P
634DeDeproducent betrokkenen
P
73 De 10 Hetconsument zoete leven kiezen
P P
43 levering 12 De Ik ben een zakenman
Suiker Unie natuurlijk Duurzaamheidverslag editie juni 2010
Duurzaamheidverslag Suiker Unie
2009 kerngegevens Suiker Unie loopt voorop: het energieverbruik voor de suikerproductie is in 20 jaar met ruim 44% gedaald. Dat is veel meer dan de doelstelling van het Kyoto-verdrag en meer dan het dubbele van de Europese doelstelling om fossiele energie in 2020 met 20% terug te dringen t.o.v. 1990.
75% De biet bevat 75% water, dit wordt vrijwel volledig hergebruikt
10.000 in de coรถperatie
bietentelers
suikerquotum: in Nederland
805.000
in Duitsland
112.000
ton ton
70.000 50%
ca. bietenvelden in Nederland
Suikeropbrengst per hectare gestegen in
25 jaar
hectare
1 Duurzaamheidverslag Suiker Unie
740 100 in Duitsland
medewerkers, van wie 130
50 % CO2 emissie van 1990 tot heden gehalveerd
extra medewerkers tijdens de bietencampagne
Bietencampagne 2009: 140 dagen iedere 2 minuten
100%
een vrachtwagen, dag en nacht totaal
180.000
vrachtwagens
Suiker is een 100% natuurproduct
960.000
ton suiker geproduceerd uit 5,4 miljoen ton suikerbieten
20.000
geraffineerd
ton rietsuiker
Samenwerking op gebied van suiker en gezondheid met vier grote universiteiten
2 Duurzaamheidverslag Suiker Unie
Onze focus en speerpunten inzichtelijk
Keten verantwoordelijkheid
Klimaat & energie
Suiker Unie tracht met alle activiteiten die zij uitvoert, zoveel mogelijk rekening te houden met de andere belanghebbenden in de keten. Ook wordt samen met andere ketenpartners gewerkt aan optimalisaties. We bekijken hierbij uiteenlopende sociale, ecologische en economische effecten. We gaan daarvoor de dialoog en samenwerking aan met diverse belanghebbenden. Zo spant Suiker Unie zich onder meer in voor het optimaliseren van de suikerbietenteelt, voedselveiligheid, arbeidsomstandigheden en logistiek. Maar bijvoorbeeld ook door hulp aan rietsuikerboeren in Afrika.
Bij de teelt van suikerbieten en bij de productie en het transport van suiker wordt gebruik gemaakt van natuurlijke hulpbronnen. Dit zijn met name fossiele brandstoffen en water. Ook komen diverse emissies vrij, waaronder CO2. Suiker Unie is continue actief om energie en water te besparen, efficienter te werken en emissies te reduceren. Met als doel om zeer zorgvuldig om te gaan met de natuurlijke hulpbronnen. Maar we produceren ook groen gas uit organische reststromen. Hierdoor leveren we eveneens een bijdrage aan het verminderen van het gebruik van fossiele brandstoffen.
3 Duurzaamheidverslag Suiker Unie
Natuurlijk
Gezondheid
In Nederland worden suikerbieten verbouwd op 70.000 hectare grond. Suiker Unie vindt het belangrijk de natuur daarbij zo goed mogelijk te beschermen. Bijvoorbeeld door biodiversiteit te bevorderen, het landschap in stand te houden en bodem en grondwater goed te beheersen. Maar ook door een verantwoord gebruik van meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen. Er zijn zowel Suiker Unie interne projecten aangaande duurzame landbouw, evenals projecten die vanuit een breed gedragen maatschappelijk platform opereren. Suiker is een natuurproduct. Suiker Unie zet zich in om dit zo goed mogelijk te waarborgen in de toekomst.
Suiker is net als veel andere koolhydraten een prima energiebron en past als voedingsstof in een evenwichtig eetpatroon. Suiker Unie wijst mensen, samen met Suikerstichting Nederland, op het belang van een gezonde voeding en een actieve levensstijl. Hiervoor zijn diverse communicatietrajecten gestart. Daarnaast wordt deelgenomen aan een aantal wetenschappelijke studies aangaande overgewicht en gezond leven. Ook via het merk Van Gilse wordt hieraan aandacht gegeven, bijvoorbeeld middels de verpakking en de website. Voor eigen medewerkers zijn diverse projecten opgestart ter bevordering van een gezonde levenswijze.
4 Duurzaamheidverslag Suiker Unie
Inhoud Interviews de directeur & de consument 10 de ex-minister & de student 26 de salesmanager & de teamleider logistiek 40 de patissier & de docent 52
Voorwoord Suiker Unie: een kennismaking 1 Van land tot klant 2 De boer op 3 Verder dan Kyoto 4 Op eigen kracht 5 Bedrijf van twee seizoenen 6 100 procent natuurlijk 7 Midden in de samenleving
06 08 16 22 32 38 44 48 56
5 Duurzaamheidverslag Suiker Unie
P
38
Op eigen kracht Suikerfabrikant wordt energieP producent. Hoe inventiviteit leidt Interview tot een steeds Hoe vanzelfspre- grotere productie kend is duurzaam- van duurzame energie voor heid eigenlijk? Suiker Unie en Een gesprek tussen Algemeen ook voor andere partijen. Directeur Suiker Unie Albert Markusse en Consument Marjolein van der Zee.
10
P
22
De boer op Zorg voor het milieu begint op het land. Suiker Unie werkt nauw samen met diverse partijen aan de optimalisatie van de teelt.
P
52
Interview
35
Hans Heiloo en RenĂŠ Ameling, beiden culinaire Alles draait professionals, om de biet praten over Wat gebeurt er suiker. De patisP allemaal in het sier verheft productieproces dagelijks suiker Interview van suiker? Wist tot een kunstP Ex-minister Cees u dat er niets van vorm, de docent de biet wordt Veerman en Jos Interview praat vanuit zijn weggegooid? Raedts, student verantwoordelijkSales Manager Elk onderdeel aan de Hogere heid als docent Paul Fest en Agrarische School: wordt gebruikt. Gastronomie en Teamleider LogisEn in het hele twee generaKeukenmanagetiek Mels van der proces wordt veel ment. Mogen we ties uit de sector Heiden over het geven hun visie op aandacht besteed eigenlijk wel van Suiker Unie gevoel. de veranderende aan omgeving en suiker genieten? Binnen en buiten milieu. rol van telers. het bedrijf.
26
40
P
6 Duurzaamheidverslag Suiker Unie
Suiker Unie, natuurlijk!
7 Duurzaamheidverslag Suiker Unie
Onze ambities reiken verder. We hebben nog niet alle antwoorden, maar we zijn vastbesloten verdere stappen te zetten op het gebied van duurzaamheid.
Het woord ‘natuurlijk’ is een prachtig woord. Het is een woord dat past bij Suiker Unie. Natuurlijk, is het product dat we maken, want suiker is – al zal niet iedereen het altijd beseffen - voor honderd procent een natuurproduct. Natuurlijk, dat is ook het land om ons heen. Suiker Unie staat, vaak letterlijk, met de voeten op en in de grond, en is zich mede daardoor altijd bewust geweest om zorgvuldig om te gaan met natuurlijke hulpbronnen.
Maar ook Jos, een enthousiaste student aan de Hogere Agrarische School, die zichzelf in de toekomst eerder ziet als teeltbegeleider dan als boer op een trekker. Er is al een hoop bereikt, maar onze ambities reiken verder. We hebben nog niet alle antwoorden, maar we zijn vastbesloten verdere stappen te zetten op het gebied van duurzaamheid. In ‘groen gas’ zullen we in de toekomst blijven investeren. Met klanten en telers willen we verdere stappen zetten in ketenverantwoordelijkheid. En met rietsuikerboeren in Afrika gaan we een nauwere samenwerking aan.
Suiker Unie is een bedrijf dat zich altijd verantwoordelijk heeft gevoeld voor het milieu, de mensen en de samenleving. Maatschappelijk verantwoord ondernemen en Suiker is een mooi product. Suiker is van iedereen. Mede duurzaam ondernemen, zit in onze genen. Maar wat voor ons vaak een vanzelfsprekendheid is, is voor de buitenwe- daarom is Suiker Unie zo’n uniek bedrijf. Een coöperatie die reld misschien helemaal niet altijd zo logisch of doorzichtig. niet alleen heilig gelooft in samen werken en samen denken, maar ook in samen verbeteren. We willen graag die natuurlijke, vanzelfsprekende, partner zijn. ‘Plant and Planet’ is de naam van het duurzaamheid programma van Suiker Unie. De naam is nieuw, het beleid Albert Markusse is er eigenlijk altijd geweest. Binnen dit programma zijn Algemeen Directeur Suiker Unie vier thema’s geformuleerd, die de speerpunten van het duurzaamheidbeleid van Suiker Unie aangeven: Keten verantwoordelijkheid, Klimaat & Energie, Natuurlijk en Gezondheid. Een van de projecten waar we het meest trots op zijn, is de productie van ‘groen gas’. Daardoor zijn we naast suikerleverancier nu ook (duurzame) energieleverancier geworden. Het mes snijdt hierbij aan meerdere kanten: we verminderen reststromen, we besparen energie in onze fabrieken en we dragen bij aan de productie van duurzame energie. In dit verslag kunt u lezen over de diverse projecten die rond de thema’s van ‘Plant and Planet’ worden uitgevoerd. Maar we hebben ook naar buiten gekeken en we hebben onze duurzame activiteiten gespiegeld aan mensen en ontwikkelingen in de samenleving. U zult bijvoorbeeld Cees Veerman tegenkomen, de voormalig minister van Landbouw, Natuur en Voedselkwaliteit die een lans breekt voor niet te veel regelgeving.
8 Duurzaamheidverslag Suiker Unie
Suiker Unie: een kennismaking
Dressings, marinades, chocolade, schenkstroop, mueslirepen, hoestsiroop, beschuit, cola - in al deze producten zit suiker. En dan de soorten suiker: kristalsuiker, suikerklontjes, basterdsuiker, kandijsuiker, poedersuiker – niet iedereen zal het direct beseffen, maar deze producten in de winkel zijn allemaal gemaakt met suiker van Suiker Unie. Deze producten worden geleverd aan de supermarkt, maar ook aan de horeca en groothandel. Het overgrote deel van de suiker van Suiker Unie gaat echter naar de industriële klanten. Bedrijven die er op hun beurt weer voedingsmiddelen van maken zoals frisdranken, brood of zuiveltoetjes. Suiker Unie levert ook andere producten, zoals bietenpulp (dat wordt gebruikt als diervoeder), melasse (vooral een grondstof voor de alcohol- en gistproductie en voor de diervoeders) en betacal (een kalkmeststof voor de landbouw). Suiker Unie, met het hoofdkantoor in Dinteloord, is meer dan een suikerfabriek. Veel meer. Het bedrijf omspant een proces dat al begint op het land, met name tijdens de bietencampagne. Suiker Unie ontwikkelt, produceert en vermarkt suiker en suikerspecialiteiten. Er zijn fabrieken voor de productie van suiker uit suikerbieten in Dinteloord en Vierverlaten (Hoogkerk) en specialiteitenfabrieken in
Suiker Unie, met het hoofdkantoor in Dinteloord, is meer dan een suikerfabriek
Puttershoek en Roosendaal. Begin maart 2009 is daar Suiker Unie GmbH in Anklam, Noordoost-Duitsland, bij gekomen. Het is een fabriek voor de productie van suiker en suikerspecialiteiten. Dochteronderneming Anklam Bioethanol GmbH produceert bio-ethanol.
Royal Cosun Suiker Unie is een onderdeel van Royal Cosun, een internationaal concern dat natuurlijke voedingsmiddelen en -ingrediënten ontwikkelt, produceert en vermarkt. De diverse bedrijven die onder Royal Cosun vallen, maken verschillende producten. De basisingrediënten, zoals suiker en inuline, komen van Suiker Unie en Sensus.
9 Duurzaamheidverslag Suiker Unie
In cijfers • Suiker Unie heeft in Nederland een suikerquotum van 805.000 ton. In Duitsland 112.000 ton. • De omzet bedraagt ruim 760 miljoen euro. • Eind 2009 had Suiker Unie zo’n 740 medewerkers, van wie 130 in Duitsland. • Suiker Unie is onderdeel van Royal Cosun, een coöperatie van ongeveer 10.000 telers. • Suikerbieten worden in Nederland verbouwd op 70.000 hectare grond.
Alcohol voor dranken en technische toepassingen: Royal Nedalco. Aardappelproducten (gekoeld, diepgevroren en gedroogd): Aviko. Samengestelde ingrediënten, waaronder banketspecialiteiten, toppings, en ijsingrediënten: Unifine Food & Bake Ingredients. Fruit- & groenteapplicaties: SVZ. Royal Cosun is een coöperatie van Nederlandse suikerbietentelers, met ongeveer tienduizend leden/aandeelhouders. In oorsprong is ze ruim honderd jaar geleden opgericht. Het concern realiseert een jaaromzet van ongeveer 1,8 miljard euro en heeft ruim 4.000 medewerkers in dienst.
10 Duurzaamheidverslag Suiker Unie
Het moet ín je zitten Interview
De directeur: ‘Ik ben er thuis ook redelijk bewust mee bezig. Ik kies bijvoorbeeld voor spaarlampen. Gisteren schrok ik weer van de hoeveelheid, weliswaar apart gescheiden, plastic die ik aan de weg moest zetten.’
De consument: ‘Ik leef bewust, ben bezig met milieu en duurzaamheid. Maar ik ben eerlijk gezegd ook weer niet zo consequent dat het altijd in mijn hoofd zit. Ik kies voor biologisch vlees, maar heb wel weer Nespresso. Kijk wat voor afval je produceert met al die kuipjes.’
11 Duurzaamheidverslag Suiker Unie
De kwestie:
Hoe vanzelfsprekend is duurzaamheid? Marjolein van der Zee (42), tekstschrijver in Epe, gescheiden, moeder en consument, hoopt dat ook voor haar twee kinderen de wereld leefbaar is. ‘Ik geloof niet dat alles steeds groter, beter en méér moet. Genoeg is genoeg. Van de vijf volle boodschappentassen die we kopen, zetten we er eentje naderhand eigenlijk weer bij het vuilnis – dat zie je in die tv-spot. Dat wil ik niet.’ Albert Markusse (51), sinds 2007 Algemeen Directeur van Suiker Unie, getrouwd, vader en óók consument, hoopt dat zijn twee kinderen over vele jaren nog een auto kunnen rijden, liefst op een schone brandstof. ‘Je moet echt ook nadenken over later.’ Geen rommel weggooien – ‘misschien is het calvinistisch, misschien puur Nederlands, misschien komt het door mijn opvoeding’, zegt Markusse. ‘Het belangrijkste is dat je niet aan duurzaamheid moet doen louter omdat het een hype is. Het moet ín je zitten. Misschien bespaar je op energie omdat je minder geld wilt uitgeven, misschien gooi je iets niet weg omdat je dat zonde vindt. Dat zijn geen verkeerde redenen.’ Van der Zee: ‘Mee eens. Als je minder gebruikt om op je uitgaven te bezuinigen, prima toch? Het resultaat is hetzelfde. Duurzaamheid is een nogal abstract begrip voor veel mensen.’ Markusse: ‘Bij ons in het bedrijf is dat vergelijkbaar. Als wij in het bedrijf gas besparen, is dat precies hetzelfde als dat je thuis de kachel ’s nachts lager zet, omdat het zonde van de energie is. Het levert ons financieel een besparing en het is goed voor het milieu. Fantastisch dat we langer kunnen doen met dezelfde hoeveelheid brandstof.’
In die zin doet Suiker Unie al jaren aan maatschappelijk verantwoord ondernemen, alleen had het die naam nog niet. Markusse: ‘Wist je dat we helemaal niets van de suikerbiet weggooien?’ Van der Zee: ‘Dus er is geen afval?’ Markusse:‘Nauwelijks. Het zand dat aan de bieten hangt, wordt gebruikt voor het aanleggen van stoepen, de klei gaat naar dijkverhoging. En als de suiker eruit is, verwerken we de laatste stukjes biet tot veevoer. Dan houden we nog waswater over met bietenresten. We stoppen het waswater in een methaanreactor en maken er groen gas van. Toch weer datzelfde idee: het zit ín je, het zit ín het bedrijf. Je gooit gewoon niet onnodig spullen weg.’
Van der Zee: ‘Leuk om te horen. Dat er ook veevoer wordt gemaakt, had ik zelf nog kunnen bedenken, maar dat zand… en de bietenresten. Om hoeveel groen gas gaat het dan?’ Markusse: ‘Zo’n drie tot vier miljoen kubieke meter gas. Dat gaan we het gasnet insturen. Goed voor 2.500 huishoudens. Dat is toch mooi? En we gaan verder. We gaan nu op grote schaal restmateriaal vergisten, we zijn al begonnen met de voorbereiding van de bouw van de installatie in Dinteloord, en later volgt Vierverlaten. Het kan gaan om bietenstaarten, restanten pulp, of organische reststromen van andere bedrijven. Dat gaat ons jaarlijks negen tot tien miljoen kuub gas opleveren. Per fabriek! Goed voor 6500 huishoudens. We produceren suiker én energie.’ Van der Zee: ‘Ik had geen idee. Ik weet dat dit overal speelt, maar dit is wel heel concreet al.’ Markusse: ‘We kunnen alles vergisten. In bietenpunten en organische reststoffen zit fantastisch veel energie.’ Van der Zee: ‘Mijn groenbak doet thuis hetzelfde. Als je die een tijdje laat staan en dan opendoet, oooh… die lucht. Heb je de buren al ingeseind?’ Markusse: ‘Dat is niet nodig. De overlast is nihil. De technieken zijn enorm verbeterd. Maar we houden er wel degelijk rekening mee. We moeten laten zien wat we doen aan de buitenwereld. Niet alleen aan de telers en onze klanten – die gaan ervan uit dat alles goed is geregeld – maar ook aan de mensen om ons heen. Letterlijk, de fysieke omgeving.’ Van der Zee: ‘Als je de enige suikerproducent in Nederland bent, heb je ook een bepaalde verantwoordelijkheid.’ Markusse: ‘Precies. Daar moet je voorzichtig mee omgaan. Je moet er aan werken. Van oorsprong zijn we een inhoudelijk, ingetogen bedrijf, met weinig franje, maar we kunnen wel iets meer van onze trots laten zien. Daarom willen we midden in de samenleving staan.’ Van der Zee: ‘Hoe doe je dat?’ Markusse: ‘O, dat kan met van alles. De buurtbewoners komen op bezoek tijdens de campagne, we leggen een wandelbos aan, sponsoren het voetbaltoernooi. Voor wat hoort wat.’
2009: biogas equivalent aan het gebruik van
2.500
huishoudens
14 Duurzaamheidverslag Suiker Unie
Essent neemt groen gas certificaten af van Suiker Unie en levert groene energie voor het openbare net
De teler de nieuw produc
15 Duurzaamheidverslag Suiker Unie
s zijn e energie enten
16
1
Duurzaamheidverslag Suiker Unie
Van land tot klant Verantwoordelijkheid in de hele keten
De suikerketen Telen
• Duurzame landbouw • Verplicht voedsel veiligheidscertificaat
Transport
• Minimaliseren bietengrond
• Minimaliseren transport km Productie
70.000 hectare bietenareaal in Nederland
Duurzaam ondernemen, maatschappelijk verantwoord ondernemen, is een belangrijke pijler onder de missie van Suiker Unie. Dat is geen holle frase; het bedrijf besteedt er aandacht aan in de hele productieketen, van de bietenteelt op het land tot aan het pak suiker in het schap van de supermarkt. Dit past bij het professionele bedrijf dat Suiker Unie wil zijn. Suiker Unie zal er alles aan doen om de waardering van de klanten te behouden. Het bedrijf wil ook blijven bewijzen dat het een toonaangevende kostencompetitieve producent van suiker en suikerspecialiteiten in NoordwestEuropa is. Suiker Unie is een bedrijf, waar haar stakeholders ook op de lange termijn op kunnen vertrouwen. Het duurzaam ondernemen speelt altijd en overal een rol en is verweven in de strategie van Suiker Unie. Die strategie is gericht op het waarborgen van een sterke marktpositie in Noordwest-Europa en een zo laag mogelijke kostprijs van suiker.
• Productie groen gas • Water en gas besparen • Reststromen bieten hergebruiken Plant and Planet Transport
• Minimaliseren
milieubelasting transport
Klanten
• Water footprint met klant • Samenwerking duurzame rietsuiker
Consument
• Voorlichting over
voeding & gezondheid
In Nederland worden suikerbieten verbouwd op ongeveer 70.000 hectare grond; Suiker Unie wil met zorg omgaan met het milieu. Daarom heeft het bedrijf het duurzaamheidprogramma Plant and Planet in het leven geroepen. De plant (in het Engels) verwijst zowel naar het gewas als naar de fabriek, de planet is de planeet aarde, die we koesteren. Het toont precies de verbondenheid aan tussen de biet en de fabriek.
17 Duurzaamheidverslag Suiker Unie
‘Plant and Planet‘ benadrukt de harmonie die we nastreven tussen ons bedrijf en onze omgeving
‘Plant and Planet‘ benadrukt de harmonie die we nastreven tussen ons bedrijf en onze omgeving. Suiker Unie legt de nadruk op vier thema’s: ‘ketenverantwoordelijkheid’, ‘klimaat en energie’, ‘natuurlijk’ en ‘gezondheid’. Deze begrippen keren terug bij tal van duurzaamheidsprojecten.
Natuurlijk Het sleutelwoord is natuurlijk. Vanwege de natuur om ons heen. Suiker Unie is een onderdeel van Royal Cosun, een coöperatie van bietentelers. We hebben altijd op of zeer dicht bij het land gestaan. We weten wat het is om afhankelijk te zijn van de natuur. Rekening houden met die natuur is voor ons logisch. En het begrip ‘natuurlijk’ slaat ook op het product suiker: een natuurproduct. Daar is niet iedereen zich altijd van bewust. Suiker Unie staat voor kwaliteit. Afnemers van onze producten hebben een groot vertrouwen in Suiker Unie. Het is daarom een noodzaak dat het bedrijf hoogwaardige producten met een constante kwaliteit garandeert, leveringsafspraken stipt nakomt en een verantwoorde prijs rekent. Suiker Unie hecht een groot belang aan het borgen van kwaliteit in de gehele keten, vanaf het bietenzaad tot de afnemers. We zijn daarnaast samen met klanten projecten begonnen, die moeten bijdragen aan een duurzamere keten. Zo werken we samen met een frisdrankfabrikant bij het opstellen van een zogeheten water footprint. Ook is in 2009 een project van start gegaan waarin we willen vaststellen wat de carbon footprint van de producten van Suiker Unie is; dit zal in 2010 worden afgerond.
Milieu Het mooie is: de bedrijfseconomische belangen lopen parallel aan de milieubelangen. Wie de teelt optimaliseert, zal het milieu minder belasten. Een hogere opbrengst per hectare en een betere kwaliteit suikerbiet betekenen namelijk dat er minder gewasbeschermingsmiddelen nodig zijn en dat de vrachtwagens minder kilometers hoeven af te leggen.
Hulp aan boeren in Afrika Onze ketenverantwoordelijkheid houdt niet op bij de grens. Suiker Unie is ook verbonden met de wereld buiten Europa. Al is het maar omdat rietsuikerboeren uit de vijftig armste landen ter wereld hun suiker leveren aan de Europese markt – en Suiker Unie daar een deel van verwerkt. Het biedt rietsuikerboeren een goede entree voor hun producten op de westerse markt. We zetten echter een extra stap. Suiker Unie wil de
rietsuikerboeren in Afrika helpen met het ontwikkelen van een duurzame landbouw en een betere infrastructuur. We gaan investeren in lokale projecten, zoals scholing en voorlichting over nieuwe landbouwtechnieken. We werken hiervoor samen met Solidaridad en het Better Sugar Cane Initiative. Samen met klanten ontwikkelen we vervolgens concepten hoe deze duurzame rietsuiker op de markt te zetten.
18 Duurzaamheidverslag Suiker Unie
Teelt De verantwoordelijkheid begint dus al op het land, bij de teelt en aankoop van suikerbieten. Waar wordt bij de teelt onder meer op gelet? Een hoge kwaliteit zaaizaad; Een zo hoog mogelijke suikeropbrengst per hectare; Bemesting op maat: zo min mogelijk gebruik van meststoffen; Een minimaal gebruik van gewasbeschermingsmiddelen; bij gebruik zo toepassen dat milieubelasting minimaal is. Gewasbeschermingsmiddelen die het milieu zwaar belasten worden uitgesloten; Beperking van de hoeveelheid grond die aan de bieten blijft hangen: dat scheelt bijvoorbeeld in transportkilometers en dus brandstof; Een optimale transportlogistiek: de transporten (ook de retourritten) moeten ten volle worden benut.
Productie Een vergelijkbare benadering geldt voor de productielocaties van Suiker Unie. Uitgangspunt is een kwalitatief hoogwaardig product af te leveren en de winstgevendheid van het bedrijf te waarborgen. Daarbij verliest Suiker Unie echter nooit zijn maatschappelijke verantwoordelijkheid uit het oog. Waar wordt op gelet? Een zo laag mogelijk energieverbruik; Minimaal gebruik van hulpstoffen; Het zoveel mogelijk beperken van afval door zoveel mogelijk te hergebruiken; Afvalscheiding; Voorkomen/beperken van hinder voor omwonenden, of het nu om geur, geluid of verkeer gaat; Veiligheid van medewerkers; Het werk zo vormgeven dat medewerkers gemotiveerd zijn en blijven; Besparing op het gebruik van water; Optimaal beheersen van de processen; daardoor daalt het energiegebruik.
Een optimaal draaiend productieproces is van wezenlijk belang voor een duurzame bedrijfsvoering. Suiker Unie heeft daarom ook het Total Productive Maintenance (TPM) ingevoerd. TPM is een overkoepelend ‘totaalsysteem’ dat is gericht op verhoging van de productiviteit en het verminderen van verliezen en verspillingen. Medewerkers van Suiker Unie brengen in teamverband verbeteringen aan in de processen. Eerste pluspunt is al meteen dat ze zich nog nauwer betrokken voelen bij het werk.
Voedselveiligheid Bijzondere aandacht in het productieproces verdient de voedselveiligheid. Ook die dient in de gehele productieketen te zijn gewaarborgd. En dat begint bij de teler. Alleen als de teler een voedselveiligheidcertificaat bezit, kan hij bieten leveren aan Suiker Unie. Het biedt een
19 Duurzaamheidverslag Suiker Unie
Overtollig water van de suikerproductie gaat in de toekomst naar de kassen. Plantresten uit de tuinbouw worden in de suikerfabriek tot groen gas vergist
garantie dat de bietenteelt voldoet aan belangrijke criteria: zo vindt bijvoorbeeld de teelt niet plaats op een perceel dat is verontreinigd, wordt getoetst op het enkel gebruiken van wettelijk toegestane meststoffen en de dosering hiervan. Het biedt ook de garantie dat het bietenzaad voldoet aan de eisen van Suiker Unie. Geen certificaat, geen levering van bieten. De productie en afzet van suiker, suikerspecialiteiten en andere producten van Suiker Unie voldoen aan strenge normen: Voedselveiligheidcertificaat voor alle telers van de suikerbieten; Kwaliteit volgens NEN-EN-ISO 9001; Voedselveiligheid volgens HACCP (Hazard Analyses and Critical Control Points); BRC Food Standard (British Retail Consortium) en IFS (International Food Standard); Milieu volgens NEN-EN-ISO 14001; Diervoederveiligheid volgens GMP Plus Diervoeders (Good Manufacturing Practice); Arbeidsomstandigheden volgens OHSAS 18001 (Occupational health and safety assessment series). Suiker Unie voldoet verder aan de traceerbaarheidseisen van de General Food Law (GFL) voor de levensmiddelenen diervoederbranche. Volgens dit Tracking & Tracingsysteem zijn grondstoffen en eindproducten te traceren.
Wie de teelt optimaliseert, zal het milieu minder belasten
Nieuw Prinsenland Een unieke symbiose tussen de suikerfabriek en de glastuinbouw Waarom zou een suikerfabriek overtollig water niet benutten? Waarom zou een glastuinbouwer plantresten nutteloos af laten voeren? Het is niet nodig. De tuinbouwer kan het water gebruiken, de fabriek kan de resten vergisten. Dat is het idee achter het Agro & Food Cluster, 'Nieuw Prinsenland' genoemd. Dit wordt een duurzaam bedrijventerrein gekoppeld aan de suikerfabriek, waar plaats is voor bedrijven uit en gelieerd aan de agro- en levensmiddelensector en voor glastuinbouwbedrijven.
suikerfabriek belandt op de tomatenplantjes in de kassen; plantenresten uit deze kassen kunnen in de biomassavergistingsinstallatie van de suikerfabriek vergisten tot groen gas. En met de restwarmte van de suikerfabriek kunnen kassen worden verwarmd. Het streven is de reststromen zo veel mogelijk te hergebruiken en bestaande en nieuwe installaties en systemen zo optimaal mogelijk te benutten. Dit leidt tot een verlaging van de bovenlokale milieubelasting. Daarnaast is het een impuls voor de werkgelegenheid.
Het is een project van symbiose en samenwerking, dat een impuls zal geven aan West-Brabant. De bedrijven op Nieuw Prinsenland - een naam die verwijst naar de locatie van het terrein, in de Prinsenlandse Polder – moeten elkaar aanvullen. Overtollig water van de
Suiker Unie is samen met de Tuinbouwontwikkelingsmaatschappij (TOM) de ontwikkelende kracht achter dit project. Diverse overheden werken mee aan het realiseren van het project. De realisatie begint naar verwachting in 2011.
Meegeleverd wordt herge landbouw en van wegen
e bietengrond bruikt in de bij de aanleg en dijken.
22
2
Duurzaamheidverslag Suiker Unie
De boer op
In 25 jaar suikeropbrengst per hectare 50% hoger
Bieten telen met zorg voor het milieu
bijeenkomsten en Cosun Magazine, het tijdschrift van de coöperatie. Ook individuele begeleiding behoort tot de mogelijkheden. Soms kunnen hele eenvoudige, praktische oplossingen veel effect hebben. Zo worden bijvoorbeeld sms-berichten gebruikt in de strijd tegen bladschimmels. Ongeveer 80 procent van de telers krijgt nu via de mobiele telefoon precies op tijd een waarschuwing en kan daardoor op het juiste moment het gewas behandelen. Zo is er minder gewasbeschermingsmiddel nodig.
Unitip
Suiker Unie is niet een bedrijf dat wacht tot de bieten binnen zijn en dan suiker gaat maken. We gaan ook naar buiten, letterlijk, met een landelijk netwerk van buitendienstmedewerkers. We werken intensief samen met onze zelfstandige telers. We geloven in een harmonieuze samenwerking: zo kunnen we het beste de bietenteelt optimaliseren en de druk op het milieu verlagen. Het is van tweeën één: een gezond, vitaal gewas én een minimale belasting van de omgeving. Suiker Unie neemt zelf veel initiatieven. Het bedrijf doet zelf doorlopend onderzoek naar de verbetering van de teelt. Daarnaast voert het Instituut voor Rationele Suikerproductie (IRS) praktijkonderzoek uit – in opdracht van Suiker Unie. Daar blijft het niet bij. Suiker Unie geeft telers adviezen, via schriftelijke voorlichting, een internetsite, regionale
Een ander succes is Unitip Online, een registratie- en adviesprogramma voor de suikerbietenteelt. Zo’n 15 procent van de telers, ongeveer 1300 bedrijven, heeft het afgelopen jaar de gegevens over zijn teelt in een centrale database geregistreerd. Op basis hiervan kunnen de telers van elkaar leren en stimuleren om de teelt verder te verbeteren. De prestaties kan hij vergelijken met die van zijn collega-telers in de regio. Dit programma zal in 2010 worden uitgebreid: dan zal zo’n 18 procent van de telers meedoen. De praktijkervaringen van Unitip worden benut door de resultaten te gebruiken voor teeltadviezen aan alle telers. Suiker Unie stimuleert de boeren tot een minimaal gebruik van meststoffen en gewasbeschermingsmiddelen. Doel is de middelen zo toe te passen dat de milieubelasting minimaal is. Gewasbeschermingsmiddelen die het milieu zwaar belasten worden uitgesloten.
Suikeropbrengst Centraal staat altijd de efficiency. Simpelweg omdat dat goed is voor het bedrijf én voor het milieu. De telers van Suiker Unie houden daarom de suikeropbrengst per hectare scherp in de gaten. Hoe hoger de opbrengst, hoe minder het milieu hoeft te worden belast, er is minder energie nodig, minder grond, minder mest, het werkt door in de hele keten.
23 Duurzaamheidverslag Suiker Unie
Een hogere opbrengst per hectare en een betere kwaliteit suikerbiet vertalen zich in minder gewasbeschermingsmiddelen en minder transportkilometers
Suikeropbrengst per hectare (In Kg/Ha) 15000 13500 12000 10500 9000 7500 6000
1984
1990
2009
2000
Suikergehalte van de bieten (In percentage van de biet) 18,0 17,5 17,0 16,5 16,0 15,5 15,0
2000
2001
2002
2003
2004
2005
2006
2007
2009
Insecticiden en nematiciden voor de bietenteelt in Nederland (Kg/Ha) 0,40 0,33 0,26 0,19 0,12 0,05
1992
1997
2002
2005
2009
En het gaat goed: sinds medio jaren tachtig is de suikeropbrengst per hectare toegenomen van 9 tot 14 ton in 2009, een recordjaar. Dat is een stijging van 50 procent. In Flevoland is in 2009 zelfs gemiddeld 17,2 ton per hectare geoogst. Suiker Unie wil telers stimuleren op verantwoorde wijze de bieten te telen. Daarom kijken we naar de zogeheten ‘winbare’ suiker: een hoog percentage ‘winbare suiker’ duidt op een optimale bemesting. Wie bieten teelt met een hoog percentage, krijgt meer uitbetaald. Daarmee stimuleren we om niet meer meststoffen te gebruiken dan nodig is. Ook een hoger suikergehalte van de bieten is van belang; ook op dit vlak gaat het goed. In het afgelopen decennium is het gemiddelde suikergehalte aanmerkelijk gestegen.
24 Duurzaamheidverslag Suiker Unie
Bietengrond Een ander belangrijk aspect is de bietengrond. Suikerbieten groeien nu eenmaal in de grond, dat is duidelijk. Maar die grond (teelaarde) blijft bij het oogsten deels aan de bieten hangen en wordt meegevoerd naar de fabrieken. Dat klinkt misschien als een bijzaak, het is echter van wezenlijk belang: de vrachtwagens vervoeren onnodig gewicht en gebruiken dus meer brandstof en het kost de suikerfabriek meer werk omdat die meegekomen bietengrond moet worden verwijderd.
Aanhangende bietengrond (Kg bietengrond / Kg suiker) 2,5 2,0 1,5 1,0 0,5 0,0
1972
1980
1990
2000
2009
Transport Het transport van suikerbieten en bietenpulp krijgt veel aandacht. Om een indicatie te geven: tijdens de campagne komt er bij de fabrieken elke twee minuten een vrachtwagen binnen met suikerbieten. Suiker Unie besteedt daarom veel aandacht aan het beperken van het aantal transportkilometers. Zo streeft het bedrijf ernaar dat een vrachtwagen zoveel mogelijk met een retourvracht rijdt. De vrachtwagen die bieten aflevert op de fabriek kan bijvoorbeeld perspulp mee terug nemen: dat scheelt een rit. Op deze wijze wordt 80 procent van de perspulp als retourvracht afgeleverd.
Stichting Veldleeuwerik Iedereen is erbij gebaat dat de hoeveelheid aanhangende bietengrond zo laag mogelijk is. Daarom betalen de telers een ‘tarrabijdrage’: ze moeten betalen voor de grond die meekomt met hun bieten. Zij worden dus gestimuleerd de hoeveelheid grond te beperken. Vergeleken met veertig jaar geleden is de hoeveelheid bietengrond met 75 procent afgenomen. Het is een succes te noemen, met dank aan de telers, loonbedrijven, en ook het IRS.
Suiker Unie is op vele vlakken actief als een bewuste onderneming. Zo participeert Suiker Unie in de Stichting Veldleeuwerik, die duurzame productie van akkerbouwgewassen (gerst, suikerbieten, uien, aardappelen) bevordert. In dit project werken akkerbouwers, afnemers, leveranciers, verwerkende industrie en adviseurs samen. Het is een breed platform, waarin naast Suiker Unie onder meer Heineken, Unilever, McCain, de Stichting Natuur en Milieu, het Louis Bolk Instituut en de Wageningen Universiteit actief zijn. Het biedt een uitgelezen kans gezamenlijk na te denken over een duurzame akkerbouw. De directeur Agrarische Zaken van Suiker Unie is voorzitter van het bestuur.
25 Duurzaamheidverslag Suiker Unie
Na aflevering van de suikerbieten rijden de vrachtwagens met een nieuwe lading de fabriek weer uit, bijvoorbeeld om perspulp naar afnemers te brengen. Dat scheelt een rit en dus transportkilometers.
Duurzame landbouwprojecten • minimaal gebruik van meststoffen • minimaal gebruik van gewasbeschermingsmiddelen • verminderen aanhangende bietengrond • beperken milieubelasting als gevolg van transport van suikerbieten • verhogen opbrengst per hectare (met als gevolg minder milieubelasting) • bevorderen biodiversiteit • Unitip: een registratie- en adviesprogramma voor de suikerbietenteelt • Stichting Veldleeuwerik: een platform voor duurzame landbouw
26 Duurzaamheidverslag Suiker Unie
Duwtje hier, duwtje daar, maar niet meer Interview
De ex-minister: ‘Je moet de boeren zoveel mogelijk het initiatief laten. Als je alleen maar regels oplegt en zegt dat het zo en zo moet, werk je alle positieve creativiteit tegen.’
De student: ‘De boer wordt meer en meer manager. Regelen, regelen, regelen. Bij ons thuis lukt het nog wel, maar het zal gaan veranderen.’
27 Duurzaamheidverslag Suiker Unie
De kwestie:
Hoe ziet de boer van de toekomst eruit? Cees Veerman (61), minister van Landbouw , Natuur en Voedselkwaliteit van 2002 tot 2007, tevens ex-bestuurslid van Suiker Unie en tot voor kort actief landbouwer, is iemand die gelooft in de goeie ouwe traditie van de Hollandse koopman. ‘Die dacht niet louter aan de winst. Die dacht na over welke bijdrage zijn bedrijf leverde, hoe hij het zou overdragen aan de volgende generatie en welke perspectieven er voor de langere termijn waren.’ Veerman, die toen hij nog op de hbs zat, deelnam in het boerenbedrijf van zijn vader, heeft niets met korte termijndenken. ‘Duurzaamheid ligt altijd aan de basis van een goede bedrijfsvoering. De drie P’s: het moet eerst gaan om People en Planet en dan om Profit. We zijn in deze tijd zoekende naar een nieuwe harmonie tussen landbouw en onze leefomgeving.’
Jos Raedts (21), derdejaarsstudent aan de Hogere Agrarische School in Den Bosch, is zich bewust van de groeiende aandacht voor het milieu. Ook op de HAS, waar hij de richting ‘open teelt/akkerbouw‘ heeft gekozen, komt het onderwerp steeds terug. ‘Als je kijkt naar de gewasbescherming: daar valt echt nog wel winst te behalen. En als je de milieuproblemen duidelijker benoemt, kun je de consument beter bereiken, je laat zien dat je ook over dat soort dingen nadenkt, dat het niet enkel om de winst gaat. Burgers weten vaak niet alles: die zien een boer spuiten op het land, en denken automatisch dat het een schadelijke pesticide is. Maar in werkelijkheid is het dan een middel dat niet schadelijk is.’ ‘We hebben een mentalteitsverandering nodig,‘ is de overtuiging van Veerman. ‘De laatste dertig jaar is winst het doel geworden, niet een middel. Kijk naar zo’n Goldman Sachs. Die bank wedt tegen zijn eigen klanten. Netjes zakendoen lijkt achter de horizon verdwenen. In een coöperatie werkt dat anders: daar gaat het om meer dan winst maken alleen. In het belang van de leden is het beleid breder en meer op de lange termijn gericht.’ ‘De markt zelf heeft geen moraal. Alles komt uiteindelijk aan op ‘de verantwoordelijke‘ mens, dat moet je nooit vergeten’, aldus Veerman. Hoe wil die met zijn omgeving en medemens omgaan? ‘Natuurlijk heb je regels nodig, ook als het gaat om milieu en duurzaamheid. Maar beknel de ondernemers niet. Ze voelen zich dan in de hoek gedreven. Als je streng oplegt dat het gebruik van fosfaten moet
Jos Readts
worden beperkt, schrikken de boeren vooral, omdat ze denken dat het gewas niet optimaal zal groeien en ze dus verlies zullen lijden.’ Raedts, die nog steeds in drukke periodes zijn vader helpt op de boerderij in Evertsoord en een bijbaan heeft op een bloembollen/akkerbouwbedrijf in Maasbree, herkent dat beeld wel. ‘Boeren willen inspraak. Soms voelen ze alsof een nieuw plan enkel is bedacht door iemand achter een bureau. Iemand die niet nadenkt over de gevolgen voor de boeren.’ Hij ziet dat de boerderij meer en meer een pure onderneming wordt. ‘Je móet nu haast een hbo-opleiding hebben om grote boerenbedrijven te kunnen runnen.’ Zijn familie redt het behoorlijk met 15 hectare grond (aardappelen, suikerbieten, maïs, bonen) en 300 zeugen, ‘dat is nog redelijk overzichtelijk’. Maar de bedrijven worden groter en groter. De schaalvergroting is spectaculair; per dag verdwijnen tien boerenbedrijven, vierduizend per jaar. Dat vraagt om een ‘nieuwe’ boer. Veerman: ‘Die is er al. De jonge generatie boeren is hoogopgeleid. Zeer bewust. Zeker in Nederland, een klein, dichtbevolkt land. De boer weet dat hij in de etalage van de samenleving staat. Ze zeggen zelf ook: we willen het beter doen. Maar leg ons geen steen om de hals. Duwtje hier, duwtje daar, maar niet meer.’ Raedts zelf maakt deel uit van de nieuwste generatie. Maar met wortels in het ‘oude’ bedrijf. Hij liep al op het land toen hij nog heel klein was, en zo gauw hij met zijn voet bij het koppelingspedaal kon, reed hij met de tractor. Hij ziet zichzelf later meer als adviseur of teeltbegeleider. ‘Zes of zeven dagen per week op de trekker is heel mooi, maar dat past niet meer bij mij. Mijn toekomst ligt op een ander vlak.’ Zo doet hij nu met een groepje mede-studenten onderzoek naar de duurzaamheid in de suikerbietenteelt (‘de biet is een leuk gewas, haalt veel CO2 uit de lucht’). Hoe zal de teelt er in 2030 uitzien? Groot, groter, grootst – dat is één. Raedts: ‘Maar hier zullen ook voordelen aan zitten. Met dezelfde machines kunnen we meer grond bewerken. Hierdoor gaan de kosten per hectare omlaag. En we kunnen misschien een paar gewasbeschermingsmiddelen schrappen die niet goed zijn voor het milieu: die wel, die niet. Misschien betekent dat een extra keer schoffelen, maar het scheelt.’
1.300 telers nemen deel in
Unitip,
een programma ter verbetering van de teelt
30 Duurzaamheidverslag Suiker Unie
Hergebruik van bietenpulp levert
700.000 ton diervoeder op per jaar
Vezels van de opgewerkt tot energierijk
31 Duurzaamheidverslag Suiker Unie
bieten worden hoogwaardig diervoeder
32
3
Duurzaamheidverslag Suiker Unie
Verder dan Kyoto Besparingen in de fabriek
De CO2 emissie is van 1990 tot heden
gehalveerd
Het mag gezegd: Suiker Unie loopt voorop. Het energieverbruik voor de suikerproductie is in de afgelopen 20 jaar gedaald met ruim 44 procent. Dat is veel meer dan de doelstelling van het Kyoto-verdrag en al ruim twee maal de Europese doelstelling om de hoeveelheid fossiele energie in het jaar 2020 met 20 procent omlaag te hebben, ten opzichte van het jaar 1990.
vervoerd, het water uit het bietensap dient grotendeels te worden verdampt, de producten moeten worden gedroogd, geconditioneerd en deels verpakt. Dat zal altijd een bepaalde impact op het milieu hebben. Suiker Unie is echter continu bezig deze milieueffecten tot een minimum te beperken en werkt met succes aan continue verbeteringen van de productieprocessen.
Het scheelt in eerste instantie een hoop broeikasgas. Maar het scheelt uiteraard ook in de kosten. De productie van suiker is goed voor circa 80 procent van het totale energieverbruik van een suikerfabriek. Dat is op zichzelf al voldoende reden om het verder terugdringen van energieverbruik boven aan het wensenlijstje te zetten.
De suikerfabrieken Dinteloord en Vierverlaten hebben een WKK installatie (warmte/kracht koppeling) voor het opwekken van stoom en elektriciteit tijdens de campagne. Deze installatie is volledig ge誰ntegreerd in het suikerproces. De warmte en elektriciteit worden in het proces benut. Het overschot aan electriciteit wordt aan het openbare net geleverd. Een dergelijke WKK installatie in een productieproces leidt tot een energiebesparing van tientallen procenten op de elctriciteitsproductie, in vergelijking met het aankopen van elektriciteit van openbare nutsbedrijven. Immers, bij die bedrijven kan de warmte van de stoom van de WKK niet volledig worden benut in tegenstelling tot bij onze suikerfabrieken.
Energiebesparing Energiebesparing heeft een centrale plaats in het duurzaamheidsbeleid van Suiker Unie. Het bedrijf ontkomt er niet aan energie te gebruiken: bieten moeten worden
Beperken van emissies Suiker Unie doet er alles aan zo min mogelijk stoffen uit te stoten naar lucht en water. De emissies naar lucht zijn aanzienlijk verminderd. Zo is de CO2-emissie bij de suikerproductie vanaf 1990 gehalveerd vooral door energiebesparing. De emissie van stikstofoxiden (NOx) is sinds die tijd met bijna 80 procent afgenomen door energiebesparing en het installeren van low NOx-branders bij de stoomketels. Ook de emissie van ammoniak is sinds 1990 meer dan gehalveerd; dat is vooral te danken aan optimalisatie van de bietenteelt. De ketenaanpak werpt hierbij de vruchten af bij de suikerfabrieken. Ook de stofemissie is in de afgelopen 20 jaar met 70 tot 80 procent verminderd.
33 Duurzaamheidverslag Suiker Unie
De biet is onze fabriek. Want suiker wordt door de natuur gemaakt in de biet. Voor de rest bevat die biet zo’n 75% water. Daarmee produceren we meer water dan we gebruiken.
De belangrijkste emissies naar lucht zijn: Koolstofdioxide (CO2) en stikstofoxiden (NOx): ontstaan voornamelijk door aardgas te verbranden in de stoomketels en pulpdrogers. Ammoniak (NH3): komt vooral vrij bij ontluchtingen en het koelen van proceswater. Koolmonoxide (CO): bij het afgassen van de kalkoven en in de sapzuivering. Stof: pulpstof dat ontstaat na het drogen van geperste pulp; en een geringe hoeveelheid suikerstof bij het drogen/koelen van suiker.
Hergebruik en besparing van water ‘De biet is onze fabriek’, zeggen we bij Suiker Unie. Want suiker wordt door de natuur gemaakt in de biet. Voor de rest bevat die biet vooral water: gemiddeld ruim 75 procent. En ook water is een groot goed. Suiker Unie produceert dankzij dit ‘bietwater’ feitelijk meer water dan dat het gebruikt. De suikerfabrieken gebruiken in het productieproces vooral het water dat als condensaat van de verdamping vrijkomt. Door dit hergebruik is er aanzienlijk minder leiding- of grondwater nodig. Het overschot aan water komt na zuivering terecht in het oppervlaktewater. In de toekomst zal in Dinteloord zelfs dat laatste waarschijnlijk niet meer nodig zijn, want dan kan op het duurzaam bedrijventerrein Nieuw Prinsenland het restwater worden gebruikt in de tuinbouwkassen. Bij het wassen van de bieten, die enigszins beschadigd raken tijdens het transport en bij het verwijderen van de kop met blad, komt organisch materiaal, vooral suiker, terecht in het waswater.
Energieverbruik suikerproductie Energieverbruik suikerproductie (In procenten(Int.o.v. 1990) procenten t.o.v. 1990) 100 90 80 70 60 50 40
1990
1995
2000
2005
2009
Tabel: verloop energieverbruik voor de suikerproductie (per ton suiker).
De belangrijkste emissies, CO2 en NOx (ton/jaar)
2007
2008
2009
Kooldioxide (CO2) x 1.000
277
244
269
Stikstofoxiden (NOx)
204
167
188
De toename van de emissie ten opzichte van 2008 is het gevolg van de hogere suikerproductie. Per ton suiker is de emissie van CO2 met 1,3% afgenomen en van NOx gelijk gebleven.
Het grond- en leidingwaterverbruik (m³)
2007
2008
2009
Grondwater
34.000
26.000
38.000
Leidingwater
211.000
170.000
192.000
Grond- en leidingwater
224.000
196.000
230.000
De hoeveelheid grondwater is ruim lager dan de gegunde 85.000 m3. De hoeveelheid leidingwater is gering, omdat voor proceswater grotendeels water uit de biet wordt hergebruikt. De aantallen m3 nemen toe als gevolg van de hogere suikerproductie.
34 Duurzaamheidverslag Suiker Unie
Het verbruik van grondwater is met 38.000m3 ruim lager dan de gegunde 85.000m3
De productie Biet
• De suikerbiet gaat na de oogst naar de suikerfabriek
Dit waswater is een prima grondstof om te vergisten in methaanreactoren. Daarmee maken we biogas, dat 4 tot 5 procent van het aardgasverbruik in de fabriek vervangt. In Dinteloord is in 2009 een methaanreactor in bedrijf genomen. In Vierverlaten gebeurde dat al een aantal jaren eerder.
Bodem en rest- en afvalstoffen Het beperken van het gebruik van grond- en leidingwater hoort bij het ‘Plant and Planet‘-programma van Suiker Unie. We letten op onze omgeving.
Wassen
• De bieten worden
We letten ook op de bodem: die willen we niet vervuilen en dat gebeurt ook niet. Suiker Unie heeft risicoanalyses uitgevoerd; waar nodig worden bodembeschermende maatregelen getroffen. Verontreinigde stukken grond die nog een erfenis zijn van vroegere tijden, toen er veel minder aandacht was voor preventie, zijn gesaneerd.
Snijden
We letten op rest- en afvalstoffen: de hoeveelheid onvermijdbare rest- en afvalstoffen willen we beperken tot een minimum door te focussen op hergebruik. Zo worden de vezels van de bieten opgewerkt tot een hoogwaardig energierijk diervoeder. Het gras en de bladeren, die met de bieten meekomen, worden gecomposteerd. De meegeleverde bietengrond wordt hergebruikt in de landbouw, en bij de aanleg van wegen en dijken.
gewassen en van teelaarde ontdaan
• In snijmolens worden de bieten in reepjes gesneden
Koken
• Door koken ontstaat een suikerstroop
Suiker
• De stroop kristalliseert en zo onstaat er suiker zoals iedereen het kent
De hoeveelheid afval is klein. De fabrieken (en kantoren) zamelen het afval zoveel mogelijk gescheiden in en voeren het af naar erkende afvalverwerkers. Er is een uitgebreide afvalregistratie. In de campagne bestaat het afval voornamelijk uit stenen, gras en blad van de grondstoffen. Bij de specialiteitenfabrieken ligt het accent op verpakkingsafval.
Verpakkingen We letten ook op de verpakkingen: die willen we niet groter of zwaarder dan nodig. Zo zijn we bij Van Gilse een project begonnen, waarin de hoeveelheid benodige verpakking bij het kilopak suiker met ruim 10 procent omlaag gaat door
35 Duurzaamheidverslag Suiker Unie
De hoeveelheid afval is klein. Vezels van de bieten worden opgewerkt tot hoogwaardig energierijk diervoeder. Meegeleverde bietengrond wordt hergebruikt in de landbouw en bij de aanleg van wegen en dijken.
Hergebruik biet Bietenpulp
• Bietenpulp voor diervoeder Direct gebruik • Suiker voor in de koffie Ingredient • Suiker als grondstof voor voedingsmiddelen Bietengrond
• Aanhangende bietengrond voor wegen en dijken Batacal
• Kalk meststof voor de landbouw Bietenpuntjes
• Bietenpuntjes & waswater voor groen gas Melasse • Suikerstroop voor alcoholproductie
duurzaam papier te gebruiken. Een degelijke verpakking van producten blijft uiteraard noodzakelijk. Het product moet goed en veilig verpakt zijn. Bovendien kunnen we met een adequate verpakking het suikerproduct een bepaalde uitstraling geven. Verpakkingsafval wordt zoveel mogelijk gerecycled.
de hinder beperken, vooral op het gebied van geluid en geur. Van hinder is thans beperkt sprake. De relatie met de omwonenden is prima.
Transport
Om bij het transport van suiker naar de klanten het milieu zo weinig mogelijk te belasten, participeert Suiker Unie in We letten op de buren: die willen we niet tot overlast zijn. het project Emissiereductie Brabant. Het bedrijf werkt De suikerfabrieken ontkomen bij het verwerken van daarin samen met de Provincie Noord Brabant, de EVO, en suikerbieten tot suiker niet aan een beperkte hinder voor diverse andere bedrijven. Onder andere wordt gekeken omwonenden. Dan kan het gaan om geluid, geur, stof en naar een hogere beladingsgraad en het gebruik van verkeer. Suiker Unie tracht deze hinder tot een minimum te motoren, die minder brandstof gebruiken en minder beperken. We willen graag een goede relatie met de omwo- milieubelastende stoffen uitstoten. nenden in stand houden. Suiker Unie heeft in de afgelopen jaren fors geïnvesteerd in maatregelen en technieken die
Eigen biog bijna 5% aardgasv
as vervangt van ons erbruik
38 Duurzaamheidverslag Suiker Unie
4
Op eigen kracht Suikerfabrikant wordt energieproducent
Eigen biogas vervangt bijna 5% van ons aardgasverbruik
waswater terecht. Dit wordt in een methaanreactor vergist tot duurzaam biogas. De twee reactoren, een in Dinteloord en een in Vierverlaten, produceren elk - omgerekend ten opzichte van aardgas - 3,5 miljoen m3 gas. Dit gas benutten we zelf als brandstof voor de suikerproductie of voor het drogen van de bietenpulp. Hier zien we al een aardgasbesparing van 4 tot 5 procent per jaar. We gaan méér doen: we gaan ook groen gas maken met vergisting van organische restproducten. Die kunnen komen van Suiker Unie zelf, zoals de staartjes van de bieten, maar ook van andere bedrijven uit de agro- en voedingsmiddelenindustrie. In een vergistinginstallatie worden de organische stoffen omgezet in biogas. Dit biogas wordt vervolgens opgewerkt tot ‘groen gas’, met dezelfde kwaliteit als die van aardgas.
Openbare net Energie besparen vinden we niet genoeg. Suiker Unie is ook gedreven om duurzame energie te produceren. Het bedrijf wekt al zelf duurzame energie op en zal de komende jaren fors investeren om die productie uit te breiden. Suiker Unie wil al in 2011 in Dinteloord bijna 20 procent duurzame energie produceren ten opzichte van het huidige energieverbruik in de fabriek. Ook in Vierverlaten willen we een dergelijke hoeveelheid duurzame energie produceren. Met dit actieve beleid blijven we voorop lopen als het gaat om milieuvriendelijke bedrijfsvoering. Zo levert Suiker Unie een grote bijdrage aan het bereiken van de doelstellingen van het Verdrag van Kyoto en de Europese Unie.
Groen gras Omdat de suikerbieten veelal wat beschadigen tijdens transport en verwerking, komt bij het wassen van de bieten organisch materiaal, vooral wat suiker, in het
We zijn al begonnen met de voorbereidingen van de bouw van een installatie in Dinteloord. Die zal vele miljoenen euros gaan kosten, een bedrag dat we op termijn terug zullen verdienen. De nieuwe installatie zal jaarlijks 16 miljoen m3 biogas produceren, dat wordt opgewerkt tot ongeveer 9 miljoen m3 ‘groen gas’. Ook het biogas van de bestaande methaanreactoren zal worden opgewerkt tot aardgaskwaliteit. Samen komen we dan uit op een groengasproductie van in totaal 12,5 miljoen m3 per jaar. Al dat groene gas levert Suiker Unie aan het openbare net, goed voor 9.000 huishoudens. Essent neemt groengas certificaten af van Suiker Unie. Er zijn plannen voor een vergelijkbare extra vergistinginstallatie in Vierverlaten. Het is echter nog niet duidelijk of deze bedrijfseconomisch haalbaar is. Vierverlaten krijgt in 2010 in elk geval een gasmotor, die biogas van de methaanreactor opwerkt tot 1,5 MW groene elektriciteit. Dit levert Suiker Unie aan het openbare elektriciteitsnetwerk – jaarlijks komt dat neer op 4.680 MWh duurzame elektriciteit, goed voor ongeveer 1.400 huishoudens.
39 Duurzaamheidverslag Suiker Unie
De productie van groen gas
Resten • De overgebleven bietenstaartjes en andere plantresten gaan de reactor in
De productie van gas • In de reactor wordt groen gas geproduceerd d.m.v. vergisting
Groen gas • Het groene gas wordt gebruikt in de fabriek of door huishoudens
Convenant energie-efficiency De beide suikerfabrieken van Suiker Unie behoren ruimschoots tot de wereldtop op het gebied van energie-efficiency. We kunnen dit plaatsen in het kader van het Convenant Benchmarking Energie-efficiency. Dat convenant is in 2009 opgevolgd door het MEEConvenant (Meerjarenafspraak Energie-efficiëntie
ETS-ondernemingen), dat mede is ondertekend door de Algemeen Directeur van Suiker Unie, Albert Markusse. De meerjarenafspraak (tot 2020) is bekrachtigd op 2 oktober 2009 door de Ministers van EZ, VROM, LNV en de staatssecretaris van Financiën met VNO-NCW en verscheidene brancheorganisaties.
In het kader van het MEEConvenant wordt begin 2010 een Energie Efficiency Plan (EEP) opgesteld. Daarin staat een overzicht van energiebesparende maatregelen voor de periode 2009 tot en met 2012. Suiker Unie verplicht zich, net als de andere deelnemers, rendabele energiebesparingsprojecten uit te voeren.
40 Duurzaamheidverslag Suiker Unie
De klant moet zich happy voelen Interview
De salesmanager: ‘We willen dat klanten graag met ons zaken doen. Dat we een vanzelfsprekende partner voor ze zijn.’
De teamleider: ‘We zijn opener geworden, het afstandelijke is weg. De organisatie is transparanter, dat merk je overal.’
41 Duurzaamheidverslag Suiker Unie
De kwestie:
Hoe brengen we het gevoel over?
Salesmanager Paul Fest (50) van Suiker Unie kan er vol vuur over vertellen: hoe bij Suiker Unie altijd alles uit de kast wordt gehaald om een lading op tijd bij een klant te krijgen. ‘In een noodsituatie midden in de nacht? Ook dat lukt. We moeten misschien een vrachtwagenchauffeur eerst uit zijn bed bellen, maar de levering komt er.’ Fest, voelt zich prettig bij de spirit van de club waar hij nu ook al weer negen jaar bij hoort. ‘De sfeer is goed. En mensen schakelen hier snel, dat is heel prettig.’ Teamleider Logistiek Jaarbedrijf Dinteloord (‘spin in het web’) Mels van der Heiden (50), logistiek verantwoordelijke voor de planning binnen het jaarbedrijf van Suiker Unie, voelt een vergelijkbare trots. ‘Het is alsof we allemaal uit hetzelfde hout zijn gesneden. Gevoelsmatig hebben we veel voor elkaar over. Het is een geheel.’ Van der Heiden, die nu 31 jaar bij het bedrijf zit, waarvan het grootste deel bij de (inmiddels gesloten) suikerfabriek in Puttershoek, is blij met de groeiende saamhorigheid. ‘Je loopt gewoon bij elkaar naar binnen, helpt elkaar. Er is over en weer respect. Kantoor, fabriek, maakt niet uit.’ Het gevoel van Suiker Unie – moeilijk te beschrijven, vindt zowel Van der Heiden, de ‘man uit de fabriek’, als Fest, de ‘man in het pak’. Maar het ís er. Van der Heiden, van oorsprong technicus: ‘Het is het hele plaatje. Het is een sociaal bedrijf, met niet alleen een goede beloning, maar ook allerlei extra’s. Opleidingen, preventieve medische keuringen, je kunt zelfs je bril vergoed krijgen. Het is ook een fabriek die echt bij de regio hoort. Bij de boeren, bij het dorp.’
We merken in onderzoeken dat klanten ons betrouwbaar vinden, doordacht en vakkundig, de hele rationele dingen. Maar we kunnen nog veel duidelijker maken dat we bijvoorbeeld ook daadkrachtig zijn en verbondenheid voelen, met de klant natuurlijk, maar ook met onze omgeving en het milieu. Vroeger werden we nog wel eens het Ministerie van Suiker genoemd. Dat is niet leuk om te horen. Klanten gaan nu zien wat voor bedrijf we echt zijn.’ Suiker Unie krijgt zo’n fris imago niet cadeau. Van der Heiden: ‘Misschien omdat suiker gewoon suiker is. Het is er, klaar. Als je in de supermarkt loopt, zie je wel producten waarin suiker is verwerkt, maar je ziet geen Suiker Unie als merk.’ Fest: ‘Neem Coca-Cola, een van onze grote klanten. Bij dat merk heb je direct een gevoel. Het gaat niet enkel om de smaak. Je wilt het drinken om een bepaalde reden. Je gaat niet naar de winkel en gaat eerst uitgebreid andere cola’s proeven. Voor een bedrijf als Suiker Unie is dat veel moeilijker.’ ‘Je moet laten zien dat je er bent. Dat je ergens voor staat’, aldus Fest. Zo is hij nu, in samenwerking met Coca-Cola aan het bekijken hoe het aantal vrachtwagenritten omlaag kan. Want dat is goed voor het milieu, goed voor de klant, goed voor Suiker Unie. Bovendien hebben omwonenden minder last. Een paar opties: lichtere assen onder de wagen, geen overbodige apparatuur mee. De vrachtwagen is dan lichter en dan kan er per rit meer suiker mee. ‘Het mes snijdt aan alle kanten. Dan doe je het goed.’
Fest: ‘We zijn ons veel bewuster geworden van wat we zijn. Natuurlijk zijn er ook in dit bedrijf patronen ingesleten; we zijn een coöperatie met een enorme traditie en geschiedenis. Maar de organisatie is opengegooid. Geen bilateraaltjes meer op kantoor. We doen het met zijn allen.’
Van der Heiden en Fest zeggen het beiden: ‘De klant moet zich happy voelen.’ Dat hangt maar voor een deel af van de prijs die voor de suiker moet worden betaald. Het gaat om meedenken. ‘Een klant die per dag acht vrachtwagens suiker binnen krijgt, wil niet per week 56 facturen ontvangen. Dat kan anders.’
‘De klant merkt dat, daar ben ik van overtuigd’, zegt Fest, die zich bezighoudt met de industriële bulkverkoop aan bijvoorbeeld frisdrank-, melk-, chocolade-, snoep- en broodfabrieken (wat zo’n 90 procent van de afzet van Suiker Unie beslaat). ‘Je moet er altijd aan blijven werken.
En het gaat om samenwerken. Initiatief nemen. Fest: ‘We leveren aan Coroos, waar ze appelmoes maken. Die hebben veel restproducten. Dat kunnen wij straks in onze nieuwe vergistingsinstallatie omzetten in biogas. Dat is toch hartstikke interessant?’
Kwaliteit is ook: hoogwaardige producten met een constante kwaliteit, leveringsafspraken stipt nakomen, en een verantwoorde prijs.
44
5
Duurzaamheidverslag Suiker Unie
Bedrijf van twee seizoenen
Suiker Unie is een uniek bedrijf, zal iedere medewerker kunnen beamen. Alleen al omdat het een bedrijf is met twee seizoenen: wél campagne en géén campagne. De verschillen zijn enorm. In de campagnetijd (september tot januari) worden de bieten gerooid en wordt suiker gemaakt, in de rest van het jaar is er tijd voor innovatie, onderhoud en voorbereidingen voor de volgende campagne. Dat betekent dat iemand, die in de wintermaanden machineoperator is, in de zomer monteur kan zijn. Voor de mensen uit het bietenlab geldt hetzelfde; ook zij zijn in de zomer monteur.
in Nederland, 130 in Duitsland
100 extra mede-
De medewerkers als ruggengraat
Maatschappelijk verantwoord ondernemen gaat ook over mensen. En zeker ook over de mensen die het bedrijf draaiende houden. Suiker Unie bouwt op zijn eigen medewerkers. Het bedrijf is er dan ook trots op dat de medewerkers graag bij Suiker Unie willen werken en relatief lang in dienst blijven. Vaak spreken ze over ‘mijn bedrijf’, en dat voelt goed. In die mensen investeert Suiker Unie.
610 medewerkers
werkers tijdens de campagne
Opleidingen Door allerlei automatiseringen en innovaties verandert het werk bij Suiker Unie. Er heeft een verschuiving plaatsgevonden van ambachtelijke naar besturende taken: het werk is ‘hightech‘ geworden. De totale fabriek wordt momenteel bediend vanuit een Centrale Bedieningsruimte. De medewerkers groeien mee met het bedrijf. Ze kunnen daarvoor opleidingen volgen. Gemiddeld is de werknemer zo’n vier werkdagen per jaar in opleiding. De kosten verdienen zich ruimschoots terug. Goed opgeleide medewerkers zijn immers nog beter gemotiveerd. Zij zullen Suiker Unie blijven zien als ‘mijn bedrijf’.
Veiligheid Veiligheid van alle medewerkers is prioriteit nummer een. Suiker Unie moet die veiligheid te allen tijde waarborgen. Ons beleid is gericht op het voorkomen van incidenten. Medewerkers moeten ook precies weten wat eventuele risico’s zijn.
In de campagnetijd zijn al snel 100 extra medewerkers werkzaam in de fabriek. Het is elk jaar weer een behoorlijke klus om voldoende gekwalificeerde mensen paraat te hebben.
Er bestaat bij Suiker Unie een uitgebreid arbozorgsysteem.
Goed opgeleide en gemotiveerde medewerkers vormen de ruggengraat van de onderneming. Suiker Unie investeert doorlopend in het personeel, besteedt veel aandacht aan opleidingen, stimuleert waar het kan de eigen verantwoordelijkheid. Uitermate veel tijd en aandacht gaat er ook uit naar de veiligheid van de werknemers en ongevallenpreventie.
Er dient zorgvuldig te worden omgesprongen met gevaarlijke stoffen; Stofexplosies, vooral door suikerstof, moeten worden voorkomen; Arbeidsmiddelen dienen degelijk en goed onderhouden te zijn; Medewerkers krijgen veiligheidstrainingen; Er worden vele preventieve maatregelen getroffen.
Enkele belangrijke punten:
Alle productielocaties beschikken over een bedrijfsnoodplan. De suikerfabrieken hebben een eigen brandweer en BHV’ers (bedrijfshulpverleners). Jaarlijks vinden op alle productielocaties oefeningen en opleidingen plaats.
45 Duurzaamheidverslag Suiker Unie
Door allerlei automatiseringen en innovaties verandert het werk bij Suiker Unie: het werk is 'hightech' geworden.
Ongevallenpreventie Het aantal ongevallen op de Suiker Unie terreinen is gedaald, van 70 in 2008 naar 42 in 2009. Dat is mooi, maar elk ongeval is er een te veel. Het betreft veelal kleine ongevallen. In 2009 waren er 16 ongevallen, die leidden tot verzuim van de betrokkene(n); het ging om 7 medewerkers van Suiker Unie en 9 medewerkers die voor derden actief waren. Ongevallenpreventie staat altijd hoog op de agenda, bij de directie en in de ondernemingsraad. Er vinden voorlichtingsbijeenkomsten plaats, en ook bij het werkoverleg komt veilig werken altijd aan de orde. Er is een uitgebreide ongevallenregistratie. Bij elk ongeval wordt nagegaan of maatregelen moeten worden getroffen om herhaling te voorkomen. Vaak blijkt dat de betrokken medewerker ondanks alle inspanningen toch nog niet voldoende was voorbereid op de werkzaamheden of de persoonlijke beschermingsmiddelen (veiligheidsbril, handschoenen) niet heeft gebruikt.
De productiemaanden April (Zaaien bietenzaad) Mei Juni Juli Augustus September (Start oogst & productie) Oktober November December Januari (laatste productie) Februari Maart
46 Duurzaamheidverslag Suiker Unie
Voor de producten van Suiker Unie wordt een carbon footprint opgesteld
Met klant aan een produc
47 Duurzaamheidverslag Suiker Unie
en werken duurzame tieketen
48
6
Duurzaamheidverslag Suiker Unie
100 procent natuurlijk Suiker in een gezond eetpatroon
In 2009 bestond Suikerstichting Nederland 40 jaar
voedingspatroon hebben, als je bijvoorbeeld teveel suiker of teveel vet gebruikt. Goede voeding is een kwestie van de juiste hoeveelheden voedingsmiddelen tot je nemen. Suiker is een koolhydraat. Andere koolhydraten zitten in bijvoorbeeld brood, aardappelen en groenten. Het is voor iedereen belangrijk goed en gevarieerd te eten en voldoende te bewegen.
Voorlichting Suiker Unie vindt voorlichting over een gezonde leefstijl belangrijk. En specifiek over het gebruik van suiker. De westerse wereld kampt met een toename van welvaartsziekten, zoals overgewicht. Suiker Unie voelt zich geroepen mee te denken over oplossingen, voorlichting te geven en onderzoek te doen. Ook dit is integraal onderdeel van het maatschappelijk verantwoord ondernemen.
Suiker is lekker. Suiker is een prima energiebron. Suiker haalt de smaak in fruit en groenten naar boven. Suiker biedt voedingsmiddelen een stevige structuur. Suiker dient al eeuwenlang als conserveermiddel. Suiker is niet weg te denken uit onze maatschappij en uit onze keuken. Het is een van de boeiendste, meest gebruikte ingrediënten. Bovenal: suiker is een natuurproduct. Dat weten de meeste mensen niet, zo is gebleken uit consumentenonderzoek in 2009 (in opdracht van Suiker Unie). Vele consumenten weten niet dat suiker afkomstig is van het land. Er zijn meer misvattingen over suiker. Zo zou suiker ongezond zijn. Dat is niet waar. Je kunt wel een ongezond
Hét platform hiervoor is Suikerstichting Nederland, het kenniscentrum van de Nederlandse suikerindustrie op het gebied van voeding en gezondheid. De stichting doet onderzoek naar de relatie tussen suikergebruik en gezondheid, geeft voorlichting en houdt consumentengedrag nauwlettend in de gaten. De stichting wil bijdragen aan een evenwichtige maatschappelijke discussie over de plaats van suiker in onze voeding.
Verpakkingen Ook op andere manieren draagt Suiker Unie bij aan bewustwording. Zo staat sinds 2009 op het merendeel van de consumentenverpakkingen van Van Gilse de voedingswaarde vermeld, en wordt gewezen op het belang van een gezonde voeding en actieve leefstijl. Suiker Unie zal deze aanpak verder uitbreiden: de ‘Dagelijkse Voedingsrichtlijn’ krijgt een prominente plaats op de diverse verpakkingen. De nieuwe ontwerpen, die ook meer benadrukken dat suiker voor 100 procent een natuurlijk product is, zullen in 2010 in de supermarkt worden geïntroduceerd. De informatie over de voedingswaarden is ook te vinden op de website van Van Gilse (www.vangilse.nl).
49 Duurzaamheidverslag Suiker Unie
Suiker kan op een gezonde manier worden gebruikt. Goede voeding is een kwestie van de juiste hoeveelheden voedingsmiddelen tot je nemen. Suiker hoort daar ook bij, net als andere koolhydraten.
Suikerstichting Nederland Suikerstichting Nederland is het wetenschappelijk kenniscentrum van de Nederlandse suikerindustrie op het gebied van voeding en gezondheid. De stichting verricht onderzoek naar de voedings- en gezondheidsaspecten van suiker en geeft voorlichting over suiker en suikergebruik. Ze richt zich op groepen en instanties die consumenten beïnvloeden; denk aan diëtisten, voedingsdeskundigen, artsen, NGO’s, overheden en scholen.
met de WUR en het UMC). Met de Hogeschool Arnhem Nijmegen is een studie opgezet over het effect op de gewichtsbeheersing in Nederland van het grote aantal light (minder suiker) voedingsmiddelen dat op de markt is. Hebben deze producten daadwerkelijk een bijdrage geleverd aan de vermindering van de problematiek? Tot slot wordt onderzoek gedaan naar de oorzaken van tanderosie bij de jeugd (UMC Radboud, FWS en NZO).
Centraal staat wetenschappelijk onderzoek naar de effecten van suiker op de gezondheid van de mens. Het kan hier gaan om bijvoorbeeld overgewicht, verstoorde glucosestofwisseling, mondgezondheid, en glycemische index. Suikerstichting werkt nauw samen met (inter)nationaal erkende onderzoeksinstellingen, universiteiten en wetenschappers.
In 2009 heeft Suikerstichting Nederland vier keer op verschillende locaties in het land nascholingscursussen voor diëtisten georganiseerd.
Suikerstichting Nederland neemt deel aan talrijke onderzoeken. Zo lopen er onderzoeken naar de verschillen in sensorische verzadiging tussen frisdranken gezoet met (kristal)suiker en frisdranken gezoet met kunstmatige zoetstoffen (in samenwerking
In 2009 vierde Suikerstichting Nederland haar 40-jarig jubileum. Dit werd op 26 november gevierd met een symposium met als thema: ‘Sweet Memories’; de rol van suiker in onze voeding door de jaren heen. Meer informatie over suiker is te vinden op www.suiker.info. Lesmateriaal voor scholen en spreekbeurt-informatie is te vinden op www.suikerwereld.nl
Goede voe kwestie va hoevee
ding is een n de juiste lheden
52 Duurzaamheidverslag Suiker Unie
Hoe prachtig suiker kan zijn Interview
De patissier: ‘Minder zoet, prima. Maar je kunt niet zomaar wat suiker eruit halen. Het gaat niet enkel om de smaak. Het kan de hele structuur van een taart of bonbon veranderen.’
De docent: ‘Als voedingsdeskundige zeg ik: we hebben die witte suiker niet altijd nodig. Als kok zeg ik: ik ben een suikerliefhebber. Ik gebruik het graag.’
53 Duurzaamheidverslag Suiker Unie
De kwestie:
Mogen we genieten van suiker?
Hans Heiloo (36), sinds twee jaar het boegbeeld van chocolaterie, patisserie en ijssalon Unlimited Delicious in Amsterdam, is in zijn kokscarrière ‘steeds meer de zoete kant op gegaan’. Het exacte denken sprak hem aan, ‘het bijna scheikundige’ dat nodig is in de keuken. Hij kan gepassioneerd uitleggen dat poedersuiker, kristalsuiker en glucose allemaal suikers zijn, maar dat ze ook enorm verschillen. En dat je invertsuiker nodig hebt om een bonbon ‘die zalvige structuur’ te geven. De uitdaging: ‘Zout heeft geen eigenschappen. Suiker wel.’
tweede een kroket, en om 3 uur pakken ze een reep chocolade. Ik snap wel dat ze dik worden.’
De liefde van René Ameling (52), docent gastronomie en keukenmanagement aan het ROC van Amsterdam, afdeling hotelschool, is gereserveerder, al vindt hij zoet ‘een lekkere smaak’ en is suiker ‘goed voor je emoties, je gevoel’. Hij voelt het ook als zijn verantwoordelijkheid te benadrukken dat suiker al overal in zit. ‘Koolhydraten krijgen we genoeg binnen. Die zitten in mayonaise, yoghurt, brood, noem maar op.’
Of een receptie waar ook de koningin verschijnt (laatst nog petit-fours gemaakt). De creaties van Heiloo zijn gewild: de bonbons, met ingrediënten als piment d’Espelette en verse dragon, de chocolade van topmerken als Valrhona en Pacari, maar ook Oma’s Appeltaart, waarvan hij elke week 200 stuks aflevert, van eetcafé tot Concertgebouw.
Ameling, die voor zijn loopbaan in het onderwijs jarenlang als chef-kok in hotels heeft gewerkt (onder meer in het Hotel de l’Europe in Amsterdam), maakt zich zorgen over het eetgedrag van tegenwoordig. Vooral onder de jeugd. Hij ziet het elke dag op school. ‘Het is bedroevend. Ze eten hamburgers, candybars en drinken heel veel blikjes energy drink. En hier zitten nota bene de horeca-ondernemers van de toekomst!’ Suiker zelf is niet het probleem, als het in juiste hoeveelheden wordt genuttigd, het ontbreken van gezonde voeding, dat is de zorg. ‘De meeste scholen zijn niet ingesteld op maaltijden. Er is niet eens echt een ruimte om te eten, laat staan een keuken’, aldus Ameling. ‘Zelfs de kantine van de hotelschool gaat in de stroom mee: een paar broodjes, gevulde koeken, blikjes fris. En als je zegt, we gooien het om, we komen met salades en sapjes, gaan de kids naar de supermarkt en kopen ze daar een gevulde koek.’ Heiloo kan het enkel beamen. Op zijn c.v. pronken niet enkel sterrenrestaurant Vermeer en het Amstel Hotel, hij was ook enkele jaren docent consumptieve technieken en patisserie aan het ROC van Amsterdam. ‘Wat je daar ziet, is vreselijk. In de eerste pauze nemen ze een frikandel, in de
Maar, zegt de patissier, ‘wat ík doe heeft niets te maken met de dagelijkse voedselbehoefte’. Zijn zaak aan de Haarlemmerstraat is een luxe-zaak. ‘Je koopt iets bij een patisserie om iets te vieren. Het gaat hier niet om impulsaankopen.’ Dat vindt hij ook direct het mooie van zijn vak: ‘Ik ben voor 98 procent van mijn tijd bezig met een bijzonder moment in iemands leven – een bruiloft, een verjaardag, een jubileum.’
‘Dat is mooi: suikerproducten als iets exclusiefs’, zegt docent Ameling. ‘Op deze manier is het echt een delicatesse.’ Juiste voorlichting is cruciaal, vindt hij. ‘Ook de voedingsmiddelenindustrie heeft daar een verantwoordelijkheid in. De informatie moet eerlijk zijn. Een bepaalde dosis heb je nodig, zeker als je hard werkt of sport. Te veel suiker gebruiken is niet goed.’ Ameling is betrokken bij het project Tijd voor Eten, waarin leerlingen van basisscholen en hun ouders worden gewezen op het nut van gezonde voeding. En in het lesrestaurant Elements, waar zijn leerlingen de echte praktijk leren kennen, ligt de nadruk op gezonde, grotendeels biologische gerechten op het menu. ‘Ik ben ze vaak ook aan het heropvoeden. We kopen nu van de fooi mooie ingrediënten voor hun eigen maaltijd. Ze leren dat het ook lekker kan zijn als het níet op Kentucky Fried Chicken lijkt.’ Heiloo: ‘Leren waarderen, daar gaat het om.’ Zijn hart gaat sneller kloppen in steden als Parijs en Barcelona. Zo’n andere gebakjes- en bonboncultuur… ‘Alleen al die verpakkingen. Zó gesoigneerd, dat is toch prachtig? Dat kennen we hier niet, nóg niet. In Parijs weten ze het ook beter te waarderen. Een gebakje daar kost 3,75 à 6,25 euro. Hier 2,75 euro en dat vindt men al een beetje duur.’
Suiker Unie sponsort het Nederlands
Patisserie Team
56 Duurzaamheidverslag Suiker Unie
7
Midden in de samenleving Laten zien waar je in gelooft
Bewegen
bewegen. Het bedrijf ondersteunt lokale sportevenementen. De fabriek in Vierverlaten is al jaren hoofdsponsor van de Toprun van het Noorden, een jaarlijks hardloopevenement. Ook sponsort Suiker Unie al meer dan 25 jaar de Nationale Jeugdronde in Roosendaal, een fietsweek voor jongeren van 10 tot en met 14 jaar. Suiker Unie heeft een ‘eigen’ ploeg.
Suiker Unie is - naast de activiteiten binnen Suikerstichting Nederland, die zich bezighoudt met voorlichting over gezonde voeding en een actieve levensstijl - op verscheidene fronten actief. Een grote nadruk ligt op
Iets verder van huis: Suiker Unie ondersteunt de Stichting RoPaRun. Deze stichting organiseert jaarlijks een estafetteloop van Parijs naar Rotterdam (530 kilometer) met als
Wie maatschappelijk verantwoord wil ondernemen moet ook om zich heen kijken. Suiker Unie ziet de samenleving niet als iets dat bij de fabriekspoort begint of eindigt, Suiker Unie wil er onderdeel van uitmaken, er midden in staan en er aan bijdragen.
57 Duurzaamheidverslag Suiker Unie
In 2009 heeft Suiker Unie meer dan 5000 campagnebezoekers mogen verwelkomen.
doel zoveel mogelijk geld bijeen te brengen voor (terminale) kankerpatiënten. Suiker Unie is hoofdsponsor van een van de RoPaRun-teams: de Thorrunners, een team van de Roosendaalse Atletiekvereniging Thor, die sinds 2007 aan de RoPaRun deelneemt.
Sponsoren Sponsoren doen we ook op een heel ander vlak. Suiker Unie steunt het Nederlands Patisserie Team, een team van de beste patissiers dat meedoet aan diverse internationale wedstrijden. Het is een ultieme ode aan de prachtige producten die van suiker kunnen worden gemaakt. Het benadrukt ook welke belangrijke rol suiker speelt op leuke, mooi, belangrijke momenten in ieders leven: de geboortesuikers bij een nieuwe baby, bruidsuikers en –taarten bij een huwelijk, het Suikerfeest. Het gaat er niet om dat Suiker Unie louter zijn gezicht of naam laat zien, Suiker Unie wil zijn steentje bijdragen. Het bedrijf wil een actieve rol spelen in het bevorderen van duurzaamheid. Zo is in mei 2009 in Woerden een ‘klantrelatiedag’ georganiseerd met als thema Duurzaamheid. Een inhoudelijk evenement, waarin Suiker Unie met haar klanten kon discussiëren en nadenken over hoe we de hele productieketen nog verder kunnen verduurzamen. We houden ook nauw contact met de nieuwe generatie, zijn nauw verbonden met opleidingsinstituten. Gespecialiseerde medewerkers van Suiker Unie geven regelmatig gastcolleges. Het bedrijf biedt stageplaatsen aan, onder andere aan studenten van de Hogere Agrarische School (HAS). Studenten kunnen ook op bezoek komen tijdens de campagne: ze krijgen dan uitleg over de bietenteelt en kunnen de fabriek bezoeken. Overigens staan de campagnebezoeken ook open voor andere geïnteresseerden (klanten, omwonenden, consumenten).
Solidaridad Samen met Solidaridad steunt Suiker Unie rietsuikerboeren in Afrika met projecten op het gebied van een meer verantwoorde teelt. Doelstelling is de lokale leefomstandigheden te verbeteren. Daarnaast voeren we onder het merk Wester onze eigen rietsuiker. Ook aan de herkomst van deze rietsuiker is aandacht besteed. In een nieuw project onderzoeken we de mogelijkheid om meer Fair Trade rietsuiker op de markt te brengen. Ook dit past bij het maatschappelijk verantwoord ondernemen dat Suiker Unie nastreeft. Nu en nog tot ver in de toekomst. Natuurlijk.
Bij gezondheid gaat het om nuance, voldoende variatie en het juiste evenwicht tussen voeding en beweging.
Colofon Redactie & coĂśrdinatie Suiker Unie Mattmo Concept, design, realisatie Mattmo Amsterdam www.mattmo.nl Fotografie Kees Hummel Mark Horn Archief Suiker Unie Drukwerk Van As Oud-Beijerland Speciale vermelding Dhr. C. Veerman Hans Heiloo, Unlimited Delicious Amsterdam Jos Raedts, Hogeschool HAS Den Bosch Marjolein van der Zee RenĂŠ Ameling ROC van Amsterdam, afdeling Hotelschool
Verschijningsdatum juni 2010 Dit duurzaamheidverslag editie juni 2010 wordt uitgegeven in het Nederlands en Engels. Publicatie vindt plaats door middel van een gedrukte versie en een versie die beschikbaar zal worden gesteld via de internetsite van Suiker Unie, www.suikerunie.nl. Wij stellen uw reactie op dit duurzaamheidverslag op prijs. Voor een reactie, maar ook voor andere vragen over ons duurzaamheidbeleid kunt u contact opnemen met dhr. Ad Backx, manager milieuzaken, email ad.backx@suikerunie.com.
Suiker Unie Postbus 100 4750 AC Oud Gastel Noordzeedijk 113 4671 TL Dinteloord tel: +31 165 525 252 www.suikerunie.nl