Houthoff magazine

MAGAZINE

THEMA

I N N O VAT I E Met longreads over > ENERGY > M ERGERS & ACQUISITIONS > LEGAL DESIGN

GOING BEYOND WITH THE WILL TO DISCOVER, I N N O VAT E A N D E X C E E D

MISTER M&A EDDIE MEIJER NEEMT AFSCHEID HB-ALUMNI OVER DE TOEKOMST VA N H E T J U R I D I S C H VA K G E B I E D

> 100 JAAR VROUWELIJK HOOGLERAARSCHAP > VADER EN DOCHTER: IT ’S ALL IN THE FAMILY! > HB INCUBATOR: BAANBREKEND STARTUP-PROGRAMMA

2017

EDITIE

GOING BEYOND

‘AT H O U T H O F F B U R U M A , W E TA K E A C T I O N TO D AY W I T H TO M O R R O W I N M I N D ’ W E D R AW T O G E T H E R A L L O F O U R K N O W L E D G E , E X P E R I E N C E A N D R E S O U R C E S , B O T H H U M A N A N D O R G A N I Z AT I O N A L , T O D E V E LO P T H E B E S T P O S S I B L E S O LU T I O N F O R B O T H NOW AND THE FUTURE.

3

VOORWOORD

FOTOGR AFIE Frank Ruiter

‘Kansen vinden waar anderen ze niet zien’ 4

MET GEPASTE TROTS KIJKEN WE TERUG OP DE AFGELOPEN DECENNIA, WAARIN DE BASIS IS GELEGD VOOR ONZE HUIDIGE POSITIE ALS EEN VAN DE LEIDENDE NEDERLANDSE ADVOCATENK ANTOREN, MET ZO’N 300 ADVOCATEN, NOTARISSEN EN BELASTING­A DVISEURS. MET ONZE EIGEN BUITENLANDSE VESTIGINGEN EN ONZE ‘BEST FRIENDS STRATEGY’ ZIJN WE UITGEGROEID TOT EEN INTERNATIONAAL K ANTOOR. AL DIE JAREN ZIJN WE ONAFHANKELIJK GEBLEVEN – EN DAAR ZIJN WE TROTS OP. “Houthoff Buruma zal altijd de beste willen zijn,” zegt Eddie Meijer in het inter­ view verderop in dit magazine. In maart 2017 trad hij toe tot het roemruchte gezelschap van de Houthoff Buruma-alumni. We zijn Eddie en alle alumni zeer erkentelijk. Sinds de start van Houthoff c.s. in de jaren 70 van de vorige eeuw en de fusie met Buruma Maris – inmiddels alweer achttien jaar geleden – hebben generaties kantoorgenoten gestaag gebouwd aan de groei van ons kantoor, zowel in omvang als in kwaliteit.

Onze cliënten geven aan dat we de beste mensen hebben. Voor strategische issues doen ze een beroep op ons als hun ‘trusted advisor’. We leveren praktische oplos­ singen voor complexe juridische problemen en door de breedte van ons kantoor kunnen we antwoord geven op elke vraag achter de vraag. Onze mensen hebben een passie voor het oplossen van de problemen van cliënten en het vinden van kansen waar anderen ze niet zien.

We noemen dat ‘Going beyond’.

Dit credo brengt ook de verplichting met zich mee om elke keer de verwachtingen van onze cliënten te overtreffen. Daarom moeten we ons continu blijven ontwik­ kelen. In dit magazine leest u over diverse vormen van innovatie. Ontwikkelingen op het gebied van M&A, waar we een toonaangevende rol spelen. Ontwikkelingen in de energiesector, waar we een drijvende kracht zijn achter de energietransitie.

En ontwikkelingen op ons eigen vakgebied, waar we steeds meer gebruikmaken van visualisaties om complexe juridische materie snel toegankelijk te maken.

Alles in perspectief geplaatst door oud-kantoorgenoten die hun vleugels hebben uitgeslagen en door de huidige Houthoff Buruma-generatie en haar cliënten.

Eén magazine per jaar doet geen recht aan de snelheid waarin nieuwe ontwikke­ lingen zich voltrekken. Daarom is er naast de papieren versie die voor u ligt ook een online magazine gekoppeld aan de Houthoff Buruma Community. Hiermee bieden we een dynamisch platform voor onze alumni en huidige kantoorgeno­ ten, waar interessante vakmatige ontwikkelingen en nieuws door en over (oud-) kantoorgenoten gedeeld kunnen worden.

Ik wens u veel leesplezier!

EDWARD DE BOCK Managing Par tner Houthoff Buruma

5

INHOUD

LO N G R E A D

ENERGY 8

De toekomst van energie

10 Marjolein Dieperink Advocaat Energy & Utilities over de energietransitie

11 Alumnus Peter Boeken General Councel ECN

10

14 Alumnus Floris Koopman “Innovatie heeft ook commercie nodig�

15 Alumna Daphne Postma

Smart energy van Eneco

16 Werken bij de Raad van State De erebaan van Jaap Hoekstra

19 Op de hoogte Benoemingen, events en samenwerkingen

15

16

38 6

LO N G R E A D

LO N G R E A D

MERGERS & ACQU I S ITIO NS

LEGAL DESIGN

20 De wereld van M&A

40 Het nut van Legal Design

22 Jetty Tukker

42 De visie van advocaat

Focus op Dual Tracks

Jan Willem de Groot

25 Artificial Intelligence

44 Sarah van Hecke

Een robot als collega

De unieke functie van een Legal Design-adviseur

27 Steven ter Horst

45 De pionier

Chief Innovation Officer

Margaret Hagan van

28 ‘Mister M&A’ Eddie Meijer

Stanford University

Terugblik op zijn praktijk

46 Alumna Jacqueline Frima Senior rechter in Rotterdam

31 Annetje Ottow en Laura Parret

47 Cliëntcase: Legal Design bij

100 jaar vrouwelijk

Nationale-Nederlanden

hoogleraarschap

22

25

49 Alumna Barbara Brokkaar

34 Familiepraktijken

Rechter in Amsterdam

Vader en dochter Wesseling

36 Alumnus Jens Jacobsen Jensen

50 Alumnus Rutger Prakke

Dealmaking als topsport

General Counsel bij Booking.com

38 Column Hans van Es

51 Let’s keep in touch Met het alumni-netwerk van

39 Alumna Evelyn Verstraaten

Houthoff Buruma

De innovatie van een denimbrand

52 HB Incubator Baanbrekend startup-programma

57 Alumnus Maarten Blom

20

Van maatpak naar sneakers

58 Alumnus Geert Snoeijer Een opmerkelijke carrièreswitch

7

42

LONGREAD ENERGY

T E K S T E s t h e r K e iz e r BEELD Getty Images

DE TOEKOMST VA N ENERGIE 8

DE ZORG OM KLIMAATVERANDERING EN EEN LEEFBARE PLANEET LEIDT TOT EEN VERGROENING VAN DE SAMENLEVING. IN HET KIELZOG VAN HET SER ENERGIEAKKOORD UIT 2013 EN HET VN-KLIMAATAKKOORD (PARIJS, 2015) BEVINDT DE NEDERLANDSE ECONOMIE ZICH IN EEN ‘ENERGIEOVERGANGSFASE’, WAARBIJ WORDT TOEGEWERKT NAAR EEN SCHOON, DUURZAAM EEN KOOLSTOFARM SYSTEEM. DIT HEEFT IMPACT OP DE NEDERLANDSE INDUSTRIE, HET BEDRIJFSLEVEN EN DE BURGERS. VANUIT HET RECHT BETEKENT DAT EEN AANPASSING VAN HET INSTRUMENTARIUM. HOUTHOFF BURUMA LEVERT MET HAAR ENERGY-PRAKTIJK EEN WEZENLIJKE BIJDRAGE AAN DE DISCUSSIE, ONDER LEIDING VAN MARJOLEIN DIEPERINK. EN MAAKT MET DEZE ACHTERGROND HET INHOUDELIJKE VERSCHIL VOOR ENERGIECLIËNTEN EN INVESTEERDERS.

9

‘Energietransitie’ heet de ontwikkeling waarbij van

zon en wind. Het wordt iedereen steeds meer duidelijk

fossiele brandstoffen naar volledig duurzame energie­

dat het systeem waarbij in Nederland slechts op een paar

bronnen zoals zonne- en windenergie, de zogenaamde

plekken grote energiecentrales staan, zijn langste tijd

renewables, wordt overgestapt. Nederland moet in 2050

heeft gehad. De opwekking van energie wordt schoner

CO2-neutraal zijn. In de overgangsperiode wordt het

en lokaler en tegelijkertijd zijn er ontzettend veel tech­

aandeel conventionele energiebronnen, zoals kolencen­

nologische ontwikkelingen om vraag en aanbod van

trales, steeds verder verkleind en wordt tegelijkertijd

energie beter op elkaar af te stemmen. Dan hoeven we

gewerkt aan het besparen van zo veel mogelijk ener­

namelijk met elkaar minder energie op te wekken. Ik

gie. De energietransitie omvat niet alleen een focus op

zie al deze ontwikkelingen in de energiemarkt direct

renewables en energiebesparing, het betekent ook meer

in onze praktijk terug. Zoals veel nieuwe samenwerkin­

onderzoek naar duurzame technologie, zoals de opvang

gen waarbij niet langer wordt uitgegaan van de traditi­

en afvang van CO2 en elektrisch vervoer.

onele rollen van producent of leverancier en afnemer van energie. Grote corporates bijvoorbeeld, die direct

MEDE-ARCHITECT EN SPELER

contracten sluiten met windturbineparken, waarmee

Marjolein Dieperink, advocaat Energy & Utilities bij

de rol van leverancier eruit wordt gesneden. Of consu­

Houthoff Buruma, ziet als gevolg van de energietransi­

menten die – tegen een financiële vergoeding – mede­

tie een verschuiving in het speelveld en de komst van

verantwoordelijkheid krijgen voor het afvlakken van de

nieuwe partijen en samenwerkingen. Dieperink: “De

pieken en dalen van elektriciteitsnetwerken. Ook zie ik

energietransitie biedt kansen voor nieuwe producten

bij grotere windprojecten dat aannemers, leveranciers,

en businessmodellen. Zo zijn wij bij Houthoff al jaren

industrie én investeerders met elkaar in een consortium

actief op het gebied van de renewables, met name in de

gaan zitten om zo de risico’s beter te spreiden, waardoor L E E S V E R D E R O P PAG I N A 12

MARJOLEIN DIEPERINK

A D V O C A A T- C O U N S E L ENERGY & UTILITIES “Vanuit mijn specialisme ben ik in 2009

oplossingen. Daarnaast zien we de maat-

lingen gewaarborgd kunnen blijven. Wij

betrokken geraakt bij een groot windener-

schappelijke behoefte om de energienet-

vinden het geweldig om onze cliënten en

gieproject op zee voor Eneco, waarvoor

ten te moderniseren, waar investeringen

de wereld om ons heen verder te helpen in

we de vergunningen plus een subsidie

voor nodig zijn. Houthoff Buruma is in

de energietransitie en te komen tot goede

van 989 miljoen euro rond hebben ge-

de ontwikkelingen van de energiemarkt

en werkbare juridische oplossingen. Vanuit

kregen. Gedurende dit project heb ik de

actief als speler én als een expert die zich

de Energy-praktijk helpen wij onze cliën-

offshore windmarkt in Nederland goed

bezighoudt met de spelregels. Wij zijn

ten uit de energiesector. We combineren

leren kennen en ben ik steeds meer be-

continu in gesprek met zowel publieke als

deze sectorkennis met onze projecten en

trokken geraakt bij de algehele energie-

private partijen om te kijken of er op een

M&A-praktijk, van waaruit we naar inves-

transitie. De renewables markt wordt snel

correcte manier aanpassingen kunnen

teringsmogelijkheden kijken. Deze integra-

volwassen en er staat heel veel moois te

worden gemaakt in de juridische kaders.

le aanpak maakt van ons een zeer goed

gebeuren. Nieuwe windtechnieken bijvoor-

Zodat de investeringsmogelijkheden die

ingevoerde gesprekspartner voor zowel de

beeld, maar ook met de opslag van energie,

er zijn ook daadwerkelijk benut kunnen

politiek en de regulators als het bedrijfs­

zoals de superbatterij, en een verdere digi-

worden door de vrije markt, en tegelijker-

leven.”

talisering van de markt met allerlei slimme

tijd het gemeengoed en de milieudoelstel-

10

T E K S T E s t h e r K e iz e r F OTO G R A F I E G e e r t S n o e ije r

PETER BOEKEN 1970 BIJ HOUTHOFF BURUMA

va n 1 9 9 8 t ot 20 0 5 TEGENWOORDIG

G e n e ra l C o u n sel Energi e C e n t r u m Neder la nd PRIVÉ

G e h u w d , een z oon, w o o n t in A mst erda m

WAT DOET HET ECN PRECIES?

WAT VOOR SOORT TECHNIEKEN HEEFT ECN AAN DE

die ideeën beschikbaar stellen aan de markt. Dat

“Wij zijn een onderzoeksinstituut op het gebied van

MARKT AFGELEVERD?

zou tegen onze doelstelling en missie ingaan. In

duurzame energie. Met en voor de markt ontwik-

“Wij doen onderzoek op allerlei gebied, zoals wind-

de overeenkomsten bij verkoop van door ons ontwik-

kelt ECN kennis en technologie die gericht is op een

en zonne-energie, energie-efficiëntie, biomassa,

kelde technologie, moeten de partijen daarom een

transitie naar een duurzame energiehuishouding.

engineering materialen et cetera. Wij hebben bij-

anti-shelving clausule tekenen. Oftewel, de techno-

Wij dichten het gat tussen onderzoek, dat bij de

voorbeeld veel onderzoek gedaan naar en uiteinde-

logie mag niet op de plank komen te liggen. Boven-

universiteiten gebeurt, en de industrieën. Voor de

lijk ook daadwerkelijk een technologie ontwikkeld

dien moeten de patenten en licenties goed geregeld

doorontwikkeling van ideeën en het geschikt maken

die een efficiëntere opslag van energie in batterijen

zijn. De rol van ons onderzoeksinstituut verandert

daarvan voor de markt, ontvangen we subsidiegeld

mogelijk maakt. Deze techniek is interessant voor

ook enigszins. Zo zijn we op dit moment bezig een

van de overheid. Vervolgens stellen we die nieuwe

de Tesla’s van deze wereld. Maar we hebben ook

biomassacentrale in een joint venture te plaatsen.

technologieën tegen marktconforme prijzen beschik-

software ontwikkeld voor het onderhoud van wind-

We hebben onze octrooien daarin overgedragen. Dat

baar aan de industrie. Ons kapitaal is dus ons intel-

molenparken op zee die een aanzienlijke kosten-

is een nieuwe vorm van partnership voor ons. Daar

lectuele eigendom. Het geld dat dat opbrengt stoppen

reductie mogelijk maakt. Zo’n 80 procent van alle

zijn we jaren mee bezig geweest, met nauwe betrok-

we vervolgens weer in nieuw onderzoek. Dat moet

windparken draait op deze software.”

kenheid van de afdeling Legal. We verdienen hier

op den duur een kostprijsreductie opleveren van

in eerste instantie niets aan, maar de geldstromen

nieuwe energievormen waar de markt bij gebaat is,

WAAR ZIT IN DAT PROCES DE JURIDISCHE UITDAGING?

zullen later in onze organisatie terugvloeien in de

want dat stimuleert weer nieuwe projecten. Kortom,

“Onze ideeën zijn met publiek geld ontwikkeld. Het

vorm van licentie-inkomsten.”

wij zorgen ervoor dat de energiemarkt innoveert en

is op de eerste plaats belangrijk dat de ontwikke-

efficiënter wordt.”

ling niet stil komt te staan op het moment dat wij

11

•

HET ELEKTRICITEITSARREST

V E R V O LG VA N PAG I N A 10

hernieuwbare energie goedkoper wordt en steeds meer

dit onderscheid het gevolg

kan concurreren met conventionele energie.”

van de zogenoemde Wet

“Er spelen kortom een hoop nieuwe dingen. De uitda­

Onafhankelijk

ging voor ons hierin, en dat maakt het ook zo spannend,

uit 2007, ook wel Splitsings­

is dat dat automatisch nieuwe juridische vragen met zich

wet

meebrengt. Soms zijn dat zelfs vragen waaraan de wet­

“Juist bij die elektriciteits­

gever nog niet heeft gedacht. De spelregels worden wel­

netten moet de innovatie

iswaar grotendeels vanuit Brussel en Den Haag bepaald,

gaan plaatsvinden. Denk aan

maar wij leveren als advocatenkantoor input en voeren

het efficiënter transporteren

discussie over die kadering, en stellen die zonodig bij de

van energie en aan de terug­

rechter ter discussie. Wij doen dat ook in de vorm van

gave van door de consument

lezingen, wetenschappelijke publicaties en onze deel­

zelf opgewerkte energie. Er

name aan denktanks. Als jurist en wetenschapper ben

moet een effectief en inte­

ik in dat opzicht mede-architect van het spel. Maar ik

graal

ben ook speler, want als advocaat pas ik voor mijn cliën­

lokale opwek mogelijk worden gemaakt. Hiervoor zijn

ten de spelregels toe. Dat levert mijns inziens een grote

dus onder andere die grote investeringen nodig en wij

meerwaarde op voor de discussie, want ik heb daardoor

vinden dat die zelfs van private partijen en investeer­

de mogelijkheid om een brug te slaan tussen de praktijk

ders zouden moeten kunnen komen. Dat is best een

en de nieuwe kaderzetting. Ik leer in de businesscase van

gedurfde uitspraak, want de huidige wet bepaalt name­

vandaag hoe de visie van morgen eruit moet komen te

lijk dat alleen publieke partijen aandelen van netbeheer­

zien, en vice versa.”

ders mogen houden. Maar daarvoor bestaat volgens ons

genoemd.

Netbeheer Dieperink:

energiesysteem

Valt elektriciteit als ‘enig goed’ in strafrechte­ lijke zin te kwalificeren? Deze rechtsvraag stond centraal in het Elektriciteits-arrest uit 1921. Het arrest had betrekking op diefstal van ‘elektrische energie’. Een Haagse tandarts gebruikte her­ haaldelijk een breinaald om de elektriciteitsmeter stil te zetten, zodat het verbruik niet in rekening werd gebracht. De tandarts werd diefstal ten laste gelegd conform artikel 310 Sr. Het Hof oordeelde – net als de rechtbank – dat elektriciteit ‘terdege als enig goed’ kan worden bestempeld en veroordeel­ de de tandarts tot drie maanden gevangenisstraf.

van

geen valide reden.”

LEVEL PLAYING FIELD

Uiteraard vindt Dieperink wel dat de leveringszeker­

Een goed voorbeeld van een nieuwe uitdaging die de

heid door de overheid en het recht gewaarborgd

komende jaren op de energiesector afkomt, is het aan­

moet worden. Energie is immers een publiek goed.

passen van de elektriciteits- en nieuwe warmtenet­

Het vinden van een optimaal evenwicht tussen het

werken op de lokale opwekking en levering. Daarvoor

bieden van bescherming en het bieden van kansen,

zijn grote investeringen nodig, van de energienet­

ziet Dieperink als een van de belangrijkste terugkerende

beheerders enerzijds en de bedrijven die in energie han­

thema’s van haar Energy-praktijk. “Hoe organiseer je de

delen anderzijds. Voor de elektricititeitsnetwerken is

economie middels het recht op een dusdanige wijze dat er optimale kansen voor ondernemers ontstaan, terwijl tegelijkertijd de basiszekerheid van ‘een goed’ als energie

INNOVATIE ANNO 1989

gewaarborgd blijft? Het regulatoir kader moet de arena creëren waarbinnen de concurrentie plaatsvindt, het level playing field, en daarmee de eerlijke en gelijke kan­

Het Huis van de Toekomst was een van de eerste grote Nederlandse projecten op gebied van onderzoek naar duurzaamheid. Het huis was een project van de sterren­ kundige en voormalige tv-wetenschapper Chriet Titulaer en werd in 1989 geopend door Ed Nijpels, de toenmalige minister van VROM. Met het huis (bouwkosten destijds 10 miljoen gulden), naar ontwerp van architect Cees van Dam, werd beoogd de gewone burger een idee te geven hoe slimme technologie in de dagelijkse woonomgeving kon worden toegepast. Het huis was voorzien van de in die tijd modernste bouwkundige en technologische innovaties, waaronder een centraal stofzuigersysteem, zonnecellen en stemherkenning.

sen voor het bedrijfsleven. En wel op zo’n manier dat de markt efficiënt werkt en er een prikkel komt waardoor op termijn alle energie CO2-neutraal wordt geprodu­ ceerd. Want uiteindelijk komt de energietransitie alleen maar van de grond als het bedrijfsleven in actie komt.”

12

KLIMAATCONFERENTIE De 21ste jaarlijkse klimaatconferentie, COP21, van de Verenigde Naties vond plaats in Parijs, eind 2015. Op 12 december stemden bijna alle 200 deelnemers in met een nieuw bindend klimaatakkoord. Daarmee moet de uitstoot van broeikasgassen worden teruggedrongen en de opwarming van de aarde worden beperkt tot maximaal 2 graden, met 1,5 graad als streefwaarde.

SIGNAALFUNCTIE In haar dagelijkse praktijk constateert Dieperink dat het bedrijfsleven dankzij de energietransitie kansen ziet en pakt. Dieperink: “Energie is niet langer voorbehouden aan de oude utilities. Het integrale bedrijfsleven wordt momenteel een kans geboden. Ik zie bij de grote corpo­

ENERGIEAKKOORD 2013

rates dat het in toenemende mate boardroom material is.

Het is de verantwoordelijkheid van iedereen geworden

Nederland heeft op 6 september 2013 een belangrijke stap gezet op weg naar een schone toekomst. Ruim veertig organisaties, waaronder de overheid, werkgevers, vakbeweging, natuur- en milieuorganisaties, maatschappelijke organisaties en financiële instellingen, hebben zich aan het Energieakkoord voor duurzame groei verbonden. Kern van het akkoord zijn breed gedragen afspraken over energiebesparing, schone technologie en klimaatbeleid. Uitvoering van de afspraken moet resulteren in een betaalbare en schone energievoorziening, werkgele­ genheid en kansen voor Nederland in de schone technologiemarkten.

om de ambities uit het Energieakkoord 2013 in de prak­ tijk te brengen; een groeiend aantal bedrijven erkent deze verantwoordelijkheid en neemt die op zich. En dat heeft weer een zekere signaalfunctie voor het alge­ hele bedrijfsleven. In het energieakkoord staan doelen; de concretisering daarvan vindt nu, as we speak, plaats.

Dat levert telkens nieuwe uitdagingen op. Het is ontzet­ tend leuk en inspirerend om in die context samen met

(Bron: energieakkoordser.nl)

anderen te werken aan het CO2-neutraal maken van onze maatschappij.”

•

INVESTERINGEN IN RENEWABLES Zonne- en windenergie zijn met grote voorsprong de meest populaire vormen van renewable energie. In 2015 werd in totaal op wereldniveau voor 109,6 miljard dollar geïnvesteerd in windenergie. In 2005 was dat nog 29 miljard. Voor zonne-energie lag die investering in 2015 op 161 miljard dollar, tegen 16,1 miljard in 2005. Na zonne- en windenergie werd er het meest geïnvesteerd in biomassa & waste-to-energy. In 2015 lag die investering internationaal op 6 miljard dollar.

(Bron: FS-UNEP / BNEF / Opportunities for law firms in an emissions-free world)

13

T E K S T E s th e r Ke i z e r F OTO G R A F I E G e e r t Sno e i j e r

FLORIS KOOPMAN 1982 BIJ HOUTHOFF BURUMA

van 20 0 6 tot 20 1 0 TEGENWOORDIG

He ad of L eg al C orpo ra te Financ e b ij Sieme n s Nederland N. V. PRIVÉ

W oont met vrouw en twe e zonen in D en Ha a g A D AG I U M

‘Für aug enb lic k lic h e n Gewinn verkaufe ic h d i e Z ukunft nic ht ’ ( We r n e r von Siemens, 18 7 9)

WAT DOET SIEMENS ZOAL OM DE ENERGIETRANSITIE

SIEMENS IS EEN VAN DE INITIATIATORS VAN DE

komen steeds meer bedrijven tot het inzicht dat de

VOORUIT TE HELPEN?

TRANSITIECOALITIE. MET WELK DOEL?

energietransitie niet een bedreiging is, maar juist

“Siemens is betrokken bij een aantal grote projecten,

“De Transitiecoalitie is een gezamenlijk initiatief

een kans op economische ontwikkeling en andere

zoals het Gemini offshore windpark in het Neder-

van een aantal grote bedrijven (Eneco, Havenbedrijf

verdienmodellen.”

landse deel van de Noordzee. Dat wordt met een

Rotterdam, Shell Nederland, Siemens Nederland en

totale capaciteit van 600 megawatt een van de

Van Oord – red.) die op enigerlei manier betrokken

WAT IS JOUW AANDEEL ALS JURIST IN DIE

grootste windparken ter wereld. Dit project zorgt

zijn bij de energievoorziening in Nederland. Omwille

ENERGIE-INNOVATIE?

enerzijds voor de opwekking van een enorme

van het klimaat én de Nederlandse economie willen

“Mijn werkzaamheden richten zich met name op

hoeveelheid duurzame energie en anderzijds voor

we met de coalitie een versnelling van de energie-

de samenwerkingsverbanden en deelnemingen van

een

arbeidsplaatsen.

transitie bewerkstelligen. Daarin moeten de over-

Siemens. Siemens is continu gericht op nieuwe mark-

Siemens levert de turbines, maar heeft als inves­

heid en het bedrijfsleven gaan samenwerken, veel

ten en associaties waarin we een rol van betekenis

teerder ook een belang van 20 procent in het project.

meer en sneller dan tot nu toe gebeurt. Een voorbeeld

kunnen spelen. Het aantrekken van talent en slimme

Een ander voorbeeld is het COBRAcable-project.

van overheidsbeleid dat leidt tot meer duurzame

ideeën zit in ons DNA. Maar goede ideeën alleen zijn

Met dit project worden de elektriciteitsnetwerken

energie is bijvoorbeeld de aanwijzing van kavels

niet voldoende. Innovatie heeft ook de commercie

van Nederland en Denemarken verbonden via een

voor windparken op zee. Als je ziet hoe sterk de

nodig, anders komt zoiets nooit van de grond. Het

onderzeese kabel, waardoor de concurrentie en de

kosten van op zee opgewekte windenergie de afgelo-

is dus van groot belang dat je je als bedrijf ook richt

zekerheid van energievoorziening zal toenemen.

pen jaren gedaald zijn, dan merk je dat we goed op

op de praktische toepassing van die goede ideeën. Zo

Ook zal de Nederlandse markt daardoor kunnen

weg zijn. Maar er is nog veel meer nodig. En daarbij

zijn er bijvoorbeeld vorig jaar tests uitgevoerd met

beschikken over een grotere hoeveelheid duurzame

is niet alleen een rol voor de overheid weggelegd. Dat

een vliegtuig waarvoor Siemens een superefficiënte

Deense windenergie.”

is ook het bijzondere aan de Transitiecoalitie: het is

elektrische vliegtuigmotor heeft ontwikkeld. Siemens

een oproep van het bedrijfsleven om met elkaar een

gaat nu verder samenwerken met Airbus om een

verandering in beweging te zetten. Langzamerhand

eerste hybride passagierstoestel te ontwikkelen.”

aanzienlijke

hoeveelheid

14

•

T E K S T Est her K ei z er F OTO G R A F I E Geer t S noei j er

DAPHNE POSTMA 1985 BIJ HOUTHOFF BURUMA

va n 20 11 t ot 20 14 TEGENWOORDIG

L ega l C ounsel S ma r t Energ y bi j Eneco PRIVÉ

S a menw onend i n A mst erda m A D AG I U M

‘A lt i j d bli j ven door vra gen’

HOE DRAAGT ENECO BIJ AAN INNOVATIE OP

KUN JE EEN VOORBEELD NOEMEN VAN NIEUWE

die de aansturing van de batterij verzorgt. En natuur-

ENERGIEGEBIED?

PRODUCTEN WAAR ENECO MEE BEZIG IS?

lijk interne stakeholders. Daarnaast heb je potentieel te

“Het Smart Energy-team houdt zich bezig met

“Illustratief voor een vernieuwende propositie is

maken met toezichthouders zoals AFM, ACM en rechts-

venturing en nieuwe projecten. Vanuit Smart Energy

CrowdNett. Daarbij plaatsen we bij de consumenten

gebieden als consumentenrecht en privacyregelgeving.

investeert Eneco in startups en scale-ups (een startup

een thuisbatterij in huis, de Tesla Powerwall, waar zelf

Het zijn immers data van consumenten waarmee

die zich al iets verder in de groeicurve bevindt – red.).

opgewekte zonne-energie in opgeslagen kan worden.

gewerkt wordt. Als projectjurist zorg ik onder meer voor

Wij scouten nieuwe bedrijfjes die zich bezighouden

Daarnaast kan de thuisbatterij worden ingezet om

de contractstructuur, maar ook dat alle verschillende

met slim omgaan met energie of zelf slimme energie-

de frequentie op het elektriciteitsnetwerk in balans te

juridische en regulatoire vlakken scherp in beeld zijn

diensten aanbieden. Vervolgens kijken we of Eneco

houden in een samenwerking met andere thuisbatte-

en geen belemmeringen kunnen vormen. Voor zover

daarmee wil samenwerken. Dat hangt af van een aan-

rijbezitters. Elektriciteitsnetwerken kampen namelijk

nodig schakel ik daarbij interne of externe experts

tal zaken: of we vertrouwen hebben in het business-

met fluctuaties in de frequentie, en die moeten opge-

op die gebieden in en ben ik de coördinerende jurist.

model en de toekomstige verdiencapaciteiten, en of

vangen worden om in balans te blijven. Eneco zorgt

CrowdNett is ook een voorbeeld van een nieuwe situa-

het binnen onze strategie past. Ons doel bij dergelijke

ervoor dat de capaciteit van een verzameling van die

tie waar regelgeving nog niet helemaal op is toegesne-

investeringen is het versnellen van de energietransitie

batterijen weer terug het net in gaat via de netbeheer-

den, namelijk het elektriciteitsnetwerk ondersteunen

en voorop blijven lopen in de nieuwe wereld. Wij stel-

der Tennet.”

met consumentenproducten. Een partij als Eneco is er

len ons niet op als grote corporate investeerder, maar

dan ook zeer bij gebaat als deze wet- en regelgeving WAT IS DE ROL VAN JURIST IN EEN PROJECT ALS

sneller aangepast kan worden, terwijl het beleid gericht

we de lat hoog voor onszelf én de ventures. Ons doel is

CROWDNETT?

op duurzaamheid en energietransitie langetermijn-

om deze nieuwe ideeën te helpen doorontwikkelen en

“Als jurist ben je onderdeel van het team dat de partijen

doelstellingen heeft. Een snelle aanpassing zou ons

het aanbod aan slimme energiediensten en producten

bij elkaar brengt. In het geval van CrowdNett zijn dat

helpen, zodat we de verduurzaming in de hele keten

uit te breiden.”

de consument, Tennet, Tesla, Solar Edge (leverancier

eerder op kunnen pakken met slimme oplossingen voor

van de zonnepanelen – red.) en Ampard, een startup

de consument aan het einde van die keten.”

zijn altijd op zoek naar de synergie. Daartoe leggen

15

•

D E E R E B A A N VA N JAAP HOEKSTRA

T E K S T E s t h e r K e iz e r F OTO G R A F I E G e e r t S n o e ije r

Va n d e Z u i d a s naar een Haags paleis 16

ALS ‘JONG VENTJE’ VAN 51 JAAR WERD HIJ GEVRAAGD ALS STAATSRAAD BIJ DE RAAD VAN STATE: DE ALLERHOOGSTE BESTUURSRECHTER IN NEDERLAND. DAAR BESLIST HIJ OVER GESCHILLEN DIE BURGERS, INSTELLINGEN EN ONDERNEMINGEN MET DE OVERHEID HEBBEN. DAARTOE PLOETERT HIJ ZICH DAGELIJKS DOOR VAAK OMVANGRIJKE DOSSIERS OM ZO TOT EEN WELOVERWOGEN UITSPRAAK TE KOMEN DIE RECHT DOET AAN DE BELANGEN VAN DE PARTIJEN. STAATSRAAD EN VOOR­ MALIG PARTNER BIJ HOUTHOFF BURUMA MR. JAAP HOEKSTRA OVER ZIJN EREBAAN.

TELEFOONTJE “Ruim zeven jaar geleden kreeg ik een telefoontje van de secretaresse van Herman Tjeenk Willink, toen vicepresi­ dent van de Raad van State. Of ik eens met hem wilde komen praten. Zij hadden mij daar toen al bijna 25 jaar lang bezig gezien met het bijstaan van cliënten. Ik beheerste het omgevingsrecht en in het bijzonder ook de financiële kant daarvan. Iemand met een dergelijke kennis en ervaring zou goed van pas kunnen komen bij de afdeling Bestuursrechtspraak van de Raad van State.

Ik heb heel lang over de overstap moeten nadenken, want ik vond de advocatuur en het werken bij Houthoff ontzettend leuk. Maar het idee om eens iets anders te kunnen gaan doen, sprak mij ook erg aan. En als ik toen

“Na mijn studie in Leiden en de militaire dienstplicht

nee tegen de Raad van State zou hebben gezegd, waren ze

ben ik mijn carrière begonnen bij Stibbe. Daar heb ik zes

natuurlijk nooit meer bij me teruggekomen.”

jaar gewerkt, tot ik door Houthoff gevraagd werd. Door overlijden en pensionering was er een gat ontstaan in

LOSSE EINDJES

hun bestuursrechtpraktijk. Het was in die tijd, begin

“De Raad van State heeft zestig

jaren negentig, ongebruikelijk dat grote advocatenkanto­

staatsraden in haar rechtsprekende

ren onder elkaars duiven schoten. Het leverde aanvanke­

tak. Daaronder zitten oud-politici,

lijk dan ook wel wat gedoe op tussen Stibbe en Houthoff.

-bestuur­ders, -ambtenaren, rechters,

Maar ik ben in pais en vree vertrokken, al moest ik bij

hoog­­leraren, advocaten. Een heel

Stibbe nog wel het eerste deel van mijn medewerker­

diverse club slimme mensen met een

schap afmaken. Zoiets kun je je nu niet meer voorstellen.”

schat aan ervaring, en ook veel humor. Per jaar doen we hier circa

JAAP HOEKSTRA

‘IK DACHT DAT IK BIJ HOUTHOFF IN EEN GESPREID BEDJE TERECHT ZOU

NUL DOSSIERS

12.000 uitspraken. Dat doe je met

“Ik dacht dat ik bij Houthoff in een gespreid bedje te­

slechts veertig fulltime staatsraden

recht zou komen. Maar ik herinner mij nog heel goed dat

en ongeveer 280 ambtenaar-juristen.

ik op mijn eerste werkdag de dossierkast opendeed: tot

Dat is stevig aanpoten. Het is bijzon­

mijn ontsteltenis was die helemaal leeg! Nul dossiers!

der werk. Je houdt je bij de Raad van State, meer dan in de

Dat was wel even slikken. Ik moest from scratch een eigen

advocatuur, bezig met de wetenschappelijke kant van

praktijk opbouwen. Dat werd een praktijk waarin de na­

het recht. Die heb ik altijd heel interessant gevonden.

druk steeds meer kwam te liggen op het omgevingsrecht

Elke wet heeft losse eindjes. Als hoogste bestuursrechter

en projectontwikkeling. Enno van der Schans onder­

moet je die aan elkaar knopen om tot een werkbaar sys­

steunde mij daarbij.”

teem te komen. Dat is heel conceptueel en creatief werk.”

LEADING

STEEKKAR

“Een enorme boost in die praktijk kwam begin jaren

“Ik begon mijn werk bij de Raad van State op 4 januari

negentig, toen Chris Goumans zich aan Houthoff ver­

2010 en op 12 januari had ik mijn eerste zitting. Na nog

bond. Hij kende de Nederlandse vastgoedwereld op zijn

bij Houthoff te hebben gewerkt, ging ik op 24 december

duimpje en had overal ingangen. Vanaf dat moment

2009 wat vroeger naar huis om daar gezellig met

groeide Houthoff ook uit tot een leading kantoor in de

vrouw en kinderen de kerstdagen in te luiden. Ik was net

Nederlandse vastgoedpraktijk.”

thuis toen er werd aangebeld. Stond er een bode van de

KOMEN’

Raad van State op de stoep met een steekkar tot aan de >

17

bovenkant volgestapeld met dossiers voor de zitting van

daardoor verandert de cultuur binnen een oud instituut

12 januari. Dat zorgde thuis voor veel hilariteit. Mijn kin­

als de Raad van State in een hoog tempo. Tegenwoordig

deren zeiden nog: ‘Zeg pap, je zou het toch wat rustiger

zijn er veel meer jonge staatsraden.”

aan gaan doen?’ De hele kerstvakantie heeft de gang vol gestaan met al die dossiers.

BEUNHAZEN

Tegenwoordig is de helft van de dossiers digitaal. Daar­

“Het leeuwendeel van mijn werk is dossiers lezen. Daar

door kan ik heel efficiënt en effectief werken. Het is bij de

moet je wel tegenkunnen. Wat dat aspect betreft is het

Raad van State onwaarschijnlijk goed georganiseerd. Een

een veel minder dynamisch leven dan de advocatuur. Het

geoliede machine. Anders kun je ook nooit met die veertig

enige moment dat ik – uiteraard naast het contact met

staatsraden 12.000 uitspraken per jaar doen.”

mijn collega’s – onder de mensen kom, is tijdens zittings­ dagen. Dat is een tot anderhalf keer per week. En dan

FINALE BESLISSINGEN

bovendien op een tamelijk formele wijze. Voor de rest van

“Als procederende advocaat draag je bij de rechter alleen

mijn werktijd zit ik in mijn werkkamer op de Raad van

maar argumenten aan. De rechter beslist immers. Tijdens

State in Den Haag of thuis in Amsterdam in dossiers te

mijn loopbaan als advocaat bekroop mij steeds sterker het

beunhazen. Maar omdat het altijd zulke interessante

gevoel om ook een persoon te worden die finale beslissin­

materie is, is het zeer boeiend. Al moest ik er in het begin

gen neemt. Het was ook een soort groeiend maatschap­

wel even aan wennen, hoor. Je wordt ook zelden meer

pelijke verantwoordelijkheidsbesef. Dat aspect van het

gebeld. Ik werd daar in mijn begintijd als staatsraad heel

nemen van de beslissing vind ik overigens ook het aller­

onrustig van.”

zwaarst aan dit werk. Zeker als hoogste rechter bepaal je uiteindelijk de rechtspositie van mensen. Die verantwoor­

JAAP HOEKSTRA

delijkheid heeft veel impact; die is voelbaar.

‘ALS HOOGSTE BESTUURSRECHTER

Ik behandel grote en kleine zaken, maar ik beschouw ze allemaal als even belangrijk. Een kleine zaak, zoals een

MOET JE DE LOSSE EINDJES AAN ELKAAR

beroep tegen een vergunning voor een uitbouw van een huis, kan juridisch heel interessant zijn. Omdat je dan

KNOPEN DIE DE WETGEVER LAAT LIGGEN’

tegen onduidelijkheden in de wetgeving kan aanlopen.

En bovendien: voor de betrokken ‘uitbouwer’ en zijn buur zijn wezenlijke belangen in het geding. Maar natuurlijk doe ik ook grote zaken, zoals recentelijk nog een zitting

BLUNDER

over een nieuwe aardgaswinning in Oppenhuizen in

“Als ik aan Houthoff denk, denk ik primair aan de ontspan­

Friesland, waar de bewoners massaal tegen in opstand

nen, zorgvuldige, gedegen en integere manier waarop wij

komen omdat zij bang zijn voor Groningse toestanden

in teamverband de vastgoedpraktijk uitoefenden. Dat was

aldaar.”

echt heel bijzonder. En wat heb ik bij Houthoff zowel bin­ nen als buiten kantoor veel lol gehad. Een grappig voorval

TOT JE 70STE

dat mij nu spontaan te binnen schiet betreft de onteige­

“Mensen mogen hier werken tot hun 70ste. Dat verschilt

ning van een oude boerderij. Ik kwam op voor de eigenaar

enorm van de advocatuur; daar moet je toch zoetjesaan aan

ervan. Er werd getwijfeld aan de constructieve veiligheid

je afscheid gaan denken als je richting de 60 loopt. Bij de

van de boerderij en ik hield een enorm verhaal dat dat alle­

Raad van State ga je dan qua werk juist nog vol aan de bak.

maal onzin was. Die boerderij stond er al eeuwen en die

Enthousiast, met passie en energie. De levenservaring van

zou er ook nog eeuwen kunnen blijven staan. Toen de des­

eind-zestigers komt ook goed van pas in dit soort werk.

cente bij de boerderij plaatsvond, met de advocaten, de

Waar de wet zwijgt, moet jij immers wat gaan vinden. Dat

deskundigen van de rechtbank en de rechter-commissaris

is moeilijk als je 35 jaar bent. Ik was zelf een relatief jong

erbij, zakten echter we met z’n allen op de begane grond

ventje toen ik hier kwam (op zijn 51ste – red.). Onder meer

door de vloer. Ik durfde niemand meer aan te kijken.”

18

•

OP DE HOOGTE

EVENTS, BENOEMINGEN EN SAMENWERKINGEN

BENOEMING

SAMENWERKING

WIN-WIN S I T UAT I E ALS KANTOOR DRAGEN WIJ GRAAG ONS STEENTJE BIJ AAN HET VOORUIT­ BRENGEN VAN JONGEREN DIE DAT EXTRA NODIG HEBBEN. VANUIT DIE GEDACHTE IS EEN MOOIE SAMEN­ WERKING ONTSTAAN MET DE JOHAN CRUYFF FOUNDATION, DIE OP ONS KAN REKENEN VOOR JURIDISCHE ONDERSTEUNING.

BESTUUR VERWE LKOMT ALBERT KNIGGE NA EEN BESTUURSTERMIJN VAN ZES JAAR TRAD JOHAN RIJLAARSDAM PER 1 APRIL 2017 TERUG ALS BESTUURDER EN MANAGING PARTNER VAN HOUTHOFF BURUMA OM ZICH WEER VOLLEDIG TE WIJDEN AAN ZIJN PRAKTIJK. ALBERT KNIGGE IS TOEGETREDEN TOT HET DRIEKOPPIGE BESTUUR, DAT VERDER BESTAAT UIT MICHIEL PANNEKOEK EN EDWARD DE BOCK, DIE JOHAN RIJLAARSDAM OPVOLGT ALS MANAG­ ING PARTNER.

F OTO Maartje Geels

F OTO John Lewis Marshall

EVENT

POWERVROUWEN HET ORGANISEREN VAN EEN HIGH-END EVENT SPECIAAL VOOR CORPORATE VROUWEN AAN DE TOP BLEEK EEN SCHOT IN DE ROOS. SINDS DE EERSTE EDITIE IN 2015, STAAT DIT EXCLUSIEVE EVENEEVENT

BEDRIJFSJURISTEN, OPGELET!

MENT DAN OOK JAARLIJKS OP HET PROGRAMMA. DE EERSTVOLGENDE EDITIE VINDT BEGIN OKTOBER PLAATS IN HET STEDELIJK MUSEUM. HEEFT U INTERESSE OM HIER BIJ TE ZIJN? STUUR DAN EEN MAIL NAAR EVENTS@HOUTHOFF.COM EVENTS@HOUTHOFF.COM.

IEDER JAAR ORGANISEERT HOUTHOFF BURUMA IN SAMENWERKING MET HET NGB DE BEDRIJFSJURISTEN MONITOR. TIJDENS DIT EVENEMENT KOMEN ACTUELE ONDERWERPEN EN RELEVANTE VRAAGSTUKKEN AAN DE ORDE. DE VERSCHILLEN­ DE VISIES WORDEN GEBUNDELD IN EEN MOOI NASLAGWERK EN DE BORREL NA AFLOOP BIEDT U DE GELEGENHEID WEER EENS BIJ TE PRATEN MET UW VAK­ GENOTEN. BENT U BEDRIJFSJURIST EN WILT U GRAAG UITGENODIGD WORDEN VOOR DIT EVENEMENT? STUUR DAN EEN MAIL NAAR BJM@HOUTHOFF.COM.

VERANT WOORD ONDERNEMEN

HOUTHOFF HEROES Tijdens een echte verkiezingscampagne gaan verschillende goede doelen jaarlijks de strijd met elkaar aan om geldprijzen te winnen die uitgeloofd worden door Houthoff Buruma. Dankzij de inspanningen van de jonge advocaten

HOUTHOFF

Annemarth Hiebendaal en Lumine van Uden werd Stichting Vluchtelingenwerk onlangs de grote winnaar.

F OTO T homas Schlijper

19

HEROES

LONGREAD MERGERS & ACQUISITIONS

T E K S T T im d e Bo e r B E E L D M a r iu s W a t z

DE STIJGENDE KOERS VAN M&A 20

V O O R D E M & A - P R A K T I J K VA N HOUTHOFF BURUMA ZULLEN 2016 EN 2017 DE GESCHIEDENIS­ B OE KE N I N G A A N A L S V E T T E JAREN. HET AANGETROKKEN E C O N O M I S C H E K L I M A AT M E T E E N S T E R K E O P KO M S T VA N PRIVATE EQUIT Y IN M&A-DEALS, B U I T E N L A N D S E TO E T R E D E R S E N G O E D KO P E S C H U L D F I N A N ­ CIERINGSMOGELIJKHEDEN ZORGEN VOOR EEN RIJK GEVULDE M&A-PIJPLIJN. Houthof Buruma heeft haar positie in deze markt flink weten te versterken dankzij een groot aantal spraakmakende deals, maar ook door de vinger aan de pols te houden bij de politiek inzake het wetsvoorstel omtrent nationale overnamekwesties. Span­ nende tijden. Gegeven haar rijke historie is het kantoor echter wel wat gewend. Om de eerste wereldwijde deals 24/7 te kunnen begeleiden, werden veldbedden op kantoor geplaatst. Deze veld­ bedden hebben inmiddels plaatsgemaakt voor iPads, waardoor er waar dan ook ter wereld gewerkt kan worden, bijvoorbeeld aan risico minimaliserende dual tracks. Met het oog op de toekomst wordt zelfs al gebruikgemaakt van productiviteits­ verhogende Artificial Intelligence-technieken. Zo wordt de lat, ook binnen de M&A-praktijk van Houthoff Buruma, elk jaar een beetje hoger gelegd.

21

•

JETTY TUKKER FOCUST OP DUAL TRACKS

T E K S T L in u s He s s e l in k F OTO G R A F I E F ra n k R u it e r

VER K O O P OP T W E E SPO R E N 22

H O E W E R K T E E N D U A L T R A C K , D AT P O P U L A I R E D U B B E L E S P O O R WA A R O P D E K E U Z E T U S S E N B E U R S G A N G E N V E R KO O P ZO L A N G M O G E L I J K W O R D T O P E N G E H O U D E N ? E N WAT V E R G T D I T VA N E E N M & A - T E A M ? J E T T Y T U K K E R , A S S O C I AT E - PA R T N E R C O R P O R AT E / M & A B I J H O U T H O F F B U R U M A , V E R T E L T.

“We hebben sinds de crisis weer veel beursgangen

prospectus – waarin je ook de prijs per aandeel moet

gezien,” signaleert Tukker. “Sinds 2015 weten veel be­

noemen – en de daadwerkelijke inschrijving door beleg­

drijven Euronext weer te vinden. Het kan tijdelijk wat

gers beslaan samen vaak een periode van vier weken,

veranderen; zo hebben veel bedrijven vlak voor het

nog afgezien van de lange aanloop. In die periode kan er

Brexit-referendum tempo gemaakt en was het wat stil

van alles gebeuren dat de prijs beïnvloedt. Een dual-

op het Damrak rond de Amerikaanse verkiezingen.

trackproces kan die onzekerheid verkleinen. Soms wor­

Maar ik ben een half jaar geleden naar Houthoff Buruma

den beide processen tot in detail voorbereid; in andere

gekomen en begeleid nu al drie beursgangen. Een van de

gevallen is de beursgang leidend, maar staat de verkoper

drie is een dual track, waarvan wij één spoor doen.”

ook open voor een onderhandse verkoop.”

BEIDE OPTIES OPEN

JETTY TUKKER

De laatste jaren gaat ook aan veel Nederlandse beurs­ gangen een dual-trackproces vooraf. Bij zo’n dual track

‘ JE KUNT HET ALLEEN DOEN ALS

onderzoekt een verkoper gelijktijdig twee opties om de

HET MANAGEMENT ER OOK ECHT

aandelen in een bedrijf te verkopen: enerzijds een beurs­ gang en anderzijds een verkoop aan een private equity

ACHTER STAAT’

maatschappij of strategische koper, een bedrijf dat synergievoordelen wenst te behalen. Door de biedingen van private equity of strategische kopers wordt duidelijk hoe hoog de opbrengst van de verkoop kan zijn.

Bij een dual track houd je als verkoper beide opties dus zo

VERSCHILLENDE TRA JECTEN

lang mogelijk open, legt Tukker uit. “Een beursgang

Voor het advocatenkantoor bestaat een dual track uit

brengt altijd onzekerheid mee. De aankondiging, het

twee heel verschillende trajecten. Tukker: “Alleen al het boekenonderzoek is heel anders. Bij een beursgang voeren de banken die de beursgang begeleiden het

JETTY TUKKER

boekenonderzoek uit. Zij moeten onderzoeken of alle informatie in het prospectus juist en volledig is, zodat

‘ KIEZEN VOOR EEN DUAL TRACK

de beleggers zich op basis van dat prospectus een goed

KAN DE ONZEKERHEID VAN EEN

oordeel kunnen vormen over het bedrijf en de aandelen.

BEURSGANG VERKLEINEN’

kopers zelf een boekenonderzoek uitvoeren. Dat onder­

Bij een onderhandse verkoop kunnen de kandidaatzoek is veel gedetailleerder en de dataroom is veel groter: een koper wil bijvoorbeeld alle commerciële >

23

contracten zien, terwijl die bij een beursgang vaak niet koersgevoelig zijn en niet in het prospectus worden beschreven. Daarom is er bij een onderhandse verkoop meer financiële, commerciële en juridische informatie in de dataroom beschikbaar.” Houthoff Buruma houdt die twee trajecten gescheiden. “Elk spoor vraagt om een eigen blik en een andere expertise. Het werk in beide trajecten overlapt elkaar ook bijna niet. Dus zet je er twee teams op. ”Dubbele complexe processen kosten de cliënt én het uitvoerende kantoor veel tijd en inspan­

JETTY TUKKER

ning. “Als je als advocatenkantoor beide trajecten mag begeleiden, is dat uiteraard mooi. Maar we gaan het de cliënt niet zomaar aanprijzen. Ik maak ook altijd duide­ lijk hoe intensief een dual-trackproces is. Je kunt het

Jetty Tukker (44) is sinds augustus 2016

alleen doen als het management er ook echt achter staat.”

associate-partner

bij

Houthoff

Buruma,

nadat zij zestien jaar werkte bij Allen & Overy.

Naast private en publieke M&A-transacties JETTY TUKKER

is zij vooral thuis in equity capital markets.

“In mijn tijd bij Allen & Overy heb ik bij de

‘ ELK SPOOR VRAAGT OM EEN EIGEN

beursgang van ABN AMRO de aandeel­ houder, NL financial investments (NLFI),

BLIK EN EEN ANDER EXPERTISE.

geadviseerd. Een belangrijke beursgang was ook die van NN Groep; toen trad ik op voor de

DUS ZET JE ER TWEE TEAMS OP’

vennootschap, die verantwoordelijk is voor het prospectus, en ING, de aandeelhouder.

Nu adviseer ik Reggeborgh, de investeringsmaatschappij van de familie Wessels, bij de

REALISTISCH BLIJVEN

beursgang van VolkerWessels. Ik kon deze

Een dual track past ook zeker niet bij elke beursgang,

overstap maken omdat Houthoff Buruma

preciseert Tukker. “Bij een dual track moeten beide opties

met de begeleiding van beursgangen extra

wel realistisch zijn. Soms is een bedrijf te groot gewor­

zichtbaar wilde worden op de Nederlandse

den voor een strategische partij, en private equity is

markt.”

vooral geïnteresseerd als er nog flink te professionalise­ ren en te stroomlijnen valt. Als dat niet het geval is, kun­ nen het bedrijf en zijn aandeelhouders zich beter alleen focussen op een beursgang. Dat proces is al intensief genoeg.”

Bij een dual-trackproces leidt uiteindelijk slechts een van de twee sporen tot resultaat, en valt het andere derhalve af. “Ja, als je er maanden aan hebt gewerkt, is het wel zuur als jouw spoor niet doorgaat. Bij een gewone over­ name heb je ook weleens dat die op het laatste moment afketst, maar bij deze strategie weet je al van tevoren dat een van de twee teams de verkoop niet kan afronden. Dat is jammer, maar inherent aan een dual track.”

• 24

T E C H N I S C H E I N N O V AT I E S I N D E A D V O C AT U U R

T E K S T Le o Al e x a n d e r S c h l a n g e n BEELD Getty Images

EEN ROBOT ALS COLLEGA HOUTHOFF BURUMA PIONIERT ALS EEN VA N D E W E I N I G E A D V O C AT E N K A N TO R E N IN NEDERLAND MET SLIMME SOFT WARE EN ARTIFICIAL INTELLIGENCE. DE TOOLS VERKEREN NOG IN DE BEGINFASE, MAAR DE MACHINE IS EEN SNELLE LEERLING. De beroemdste advocaat-stagiair wereldwijd is onge­

het gebied van nieuwe wet- en regelgeving. De robot be­

twijfeld ROSS. De robot was wereldnieuws toen hij aan

schikt over een bepaalde mate van artificiële intelligen­

de slag ging bij de insolventie-afdeling van het Ameri­

tie (AI). Hiermee kan hij reageren op data, toevoegingen

kaanse advocatenkantoor Baker & Hostetler. Zijn colle­

van gebruikers en zelf vergaarde informatie. Op basis

ga’s van vlees en bloed stellen de superrobot met IBM

daarvan kan hij zelfstandig grote hoeveelheden data

Watson-technologie sindsdien allerhande insolventie­

snel analyseren en vrij adequaat oplossingsrichtingen

rechtelijke vragen. De robotadvocaat spit vervolgens in

formuleren voor de beantwoording van een juridisch

luttele seconden miljoenen juridische documenten door

vraagstuk. Het gaat bij AI dus niet alleen om de reken­

en komt met een ‘zeer relevant’ antwoord in ‘begrijpe­

kracht, maar vooral ook om de mogelijkheid (zelfstan­

lijke taal’, zeggen de makers. Bij elke zoekopdracht leert

dig) te leren en beslissingen te nemen, en interactie te

ROSS bij en volgt hij nauwgezet alle ontwikkelingen op

voeren op basis van natuurlijke taal. Een robot als ROSS >

25

volgt algoritmes en herkent patronen. Door constant te

systeem de belangrijkste passages voorgeschoteld met

leren en te verbeteren, levert hij een steeds beter resul­

bijvoorbeeld toepasselijk recht, beëindigingclausules,

taat. Bij dergelijke toepassingen spreken we ook wel van

aansprakelijkheidsbeperkingen en een change of control.

‘machine learning’.

Op die manier is het mogelijk om snel en efficiënt een enorme hoeveelheid documenten te verwerken en

PIONIEREN MET SLIMME SOFTWARE

potentiële risico’s vroegtijdig te herkennen.

AI en machine learning zijn allang geen sciencefiction

Het systeem herkent een behoorlijk aantal clausules.

meer. Google gebruikt slimme algoritmes om zoekre­

Een advocaat kan eenvoudig nieuwe documenttypen en

sultaten zo goed mogelijk aan te laten sluiten bij de ge­

bepalingen classificeren, en kan het systeem zo steeds

bruiker. Robots in fabrieken, apps zoals de persoonlijke

completer en nauwkeuriger maken. Het systeem leert

Apple-dienstbode Siri, automatisch bestuurde auto’s en

zodoende snel bij. Vooral bij het due diligence proces

software die vertaalt; het zijn slechts enkele voorbeel­

en andere documentonderzoeken kan een programma

den waarbij zelflerende apparaten een rol spelen. De

als Luminance een belangrijke rol spelen in het snel en

komst van ROSS sprak tot de verbeelding, ook omdat hij

accuraat analyseren van grote hoeveelheden informatie.

de eerste robot binnen de advocatuur was. De kans dat

Met de nadruk op kán, want machine learning techno­

we binnenkort een Nederlandssprekende ROSS krijgen

logie verkeert nog in een beginfase en hoewel de com­

is niet groot. Commercieel gezien is Nederland een be­

puter al sneller en consistenter is, hebben ook de meest

trekkelijk klein taalgebied en daarmee is het (nog) niet

geavanceerde toepassingen nog heel wat training nodig

aantrekkelijk om een Nederlands lezende en sprekende

om het kennis- en beoordelingsniveau van de advocaat

robot op te leiden. Dat wil niet zeggen dat er in ons land

te kunnen benaderen.

op het gebied van legal tech niks gebeurt. Een exclusief groepje pioniers experimenteert inmiddels met innova­ tieve software, en Houthoff Buruma is er daar een van.

Onlangs haalde het kantoor Luminance in huis, een sys­

‘EEN EXCLUSIEF GROEPJE PIONIERS

teem met machine learning-componenten dat ter onder­ steuning van M&A-processen ingezet kan worden.

EXPERIMENTEERT INMIDDELS

SNELLE LEERLING

MET INNOVATIEVE SOFTWARE,

Luminance en soortgelijke systemen fungeren als een

EN HOUTHOFF BURUMA IS ER

soort superscanner, noem het een datadetective. Ze wor­ den gezien als tool, een hulpmiddel, en niet als plaats­

DAAR EEN VAN’

vervanger van de advocaat. Wat kan het systeem? In grote lijnen zijn er twee interessante werkvelden. Zo herkent de software verschillende type documenten: financiële documenten, commerciële contracten, statu­ ten, arbeidscontracten, noem maar op. Met een druk op

KANSEN OP WERK

de knop is het daarna mogelijk om een bepaalde selectie

Naar verwachting zullen binnen vijf tot tien jaar AI-toe­

toe te wijzen aan de advocaat die gespecialiseerd is in

passingen en slimme software behoorlijk uitgekristal­

dergelijke documenten. Dat versnelt en stroomlijnt het

liseerd zijn in de juridische praktijk. Een programma

proces van projectmanagement aanzienlijk. Daarnaast

als Luminance kan in potentie in een paar seconden

beschikt het systeem over een automatische detectie van

dezelfde hoeveelheid werk verrichten als waar nu een

clausules. Een advocaat hoeft niet meer alle pagina’s van

heel advocatenteam in de dataroom een paar uur zoet

een contract door te nemen om de meest cruciale infor­

mee is. Maar zoemen er straks dan robots door de gan­

matie snel op het netvlies te krijgen, maar krijgt van het

gen van de grote Nederlandse advocatenkantoren? Zo’n

26

vaart zal het vermoedelijk niet lopen. Voor veel, vooral

intelligence. Want door slimme software en data

junior-advocaten zal het werk uitdagender worden als ze

analytics is het mogelijk om veel informatie te verzame­

niet meer zoveel tijd kwijt zijn aan het doorspitten van

len over de sector waarin een cliënt opereert. Daarmee

jurisprudentie en databases. Naarmate de technologie

kun je hem sneller en slimmer adviezen geven, bijvoor­

meer werk uit handen van de advocaat neemt, zal er een

beeld over fusie- en overnamekansen. De ‘robotisering’

groter beroep op diens creativiteit, empathie, strategisch

van de juridische sector kan leiden tot een nog betere,

inzicht en ervaring worden gedaan – iets wat denkende

completere en bredere dienstverlening, waarbij een

machines (nog) missen. En er ontstaan met de nieuwe

multidisciplinair team van advocaten, juridische data­

tools kansen op nieuw werk. Denk daarbij aan business

specialisten en tools als ROSS een cliënt terzijde staat.

•

STEVEN TER HORST

C H I E F I N N O VAT I O N O F F I C E R

Het mag op zijn minst een bijzondere functie genoemd worden:

Wij zijn een innovatief kantoor en willen de allerbeste zijn,

Chief Innovation. Steven ter Horst is in die hoedanigheid bij Houthoff

niet alleen op juridisch maar ook op technologisch vlak.

Buruma verantwoordelijk voor de testfases en implementatie van

Willen we die positie behouden, en liefst versterken, dan

programma’s als Luminance en alle andere innovaties op het gebied van

moeten we in de voorhoede van de ontwikkelingen blijven

legal tech.

zitten. Durven experimenteren dus!”

“Luminance is een investering voor de toekomst. We zien

COMBINATIE VAN BESTE SYSTEMEN

nu heel voorzichtig al de eerste voordelen. We hebben

“Als Chief Innovation Officer houd ik mij onder andere

sneller in kaart welke informatie beschikbaar is, wat de

bezig met trends en de nieuwste ontwikkelingen op het

kwaliteit en compleetheid is, waar mogelijke issues zitten

gebied van pricing & projectmanagement, procesver­

en hoe we een due diligence efficiënt kunnen aansturen.

betering, business intelligence en legal tech. In Nederland

Maar het is nog te vroeg om al over een concreet rende-

zijn er maar een paar advocatenkantoren met een der-

ment te spreken. Sommige AI-tools zijn zelfs nauwelijks

gelijke afdeling. Dat zegt natuurlijk iets over de ambi-

klaar voor de markt. Het is nu vooral zaak om innovatie

tie en de positionering van ons kantoor.

te omarmen en onszelf toe te staan om te investeren en

We beperken ons overigens niet tot één

te experimenteren. Door nu al in te stappen volgen we de

aanbieder van software met machine

ontwikkelingen van dichtbij en leren we tegelijk zelf ook

learning en AI-elementen. Parallel aan

waar we AI wel en niet zinvol en verantwoord kunnen

Luminance zijn we bezig met RAVN, Kira en

toepassen. Wat kan een dergelijk systeem, en waar zitten

IBM’s Watson. Wij willen zo veel mogelijk

beperkingen? Op welke vlakken raakt het onze processen?

ervaring opdoen met nieuwe technologie-

Kunnen we ons werk op een andere manier inrichten? Op

ën. Verschillende applicaties excelleren in

dit moment loopt de technologie nog achter bij de ervaren

uiteenlopende toepassingen. Als we in de

advocaat. Maar een systeem als Luminance is een snelle

breedte voor onze cliënten het werk slim-

leerling. En de ontwikkelingen op het gebied van slim-

mer en efficiënter willen doen, moeten we

me software en AI gaan onverminderd door. Op termijn

het beste combineren van verschillende

kan het dus een wezenlijke rol gaan spelen in de praktijk.

systemen.”

27

‘ M I S T E R M & A ’ EDDIE MEIJER

TEKST Leo Alexander Schlangen FOTOGR AFIE Martijn Steiner Lovisa

L oe s Ste v e n s ( li nk s ) e n Sofi e N i j h ui s me t h un men to r E d d i e M e i j e r

“ E L K J A A R S T E L D E N W E E E N D O E L : B E T E R W O R D E N . DAT I S D E A F G E LO P E N Z E V E N T I E N J A A R S T E E D S G E LU K T.” V O O R TA A N M O E T DAT Z O N D E R E D D I E M E I J E R . E E N V E E L Z I J D I G E N Z E E R S U C C E S V O L A D V O C A AT N E E MT A F S C H E I D VA N H O U T H O F F B U R U M A .

28

‘RUST NOOIT OP JE LAUWEREN’ “Er stond een veldbed in mijn kantoor. We werkten voor

grote ogen aan.” De succesvolle carrière van de 64-jarige

een grote partij in Los Angeles, met filialen in Amerika

advocaat overspant inmiddels vijfendertig jaar, waarvan

en Azië. Fax en vaste telefoon, meer communicatiemid­

de laatste zeventien als specialist in vennootschapsrecht,

delen waren er niet. Tussen de bedrijven door kon ik

bankrecht en corporate litigation en (managing) partner

even slapen,” vertelt Eddie Meijer. Hij kan erom lachen.

bij Houthoff Buruma. Het afscheid valt hem niet zwaar,

Het lijkt ook alweer eeuwen geleden, in een tijdperk

zegt hij. “Al realiseer ik me wel dat de tijd die me in dit

zonder mail, videoconference en mobiele telefoon. “Als

leven nog rest beduidend minder is dan de tijd die achter

ik het aan jonge collega’s vertel, dan kijken ze me met

me ligt. Dat ervaar ik als een tikkeltje verontrustend.” >

29

VERONTWAARDIGING

zich had. ‘Daarmee mogen ze aan mijn stoelpoten zagen,’

Meijer noemt ‘verontwaardiging’ de grootste drijfveer van

zei hij. Daar hebben we samen hard om gelachen, maar

zijn carrière. “Zonder dat gevoel zou ik het nooit zo lang

het is wél de juiste instelling. Houthoff Buruma wil als

hebben volgehouden. Je moet dit vak met een zekere pas­

kantoor elk jaar beter worden. Dat kan alleen als ieder­

sie, strijdbaarheid uitoefenen. Nooit ‘im Ruhestand sein’,

een ook de beste in zijn of haar vak wil zijn. Wat is er

zoals de Duitsers dat zo mooi zeggen. Wie op zijn lauwe­

mooier dan in zo’n omgeving te mogen werken?” Als hij

ren rust, dient een cliënt niet optimaal. En besef altijd

om zich heen kijkt, ziet Meijer wederom een super­

dat wat voor jou misschien een van je vele zaken is, voor

getalenteerde lichting. “Allemaal jonge mensen die ook

jouw cliënt de belangrijkste zaak van de wereld is.” Om

buiten het speelveld van de advocatuur een schat aan er­

er meteen lachend aan toe te voegen: “Onlangs heb ik

varing hebben opgedaan. De een was professioneel

voor het eerst in mijn carrière drie weken aan één stuk

schaatser, een ander werkte in Zuid-Amerika of in de po­

vakan­­tie gevierd. Voorheen keerde ik altijd eerder terug,

litiek; het maakt hen als advocaat en Houthoff Buruma

voor werk. Een succesvol advocaat moet er altijd zijn.”

als kantoor buitengewoon sterk.”

Het is een gouden regel die hij als 29-jarige ‘tassendrager’ van zijn eigen leermeester meekreeg en die hij de afgelo­

ALTIJD DE BESTE

pen jaren heeft doorgegeven aan zijn eigen protegés.

Terugkijkend op zijn carrière constateert Meijer een

Nog zo eentje: “Kijk eerst naar de mensen, daarna naar de

cyclische beweging. “Toen ik begon, in 1982, waren er

juridische aspecten.”

zo’n 7.500 vakgenoten. Dat aantal is exponentieel toe­ genomen door de juridisering van de samenleving. Nu

STOELPOTEN

keren we terug, in aantal en naar een gerichtere invul­

Onder de vleugels van Meijer kwamen tientallen jonge

ling van het vak. Belangenbehartiging wordt prominent,

advocaten tot wasdom. “Zij hebben mij al die jaren ook

en daarmee de mate van creativiteit en inventiviteit

scherp gehouden. Ik hoorde ooit dat Michiel Pannekoek,

bij het zoeken naar oplossingen voor cliënten.” Er zijn

inmiddels partner en bestuurslid bij Houthoff Buruma,

ook dingen die niet zullen veranderen, meent Meijer.

tegen een cliënt had gezegd dat hij altijd een zaagje bij

“Houthoff Buruma zal altijd de beste willen zijn.”

SOFIE NIJHUIS

LOES STEVENS

A D V O C A A T- S E N I O R MEDEWERKER

A D V O C A A TMEDEWERKER

“Ondanks de voortdurende werk- en tijdsdruk

“De werkwijze van Eddie is bijzonder, verschilt

neemt Eddie de tijd om je op te leiden. Hij laat

van veel van zijn collega’s. Hij begint namelijk

zien hoe een zaak in elkaar zit, hoe deze zich

steevast aan een zaak door eerst de persoon-

ontwikkelt, hoe belangrijk menselijke relaties

lijke omstandigheden en kenmerken van een

zijn en hoe die effect hebben op wat je wilt

cliënt uit te diepen. Pas daarna richt hij zich

bereiken. Hij heeft zéér veel ervaring en beheerst

op de juridische aspecten van de zaak. Soms

als advocaat opvallend veel specialismen. Maar

wordt hij bijna boos als je het met hem eens

ook van politiek, geschiedenis en economie

bent. Hij heeft liever dat je het oneens met

weet hij ongelofelijk veel. We gaan hem missen.”

hem bent, want dan ontstaat er een discussie.”

30

•

100 JAAR VROUWELIJK HOOGLERAARSCHAP

T E K S T M ir ja m S t re e fk e r k F OTO G R A F I E A n n e va n G e l d e r

L aura Pa r re t ( li nk s ) en Ann e tj e O tto w

O P H E T S N I J V L A K VA N

WETENSCHAP EN PRAKTIJK A N N E T J E O T T O W & L A U R A PA R R E T

DIT JAAR IS HET PRECIES HONDERD JAAR GELEDEN DAT JOHANNA WESTERDIJK AANTRAD ALS EERSTE VROUWELIJKE HOOGLERAAR. WESTERDIJK COMBINEERDE HAAR HOOG­ LERAAR­S CHAP MET DE PRAKTIJK, IETS WAT VANDAAG DE DAG OOK HET LEVEN KENMERKT VA N H OOGL E R A A R E C ONOMISC H PUBL I E KR E C H T ANNETJE OTTOW (51) EN BIJZONDER HOOG­L ERAAR EUROPESE RECHTSORDE LAURA PARRET (48).

31

‘De vrou we n in de z e we r e l d wet en elkaar g o e d te v inde n , jui st om d a t we nie t me t v e e l z i j n ’

De eerste vrouwelijke hoogleraar in Nederland was een

bij Houthoff Buruma. Ook de carrière van Laura Parret

vrouw die respect afdwong en haar leven volledig in

speelt zich zowel binnen de wetenschap af als in de

dienst stelde van haar werk, concludeerde Annetje Ottow

publieke en private praktijk. Ze combineert haar bijzon­

na het lezen van de biografie van Johanna Westerdijk, die

der hoogleraarschap op de faculteit van Ottow met haar

in 1917 hoogleraar plantenziektekunde in Utrecht werd.

werk als partner bij Houthoff Buruma in Brussel, waar

Maar misschien wel het meest interessant aan de hoog­

ze bedrijven en overheden bijstaat in procedures bij

leraar vinden Annetje Ottow en Laura Parret dat Wester­

de Europese Commissie en in Europese en nationale

dijk, net als zijzelf, de wetenschap combineerde met haar

procedures.

werk in de praktijk. Ottow is decaan van de Faculteit Recht, Economie Bestuur en Organisatie van de Universiteit

NO RIGHT WITHOUT REMEDY

Utrecht en hoogleraar Economisch Publieksrecht. Daar­

De combinatie van werkzaamheden levert beide hoog­

naast is ze bestuurslid van de Britse mededingings- en

leraren veel op. “Ik kan me niet inbeelden dat ik het

con­sumentenautoriteit CMA. Tot 2006 werkte Ottow

anders zou doen,” zegt Parret. “Mijn academische werk zorgt ervoor dat ik een bredere kijk houd op mijn vak­ gebied, waardoor ik inhoudelijk zo nodig ook afstand kan

JOHANNA WESTERDIJK

nemen van een zaak. Dat verrijkt mij als adviseur. Mijn werk in de praktijk geeft mij anderzijds juist weer een goed besef van ‘no right without a remedy’: je moet goede procedures en structuren hebben om eventuele schen­

De eerste vrouwelijke hoogleraar van Nederland was

ding van een recht te kunnen controleren en bestraffen.

een bijzondere persoonlijkheid. In 1917 hield zij haar

Anders heb je helemaal niets aan dat recht. Ook een

oratie ter gelegenheid van haar benoeming tot bui-

fijne bijkomstigheid van mijn hoogleraarschap: doordat

tengewoon hoogleraar in de plantenziektekunde

ik colleges geef aan jonge studenten, moet ik complexe

aan de Universiteit Utrecht. Haar benoeming was een

stof terugbrengen tot

mijlpaal en landelijk nieuws. Westerdijk stond bekend

de kern. Aan die vaar­

als een gedreven en toegewijde biologe, maar ook als

digheid heb ik veel.

iemand die wel van een feestje hield. Haar levensmot-

Intern, in de commu­

to was: ‘Van een saai en eentonig leven gaat zelfs een

nicatie naar mijn team,

schimmel dood’. En zij kon het weten. In 1907 werd ze,

maar ook in de advie­

op 24-jarige leeftijd, directeur van het Centraalbureau

zen en uitleg die ik geef

voor Schimmelcultures; een instituut voor schimmel-

aan mijn cliënten en

onderzoek. Het nog altijd wereldvermaarde instituut

andere stakeholders.”

werd dit jaar, ter nagedachtenis aan zijn eerste direc-

Ottow: “Bij mij is die

teur, omgedoopt tot het Westerdijk Instituut.

wis­selwerking de rode draad in alles wat ik

32

tot nu toe heb gedaan. Sterker, dat ik me nu vooral veel

deze wereld weten elkaar goed te vinden, juist om­

met toezicht bezighoud komt voort uit mijn werk bij

dat we niet met veel zijn,” verklaart Parret, die ook een

Houthoff Buruma, waar ik met mijn telecompraktijk

vrouwennetwerk voor deze groep oprichtte. Diversiteit

veel met toezichthouders te maken had. Mijn proef­

achten beide hoogleraren van groot belang. Ze hechten

schrift ging over dat onderwerp.” Ottow publiceerde

er veel waarde aan dat dit jaar gevierd wordt dat pionier

in 2015 het boek Market and Competition Authorities.

Johanna Westerdijk honderd jaar geleden als eerste

“Hiermee vertaal ik het werk dat ik voorheen in Den

vrouwelijke hoogleraar voor hen de weg bereidde. Als

Haag bij de Opta en de Autoriteit Consument en Markt

decaan en als voorzitter van de Diversity Taskforce van

deed en tegenwoordig in Londen doe, naar een we­

de Universiteit Utrecht is Ottow dagelijks met het on­

tenschappelijke context en vice versa. Mijn werker­

derwerp bezig. “Diversiteit in teams is nodig om vanuit

varing helpt me zo om het wetenschappelijk inzicht

verschillende invalshoeken naar problemen te kijken.

over toezicht te vergroten. En andersom vind ik het als

Daardoor krijg je betere resultaten en kun je uiteindelijk

bestuurder in een academische omgeving belangrijk

meer rendement leveren.” Maar, zo benadrukken bei­

om de blik naar buiten te houden en om ook daar het

den, diversiteit is niet alleen een businesscase, het heeft

publieke belang te dienen.”

ook alles te maken met een rechtvaardige maatschappij.

Ottow is er echter geen voorstander van om verplichte

BEHOEFTE AAN REFLECTIE

quota in te stellen bij selectieprocedures. “Natuurlijk

Als wetenschapper in het vakgebied markt en regulering

moeten we daar strakke regels bij hanteren, maar ik heb

is het misschien wel een must om je ook met de prak­

moeite met die dwang – ook om de kandidaten te be­

tijk bezig te houden, zeggen de hoogleraren. Ottow: “De

schermen: je wilt niet degene zijn die er kwam om aan

markten zijn zo dynamisch dat je er als academische

het quotum te voldoen.” Parret durft daarin iets verder

wereld continu mee in contact moet staan om te weten

te gaan. “Ik vind die quota geen slecht idee; het duurt nu

wat er speelt. En andersom heeft die snel veranderende

allemaal al zo lang. Misschien moeten we vrouwen nu

praktijk behoefte aan reflectie.”

even wat voortrekken om zo sneller de nodige verande­

“Ik vind het bijvoorbeeld boeiend hoe marktregulering

ring te realiseren!”

•

raakt aan politiek-maatschappelijke issues,” illustreert Parret. “Ik ben werkzaam in het Europese recht, maar zie ook dat de EU het moeilijk heeft. Hoe ziet het Europese recht er over tien jaar uit? Ik zie een wankelend geloof

O R AT I E O V E R S TA AT S S T E U N R E G E L S

in de markt en in de politiek. Dat moet uiteindelijk ook invloed hebben op het recht.”

Parret: “Staatssteun is hiervan een goed voorbeeld. Er

In december hield Laura Parret haar oratie als bijzonder hoog­ leraar Staatssteun in de Europese rechtsorde over de rol en identiteit van staatssteunregels in het bredere kader van het Europese recht en het mededingingsrecht. Die regels vertonen de kenmerken van een crisis, zo stelde zij. De rol van de nationale rechter zou daarom volgens de Houthoff Buruma-partner weer groter moeten worden. “Het is niet meer van deze tijd dat de Europese Commissie een monopolie heeft om te bepalen of staatssteun al dan niet toelaatbaar is,” oordeelde Parret. Ze kreeg veel reacties, vooral uit de wetenschap en de praktijk. “Mijn voorstel inzake de rol van de Commissie is vrij revolutionair ten opzichte van het huidige model,” zegt Parret nu. “Maar een oratie is er om discussie los te maken.”

wordt nu heel anders gedacht over welke diensten van algemeen belang zijn dan een paar jaar geleden. Waar precies de grens ligt tussen wat de overheid aan de markt moet overlaten of wat ze met publiek geld mogen meefinancieren is volop onderwerp van discussie. De nei­ ging tot inmenging van overheden is groter en dus neemt ook het toezicht toe.”

RECHTVAARDIGER MAATSCHAPPIJ Tijdens het gesprek is te merken dat Ottow en Parret elkaar al jaren kennen. Er wordt veel gelachen. Hoewel ze nooit tegelijk bij dezelfde organisatie werkten, zijn ze elkaar wel altijd veel tegengekomen. “De vrouwen in

33

MICHIEL & ANNEMARTHE WESSELING MICHIEL WESSELING “Eigenlijk wilde ik toneelspeler worden. Dat vond mijn vader geen briljant plan. Lang nadenken over iets anders hoefde ik niet.

De vrijheid en het onafhankelijke karakter van de advocatuur trokken me enorm aan.

Je kunt een bord op de deur spijkeren en het vak inrichten zoals jij denkt dat het goed is.”

“Annemarthe moet in deze periode zelf ontdekken of ze een passie voor dit vak heeft. Ik ben niet haar leermeester.”

“Direct na mijn beëdiging stapte ik voor een getuigenverhoor op de trein naar Assen.

De volgende dag behandelde ik een faillissement, weer een dag later een strafzaak.

Ik werd gelijk in het diepe gegooid. De nieuwe generatie is bij de start veel deskundiger dan mijn generatie. Ze leren, zoals Annemarthe, allerlei vaardigheden in speciale opleidingsklasjes. Dat komt het vak ten goede.”

“Toen ze voor het eerst ging pleiten, vond ze dat natuurlijk spannend. Ik heb haar gezegd dat ze zich in de rechter moest verplaatsen. Die wil iemand tegenover zich hebben die iets bijzonders vertelt en dat duidelijk en helder doet.”

“Zij treedt opvallend onbevangen, zonder

FAMILIEPR

vrees en met veel verve uitdagingen tegemoet. Haar grootste valkuil is haar bescheidenheid. Ze praat zichzelf soms

wetenschappelijker, wat geleerder. Wij waren

onnodig naar beneden.”

meer hands-on, minder formeel. Tegenwoordig is dat verschil er niet meer zo, zeker niet

“Thuis discussiëren we graag – maar niet

als ik kijk naar de zaken waarin de kantoren

over elkaars business. Over bepaalde zaken

tegenover elkaar staan.”

ZE KUNNEN VANUIT HUN KANTOREN NAAR ELKAAR ZWAAIEN. ANNEMARTHE WESSELING (26) ALS ASSOCIATE BIJ DE BRAUW

kunnen wij niet met elkaar praten. Punt.

Het blijft bij een grapje, zo van: ‘O, zitten

“Houthoff is zeer innovatief. Wij hebben zes

jullie ook in die zaak?’”

jaar geleden bijvoorbeeld als eerste kantoor de speciale begeleiding van startups opgezet.

“NautaDutilh, Stibbe… Ik had het alle-

Dat hebben bijna alle kantoren van ons over-

maal prachtig gevonden voor haar. De

genomen. Zo’n ambitieuze en innovatieve

Brauw is een fantastisch kantoor. Ik kan

omgeving had goed bij Annemarthe gepast,

me voorstellen dat het goed bij haar past.

maar het was geen optie: we halen hier uit

Vroeger was De Brauw misschien wat

principe geen familieleden naar binnen.”

34

BLACKSTONE WESTBROEK, MICHIEL WESSELING (60) ALS ADVOCAATPARTNER BIJ HOUTHOFF BURUMA. VADER EN DOCHTER OVER ELKAAR, HET VAK EN HUN RELATIE.

TEKST

L eo A lexa nder S chla ngen F OTO G R A F I E

Ma r t i j n S t ei ner L ovi sa

ANNEMARTHE WESSELING “Toen ik vertelde dat ik naar het conservato­rium wilde gaan om violist te worden, stond mijn vader daar niet afwijzend tegenover. Hij wees me wel op de realiteit, namelijk dat er bij een orkest slechts plaats is voor één eerste violist.

Dat heeft me aan het denken gezet.”

“Als ik morgen zou zeggen dat ik van iets anders gelukkiger word, dan zegt hij: ‘Absoluut doen.’”

“Ik wilde juist niet hetzelfde als mijn vader gaan doen. Ik ben eerst stage gaan lopen bij de NOS en de Nederlandse ambassade in Tel Aviv. Tijdens mijn master Civiel Recht sprong het vonkje over. Ik merkte dat ik het ongelofelijk leuk vond om juridische problemen op te lossen.”

“Toen ik hem vlak voor mijn eerste pleidooi nog even belde, zei hij: ‘Tot tien tellen, blijven ademen en vertrouw op je eigen kracht.’ Hij gaat me niet precies vertellen wat ik inhoudelijk wel

RAKTIJKEN

en niet moet doen. Dingen stap voor stap doen en het overzicht bewaren; dat zijn de belangrijkste lessen die ik van hem heb geleerd.”

“Hij is een alleskunner, een onafhankelijk denker en onvermoeibaar. Hij volgt heel sterk zijn eigen gevoel en is daar door anderen, ook door mij, moeilijk van af te brengen. Een beetje eigenwijs is hij wel.”

“Bepaalde informatie dient binnen de muren van het kantoor te blijven. Dat vind ik niet

MICHIEL & ANNEMARTHE WESSELING

moeilijk. Soms vraag ik hem iets over hoe ik een zaak moet aanpakken, maar dan ga ik er niet juridisch inhoudelijk op in.”

“Ik weet het niet… Bij De Brauw werken veel verschillende mensen; de differentiatie is mis-

Vader Michiel Wesseling (60) is sinds 1983 advocaat. In 1991 kwam hij

schien iets groter dan bij Houthoff. Men is zeer

als partner bij Houthoff Buruma met specialismen als ondernemings-

inhoudelijk met het vak bezig en je wordt geac-

recht, internationale fusies en overnames. Dochter Annemarthe

cepteerd zoals je bent. Dat spreekt mij aan.”

Wesseling (26) startte zes maanden geleden als associate met het opleidingsprogramma ‘De Brauwerij’ van De Brauw Blackstone

“Ik vind de Brauw innovatief. Waren jullie bij

Westbroek met onder meer procesvoering.

Houthoff echt de eerste die met startups aan de slag gingen?”

35

T E K S T E s th e r Ke i z e r F OTO G R A F I E G e e r t Sno e i j e r

JENS JACOBSEN JENSEN 1975 BIJ HOUTHOFF BURUMA

van 200 1 tot 200 5 TEGENWOORDIG

S enior Direc tor Glo b a l Sports Marketing e n Legal & B usiness Affa i r s bij Adidas PRIVÉ

Samenwonend me t v ri endin en twee kind e re n in Amsterdam A D AG I U M

‘Als je aan de onde r handelingstafel goe d wi lt eindig en, moet je go e d beginnen’

‘AAN TAFEL MET MANCHESTER UNITED WAS DEALMAKING OP CHAMPIONS LEAGUE-NIVEAU’ 36

BIJ HOUTHOFF LEERDE HIJ VOLGENS EIGEN ZEGGEN ‘ZIJN MOUWEN OP TE STROPEN EN TE GAAN’. NU ZIT HIJ BIJ ADIDAS ALS SPORTMARKETINGJURIST AL ELF JAAR ‘PRECIES OP ZIJN PLEK’ EN ZORGT HIJ, SAMEN MET ZIJN TEAM, VOOR EEN STUK ONTGINNING VAN HET JURIDISCHE GRONDGEBIED VAN GLOBAL SPORTMARKETING. WAT DOE JE PRECIES BIJ ADIDAS?

als een commerciële machine. Wij hebben die deal maanden-

“Mijn werk behelst twee gebieden. Enerzijds stuur ik een team

lang voorbereid, waarbij ik me vooral heb beziggehouden met

van juristen aan dat zich bezighoudt met het contracteren

onze onderhandelingsstrategie: een spel van geven en nemen

van sportmarketing assets: sponsorcontracten met bijvoor-

waarbij je ervoor moet zorgen – het mooiste én moeilijkste

beeld clubs, federaties of atleten. Wij maken hier standaard

– dat elke partij zich na het sluiten van de deal een winnaar

templates met gedetailleerde rechtenpakketten die gebruikt

voelt. Ik denk dat dat ons gelukt is. Voor dit dealmaken heb ik

kunnen worden bij onderhandelingen op global level, maar

overigens veel gehad aan mijn tijd bij Houthoff Buruma. Mijn

ook op local level, door alle juristen van de dochtermaatschap-

leermeesters bij M&A, Eddie Meijer en Michiel Pannekoek,

pijen wereldwijd. Anderzijds heb ik in de afgelopen jaren een

brachten mij een winnaarsmentaliteit bij.”

afdeling opgezet die zich uitsluitend richt op het begeleiden van de commerciële onderhandelingen over de meest be-

HOE DRAAG JIJ ALS JURIST BIJ AAN DE INNOVATIE BIJ ADIDAS?

langrijke sponsordeals van Adidas. Wij dragen zorg voor de

“Adidas is een merk waarvoor innovatie heel belangrijk is.

implementatie van de zogenaamde ‘best practices’ tijdens de

Onze doelgroep is met name geïnteresseerd in nieuwe dingen,

onderhandelingen en waarborgen een zekere neutraliteit aan

in trends. Ons bedrijf is constant in beweging en zichzelf aan

de onderhandelingstafel, in aanvulling op onze collega’s uit

het heruitvinden om de target consumers te blijven verrassen

de business. Het gaat hierbij met name om het bepalen van

met nieuwe, innovatieve producten en campagnes. Adidas

een onderhandelingsstrategie vooraf en het uitvoeren van dit

is creating the new. Deze mindset nemen wij als business

plan. Dit is een fascinerend proces, van begin tot eind. Bij dit

lawyers mee in alles wat we doen. Op dit moment is er een

soort onderhandelingen zit ik aan tafel met onder anderen pre-

focus op open source, oftewel een open, veel creatievere manier

sidenten en commercial directors van grote clubs, met bonden

van samenwerken met onze contractanten.”

zoals FIFA en UEFA, en met agenten en advocaten van atleten.

Samen bekijken wij wat er allemaal mogelijk is en wat de ver-

HOE HEEFT DIGITALISERING VAN DE SAMENLEVING INVLOED

schillende doelstellingen zijn. Wanneer wij eenmaal overeen-

OP HET JURIDISCHE VAKGEBIED BIJ ADIDAS?

stemming hebben over de ‘key commercial terms’ betrekken

“De digitale mogelijkheden – zoals big data, CRM, social me-

we de juristen van het team erbij. De juristen onderhandelen

dia – die voorhanden zijn, bieden veel nieuwe kansen om onze

de contracten verder uit, ook weer volgens het vooraf bepaal-

target consumers te bereiken en te begrijpen wat zij verwach-

de plan. Voor alle grote en belangrijke deals zijn de juristen er

ten van ons merk. Dit doen wij via onze eigen digital platforms,

vanaf het begin bij betrokken.”

maar natuurlijk ook via de digitale platforms van de sportmarketing assets die we onder contract hebben. Wij betalen

KIJKEND NAAR JE WERK BIJ ADIDAS, WAAROP BEN JE HET

een atleet bijvoorbeeld niet alleen voor wat hij of zij op het veld

MEEST TROTS?

presteert als Adidas-ambassadeur, ook het onlinegedrag en het

“Het tienjarig sponsorcontract dat we twee jaar geleden hebben

bereik op social media is van belang. Onze contracten moeten

gesloten met Manchester United (voor een bedrag van bijna

voorzien in al deze digitale mogelijkheden. Aangezien het vaak

een miljard euro speelt de Engelse topclub sinds het seizoen

om contracten van meerdere jaren gaat, moeten wij al inspelen

2015/2016 tien jaar in kleding met de drie strepen – red.). Dat

op wat gaat komen voordat het er is. Een uitstekend begrip van

was dealmaking op Champions League-niveau, en Manchester

onze eigen marketingvisie én van digitale ontwikkelingen is

was daar zo ongelooflijk goed in. Deze club opereert werkelijk

cruciaal voor een goed resultaat.”

37

•

HANS HOUTHOFF EEN GEBOREN LEIDER

T E K S T H a n s va n E s

merci, Henri Louis!

EEN HALVE EEUW GELEDEN BELEEFDE AMSTERDAM ROERIGE TIJDEN. DE PROVO­ BEWEGING, ROOKBOMMEN BIJ HET HUWELIJK VAN BEATRIX EN CLAUS EN EEN BEZETTING VAN HET MAAGDENHUIS. BINNEN DE HOOFDSTEDELIJKE BALIE WAS HET EVENEENS VERRE VAN RUSTIG. DE TRADITIONEEL KLEINE KANTOOROMVANG WERD VERLATEN EN DE NAOORLOGSE VERZUILING WAS NIET MEER HEILIG. DE BEOOGDE SCHAALVERGROTING, INGEGEVEN DOOR ECONOMISCHE MOTIEVEN, LEIDDE TOT EEN NERVEUZE STOELENDANS AAN DE GRACHTEN.

In die periode sloegen niet twee, maar liefst drie gevestigde Amsterdamse kantoren (met verschillende religieuze achtergrond) de handen ineen en betrokken een modern kantoorpand aan het Museumplein Henri Louis Houthoff

— buiten de traditionele grachtengordel, maar toch nog op loopafstand van de Prinsengracht en het KleineGartmanplantsoen, zodat Gerechtshof, Rechtbank, Kantongerecht en Huis van Bewaring binnen bereik bleven.

Aldus ontstond in 1970 een samenwerkingsverband van twaalf compagnons en drie stagiaires, op dat moment het grootste van Amsterdam, en daarmee van Nederland. In die tijd droegen kantoren gewoonlijk de familienaam van de oudste, ofwel van de advocaat die het bord aan de gevel en het briefpapier aanvoerde. In de collectieve kantooraanduiding werden de anderen als het ware op één hoop geveegd onder de verzamelnaam ‘cum suis’. Waarom kreeg de nieuwe combinatie de naam Houthoff c.s.? De destijds zestigjarige Henri Louis — roepnaam Hans — Houthoff was immers bij lange na niet de oudste, zelfs pas de vierde in de nieuwe rij. Het antwoord werd gegeven door de praktijk. Hans Houthoff was gezegend met een natuurlijk leiderschap. Zijn vanzelfsprekende gezag hoefde hij niet te ontlenen aan een formele functie binnen de kantoororganisatie. Een kantoorbeslissing zonder zijn instemming was ondenkbaar. Achtereenvolgende maatschapsbesturen verzekerden zich eerst en informeel van zijn steun alvorens een voorstel in de vergadering te brengen. Liep

HANS VAN ES

het binnen kantoor onderling stroef, dan was er altijd nog het overleg op Trompenburgh, de door de familie Houthoff bewoonde buitenplaats in ’s-Graveland. Uit de kruiwagen springende kikkers werden daar ontboden voor een goed gesprek, ver van het tumult van de grote stad. De volgende dag

Na zijn studie (Leiden, 1962) en militaire dienst trad Hans van Es toe tot de Am­ sterdamse balie. Bij de (in zijn column beschreven) fusie werd hij de laatste van drie stagiaires. Vanaf de opname in de maatschap (1975) was Van Es enkele jaren met Hans Houthoff geassocieerd, aanvankelijk als oudste en jongste.

Beide Hansen vervulden bestuurlijke functies in de Amsterdamse advocatuur en fungeerden als Raadsheer-plaatsver­ vanger. Hans van Es bleef zijn eerste kantoor veertig jaren trouw.

op kantoor bleek de Trompenburgh-diplomatie wederom heilzaam gewerkt te hebben.

Oorspronkelijk vestigde Hans Houthoff zijn reputatie in de verzekerings­ praktijk. Hij bediende de grote assuradeuren van zijn tijd en daarnaast een aantal indrukwekkende ondernemingen op ander terrein. Zijn christelijke achtergrond kwam tot zijn recht bij zijn positie als huisadvocaat van het Nederlandse Leger des Heils. Hij was streng (in de eerste plaats voor zichzelf), maar kon ook zijn barmhartige kant tonen. Zo bekommerde hij zich vanuit de Raad van Toezicht om vakgenoten, die moeite hadden zich te handhaven en de grenzen van de beroepsregels verkenden. Nog ver na zijn zeventigste oefende Hans Houthoff de praktijk uit. Tot aan zijn dood, in 1997, bleef de oudste van onze twee kantoor-naamgevers wonen op Trompenburgh.

38

•

B ui t enp la a t s Tr omp enburgh

T E K S T Est her K ei z er F OTO G R A F I E Geer t S noei j er

E V E LY N V E R S T R A AT E N 1973 BIJ HOUTHOFF BURUMA

va n 20 0 0 t ot 20 0 6 TEGENWOORDIG

S eni or L ega l C ounsel bi j G -S t a r Ra w PRIVÉ

w oont met ha a r t w ee

‘INNOVATIE ZIT IN HET DNA VAN EEN MERK ALS G-STAR’

docht er s i n A mst erda m A D AG I U M

‘ Ver li es nooi t j e doel ui t het oog’

ZE VERTROK VANAF DE ZUIDAS RECHTSTREEKS NAAR EEN VAN DE MEEST SUCCESVOLLE NEDERLANDSE MODEMERKEN. DAAR BEGELEIDT EVELYN DE JURIDISCHE PROCESSEN DIE KOMEN KIJKEN BIJ DE OPTIMALISATIE VAN DE INTERNATIONALE VERKOOPKANALEN. WAAROM DE OVERSTAP NAAR G-STAR?

verkoop van winkels en het afsluiten of beëindigen

achtergronden, veel creatieven en een cultuur

“Deze baan kwam min of meer op mijn pad, net op

van contracten met franchisenemers. De crux zit ’m

waarin men heel direct naar elkaar is. Met een heel

het moment dat ik aan het nadenken was over mijn

in het snel kunnen inspringen op de veranderende

ander taalgebruik ook. Ik had echt een half jaar

toekomst. Ik werkte toen 8,5 jaar in de advocatuur

markten.”

nodig om hier te wennen en überhaupt iets van

en wilde weleens iets anders. Bij G-Star werd mij een

waarde toe te kunnen voegen. Nu, tien jaar later,

aantrekkelijke functie geboden met een internatio-

G-STAR IS EEN HIP EN INNOVATIEF DENIMBRAND.

voel ik me als een vis in het water en ken ik het bedrijf

nale scope. Een droombaan.”

HOE DRAAG JIJ DAAR ALS JURIST AAN BIJ?

van haver tot gort. Het leuke aan mijn werk is dat

“Innovatie zit in ons DNA: de missie van G-Star is het

ik veel dingen doe buiten het juridische vakgebied.

WAAR LIGT VOOR JOU DIE JURIDISCHE UITDAGING

innoveren van denim. Dat is natuurlijk niet iets waar

Meer een soort projectmanager en adviseursrol.”

OP INTERNATIONAAL GEBIED?

ik direct aan bijdraag. Wel houd ik me bezig met ver-

“Zo’n 90 procent van mijn werk richt zich op het op-

nieuwingen binnen ons omnichannel concept: ons

timaliseren van onze distributiekanalen. We kijken

e-commerce kanaal is gelinkt aan onze klanten, de

BURUMA?

naar de verschillende internationale markten en

retailers. Dit betekent bijvoorbeeld dat producten

“Niet zozeer een bepaalde les, als wel een bijzonder

bepalen vervolgens of we beter kunnen kiezen voor

die online verkocht worden, niet meer alleen vanuit

solide juridische basis. Dat is me in mijn huidige rol

franchise of voor retail. Het franchiseconcept is niet

ons eigen warehouse worden verzonden, maar ook

heel goed van pas gekomen en heeft me veel zelfver-

in elke markt haalbaar, vanwege hoge huurprijzen

volgens het ship from store-principe. Dus online

trouwen gegeven. Mijn eerste patroon in de advo-

bijvoorbeeld, of vanwege verandering in de markt

verkoop via de winkels, de franchisenemers. Het aan-

catuur zei ooit tegen me: ‘Durf een standpunt in te

en het koopgedrag van de consument naar online.

gaan van samenwerkingen daarin en het opstellen

nemen!’ Dat is als jonge advocate natuurlijk best

In het ene land doen we alles zelf, in het andere land

van contracten ligt geheel bij de afdeling Legal.”

moeilijk. Hier bij G-Star moet ik nog vaak terugden-

besteden we het juist liever uit. We bekijken dat per land en per jurisdictie. Nadat de financiële haal-

WELKE LES NAM JE MEE VANUIT HOUTHOFF

ken aan dat advies. Ik heb het me inmiddels eigen VAN HOUTHOFF BURUMA GING JE RECHTSTREEKS

baarheid in een markt is vastgesteld, word ik er als

NAAR G-STAR. HOE WAS DAT?

jurist bij gehaald om de onderhandelingen en het

“Best een grote schok! Dit bedrijf is alles wat ik niet

juridische traject te begeleiden rondom de koop of

gewend was. Mensen met allerlei verschillende

39

durven maken.”

•

6-3-2000 LONGREAD LEGAL DESIGN

T E K S T C a r o l in e S c h u t B E E L D Ho u t h o ff Bu r u m a

2e helft 2000

21-12-1999

DE MEERWAARDE VAN LEGAL DESIGN

Gesprek met wethouder Einde afspraken brief 12-3-1999

Presentatie partij x uitgewerkt schetsplan Productie A

1

2

3

4

5

6

7

8

9

10

11

12

2005

21-2-2001

Proje heron

Bericht aan Partij x dat haar ongewijzigde plan "niet als de gewenste ontwikkeling werd beschouwd"

Themabijeenkomst voorziening niet op Locatie, maar in centrum Partij x past vervolgens plan niet aan Einde derde kans

Produc

Productie 35

7-5-2001

20-4-2001

24-4-2003

10-9-2001 40

15-1-2001

LEGAL DESIGN BEGINT EEN BEGRIP TE WORDEN IN DE NEDERLANDSE ADVOCATUUR. HOUTHOFF BURUMA HEEFT DEZE METHODIEK, WAAR­B IJ (AUDIO-) VISUELE MIDDELEN WORDEN INGEZET OM DE COMMUNICATIE MET STAKEHOLDERS EFFECTIEVER TE LATEN VERLOPEN, TOT EEN BELANGRIJKE PIJLER VAN HAAR SERVICEVERLENING GEMAAKT.

28-2-2001

Partij x weigert bouwplan aan te passen Einde tweede kans Productie 6

1

2

3

4

5

6

7

Het begrip komt oorspronkelijk uit Amerika, waar al langer trial

8

9

10

11

12

graphics in de rechtszaal gebruikt worden. Met de juridisering van de maatschappij, waarbij een overvloed aan informatie inmiddels de standaard is geworden, is de toepassing van

Legal Design ook in Nederland steeds relevanter geworden.

De visuals, zoals tijdlijnen, diagrammen en infographics, kun­ nen voor een verhelderende en efficiënte aanvulling zorgen, met name in rechtsvormen waarbij lijvige en complexe proces­ stukken meer regel dan uitzondering zijn, zoals het verzeke­

ectplan ntwikkeling centrum

ctie D

Inrichting Centrum Van idee naar planning, veel draagvlak voor ontwikkeling centrum

rings- en ondernemingsrecht.

Productie F

werkwijze. Met een eigen Legal Design-adviseur (zie het inter­

Vaststelling bestemmingplan geen ontwikkeling op Locatie De visie van Houthoff Buruma op Legal Design is gebaseerd op het achterliggende, theoretische kader. Dit kan in de advocatuur als uniek worden gezien. Evenals de daaruit voortvloeiende view met Sarah van Hecke op pagina 44) en een team van designers, heeft de Legal Design-afdeling een manier van werken gecreëerd waarbij de adviseur al vroeg in het proces betrokken wordt bij het ontwikkelen van de strategieën. Het is

6-11-2005

vervolgens de taak van de adviseur om in samenwerking met de 2-6-2010 grafisch vormgevers te komen tot een effectieve visualisatie van

de zaak, ofwel van het onderdeel dat verheldering behoeft. Het resultaat: een juridisch correcte, beeldende weergave die beklijft – binnen én buiten de rechtszaal.

12-10-2004

30-5-2009 41

•

25-11-2014

‘Legal Design maakt in veel opzichten het verschil’

42

T E K S T C a r o l in e S c h u t F OTO G R A F I E F ra n k R u it e r

JAN WILLEM DE GROOT (41) IS SINDS 2007 WERKZAAM BIJ HOUTHOFF BURUMA – DE LAATSTE VIER JAAR ALS ADVOCAAT-PARTNER – EN GESPECIALISEERD IN CORPORATE LIGITATION. IN ZIJN PRAKTIJK SPEELT LEGAL DESIGN EEN GROTE ROL. BIJ ZO’N ACHT VAN DE TIEN ZAKEN DIE HIJ BEHARTIGT, WORDT IN DE PROCESSTUKKEN GEBRUIKGEMAAKT VAN VISUALS, GRAFIEKEN OF DIAGRAMMEN. DE GROOT IS ER STELLIG VAN OVERTUIGD DAT HIERMEE ZOWEL VOOR DE CLIËNT ALS IN DE RECHTSZAAL EEN WEZENLIJK VERSCHIL WORDT GEMAAKT.

D E V I S I E VA N D E A D V O C A A T- P A R T N E R

goede visuele denkers kan in dit stadium al zeer waarde­ vol zijn. Er kan dan een vraag opkomen als ‘waarom focussen jullie in deze pleitnotitie zo op X terwijl je ook de nadruk op Y zou kunnen leggen?’”

“In de huidige tijdsgeest, met onze ambities als kantoor, hebben we met het Legal Design-team echt onderschei­ dend vermogen richting cliënt. Het is een sterk voor­ beeld van onze meerwaarde. We laten met goede visuali­ saties zien dat wij precies weten wat de kern van de zaak is. Bovendien: aan de hand van een visual hebben wij een goed toetsmoment. Loopt het betoog synchroon met de visie van de cliënt? Want uiteindelijk zijn wij het niet die dit hebben bedacht; het is een visualisatie van het

“Veel van mijn zaken zijn geschillen tussen aandeelhou­

geschil van de cliënt. Dit is zíjn verhaal.”

ders, of tussen aandeelhouders en bestuur. Vaak ligt een transactie of overname aan het geschil ten grondslag.

J A N W I L L E M D E G R O OT

Dat is ingewikkelde materie. Het uittekenen daarvan helpt om de structuren helder en inzichtelijk te krijgen.

‘HET IS EEN VISUALISATIE

Een nieuwe zaak begint vaak letterlijk met een schets op

VAN HET GESCHIL VAN DE

een A3. Al schrijvend, denkend en tekenend wordt de analyse beter. Soms lopen we gedurende deze fase van

CLIËNT. DIT IS ZÍJN VERHAAL.’

draften al tegen bepaalde onderdelen aan, zoals ingewik­ kelde boekhoudkundige of bedrijfsmatige structuren, die krachtig samengevat kunnen worden in een visual.”

“De samenwerking met kantoorgenoot en Legal Design-

“De visual is geregeld geprint op een groot hardboard.

adviseur Sarah van Hecke en haar team loopt steeds

Dat nemen we mee de rechtszaal in en plaatsen we er­

meer gestroomlijnd. Voorheen schoof zij pas aan als wij

gens goed zichtbaar voor iedereen. Vervolgens beginnen

dachten het probleem al te hebben uitgekristalliseerd;

wij ons pleidooi. Elke keer dat ik iets wil benadrukken,

dan wisten we al waar de moeilijkheden zaten en op

kan ik verwijzen naar de visual. Op die manier beklijven

welke punten er mogelijkerwijs tijdens een zitting voor

zaken. De visual heeft daarmee een dubbele waarde.

GEEN NOODZAAK AANVULLENDE ZEKERHEID

de rechter onduidelijkheden konden ontstaan.

Enerzijds een inhoudelijke: het maakt de

Tegenwoordig schakelen we het Legal

probleemstelling voor iedereen helder

Design-team eerder in; we willen de

en begrijpelijk. Anderzijds een reto­

eerste visualisaties al vormen bij de

rische: het accentueert precies de

definiëring van de probleemstel­

punten die je als advocaat wil

ling. De bijdrage van designers en

bena­drukken.”

•

Maandelijkse omzet Geclaimde noodzakelijke aanvullende zekerheid Maximaal potentieel risico

43

DE LEGAL DESIGN-ADVISEUR

T E K S T C a r o l in e S c h u t F OTO G R A F I E Al i ce Wi e li ng a G R A P H I C M a rg a re t Ha g a n

‘EEN GOEDE VISUAL ZORGT VOOR EEN ‘O Z I T DAT ZO ’ MOMENT’ HAAR FUNCTIE ONTSTOND ‘ORGANISCH’ EN HEEFT FEITELIJK PAS SINDS KORT EEN OFFICIËLE TITEL. MAAR AL BIJNA TWEE JAAR IS SARAH VAN HECKE BINNEN HOUTHOFF BURUMA DEGENE DIE ALLE LEGAL DESIGNVRAAGSTUKKEN IN KAART BRENGT EN SAMEN MET HET DESIGNERSTEAM TOT EEN OPLOSSING BRENGT. EEN UNIEKE ROL BINNEN DE ADVOCATUUR. Met een achtergrond in de strategische marketing­

combineren met de nieuwste technologische mogelijk­

research lag het niet direct voor de hand dat Sarah van

heden. Zo is er een nieuwe manier van communiceren

Hecke twee jaar geleden bij Houthoff Buruma aangesteld

ontstaan die zowel binnen als buiten de muren van de

werd om een presentatie-afdeling op te gaan zetten. Toch

rechtbank kan worden ingezet.”

is deze functie iets wat heel erg bij de marketeer past. “Ik ben altijd al gefascineerd geweest door de

TAALBARRIÈRES

werking van het menselijk brein. Hoe in­

Legal Design kan volgens Van Hecke helpen bij de visu­

formatie binnenkomt, vertaald wordt en

alisatie van ingewikkelde structuren en scenario’s, maar

wat er vervolgens mee gebeurt. Ik heb me

ook een positieve bijdrage leveren aan zaken waarin

tijdens mijn studies vooral gefocust op de

contracten een belangrijke rol spelen. “Bij Legal Design

vakgebieden die zich daarmee bezighou­

treedt er geen expertise-reversal effect op; het maakt

den.” Direct na haar indiensttreding is Van

niet uit of je juridisch onderlegd bent of niet. Daarnaast

Hecke veel gaan praten met de fee-earners

heeft Legal Design in de basis geen taalbarrières. Ik ge­

om de behoeftes aan visuele hulpmidde­

bruik vaak het voorbeeld van het ellenlange proces dat

len te inventariseren. Al snel werd het haar

ooit gevoerd is over een vertaald contract. In het Engelse

duidelijk dat er een specifieke behoefte

origineel stond een paragraaf over de opzegging ervan

geformuleerd kon worden. “We moesten

en in de Franse vertaling stond, notabene door de plaats

design en behavioural psychology gaan

van een komma, nét iets anders. Daar is twaalf jaar over

44

geprocedeerd. Over een komma! Dat was nooit gebeurd

op staat dat het design functioneel moet zijn en feitelijk

als men gebruik had gemaakt van een goed contract-

100 procent correct. “Over alles wat ik doe is dan ook na­

design.”

gedacht. Over elk lijntje, elke punt, elke kleur. Voor mij is de vraag ‘wat doet deze boodschap met de ontvanger?’

NIEUWE ASSOCIATIE

altijd het uitgangspunt. Een goed design moet iets op­

Bij Legal Design gaat het volgens Van Hecke nooit over

roepen, iets bewerkstelligen. De ontvanger van de bood­

mooi, maar altijd over effectief. Wel is het van belang om

schap moet een ‘o, zit dat zo’-moment krijgen, of een

de juiste stijl te vinden in de visual. Die moet recht doen

nieuwe associatie zien. Pas als dat gebeurt, is het design

aan de complexiteit van het juridische vraagstuk. Voor­

van toegevoegde waarde.”

•

DE LEGAL DESIGN-PIONIER EEN GEDREVEN VOORTREKKER VAN HET VAKGEBIED LEGAL DESIGN IS DE

WAT HEEFT U DE HOUTHOFF BURUMA CLIËNTEN TIJDENS

AMERI­K AANSE MARGARET HAGAN (36). AL TIJDENS HAAR RECHTENSTUDIE,

UW WORKSHOP LATEN DOEN?

DIE ZIJ COMBINEERDE MET VAKCOLLEGES AAN HET INSTITUTE OF DESIGN, ZAG

“Ze hebben eerst een tour door het Legal Design-land­ s chap

HAGAN DE VERBANDEN TUSSEN BEIDE VAKGEBIEDEN. VIA EEN FELLOWSHIP

gekregen en zijn daarna overgegaan tot een interactieve sessie. We

LEIDDE DIT TOT DE ONTWIKKELING VAN EEN GEHEEL NIEUWE STUDIERICHTING

hebben ons over concrete

AAN STANFORD LAW SCHOOL: HET LEGAL DESIGN LAB, WAARVAN HAGAN

casussen gebogen, zaken

MOMENTEEL DIRECTEUR IS. ONLANGS KWAM DE SPECIALISTE NAAR AMSTER­

die voor de deelnemers rele­­

DAM OM EEN WORKSHOP TE GEVEN AAN HOUTHOFF BURUMA-CLIËNTEN.

vant en herkenbaar waren.

Naast het veranderen van

HOE ZORGT LEGAL DESIGN VOOR EEN ANDERE WERKWIJZE TUSSEN

hun mindset is het ook

JURIST EN CLIËNT?

altijd een van mijn doel-

“Idealiter zorgt Legal Design ervoor dat juristen en cliënt nauwer

stellingen om mensen meer

met elkaar gaan samenwerken. Het betekent minder schrijfwerk en

vertrouwen te geven in hun

meer verhalen vertellen, schetsen en visualiseren. Het vereist een in-

eigen visuele en creatieve

tensieve interactie tussen de jurist en de cliënt om kernachtig, maar

vermogens. Volgens mij is

mét precisie het probleem dat moet worden opgelost boven tafel

dit tijdens de workshop bij

te krijgen. Meer fysieke contactmomenten, controlemomenten en

Houthoff Buruma heel aar-

werksessies dus – maar minder e-mails, memo’s en zware teksten.”

dig gelukt; er werden aan het eind van de workshop

GELDEN ER IN LEGAL DESIGN VERSCHILLENDE BENADERINGEN VOOR

al een aantal praktische en

VERSCHILLENDE SOORTEN CLIËNTEN?

heldere designs gepresen-

“Zeker. Ik geloof niet in één universeel wondermiddel. Je moet als

teerd. Een selecte groep

jurist altijd zorgen dat het kanaal van de communicatie en de wijze

cliënten heeft hiermee kun-­­

van interactie past bij de doelgroep, of dit nu een groot bedrijf is of

nen

een individuele consument. Voor ieder soort juridisch eindgebrui-

Design een waardevolle bij­

ker geldt evenwel: niemand leest graag zware, lange lappen tekst.

drage kan leveren aan zowel

Ongeacht de doelgroep moeten we de nadruk leggen op een sterk

dagelijkse werkzaam­h eden

gebruik van visuele compositieprincipes – of zelfs pictogrammen,

als aan de samenwerking

iconen en foto’s – en overzichtelijk gepresenteerde tekst in concrete,

met Houthoff Buruma.”

heldere taal.”

45

ervaren

hoe

Legal

T E K S T Ca r oli ne S chut F OTO G R A F I E Geer t S noei j er

JACQUELINE FRIMA 1967 BIJ HOUTHOFF BURUMA

va n 20 0 0 t ot 20 0 4 TEGENWOORDIG

S eni or recht er en voor z i t t er va n Tea m I nsolvent i e bi j Recht ba nk Rot t erda m PRIVÉ

sa menw onend i n Rot t erda m A D AG I U M

‘ B eha ndel a nderen z oa ls j e z elf beha ndeld w i lt w orden’

WAAROM HEEFT U NA DE ADVOCATUUR GEKOZEN

naar de rechtbank. Het was ergens raar om te weten

ZIET U BIJ DERGELIJKE ZAKEN WELEENS LEGAL

VOOR DE RECHTSPRAAK?

dat ik weg zou gaan en ondertussen gewoon door te

DESIGN VOORBIJKOMEN?

“Hoewel ik het enorm naar mijn zin had in de advo-

werken. Maar achteraf bezien is mijn laatste jaar bij

“Ik heb soms zaken met zeer ingewikkelde vennoot-

catuur, miste ik na tien jaar soms het inhoudelijke

Houthoff mijn drukste en meest leerzame jaar

schapsstructuren en als daar dan ook nog paulia-

evenwicht dat ik in mijn werk als rechter wel

geweest.”

neus handelen bij komt kijken, dan is een visuele

heb gevonden. Ik behandel zaken tussen grote

ondersteuning heel prettig en maken wij daar graag

multinationals, maar ook persoonlijke schuld­

WELK SOORT RECHTSZAKEN LIGGEN U HET BEST?

gebruik van. Maar het moet altijd ondersteunend

saneringen: mensen die diep in de financiële ellende

“Ik hou van de zware juridische kluiven. Zaken waar-

zijn; ik ben als rechter gewend om ingewikkelde juri-

zitten, hier huilend binnenkomen en toch opgelucht

bij snel moet worden geschakeld en veel contact en

dische stukken te lezen en te bevatten. Ik kan me in

weer weggaan. Die menselijke kant van het recht

overleg nodig is met verschillende partijen. En waar-

dat licht ook voorstellen dat het nut van Legal Design

zie je minder in de topadvocatuur. Tijdens mijn

bij je ondertussen juridisch je hoofd moet breken.

voor cliënten uiteindelijk groter kan zijn dan voor

Houthoff-jaren, werkend met Eddie Meijer, ben ik

Daar ben ik goed in. Dat vond ik in de advocatuur al

rechters. Een tijdlang heb ik mijn cursus ‘Tien Tips

veel betrokken geweest bij overnames en faillisse-

het leukst om te doen en dat is nog steeds mijn ding.

van de Rechter’ gegeven aan advocaten. Eén van die

menten. Er zat een jaar tussen mijn aangekondigde

Als rechter kan ik er dan ook nog een klap op geven.”

tips was: ‘Ga het tekenen!’ Ingewikkelde zaken visua-

vertrek en het moment dat ik werkelijk overstapte

liseren helpt.”

46

•

LEGAL DESIGN IN DE PRAKTIJK

T E K S T L in u s He s s e l in k F OTO G R A F I E G e e r t S n o e ije r

DE VISIE VAN DE CLIËNT IN EEN RECENTE RECHTSZAAK VOOR NATIONALE-NEDERLANDEN, MAAKTE HOUTHOFF BURUMAADVOCAAT BERRY VAN WIJK SUCCESVOL GEBRUIK VAN LEGAL DESIGN TER VISUELE ONDERSTEUNING VAN EEN PLEIDOOI. KRISTEL VERSCHOOR, MANAGER VAN NN ADVOCATEN, WERKTE IN DE VOOR­ BEREIDING VAN DEZE CASE NAUW MET VAN WIJK SAMEN. HOE PAKTEN DE JURISTEN DIT AAN? WELKE MIDDELEN GEBRUIKTEN ZE? EN VOORAL: HOE BEVIEL DAT?

Kristel Verschoor is als verantwoordelijk manager van NN Advocaten, het in-house advocatenkantoor van Nationale-Nederlanden – en inmiddels ook als ervarings­ deskundige – erg enthousiast over de inzet van visuele middelen in een juridisch pleidooi: “Als advocaat ben je tijdens een pleidooi vooral geneigd om de belangrijkste argumenten te herhalen en zo veel mogelijk te weerspre­ ken van wat de tegenpartij heeft gezegd. Dan wordt het al snel een juridisch-technische aangelegenheid. Terwijl overtuigen een vak apart is. Legal Design helpt daarbij: dan hoef je het niet allemaal zelf te zeggen – je kunt de beelden laten spreken.”

Nationale-Nederlanden en Houthoff Buruma pasten Legal Design toe in een beroepszaak bij het Kifid, het Klachteninstituut Financiële Dienstverlening. In een zaak over een beleggingsverzekering werd de mogelijk­ heid geboden een uur te pleiten. Die tijd werd benut door een gezamenlijk pleidooi van Van Wijk, haar Houthoff Buruma-collega Laura Parret en Wouter Kalkman van Nationale-Nederlanden. Zij werden daarbij ondersteund door diverse visuals van Legal Design-adviseur Sarah van Hecke. Tijdens het pleidooi werd bijvoorbeeld visueel in­ gezoomd op citaten uit de wet, waarna in het citaat iets werd uitgelicht. Accenten werden gelegd met cirkels en pijlen. Daarnaast verschenen in illustraties figuurtjes met tekstballonnen om de context te schetsen, zijn er il­ lustraties gemaakt om complexe economische principes en product technische-aspecten duidelijk te maken, en kwamen aandelenkoersen grafisch in beeld. >

B er r y va n Wi j k (l) en K r i st el Ver schoor

47

‘ O V E R T U I G E N I S E E N VA K A PA R T. L E G A L D E S I G N H E L P T D A A R B I J , J E K U N T D E B E E L D E N L AT E N S P R E K E N .’

MEER GEVOEL

– iedereen kende het al, ook onze standpunten. Hoe over­

“Als je iets ziet oplichten uit een bron-document, zoals de

tuig je ze dan op een manier die nog niet op papier staat?”

Staatscourant, dan heb je er meer gevoel bij dan wanneer

Van Wijk: “Het is bekend dat de hersens door beelden

je een citaat hoort voorlezen,” zegt Verschoor. “Voor mij

eerder nieuwe verbanden gaan leggen, dat mensen min­

was het inzetten van Legal Design dan ook een eyeopener.

der in hun eigen verhaal blijven zitten. Zoals ook kunst

Ik dacht bij het uittesten van het pleidooi al: dit kan ons

iets met het brein kan doen. En je wilt soms dat mensen

helpen. Zo’n zitting is altijd een langdurige aangele­

van spoor wisselen.” Verschoor haakt aan: “In een eerdere

genheid en hiermee kun je de aandacht er beter bij hou­

fase in deze zaak bleek dat het Kifid op zo’n ander spoor

den. Zelfs kantoorgenoten die de materie niet kenden,

zat dan wij, dat het de moeite waard was iets anders te

reageerden enthousiast. Als je iets ziet gebeuren, let je

proberen. Om die wissel omgezet te krijgen.” Aanvanke­

beter op.” “Je filtert met visuele middelen bovendien de

lijk leidde het idee om Legal Design in te zetten tot de

emotie uit het verhaal,” vult Van Wijk aan. “In het geval

nodige discussie. Niet onbegrijpelijk, want het voorstel

van deze zaak bijvoorbeeld de teleurstelling als gevolg

voor visuele ondersteuning kwam in dit geval pas toen

van een tegenvallende beurs. En je zet er als het ware

er al twee maanden aan het pleidooi was gewerkt,” ver­

rationele informatie voor terug. Tegelijk kun je overzich­

telt Van Wijk. “Het was al bijna helemaal af, er hadden

telijk duidelijk maken waar je zit in het betoog. Je laat de

al heel veel mensen meegekeken – en dan moest er aan

context zien. Overigens viel het ons op dat vooral jongere

het eind ook nog een nieuw soort presentatie bij? Dan

mensen baat lijken te hebben bij een visuele presen­tatie;

hoor je mensen bijna denken: moeten we nu echt gaan

oudere rechters lezen eerder mee met het pleidooi.”

experimenteren? Maar al snel was iedereen overtuigd.”

TÓCH WEER OVERTUIGEN

EERSTE WINST BINNEN

Aan de stukken en pleitnotities is voorafgaand aan de

Of Nationale-Nederlanden de zaak zal winnen, was bij

zitting intensief en uitvoerig gewerkt, vertelt Verschoor.

het sluiten van dit magazine nog niet duidelijk. Maar

“Met het uiteindelijke pleidooi wil je bereiken dat ze al

de eerste winst is sowieso binnen. Verschoor: “Ieder­

die stukken gaan lezen op de manier die jij voor ogen

een zegt nu al: beter hadden we het niet kunnen doen.

hebt. Visuele ondersteuning gebruik je daarbij om de

Op alle mogelijke manieren hebben we geprobeerd het

kernpunten weer te geven. Je wilt de rechter vertellen:

kwartje te laten vallen; als we verliezen heeft het niet

wat moet u echt weten van deze zaak? Ook in deze zaak

gelegen aan de manier waarop we de zaak hebben aan­

hadden we het verhaal al vaak verteld, meestal op schrift

gepakt.” Verschoor sluit niet uit dat NN in de toekomst vaker gebruik zal maken van Legal

BERRY VA N W I J K

KRISTEL VERSCHOOR

Design: “Je moet het bij elke zaak op­ nieuw beoordelen, maar ik zal het zeker overwegen. Je moet mensen ook niet overdonderen, dat ze denken: poeh poeh, wat trekken die allemaal uit de kast?

Berry van Wijk (46) is advocaat-

Kristel Verschoor (38) is managing

Hebben ze dat allemaal nodig? Je moet

partner bij Houthoff Buruma,

advocaat bij NN-Advocaten, het

voorzichtig zijn, zeker als de wederpar­

gespecialiseerd in het verzekerings-

in-house advocatenkantoor van

tij een consument is die niet door een

recht en het financiële toezichtsrecht.

Nationale-Nederlanden, en gespecia­

advocaat wordt bijgestaan. Maar in grote

Zij ondersteunt haar cliënten onder

liseerd in de juridische problematiek

schadezaken zou je bijvoorbeeld voor­

meer bij de ontwikkeling en distributie

van beleggings­v erzekeringen.

vallen goed visueel kunnen maken. Daar

van producten alsmede bij eventuele

Tussen 2004 en 2011 was zij

komen vaak deskundigen bij die techni­

discussies daarover met afnemers en

advocaat bij Houthoff Buruma.

sche dingen uit moeten leggen. Dan kan

de toezichthouders DNB en AFM.

het nuttig zijn om hiermee de toehoor­ ders even aan de hand mee te nemen.”

48

•

T E K S T Ca r oli ne S chut F OTO G R A F I E Geer t S noei j er

BARBARA BROKKAAR 1970 BIJ HOUTHOFF BURUMA

va n 20 0 3 t ot 20 0 8 TEGENWOORDIG

Recht er bi j Recht ba nk A mst erda m, a fdeli ng Pr i va a t recht PRIVÉ

w oont met ha a r dr i e ki nderen i n A mst elveen A D AG I U M

‘ Pr obeer a lt i j d snel t ot de ker n t e komen’

VAN ADVOCATUUR NAAR RECHTSPRAAK,

WELK SOORT RECHTSZAKEN PASSEN HET BEST

HOE KIJKT U AAN TEGEN HET GEBRUIK VAN LEGAL

MET WELKE OVERWEGINGEN?

BIJ U?

DESIGN?

“Na een jaar of tien in de advocatuur wilde ik meer

“Een juridisch geschil met een emotioneel randje,

“Ik ben een groot voorstander van doelgericht en hel-

op zoek naar de laag die boven een geschil ligt: de

dat vind ik een prettige mix. Conflicten binnen het

der werken. Dus als een grafiek of tijdlijn bijdraagt

beschouwing, de afweging. In de advocatuur ben je

burenrecht, bijvoorbeeld over het recht van overpad,

aan het begrijpelijk maken van informatie voor alle

vooral bezig voor je cliënt, werk je met een meer eenzij-

kunnen voor betrokkenen behoorlijk omgevingsver-

partijen, vind ik dat een goede ontwikkeling. Zaken

dige blik. Tijdens mijn studie rechten wist ik eigenlijk

zurend werken. Ik vraag bij dergelijke zaken weleens

worden tegenwoordig wel vaker toegelicht met visuele

al dat ik uiteindelijk deze kant op wilde; dit past beter

of mensen er prijs op stellen als ik een mediërende

middelen, dat behoort tot de mogelijkheden. Informa-

bij mij. Ik weet snel het kaf van het koren te scheiden

rol aanneem en kijk of er in onderling overleg tot een

tie kun je soms beter tot je nemen via beeld dan via

en de crux van een zaak op tafel te krijgen. In mijn

oplossing gekomen kan worden.”

tekst. Dat geldt voor een ingewikkelde vennootschaps-

werk als rechter heb ik er heel veel baat bij dat ik lang

structuur, maar net zo goed bij een zaak over een erf-

in de advocatuur heb gezeten. Het heeft me kritisch

grensafscheiding, waarbij je de ligging van percelen

gemaakt.”

ten opzichte van elkaar goed in beeld krijgt.”

49

•

T E K S T Est her K ei z er F OTO G R A F I E Geer t S noei j er

RUTGER PRAKKE 1966 BIJ HOUTHOFF BURUMA

va n 1991 t ot 1996 TEGENWOORDIG

G enera l C ounsel bi j B ooki ng. com PRIVÉ

get r ouw d, dr i e ki nderen, w oont met gez i n i n L ochem A D AG I U M

‘ Pa s op voor sleur ! ’

‘HET VOELT GOED OM BIJ EEN WINNER TE WERKEN’ NA 16 JAAR IN DE ADVOCATUUR GEWERKT TE HEBBEN, STAPTE HOUTHOFF BURUMA ALUMNUS RUTGER PRAKKE 8,5 JAAR GELEDEN OVER NAAR ‘DE KLANT’. SINDSDIEN WERKT HIJ VOOR BOOKING.COM, DE GROOTSTE ONLINE TRAVEL AGENT TER WERELD.

WAAROM DE OVERSTAP NAAR BOOKING.COM? “Na Houthoff Buruma heb ik bij Baker & McKenzie en daarna bij KienhuisHoving gewerkt. Bij dat laatste kantoor had ik Booking als cliënt. Ik kende het management van Booking goed en werd op een gegeven moment gevraagd voor hen te komen werken. Ik zat toen al zestien jaar in de advocatuur en hun aanbod voelde als een ‘once in a lifetime opportunity’.

Het was nu of nooit.”

50

WAT IS OP JURIDISCH GEBIED DE UITDAGING BIJ

wetgeving vinden, maar geven hun vooral ook input,

zo min mogelijk te maken hebben met de juridische

BOOKING.COM?

zodat deze wetgeving ook in de toekomst relevant

kant van de zaak. Daarnaast is de gemiddelde leef-

“Booking loopt als digitale pionier voorop. Iedereen

blijft. Vanuit de Europese Commissie wordt veel

tijd hier ongeveer 30 jaar, veel jonger dan in de ad-

kent het bedrijf en we zijn de grootste in onze markt.

onderzoek gedaan naar de Digital Single Market,

vocatuur, en werken er maar liefst 85 verschillende

Dat is leuk en interessant, want dat betekent dat je

maar het blijft voor Brussel lastig om dit concreet te

nationaliteiten. Zo’n jong en pionierend bedrijf geeft

als jurist overal wordt gevraagd om aan te schuiven

maken. Een typisch voorbeeld daarvan is de cookie-

heel veel energie. Booking.com is heel succesvol. Het

en mee te praten. Bijvoorbeeld over nieuwe wetge-

wetgeving. Iedereen is er heel druk mee en vanuit

voelt goed om bij een winner te werken.”

ving. De digitale markt ontwikkelt zich razendsnel

Brussel wordt een wet ontworpen om de consument

en wetgevers in Brussel zitten soms met hun handen

te beschermen. De regulators vragen zich vervolgens

WELKE LES NAM JE MEE VANUIT HOUTHOFF

in het haar. Om als jurist voor zo’n grote digitale

af wat dit voor de handhaving betekent, en de in-

BURUMA?

speler te werken, is een prachtige uitgangspositie. Je

vulling ervan verschilt per land. Op zo’n situatie zit

“Bij Houthoff kwam ik terecht onder de hoede van

bent gezamenlijk met beleidsmakers en wetgevers

niemand te wachten – en de markt al helemaal niet.

Mic van Bremen, een ware legende. Als kleurrijk

juridisch aan het innoveren.”

Het is dan ook aan ons, Booking.com, om te ventile-

hoofd van de praktijk Capital Ventures en partner

ren aan de politiek hoe zo’n wet er wat ons betreft uit

van het kantoor – destijds nog Houthoff op de Wete-

zou moeten zien.”

ringschans en Parnassusweg – gaf hij op onconventi-

DE DIGITALE WERELD VERANDERT RAZENDSNEL. VALT DAT QUA WETGEVING BIJ TE BENEN?

onele manier leiding aan een team jonge advocaten.

“Je ziet inderdaad een spanningsveld in de digitale

HOE WAS DE OVERGANG VAN DE ADVOCATUUR NAAR

Zijn boodschap luidde: ‘Zoek het zelf uit en pak de

sector tussen de wetgeving en de handhaving ervan.

DIT BEDRIJF?

cliënten van me af.’ Het was zijn manier om mensen

Als een wet er eenmaal is, is deze vaak al weer ach-

“Een behoorlijke cultuurschok. De advocatuur

uit te dagen, en met die houding wist hij de beste

terhaald – tot grote frustratie van de regulators. Er

kenmerkt zich door degelijkheid en is qua sfeer

mensen om zich heen te verzamelen. Mijn manier

heerst dan ook een grote behoefte onder wetgevers

behoorlijk corporate. Het juridische gehalte is bij een

van leidinggeven is een afgeleide daarvan; mensen

aan input uit de business. Wij gaan daarover met

advocatenkantoor vanzelfsprekend heel hoog. Bij

de vrijheid geven en vooral: delegeren.”

hen in gesprek. We vertellen wat we van bepaalde

een bedrijf als Booking.com willen de mensen juist

•

ALUMNI COMMUNITY

LET’S KEEP IN TOUCH! Het is mooi om te zien hoe carrières de neiging hebben een geheel

De Houthoff Buruma Community biedt je de ruimte om ervaringen

eigen wending te nemen en dat oud-kantoorgenoten succesvol

en kennis te delen, op te hoogte te blijven van ontwikkelingen

zijn en bovenal veel plezier beleven in zeer uiteenlopende functies.

en de bewegingen van Houthoff Buruma te volgen. Uiteraard delen

Dat scheiden van wegen betekent overigens niet dat we elkaar uit

we mooie interviews en inspirerende artikelen voor en door alumni

het oog hoeven te verliezen. Integendeel! Via onze besloten groep

hier ook graag met je. Net als de vele interessante netwerkevene-

op LinkedIn blijven we eenvoudig in contact met elkaar.

menten en inhoudelijke seminars die we als kantoor organiseren.

NOG GEEN LID? MELD JE DAN SNEL AAN VIA LINKEDIN OF VIA WWW.HOUTHOFF.COM/NL/OVER-ONS/ALUMNI EN LET’S KEEP IN TOUCH! 51

T E K S T C a r o l in e S c h u t

H B I N C U B AT O R

F OTO G R A F I E A n n e va n G e l d e r,

T h o ma s Sch li j p e r e n M ik e R a a n h u is

Daphne van Boxtel en Michiel Wesseling tijdens de pitch van IMSystems op de HB Incubator-selectiedag

LET’S SMART UP THIS STARTUP! HET SUCCESVOLLE – EN INMIDDELS VAAK GEKOPIEERDE – INCUBATORPROGRAMMA VAN HOUTHOFF BURUMA, LEVERT MET EEN TEAM VAN JONGE EN ERVAREN ADVOCATEN, NOTARISSEN EN FISCALISTEN JURIDISCH ADVIES AAN STARTUPS, TEGEN EEN STERK GEREDUCEERD TARIEF. TEAMLID DAPHNE VAN BOXTEL (29) EN EEN VAN DE FOUNDING FATHERS MICHIEL WESSELING (60) VERTELLEN WAAROM DIT ZO’N WAARDEVOLLE INVESTERING IS.

52

S TA R T U P

BIRD CONTROL GROUP ALS ONDERNEMENDE TECHNOLOGIESTUDENT IN DELFT RUNDE STEINAR HENSKES (26) AL EEN AANTAL WEBSHOPS MET NETWERKAPPARATUUR. DAARNAAST HIELD HIJ ZICH HOBBYMATIG BEZIG MET LASERTECHNIEKEN. EEN ACHTERGROND DIE GOED VAN PAS KWAM BIJ HET ONTWIKKELEN VAN DE AGRILASER: EEN DIERVRIENDELIJKE LASER DIE VOGELS OP AFSTAND HOUDT. EEN UITVINDING DIE NU, ACHT JAAR LATER, GELEID HEEFT TOT EEN INTERNATIONAAL OPERERENDE ONDERNEMING MET 25 WERKNEMERS EN EEN NOTERING IN DE FORBES 30 UNDER 30.

“In 2009 was er nog maar weinig beschikbaar op laser­ gebied. Toen ik het in mijn online assortiment opnam, kreeg ik al snel meerdere verzoeken van bedrijven om hen te helpen met de inbouw van deze lasers in hun machines. Gaandeweg leerde ik er steeds meer over.

Zo ook dat bepaalde lasersoorten goed ingezet kun­ nen worden om vogels te verdrijven. Maar er was nog niemand die het op die manier gebruikte! Ik vroeg me af wie er baat zou kunnen hebben bij deze techniek en kwam al snel uit bij boeren, die enorm veel last kunnen hebben van grote groepen vogels, zoals ganzen. Ik ben toeleveranciers gaan bellen, afspraken gaan maken en bij agrarische bedrijven langsgegaan. Het bleek een schot in de roos; er werd enthousiast gereageerd en flink ingekocht.”

“Samen met twee technische jongens die al vanaf het begin betrokken zijn, heb ik vervolgens een diervrien­ delijke productlijn ontwikkeld. We vroegen ons daarbij telkens af wie er nog meer last zou kunnen hebben van vogels: visverwerkingsbedrijven, industrieterreinen, faunabeheerders en natuurlijk luchthavens, de grootste risicogebieden voor bird strikes. Tijdens een eerste af­ spraak op Schiphol bleek dat ze al veel vogelverjagings­ technieken inzetten, maar de laser die ik had ontwik­

keld kenden ze nog niet. Ik kwam terecht in een heel ander proces dan bij de boerenbedrijven. Er waren plot­ seling allerlei regels en stakeholders waarmee rekening gehouden moest worden; honderd keer complexer. We zijn uiteindelijk een intensieve samenwerking met Schiphol aangegaan. Zij zorgden voor data en input, wij voor ontwikkeling en prototypes. Zo heeft Schiphol ons uitgedaagd in de ontwikkeling van meer automatische systemen in plaats van de handgestuurde apparaten die we tot dan toe gebruikten.”

“Inmiddels verkopen we onze lasers wereldwijd in meer dan 75 landen. We zijn onderdeel geworden van een groter geheel met wederverkopers en installatiebedrij­ ven, maar bijvoorbeeld ook ecologische organisaties.

We doen veel aan detectie en vergaren steeds meer ken­ nis. Tijdens die eerste jaren van groei van een startup pak je alles aan; je ziet veel kansen en rent overal ach­ teraan. En dan komt er een moment waarop je je reali­ seert: dit is waar we goed in zijn, dit is wat we moeten doen! Op dat punt zijn we nu beland. We zouden nu een exit kunnen maken door aan te haken bij een partij die op die manier z’n impact vergroot. Maar zo’n expansie zouden we ook zelf kunnen realiseren via een investeer­ der. Alle opties staan nog open.”

S TA R T U P T I P VA N STEIN AR “Als ik iets heb geleerd dan is het wel dat je in je bedrijf verschillende types mensen nodig hebt: farmers en hunters. Het binnenslepen van zo veel mogelijk deals is heerlijk, maar de boel loopt spaak als daar geen sterke ploeg tegenover staat om het organisatorisch allemaal te kunnen bolwerken.

Die mix is essentieel.”

“Een jaar of vijftien geleden begon een

Corporate/M&A. “Het ging dan bijvoor­

Mijn voormalige IP-partner Wolter Wefers

cliënt die net zijn bedrijf had verkocht met

beeld om vragen die betrekking hadden op

Bettink heeft vervolgens het voortouw ge­

het investeren in startende technologie­

het opzetten van een bv of op het gebied

nomen in het opzetten van HB Incubator.

bedrijfjes. Wanneer die een juridische

van intellectuele eigendom. Aangezien er

In 2011 is het programma van start gegaan.”

vraag hadden, stuurde hij ze naar mij toe:

steeds regelmatiger van dit soort vragen op

>

‘Ga maar even langs bij Wesseling, die helpt

ons afkwamen, leek het ons zinvol om hier

je wel,’” aldus Michiel Wesseling, partner

enige structuur in aan te gaan brengen.

53

S TA R T U P

VIRICITI AL GEDURENDE EEN STAGE TIJDENS ZIJN STUDIE WERKTUIGBOUW­ KUNDE IN 2010 WIST FREEK DIELISSEN ( 31 ) HET ZEKER: HIJ ZOU GAAN ONDERNEMEN. HIJ HAD NOG GEEN IDEE WAT HET PRECIES ZOU GAAN WORDEN, MAAR IN IEDER GEVAL IETS MET DUURZAME MOBILITEIT. TWEE JAAR LATER, IN HET JAAR DAT HIJ AFSTUDEERDE, BEGON HIJ SAMEN MET EEN PAAR STUDIEVRIENDEN AAN ZIJN TWEEDE STARTUP: VIRICITI.

“Met onze eerste startup, Cohere, leerden we de wereld van het elektrische vervoer goed ken­ nen. Cohere ontwikkelde de Maxem, een slimme energiemanager die huisverbruik en opgewekte energie meet en matcht en elektrische laadpalen en warmtepompen dynamisch aanstuurt. Toen zowel Cohere als ViriCiti een vlucht namen, hebben we de rollen verdeeld. Cohere wordt nu gerund door medeoprichter Jan-Willem Heinen; ik richt me, samen met Simon Rijk en Alexander Schabert, volledig op ViriCiti. Het korte lijntje tussen Cohere en ViriCiti is er nog steeds, want we zitten naast elkaar in hetzelfde kantoor.”

S TA R T U P T I P VA N FR E E K “Als je denkt dat je binnen een jaar klaar bent om de markt op te gaan, dan duurt

“Het idee voor ViriCiti ontstond toen we zagen waar vervoerders tegenaan lopen als ze de om­ slag naar elektrisch rijden willen maken. Je hebt te maken met factoren als het weer, rijgedrag en de route, die het energieverbruik van een elek­ trische bus sterk beïnvloeden. Zo kan het bereik van de bus van dag tot dag behoorlijk verschillen.

Vervoerders weten niet hoeveel batterij ze nog hebben en zijn bang om onderweg te stranden.

Met als gevolg dat bussen regelmatig maar 60 procent van de batterij hebben leeggereden wan­ neer ze bij de remise aankomen om op te laden.

Zonde, vonden wij. En zo zijn we op het idee gekomen om software te ontwikkelen die big data

het zeker nog twee jaar. Reken erop dat alles veel meer tijd in beslag neemt dan je incalculeert. Dus ook de return on investment. Maar houd vol als je gelooft in je product!”

monitort waarmee continu wordt gekeken naar de actuele batterijstand, het energieverbruik en alle aspecten die daarop van invloed zijn. De data worden verwerkt in een dashboard dat vervolgens meldingen genereert voor de verkeersleider van het vervoersbedrijf, zodat – waar nodig – bijge­ stuurd kan worden. Op deze manier is het batterij­ gebruik op een veilige manier te verhogen tot 90 procent en kunnen er meer elektrische kilometers gereden worden.”

“In de ontwikkeling van elektrisch vervoer liggen nog veel groeikansen. Op dit moment rijdt slechts 1 procent van al het commerciële bus- en vracht­ vervoer volledig elektrisch. Bovendien zijn de data die wij verzamelen niet alleen interessant voor vervoerders. Ook bussenbouwers en bedrijven die logistieke planningssystemen ontwikkelen tonen interesse. Die markt zijn we nu aan het aanboren.

Na een grote investering vorig jaar hebben we internationaal een extra slag kunnen maken. Ons systeem wordt nu al in zeventien landen gebruikt en de wereldwijde vraag neemt flink toe. De ver­ wachting is dat we onze afzet aan het eind van dit jaar minstens verdubbeld hebben. Een exit? Als er ooit een goeie deal komt, staan we daar zeker voor open. Maar de komende vijf jaar willen we ons vooral focussen op de groei van ons bedrijf!”

UITGEBREIDE SELECTIEDAG Advocaat Corporate / M&A Daphne van

li­tatief goede aanmeldingen van startups.”

namens Houthoff Buruma zitting had in de

Boxtel solliciteerde twee jaar geleden voor

De selectie van nieuwe deelnemers is

jury. “Het waren vurige pleidooien, prach­

een aanstelling in het HB Incubator-team.

door de jaren heen geëvolueerd en mee­

tig om te zien. We keken daarbij niet alleen

“Ik zag de potentie van het programma en

gegroeid met het programma. Zo heeft

naar de levensvatbaarheid van het product

wilde daar graag aan bijdragen.” Samen

tijdens de afgelopen editie een uitgebreide

en de commitment en capaciteiten van

met zeven andere teamleden heeft Van

selectiedag plaatsgevonden, waarbij de

de ondernemers; het bedrijf moet ook een

Boxtel zich sindsdien ingezet om het pro­

oprichters

veelbelovende

zekere volwassenheid hebben, met bij­

gramma op de kaart te zetten: “We hebben

startups ieder vijf minuten pitch-tijd

behorende juridische behoeften. ‘Waar

flink geïnvesteerd in marketing en ver­

kregen. De jury, bestaande uit bekende

denk je ons voor in te gaan schakelen?’ was

schillende relevante netwerken. Dat heeft

entrepreneurs en investeerders, had het

dan ook een belangrijke vraag tijdens de

zich uitbetaald in veel nieuwe en kwa-

niet makkelijk, vertelt Van Boxtel, die zelf

pitches.” >

van

twaalf

54

VOORDEEL VOOR ALLE PARTIJEN

startups samen te brengen met potentiële

bent als advocaat niet langer een radartje

De voordelen voor een startende onder­

investeerders; dat is wellicht net zo waar­

in een groter geheel, zoals dikwijls wel het

nemer in het HB Incubator-programma

devol.” Dit jaar organiseerde Houthoff

geval is bij grote projecten, maar kunt één

mogen duidelijk zijn. Geselecteerde bedrij­

tijdens het jaarlijkse Rotterdamse filmfes­

op één met de ondernemers schakelen.

ven ontvangen gedurende twee jaar 200

tival IFFR bijvoorbeeld een avond voor

Daarnaast laat HB Incubator ons als kan­

uur juridisch advies van de advocaten,

zowel startups uit het HB Incubator-

toor dichter bij de ontwikkelingen in de

notarissen en fiscalisten van Houthoff

programma als relaties in venture capital

markt staan. Deze bedrijven vormen de

Buruma. Hiervoor betalen zij slechts

en private equity. “Aan de andere kant

next generation, die op een totaal andere

50 euro per uur. Wesseling: “Bovendien

kunnen onze medewerkers die met zo’n

en geheel eigen manier zakendoet. Daar

hebben de deelnemers van het programma

jonge onderneming aan de slag gaan, op

leren wij ook van.” >

toegang tot ons uitgebreide netwerk. We

hun beurt ook veel leren van het Incubator-

proberen op actieve wijze founders van

programma,” benadrukt Wesseling. “Je

“Ja, het is een grappig verhaal, maar zo is onze uit­ vinding echt ontstaan. Toen Boaz en Matthijs voor loodgieter waren gaan spelen, zaten ze binnen de kortste keren in een ijskoud huis. Matthijs voelde de warmte van de laptop op zijn schoot en vroeg zich af wat er zou gebeuren als ze honderd laptops neer zouden zetten. Elke keer als we elkaar daarna zagen, kwam de ‘nerdheat’, zoals we deze vorm van verwarming inmiddels gedoopt hadden, weer ter sprake.”

S TA R T U P

NERDALIZE BOAZ LEUPE ( 32 ) EN MATHIJS DE MEIJER ( 31 ) KWAMEN NA EEN MISLUKTE VERBOUWING VAN EEN VERVALLEN STUDENTENHUIS IN 2011 BIJ TOEVAL OP HET IDEE OM EEN COMPUTERSERVER ALS VERWARMING TE LATEN DIENEN. “ZELFS IK, ALS KRITISCHE DUITSE VRIEND, KON ZE NIET MEER VAN DAT IDEE AFBRENGEN,” LACHT FLORIAN SCHNEIDER ( 30 ). EN ZO LEIDDE EEN KAPOTTE VERWARMING TOT EEN SUCCESVOLLE STARTUP.

“De omslag kwam nadat we in 2013 hadden mee­ gedaan aan Startup Pirates, een idea development event van een week. Daar kwamen we erachter dat ons idee niet alleen technisch mogelijk en haalbaar was, maar dat er zelfs een heel lucratief businessmodel aangehangen kon worden. De rekenkracht, zeg maar computer-power, die de verwarmingsservers op zouden leveren, konden we immers weer doorverkopen aan bedrijven die veel cloudkracht nodig hebben. Zo sneed het mes aan twee kanten. Daarna is het hard gegaan; we hebben een crowdfunding opgezet en in 2013 zijn we officieel begonnen. Tegenwoordig zijn we met twintig man en onlangs hebben we ons samenwerkingsverband met Eneco verder uitge­

breid. Een geweldig partnership, want met een klantenbestand van bijna 2,5 miljoen hebben zij natuurlijk een enorme slagkracht qua marketing, logistiek en uitrol. Eneco legt zich met name toe op het verwarmingsgedeelte en wij gaan ons als Nerdalize steeds meer profileren als een cloudbedrijf dat rekenkracht verkoopt.”

“Vooral in het begin hoorden we nog veel scepti­ sche geluiden over het idee om servers bij mensen thuis te plaatsen. Maar als je geld wil ophalen bij investeerders en met partners wil samenwerken, moet je ze toch kunnen overtuigen. Inmiddels hebben wij onomstotelijk aan kunnen tonen dat woningen met de eRadiator veilig en efficiënt verwarmd kunnen worden en dat het kosten­ voordeel overeind blijft. Met onze rekenkracht op afstand hebben we zelfs hard kunnen maken dat we 30 tot 50 procent goedkoper zijn dan de grote cloudproviders. Ik kan me dan ook best situaties voorstellen waarbij een exit goed mogelijk is; cloudtechnologie is voor veel partijen onmisbaar geworden. Maar het is natuurlijk minstens zo’n aanlokkelijk idee om Nerdalize tot een fantastisch bedrijf uit te bouwen.”

S TA R T U P T I P VA N F LORIA N “Blijf vooral tijdens heel drukke periodes goed op jezelf letten en bouw af en toe een rustperiode in. Bedenk dat de wereld niet ontploft als iets morgen in plaats van vandaag

V. l . n. r. M a t h ijs d e M e ije r, F lo r i a n S c h n e id e r e n Bo a z L e u pe

afkomt. Bij mij helpt meditatie goed om tot rust te komen.

Volgens Mathijs is er voldoende wetenschappelijk bewijs dat meditatie werkt. En als een nerd dat zegt…”

55

S TA R T U P

IMSYSTEMS DE VIER OPRICHTERS VAN IMSYSTEMS LEERDEN ELKAAR BEGIN 2015 KENNEN TIJDENS EEN CURSUS BIJ STARTUPFABRIEK YES!DELFT. JACK SCHORSCH ( 36 ) EN MATTHEW CORVERS ( 26 ) GOOIDEN BIJ DE EINDPRESENTATIE HOGE OGEN MET HUN MECHANISCHE VERSNELLINGSBAK. TOCH GINGEN THIBAUD VERSCHOOR ( 26 ) EN RORY DEEN ( 26 ) ER DIE DAG MET DE EERSTE PRIJS VANDOOR – MET SCHOENEN GEMAAKT VAN KOKOSNOOTAFVAL.

“Én met een hoop branie,” lacht Rory, CFO van de startup. “En dat terwijl het groepje van Jack en Matthew verreweg de mooiste technologie in huis had. Het duurde niet lang voordat zij vroegen of wij ons bij hen aan wilden sluiten voor een ver­ volgcursus, waarbij we een businessplan moesten schrijven. Zij konden ons verkooptalent goed ge­ bruiken en wij, op onze beurt, waren behoorlijk onder de indruk van hun product. Terwijl we aan ons businessplan werkten zeiden Thibaud en ik tegen elkaar: ‘Als dit goed gaat, gaan we het ook echt doen.’”

S TA R T U P T I P VA N R ORY “Wacht niet te lang met het aanbrengen van focus. Met een nieuw product

“Jack is de uitvinder van ons vieren. Hij is de grond­ legger van de Archimedes Drive: een mechanische versnelling zonder tandwielen maar met gebruik van ringen die over elkaar rollen en zo wrijving opwekken. Zo’n pakking weegt niet alleen minder, maar levert ook meer kracht en werkt nauwkeu­ riger. Bovendien heeft deze versnelling geen olie nodig. Jack is op dit idee gekomen tijdens zijn onderzoek aan de TU Delft over exoskeletten, een technologie die gebruikt wordt in de revalidatie.

Wij hebben gaandeweg gezien dat de markt waarin de Archimedes Drive gebruikt kan worden enorm groot is. Overal zitten versnellingen in.

krijg je in het begin heel veel aandacht; iedereen wil wat van je. Dat is natuurlijk mooi en daar moet je vooral ook gebruik van maken. Maar er komt een moment dat je moet kiezen en een visie uit moet zetten: ‘Dit is het, en daar gaan we naartoe. En we laten ons nu niet meer afleiden.’”

In windturbines en vliegtuigen, bijvoorbeeld, maar ook in ruimteschepen en elektrische auto’s.

Wij richten onze pijlers nu echter vooral op de robotica; dat is de toekomst en daar liggen onze beste kansen. Alle grote fabrieken willen graag kleinere industriële robots hebben die nauwkeu­ riger kunnen werken. Precies waar de Archmides Drive geschikt voor is. Afgelopen zomer hebben we ons eerste grote contract afgesloten met een Amerikaanse techgigant.”

“IMSystems is nu nog klein, we bestaan nauwe­ lijks een jaar. Een paar maanden geleden hebben we de eerste twee werknemers aangenomen.

We kunnen al veel bewijzen over de werking van ons product, maar we moeten ook laten zien hoeveel kracht we precies kunnen leveren en dat de Archimedes minimaal dezelfde levensduur heeft als de robot waar hij ingebouwd wordt.

We zijn veel tijd kwijt aan testuren. Natuurlijk willen we in de toekomst met IMSystems een groot, sterk bedrijf opbouwen, maar we moeten ook realistisch zijn. De roboticamarkt wordt gedomineerd door vier grote bedrijven en die zullen ons vast wel een keer in het vizier krijgen.”

ROL ALS PIONIER Voor de meeste startups geldt dat het voor

HB Incubator is een succesverhaal dat in­

hen de eerste keer is dat zij juridisch advies

middels meerdere kopieën kent. Houthoff

krijgen van een groot advocatenkantoor.

Buruma wil zijn rol als pionier op dit

Het op de juiste manier inzetten van de 200

gebied echter graag blijven vervullen. Er

besteedbare uren gaat dan ook niet altijd

wordt dan ook veel tijd gestoken in

vanzelf. “Sommige ondernemers bellen in

de vormgeving en invulling van het pro­

het begin over elk wissewasje, terwijl ande­

gramma. “Maar,” benadrukt Wesseling,

ren juist heel terughoudend zijn,” vertelt

“het mooiste blijft de inspiratie en de ener­

Van Boxtel. “Door regelmatig contact te

gie die je krijgt van het werken met deze

hebben en de vinger aan de pols te houden,

jonge enthousiastelingen die dag in dag uit

groeien ondernemer en juridisch adviseur

bezig zijn met hun eigen innovaties.”

naar elkaar toe.”

56

•

MEER WETEN OVER H B I N C U B ATO R ?

Kijk voor meer informatie over het programma en een kennismaking met het team op www.hbincubator.com.

Meld je aan voor de nieuwsbrief en ontvang een uitnodiging voor de selectiedag van dit jaar.

T E K S T Est her K ei z er F OTO G R A F I E Geer t S noei j er

MAARTEN BLOM

‘ALS BEDRIJFSJURIST HEB JE EEN YES-WECAN-HOUDING NODIG’

1982 BIJ HOUTHOFF BURUMA

va n 20 0 7 t ot 20 16 TEGENWOORDIG

G enera l C ounsel bi j C oolblue

NA TIEN JAAR IN DE ADVOCA­ TUUR HING MAARTEN BLOM EEN HALF JAAR GELEDEN ZIJN MAATPAK AAN DE WILGEN. HIJ TROK ZIJN SNEAKERS AAN EN STAPTE VANAF DAT MOMENT ELKE OCHTEND ALS GENERAL COUNSEL HET KANTOOR BINNEN VAN COOLBLUE. ‘COOLBLUE’ERS ZIJN GEMIDDELD 27 JAAR, EXTREEM GEMOTIVEERD EN EEN BEETJE RAAR’, STAAT OP DE WEB­ SITE VAN DEZE SNELGROEIENDE E-COMMERCE GIGANT TE LEZEN.

PRIVÉ

sa menw onend, dr i e ki nderen A D AG I U M

‘ Wor k ha rd, p la y ha rd ’

JOUW OVERSTAP IS VRIJ RECENT. HOE BEVALT HET?

WAAR HOUD JE JE OP DIT MOMENT VOORAL MEE BEZIG?

WAT VRAAGT VOORTDURENDE INNOVATIE, GROEI EN

“Ik heb het erg naar mijn zin en heb me snel aange-

“We groeien zo hard dat we continu extra ruimte no-

UITBREIDING VAN EEN BEDRIJFSJURIST?

past. Dat moest ook wel, want de cultuuromslag was

dig hebben voor kantoor en winkels. Op wekelijkse

“Dat je een doe-mentaliteit hebt en een yes-we-can-

enorm. Er werken hier veelal jonge mensen en de or-

basis ben ik dus huurcontracten aan het uitonder-

houding. Veranderingen kunnen razendsnel gaan

ganisatie verandert snel. Maar net als bij Houthoff

handelen. Onze merkstrategie is heel belangrijk, een

binnen deze business, dus je moet snel willen en kun-

Buruma wordt ook hier keihard gewerkt in een

pand moet dus voldoende mogelijkheden bieden om

nen handelen. Niet continu op de rem trappen, maar

prettige setting en goede sfeer. Dat laatste heb ik bij

die strategie te voeren. Het moet allemaal snel, waar-

juist op zoek gaan naar wat wel kan en mogelijk is.

Houthoff, waar ik bij de M&A-praktijk in Rotterdam

bij ik de interne stakeholders ook op één lijn moet

Als we bij Coolblue denken dat iets beter kan, dan

zat, ook altijd zo ervaren: work hard, play hard.”

krijgen.

gaan we daar direct mee aan de slag.”

IS HET WERKINHOUDELIJK HEEL ANDERS?

De e-commercemarkt in België en Nederland groeit

WAAR STAAN JULLIE OVER VIJF JAAR EN WAT IS

“Qua inhoud lijkt het op elkaar, alleen werk ik nu

exponentieel, maar Coolblue doet daar nog een

JOUW ROL IN HET PROCES OM DAAR TE KOMEN?

aan de klantzijde. In de M&A-praktijk was ik altijd

serieuze schep bovenop. Zo hebben we een eigen

“Klanttevredenheid is de belangrijkste factor in ons

betrokken bij grote of complexe overnames, waar-

bezorgdienst met inmiddels 300 mensen die met

bedrijf. We willen daarin nog beter worden en tege-

door bestaande ondernemingen verder groeiden.

wasmachines en koelkasten sjouwen. Voor dit jaar

lijkertijd een groei in omzet en winst realiseren. Om

Ook bij Coolblue houd ik me bezig met de groei van

staat een grote flagshipstore in Den Haag op de

verder te groeien zijn we nu druk bezig om onze web-

de organisatie, alleen heb ik hier te maken met ande-

rol en wil Coolblue 1.500 mensen aannemen. We

site in meerdere talen toegankelijk te maken en zo de

re stakeholders – zoals onze merkafdeling – en meer

maken nu de stap naar een ‘echt’ bedrijf met een

stap naar het buitenland te maken. Een beursgang in

met corporate governance-achtige zaken.”

ondernemingsraad en een raad van commissarissen.

de komende vijf jaar zou ook zomaar mogelijk kun-

Qua compliance moeten we daar dus ook meer op

nen zijn. Er staat mijn team en mij dus nog voldoen-

sturen. Ook daarin vervul ik een sleutelrol.”

de te doen.”

57

•

SEEING LIFE THROUGH A LENS

T E K S T C a r o l in e S c h u t F OTO G R A F I E G e e r t S n o e ije r

switch NA RUIM TWEE JAAR ALS ADVOCAAT GEWERKT TE HEB­ BEN EN EEN FLINKE BURN-OUT WAS HET GEERT SNOEIJER DUIDELIJK: DE ADVOCATUUR PASTE NIET BIJ HEM. VIA EEN STAGEPLEK BIJ EEN FOTOGRAAF ROLDE HIJ MIN OF MEER TOEVALLIG IN DE FOTOGRAFIE. DE JURIDISCHE WERELD HEEFT HIJ ECHTER NOOIT HELEMAAL UIT ZIJN LEVEN GEBANNEN, WANT EEN GROOT DEEL VAN ZIJN OPDRACHTEN KOMT NOG STEEDS UIT DE ADVOCATUUR. ZOALS OOK VOOR DIT MAGAZINE, WAAR­ VOOR SNOEIJER ALLE ALUMNI-PORTRET­ GEERT TEN MAAKTE. SNOEIJER

1966 BIJ HOUTHOFF BURUMA

v a n 1 9 9 3 to t 1 9 9 6 TEGENWOORDIG

F o to g ra a f PRIVÉ

s a me n wo ne n d , twe e k i nd e re n, wo o nt me t g e z i n i n Ams te rd a m A D AG I U M

‘ Ke e r h e t p e r s p e cti e f o m a ls j e i e ts e ch t wi lt b e g r i j p e n’

58