαμβάνεται από ελαιούχους καρπούς ή ελαιούχα σπέρματα διά πιέσεως ή διά εκχυλίσεως. Είναι άοσμο και μπορεί να χρησιμοποιηθεί σε βιοτεχνίες τροφίμων, φούρνους, εστιατόρια και νοικοκυριά, όπως και στον εμπλουτισμό άλλων φυτικών ελαίων.

ς ής αμε Λ αιο ή ς ου ς αμε Λ αιο Το σησαμέλαιο λαμβάνεται από τους καρπούς του σουσαμιού, διά διπλής και τριπλής πιέσεως. Η τελευταία πίεση γίνεται εν θερμώ, Το σουσάμι προέρχεται από Αφρικανικές χώρες, Ινδία και Ανατολή. Τα σπέρματα του περιέχουν συνήθως 45 - 55% ελαίου. Το σουσαμέλαιο έχει αρωματική γεύση και χρησιμοποιείται ευρέως σε πολλά τρόφιμα, ιδιαίτερα στα σαρακοστιανά. Χαρακτηρίζεται για τη μεγάλη του αντοχή κατά τη διατήρηση του. Χρησιμοποιείται σε βιοτεχνίες πολτοποιημένο για ταχίνι και χαλβά, σε εργαστήρια ζαχαροπλαστικής, σε εστιατόρια και νοικοκυριά. Στο ψωμί και στα αρτοσκευάσματα το σουσάμι δίνει ξεχωριστή γεύση.

Φυτό σουσάμι.

Σουσάμι αποφλοιωμένο.

Το Καρυδέλαιο, από τα καρύδια, αναφέρεται στους ξηρούς καρπούς. Το Αμυγδέλαιο, από τα αμύγδαλα, αναφέρεται στους ξηρούς καρπούς. Το Σογιέλαιο από σόγια, αναφέρεται στα όσπρια.

Σουσάμι-Σόγια-Ταχίνι-Χαλβάς.

286

κ ακ αοΛιΠος Το λίπος και το βούτυρο του κακάο λαμβάνονται από τα σπέρματα του κακάο, τα οποία κατά μέσο όρο περιέχουν 50% λίπος. Η αφαίρεση του λίπους γίνεται μετά τον καθαρισμό, την αποφλοίωση και την άλεση του καρπού. Το βούτυρο του κακάο έχει ευχάριστη γεύση και χρησιμοποιείται στην φαρμακευτική για κοσμητικούς σκοπούς, για γαλάκτωμα, για αλοιφές δέρματος, και για ευγενή γλυκά πολυτελείας. Λόγω της υψηλής τιμής του, νοθεύεται συχνά με ζωικά λίπη και άλλα. Καρπός κακάο.

ή Λιανθε Λ αιο - ή Λιε Λ αιο Το ηλιέλαιο προέρχεται από το φυτό ήλιος. Είναι καλλιεργούμενο μονοετές φυτό με κεφαλές σαν μεγάλες μαργαρίτες οι οποίες λέγεται ότι ακολουθούν την πορεία του ήλιου, εξ΄ου και το όνομα του. Καλλιεργείται για καλλωπιστικούς σκοπούς αλλά κυρίως για το λάδι που περιέχουν οι ηλιόσποροι. Η περιεκτικότητα των σπερμάτων σε λάδι είναι διάφορος, συνήθως 30 - 40%, το οποίο αφού ραφιναριστεί χρησιμοποιείται ως βρώσιμο. Μετά το διαχωρισμό, αυτό που μένει πηγαίνει στην κτηνοτροφία και την πτηνοτροφία. Ένα μέρος από τους καρπούς του ηλιόσπορου αποξηραίνονται, αλατίζονται, καβουρδίζονται και πωλούνται στα καταστήματα ξηρών καρπών, για να περνάει ο άνθρωπος την ώρα του.

Καλλιέργεια ηλίου.

ΛινεΛαιο Από το φυτό λινάρι προέρχεται το λινέλαιο. Καλλιεργείται κυρίως σε Ρωσία, Ινδία και Αμερική, για τα πλούσια σε περιεκτικότητα λαδιού σπέρματα του, η οποία ανέρχεται συνήθως από 30% έως 40%. Λαμβάνεται διά πιέσεως Χρησιμοποιείται επί το πλείστων, για ελαιοχρώματα, βερνίκια, μελάνι κ.α. Έχει φαρμακευτικές ιδιότητες, γι΄αυτό και οι φαρμακοτρίφτες (παλαιοί πρακτικοί) το συνιστούσαν για τη θεραπεία των κτυπημάτων και την ανακούφιση των πόνων. Από τις ίνες του φυτού, με ειδική επεξεργασία, παράγεται και κλωστή.

Καρπός λινάρι ή λιναρόσπορος.

Φυτό λινάρι.

287

κ αΠνε Λ αιο Η καλλιέργεια του καπνού γινότανε πριν από πολλές εκατοντάδες χρόνια στην ευρύτερη περιοχή της Β. Μικράς Ασίας. Αναφέρεται ότι η καλύτερη ποιότητα ήταν η ποικιλία Σαμψούς, ονομασία που πήρε από τη Σαμψούντα της Μικράς Ασίας.

Καπνόφυλλα. 1Ο Φύλλο καπνού της Ποικιλίας Ελασσόνας. 2Ο Φύλλο καπνού της Ποικιλίας Μαύρα. 3Ο Φύλλο καπνού της Ποικιλίας Σαμψούς. 4Ο Φύλλο καπνού της Ποικιλίας Τσέμπελι.

Στην Ελλάδα αναπτύχθηκε δυναμικά μεταξύ 18ου & 19ου αιώνα. Από την Ελλάδα ξεκίνησε η αποξήρανση των σπερμάτων του καπνού και η επεξεργασία του καπνελαίου. Αρχές του 20ου αιώνα η Ελληνική καπνοπαραγωγή είχε αυξηθεί εντυπωσιακά. Υπολογίζεται ότι ο καπνός αποτελούσε κύριο επάγγελμα για 150.000 οικογένειες. Ο καπνός κάλυπτε το 70% των εξαγωγών μας και αποτελούσε το βασικό άξονα της εθνικής οικονομίας.

Το καπνέλαιο λαμβάνεται από τα 4 αλεσμένα σπέρματα του καπνού. Λόγω της 3 σημαντικής ξηραντικής ικανότητας του, δύναται να χρησιμοποιηθεί για τεχνικούς σκοπούς και άλλα πολλά πλην των εδώδιμων χρήσεων, χρησιμοποιείται και προς αναπλήρωση του λινελαίου.

Κατεργασία καπνού σε τσιφλίκι.

288

υδρογονωμενα μ αγειρικ α Φ υ τικ α Λ ιΠή Τη δεκαετία του 1930 άρχισαν δειλά - δειλά, να εισάγονται και στην Ελληνική αγορά υδρογονωμένα έλαια και λίπη. Σε χώρες με συνήθη θερμοκρασία όπως η Ελλάδα και η νότια Ευρώπη, τα φυτικά έλαια υπάρχουν στη φύση σε μεγάλες ποσότητες. Σε μεγαλύτερες ποσότητες υπήρχαν και υπάρχουν σε τροπικές χώρες. Με τεχνητά μέσα και με υδρογόνωση πέτυχαν να δημιουργήσουν βρώσιμο λίπος, για να καλύψουν τις ανάγκες πολλών χωρών. Αυτό άρχισε με την έναρξη του πρώτου παγκοσμίου πολέμου, όταν οι έρευνες εντάθηκαν για την εξασφάλιση τροφής. Όπως πέτυχαν να αεριοποιήσουν το αγελαδινό γάλα και να το κάνουν σκονόγαλο, με τον ίδιο τρόπο κατόρθωσαν τα τεχνητώς μεταβλημένα ζωικά και φυτικά έλαια να τα μετατρέψουν σε λίπος. Από το 1917-1918, λόγω έλλειψης τροφίμων, άρχισαν να παρασκευάζονται μεγάλες ποσότητες υδρογονωμένου ζωικού και φυτικού λίπους. Σήμερα, που αναφέρονται αυτά, σχεδόν όλα τα τρόφιμα έχουν υποστεί υδρογονοποίηση και βιοχημική επεξεργασία.

κ οκκοΛιΠος - κ οκκε Λ αιον Το κοκκόλιπος - κοκκέλαιο λαμβάνεται από τον καρπό του κοκοφοίνικα. Φυτό με μεγάλο ύψος, αναπτύσσεται στις τροπικές χώρες και παράγει στην κορυφή του τις ινδικές καρύδες. Ο καρπός του κοκοφοίνικα την παλιά εποχή μαζευόταν από τους ιθαγενείς και ο διαχωρισμός γινόταν επί τόπου κατόπιν βρασμού σε νερό. Στο τέλος μάζευαν το κοκκέλαιο το οποίο επέπλεε στην επιφάνεια. Αφότου δημιουργήθηκαν οι πρώτες βιοτεχνίες ελαιουργίας, οι καρποί ξηραίνονται και πηγαίνουν προς επεξεργασία. Το λίπος και το λάδι λόγω της μεγάλης παραγωγής δε νοθεύονται, διότι είναι πάμφθηνα. Η απόδοση σε έλαιο κυμαίνεται μεταξύ 55-60%. Το εξευγενισμένο λίπος και λάδι καταναλώνεται σε όλες τις φτωχές χώρες, και ότι γίνεται εξαγωγή προς την Ευρώπη χρησιμοποιείται αυτούσιο ως εδώδιμο, επί το πλείστων αναμειγνύεται με άλλα λίπη ως μαργαρίνη ή μαγειρικό λίπος. Το δευτέρας ποιότητας λίπος πηγαίνει στη βιομηχανία για σαπούνι.

Καρύδες κοκοφοίνικα.

Δένδρο κοκοφοίνικα.

289

ΦοινικοΛιΠος - ΦοινικεΛαιο Από τους καρπούς του ελαιοφοίνικα που ευδοκιμεί στις τροπικές χώρες, λαμβάνεται το λίπος, το έλαιο και το φοινικοβούτυρο. Ο καρπός του είναι δαμασκηνοειδής, ανήκει στην οικογένεια του κοκοφοίνικα αλλά είναι διαφορετική ποικιλία. Ονομάζεται και χουρμαδιά. Η περιεκτικότητα του σε λίπος υπερβαίνει το 65%.

χ ουρμα δ α Φ οινικος Η επεξεργασία του είναι ίδια με του κοκοφοίνικα. Με ειδική επεξεργασία ραφινάρεται και αποχρωματίζεται. Το λάδι του μπαίνει στις αγορές και στα καταστήματα τροφίμων, χρησιμοποιείται στη μαγειρική, ζαχαροπλαστική, στους φούρνους, κ.α. Λόγω του ότι είναι πολύ φτηνό, καταναλώνεται από τους ιθαγενείς και τις φτωχές χώρες ως σπουδαιότατο εδώδιμο λίπος και βούτυρο. Μετά την επεξεργασία των καρπών, στα κατάλοιπα μένει αρκετή ποσότητα λιπαρών, το λεγόμενο φοινικοπυρηνέλαιο. Επεξεργάζεται σε βιομηχανίες για σαπούνι, κηροποιία, λίπανση κ.α.

Χουρμαδιά. Ο κοινός φοίνικας.

Χουρμαδιά φορτωμένη με καρπούς.

Χουρμάδες δαμασκηνοειδείς αποξηραμένοι, πολύ γευστικοί.

290

Κήτος.

Ζωικά Λίπη & Κητέλαια

292

ΛιΠή ζωων Σχεδόν όλα τα ζώα που διατρέφονται, όπως τα χοιρινά και τα βοοειδή, αποταμιεύουν μεγάλες ποσότητες λίπους. Το αυτούσιο λίπος αυτών των ζώων θεωρείται το πιο κατάλληλο για τις ανάγκες της τροφής του ανθρώπου, λόγω του ότι δε χρειάζεται καμιά ξένη ύλη ή διαφορετική επεξεργασία, εκτός από αλάτισμα και το να μπει στην φωτιά για να καθαρίσει από τις ίνες του.

ΛιΠος χοιρινου Μετά το βούτυρο του γάλακτος, το λίπος του χοιρινού είναι το προσφιλέστερο όλων των ζωικών, αφενός λόγω της ευχάριστης γεύσης και αφετέρου λόγω της αντοχής του να διατηρείται για μεγάλο χρονικό διάστημα. Μέχρι και τη δεκαετία του 1950 σε όλα τα χωριά της Ελλάδος έτρεφαν χοιρινά και η κάθε οικογένεια είχε το δικό της, που μπορούσε να φτάσει σε βάρος μέχρι και τα διακόσια κιλά. Με το λίπος του, το παστό του, και την τσιγαρίδα, η οικογένεια πέρναγε σχεδόν όλο το χρόνο. Το λίπος χρησιμοποιείτο σε όλα τα φαγητά σε γλύκα και σε αρτοπαρασκευάσματα. Το παστό χρησιμοποιείτο για το επίσημο τραπέζι, για τον καλό φίλο, ή το φιλοξενούμενο (μουσαφίρη)… Όσο για την τσιγαρίδα, ήταν δευτέρας κατηγορίας και ήταν σε πρώτη ζήτηση, γι’ αυτό και δε φτούραγε. Την έτρωγε η οικογένεια μεταξύ της και οι καθημερινοί μουσαφιραίοι, την έκαναν καγιανά με αυγά κ.α.

Οικόσιτο χοιρινό.

χοιριδια Πάντα υπήρχαν οργανωμένες μονάδες που έτρεφαν χοιρινά και μοσχάρια πάχυνσης για τις ανάγκες του καταναλωτικού κοινού, κυρίως για τις μεγαλουπόλεις. Όπως προαναφέρεται εκτός από το μαγειρικό βούτυρο γάλακτος το οποίο ήταν πανάκριβο, λίπος έπαιρναν και από οικόσιτα ζώα, καθώς και οργανωμένες μονάδες κτηνοτροφίας, χοιροστάσια, βουστάσια, αιγοπρόβατα, κ.α. Το λίπος των ανωτέρω ζώων, που δε χρειαζόταν υδρογόνωση, ήταν το καλύτερο, με τη μόνη διαφορά ότι είχε μεγάλο κοστολόγιο και δεν επαρκούσε για τις ανάγκες του καταναλωτικού κοινού.

Οικόσιτα μοσχάρια πάχυνσης.

Χοιρίδια από οργανωμένες μονάδες.

Μοσχάρια πάχυνσης ελευθέρας βοσκής.

293

Απόκριες. Σφαγή οικόσιτου χοιρινού.

294

Υδρογονωμένα Ι χθυέλ αια σε Λ ίπος Τα ιχθυέλαια χρησιμοποιούνται μόνο υδρογονωμένα ως πρώτη ύλη μαργαρίνης και σε μαγειρικά λίπη, με αναλογία που η χημεία τροφίμων επιτρέπει. Από τα ζωικά, τα φυτικά, και τα λίπη ιχθύων, δημιουργείται το υδρογονωμένο μαγειρικό λίπος, το οποίο είναι γευστικό και υγιεινό για όλες τις χρήσεις, βιομηχανίας, βιοτεχνίας και για οικιακή χρήση.

Μ είγματα Λ ιπών κ αι Ε λ αίων Εκτός των ενιαίας συστάσεως ζωικών και φυτικών λιπών και ελαίων, στην πράξη, για εδώδιμους σκοπούς, χρησιμοποιούν αρκετά μείγματα διαφόρων λιπών και ελαίων, τα οποία κατατάσσονται σε δυο μεγάλες κατηγορίες: στη μαργαρίνη και τα τεχνητά μαγειρικά λίπη.

Μ αργαρίνη Η μαργαρίνη είναι τρόφιμο βιομηχανικής προέλευσης που αποτελείται από μείγμα φυτικών και ζωικών λιπών στα οποία έχουν προστεθεί διάφορα υγρά και στερεά προϊόντα, χρωστικές και αρωματικές ουσίες, αλάτι, συντηρητικά κ.α. Μοιάζει με το βούτυρο και είναι τεχνητό υποκατάστατό του. Γίνεται με κάθε μείγμα εδώδιμων λιπαρών υλών και οφείλει τη δημιουργία της σε Γάλλο χημικό. Το παρασκεύασμα της μαργαρίνης αναφέρεται στο τέλος του 19ου αιώνα. Η μαργαρίνη από την πρώτη της εμφάνιση συνάντησε μεγάλη δυσπιστία από τους καταναλωτές. Ακόμη και σήμερα αρκετοί είναι εκείνοι που αμφισβητούν τη σύνθεση και την ποιότητα της, παρόλο που δεν υπάρχει κανένας πραγματικός λόγος. Η μαργαρίνη είναι ευρείας κατανάλωσης και κάθε εργοστάσιο έχει τις δικές του μεθόδους και συνταγές, τηρούμενες με άκρα μυστικότητα. Κατά τα άλλα η πορεία παρασκευής είναι περίπου ίδια σε όλα, χρησιμοποιώντας εξευγενισμένα φυτικά έλαια και ζωικά λίπη πάσης προέλευσης. Η μεγάλη εγκατάσταση υδρογονώσεως ελαίων και λίπους ιδρύθηκε το 1906 στην Αγγλία και το 1907 υδρογονώθηκε το πρώτο φαλαινέλαιο. Το 1909 άρχισε η πρώτη χρησιμοποίηση των υδρογονωμένων ελαίων για εδώδιμες χρήσεις και παρασκευή μαργαρίνης.

Φάλ αινα

Το έτος 1911 άρχισε και στην Ολλανδία η χρησιμοποίηση υδρογονωμένου φαλαινέλαιου για την παρασκευή μαργαρίνης και άλλων κητελαίων. Μεγάλες ποσότητες υδρογονωμένου ζωικού και φυτικού λίπους άρχισαν να παρασκευάζονται το 1917 - 1918 λόγω της έλλειψης τροφίμων. Τα λιπαρά των ιχθύων κατατάσσονται σε δυο κυρίως είδη: τα αποκαλούμενα κητέλαια και τα ηπατέλαια.

Η φάλαινα προσφέρει μεγάλες ποσότητες λίπους.

295

κ ήτε Λ αια ι χθυων

Τα κητέλαια λαμβάνονται από τα μεγάλα θαλάσσια θηλαστικά, όπως οι φάλαινες ,οι φώκιες, τα δελφίνια κ.α. Το κητέλαιο για να καταστεί δυνατή η χρησιμοποίησή του ως εδώδιμο, πρέπει προηγουμένως με κατάλληλη κατεργασία να απαλλαγεί από την πολύ δυσάρεστη οσμή και γεύση. Αυτό επιτυγχάνεται διά της υδρογόνωσης. Στο εμπόριο μπαίνει σε σκληρυσμένη μάζα και χρησιμοποιείται ως πρώτη ύλη μαργαρίνης και στα μαγειρικά λίπη, εφόσον έχει απομακρυνθεί πλήρως η δυσάρεστη οσμή και γεύση διά υδρογόνωσης. Στα κητέλαια δε γίνεται νοθεία γιατί είναι τα φθηνότερα όλων των λιπών και ελαίων. Επίσης χρησιμοποιούνται για βιομηχανικούς σκοπούς, π.χ για παρασκευή σαπουνιών, ως λιπαντικά έλαια, βερνίκια δερμάτων κ.α.

Φώκια.

Δελφίνι.

ή Πατε Λ αια ι χθυων Τα ηπατέλαια λαμβάνονται από ορισμένα είδη ιχθύων όπως, η μουρούνα ο μπακαλιάρος κ.α. που ανήκουν στην οικογένεια του γάδου. Τα ηπατέλαια λαμβάνονται από το ήπαρ (συκώτι) των ανωτέρω ψαριών, είναι πανάκριβα. Λόγω μεγάλης περιεκτικότητας σε βιταμίνες χρησιμοποιούνται για την παρασκευή φαρμάκων, καλλυντικών, κ.α.

Μπακαλιάρος.

μ ουρου νε Λ αιο Το μουρουνέλαιο προέρχεται από το συκώτι της μουρούνας. Κατά τη διάρκεια της Γερμανικής κατοχής και για αρκετά χρόνια μετά την κατοχή, στα δημοτικά σχολεία υποχρέωναν τους μαθητές κάθε πρωί να παίρνουν μια κουταλιά μουρουνέλαιο σα φάρμακο, επειδή είναι πλούσιο σε βιταμίνες οι οποίες συντελούν στην ανάπτυξη του οργανισμού, στα κόκαλα, στο ραχιτισμό κ.λπ. Λόγω της δυσάρεστης γεύσης του το χρησιμοποιούσαν και σαν φοβέρα: «θα σε ποτίσω μουρουνόλαδο».

Μουρούνα.

296

Παρασκευή σαπουνιού σε μοναστήρι.

Πάγωμα σαπουνιού και τεμάχισμα σε πλάκες.

Σαπούνια, Κερήθρα, Κεριά

298

ςαΠουνοΦυτο - τςουενι Το σαπουνόφυτο ήταν πολύ αποδοτικό για πλύσιμο και καθάρισμα. Τα καταστήματα γενικού εμπορίου και τα παντοπωλεία πωλούσαν ρίζες από το σαπουνόφυτο. Η ονομασία της ρίζας ήταν τσουένι, το σαπουνόφυτο ήταν και φαρμακευτικό. Ήταν πολύ αποδοτικό και χρήσιμο για την καθαριότητα και ιδιαιτέρως για το καθάρισμα υφασμάτων. Επίσης ήταν αβλαβές και πολλές φορές το έριχναν σε αλατόνερο μαζί με σκληρά τυριά, κεφαλοτύρια, για να καθαρίσουν από τη μούχλα και το πετάκι. Οι προγονοί μας το χρησιμοποιούσαν για απολύμανση και έπλεναν τα τραυματισμένα ζώα. Σαπωνίτα ή σαπουνόχορτο. (Φαρμακευτικό).

ή καυςτική Ποταςα και το ςαΠουνι Μέχρι και τη δεκαετία του 1960 οι χοντρέμποροι τροφίμων έφερναν την καυστική ποτάσα σε στερεά μορφή, συσκευασμένη σε μεταλλικά βαρέλια των 200 κιλών. Χτυπούσαν με μεγάλες βαριές το βαρέλι όπως ήταν, η ποτάσα τριβόταν μέσα στο βαρέλι, το έσχιζαν με σκεπάρνι και στην συνέχεια έμπαινε σε μικρά σιδηροβάρελα των 30 οκάδων. Την πωλούσαν τα παντοπωλεία σε νοικοκυριά που έφτιαχναν σαπούνι. Το καυστικό διάλυμα όπου έπεφτε κατέστρεφε τα πάντα. Καυστική ποτάσα τριμμένη .

Παραςκευή ςαΠουνιου, το Λεγομενο ςΠιτιςιο ςαΠουνι Μέχρι και τη δεκαετία του 1960 στα χωριά και ιδιαίτερα στις ελαιοπαραγωγικές περιοχές χρησιμοποιούσαν τα κατακάθια του λαδιού, του λίπους και ότι άλλο λιπαρό ήταν για πέταμα και το έκαναν σπιτίσιο σαπούνι. Για την παρασκευή του σαπουνιού χρησιμοποιούσαν τα εξής συστατικά, 10 οκάδες λιπαρά, 10 οκάδες νερό, 3 οκάδες ποτάσα καυστική και μια οκά αλάτι χοντρό. Τα τρία βασικά συστατικά, λιπαρά, νερό και ποτάσα, τα έριχναν από την προηγούμενη ημέρα και αναμιγνυόντουσαν σε ένα μεγάλο καζάνι (χαρανί). Την επομένη άρχιζε το βράσιμο σε δυνατή φωτιά, ανακατεύοντας συνέχεια. Όταν το σαπούνι άρχιζε να πήζει ο ειδικός το δοκίμαζε με το χέρι. Εάν το σαπούνι κόλλαγε στο χέρι και έπεφτε σα λέπια ψαριού τότε ήταν έτοιμο, όταν κρύωνε λίγο, το έριχναν σε καλούπια και το έκοβαν σε πλάκες. Χαρακτηριστική ήταν η αγωνία του ειδικού να γίνει το σαπούνι μάρμαρο.

299 Ίδια περίπου διαδικασία ακολουθείτο στις βιοτεχνίες και βιομηχανίες σαπουνιών. Μόνο τα τεχνικά μέσα άλλαζαν, ήταν πιο συντονισμένα και πιο σύγχρονα. Όταν οι πλάκες σαπουνιού είχαν κρυώσει, ήταν η ώρα να ξεκαλουπωθούν. Πριν παγώσει το σαπούνι σφραγίζονταν και στις δυο όψεις, με στρογγυλή και τετράγωνη σφραγίδα που ανέφερε τα ονόματα των βιομηχάνων και την έδρα του εργοστασίου. Μάνα της οργανωμένης βιομηχανίας σαπουνιών ήταν η Κρήτη. Το πιο αναγνωρισμένο και πολυδιαφημισμένο ήταν το σαπούνι Αλεπουδέλη, ο οποίος προμήθευε τα περισσότερα καταστήματα στον Ελλαδικό χώρο.

Τριπολιτσιώτης έμπορος, αντιπροσωπεύει τη σαπωνοποιία ‘‘ΑΛΕΠΟΥΔΕΛΗ & ΣΙΑ΄΄ στην Αρκαδία. Φωτογραφία δεκαετίας 1940.

Σαπούνια και σφραγίδες διαφόρων βιομηχανιών της Κρήτης.

300

Σαπωνοποιείο στην Κρήτη. Εργάτες σφραγίζουν τις πλάκες το σαπούνι.

Οι εργάτες ξεκολλάνε τις πλάκες σαπούνι και είναι έτοιμο για συσκευασία και προώθηση στις αγορές.

301

μ ε Λιςςοκομος

Ο μελισσοκόμος και η κερήθρα.

Ο μελισσοκόμος παλιά, πρώτα έβγαζε το μέλι από την κερήθρα στύβοντας τη με τα χέρια ή μέσα σε τουλπάνι. Μετά έπαιρνε την κερήθρα και την έβραζε για να βγει το κερί. Το επαναλάμβανε ακόμη 2-3 φορές έως ότου να καθαρίσει καλά. Το κερί που έβγαζε από τα κεροστύματα το τοποθετούσε σε μεγάλα ταψιά για να παγώσει και το πωλούσε στους κηροποιούς - κηροπλάστες. Το τελευταίο που έμενε ήταν και το καλύτερο. Το έκανε στρογγυλά μπαλάκια και το πουλούσε στους τσαγκάρηδες για το κέρωμα της κλωστής, κάνοντάς την αδιάβροχη και με μεγαλύτερη αντοχή.

302

α γνο κ ερι

Ο κηροποιός κατά την ώρα της επεξεργασίας του κεριού.

Μέχρι και τη δεκαετία του 1940 το κερί ήταν αγνό και καθαρό από κερήθρα. Η εικόνα μας δείχνει τον τρόπο επεξεργασίας του κεριού. Ο κηροπλάστης βρίσκεται μπροστά στο καλούπι με το λειωμένο κερί, που είναι μέσα σε ειδικά φτιαγμένο δοχείο. Τα μικρά κεριά τα βάπτιζε, δηλαδή τα βούταγε μέσα στο δοχείο με το ζεστό κερί. Τα βάπτιζε τόσες φορές ώστε να τους δώσει το ανάλογο πάχος που ήθελε. Με τις ειδικές κλωστές που είναι κρεμασμένες γίνονταν τα μεγάλα κεριά, οι λαμπάδες, τα οποία έλουζε με ζεστό κερί χρησιμοποιώντας το κατσαρόλι που βλέπουμε μέσα στο καζάνι. Έφτιαχνε το πάχος και το μέγεθος του κεριού που χρειαζόταν, από 50 πόντους μέχρι δυο μέτρα. Τα δίμετρα κεριά - λαμπάδες όπως τα λέμε, οι χριστιανοί τα έκαναν τάμα, δηλαδή τα αφιέρωναν ως υπόσχεση πίστης στις μεγάλες γιορτές και στα μοναστήρια. Το καθαρό κερί όταν το ανάβαμε, μοσχοβόλαγε ο τόπος και δεν κάπνιζε σχεδόν καθόλου. Σήμερα τα κεριά γίνονται από διάφορα κατάλοιπα λιπαρών ουσιών, αφού πρώτα υδρογόνοποιηθούν και ραφιναριστούν. Η επεξεργασία των εδώδιμων λιπών και ελαίων γίνεται σε δυο και τρία στάδια. Αυτή που γίνεται στο πρώτο στάδιο χρησιμοποιείται για την τροφή του ανθρώπου. Το δεύτερο και τρίτο στάδιο επεξεργασίας, χρησιμοποιείται στην βιομηχανία για λιπαντικά, σαπωνοποιεία, κηροποιεία, ελαιοχρώματα, βερνίκια, και άλλα πολλά.

303

Από πλανόδιο κηροπώλη οι πιστοί παίρνουν το πάνσεπτο κερί.

304

Ψάρι ρέγκα, κρεμασμένο προς ξήρανση.

Αλίπαστα

306 Οι άνθρωποι πριν από χιλιάδες χρόνια, είχαν ανακαλύψει τον τρόπο να διατηρούν σε καλή κατάσταση και για μεγάλο χρονικό διάστημα διάφορα προϊόντα, αναγκαία για τη διατροφή τους (κρέας, ψάρια κ.α.), παστώνοντάς τα με αλάτι. Αρκετά προϊόντα ευαλλοίωτα, με το πάστωμα προφυλασσόντουσαν από τη σήψη. Τα τελευταία χρόνια η αλιπάστωση άρχισε να εγκαταλείπεται γιατί βρέθηκαν νεότερες μορφές διατήρησης των τροφίμων, όπως η ειδική κονσερβοποιεία σε διάφορες συσκευασίες, η ψύξη, η κατάψυξη κλπ. Αναφέρομαι στα αλίπαστα στα οποία γινόταν και γίνεται το πάστωμα με απευθείας αλάτι, ή με υδατικό διάλυμα αλατιού (αλμόνερο), και πωλούσαν αποκλειστικά τα παντοπωλεία (μπακάλικα): π.χ. Βακαλάος, ρέγκα, σαρδέλα, γαύρος, αντσούγια, λακέρδα, σκουμπρί, και άλλα. Γενικά τα αλίπαστα ήταν επί το πλείστον τροφή για τους εργάτες, αγρότες και ξωμάχους, διότι η αντικειμενική τους αξία ήταν φτηνή. Επίσης από διάφορα ψάρια παράγεται το αβγοτάραχο, το χαβιάρι, το μπρικ, ο ταραμάς, κ.α. Ανέκαθεν οι θάλασσες που εκτρέφαν και εκτρέφουν τα καλύτερα σε ποιότητα και γεύση ψάρια, είναι ο Αρκτικός και Ατλαντικός ωκεανός, καθώς και η Μεσόγειος θάλασσα.

Παντοπωλείο (μπακάλικο) μιας άλλης εποχής, και ο μπακαλιάρος κρεμασμένος.

307

β ακ α Λ αος Ο καλύτερος βακαλάος που εισαγόταν για την εποχή που αναφέρομαι ήταν: 1ος ο Ρωσικός, από τον Αρκτικό ωκεανό, 2ος ο Γροιλανδίας, από το μεγαλύτερο νησί της Γης που βρέχεται από το βόρειο Ατλαντικό και τον Αρκτικό ωκεανό, 3ος ο Ιρλανδίας, νησί του Ατλαντικού ωκεανού, 4ος ο Ισλανδίας, μεταξύ Ατλαντικού και Αρκτικού ωκεανού. Ο Αρκτικός και ο Ατλαντικός ωκεανός έχουν την καλύτερη και τη μεγαλύτερη αλιεία στον Κόσμο. Ο αείμνηστος Σπύρος Γαλανός, καθηγητής τροφίμων, στο βιβλίο του χημεία τροφίμων για το βακαλάο αναφέρει τα εξής: « Ο αλίπαστος βακαλάος δέον να πληρεί συμφώνως προς την υπ’ αριθμό 419/ 1939 απόφαση του παρ’ ανωτάτου χημικού συμβουλίου, τους κάτωθι όρους: 1ον. Ο εις την κατανάλωση προσφερόμενος παντός τύπου αλίπαστος βακαλάος να μην περιέχει υγρασία ανωτέρα των 49%, και άλας άνω των 18%. 2ον. Απαγορεύεται η προσθήκη εις τοιούτον αλίπαστος βακαλάο πάσης αντισηπτικής ύλης και γενικώς άλλων προς επιβάρυνση αυτού πάσης φύσεως υλών». Δυστυχώς τον 21ο αιώνα που διανύουμε, σχεδόν όλα τα τρόφιμα ενισχύονται με αντισηπτικά, αλλά και με πολλών ειδών βελτιωτικά και πάσης φύσεως ξένων υλών.

Ψάρι βακαλάος.

Μέχρι αρχές του 20ου αιώνα ο βακαλάος εισαγόταν μέσα σε ξύλινα βαρέλια με ξύλινα στεφάνια και στη συνέχεια σε ξύλινα κιβώτια. Λόγω απόβαρου του ξύλου και του μεγάλου κόστους της συσκευασίας, άρχισαν το βακαλάο να τον συσκευάζουν σε ειδικούς λινούς σάκους των 50 οκάδων. Η οκά μονάδα βάρους ίσον 400 δράμια και ισοδυναμεί με 1282 γραμμάρια. Σήμερα τον 21ο αιώνα λόγω του ότι ο βακαλάος συντηρείται σε ψυγεία, συσκευάζεται σε χαρτοκιβώτια.

Βακαλάος παστωμένος.

308

ς αρδε Λ α Οι σαρδέλες μέχρι και τη δεκαετία του 1950 παστώνονταν και συσκευάζονταν σε μεγάλα ξύλινα βαρέλια των 50 οκάδων, διότι η κατανάλωση ήταν πολύ μεγάλη και η αντικειμενική αξία της σαρδέλας πολύ φτηνή. Σε μικρή συσκευασία δε συνέφερε.

Βιοτεχνία σαρδελοποιίας στην Καλλονή Λέσβου. Φωτογραφία αρχές 20ου αιώνα.

Στην φωτογραφία βλέπουμε βιοτεχνία σαρδελοποιίας. Το αφεντικό, τη σύζυγο και την κόρη τους να είναι όρθιοι και τις εργάτριες σε ώρα εργασίας να ποζάρουν για την αναμνηστική φωτογραφεία. Τις ψαροκασέλες γεμάτες ψάρια σαρδέλα, τα ξυλοβάρελα με ξύλινα στεφάνια αριθμημένα, έτοιμα για την κατανάλωση και συγχρόνως ετοιμάζουν τα μεταλλικά δοχεία των 10 οκάδων.

309

Ψάρι σαρδέλα.

Σαρδέλα παστωμένη.

Αναφέρεται ότι η σαρδέλα πήρε την ονομασία από το Ιταλικό νησί Σαρδηνία της Μεσογείου, μεταξύ της Αδριατικής και του Τυρρηνικού πελάγους. Η σαρδέλα, ψάρι μικρό με εξαιρετική γεύση, παστωνόταν σε διάφορα μεγέθη δοχείων, από μεγάλα ξύλινα βαρέλια των 60 κιλών, μέχρι και των 500 γραμμαρίων σε μεταλλικά δοχεία. Το αλάτι που χρησιμοποιούσαν υπερέβαινε το βάρος της σαρδέλας. Αντσούγια - σαρδέλα, είδος μικρού ψαριού, παστώνεται ακριβώς όπως η σαρδέλα, αλλά λόγω του μικρού μεγέθους του είναι απαλλαγμένο από λέπια. Προκρίνεται για το άρωμά του, είναι πολύ νόστιμο, προσφέρεται για ορντέβρ, ως έδεσμα και ως ορεκτικό. Ο γαύρος ανήκει στην οικογένεια της σαρδέλας και της αντσούγιας, έχει πρασινογάλαζο χρώμα και ασημί στην κοιλιά, παστώνεται κατά τον ίδιο τρόπο με τη σαρδέλα και έχει πολύ καλή γεύση. Όπως η αντσούγια, λόγω του μικρού μεγέθους είναι απαλλαγμένος από λέπια και γίνεται μια χαψιά, γι’ αυτό λέγεται και χαψί. Η αντσούγια, ο γαύρος και η σαρδέλα μέχρι και τη δεκαετία του 1950 λόγω της μεγάλης κατανάλωσης, όπως προαναφέρω, συσκευάζονταν και σε ξύλινα βαρέλια των 50 οκάδων, καθώς και σε μεταλλικά δοχεία των 10 οκάδων.

Ψάρι αντσούγια.

Χαψί (χαψάκι) ή γαύρος.

Παστωμένη αντσούγια.

Γαύρος παστωμένος έτοιμος για τον καταναλωτή.

310 .

ρ εγκ α

Η ρέγκα είναι ψάρι του πελάγους με σώμα πεπλατυσμένο στα πλευρά, μικρό κεφάλι και ασημένιο χρώμα. Έχει διαφορετικό τρόπο επεξεργασίας. Παστώνεται σε πολύ ενισχυμένο αλατόνερο (άλμη), και μετά από καθορισμένο χρονικό διάστημα, αφού πάρει το ανάλογο αλάτι που χρειάζεται, μεταφέρεται σε ειδικό θάλαμο για κάπνισμα. Καπνίζεται με ειδικά καυσόξυλα, κατά προτίμηση οξιά, και χωρίς να εισέρχεται αέρας στον θάλαμο. Σχηματίζεται πυκνός καπνός σε θερμοκρασία περίπου 100 ο Κελσίου, όπου παραμένει μέχρι να καταστραφούν τα βακτηρίδια και να απορροφηθούν τα υγρά. Η μέθοδος αυτή είναι πολύ παλιά αλλά πολύ αποτελεσματική και μας δίνει την ανάλογη γεύση. Η ρέγκα μέχρι προ ολίγων χρόνων ήταν η τροφή του εργάτη, του ξωμάχου, του φτωχού. Από τις αρχές της δεκαετίας του 1990 έγινε είδος πολυτελείας λόγω της μεγάλης αύξησης σε δραχμική αξία που έχει. Η συσκευασία γινόταν και γίνεται πάντα σε ξύλινα κιβώτια μικτού βάρους περίπου 10 κιλών

Ψάρι ρέγκα.

Ρέγκα καπνιστή.

Ρέγκα φιλέτο.

311

Λ ακερδ α Ψαρι τονος Λακέρδα, ονομασία ξενικής προέλευσης. Κατά κανόνα η λακέρδα γίνεται από το ψάρι τόνος. Με σώμα μεγάλο και παχύ, χρώμα σκούρο με μπλε γραμμές στη ράχη και σταχτί στην κοιλιά, ζει κυρίως στη Μεσόγειο και στον Ατλαντικό ωκεανό, το κρέας του είναι πολύ νόστιμο.

Π α Λ αμιδ α Λακέρδα γίνεται και από το ψάρι παλαμίδα που ανήκει στην ίδια οικογένεια με το ψάρι τόνος. Ο τρόπος επεξεργασίας της λακέρδας γίνεται ως εξής: το ψάρι τεμαχίζεται σε φέτες και τοποθετείται σε πολύ ενισχυμένο αλατόνερο μέσα σε ειδικά ξύλινα βαρέλια έως ότου ψηθεί. Συσκευάζεται σε ανοξείδωτα μεταλλικά δοχεία όπου η λακέρδα είναι καλυμμένη με αλατόνερο, και διατηρείται μέχρι να καταναλωθεί. Τα τελευταία 50 χρόνια λόγω των νέων τεχνολογικών μέσων διατήρησης από τα ψάρια που παστώνονται κάνουν και φιλέτο (φιλέτο ρέγκας, φιλέτο βακαλάου, φιλέτο λακέρδας κ.α.). Να προτιμάτε το ψάρι που είναι αυτούσιο και έχει κόκαλο.

Λακέρδα. Φέτα κορμός από ψάρι τόνο. Διατηρείται σε αλατόνερο.

Ψάρι τόνος. Παράγει την καλύτερη λακέρδα.

Το ψάρι παλαμίδα γίνεται και λακέρδα.

Λακέρδα φιλέτο από ψάρι τόνο. Διατηρείται σε ειδικό λάδι.

312

ς κου μΠρι Το σκουμπρί είναι ψάρι με στενόμακρο σώμα που καταλήγει σε διχαλωτή ουρά, και πρασινωπό χρωματισμό στην ράχη, έχει κάθετες σκουρόχρωμες ταινίες μέχρι τα πλευρά και ασημόλευκο χρώμα στην κοιλιά. Αλιεύεται για το νόστιμο κρέας του, κυρίως στον Ατλαντικό ωκεανό. Ο τρόπος επεξεργασίας είναι ίδιος με αυτόν της λακέρδας, ψήνεται σε πολύ ενισχυμένο αλατόνερο, με τη διαφορά ότι το ψάρι είναι ολόκληρο και μόνο ξεκοιλιάζεται για να καθαριστούν τα σωθικά, (έντερα) τα οποία πετάγονται.

Ψάρι σκουμπρί.

Σκουμπριά παστά προς κατανάλωση.

Σκουμπρί καπνιστό.

Σκουμπρί φιλέτο.

313

τςιρος Ο τσίρος, είναι αποξηραμένο σκουμπρί. Ο τρόπος αποξήρανσης είναι εύκολος. Παίρνεται από το αλατόνερο και κρεμιέται στον αέρα έως ότου να στεγνώσει και να ξεράσει το αλάτι του. Χρησιμοποιείται για ορντέβρ, σε πικάντικες σαλάτες και ιδίως για μπεκρή μεζέ. Αναφέρεται ότι, προ αρκετών δεκαετιών, έξι πότες Τριπολιτσιώτες μέθυσαν με έναν τσίρο. Τον έβρεχαν στην κούπα με το κρασί, το βύζαιναν, και οι κούπες άδειαζαν η μια μετά την άλλη.

Οι δύο τσίροι έχουν κρεμαστεί για να ξεραθούν.

Τσίροι έτοιμοι για μεζέ και ορεκτικό ορντέβρ.

314

α βγοταρα χο Το αβγοτάραχο βγαίνει από τις δίδυμες, γεμάτες αυγά, ωοθήκες διαφόρων ψαριών. Επεξεργάζεται και μας δίνει χαβιάρι, μπρικ, ταραμά και άλλα εδέσματα.

χ αβιαρι Το χαβιάρι είναι εκλεκτό έδεσμα που παρασκευάζεται από αλατισμένα αυγά ψαριών, αφού πρώτα τους αφαιρεθούν οι ιστοί και το λίπος. Το καλύτερο χαβιάρι είναι το Ρωσικό και προέρχεται από το εδώδιμο ψάρι οξύρρυγχος. Έχει μυτερό και μακρύ ρύγχος, μεγάλο μήκος, και ζει σε ποταμούς της Ρωσίας, στον Εύξεινο Πόντο και στην Αζοφική θάλασσα.

Οξύρρυγχος από τον οποίο εξάγεται το μαύρο χαβιάρι.

Ψ αρεμα Ξ ανθων ο Ξυρρυγχων ςτήν κ αςΠια Η γενετική ανάπτυξη τους χρειάζεται 8 με 12 χρόνια και τότε δίνουν ο καθένας 800.000 με 2 εκατ. αυγά. Σήμερα, είναι είδος υπό εξαφάνιση και (υποτίθεται) προστατευόμενο.

315

ε να ς ε Λ Λήνα ς α νακ α Λυ Ψε το μ αυρο χ αβιαρι Στο περιοδικό «Ελλάδα των ευεργετών» αναφέρεται ότι ο μεγάλος Έλληνας ευεργέτης Ιωάννης Βαρβάκης, είναι ο άνθρωπος που ανακάλυψε και δημιούργησε τη μεγαλύτερη βιομηχανία επεξεργασίας και παρασκευής για το μαύρο χαβιάρι. Όταν κατάφερε να ολοκληρώσει την έρευνά του άρχισε η μεγάλη παραγωγή και διακίνησή του σε όλη τη Ρωσία, καθώς και εκτός από αυτήν. Μέσα από δοκιμές και έρευνες που έκανε διαπιστώθηκε ότι η καλύτερη ποικιλία χαβιαριού προέρχεται από τα χρυσόχρωμα αυγά του ξανθού οξύρρυγχου. Αυτήν την ποικιλία την προόριζε για το τραπέζι των τσάρων και των σάχηδων. Το 1785 ο Ιωάννης Βαρβάκης πήρε άδεια αποκλειστικής εκμετάλλευσης του χαβιαριού της Κασπίας θάλασσας. Έτσι ο εφευρετικός Έλληνας δημιούργησε μια ολόκληρη αυτοκρατορία παραγωγής, συντήρησης και διακίνησης χαβιαριού σε ολόκληρο τον κόσμο. Αναφέρεται ότι την πρώτη του βιομηχανία παρασκευής χαβιαριού τη έστησε στις όχθες του Βόλγα ποταμού. Οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι το μαύρο χαβιάρι ήταν ήδη γνωστό έως τότε και ότι ο Ι, Βαρβάκης ήταν ο πρώτος που συνέλαβε την ιδέα της αξιοποίησης του.

α ναΦερε ται ς το β ιβΛιο ‘‘ρ εκορ γκινες ’’ Το πιο πολύτιμο ψάρι του κόσμου είναι ο Ρωσικός οξύρρυγχος. Το έτος 1924 πιάστηκε στον ποταμό Τικχάγια Σόσνα ένα θηλυκό βάρους 1225 κιλών και έδωσε 245 κιλά χαβιάρι της καλύτερης ποιότητας, που σε σημερινές τιμές αντιστοιχεί περίπου σε 190.000 λίρες. Το μαύρο χαβιάρι, έχει απαγορευτικά υψηλή τιμή για τον πολύ κόσμο. Γι’ αυτό και λέμε όταν πληρώνουμε κάτι πολύ ακριβά: το πλήρωσα για μαύρο χαβιάρι.

Ξανθός οξύρρυγχος που παράγει το μαύρο χαβιάρι πρώτης ποιότητας.

316 Χαβιάρι παράγεται από διαφόρων ειδών ψαριά, π.χ. μουρούνα, λούτσο, μυρσίνη, στουργιόνι, κυπρίνο κ.α. το χαβιάρι των ανωτέρω ψαριών είναι δευτέρας και τρίτης ποιότητας, επί το πλείστον χρησιμοποιείται στον ταραμά και σε άλλα εδέσματα.

Κυπρίνος γλυκού νερού. Ψαρεύεται για το κρέας και το χαβιάρι του.

ταραμα ς Ο ταραμάς είναι εύγευστος, είναι ορεκτικός, αφού είναι καλά αλατισμένη και καλοδιατηρημένη η μάζα των αυγών. Η μεγαλύτερη κατανάλωση του ταραμά γινόταν και γίνεται τη σαρακοστή.

Λούτσος. Καλό κρέας και χαβιάρι.

Ταραμάς στην κατανάλωση.

Όπως προαναφέρω για τον ταραμά χρησιμοποιείται χαβιάρι που παράγεται από διαφόρων ειδών ψάρια, περισσότερο χρησιμοποιείται το αυγοτάραχο του κυπρίνου που αναπτύσσεται σε γλυκά νερά. Αυγοτάραχο παίρνουμε και από ψάρια που υπάρχουν και αναπτύσσονται σε Ελληνικά ποτάμια και θάλασσες. Αναφέρεται η περιοχή Μεσολογγίου, οι εκβολές του Πηνειού ποταμού, η λίμνη της Βιστωνίδας κ.α. Η συσκευασία του ταραμά γινόταν ως εξής: αφού το αυγοτάραχο είχε επεξεργαστεί, έμπαινε σε λινό ύφασμα, πιεζόταν για να αποβάλλει τα περιττά υγρά. Κατόπιν τοποθετείτο μαζί με το λινό ύφασμα μέσα σε μικρά ξύλινα βαρέλια των 10 περίπου οκάδων. Το βαρέλι φτιαχνόταν κατά προτίμηση από ειδικό ξύλο, φιλύρας, ή φλαμουριάς και ο ταραμάς έμπαινε στο εμπόριο ως νωπό κοκκώδες προϊόν.

μ Πρικ Το μπρικ, είναι από τα καλύτερα εδέσματα, εφόσον χρησιμοποιηθεί το κατάλληλο αβγοτάραχο. Και το καταλληλότερο είναι το κόκκινο χαβιάρι που παράγεται από τα αυγά του σολομού, που έχει κεραμιδί χρώμα.

Σολομός καπνιστός ετοιμάζεται για σερβίρισμα.

Ο σολομός μεγαλώνει και ζει στη θάλασσα, ωστόσο γεννιέται και αναπαράγεται στους ποταμούς, κολυμπώντας ανάποδα στο ρεύμα του. Αλιεύεται για το νόστιμο κρέας του και το αβγοτάραχό του. Ο σολομός και κονσερβοποιείται, και ψήνεται φρέσκος αλλά γίνεται και καπνιστός. Χαβιάρι και μπρικ για το λαϊκό τραπέζι ήταν απαγορευτικά λόγω της υπερβολικής δραχμικής αξίας που είχαν.

Ο κεραμιδής σολομός. Έχει άριστο κρέας και αβγοτάραχο.

317

χ ταΠοδι Το χταπόδι ανήκει στην τάξη μαλάκιο, ασπόνδυλο υδρόβιο ζώο, είναι μαλακό, γλοιώδες, το δε σώμα του καλύπτεται από επιδερμικό σχηματισμό με πολλούς αδένες. Έχει μικρό κεφάλι στο οποίο υπάρχουν οκτώ ισχυρά πλοκάμια εφοδιασμένα με μια ή δυο σειρές βεντούζες. Στην κατηγορία αυτήν ανήκουν, το χταπόδι, το καλαμάρι, η σουπιά, κ.α. Το φρέσκο χταπόδι αφού έχει χτυπηθεί πολλές φορές επάνω σε πέτρα για να μαλακώσει και να σπάσει το επιδερμικό του, κρεμιέται και μένει στον ήλιο κρεμασμένο για πολλές ημέρες έως ότου ξεράσει το θαλασσινό αλάτι για να διατηρηθεί.

Το χταπόδι πρώτης ποιότητας έχει διπλές βεντούζες.

χ ταΠοδι Ξ ερο Το καλύτερο σε ποιότητα ξερό χταπόδι την παλιά εποχή ήταν το Κρανιδιώτικο και της Τύνιδας. Η Τύνιδα είναι πρωτεύουσα της Τυνησίας, από όπου γινόταν και η μεγαλύτερη εισαγωγή σε χταπόδια. Το χταπόδι αμέσως μετά το ψάρεμα ακόμα και ζωντανό αν είναι εύκολο, το Χταπόδι πριν ξεραθεί. Χταπόδι ξερό, μπάλα. χτυπάνε πολλές φορές στο δάπεδο και ή δυνατόν επάνω σε πέτρα ώστε να σπάσει το επιδερμικό και οι αδένες, προκειμένου να μαλακώσει και να γίνει πιο εύκολη η πέψη στο στομάχι. Στη συνέχεια κρεμιέται σε ειδικά μέρη προκειμένου να ξεραθεί και να ξεράσει την αλμύρα της θάλασσας για να διατηρηθεί ξερό χωρίς καμία αλλοίωση έως ότου μπει στην κατσαρόλα για μαγείρεμα. Η σκευασία του ξερού χταποδιού γινόταν πάντα σε λινούς χοντρούς σάκους για να αερίζεται. Το χταπόδι πήρε την ονομασία του από τα οχτώ πλοκάμια (πόδια) που φέρει στο σώμα του. Όσο για τους τρόπους μαγειρέματος είναι τόσοι πολλοί που είναι δύσκολο να τους αναφέρω όλους, όπως: χταπόδι με μακαρόνια στο φούρνο, κρασάτο, στιφάδο, ψητό στα κάρβουνα κ.α. Όπως και να μαγειρευτεί το φαγητό είναι πολύ νόστιμο, αλλά και πολύ βαρύ για το στομάχι.

318

χ ταΠοδι τυΠου μ ε Λήδονα

Ποιοτικά ανήκει στη δεύτερη κατηγορία καθότι το κρέας του είναι σκληρό.

ς ουΠια

Η σουπιά δεν αναφέρεται στα αλίπαστα, αλλά υπάγεται στα εδώδιμα. Είναι θαλασσινό μαλάκιο, πεπλατυσμένου σχήματος που μοιάζει με καλαμάρι, και υπάρχει σχεδόν σε όλες τις θάλασσες. Όταν αισθάνεται κίνδυνο αμολάει μελάνι και θολώνει τα νερά προκειμένου να κρυφτεί, γι’ αυτό πολλές φορές τον πονηρό άνθρωπο τον αποκαλούμε σουπιά, με την έκφραση «είσαι μεγάλη σουπιά». Στα παντοπωλεία έμπαινε μόνο σε κονσέρβα.

κ α Λ αμαρι

Το καλαμάρι είναι πλατύ κεφαλόποδο μαλάκιο, ασπόνδυλο με πτερύγια. Στο κάτω μέρος φέρει δυο πλοκάμια με τα οποία συλλαμβάνει την τροφή του, συνήθως μικρά ψάρια. Ψαρεύεται σε όλες τις θάλασσες, έχει και αυτό μελάνι όπως η σουπιά και το χταπόδι. Το κρέας του διακρίνεται για την ποιότητα και τη γεύση του. Πριν δημιουργηθούν οι φούρνοι καταψύξεως, τα καλαμάρια και τις σουπιές τα εύρισκε ο ενδιαφερόμενος μόνο φρέσκα στα ψαράδικα ή σε κονσέρβα στα ράφια των παντοπωλών.

319

Χταπόδι κρεμασμένο προς ξήρανση.

320

Γινήκαν τα γεννήματα κιν’ έτοιμα για θέρο.

Δημητριακά Προϊόντα

322

ο ι ς τοριογραΦος α ναΦερει :

Τι θα μπορούσε να σήμαινε μια μέρα στη ζωή του ανθρώπου πριν 35 χιλιάδες χρόνια; Είναι χαράματα. Μόλις έχει ξυπνήσει. Στριφογυρίζει στο άβολο κρεβάτι του από φύκια και φύλλα δέντρων, κουλουριάζεται κάτω από τη θαλπωρή του δέρματος ζώου, που αποτελεί την κουβέρτα του. Προσπαθεί να ξανακοιμηθεί. Μάταια όμως, το στομάχι του γουργουρίζει οδυνηρά από την πείνα. Πετάγεται έξω από τη σπηλιά. Είναι και άλλοι εκεί, είναι όλοι πεινασμένοι. Οι άντρες παίρνουν τα ξύλα και τις πέτρες τους και φεύγουν για κυνήγι. Αρκετές φορές θα γυρίσουν με άδεια χέρια και περισσότερο πεινασμένοι. Έτσι την έβγαζαν οι πρωτόγονοι άνθρωποι. Οι πιο πολλοί πέθαιναν σε πολύ μικρή ηλικία εξαιτίας της πείνας. Ελάχιστοι κατάφερναν να φτάσουν την ηλικία των 45 χρόνων.

Ο Προϊστορικός άνθρωπος και η εξέλιξή του.

Και αναφέρει ο ιστοριογράφος. Για εκατοντάδες χιλιάδες χρόνια ο τρόπος ζωής του προϊστορικού ανθρώπου ελάχιστα άλλαξε. Ακόμη και οι άνθρωποι που αναπτύχθηκαν γύρω στο 35.000 Π.Χ. ήταν αναγκασμένοι να διαθέτουν όλο σχεδόν το χρόνο τους ψάχνοντας για φαγητό. Θα χρειαζόταν να περάσουν άλλες 25.000 χρόνια ώσπου να αρχίσει να αναπτύσσεται η ιδέα της καλλιέργειας και της κτηνοτροφίας. Μια ιδέα που άλλαξε τον κόσμο δραματικά. Σήμερα η ιδέα της γεωργίας θεωρείται αυτονόητη, όπως και η εκτροφή των ζώων. Αλλά για τον προϊστορικό άνθρωπο, η γεωργία και η κτηνοτροφία αποτελούσε μυστήριο για χιλιάδες χρόνια. Όπως αναφέρεται δεν υπάρχει με σιγουριά καθορισμένος χρόνος για το πώς πρωτοξεκίνησε η γεωργία. Τοποθετείται μεταξύ 10.000 Π.Χ. και 8.000 Π.Χ. Επίσης κανένας δεν ξέρει με σιγουριά πότε ο άνθρωπος ανακάλυψε ότι υπήρχαν τρόποι για να διατηρεί και ν’ αποθηκεύει τροφές που ήτανε από τη φύση τους αναλλοίωτες. Όλοι όμως ξέρουμε τους τρόπους που χρησιμοποιούσε. Το παστό κρέας και τα αλίπαστα ήταν από τις πρώτες τροφές που διατηρήθηκαν και διατηρούνται για μεγάλο χρονικό διάστημα στην αποθήκη του καταναλωτή. Αυτό γινόταν έπειτα από το ψήσιμο στη φωτιά, το ξέραμα και το κάπνισμα ή στο αλάτι, που είναι και ο αρχαιότερος τρόπος συντήρησης. Το αλάτι είναι το αρχαιότερο και μακροβιότερο πρόσθετο συντηρητικό που χρησιμοποίησε ο άνθρωπος λύνοντας το σημαντικότερο πρόβλημα της διατροφής του.

323

Πριν από χιλιάδες χρόνια οι άνθρωποι άρχισαν να καλλιεργούν το έδαφος για να παράγουν δημητριακά. Σήμερα παράγονται από την ετήσια συστηματική καλλιέργεια, ολόκληρου σχεδόν του πλανήτη, γεννήματα (σιτάρι, κριθάρι, βρώμη, σίκαλη, αραποσίτι κ.α.) που αποτελούν βασική τροφή των ανθρώπων και σχεδόν όλων των ζώων.

Οκτώβρης, μήνας για σπορά.

Το σιτάρι, Απρίλη μήνα ξεσταχυάζει και γαλακτώνει.

324

Ιούνιο μήνα, ο θέρος.

Πατέρα, σπείρε, θέριζε, αλώνιζε να αλέσεις, πριν πεινάσουμε

Ιούλιο μήνα, αλώνισμα. Ο βαλμάς έπρεπε να ψηθεί στον λίβα και στο λιοπύρι τ’ αλωνιού, που το στάχυ ξεκαρπίζεται, αλέθεται, φουρνίζεται και γίνεται το ευλογημένο ψωμί.

325

Νερόμυλος που άλεθε δημητριακά, όσπρια κ.α.

ν ερομυΛος Το σιτάρι υπάγεται σε ποικιλίες: σκληρό, ημίσκληρο και μαλακό. Σπέρνεται, θερίζεται, αλωνίζεται, αποθηκεύεται για όλο το χρόνο, αλέθεται και αφού αφαιρεθεί το πίτουρο, το αλεύρι ζυμώνεται και φουρνίζεται. Το ψωμί είναι η βασική τροφή των ανθρώπων. Το σιτάλευρο χρησιμοποιείται σε όλα τα αρτοπαρασκευάσματα και τη ζαχαροπλαστική, είναι γνωστό σε όλα τα νοικοκυριά για τις πολλαπλές του χρήσεις. Από το σκληρό, πρώτης ποιότητας σιτάρι γίνεται το σιμιγδάλι. Αφού πρώτα βραχεί, στεγνώσει και κοσκινιστεί, αλέθεται με ειδικό λιθάρι. Έλεγαν αυτό είναι σιμιγδαλένιο, δηλαδή πολυτελείας. Ότι γίνεται από το σιμιγδάλι είναι και το καλύτερο στο είδος του.

326

Φ ουρνος , Ψ ωμι

Δύο φορές τη βδομάδα ζύμωμα - φούρνισμα και το ψωμί δεν έφτανε…

Καρβέλια Ψωμί. Και ποιός δε θάθελε να τρώει ζεστό χωριάτικο ψωμί με αλμοτύρι!

327

κ ριθαρι Το κριθάρι μοιάζει με το σιτάρι. Χρησιμοποιείται στη διατροφή των ζώων, στη ζυθοποιία, για παρασκευή ψωμιού (κριθαρένιο), για αρτοπαρασκευάσματα ολικής αλέσεως κ.α. Στην κατοχή το κριθαρένιο ψωμί, όπως και όλα τα τρόφιμα, ήταν δυσεύρετο.

Στάχυ κριθαριού.

Βρόμη, αποκλειστική τροφή ζώων και πουλερικών.

κ α Λ αμΠοκι Το αραποσίτι ή καλαμπόκι είναι μονοετές δημητριακό φυτό και επί το πλείστον χρησιμοποιείται για κτηνοτροφές και ζωοτροφές. Από τους καρπούς του βγαίνει το καλαμποκέλαιο ή αραβοσιτέλαιο. Όταν αλεσθεί βγαίνει το αραβοσιτάλευρο ή μπομποτάλευρο. Το μπομποτένιο ψωμί ή μπομπότα, στην κατοχή έζησε πολύ κόσμο. Από το βλαστό του, που φτάνει τα δυο με τρία μέτρα ύψος, με επεξεργασία μπορεί να βγει χαρτί και νήμα. Είναι τόσο μεγάλη η ζήτηση του καλαμποκιού, που σε πολλά μέρη γίνεται συστηματική καλλιέργεια σε μεγάλες εκτάσεις.

ς ικ α Λή Η σίκαλη είναι τροφή για ζώα και πουλερικά. Παρασκευάζονται επίσης αρτοσκευάσματα σικάλεως ολικής αλέσεως, όπως: ψωμί, παξιμάδια, φρυγανιές και άλλα.

Φύτρο αραποσίτι ή καλαμπόκι, τροφή ζώων.

Από το αραποσίτι ή καλαμπόκι, βγαίνει το καλαμποκέλαιο.

Καλαμπόκι και κολοκύθες.

Κολοκυθόσπορος ή πασατέμπος, για τους αργόσχολους.

328

Όσ πρι α

Φασόλια κόκκινα, φασόλια χωρόζια, φακές & όλα τα καρυκεύματα.

329

Γενικά τα όσπρια, φασόλια, φακές, ρεβίθια, αρακάς, κουκιά, κ.α., είναι μονοκαλλιέργειες. Ο ξηρός εδώδιμος καρπός τους, πλούσιος σε άμυλο, έχει σημαντική θρεπτική αξία για τον οργανισμό του ανθρώπου.

Φα ςοΛια Τα φασόλια παράγονται σε πολλές ποικιλίες, όπως, τσαουλιά, χωρόζια, γίγαντες, έγχρωμα, μπιρμπιλωτά, χαρόνια ή μαυρομάτικα κ.α .θεωρούνται απαραίτητα για τον οργανισμό του ανθρώπου, λόγω των πολλών θρεπτικών ουσιών που περιέχουν.

Φασόλια μαυρομάτικα ή Χαρώνια.

Φασόλια γίγαντες.

Φακες Οι φακές ανήκουν στα όσπρια, καλλιεργούνται από τα πανάρχαια χρόνια για τα πλούσια σε πρωτεΐνες και σίδηρο σπέρματα τους. Είναι θρεπτικές και απαραίτητες για τον οργανισμό του ανθρώπου.

κ ουκια Φακές.

Μπιζέλια, ρεβίθια, φασόλια.

Τα κουκιά είναι εδώδιμος καρπός με μεγάλο πλατύ καφέ λοβό. Μαγειρεύονται όπως όλα τα όσπρια και έχουν εξίσου πολλές θρεπτικές ουσίες.

Κουκιά φρέσκα. Κουκιά ξερά, γίνονται και φάβα.

330

Λ αθουρι Λαϊκή σοφία: Η τέχνη θέλει μάστορα και η φάβα θέλει λάδι. Από αποφλοιωμένα ξερά κουκιά, αποφλοιωμένο λαθούρι και ρεβίθι αφού βράσουν και πολτοποιηθούν, παρασκευάζεται η φάβα. Χρησιμοποιώντας αρκετό λάδι και καρυκεύματα γίνεται εύγευστο έδεσμα. Η μεγαλύτερη κατανάλωση φάβας γινόταν τη σαρακοστή.

Λαθούρι φυτό, για την τροφή των ζώων.

Αποφλοιωμένος τριμμένος καρπός από λαθούρι για φάβα.

α ρακας - μ ΠιζεΛι Αρακάς - μπιζέλι, εδώδιμος καρπός. Οι πράσινοι σπόροι είναι πλούσιοι σε πρωτεΐνες. και πωλούνται από τα παντοπωλεία σαν όσπρια αλλά και σε κονσέρβα.

Φυτό μπιζέλι.

Φυτό αρακάς.

ρ εβιθια Τα ρεβίθια, μονοετές ποώδες φυτό, περιέχουν όλες τις ουσίες των ανωτέρω οσπρίων και μαγειρεύονται όπως και τα άλλα όσπρια. Τα ρεβίθια αφού αλατιστούν και καβουρντιστούν γίνονται στραγάλια αλμυρά, ή αφράτα ανάλατα. Επίσης αλέθονται και πολλές φορές αντικαθιστούν τον καφέ, για λόγους υγείας, ή για λογούς οικονομίας. Φυτό ρεβίθι.

Ρεβίθια αποφλοιωμένα.

331

Ρ ύ ζι Το ρύζι, ένα από τα πρώτα φυτά που καλλιεργήθηκαν στη γη, είναι πηγή πρωτεϊνών που έθρεψε και κράτησε στη ζωή περισσότερο από το 1/3 του πληθυσμού στον κόσμο.

Κ ε χρί Καλλιεργείται για τους μικρούς εδώδιμους σπόρους του. Ρύζι κίτρινο καρολίνα.

Ρύζι λευκό γλασέ.

Ρύζι, ετήσιο φυτό.

Σ όγια , Σ ογιάλε υρο Η σόγια καλλιεργείται ως όσπριο, αλλά και ως δημητριακό. Οι σπόροι της σόγιας αλέθονται και το σογιάλευρο είναι εξαιρετικά πλούσιο σε πρωτεΐνες. Ειδικά επεξεργασμένο χρησιμοποιείται για τροφή ανθρώπων και ζώων. Για την παρασκευή γάλακτος, τεχνητού κρέατος, (πανομοιότυπο του φυσικού), καθώς και για εμπλουτισμό αλλαντικών κ.α.

Σ ογιέλ αιο Το σογιέλαιο παράγεται από τους σπόρους της σόγιας, και αφού εξευγενιστεί (ραφιναριστεί), χρησιμοποιείται στη μαγειρική, στην αρτοποιεία κ.α. Το μη ραφιναρισμένο χρησιμοποιείται στη σαπωνοποιεία για βερνίκια και χρώματα.

Σόγια όσπριο

Σόγια δημητριακό.

332

Ξηροί Καρποί

333 Οι ξηροί καρποί οι οποίοι έχουν ξηραθεί με φυσικό ή τεχνητό τρόπο, διατηρούνται αναλλοίωτοι για μεγάλο χρονικό διάστημα, π.χ. καρύδια, αμύγδαλα, φυστίκια, σύκα, στραγάλια, κ.λ.π.

κ αρυδια Η καρυδιά είναι δέντρο εξημερωμένο, καλλιεργείται σε όλη την Ελλάδα και όχι μόνο. Τα καρύδια υπάγονται στους εδώδιμους καρπούς. Χρησιμοποιούνται για πολλές χρήσεις: σε βιομηχανίες, σε βιοτεχνίες, για οικιακές χρήσεις, επί το πλείστον χρησιμοποιούνται σε γλυκίσματα και σε ευγενείς τροφές. Από την καρυδόψιχα βγαίνει το καρυδέλαιο. Είναι πανάκριβο, έχει ευχάριστη οσμή και γεύση, χρησιμοποιείται σε πολλά ευγενή προϊόντα καθώς και για εμπλουτισμό άλλων ελαίων.

Δέντρο καρυδιά.

α μυγδ α Λια Το αμύγδαλο, είναι καρπός ο οποίος διακρίνεται σε γλυκό και πικρό. Το γλυκό αμύγδαλο χρησιμοποιείται ως ξηρός καρπός, αφού αλατιστεί και καβουρδιστεί και γενικά στη ζαχαροπλαστική, σε τρούφες, σε γλυκίσματα ως γαρνίρισμα, σε κρουασάν και στη σοκολατοποιία. Από τη ψίχα του αμυγδάλου, με επεξεργασία, εξάγεται το αμυγδαλέλαιο. Χρησιμοποιείται στην παρασκευή θεραπευτικών και κοσμητικών αλοιφών, για σαπούνια γλυκερίνης και αρωματικά πολυτελείας.

Ανθισμένη αμυγδαλιά.

Καρύδια, καρυδόψιχα. Είναι γνωστή η αξία τους και οι ποικίλες χρήσεις τους.

Π ικρο α μυγδ α Λο Αμυγδαλόψιχα.

Το πικρό αμύγδαλο χρησιμοποιείται στην ποτοποιεία και τη φαρμακευτική. Αφού επεξεργαστεί εξάγει το πικρό αμυγδαλέλαιο.

334

Φ υ ς τικια α ιγινής Ο καρπός του φιστικιού ανήκει στα εδώδιμα. Ψημένο με αλάτι καταναλώνεται ως ξηρός καρπός και θεωρείται μεγάλης θρεπτικής αξίας.

Αλατισμένα και ψημένα φυστίκια.

Δέντρο φιστικιά στην Αίγινα.

Φ υ το Φ ις τικι α ραΠικο Μια από τις πολλές ποικιλίες του φιστικιού. Το αράπικο φιστίκι έχει πολύ λεπτό και εύθραυστο περίβλημα ρόδινου χρώματος. Διατίθεται στην κατανάλωση αφού καβουρντιστεί και αλατιστεί ως ξηρός καρπός. Το φυτό από το οποίο προέρχεται το αράπικο φιστίκι είναι η αραχίδα, από όπου παράγεται το αραχιδέλαιο. Το αραχιδέλαιο είναι πλούσιο σε βιταμίνες, εύγευστο και χρησιμοποιείται σε γλυκίσματα, στη φαρμακευτική, για γαλάκτωμα προσώπων κ.α.

ςυκια , ςυκ α Εδώδιμος αχλαδόμορφος καρπός, καταναλώνεται νωπός ή ξηρός, έχει μεγάλη θρεπτική αξία και ευρεία χρήση στη ζαχαροπλαστική.

Φυτό συκιά με άγουρα σύκα.

Σύκα αποξηραμένα.

335

Φ ου ντουκια

Ο καρπός της φουντουκιάς είναι πλούσιος σε πρωτεΐνες, χρησιμοποιείται ως ξηρός καρπός και είναι πλούσιος σε έλαια. Το λεγόμενο καρυοέλαιο, έχει άριστη γεύση, χρησιμοποιείται για την παρασκευή γλυκισμάτων και αλλού.

Φουντούκια αποφλοιωμένα.

Φουντούκια.

κ α ς τανια

Φουντουκιά, δέντρο φυλλοβόλο.

Ο καρπός της καστανιάς και οι θρεπτικές ουσίες του είναι γνωστές από αρχαιοτάτων χρόνων. Κατά το φιλόσοφο και φυτο-

λόγο Θεόφραστο, καστανιές προϋπήρχαν σε Μαγνησία και Εύβοια το 300 π.χ. Το περίβλημα του κάστανου είναι αχινός, αγκαθώδης. Μέσα στο αγκαθωτό περίβλημα υπάρχει ο εδώδιμος καρπός. Έχει πολλές θρεπτικές ουσίες και ιδιαίτερα το χειμώνα αποτελεί δημοφιλή ξηρό καρπό σχεδόν σε όλες τις ελληνικές οικογένειες. Συχνά αναφέρονται λαϊκές θυμοσοφίες όπως: δε χαρίζω κάστανα, ποιος θα βγάλει τα κάστανα από τη φωτιά, κ.α. Η καστανιά καλλιεργείται και αναπτύσσεται επί το πλείστον σε ορεινές περιοχές. Δάσος με καστανιές.

336

Ο Καστανάς πάνω στη φουφού και τα κάστανα ψήνονται.

337

Ύπαιθρος και αγροτιά, ήταν συνδεδεμένα με τη ζωή, την παραγωγή και το εμπόριο.

338

Τριχιά, Σχοινί, Τσουβάλι ή Σακί, Βούρτσα κ.α.

Τσουβάλια, σχοινί.

339 Περιληπτικά αναφέρομαι στα ανωτέρω και εξηγώ. Η τριχιά, το σχοινί, η λινάτσα, το σακί ή τσουβάλι, η βούρτσα, και πολλά άλλα, ήταν και είναι εργαλεία απαραίτητα για τα νοικοκυριά της υπαίθρου, για τους αγρότες, για τους κτηνοτρόφους, και γενικά τους ξωμάχους, τα οποία πωλούντο στα παντοπωλεία. Η τριχιά, πριν κυκλοφορήσει το νάιλον και το πλαστικό, κατασκευαζόταν μόνο από την τρίχα, εξού και η ονομασία. Από την τρίχα διαφόρων ζώων και ιδιαιτέρως από το μαλλί των αιγοπροβάτων. Αφού γινόταν ειδική επεξεργασία στο μαλλί, το έκαναν κλωστή η οποία στριβόταν ή πλεκόταν και γινόταν τριχιά σε διάφορα νούμερα. Χοντρή, μεσαία, λεπτή. Την τριχιά τη χρησιμοποιούσαν και τη χρησιμοποιούν για το δέσιμο των φορτίων. Επί το πλείστον τη χρησιμοποιούσαν, όπως προαναφέρω, οι αγρότες για τη φόρτωση των σαμαρωμένων ζώων και για τη μεταφορά φορτίου που ήθελε δέσιμο. Το μήκος της τριχιάς για τη φόρτωση των σαμαρωμένων ζώων ήταν από 10 έως 14 οργιές. Ανάλογα με τη δύναμη του ζώου, ο αφέντης του έπαιρνε και το μήκος της τριχιάς. Η οργιά είναι μονάδα μήκους, ίση με την απόσταση των δυο χεριών τεντωμένα στα πλάγια, και ισούται με δυο γιάρδες, δηλαδή 1,83 εκατ. του μέτρου.

ς χοινι ή ς κοινι Η ονομασία σχοινί προέρχεται από το θαμνώδες φυτό σχοίνος ή σκοίνος. Σχοινί έφτιαχναν και από άλλα φυτά όπως τα βούρλα που φυτρώνουν και αναπτύσσονται στη χώρα μας παντού, ιδιαίτερα σε βάλτους, ποτάμια, και λίμνες. Επίσης γινόταν και από το σπάρτο, που αναπτύσσεται σε ασβεστώδη εδάφη. Η χώρα μας είναι γεμάτη από σχοίνα, βούρλα και σπάρτο. Οι αγρότισσες που ήταν αυτοδίδακτες, με ειδική επεξεργασία, έφτιαχναν σχοινιά και κατασκεύαζαν διάφορα ρούχα, πλεκτά και υφαντά στον αργαλειό. Το σχοινί ήταν το πρόχειρο, το ακαθόριστου μεγέθους και μήκους, ήταν αυτό που έλεγαν: βρες ένα σχοινί και πήγαινε να δέσεις τα ζώα στη βοσκή, ή να ζαλωθείς ξύλα από το βουνό. Όταν το σχοινί βρεχόταν γινόταν βαρύ και χοντρό σαν παλαμάρι. Αν είχε δεθεί κόμπος έπρεπε να τον λύσεις με τα δόντια.

Τριχιά.

340

Προγονές μας ζαλωμένες ξύλα από το λόγγο. Το σκοινί απαραίτητο.

341

Λ ιναρι , Λ ινο , Λ ινατ ς α , Λ ιναροςΠορος , Λ ινε Λ αιο

Το λινάρι είναι το αρχαιότερο από τα κλωστικά φυτά. Φυτό Ποώδες καλλιεργείται για τη χρησιμότητα του στην υφαντική, για την άριστη ποιότητα των λινών ρούχων, για την κατασκευή λινάτσας που είναι χρήσιμη σε πολλά είδη, το λιναρόσπορο με τις πολλές φαρμακευτικές ιδιότητες, το λινέλαιο που αναφέρεται στα έλαια, κ.α.

Λινάρι φυτό.

κ ανναβή

Το ύψος του φυτού κάνναβη μπορεί να φτάσει τα τέσσερα μέτρα. Από τις ίνες των βλαστών του κατασκευάζονται νήματα, κλωστές για ύφανση, καραβόπανα, σχοινιά, τα λεγόμενα κανναβόσχοινα. H κλωστική ύλη του φυτού χρησιμοποιείται στην υφαντουργία, για στεγανοποίηση σε υδραυλικές εγκαταστάσεις και για πολλά άλλα.

Φυτό κάνναβη.

Χειροκίνητο μηχάνημα επεξεργασίας βλαστών φυτού κάνναβης σε κλωστή.

342

Καράβι,(άνθρωποι) και ζώα. (Όλοι) και όλα θέλουν δέσιμο. Απαραίτητο είναι το σχοινί. Το 1947 με το δόγμα Τρούμαν η Αμερική για βοήθεια έστειλε και μουλάρια. Σφραγισμένα και με ταυτότητα. Στο λιμάνι του Πειραιά, περιμένουν τους κατόχους τους.

343

Αλώνισμα. Εικόνες μιας άλλης εποχής που μάλλον σπανίζουν.

344

Τα ποιο αρχαία μπαχαρικά, σε υπαίθρια αγορά.

Πρόσθετα στα Τρόφιμα

346

τα Π ροςθε τα ς τα τροΦιμα . ε χθροι ή Φ ιΛοι ς τον α νθρωΠο; Για τη διατροφή του ανθρώπου, από αρχαιοτάτων χρόνων έως και σήμερα, έχουν αναφερθεί ερευνητές, διατροφολόγοι και πολλοί άλλοι ειδικοί. Τον 21ο αιώνα που διανύουμε τα πάντα έχουν αλλάξει και κάθε μέρα αναρωτιόμαστε τι θα φάμε. Με μια κίνηση ανοίγουμε το ψυγείο ή το ντουλάπι και μπροστά μας υπάρχει μια τεράστια ποικιλία από τρόφιμα. Το πρόβλημά μας είναι τι θα επιλέξουμε για να βάλουμε στην κατσαρόλα ή στο τηγάνι, διότι όλα μυρίζουν χορτασίλα. Μας φαίνονται όλα άγευστα. Το χειρότερο είναι ότι αγνοούμε την ποιότητα αυτών που βρίσκονται στο στρωμένο τραπέζι μας. Και μιλάμε για την τροφή μας, που δεν ξέρουμε τη σύνθεσή της, τα συστατικά της και τον τρόπο που φτιάχτηκε. Ακούμε για πρόσθετα, ακούμε για συντηρητικά και χίλιες δυο άλλες χρωστικές ουσίες, που στ’ αυτιά μας ηχούν σαν αλλόκοτες περίεργες λέξεις. Και όμως είναι αλήθεια. Αν σκεφτεί ο καταναλωτής ότι πάνω από διακόσιες ουσίες προσθέτουν στα τρόφιμα για να τα συντηρήσουν, να τα αρωματίσουν, να τα χρωματίσουν, να αυξήσουν την ποσότητα και να βελτιώσουν τη γευστικότητά τους, ώστε να τα φέρουν σε σημείο που να μοιάζουν με φυσικά προϊόντα. Το μόνο σίγουρο είναι ότι, σε τακτικά χρονικά διαστήματα παίρνονται αποφάσεις από αρμοδίους και η μια ουσία από τα πρόσθετα αναιρεί τη άλλη, ενώ μέχρι χθες τα πρόσθετα που εμπλούτιζαν τα τρόφιμα θεωρούντο ασφαλή και αβλαβή, σε ανύποπτο χρόνο απορρίπτονται και αποκλείεται η εφεξής χρησιμοποίησή τους. Αντικαθίστανται με άλλα νεότερα, που στο μέλλον και αυτά θα απορριφθούν. Και όλα αυτά είναι ένα παιχνίδι στο όνομα του οικονομικού οφέλους και εις βάρος της υγείας του καταναλωτή. Εγώ περισσότερο δε θα προχωρήσω, τη συνέχεια θα την αφήσω για τους ειδικούς και ο Θεός βοηθός. Προαναφέρομαι στα ανωτέρω για να γυρίσουμε σε μιαν άλλη εποχή, που αρκετοί ερευνητές και ιστοριογράφοι αναφέρονται, στην εποχή του μύθου και της παράδοσης.

Χωμάτινη τσουκάλα επάνω στο κακκαβολίθι και το φαγητό γίνεται...

347

Π ροςθε τα Τα πρόσθετα υπήρχαν από αρχαιοτάτων χρόνων και υπήρχαν πριν η νοικοκυρά γνωρίσει τη σιδεροστιά, αλλά γνώριζε πολύ καλά το κακκαβολίθι, πριν η νοικοκυρά γνωρίσει την κατσαρόλα, αλλά γνώριζε τη χωμάτινη τσουκάλα και τον τέντζερη. Έμαθε να επιλέγει η ίδια τα δικά της πρόσθετα, όπως: αλάτι, πιπέρι, ρίγανη και άλλα, που η φύση πλουσιοπάροχα έδωσε στον άνθρωπο για να νοστιμίσει τη ζωή του και τη διατροφή του. Όλων των καλλιεργήσιμων φυτών, λαχανικών και δέντρων, υπήρξαν πρόγονοι αυτών τα άγρια αυτοφυή φυτά. Με αυτά τρεφόταν ο άνθρωπος και χρησιμοποιούσε αρκετά από αυτά ως γιατροσόφια. Τον καρπό τους έμαθε να τον συλλέγει, να τον ξηραίνει και να τον αλέθει. Έφτιαξε το δικό του μύλο με χειροποίητες μυλόπετρες και τον ονόμασε χειρόμυλο. Τον ονόμασε έτσι γιατί το γύριζε με το χέρι.

Χειρόμυλα. Τα δυο λιθάρια που άλεθαν τα λέγανε χειρόμυλα διότι τα γύριζαν με το χέρι.

Άλεσμα δημητριακών σε Χειρόμυλο. Το αλεύρι ήταν χοντροαλεσμένο, έβγαινε πλιγούρι (μπουλουγούρι),

348

αΛατι Το αλάτι είχε έχει και θα έχει σημαντική θέση μέσα στο σπίτι. Το αλάτι βγαίνει ορυκτό από αλατωρυχεία και από εξατμισμένο θαλασσινό νερό.

αΛυκες Αλυκή σημαίνει τόπος παραγωγής αλατιού. Οι θαλασσινές αλυκές δημιουργούνται σε επίπεδο μέρος παραλίας που είναι κατάλληλα διαμορφωμένο. Οι αλυκές αποτελούνται από ρηχές εργατικές δεξαμενές, που διαιρούνται σε διάφορα μέρη και μέσα σε αυτά κυκλοφορεί θαλασσινό νερό, που μετά την εξάτμισή του αφήνει το αλάτι που περιέχει. Όσο πιο ζεστή είναι η περιοχή και η θάλασσα, τόσο περισσότερο αλάτι σε αναλογία επί τις 0 /0 μας δίνει το εξατμιζόμενο νερό της θάλασσας.

Ρηχές τεχνητές λίμνες με θαλασσινό νερό που εξατμίζεται και εξάγεται το αλάτι.

Στην Ελλάδα σήμερα που αναφέρομαι υπάρχουν πάνω από 15 αλυκές. Οι κυριότερες είναι στο Μεσολόγγι, στην Ανάβυσσο Αττικής, στη Λευκάδα, στην Κατερίνη, στη Μύλο, στη Σάμο, στην Καλλονή Λέσβου, στην Κω, κ.α. Οι ανωτέρω αλυκές ανήκουν στο κράτος και τις νοικιάζει σε διάφορους μεγαλοεργολάβους. Το αλάτι που παράγεται διατίθεται στη χημική βιομηχανία σαν πρώτη ύλη, στις βιομηχανίες αλιπάστων και στο εμπόριο. Το αλάτι που προέρχεται από τη θάλασσα θεωρείται καλύτερο και ωφελιμότερο από το ορυκτό. Η Ελλάδα λόγω της φυσικής της θέσης πάντα είχε και έχει δική της παραγωγή και καλύπτει τις ανάγκες της με θαλασσινό αλάτι.

Θαλασσινό αλάτι από Ελληνικές αλυκές.

349

α Λ ατωρυ χειο Το ορυκτό αλάτι εξάγεται και παραλαμβάνεται με εξόρυξη ή με διάλυση. Προ αρχαιοτάτων χρόνων και πριν ανακαλύψουν τις αντλίες το αλάτι γινόταν απευθείας με εξόρυξη. Στο εικονιζόμενο αλατωρυχείο εφαρμόζεται η μέθοδος της διάλυσης. Δηλαδή τοποθετούνται δυο σωλήνες από την επιφάνεια της γης μέχρι το βάθος που βρίσκεται το κοίτασμα. Οι σωλήνες αυτοί επικοινωνούν μεταξύ τους. Από τον ένα σωλήνα εισάγεται καθαρό νερό, το νερό μαζί με το διαλυμένο αλάτι του ορυκτού ανέρχεται από το δεύτερο σωλήνα με τη βοήθεια αντλίας. Το διάλυμα εξατμίζεται, επεξεργάζεται και παραλαμβάνεται καθαρό το αλάτι. Το αλάτι πέρα από το γεγονός ότι συμπληρώνει τη διατροφή ανθρώπων και ζωών και δίνει γεύση στις τροφές, είναι απαραίτητο και έχει τη δυνατότητα να προστατεύει από την αλλοίωση όλα τα τρόφιμα. Χάρη σε αυτές τις ιδιότητες το αλάτι αποδείχτηκε πολύτιμο για τον άνθρωπο από την αρχαιότητα και χρησιμοποιήθηκε ως μέσο συναλλαγής μεταξύ διαφόρων λαών. Η παραγωγή και το εμπόριο του αλατιού σε πολλές χώρες ήταν μονοπώλιο του κράτους όπως και στην Ελλάδα που λειτουργούσε μέχρι και τη δεκαετία του 1970. Το αλάτι έχει σημαντική θέση μέσα στο σπίτι όσο και το ψωμί, έλεγαν ποτέ δεν πρέπει να λείψει το αλάτι από το σπίτι (για να μην κοπεί η ευλογία του σπιτιού). Με το αλάτι συνδέονται πολλές προλήψεις και δεισιδαιμονίες, π.χ. έλεγαν, όποιος δανείσει τη νύχτα αλάτι θα πάθει κακό. Πίσω από τον ανεπιθύμητο επισκέπτη ρίχνουν κρυφά λίγο αλάτι για να σηκωθεί να φύγει. Παλιά με αλάτι έκαναν το ξεβάσκαμα, δηλαδή ξεμάτιαζαν. Με αλατόνερο πρωτόλουζαν το νεογέννητο μωρό, για να μην ιδρώνει και να μη γίνει ανάλατο όταν μεγαλώσει, κ.α. Η αλιεία συνδέεται από αρχαιοτάτων χρόνων με το αλάτι, διότι η αλιεία στις αγορές ανά τον κόσμο δε θα μπορούσε να μπει χωρίς να παστωθεί και πολλά αλιεύματα να πωλούνται ως αλίπαστα, όπως ρέγκες, σαρδέλες, βακαλάος κ.α.

Αλατωρυχείο του Κάρς στον Πόντο. Η εικόνα μας δείχνει πως γίνεται εξόρυξη αλατιού με διάλυση.

350

Π ροςθε τα αΠο Φ υ τα , Που ε ιναι μ ονο Φ ιΛοι ς τον α νθρωΠο Θα αναφερθώ όσο γίνεται πιο αναλυτικά σε πρόσθετα που ο άνθρωπος μόνος του ανακάλυψε, ότι γένναγε και γεννάει η φύση και εννοώ τα φυτά, που μας νοστίμευαν τη γεύση, τα φαγητά και ποιά είναι τα οφέλη τους.

Π ροςθε τα ς τήν Π α Λια ε Λ Λήνική α γορα Υπήρχαν καταστήματα που πουλούσαν χύμα αποκλειστικά και μόνο μπαχαρικά και καρυκεύματα, όπως: πιπέρι, κανέλα, γαρίφαλο, μπαχάρι, σκόρδα, ρίγανη, πιπεριές, δεντρολίβανο, και πολλά άλλα. που ήταν το άρτυμα για την υγεία και για τη νοστιμιά του φαγητού. Η εικόνα μας δείχνει ένα από τα προπολεμικά καταστήματα μπαχαρικών που έχει εκθέσει τα εμπορεύματα του. Κατάστημα μπαχαρικών και αρωματικών αρτυμάτων. Αυτοφυή και καλλιεργήσιμα.

351

Π ροςθε τα αΠο Φ υ τα κ αι Π οια ή ταν τα ο Φε Λή Π ιΠερι Το μαύρο και το άσπρο πιπέρι χρησιμοποιείται σε πολλά είδη διατροφής ως καρύκευμα και όπου χρησιμοποιείται δίνει τη δική του καυστική γεύση. Ενδείκνυται εξαιρετικά για μαγειρευτά χωρίς αλάτι.

Φυτό πιπέρι.

Πιπέρι (μαύρο & άσπρο).

Π ιΠεριες Πιπεριές πράσινες αγουρωπές για πολλές και υγιεινές χρήσεις και κόκκινες καυτερές. Καλλιεργούνται ως κηπευτικά. Τις κόκκινες πιπεριές τις περνούσαν σε κλωστή, τις κρέμαγαν και τις άφηναν να ξεραθούν για να συντηρούνται όλο το χρόνο. Από τα σπόρια τους γίνεται το κόκκινο πιπέρι. Είναι πικάντικες, καυτερές και ενδείκνυνται για πολλά φαγητά.

Πιπεριές κόκκινες.

κ ανε Λ α

Όπως όλα τα καρυκεύματα που προέρχονται από διάφορα φυτά και το κάθε μέρος του εκάστου φυτού ρίζα, φλοιός, φύλλο, ή καρπός δίνει τη δική του χρήση. Από το φλοιό του κανελόδεντρου παράγεται το ξύλο κανέλα, καθώς και η τριμμένη κανέλα. Επί το πλείστον χρησιμοποιείται στη ζαχαροπλαστική και τη μαγειρική.

Κανελόδεντρο.

Ξύλο κανέλα.

352

μ ος χοκ αρυδο Το μοσχοκάρυδο είναι μπαχαρικό με διαπεραστικό άρωμα και έντονη γλυκιά γεύση. Χρησιμοποιείται στη μαγειρική, ζαχαροπλαστική και την ποτοποιεία.

Καρπός μοσχοκάρυδο.

Φυτό μοσχοκάρυδο.

κ αΦες Ως πατρίδα του καφέ αναφέρεται η Αιθιοπία. Ο καφές έχει δραστικές ουσίες και η καφεΐνη διεγείρει το κεντρικό νευρικό σύστημα και βοηθάει το αναπνευστικό. Η καφεΐνη παρουσιάζει ένα ευρύ φαρμακολογικό φάσμα και δρα ευεργετικά για τους καρδιοπαθείς, χρησιμοποιείται ως αντίδοτο στον αλκοολισμό. Την παλιά εποχή η παρασκευή του καφέ γινόταν με ιδιαίτερη ευλάβεια. Η οικοδέσποινα έψηνε μερικούς κόκκους καφέ παρουσία του επισκέπτη για να εξασφαλιστεί το άρωμά του. Όταν οι φρεσκοψημένοι κόκκοι αλεθόντουσαν, ο φρεσκοκομμένος καφές έδινε ένα δυνατό άρωμα που μοσχοβόλαγε όλο το σπίτι.

Καφεόδενδρο.

Καρπός καφέ σε διάφορες ποικιλίες από τη Βραζιλία.

Χειροποίητα γουδιά από κορμούς δένδρων.

Δύο χειρόμυλοι οικιακής χρήσης που άλεθαν οι Νοικοκυρές τον καφέ.

Καβουρντιστήρι του καφέ και χειρόμυλος που άλεθε τον καφέ. Διακρίνονται και άλλα παλαιά αντικείμενα που βρίσκονται στο μουσείο Θεοκτίστου.

353

Γλυκ άνισος Οι αρωματικοί καρποί του γλυκάνισου χρησιμοποιούνται ως καρύκευμα, ιδίως σε αρτοπαρασκευάσματα, στη φαρμακευτική, ως αρωματικό στο ούζο και στο ρακί.

Καρπός γλυκάνισου.

Κ ύ μινο Το κύμινο καλλιεργείται για τους καρπούς του, είναι αρωματικό χρησιμοποιείται ευρύτατα ως καρύκευμα στη μαγειρική, στην αρτοποιεία, και σε γλυκίσματα. Είναι υγιεινό και περιέχει πολλές φαρμακευτικές ιδιότητες. Φυτό γλυκάνισου.

Καρπός κύμινου.

Κ άππαρη Είναι φυτό φαρμακευτικό, αρωματικό και μελισσοτροφικό. Τα μπουμπούκια του μαζεύονται και χρησιμοποιούνται ως αρτύματα στη μαγειρική και στα τουρσιά. Είναι ορεκτικό και πεπτικό. Φυτό κάππαρη.

Κ όλιαντρο Το κόλιαντρο είναι αρωματικό φυτό. Τα φύλλα και οι καρποί του χρησιμοποιούνται στη μαγειρική, ζαχαροπλαστική και τη φαρμακευτική.

Φυτό κύμινου.

Φυτό κόλιαντρο.

354

χ αμομήΛο ή χ αμομήΛι Το χαμομήλι είναι ευρύτατα διαδομένο και αναπτύσσεται σε καλλιεργούμενους αγρούς. Είναι πασίγνωστο για τις φαρμακευτικές του ιδιότητες. Το χαμομήλι είναι αντιφλεγματικό, αντισπασμωδικό, στομαχικό, αντιπυρετικό και χωνευτικό, βοηθά στη γαλακτοπαραγωγή των μητέρων και διεγείρει την κυκλοφορία του αίματος, απαραίτητο για τα μωρά και για τους ηλικιωμένους. Εξωτερικά χρησιμοποιείται για κομπρέσες αλλά και για απολύμανση πληγών που αργούν να επουλωθούν.

Φυτό χαμομήλι.

τς αΐ Το τσάι είναι αυτοφυές στις ορεινές περιοχές, γι’ αυτό το λένε τσάι του βουνού.

τς αΐ ε υρωΠαΐκο Η καλλιέργεια του τσαγιού ξεκίνησε από την Κίνα, τον 14ο αιώνα εισήχθη και στην Ευρώπη, γι’ αυτό κι’ εμείς το ζητάμε ως τσάι ευρωπαϊκό. Το τσάι έχει θεραπευτικές ουσίες και προσφέρεται συνήθως ζεστό.

Τσάι του βουνού.

Φυτεία τσαγιού.

355

β αγια ή δ αΦνή Τα φύλλα της βάγιας είναι αρωματικά και δερματώδη με ελαιογόνους αδένες και χρησιμοποιούνται ως αρωματικό στη μαγειρική και ποτοποιία. Η βάγια δίνεται στους εκκλησιαζόμενους την Κυριακή των Βαΐων σε ανάμνηση της εισόδου του Χριστού στα Ιεροσόλυμα, όπου τον υποδέχτηκε ο λαός μετά βαΐων και κλάδων.

Βάγια.

ρ ιγανή Ολόκληρο το φυτό έχει ένα έντονο βαλσαμικό άρωμα με ελαφρά υπόπικρη γεύση. Η έντονη οσμή του διατηρείται και μετά την αποξήρανση του φυτού. Στην αρχαιότητα χρησιμοποιήθηκε για τη συντήρηση του κρέατος. Περιέχει αιθέρια έλαια, είναι φυτό φαρμακευτικό, αλλά η κύρια χρήση του παραμένει αρτυματική. Ρίγανη.

δ εντροΛιβανο Όλα τα μέρη του φυτού αναδύουν ένα ευχάριστο άρωμα, τα φύλλα του είναι πλούσια σε αιθέρια έλαια, είναι φυτό τονωτικό, φαρμακευτικό, χρησιμοποιείται και για άρωμα σε διάφορα φαγητά.

Δεντρολίβανο

θ υ μαρι Τα φύλλα του είναι πλούσια σε αιθέρια έλαια. Χρησιμοποιείται για την άρτυση των φαγητών, των ελαίων και άλλων πολλών τροφίμων. Όλα τα μέρη του φυτού έχουν ευχάριστη αρωματική οσμή και γεύση. Χρησιμοποιείται και στη φαρμακευτική ως αντισηπτικό.

Θυμάρι.

356

Α γριοβότανο ή Α ρ τεμισία Η αρτεμισία είναι φυτό αρωματικό, τα φύλλα του χρησιμοποιούνται ως καρύκευμα στο κρέας και σε άλλες χρήσεις. Περιέχει αιθέριο έλαιο και προσφέρεται ως τονωτικό.

Αγριοβότανο.

Λ εβάντα Η λεβάντα είναι φυτό αρωματικό και καλλιεργείται για το άρωμά της αλλά και για τις φαρμακευτικές της ιδιότητες. Ως ρόφημα είναι πεπτικό και ανακουφίζει τον οργανισμό από το φούσκωμα.

Λεβάντα.

Β α σιλικός Ο βασιλικός αναφέρεται ότι ξεκίνησε από τον Ελλαδικό χώρο και καλλιεργείται σχεδόν σε όλο τον κόσμο για τα αρωματικά του φύλλα, τα οποία είναι χρήσιμα στη φαρμακευτική, στην αρωματοποιία, κ.α. Τα άνθη του είναι πλούσια σε νέκταρ. Χρησιμοποιείται ως αρτυματικό για το έντονο χαρακτηριστικό του άρωμα. Έλεγαν οι παλιοί κανταδόροι, εμφύτεψα στην κλίνη που κοιμάσαι...».

«...βασιλικόν

Μ άραθος Ο αγριομάραθος είναι αυτοφυές φύτρο. Από αρχαιοτάτων χρόνων χρησιμοποιείται για τον αρωματισμό τροφίμων και ποτών. Το βρώσιμο μέρος είναι οι τρυφεροί βλαστοί και οι σαρκώδεις βάσεις των φύλλων που γίνονται και σαλάτα. Οι Ρωμαίοι το διατηρούσαν σε αλάτι και ξύδι ως τουρσί. Χρησιμοποιείται ως καρύκευμα, ακόμη και για τον αρωματισμό του στόματος. Ο Ιπποκράτης συνιστούσε τη χρήση του μάραθου στις θηλάζουσες μητέρες, να πίνουν το ζωμό από τις βρασμένες ρίζες του για την αύξηση της ποσότητας του γάλακτός τους.

Βασιλικός.

Μάραθος.

357

γαριΦα Λια

κ αρυοΦυΛ Λος

Βγαίνει το μπαχαρικό γαρίφαλο, έχει έντονα αρωματική γεύση. Ο αποξηραμένος καρπός του τροπικού δέντρου καρυόφυλλος χρησιμοποιείται ως καρύκευμα σε πολλά τρόφιμα και από τους καρπούς του βγαίνει το γαριφαλέλαιο. Είναι φαρμακευτικό και παυσίπονο. Φυτό γαριφαλιά.

Καρπός Γαρίφαλο

ς χινος

Μαστιχόδεντρο

Χάραγμα ή Κέντημα Του Κορμού Για Να Δακρύσει.

μ α ς τιχοδεντρο

Το θαυματουργό αυτό μαστιχόδεντρο ή σχίνος, αναφέρεται σε αρχαίες μαρτυρίες. Ιστορικοί και συγγραφείς της αρχαιότητας κάνουν αναφορές για τις ευεργετικές ιδιότητες της μαστίχας Χίου. Για να παραχθεί η μαστίχα δηλαδή ο ρητινώδης χυμός που προέρχεται από τα κλαδιά και τον κορμό του μαστιχόδεντρου, πρέπει να γίνει το κέντημα αυτού με ένα αιχμηρό εργαλείο. Με άλλα λόγια να χαραχτεί το σχίνο σε διάφορα σημεία. Η μαστίχα εμφανίζεται σαν δάκρυ στα χαραγμένα σημεία και ρέει κατά σταγόνες. Τα φυτικά πρόσθετα των προγόνων μας, η βιοχημεία τα έκανε πρόσθετα και φάρμακα για τον άνθρωπο, χωρίς ίχνος φυτικής ύλης.

358

Η Δραχμή ενταφιάστηκε. Δραχμούλα, καλό σου ταξίδι.

Νομίσματα

360

Οι Δύο Οψεις του Νομίσματος

το Π ρ ω τ ο ν ο μ ι ς μ α

εΠι

κ αΠοδις τρια

Φέρει παράσταση του ιερού πτηνού των αρχαίων, Φοίνικα. Ήταν το πρώτο νόμισμα του νεοσύστατου Ελληνικού κράτους και κόπηκε στην Αίγυπτο επί κυβερνήσεως Καποδίστρια το 1828.

Σφραγίδα στην οποία αναγράφεται «Ελληνικόν Κράτος - Ο Κυβερνήτης - 1821».

Σφραγίδα του κράτους, της περιόδου απολυταρχίας του Όθωνα.

361 Το κεφάλαιο που αναφέρεται στα νομίσματα και χαρτονομίσματα, δεν απευθύνεται σε ειδικούς, δεν απευθύνεται σε οικονομολόγους και τραπεζίτες. Απευθύνεται στους απλούς ανθρώπους και στους κάποτε επαγγελματίες που πέρασαν, που εργάστηκαν και συναλλάχτηκαν για περίπου 180 χρόνια με τη δραχμή. Η δραχμή το μέχρι πρόσφατα εθνικό μας νόμισμα, ενταφιάστηκε οριστικά και αμετάκλητη την 1η Ιανουαρίου του 2002. Νόμισμα ίσον χρήμα, το χρήμα είναι οικονομικό αγαθό και είναι κοινώς αποδεκτό ως μέσο με το οποίο ο άνθρωπος μπορεί να πουλά και να αγοράζει ότι αγαθό χρειάζεται για τις ανάγκες του. Λειτουργεί ως μέτρο αξίας της αγοραστικής δύναμης. Αν δεν κυκλοφορεί χρήμα η αγορά πτώχευσε. Το κέρμα κόβεται από μέταλλο και αντιστοιχεί σε μικρή χρηματική αξία. Κόβεται στρογγυλό με δυο επίπεδες πλευρές, που φέρουν ανάγλυφες παραστάσεις. Σε κάθε αλλαγή καθεστώτων, εξουσίας, μοναρχίας, προέδρων, ή και προσωπικοτήτων, κοβόταν και μια σειρά νομίσματα και χαρτονομίσματα, που στη μια πλευρά αναπαρίσταται η προτομή κάποιας προσωπικότητας, η άλλη πλευρά αναφέρει την αξία του νομίσματος και κάποιο σήμα. Ένα μικρό δείγμα νομισμάτων που κόπηκαν και κυκλοφόρησαν, από την ίδρυση του ελληνικού κράτους μέχρι και σήμερα.

ε να μ ερος χ αρ τονομιςματων Που κ υκ ΛοΦορής αν α Πο τήν ι δρυ ςή του ν εοε Λ Λήνικου κ ρατου ς Τά χαρτονομίσματα εκδίδονται επισήμως από αρμόδια κρατική υπηρεσία σε ειδικό χαρτί και αντιπροσωπεύουν χρηματική αξία πραγμάτων, όταν γίνεται πράξη αγοράς ή πώλησης. Για μικρές αξίες κυκλοφόρησαν σε κέρματα.

Χαρτ\μα 1822 - 1832 σε φοίνικες των 100.

χ αρτονομιςματα εκδοςής 1841 - 1900

Χαρτ\μα των 25 δραχ. Έκδοσης του έτους 1841. Δεξιά. Χαρτ\μα των 5 δραχ. Έκδοσης του έτους 1847.

Χαρτ\μα των 25 δραχ. Έκδοσης του έτους 1846. Δεξιά. Χαρτ\μα των 10 δραχ. Έκδοσης του έτους 1858.

362

Χαρτ\μα των 25 δραχμών κομμένο στη μέση για δεύτερη φορά. Το 1921 διαφαινόταν η ήττα στον Μικρασιατικό πόλεμο και η οικονομική καταστροφή που ερχόταν. Πάλι οι Έλληνες υποχρεώθηκαν σε αναγκαστικό δανεισμό υπέρ του κράτους με τα μισά τους χρήματα.

Χαρτ\μα της μιας δραχ. και δυο δραχ. Έκδοσης του έτους 1885.

Χαρτ\μα των 100 δραχ. Έκδοσης του έτους 1900.

363

χ αρτονομιςματα εκδοςής 1901 - 1922

Χαρτ\μα των 25 δραχ. Έκδοσης του έτους 1913

Χαρτο/τα των 500 δραχ. Έκδοσης του έτους 1915

Χαρ/μα των 2 δραχ. Έκδοσης του έτους 1917

Χαρτ\μα των 1000 δρχ. Έκδοσης του έτους 1918

Χαρτ\μα των 50 δραχ. Έκδοσης του έτους 1921

Χαρτ\μα των 500 δραχ. Έκδοσης του έτους 1921

364

χ αρτονομιςματα εκδοςής 1922 - 1939

Χαρτ\μα των 100 δραχ. Έκδοσης του έτους 1927

Χαρτ\μα των 500 δραχ. Έκδοσης του έτους 1932

Χαρτ\μα των 5.000 δραχ. Έκδοσης του έτους 1932

Χαρτ\μα των 50, 100 & 1.000 δραχ. Έκδοσης του έτους 1935

365

Χαρτ\μα των 50 δραχ. Έκδοσης του έτους 1939

Χαρτ\μα των 1,000 δραχ. Έκδοσης του έτους 1939

χ αρτονομιςματα εκδοςής 1940 - 1944

Χαρτ\μα μιας δραχμής Έκδοσης του έτους 1941.

Χαρτ\μα 100 δραχ. Έκδοσης του έτους 1941.

Χαρτ\μα 5,000 δραχ. Έκδοσης του έτους 1942.

366

Τη μεγαλύτερη οικονομική διολίσθηση που γνώρισε ποτέ η εθνική οικονομία της Ελλάδος, ήταν στη Γερμανική κατοχή του 1943-1944, υποχρεώθηκε η τότε κυβέρνηση να κόψει χαρτονομίσματα μέχρι και 10 ΔΙΣ ΕΚΑΤΟΜΜΥΡΙΩΝ. Και ο σκοπός ήταν να καταστροφεί η Ελληνική οικονομία, όπως και έγινε.

Χαρτ\μα 10.000 δραχ. Έκδοσης του έτους 1943

Χαρτ\μα των 100.000 δραχ. Έκδοσης του έτους 1944.

Χαρτ\μα των 500.000.000 δραχ. Έκδοσης του έτους 1944.

Χαρτ\μα των 10.000.000.000. Έκδοσης του έτους 1944

Χαρτονόμισμα των 50 μάρκων Γερμανικό στρατιωτικό κυκλοφορούσε υποχρεωτικά στην Κατοχή 1942 -1944.

Βουλγαρικό χαρτονόμισμα καθώς είχε απαγορευτεί στην ανατολική Μακεδονία και Θράκη, από τη βουλγαρική κατοχή μέχρι το 1944.

367

Το 1944 από την Πολιτική Επιτροπή Εθνικής Απελευθέρωσης (η τότε Κυβέρνηση του βουνού) Κυκλοφόρησε αντάρτικα χαρτονομίσματα που σε αναλογία αντισταθμούσαν σε μια οκά σιτάρι. Ποτέ όμως δεν εξαργυρώθηκε.

Λαχείο 1 Μιας Δραχ. Έκδοσης Πολιτείας του 1911.

Μετοχή εταιρείας, Ρεθύμνη και Κουλουκούντη το έτος 1934.

Λαχείο της Επτανήσου Ν. (3726) του έτους 1820.

Χαρτ\μα των 5000 δραχ των Ιονίων νήσων, καθώς τα Επτάνησα θεωρούνταν εδάφη «υπό προσάρτηση στην Ιταλία», το ελληνικό νόμισμα σταμάτησε να κυκλοφορεί το 1941 για ένα χρόνο.

Ομολογία Δραχ. 801, 850 Ιούλιος 1889.

368

χ α ρ τ ο ν ο μ ι ς μ ατ α ς ε ε Λ Λ ή ν ι κ ε ς δ ρ α χ μ ε ς κ υ κ Λ ο Φ ο ρ ή ς α ν μ ε χ ρ ι κ α ι τ ο 2001. Χαρτ\μα 50 Δραχ. Έκδοσης Γενάρης 1954 & Χαρτ\μα 5,000 Δραχ. Έκδοσης Οκτώβρης 1954.

Χαρτ\μα 1,000 Δραχ. Έκδοση 1970.

Χαρτ\μα 5,000 Δραχ. Έκδοση Μάρτη 1994.

Χαρτ\μα 10,000 Δραχ. Έκδοση Γενάρη 1995.

Που

κοΠήκ αν

τα

ε τ ή 1951 - 1998.

369

χ α ρ τ ο ν ο μ ι ς μ ατ α ς ε ε υ ρ ω α Π ο 2002 ε ω ς 2008

Χαρτ\μα των 5 πέντε, 10 δέκα, 20 είκοσι, 50 πενήντα, 100 εκατό, 200 διακοσίων, & 500 ευρώ.

370

μ ε τα Λ Λικ α ν ομιςματα (κ ερματα )

371

Πύλες, Βρύσες, Δεξαμενή

Η Τριπολιτσά με πολλά σημάδια μιας άλλης εποχής.

373

το Π α Λ αιο τειχος τής τριΠοΛιτ ς ας εις α ναμνήςή κ αι για τήν ι ς τορια Ο Τάσος Γριτσόπουλος, στον Α’ τόμο Ιστορία της Τριπολιτσάς σελ. 14-15 και 392 αναφέρει για το τείχος και τις Πύλες. Το τείχος ήταν πολύ στέρεο, είχε περίμετρο 3,5 χλμ. πλάτος 2 μ. και ύψος 5,5 μ. Αναφέρει ότι υπήρχαν και 17 πύργοι, 4 μεγάλοι και 13 πιο μικροί. Αναφέρονται και οι έξι κεντρικές πύλες και μια μικρή για την υπηρεσία του σαραγιού, επομένως το τείχος ήταν επτάπυλο.

Π υΛες

1η. Η πύλη που ήταν στην οδό Ναυπλίου, ήταν η κυριότερη και αναφέρεται ότι ήταν επιχρυσωμένη. Ο Ι.Ν. Μεταμορφώσεως βρισκόταν εκτός του τείχους. 2η. Η πύλη των Καλαβρύτων. Ήταν βόρεια της Τρίπολης, περίπου στο ύψος του πάρκου που βρίσκεται σήμερα το Πνευματικό Κέντρο. 3η. Η πύλη της Καρύταινας. Ήταν προς τη ΝΔ πλευρά της Τρίπολης και επικοινωνούσε με Μαίναλο και Γορτυνία. 4η. Η πύλη του Λεονταρίου. Αντιστοιχούσε με το δρόμο Καλαμών. 5η. Η πύλη του Μυστρά. Ήταν στην οδό Σπάρτης, πριν από τις γραμμές του τρένου. 6η. Η πύλη Αγίου Αθανασίου. Αναφέρεται ότι βρισκόταν μεταξύ της πύλης Καλαβρύτων και Καρύταινας, πλησίον του φρουρίου, και οδηγούσε προς τους αγρούς. 7η. Υπήρχε και η πύλη για την εξυπηρέτηση του Σεραγίου η οποία ήταν πιο μικρή. Το Σεράγιο των πασάδων ήταν ένα συγκρότημα βορειοανατολικά της πλατείας Άρεως. Περιεβάλλετο από κήπους με πολλά δέντρα, βρύσες και πηγάδια. Στην ανεπτυγμένη περιοχή της πλατείας Άρεως, έκαναν βόλτες και διασκέδαζαν οι όμορφες χανούμισσες και οι ευνοούμενοι του Σουλτάνου. Από την ανατολική πλευρά της πλατείας προς την οδό Διοτίμας, υπήρχε ο Βελουδένιος Δρόμος όπως τον είχαν ονομάσει και χρησιμοποιόταν από τους εκλεκτούς και τις εκλεκτές του Σαραγιού. Οι ανωτέρω 7 πύλες ήταν οι κεντρικές. Παλαιοί μνήμονες Τριπολιτσιώτες αναφέρουν ότι υπήρχαν και άλλες πιο μικρές που τις έλεγαν πυλίδες, όπως η πύλη προς Θάνα που υπήρχε στο τέρμα της οδού Παλλαντίου, η πύλη προς Αγ. Βάρβαρα κ.α. Μετά την άλωση της Τριπολιτσάς, το Σαράγιο κάηκε. Αναφέρεται ότι τέσσερις από τις πιο όμορφες γυναίκες του Χουρσίτ, που τις έλεγαν οδαλίσκες και σήμαινε σκλάβες των χαρεμιών, τις προστάτεψαν αξιωματούχοι Έλληνες υπό τη φύλαξη του Αναγνωσταρά. Μέσα στις τέσσερις όμορφες, ήτανε και η Αισέ Τζηράχ (στα Περσικά Τζηράχ σημαίνει γιατρός). Αναφέρομαι στην Αίσέ για τους πιο κάτω λόγους. Η Αίσέ, Περσίδα στην καταγωγή, ήταν γιατρός στο χαρέμι του Χουρσίτ.

Ένα μικρό δείγμα από το Άλσος του Συνδέσμου Φιλοδένδρων, βόρεια της Πλατείας Άρεως. Φωτογραφία 1915-1920.

374 Ο Τριπολιτσιώτης, Ανδρέας Γ. Κωτσιόπουλος τρισέγγονος της Αίσέ αναφέρει: Ο Χουρσίτ με τιμάριο είχε παραχωρήσει στην Αίσέ το χάνι και τη γύρω περιοχή στη συνοικία Κάντως βρύση τέρμα Παλλαντίου. Όλοι το χάνι το γνώριζαν σαν το χάνι της Τζηράχισας. Παραπλεύρως από το Χάνι λειτουργούσε ταβέρνα, παντοπωλείο και χασάπικο. Στην ανάγκη και πανδοχείο. Η Αίσέ, αφού βαπτίστηκε και έγινε χριστιανή, παντρεύτηκε τον Ιωάννη Αργυρόπουλο, καταγωγή από την Πιάνα Φαλάνθου, ο οποίος ήταν ένα από τα έμπιστα παλικάρια του Κολοκοτρώνη. Από μαρτυρίες αναφέρεται ότι είχε σώσει την Αίσέ από το επεισόδιο του αλογόμυλου. Οι επιχειρήσεις, χάνι, παντοπωλείο και ταβέρνα, λειτούργησαν μέχρι την κατοχή το 1941, υπό τη διεύθυνση του παππού μου και εγγονού της Αίσέ από την κόρη της Αθηνά, σύζυγος του Άγγελου Δημ. Δεληγιάννη. Λεπτομέρειες για την Αίσέ Τζηράχ, θα βρείτε στο ιστορικό των Δημητρίου & Άγγελου Δεληγιάννη που αναφέρεται ο τρισέγγονος της Αίσέ Ανδρέας Γεωργίου Κωτσιόπουλος.

Ένα δείγμα από τα άλση της Πλατείας Άρεως. Πόσο περιποιημένα και καλλιτεχνικά διαμορφωμένα ήταν, πριν 100 περίπου χρόνια, σε σύγκριση με σήμερα.

β ρυ ςες

Υπήρχαν σε διάφορα σημεία στην Τρίπολη και υδρευόντουσαν οι κάτοικοι. Στην κάθε συνοικία έδιναν και το τοπωνύμιο της βρύσης όπου είχε τοποθετηθεί. Οι βρύσες που υπήρχαν πρέπει να υπερέβαιναν τις είκοσι. Υπήρχαν βρύσες με έναν κρουνό, με δυο κρουνούς ή και με πιο πολλούς, ανάλογα με την περιοχή και τις ανάγκες που κάλυπτε η κάθε βρύση. Μια με πολλούς κρουνούς βρύση, μαρμαρένια μεγάλων διαστάσεων, αναφέρεται ότι υπήρχε και στην πλατεία Κολοκοτρώνη. Αναφορά σε μερικές βρύσες. Η βρύση της Κάντως. Υπήρχε τέρμα της οδού Παλλαντίου. Η βρύση του Γκούμα. Ήταν κοντά στη δεξαμενή. Η βρύση στην οδό Ναυπλίου. Ήταν κοντά στην πύλη του τείχους και προ του Ι. Ν. Μεταμορφώσεως. Η βρύση στην οδό Σπάρτης. Ήταν κοντά στην πύλη Μυστρά και προ των σιδηροδρομικών γραμμών. Η βρύση του Σαρακάρη. Ήταν στην οδό Αγ. Βαρβάρας και προ της Αγίας Βαρβάρας. Η βρύση του Αλευρά. Ήταν στην οδό Σεραγίου ανατολικά της πλατείας Άρεως. Η βρύση του Μπένου. Ήταν στην πλατεία Ανεξαρτησίας, Η βρύση του Μπενάκη. Ήταν πλησίον του Ι .Ν. Αγ. Δημητρίου. Υπήρχαν και πολλές άλλες.

375

Η Εικόνα μας δείχνει την εγκαταλελειμμένη βρύση του Μπενάκη πλησίον του Αγίου Δημητρίου. Ήταν μια από τις πολλές που υπήρχαν διάσπαρτες σε όλες τις συνοικίες της Τριπολιτσάς.

δ εΞ αμενή Είναι γνωστό ότι, μέσω της παλιάς δεξαμενής υδρευόταν η Τρίπολη από της πηγής «Νερό της Μάνας» και της πηγής «Κήποι του Βαλτετσίου». Τροφοδοτούσε όλο το δίκτυο της Τρίπολης μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του 1960. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1960 που η Τρίπολη και πάνω από 30 χωριά της Μαντινείας υδροδοτήθηκαν από τις πηγές του Μεθυδρίου, η παλιά δεξαμενή συνεχίζει να λειτουργεί και με τα νερά των ανωτέρω πηγών υδροδοτεί ένα μικρό μέρος της Ν Α πλευράς της Τρίπολης.

Παλαιά δεξαμενή.

Πηγάδια, Υδρόμυλοι

Το πηγάδι της Αράπισσας που υπήρχε στην οδό Καλαβρύτων.

377

Π ήγα δια Η Τρίπολη για πολλούς αιώνες υδρευόταν από τα υπόγεια νερά που σε αφθονία υπήρχαν στο υπέδαφος της περιοχής και ακόμη υπάρχουν. Γι’ αυτό υπήρχαν και πολλά πηγάδια ιδιωτικά και δημοτικά, ήταν απαραίτητα για την ύδρευση ανθρώπων και ζώων, καθώς και για την άρδευση κήπων και περιβολιών. Πολλά από τα δημοτικά πηγάδια ήταν με Τουρκικά ονόματα. Όπως: Το πηγάδι του Δερβίς. Ήταν στην οδό Τρικόρφων. Το πηγάδι του Σεφέρ. Ήταν στην οδό Αγίας Βαρβάρας. Το πηγάδι του Μενζήλ Χανέ. Ήταν στην οδό Σπάρτης. Το πηγάδι του Μπήλ Αλή. Ήταν στην οδό Θεοφιλοπούλου. Το πηγάδι του Σιαρήμπεη. Ήταν στην οδό Χατζηχρίστου. Το πηγάδι της Αράπισσας. Ήταν στην οδό Καλαβρύτων κοντά στο εθνικό Στάδιο, αναφέρεται ότι κάποια γυναίκα έγχρωμη (Μαύρη, Αράπισσα) είχε σχέση με το αναφερόμενο πηγάδι. Υπήρχαν και πηγάδια με Ελληνικά ονόματα, όπως το πηγάδι της Κρεμάλας, που ήταν προς την Πανηγυρίστρα, το πλατύ πηγάδι προς τον Αγ. Αθανάσιο, το πηγάδι της Βολυμής και άλλα πολλά.

Το παλαιό πηγάδι στην περιοχή Μπασιάκου ανανεωμένο.

Η φωτογραφία μας δείχνει ένα πηγάδι με ποτίστρες ζώων.

378

υδρομυΛοι Σημαντική υπήρξε η προσφορά των τριών υδρόμυλων, που εξυπηρετούσαν τους κατοίκους της Τριπολιτσάς. Οι μύλοι κινούντο με νερό που έφτανε στις μυλόπετρες με κτιστά υδραγωγεία, δηλαδή με υπερυψωμένο μυλαύλακα. Αναφέρεται ότι οι τοποθεσίες που λειτουργούσαν οι νερόμυλοι λεγόντουσαν, Μέσα Μύλος, Μεσιανός Μύλος και Μύλος του Βράχου. Οι Μύλοι μετά την επανίδρυση του Ελληνικού κράτους στα μέσα της δεκαετίας του 1830 πουλήθηκαν σε ιδιώτες. Οι τρεις ιδιοκτήτες που αγόρασαν τους νερόμυλους ήταν: Ο Δημήτρης Λαγοπάτης, αγόρασε το μύλο του Βράχου που πρέπει να υπήρχε στις παρυφές του βράχου της Ανάληψης. Ο Θεόδωρος Πετρινός, αγόρασε το μεσιανό Μύλο που ήταν προς την Κάρτσοβα. Ο Απ. Κολοκοτρώνης, αγόρασε τον εντός της πόλεως Μύλο που υπήρχε κάτω από τη Δεξαμενή. Οι Μύλοι λειτούργησαν μέχρι το 1891 και λόγω έλλειψης νερού που δεν αρκούσε για τις ανάγκες των κατοίκων της Τρίπολης, τους απαγορεύτηκε η λειτουργία. Από γραπτά και αναφορές, στην Τρίπολη για το άλεσμα των δημητριακών και ξηρών καρπών, αλευρόμυλοι λειτούργησαν με τέσσερα διαφορετικά μέσα κίνησης για να γυρίσουν οι μυλόπετρες. Υπήρχαν οι υδρόμυλοι με νερό, οι αλογόμυλοι με τα ζώα, οι ατμόμυλοι που λειτουργούσαν με ανθρακίτη και από τη δεκαετία του 1930 άρχισαν να λειτουργούν με διάφορα μηχανικά μέσα οι κυλινδρόμυλοι. Υπήρχαν και οι ανεμόμυλοι που ως κινητήρια δύναμη είχαν τον άνεμο.

Η οικία, ο περιστερώνας και τα παραπήγματα που κάποτε γνώρισαν δόξες. Σε αυτά τα κτίρια στεγαζόντουσαν οι βιομηχανίες των Μαυρογιανναίων. Ο Αλευρόμυλος και το Ξυλουργικό Εργοστάσιο. Ως διατηρητέο μνημείο έχει μείνει ο περιστερώνας.

379

Αλεστικός μηχανισμός.

Βαγένι που έπεφτε το νερό με πίεση και γύρναγε τη φτερωτή του Μύλου.

Ανεμόμυλοι που έχουν καταρρεύσει. Οι Ανεμόμυλοι ως κινητήρια δύναμη είχαν τον άνεμο. Αιολική ενέργεια.

Ανεμόμυλοι.

Χάνια της Τριπολιτσάς

Χάνι, 18ου αιώνα (Γκραβούρα).

381

το χ ανι , ο χ ατ ζ ή ς ή χ α ν ι τ ζ ή ς Σε ένα επάγγελμα που πρέπει να γίνει μνεία και αναφορά, διότι έχει αφανιστεί και δεν πρόκειται ποτέ να επανέλθει με οποιονδήποτε τρόπο είναι τα χάνια. Γενικότερα τα χάνια στον Ελλαδικό χώρο έπαιξαν σημαντικό ρόλο και η προσφορά τους ήταν μεγάλη, διότι δεν ήταν μόνο το ότι στεγαζόντουσαν τα ζώα και οι συνοδοί τους, δεν ήταν μόνο ότι κάλυπταν τις ανάγκες των περαστικών και διαβατών με το να τους προσφέρουν τα χρειαζούμενα. Και στην επανόρθωση του Ελληνικού κράτους, τα χάνια της Τριπολιτσάς ήταν τα στέκια και οι συναντήσεις πολλών ανθρώπων. Όπως των ασυμβίβαστων, των θερμόαιμων και γενικά αυτών που δεν υποδουλωνόντουσαν. Στα χάνια συναντιόντουσαν, στα χάνια γινόντουσαν διαβουλεύσεις και στα χάνια έπαιρναν τις μεγάλες αποφάσεις. Αυτό το ρόλο περισσότερο τον είχαν τα χάνια που είχαν στηθεί σχεδόν σε όλα τα περάσματα και σε όλα τα σταυροδρόμια της Ελληνικής υπαίθρου. Τα χάνια για αιώνες λειτουργούσαν και σαν πανδοχεία, διότι πάντα προσέφεραν κατάλυμα και τροφή σε ανθρώπους και ζώα, πολλές φορές και ψυχαγωγία για τους ταξιδιώτες. Χάνια κατά την περίοδο της Τουρκοκρατίας υπήρχαν και λειτουργούσαν σε πολλά σταυροδρόμια και σε πολλά σημεία στον Ελλαδικό χώρο. Ένα κλέφτικο τραγούδι της τάβλας λέει. «Κλαίνε τα χάνια γι’ άλογα και τα βουνά για κλέφτες». Τα χάνια που υπήρχαν στην Τρίπολη προσέφεραν πολλές και μεγάλες υπηρεσίες. Τολμώ να πω ότι έκαναν λειτούργημα σε μεγάλη μερίδα ανθρώπων που έμπαιναν στην Τρίπολη, διαβάτες, περαστικοί, ταξιδιώτες και μετακινούμενοι. Πέραν από τη στέγαση των ζώων, πολλές φορές διέθεταν και τροφή για τα ζώα, αλλά και για τους αγωγιάτες, δηλαδή οι συνοδοί των ζώων μπορούσαν να κάνουν το κολατσιό τους, μπορούσαν να ξεκουραστούν, ακόμη και να διανυκτερεύσουν, διότι σχεδόν όλοι οι χατζήδες είχαν ταβερνείο και πρόχειρους χώρους για ύπνο μέσα στο χάνι. Τα περισσότερα χάνια λειτουργούσαν στις κεντρικές αρτηρίες, όπως στις οδούς Ναυπλίου, Σπάρτης, Ταξιαρχών, Καλαμών, Καλαβρύτων, αλλά και στο κέντρο. Χάνια στην Τρίπολη αναφέρεται ότι υπήρχαν από το 17ο αιώνα μέχρι και τη δεκαετία του 1960. Αναφορά σε χάνια που γνώρισα και από πληροφορίες που έχω. Σχεδόν όλοι οι χατζήδες ήταν ταβερνιάρηδες,, όλοι είχαν μάθει την τέχνη του σαγματοποιού ή και του πεταλωτή (αλμπάνη). Αρκετά χάνια σε διπλανούς χώρους πουλούσαν και είδη τροφίμων, δηλαδή είχαν και παντοπωλείο (μπακάλικο). Θα αναφερθώ σε μερικά ονόματα παλαιών χαντζήδων που είχαν και οινοπαντοπωλείο. Δεληγιάννης Δημήτριος. Στην οδό Παλλαντίου. Είχε χάνι, ταβέρνα, παντοπωλείο, χασάπικο. Κορατζόπουλος Δημήτριος. Στην οδό Παλλαντίου. Είχε χάνι, ταβέρνα και παντοπωλείο. Καραβασίλη Γεωργία. Στην οδό Παλλαντίου. Είχε χάνι, ταβέρνα και παντοπωλείο. Συνοδινός Γεώργιος. Στους επτά δρόμους. Είχε χάνι και οινοπαντοπωλείο. Χόντος Νικόλαος. Στην οδό Σπάρτης. Είχε χάνι, ταβέρνα και παντοπωλείο. Κουλολιάς Σπύρος. Στην οδό Ταξιαρχών. Είχε χάνι, ταβέρνα και παντοπωλείο. Μάντης Αντώνης. Στην οδό Ταξιάρχων. Είχε χάνι, ταβέρνα και παντοπωλείο. Παπακωνσταντίνου Δ. ή Καπαρελιώτης. Στην οδό Νεομάρτυρος Δημητρίου. Είχε χάνι ταβέρνα και παντοπωλείο. Υπήρχαν αρκετοί ακόμη χαντζήδες που για εξυπηρέτηση των πελατών τους και για οικονομικό όφελος δικό τους, εκτός από ταβέρνα, λειτουργούσαν και παντοπωλείο.

382

χ ανια ς τήν ο δο ν αυΠΛιου ν υ ν ο δος ε Λε υθεριου β ενιζε Λου Στο έμπα από την οδό Ναυπλίου νυν οδός Ελευθερίου Βενιζέλου μέχρι την πλατεία Κολοκοτρώνη υπήρχαν 4 χάνια.

1 ο τ ς ι μ Π Λ α κ ο ς γε ω ρ γ ι ο ς . Στην οδό Ναυπλίου υπήρχε το χάνι της οικογένειας Γεωργίου Τσιμπλάκου. Ο Γ. Τσιμπλάκος είχε χάνι, ταβέρνα, ήταν και σαγματοποιός.

2ο ρα δ α ι ο υ α δ ε Λ Φ ο ι . Το Χάνι και η ταβέρνα των Αδελφών Χαράλαμπου & Δημήτρη Ραδαίου στην οδό Ναυπλίου αρ. 21 νυν Ελευθερίου Βενιζέλου, αναφέρεται ότι λειτουργούσε επί περίπου 120 χρόνια, από τον πατέρα τους Θεόδωρο Ραδαίο. Τον διαδέχτηκαν τα παιδιά του Χαράλαμπος και Δημήτρης, οι οποίοι ήταν πεταλωτές και στο χάνι από τη ίδρυσή του λειτουργούσε ταβέρνα.

Χάνι και οικία των Αδελφών Ραδαίου. Φωτογραφία του 2008.

3 ο τ ς α κ α ρ ε ς τ ο ς γε ω ρ γ ι ο ς . Στην οδό Ναυπλίου νυν Ελευθερίου Βενιζέλου ένα από τα παλαιότερα Χάνια της Τριπολιτσάς ήταν και του Γεωργίου Τσακαρέστου, ο οποίος ήταν πεταλωτής, είχε και κρασοπουλειό. Από τα μέσα της δεκαετίας του 1940 και για αρκετά χρόνια το χάνι και το πεταλωτήριο λειτούργησε υπό τη διεύθυνση του Γεωργίου Δαγρέ.

4ο ΠοΛυ χ ρονοΠουΛοι α δ ε ΛΦοι. Στην οδό Ναυπλίου νυν Ελευθερίου Βενιζέλου ήταν το Χάνι των Αδελφών Πολυχρονόπουλου, το χάνι διαχειριζόταν ο ένας εκ των τριών αδελφών ο Γιάννης Πολυχρονόπουλος, ο οποίος ήταν και σαγματοποιός. Στο χάνι λειτουργούσε και ταβέρνα.

383

χ ανια ς τον δ ρομο ς Παρ τής ν υ ν ο δος γρήγοριου Λ αμΠρακή

Στον δρόμο της Σπάρτης νυν Γρηγορίου Λαμπράκη, από τις γραμμές του τρένου μέχρι την πλατεία Κολοκοτρώνη αναφέρεται ότι υπήρχαν τα κάτωθι χάνια.

5ο βου τ ςε Λ ακος χ ρής τος. Πριν τις γραμμές του τρένου υπήρχε το χάνι και η ταβέρνα του Χρήστου Βουτσελάκου, ο οποίος ήταν και πεταλωτής (αλμπάνης).

6ο μυ τ ζήθροΠουΛος ιω αννής. Είχε χάνι και πρακτορείο με τετράκαρα αμάξια που τα έσερναν δυο άλογα και μετέφεραν τα εμπορεύματα σε άλλους νομούς.

7ο ο ι κ ο ν ο μ ο Π ο υ Λ ο ς α θ α ν α ς ι ο ς . Από πολύ παλιά μέχρι και τη δεκαετία του 1950 υπήρχε το χάνι του Θανάση Οικονομόπουλου. Στο χάνι λειτουργούσε σαγματοποιείο και κρασοπουλειό.

8ο χον τος νικοΛ αος. Ο Νικόλαος Χόντος είχε χάνι και ταβέρνα, σε διπλανό χώρο λειτουργούσε και παντοπωλείο.

9ο κυ ρι α κουΛ ής ή Λ ι α ς ή κοΛ ήνι ατ ής. Ο Ηλίας Κυριακούλης, είχε χάνι, ήταν πεταλωτής και ταβερνιάρης.

10 ο μ α μ α Λ ή ς ν ι κ ο Λ α ο ς . Πλησίον της πλατείας Κολοκοτρώνη, στον δρόμο της Σπάρτης νυν Γρηγορίου Λαμπράκη και Σπηλιοπούλου γωνία, τη δεκαετία του 1910 - 1924 ο Νικόλαος Αν. Μάμαλης λειτουργούσε χάνι και κρασοπουλειό.

11 ο κ ο υ κ ο υ α Φ ο ι . Το χάνι ήταν κληρονομιά από τον πατέρα τους το οποίο λειτουργούσε από το 19ο αιώνα επί της πλατείας Κολοκοτρώνη. Αρχές του 20 ου αιώνα το μετέφεραν στην οδό Σπάρτης νυν Γρ. Λαμπράκη. Το κτίσμα υπάρχει ακόμα και σήμερα. την κάποτε παλιά εποχή άκμαζε από κίνηση και κόσμο. Ήταν χάνι, σαγματοποιείο, ταβέρνα και στην ανάγκη λειτουργούσε και για πανδοχείο.

Ακίνητο των Αδελφών Κούκου. Φωτογραφία του 2008.

384

Χάνι. σαγματοποιείο και ταβέρνα των Αδελφών Κούκου. Φωτογραφία 1950.

385

χ ανια ς τήν ο δο Π α Λ Λ αντιου, ν υ ν ή ρωων Π οΛυ τε χνειου 12 ο δ ε Λ ή γ ι α ν ν ή ς δ ή μ ή τ ρ ή ς . Από τα μέσα της δεκαετίας του 1820, στην οδό Παλλαντίου και Μαυρομιχάλη γωνία, μέχρι και το 1940 υπήρχε το χάνι, η ταβέρνα και το παντοπωλείο της Άισέ Τζηράχ. Κληρονόμος της ήταν ο γαμπρός της από την κόρη της Αθηνά, Δημήτρης Δεληγιάννης.

13 ο κ ο ρ α τ ζ ο Π ο υ Λ ο ς δ ή μ ή τ ρ ή ς . Ο Δημήτρης Κορατζόπουλος, απέναντι από τη μόνιμη κατοικία του στην οδό Παλλαντίου, από αρχές της δεκαετίας του 1920, εκτός από το παντοπωλείο και την ταβέρνα, λειτουργούσε και χάνι,

14 ο κ α ρ α β α ς ι Λ ή γε ω ρ γ ι α . Σε αυτά τα κτίσματα που βλέπουμε στην εικόνα λειτουργούσαν επιχειρήσεις που άφησαν εποχή. Συνδύαζαν ξεκούραση, τροφή και ύπνο όταν χρειαζόταν, σε ανθρώπους και ζώα. Στα εικονιζόμενα κτίρια λειτουργούσαν ταβερνείο, παντοπωλείο και χάνι. Η επιχείρηση ανήκε στη Γεωργία Καραβασίλη. Τα κτίρια ακόμα σώζονται και βρίσκονται στην οδό Παλλαντίου και Υψηλάντη γωνία.

Παντοπωλείο, ταβέρνα και χάνι της Γεωργίας Καραβασίλη. Φωτογραφία 2008.

15 ο ς υ ν ο δ ι ν ο ς γε ω ρ γ ι ο ς . Ο Γεώργιος Συνοδινός στους επτά δρόμους, επί των οδών Αγίου Νικολάου και Κονδάκη, για πολλές δεκαετίες λειτουργούσε χάνι, ταβέρνα και παντοπωλείο.

386

χ ανια ς τήν ο δο τα Ξιαρχ ων

Η οδός Ταξιαρχών είχε τα περισσότερα χάνια και αυτό οφειλόταν στο ότι τα πιο πολλά ζώα που έμπαιναν στην Τρίπολη, ήταν από το Φάλανθο και στέκι είχαν την αγορά του δρόμου των Ταξιαρχών. Η οδός Ταξιαρχών αποτελείτο από χάνια, ταβέρνες και παντοπωλεία.

16 ο Π ε τ ρ ο Π ο υ Λ ο ς ή β ρ α κ ε Λ ο ς . Στην οδό Ταξιαρχών υπήρχε το χάνι, το πεταλωτήριο και η ταβέρνα του Πετρόπουλου.

17 ο δ ή μ ή τ ρ ο υ Λ α ς ν ι κ ο Λ α ο ς . Στην οδό Ταξιαρχών είχε χάνι, ταβέρνα και πεταλωτήριο.

18 ο Π α τ ς ι α β ο ς κ ω ν ς τ α ν τ ι ν ο ς . Στην οδό ταξιαρχών είχε χάνι, ταβέρνα και πεταλωτήριο.

19 ο ς ι ν ο Π ο υ Λ ο ς ν ι κ ο Λ α ο ς . Στην οδό Ταξιαρχών υπήρχε το χάνι του Νικολάου Σινόπουλου. Είχε ταβέρνα, ήταν σαγματοποιός και πεταλωτής, λειτουργούσε από το 1875 έως το 1965.

20 ο ς ι ν α ν ή ς β α ς ι Λ ε ι ο ς . Ο Βασίλειος Σινάνης στην οδό Ταξιαρχών είχε χάνι, ταβέρνα και πεταλωτήριο.

27 ο ο θ ω ν α ς ή κ α ν α τ α κ ή ς . Ο Όθωνας ή Κανατάκης στην οδό Ταξιαρχών είχε χάνι, ταβέρνα, ήταν και σαγματοποιός.

28 ο γι α ν ν α ρ α ς γι α ν ν ή ς . Ο Γιάννης Γιανναράς στην οδό Ταξιαρχών είχε χάνι, ταβέρνα και πεταλωτήριο.

29 ο Π α ν α γ ι ω τ ο Π ο υ Λ ο ς ή κ ο υ ρ ο ς . Ο Παναγιωτόπουλος στην οδό Ταξιαρχών είχε χάνι και ταβέρνα,

30 ο β α Λ τ ε τ ς ι ω τ ή ς . Ο Βαλτετσιώτης, στην οδό Ταξιαρχών είχε χάνι και Ταβέρνα.

31 ο κ α ρ ν ε ζ ή ς ή Λ ι α ς . Ο Ηλίας Καρνέζης στην οδό Ταξιαρχών είχε χάνι, ταβέρνα και παντοπωλείο.

21 ο κ ο Λ ο κ υ θ ω ν ή ς γε ω ρ γ ι ο ς . Ο Γεώργιος Κολοκυθώνης την οδό Ταξιαρχών είχε χάνι και ταβέρνα.

22 ο μ Π ι ρ μ Π ι Λ ή ς α ν α ς τ α ς ή ς . Ο Αναστάσης Μπιρμπίλης στην οδό Ταξιαρχών είχε χάνι, ταβέρνα και πεταλωτήριο.

23 ο κ ω ν ς τ α ν τ ι ν ο ς θ ε ο δ ω ρ ο Π ο υ Λ ο ς ή Λ ι β α ς . Στην οδό Ταξιαρχών είχε χάνι, ταβέρνα, πεταλωτήριο.

24 ο μ α ν τ ή ς α ν τ ω ν ή ς . Ο Αντώνης Μάντης στην οδό Ταξιαρχών είχε χάνι παντοπωλείο και ταβέρνα.

25 ο γι ω ν α ς κ ω ν ς τ α ν τ ι ν ο ς . Ο Κων/ος Γιωνάς στην οδό Ταξιαρχών είχε χάνι και ταβέρνα,

26 ο κ ο υ Λ ο Λ ι α ς ς Π υ ρ ο ς . Στην οδό Ταξιαρχών ο Σπύρος Κουλολιάς είχε χάνι, παντοπωλείο και ταβέρνα.

Το χάνι του Ηλία Καρνέζη

387

χ ανια ςτον δ ρομο των κ αΛαμων και γ υρω α Πο το Π αζαρι σιταροπάζαρο υπήρχε το χάνι του Δ. Παπακωνσταντίνου ή Καπαρελιώτη, ο οποίος είχε ταβέρνα και παντοπωλείο.

39 ο τ ς ι β ε ρ ι ω τ ή α Φ ο ι . Επί της οδού Νεομάρτυρος Δημητρίου ήταν το χάνι και η ταβέρνα του Τσιβεριώτη.

χ ανια ςτον δ ρομο κ αΛαβρυτων 40 ο Π α Π α χ ρ ο ν ή ς .

Χάνι Παπαγιαννόπουλου.

32 ο τ ο υ Π α Π α γ ι α ν ν ο Π ο υ Λ ο υ τ ο χ α ν ι . Στο πίσω μέρος της αγοράς της πλατείας Βαλτετσίου στην οδό Πύρλα και Τρικόρφων, υπήρχε το χάνι του Παπαγιαννόπουλου που εικονίζεται στην ανωτέρω φωτογραφία.

33 μ α ρ ο υ τ α ς ι ω α ν ν ή ς . ο

Είχε χάνι, πεταλωτήριο και κρασοπουλειό στην οδό Τρικόρφων. Το χάνι παλιότερα ανήκε στην οικογένεια Δαγρέ.

34 ο δ ή μ α ρ α κ ή α Φ ο ι . Στην οδό Καλαμών υπήρχε το χάνι του Δημαράκη. Στο χάνι λειτουργούσε ταβέρνα και σαγματοποιείο.

35 ο α θ α ν α ς ο Π ο υ Λ ο ς α ν α ς τ α ς ι ο ς . Ο Αναστάσιος Αθανασόπουλος στην οδό Καλαμών λειτουργούσε χάνι, ταβέρνα και πεταλωτήριο.

36 ο α ν δ ρ ε ο υ ς α β β α ς . Στην οδό Καλαμών στην αγορά υπήρχε το χάνι του Σάββα Ανδρέου. Είχε ταβέρνα και πεταλωτήριο.

37 ο α θ α ν α ς α ς . Στην αγορά, στο γουρουνοπάζαρο, είχε χάνι, πεταλωτήριο και ταβέρνα.

Εκτός του τείχους επί της οδού Καλαβρύτων και στο ύψους του φόρου, κοντά στο πηγάδι της Αράπισσας, υπήρχε το χάνι του Παπαχρόνη.

41 ο κ α τ ς ο υ Λ α τ ο ς Π α ν α γ ι ω τ ή ς . Στην οδό Καλαβρύτων ήταν το χάνι η ταβέρνα και το σαγματοποιείο του Παναγιώτη Κατσουλάτου.

42 ο ζ α χ α ρ ο Π ο υ Λ ο ς ή μ α ρ α Φ ο υ Λ α ς . Επί της οδού Δεληγιάννη και Καλαβρύτων ήταν το χάνι και η ταβέρνα, του Ζαχαρόπουλου ή Μαραφούλα.

43 ο χ ρ ο ν α α Φ ο ι & μ ο υ γ κ ο Π ε τ ρ ο ς κ ω ν ς τ α ν τ ι ν ο ς . Στην οδό Καλαβρύτων δίπλα από την Αγ. Παρασκευή, υπήρχε ένα από τα μεγαλύτερα χάνια και ταβέρνες της Τρίπολης. Ήταν γνωστό και αναφερόταν το χάνι και η ταβέρνα του Νταραίου. Στα μέσα της δεύτερης δεκαετίας του 20ου αιώνα, τη διαχείριση της επιχείρησης ανέλαβαν οι Αδελφοί Χρονά, με το γαμπρό τους Κων/νο Μουγκοπέτρο. Η επιχείρηση λειτούργησε για αρκετές δεκαετίες.

44 ο χ ρ ι ς τ ο Π ο υ Λ ο ς ή κ ι ν τ ω ν ή ς . Το χάνι και η ταβέρνα του Κιντώνη βρισκόταν εντός του χώρου της κάτω αγοράς.

45 ο Λ α μ Π ρ ο Π ο υ Λ ο ς Λ ε ω ν ι δ α ς . Επί της οδού Αγ. Βαρβάρας υπήρχε το χάνι και το κρασοπουλειό του Λεωνίδα Λαμπρόπουλου και το συνέχισε ο γιος του Αντώνης Λαμπρόπουλος, οι οποίοι ήταν και πεταλωτές.

χ ανια Π ου Λ ειτουργουςαν ςτήν κ ατω α γορα , ςτο ς ιτοΠαζαρο

46 ο κ ο υ ρ ο ς ς ω τ ή ρ ι ο ς .

38 ο Π α Π α κ ω ν ς τ α ν τ ι ν ο υ δ. ή κ α Π α ρ ε Λ ι ω τ ή ς .

47 ο μ ι χ α Λ ο Π ο υ Λ ο ς ή γ Λ α τ ζ ή ν α ς .

Οδός Νεομάρτυρος Δημητρίου κοντά στο

Είχε χάνι και ταβέρνα στην οδό Μαντινείας.

388

Π ε τα Λ ωτες ή α ΛμΠανήδες Χαρακτηριστική είναι η πολύπλοκη διαδικασία για το πετάλωμα των ζώων. Ο πεταλωτής πρώτα βγάζει τα παλιά καρφιά με την τανάλια και τα πέταλα που είναι φθαρμένα. Με το καλά τροχισμένο σαντράνι κόβει τα νύχια του ζώου και με τη ράσπα ή αρνάρι τα λιμάρει στις άκρες. Αφού έχει βρει το κατάλληλο πέταλο το χτυπάει με το σφυρί στο αμόνι για να εφαρμόσει στην οπλή του ζώου και το καρφώνει με μαεστρία. Χτυπά μια το καρφί και μια το πέταλο για να εφαρμόσει καλά, κόβει τα καρφιά που εξέχουν από το νύχι του ζώου και τα λιμάρει με το αρνάρι, μαζί λιμάρει και τα νύχια. Ο μερακλής αλμπάνης έβαφε τα νύχια με ειδικό χρώμα για να δείξει την τέχνη του.

389

α μα Ξες κ αι αμα Ξ α δες Τροχοφόρα τετράκαρα ή άμαξες. Για μεταφορά φορτίων και ανθρώπων. Πριν γενικευτεί το φορτηγό αυτοκίνητο.

Αχθοφόροι, Καραγωγείς & Υποζύγια

391

Αχθοφόρος ή χαμάλης.

Βοϊδάμαξες. Τα πρώτα μέσα μεταφοράς ήταν οι βοϊδάμαξες.

Κάρο με υποζύγιο τον άνθρωπο. Ο Συγκεκριμένος καραγωγέας που σέρνει το καρότσι ήταν Επαγγελματίας που έκανε μεταφορές με το καρότσι. Δηλαδή το Καρότσι ήταν Δ.Χ. και είχε συγκεκριμένη τοποθεσία που έκανε πιάτσα.

392

αγροτες και κτήνοτροΦοι Με τα κάρα τους έχουν φτάσει στο παζάρι.

κ α ρα γωγ εις Οι καραγωγείς δίπλα στα κάρα τους περιμένουν να κάνουν το επόμενο αγώγι για να συμπληρώσουν το μεροκάματο.

493

μοτοςικΛετιςτες ςτήν Πιατςα Αρκετοί καραγωγείς αρχές της δεκαετίας του 1950 κατάφεραν να πάρουν άδεια Δ.Χ τρίκυκλης μοτοσυκλέτας με το κασόνι πλάι και έτσι ήταν ποιο ξεκούραστο και πιο εύκολο το μεροκάματο.

Φορτήγα αυτοκινήτα δ. χ. ςτήν Πιατςα Στην Εικόνα μερικοί από τους παλιούς αμαξάδες (Καροποιούς) Τριπολιτσιώτες. 1ος. Τουρνικιώτης Παναγιώτης ή Καζαμίας. 2ος. Χόντος Παρασκευάς. 3ος. Σύριος Γεώργιος. 4ος. Βέρρος Δημήτριος. 5ος. Δελλής Γεώργιος ή Καλαβάκος.

Από το δίτροχο κάρο, οι καραγωγείς πήγαν στην τρίτροχη μοτοσυκλέτα Δ.Χ. Από την τρίτροχη μοτοσυκλέτα έφτασαν στο τετράτροχο Δ.Χ φορτηγό αυτοκίνητο και η πιάτσα- πιάτσα, πάντα για την εξυπηρέτηση των πολιτών.

Ανθρωποι του Μόχθου & τα Παιδιά Θαύμα

395

ή κ ατοχή κ αι το μ εςο μ ε ταΦορα ς Η σύζυγος μεταφέρει τον ασθενή σύζυγό της στο νοσοκομείο με το καρότσι. Ήταν το μέσο μεταφοράς που διέθετε ο άντρας της ως επαγγελματίας καροτσέρης, προκειμένου να βγάλει το ψωμί των παιδιών του και μάλλον δε θα προλάβει να πάει στο νοσοκομείο.

ο μ αναβής Μανάβικο κινητό σε πλατφόρμα με τρις τροχούς, ο μανάβης είναι αφεντικό και υποζύγιο. Γύρναγε όλες τις ρούγες και τα σοκάκια, σέρνοντας ο ίδιος το καρότσι με το εμπόρευμα. Φωνάζοντας και διαλαλώντας, εδώ το καλό πράμα, πάρε κυρά, πάρε.

396

Αυτή ήταν η ζωή των προγόνων μας.

Μία εικόνα, χίλιες λέξεις.

397

‘Ας υπάρχουν οι εικόνες για ανάμνηση!

398

ε ΦήμεριδοΠω Λες Οι εφημεριδοπώλες στην καθημερινή τους εξόρμηση. Το χέρι περασμένο στο λουρί, το πάκο με τις εφημερίδες παραμάσχαλα και οι δρόμοι να αντιλαλούν από τις φωνές τους.

τα χ υδρομος ή γραμματοκομις τής Βρισκόμαστε στην εποχή των Τ.Τ.Τ. που σήμαιναν, Ταχυδρομείο, Ταμιευτήριο, Τηλεγραφείο όπου ήταν και το σήμα κατατεθέν στο καπέλο και στην παλάσκα του ταχυδρόμου. Ο ταχυδρόμος ήταν οικία μορφή όλων των οικογενειών και περισσότερο αυτών στα άγονα και απομακρυσμένα χωριά, που όλοι περίμεναν να ακούσουν τη σάλπιγγα του ταχυδρόμου να τους καλεί.

399

μ Πα Λ ωματής Ξ υΠοΛυ τος Πλανόδιος μπαλωματής-τσαρουχάς, με ένα κομμάτι τσουβάλι για ποδιά, με τη φαλτσέτα και το σουβλί, προσπαθεί να βγάλει ένα κομμάτι ψωμί.

ς κουΠα ς Τυφλός σκουπάς ολοκληρώνει το έργο του.

400

ο χ ορος τής α ρκουδ α ς ς τις Π οΛεις κ αι τα χ ωρια Η Φτώχια Τέχνες Κατεργάζεται...

Χόρεψε Λουλού μου χόρεψε και πες μας πως βάφεται η πριγκιπέσα, αυτές ήταν περίπου οι στερεότυπες διαταγές του αρκουδιάρη και η αρκούδα εκτελούσε τις εντολές του αφεντικού. Οι αρκουδιάρηδες συνήθως ήταν τσιγγάνοι και την αρκούδα τη θεωρούσαν ιδιοκτησία τους έχοντας εκπαιδεύσει με πολύ βασανιστικό τρόπο το ζώο. Η μέθοδος της εκπαίδευσης ήταν μια και αποτελεσματική, την έστηναν όρθια μέσα σε ένα ειδικά κατασκευασμένο μεγάλο ταψί με αναμμένα κάρβουνα, ταυτόχρονα έπαιζαν και το ντέφι, η αρκούδα χοροπηδούσε έξαλλη από τους πόνους νιώθοντας τις πατούσες της να καίγονται, έτσι ρυθμικά όταν άκουγε το συγκεκριμένο σκοπό η αρκούδα άρχιζε να χορεύει φοβούμενη μην τη βάλουν στο ταψί με τα κάρβουνα και ταυτόχρονα ο δίσκος από το βοηθό του αρκουδιάρη έβγαινε. Η αμοιβή για το θέαμα από τους θεατές ήταν, από δεκάρες μέχρι και ένα κομμάτι ψωμί.

το Π εςκεςι Τα κοτόπουλα, το καλάθι με τα αυγά, το ταγάρι με την πίτα και το φρέσκο ψωμί, δεν πάνε στο παζάρι για να πουληθούν. Πάνε πεσκέσι στον πολιτικό της περιοχής από επαρχιώτες ψηφοφόρους, για να διασφαλίσουν το ρουσφέτι που είχαν ανάγκη. Το ρουσφέτι, αρχές του 1950 ήταν να πετύχουν μια θέση για να μεταναστεύσουν στα σκλαβοπάζαρα άλλων χωρών. Αυτά γινόντουσαν τη δεκαετία του 1950 που άρχισε η μετανάστευση.

401

τα Π αιδια θ αυ μα μ ια ς α Λ Λής ε Ποχής Μπακαλο-υπάλληλοι ή Μπακαλόγατοι . Όποια και αν ήταν η ηλικία των παιδιών που έσερναν καρότσι, το βάρος των εμπορευμάτων που ήταν φορτωμένο δεν ήταν λιγότερο από 200 οκάδες.

402

Λούστρος και λαχειοπώλης το 1945.

403

Χαρούμενος ο Γορτύνιος κουλουράς γιατί μάλλον οι δουλειές πάνε καλά.

Και τα κάλαντα καλά θα πάνε...

404

Παγωτατζής στην Τρίπολη τη δεκαετία του 1920.

Ο μικρός πουλάει σκόρδα στις γειτονιές.

ετ ςι κ αΠοτε μονοι μα ς β γα ζ α μ ε τ ο κ ο μ μ ατ ι Ψ ω μ ι Π ο υ τ ρ ω γα μ ε Και ποιος δε θυμάται και δε γνώρισε τα παιδιά θαύμα, που έφτασαν μεταπολεμικά από τα άγονα χωριά και ιδιαιτέρως από τα χωριά της Γορτυνίας στα αστικά κέντρα χωρίς να έχουν τελειώσει το δημοτικό σχολείο και από τα δέκα τους χρόνια έγιναν μπακαλόγατοι, λουστράκια, λαχειοπώλες, κουλουρτζήδες, κ.α. Μετέπειτα τα περισσότερα από αυτά τα παιδιά, έγιναν μεγαλέμποροι, βιοτέχνες, ακόμη και βιομήχανοι.

405

Ο Μπόμπιρας με αξιοπρέπεια προσπαθεί να βγάλει το ψωμί του.

Καμαρούλα μια σταλιά. Κάποτε ήταν το παλατάκι μας.

406

α Φεντες κ αι δ ουΛοι Λίγα λόγια για την εποχή που αναφέρουμε και πολύ πιο παλιά. Ποιος ήταν ο υπηρέτης, ποιος ήταν ο υπάλληλος, και ποιος ο εργαζόμενος. Υπηρέτης ίσον δούλος, υπηρετούσε τους τσιφλικάδες, και τους μεγαλοκτηματίες. Η δουλειά του ήταν στην ύπαιθρο, στο μαντρί, ή στο κονάκι και πάντα στο κεφάλι του είχε τον επιστάτη, ο επιστάτης ήταν επιλογή του αφέντη.

Αφέντης Τσιφλικάς

407

α Φεντικ α & υΠα Λ ΛήΛοι Υπάλληλος, Εμποροϋπάλληλος, Μπακαλοϋπάλληλος και κάθε υπάλληλος στον ιδιωτικό τομέα. Ο αφέντης λεγόταν αφεντικό, δηλαδή ο υπάλληλος ήταν πιο αναβαθμισμένος, εν συγκρίσει με τον υπηρέτη, αλλά και το αφεντικό, αφέντης. Για τους εργαζόμενους μέχρι και τη δεκαετία του 1950, ωράριο δεν υπήρχε, αργία δεν υπήρχε, τα καταστήματα άνοιγαν και την Κυριακή και οι περισσότεροι ήταν ανασφάλιστοι. Τη δεκαετία του 1950 με τη μετανάστευση των νέων σε διάφορες χώρες όπως Αυστραλία, Γερμανία, Καναδά κ.α. στην Ελλάδα δημιουργήθηκε έλλειψη εργατικού δυναμικού. Οπότε και στην Ελλάδα τα πράγματα άλλαξαν. Οι εργαζόμενοι σε όλους τους κλάδους διεκδίκησαν και κατάφεραν να αποκτήσουν αρκετά δικαιώματα, όπως ωράριο εργασίας, 13ο μισθό, ασφάλεια, αργίες, άδειες κ.α. Κάπως έτσι ήταν πριν από περίπου 50 χρόνια και πιο παλιά η σχέση του αφεντικού με τον εργαζόμενο και του αφέντη με τον υπηρέτη. Εύχομαι, ο κόσμος, οι εργαζόμενοι, να έχουν δουλειά και να διατηρήσουν, αυτά που έχουν κατακτήσει τουλάχιστον μέχρι σήμερα διότι ο τρόπος εργασίας έχει αλλάξει και πάμε από το κακό στο χειρότερο. Τον 21ο αιώνα, αφεντικά και εργοδότες, λειτουργούν με άρθρα και παραγράφους, κομμένους και ραμμένους στα μέτρα τους. Ο θ ε μ ε λι ώδ ης ν ό μ ο ς του α φ ε ντι κο ύ Α Ρ Θ Ρ Ο 1 ο . Το α φ ε ν τ ι κ ό έ χ ε ι δ ί κ ι ο . Α Ρ Θ Ρ Ο 2 ο . Το α φ ε ν τ ι κ ό έ χ ε ι π ά ν τ α δ ί κ ι ο . Α Ρ Θ Ρ Ο 3 ο . Στ η ν α π ί θ α ν η π ε ρ ί π τ ω σ η π ο υ κ ά π ο ι ο ς υ π ά λ λ η λ ο ς έ χ ε ι δ ί κ ι ο, θ α ι σ χ ύ ο υ ν τ ' α ρ θ ρ α 1 ο κ α ι 2 ο . Α Ρ Θ Ρ Ο 4 ο . Το α φ ε ν τ ι κ ό δ ε ν κ ο ι μ ά τ α ι , α ν α π α ύ ε τ α ι . Α Ρ Θ Ρ Ο 5 ο . Το α φ ε ν τ ι κ ό δ ε ν τ ρ ώ ε ι , σ υ ν τ η ρ ε ί τ α ι . Α Ρ Θ Ρ Ο 6 ο . Το α φ ε ν τ ι κ ό δ ε ν π ί ν ε ι , δ ο κ ι μ ά ζ ε ι . Α Ρ Θ Ρ Ο 7 ο . Το α φ ε ν τ ι κ ό δ ε φ τ ά ν ε ι π ο τ έ κ α θ υ σ τ ε ρ η μ έ ν ο σ τ η ν ε ρ γ α σ ί α τ ο υ, τ ο ν κ α θ υ σ τ έ ρ η σ α ν . Α Ρ Θ Ρ Ο 8 ο . Το α φ ε ν τ ι κ ό δ ε ν α π ο υ σ ι ά ζ ε ι α π ό τ η δ ο υ λ ε ι ά , ε ί ν α ι αναγκαί α η πα ρου σί α του α λλού. Α Ρ Θ Ρ Ο 9 ο . Το α φ ε ν τ ι κ ό δ ε δ ι α β ά ζ ε ι π ο τ έ ε φ η μ ε ρ ί δ α σ τ ο γ ρ α φ ε ί ο, μελετά και πληροφορείται . Α Ρ Θ Ρ Ο 1 0 ο . Το α φ ε ν τ ι κ ό δ ε φ λ υ α ρ ε ί π ο τ έ σ τ ο γ ρ α φ ε ί ο τ ο υ, έ χ ε ι σ ύ σ κε ψη. Α Ρ Θ Ρ Ο 11 ο . Το α φ ε ν τ ι κ ό δ ε δ ε ί χ ν ε ι ο ι κ ε ι ό τ η τ α σ τ η γ ρ α μ μ α τ έ α τ ο υ, α π λ ά τ η ν ε κ π α ι δ ε ύ ε ι . Α Ρ Θ Ρ Ο 12 ο . Ό π ο ι ο ς μ π ε ι σ τ ο γ ρ α φ ε ί ο α φ ε ν τ ι κ ο ύ μ ε π ρ ο σ ω π ι κ ή γ ν ώ μη . Πρ έ π ε ι ν α βγ ε ι έ χ ο ν τ α ς τ η γ ν ώ μη τ ο υ α φ ε ν τι κ ο ύ τ ο υ . Α Ρ Θ Ρ Ο 13 ο (Το φ α ρ μ α κ ε ρ ό . . . ) . Ό σ ο π ε ρ ι σ σ ό τ ε ρ ο σ χ ο λ ι ά ζ ε ι ς τ ο α φ ε ν τ ι κ ό, τ ό σ ο λ ι γ ό τ ε ρ ο κ ά ν ε ι ς κ α ρ ι έ ρ α .

Αγαπητοί μου, αυτή είναι η ζωή , τα συστήματα έτσι λειτουργούσαν, και δυστυχώς πιο πιεσμένα και πιο καταπιεσμένα λειτουργούν, τον 21ο αιώνα.

408

Και η ζωή συνεχίζεται...

Ντοκουμέντα, Βοηθητικές Πηγές, Επίλογος

410

Τιμές που ίσχυαν κάποια εβδομάδα του έτους 1861.

411

Ετήσια παράγωγη, εισαγωγή και κατανάλωση Εδώδιμων σε οκάδες στο Νομό Αρκαδίας το 1927.

412

Αρχαιρεσίες Συλλόγου (Συνδέσμου) Παντοπωλών το 1935.

413

1957. Ετήσια Γενική Συνέλευση των Παντοπωλών, παρόντος του πρόεδρου Συνομοσπονδίας Ελλάδος του Τ.Ε.Β.Ε. Καθήμενοι από αριστερά.

Όρθιοι από αριστερά.

1. Παπαθεοφάνης Δημ. 2. Καρλής Γεωργ. 3. Ζυγομαλάς Αλεξ. 4. Ταλούμης Δημ. 5. Πρόεδρος Συνομοσπονδίας Παπαδημητρόπουλος 6. Κέκκος Λάμπρος 7. Γαρδελίνος Γεωργ. 8. Γαρδελίνος Παν.

9. Κουλολιάς Δημ. 10. Σαραντόπουλος Παν. 11. Άγνωστος 12. Μάντης Κων. 13. Φέλιος Ιωαν. 14. Μπαμής Γεωρ. 15. Παναγόπουλος Δημ. 16. Καλομπράτσος Γεωρ. 17 Αποστολόπουλος Πετ. 18. Τσόπελας Γεωρ. 19. Κλήρος Γεωρ. 20. Αδιευκρίνιστος 21. Τριαντάφυλλος Γεωρ. 22. Κάνταρος Ανδρ. 23. Σωτηρακόπουλος Τάσος. 24. Αγριοστάθης Δημ. 25. Τσακανίκας Ιωαν. 26. Καρναβέζος Γεωρ. 27. Άγνωστος. 28. Παύλου Γεωρ. 29. Τσιπιανιτόπουλος Βασιλ. 30. Γκόνης Κωνστ. 31. Χαρμπίλας Γεωρ.

414

β οήθήτικες Π ήγες Χημεία Τροφίμων Σπυρίδωνος Δ. Γαλανού. (Γ’ Τόμος). Ιστορία της Τριπολιτσάς. Τάσου Αθ. Γριτσόπουλου. (3 Τόμοι). Ιστορία του νέου Ελληνισμού. 1770 - 2000. (10 Τόμοι). Εγκυκλοπαίδεια του Ποντιακού Ελληνισμού. (12 Τόμοι). Εκπαιδευτική Εγκυκλοπαίδεια της Τέχνης. (Φυτράκη). Εκπαιδευτική Εγκυκλοπαίδεια. (Ζωολογία). Εκπαιδευτική Εγκυκλοπαίδεια. (Φυτολογία). Εγκυκλοπαίδεια Πάπυρος Λαρούς. Βιβλίο Φάλαινες - Δελφίνια, Θηλαστικά της Θάλασσας. Βιβλίο ο Πολιτισμός της Ελιάς. Βιβλίο Νικολάου Ιω. Φλούδα. Παναγιά Κερνίτσης. Βιβλίο Νικολάου Ιω. Φλούδα Βυζικιότικα Τόμος Α. Μελέτες Νεοελληνικής Ιστορίας. Σ. Ν. Τσοτσορός. Η εν Πελοπόννησο Εκκλησιαστική περιουσία. Περίοδος Β΄ Ενετοκρατίας ‘‘. ΝΤΟΚΟΥ.’’ Οδηγός της Ελλάδος. 1908 - 1909. Ν. Ιγγλέση. Νομός Αρκαδίας. 1935. Δικηγόρου. Ιωάννη Θεοδωρακόπουλου. Πληροφορίες από ΙΝΤΕΡΝΕΤ. Το Φωτογραφικό Υλικό για την Παλιά Τριπολιτσά, Συγκεντρώθηκε από Συρτάρια και Αρχεία Επωνύμων και Ανωνύμων Τριπολιτσιωτών. Από Διάφορα Ημερολόγια Τραπεζών. Νομαρχίας. Δήμου Τριπόλεως. Κάρτες και Καρτ’ Ποστάλ που Κυκλοφόρησαν μιαν άλλη Εποχή. Παλιοί Παντοπώλες, Έμποροι και Βιοτέχνες που είχαν στο Αρχείο τους. Από το Μουσείο του Τριπολιτσιώτη Τάσου Μπιρμπίλη και τον Ευχαριστώ Ιδιαίτερα. Από το Αρχείο του Χρήστου Ηλ. Μήτσια τον οποίο επίσης Ιδιαίτερα Ευχαριστώ. Αρκετό Φωτογραφικό Υλικό Προέρχεται από το Αρχείο και τη Φωτογράφηση του Συγγραφέα.

415

2009 Δύση μικρομεσαίων και Υγιούς Εμπορίου.

416

Επίλογος

Θύμισες από τη Zωή μου στην Τρίπολη, 1948 - 2009

Διάλεξα να αναφερθώ στο μεγαλύτερο κομμάτι από τη ζωή μου. Το μεγαλύτερο κομμάτι της ζωής μου είναι το επάγγελμα που μέσα από την ανάγκη επέλεξα να ασκήσω. Η ανάγκη έγινε δύναμη, η δύναμη δημιουργία και η δημιουργία κύρος, προσφορά, αλληλεγγύη, αγάπη και σεβασμός προς τους συνανθρώπους μου. Οι άνθρωποι και οι επαγγελματίες της Τρίπολης που με αγκάλιασαν και ανάμεσά τους έζησα και ανδρώθηκα, είναι οι κεντρικοί ήρωες αυτού του βιβλίου. Είναι οι αφανείς και ανώνυμοι ήρωες που δώσανε πολλά χωρίς ν’ αξιώσουν τίποτα. Έμποροι πολλών δεκαετιών, που δούλευαν και αποκτούσαν οικογένεια και περιουσία, οι περισσότεροι πτώχευαν. Πτώχευαν διότι οι πόλεμοι και οι οικονομικές κρίσεις που το ένα διαδεχόταν το άλλο, από αρχές του 20ου αιώνα μέχρι και τη δεκαετία του 1940, ζωή, εμπόριο, πόλεμοι, οικονομική κρίση και φτώχια ήταν συνυφασμένα και το ένα συνόδευε το άλλο. Αγαπητοί αναγνώστες στο βιβλίο αναφέρονται έμποροι του 19ου και 20ου αιώνα με βιογραφικά και φωτογραφίες που μπόρεσα να συγκεντρώσω. Γι’ αυτό το βιβλίο κλείνει με ένα μέρος από φωτογραφίες παλαιών παντοπωλών, βιοτεχνών και εμπόρων τροφίμων που έχουν φύγει από τη ζωή.

Αγριοστάθης Γ. Δημήτριος.

Αθανασιάδης Δ. Ηλίας

Αθανασιάδης Η. Δημήτριος

Αθανασιάδης Η. Ευάγγελος

Παντοπώλης. 1909 - 2007.

Ποτοποιός. 1872 - 1942.

Ποτοποιός. 1918 - 1967.

Ποτοποιός. 1919 - 2000.

Αθανασιάδης Η. Φώτιος.

Αναστασόπουλος Νικήτας

Ανδριανόπουλος Ιωάννης

Ανδριανόπουλος Ι. Κωνσταντ .

Ποτοποιός 1922 - 1994.

ή Μοντέλος Παντοπώλης

Έμπορος & Κηροπλάστης

Έμπορος & Κηροπλάστης.

1874 - 1926.

1881 - 1930.

1912 - 1999.

417

Ανδριανόπουλος Ι. Δημήτριος. Έμπορος

Αντωνίου Κωνσταντίνος.

Αντωνίου Κ. Αλέξανδρος.

Αντωνίου Κ. Αντώνης.

& Κηροπλάστης 1916 - 1997.

Παντοπώλης 1870 - 1928.

1913 - 1933.

Παντοπώλης 1915 - 1996.

Αντωνίου Κ. Χρήστος.

Αντωνίου Κ. Ιωάννης.

Αποστολόπουλος Πέτρος.

Ασσιούρας Νικόλαος.

Παντοπώλης. 1918 - 1997.

Έμπορος. 1920 - 2007.

ή Πετρονώτης Παντοπώλης.

Παντοπώλης. 1910 - 1975.

Γαλιώτος Π. Νικόλαος.

Γαρδελίνος Γεώργιος.

Γαρδελίνος Παναγιώτης.

Γιαλής Κ. Αριστείδης.

Έμπορος Δημ/κών. 1942 - 2005.

Λαδέμπορος.

Παντοπώλης. 1907 - 1994

Γιωνάς Ιωάννης.

Γκόνης Α. Κωνσταντίνος

Δεληγιάννης Δημήτριος.

Δεληγιάννης Δ. Άγγελος.

Παντοπώλης.

ή Λαλάκος. Έμπορος.

Έμπορος Τροφίμων.

1914 - 1988.

1832 –1919.

1876 - 1954.

418

Δημόπουλος Χ. Δημ. ή Μαγκούρας

Δημόπουλος Δ. Χρήστος.

Ζυγομαλάς Αλέξιος.

Καλαμαράς Α. Ευάγγελος.

Οινοπαντοπώλης. 1912 - 2004.

Παντοπώλης. 1937 - 1994.

Παντοπώλης. 1872 - 1964.

Παντοπώλης. 1913 - 2003.

Καλδής Β. Γεώργιος

Καλομπράτσος Π. Γεώργιος.

Καμπυλαυκάς Νικόλαος.

Κάνταρος Ανδρέας.

Ποτοποιός. 1915 - 2008.

Παντοπώλης. 1912 - 1993.

Παντοπώλης.

Παντοπώλης. 1915 - 1989.

Κάνταρος Αντώνης.

Καρλής Δ. Γεώργιος.

Καρναβέζος Αθανάσιος.

Καρναβέζος Α. Ιωάννης.

Παντοπώλης. 1918 - 1972.

Παντοπώλης.

Παντοπώλης. 1880 - 1948.

Παντοπώλης 1912 - 1961.

Καρούτζος Δημήτριος.

Κέκκος Λάμπρος.

Κόλλιας Ιωάννης.

Κόντος Σπύρος.

Παντοπώλης.

Παντοπώλης

Οινοπαντοπώλης. 1914 - 1996

Παντοπώλης. 1923 - 2008

419

Κορατζόπουλος Δημήτριος.

Κορατζόπουλος Σπύρος.

Κοτσώνης Γ. Κων/ος.

Κοτσώνης Γ. Ιωάννης.

Παντοπώλης. 1889 - 1983.

Παντοπώλης. 1926 - 1972.

Παντοπώλης. 1910 - 1979.

Παντοπώλης. 1915 - 1989.

Κουλολιάς Σπύρος.

Κουλολιας Σ. Δημήτριος.

Κουρούσης Γεώργιος.

Λάγγας Α. Γιώργος.

Παντοπώλης. 1868 - 1955.

Παντοπώλης. 1897- 1984

Παντοπώλης.

Λαδέμπορος. 1887 - 1978.

Μάντης Γ. Αντώνης.

Μάντης Κωνσταντίνος.

Χρήστος Μήτσιας.

Μίγγινας Κ. Σταύρος.

Έμπορος. 1910 - 1987.

Παντοπώλης.

Έμπορος. 1898 - 1982.

Παντοπώλης. 1906 - 1986.

Ευθύμιος Α.Μπαζιωτάκης. Έμπορος. 1911 - 2003.

Μπίρης Γ. Νικ. Έμπορος

Ξένος Γ. Ιωάννης.

Ξένος Ι. Γεώργιος.

& Ποτοποιός. 1900 - 1973

Έμπορος. 1907 - 1975.

Έμπορος. 1933 - 1984.

420

Παναγόπουλος Δημήτριος.

Παπαθεοφάνης Δημήτριος.

Παπαναστασίου Θεόδωρος.

Παπαντωνίου Κωνσταντίνος.

Παντοπώλης.

Έμπορος. 1901 - 1979.

Παντοπώλης. 1926 - 2008.

Παυλόπουλος Κωνσ/νος.

Σκαλίδης Αντώνης.

Σούντρης Γ. Ευστράτιος.

Σούπος Π. Ευάγγελος.

Οινοπαντοπώλης. 1864 - 1946.

Παντοπώλης. 1917 - 2007.

Έμπορος. 1887 - 1971.

Λαδέμπορος. 1932 - 2003.

Σταματόπουλος Θεόδ.

Σωτηρακόπουλος Γ. Αλέξιος.

Ταγκλής Ιωάννης.

Ταλούμης Χ. Δημήτριος.

Παντοπώλης. 1916 - 2006.

Παντοπώλης. 1929 - 2000.

Παντοπώλης. 1893 - 1973.

Παντοπώλης. 1909 - 1973.

Τριαντάφυλλος Γεώργιος.

Τσακανίκας Ιωάννης.

Τσιπιανιτόπουλος Β. Δημήτ.

Τσιπιανιτόπουλος Δ. Βασίλ.

Παντοπώλης.

Παντοπώλης. 1880 - 1915.

Παντοπώλης. 1908 - 1996

421

Τσόπελας Γ. Ευθύμιος.

Τσόπελας Ευθ. Γεώργιος.

Τσόπελας Ευθ Ιωάννης.

Τσουτσάνης Γ. Αθανάσιος.

Λαδέμπορος. 1878 - 1955.

Λαδέμπορος. 1907-1984.

Λαδέμπορος. 1919 - 1975.

Έμπορος. 1898 - 1985.

Τσουτσάνης Γ. Ιωάν.

Τσουτσάνης Γ. Παναγιώτης.

Τσουτσάνης Αθ. Γεώργιος.

Τσούτσουβας Δημήτριος.

Έμπορος. 1900 - 1986.

Έμπορος. 1902 - 1984.

Έμπορος. 1932 - 1972.

Έμπορος.

Φέλιος Αθανάσιος. Έμπορος

Χαρμπίλας Γεώργιος.

Χριστόπουλος Β. Γρήγορης.

Χριστόπουλος Γρ. Βασίλειος.

& Κηροπλάστης. 1917 - 2003.

Οινοπαντοπώλης.

Ποτοποιός. 1876 - 1930.

Ποτοποιός. 1909 - 1990.

Χριστόπουλος Γρ. Ιωάν.

Χρονάς Δημήτριος ή Λίτζος.

Χωματάς Παναγιώτης.

Ποτοποιός. 1912 - 2001.

Παντοπώλης. 1897 - 1974.

Έμπορος. 1900 - 1980.

Μπαμής Γεώργιος. Παντοπώλης.

422

Ντοκουμέντα 19ου & 20ου Αιώνα

Αφοί Γρηγ. Χριστόπουλου. Έγκριση σήματος οινοπνευματωδών ποτών-οίνων και ηδύποτων το 1932.

Ηλίας Δ. Αθανασιάδη. Καταβολή εγγυήσεως, Ηλ. Ετ. 1928.

Εμπορική επιστολή του Ηλία Σέμπου, του έτους 1941.

423

Κωνσταντίνος Αντωνίου. Άδεια κατοχής οινοπνευματούχων πότων του 1910.

Ηλίας Δ. Αθανασιάδη. Άδεια απόσταξης πότων το 1948.

Κωνσταντίνος Αντωνίου. Πρόστιμο φόρου του 1910.

Ηλίας Δ. Αθανασιάδη. Δελτίο παραλαβής οινο/τος 1941.

424

425

426

427

428

429

Αγαπητοί αναγνώστες, το βιβλίο Εδωδιμοπώλες - Βιοτέχνες & Έμποροι Τροφίμων της Τριπολιτσάς ολοκληρώθηκε από τον Τάσο Γ. Σωτηρακόπουλο με τη βοήθεια των ανιψιών του, Ιωάννη Β. Καραγιαννόπουλο, Αθανασία Αλ. Σωτηρακοπούλου-Καλογεροπούλου και Στυλιανό Ιωαν. Αντωνίου. Και οι τέσσερις λειτούργησαν και εργάστηκαν με την ψυχή τους χωρίς να έχουν ιδιαίτερη σχέση με τη συγγραφεί. Γι’ αυτό, για όποια λάθη υπάρχουν στο βιβλίο να τους κρίνεται με επιείκεια. Τ.Σ.