Business Info - Economic Chamber of Macedonia

Broj 18

kontakt call centar 15015

www.mchamber.mk

TUTUNSKA INDUSTRIJA

„Javoroviot list“ mo`e da ni potpali 80 milioni dolari!

BANKARITE NA TRENING ZA PREPOZNAVAWE NA OBLICITE NA FINANSIRAWE NA TERORIZMOT

REPORTA@A OD LIPKOVO

Dosta so Zatvorawe na sefovite pred patriotizam – nema zgolemenite ekonomija rizici

18

BIZNIS INFO

^etvrtok, 17 juni 2010

TUTUNSKA INDUSTRIJA

PREDUPREDUVAWA

„Javoroviot list“ mo`e da ni potpali 80 milioni dolari!

V

ladata na R.Makedonija vo 2004 godina ja odobri strategiskata tutunska kontrola, a voedno i ja unapredi zdravstvenata kontrola na naselenieto vo R.Makedonija. Ovoj dokument be{e osnova na EU i na ON (WHO - World health organization) za kontrola na tutunot i za za{tita na ~ove~koto zdravje, obedineti so Evropskata konvencija za kontrola na tutunot vo 2002 godina, kako i so Evropskata strategija za spre~uvawe na pu{eweto - (ESTC - European strategy for tobacco control).

R.Makedonija, kako edna od dogovornite strani na Ramkovnata konvencija za kontrola na tutunot- RKKT (FCTC – Framework convention on tobacco control) pri Svetskata zdravstvena organizacija (WHO, SZO) naskoro }e bide povikana da zazeme pozicija za specifi~niot predlog za zabrana na sostojkite {to se koristat vo proizvodstvoto na tutunskite proizvodi.

Ako predlogot eventualno pomine, istiot bi dovel do zaguba od 40 procenti na blend-cigarite {to se prodavaat {irum sve-

tot, a povratno za Makedonija bi imalo golem negativen efekt vrz doma{nite proizvoditeli na orientalen tutun (okolu 25.000 toni tutun godi{no), kako i vrz proizvodstvoto na cigari.

FCTC – Framework convention on tobacco control e prviot globalen dogovor za za{tita na zdravjeto na konsumentite usvoen od Svetskata zdravstvena organizacija (SZO - WHO) vo maj 2003 godina, so cel: „kontinuirano i zna~itelno da se reducira rasprostranetosta na upotrebata na tutun i izlo`enosta na ~adot od tutunot“. Do denes, 168 dr`avi, kako i Evropskata unija, go potpi{aa i go ratifikuvaa dogovorot.

No, pravilata na igrata go menuva Predlog-zakonot C-32 od Kanada, koj be{e usvoen vo oktomvri 2009 godina, a zad koj be{e namerata za celosna zabrana na cigarite so tradicionalen amerikanski blend (blend-cigari).

Maskirana kako zabrana za aroma, zabranata nema nikakvi nau~ni argumenti. Iako pretstavena kako merka protiv pu{eweto kaj mladite, istata opfa}a mnogu pove}e od toa.

C-32 vo Kanadskiot parlament Vtora sesija, 40 Parlament, 57-58 Elizabeta II, 2009

Dolen Dom na Kanada

Predlog-zakon C-32 Zakon za izmena na Zakonot za tutun Nejzinoto viso~estvo preku i so sovet i vo soglasnost so Senatot i pratenicite na Kanada go donesuva sledniov: Alternativen naslov: 1. Ovoj Zakon mo`e da se citira kako prezemawe ostri merki kon marketingot na tutunot poso~en vo Zakonot za mladinata.

ZAKON ZA TUTUN

2. (1) Definicijata „pakuvawe“ vo delot dva od Zakonot za tutun se ukinuva.

(2) Delot dva od Zakonot se menuva so dodavawe na slednovo po alfabetski redosled.

4. Zakonot e izmenet so dodavawe na slednovo po pettiot del: 5. 1. (1) Niedno lice ne smee da koristi dodatok naveden vo kolonata eden od tabelata vo proizvodstvoto na tutunski proizvodi navedeni vo kolona dva.

ZAFATI

Kanadskiot predlog za zabranata za sostojkite vo blendcigarite }e ja namali pobaruva~kata za orientalen tutun vo svetot, a }e go desetkuva proizvodstvoto i izvozot na zemjava

Zakonot dava preporaka da se zabranat ili da se napravi restrikcija na slednite aditivi kaj tutunskite proizvodi: z {e}eri i zasladuva~i z supstancii za aroma z agensi za obojuvawe z za~ini i bilki z ovo{je i zelen~uk z vitamini, mineralni hranlivi materii, aminokiselini i esencijalni masni kiselini z stimulativni soedinenija z Gi eliminira proizvodite napraveni so tradicionalen blend (pribli`no 40 procenti od svetskiot pazar, vklu~uvaj}i ja Narodna Republika Kina) So toa toj, prakti~no, direktno vlijae vrz proizvoditelite na tutun od: - Berlej i orientalen (primarno proizvodstvo) - Vlijae vrz ekonomijata na zemjite vo razvoj Zakonot nema nikakov bene-

fit za javnoto zdravje bidej}i: - Cigarite bez sostojki se isto tolku {tetni kolku i blendcigarite - Nema nikakov dokaz deka zabranuvaweto na sostojkite }e ja reducira potro{uva~kata na cigari Tutunot kako zemjodelska kultura e zastapen vo pove}e od 129 zemji (1999-2008 godina) na site kontinenti. Golem del od zemjodelskoto naselenie obezbeduva egzistencija od nego, a na tutunot ekonomski se potpiraat celi op{testveni zaednici. Toj e fenomen na apsurdot: mnogu dr`avi na razvieniot svet go zabranuvaat pu{eweto na javni mesta, kako i negovoto reklamirawe, a vo isto vreme go koristat kako zna~aen izvor za svoite nacionalni buxeti. Poradi visokite danoci na cigarite, tie se mo{ne prisutni vo ilegalnata trgovija od me|unarodni razmeri.

R. Makedonija e eden od pogolemite proizvoditeli na orientalen tutun. Vo 2009 godina bea proizvedeni 23.200 toni tutun, u~estvuva so {est procenti vo vkupniot izvoz na makedonski proizvodi i kako takov ima direktno vlijanie vrz ekonomijata na zemjata. Odgleduvaweto tutun pretstavuva osobeno va`na stopanska dejnost vo ruralnite reoni vo Makedonija i sproveduvaweto na direktivata kako takva }e ima {tetni posledici vo regionite kade se odgleduva tutunot. [to mo`e Republika Makedonija da pravi: - Da go odbie predlogot RKKT - Da prati komentari kon predlogot do 30 juni 2010 godina - Da pobara od sosedite i tie isto taka da go odbijat predlogot - Da glasa protiv predlogot vo noemvri 2010 godina Vasko Ristovski

EU PROMOVIRA SOCIJALEN DIJALOG VO SEKTOROT ZA OBRAZOVANIE I ZA ISTRA@UVAWA

Edukacijata – kreator na pazarot na rabotna sila Evropskata komisija na 11 juni 2010 godina go lansira{e noviot socijalen komitet za dijalog vo obrazovanieto niz celata Unija, so cel spravuvawe so predizvicite vo ovoj sektor. Vo komitetot u~estvuvaat prosvetni rabotnici, obu~uva~i, profesori, predava~i i vladini avtoriteti vo obrazovanieto. So edukacijata i istra`uvawata se opfateni 14,7 milioni vraboteni, koi obrazuvaat 93 milioni u~enici i studenti niz celata EU, i se finansirani godi{no so 583 milijardi evra kako javnata potro{uva~ka. Voedno, sektorot u~estvuva so 5,7 procenti vo BDP na Evropskata unija.

Ovoj nov komitet gi splotuva sindikatite i organizaciite na rabotodavci zaedno da gi razgledaat pra{awata na kvalitetot

na obrazovanieto, u~ili{noto nasilstvo, adaptirawe na demografski trendovi, i vlijanieto na namaluvawe na javnata potro{uva~ka. Komitetot za sektorski socijalen dijalog se o~ekuva da predlo`i zaedni~ki akcii, da usvoi nasoki i da sklu~i dogovori, so {to direktno }e se pridonese kon kreirawe na rabotnoto zakonodavstvo i na politikata na EU. Edukacijata e ednakvo politi~ki prioritet i klu~en sektor za pazarot na rabotnata sila vo EU, no vo ovie krizni vremiwa ova soo~uvawe e pogolemo od koga bilo koga, poa|aj}i od stegawe na buxetot do regrutirawe na prosvetnite rabotnici - veli Laslo Andor, evropski komesar za socijalni raboti. Pove}e na: http: //ec. europa. eu/socialdialogue.

REZULTATI

D

19

BIZNIS INFO

^etvrtok, 17 juni 2010

SOLIDNA ISKORISTENOST NA SREDSTVATA OD PRETPRISTAPNATA PROGRAMA NA IPARD

Agrarot podgotven za briselskite fondovi

o krajot na nedelava }e se znae koj od 133 aplikanti od prviot povik za programata IPARD }e gi dobie evropskite pari, a srazmerno na brojot na aplikaciite se o~ekuva da bidat odobreni okolu 30 barawa. Vkupniot iznos na sredstvata po dogovorite {to }e im bidat odobreni na aplikantite za kofinansirawe iznesuva 2,5 miloni evra, a vrednosta se dvi`i od ~etiri do pet milioni evra. Ova go najavi Toni Dimovski, direktorot na Agencijata za finansiska poddr{ka vo zemjodelstvoto i za ruralniot razvoj (Plate`nata agencija za IPARD), na pres-konferencijata vo Stopanskata komora na Makedonija (14. 6.

2010 godina) .

- Vo momentov Agencijata e vo faza na finalizirawe na kontrolite na aplikaciite, koi bea soodvetni i gi ispolnija kriteriumite, po {to }e se pristapi kon sklu~uvawe na dogovorite za kofinansirawe na sredstvata od programata na IPARD - objasni Dimovski.

Inaku, od vkupno podnesenite barawa 58 se za investicii vo zemjodelski stopanstva, so cel nivno prestruktuirawe i nadgradba, za dostignuvawe na evropskite standardi, 41 barawe se za investicii vo prerabotuva~ki kapaciteti i marketing na zemjodelski proizvodi i 34 barawa za diverzifikacija i razvoj na ruralno eko-

Vkupniot iznos na sredstvata po dogovorite {to }e im bidat odobreni na aplikantite za kofinansirawe iznesuva 2,5 milioni evra, a vrednosta se dvi`i od ~etiri do pet milioni evra

Toni Dimovski

nomski aktivnosti. Na oglasot bea ponudeni vkupno 24,3 milioni evra, od koi 19 milioni od buxetot na EU za ruralen razvoj od programite za 2007, 2008 i 2009 godina. Od niv 2,1 miloni evra se od programata za 2007 godina, 6,7 milioni za 2008 i 10,2 milioni evra od programata za 2009 godina.

- Dobro e {to u{te vo prviot oglas Republika Makedonija uspea da gi iskoristi sredstvata za 2007 godina - re~e Dimovski, naglasuvaj}i deka vo prviot oglas se soo~ile so nekompletni barawa, nedostavuvawe izjava za poteklo na opremata {to e predmet na investicija, otstapuvawe vo starosnata struktura na aplikantite, kako i nesoodvetstvuvawe so merkite od programata na IPARD. Vo Agencijata se zadovolni od

POGLEDI I MISLEWA

procentot na realizacija na prviot oglas i najavuvaat objavuvawe nov oglas vo periodot avgust-septemvri, so cel da se povle~at {to e mo`no pove}e sredstva od pretpristapnata pomo{.

- Prviot povik za iskoristuvawe na programata na IPARD poka`uva deka Republika Makedonija mo`e i umee da gi koristi sredstvata od evropskite fondovi. Na~inot na koj Ministerstvoto za zemjodelstvo, vodostopanstvo i za {umarstvo i Plate`nata agencija pristapija kon sproveduvawe na ovaa programa e primer kako site ostanati institucii, koi se nadle`ni za odredeni programi vo dr`avava, treba da go sprovedat toj proces - istakna Jadranka Arizankovska, direktorka na Direkcijata za pretstavuvawe i zastapuvawe na interesite na ~lenkite vo Komorata.

Spored Arizankovska, procesot opfa}a informirawe na kompaniite, nivna obuka, prakti~no zapoznavawe i obuka na konsultanti koi }e im pomognat na kompaniite.

- Od golema va`nost be{e, posebno za kompaniite, {to site problemi, kako {to be{e slu~ajot

so imotnite listovi, koi se pojavija vo tekot na prviot povik, nadle`nite institucii se obiduvaa da gi re{avaat vo od. Ova poka`uva deka makedonskiot ruralen sektor, vklu~itelno i agrarot, e podgotven da gi apsorbira sredstvata na IPARD. Instituciite se podgotveni da upravuvaat so sredstvata i da vr{at pravilna procena pri dodeluvaweto. Samiot fakt {to bea akreditirani i im bea preneseni ingerenciite, poka`uva deka ima doverba vo niv - objasni Arizankovska.

Inaku, programata na IPARD, kako petta komponenta na IPA, e podgotovka za vlez vo EU, no ne zna~i samo alokacija na finansiskata poddr{ka, tuku opfa}a, pred s*, dva klu~ni aspekta - razvoj na zemjodelstvoto i jaknewe na administrativnata struktura {to }e go poddr`uva.

So cel pogolemo iskoristuvawe na evropskite pari i usoglasuvawe so potrebite na kompaniite, programata na IPARD }e pretrpi izmeni. Se predlaga voveduvawe definicija za planinski podra~ja nad 700 metri nadmorska viso~ina od kade {to }e mo`e da doa|aat slednite aplikanti i da ja kori-

stat mo`nosta za zgolemeno kofinansirawe. Namesto 50 otsto, poddr{kata za investiciite vo tie podra~ja }e bide 60 procenti, odnosno 65 ako aplikantot e mlad zemjodelec.

Predvideno e i pro{iruvawe na merkata investicii za modernizacija na plasteni~koto proizvodstvo, odnosno, se ovozmo`uva podigawe novi, sovremeni plastenici kako zamena na proizvodstvoto na otvoreno. Predlo`eno e i dopolnuvawe i na listata so ovo{ni sorti, a vklu~eno }e bide i trpeznoto grozje, rekonstrukcija na farmite za mle~ni kravi i zgolemuvawe na dosega{niot limit od 150 grla na 500, {to treba da go poseduva aplikantot, kako i nadminuvawe na problemite so obezbeduvaweto imotni listovi preku davawe mo`nost objektite da se prefrlat na drugi lokacii so soodvetni standardi za gradewe.

Vo interes na kompaniite, Stopanskata komora na Makedonija i ponatamu aktivno }e se vklu~uva vo procesot na neophodnite ~ekori za pogolema iskoristenost na ovie i drugi evropski fondovi, osobeno od aspekt na {to pogolema dostapnost do kompaniite.

PAPATANASIU SAKIS, KONSULTANT OD SOLUN ZA GR^KATA KRIZA I ZA NEJZINITE POSLEDICI VRZ BIZNISITE

Evropskite pari ja zaobikolija konkurentnosta

P

ercepcija na korporativniot sektor za koreni na gr~kata kriza e gubewe na konkurentnost na gr~kite kompanii i golemi optovaruvawa poradi enormen javen dolg, istakna Papatanasiu Sakis, pretsedatel na konsultantskata kompanija „Technopolis sa“, od Solun, pri negovata poseta na Stopanskata komora na Makedonija (9. 6. 2010 godina) .

Gostinot, zaedno so svoite doma}ini gi ispituva{e mo`nostite za zaedni~ko u~estvo vo EU proekti, no i gi prezentira{e viduvawata za pri~inite na gr~kata kriza. Negovite opservacii se polezni za da se pouki.

-Gr~kite kompanii, poddr`ani od fondovite na EU, osobeno vo zemjodelstvoto, dolga niza godini ne rabotea na izgraduvawe na konkuretnost na proizvodite za pazarite nadvor od granicata. Tie se zadovoluvaa so zagarantirani otkupi ne gri`ej}i se za kvalitetot, sortite, tehnolo{kite inovacii, trendovite vo ramki na EU i na drugite internacionalni pazari, a ne se rabote{e i na osovremenuvawe na menaxiraweto.

So drugi zborovi, fondovite EU ne se iskoristeni na efikasen na~in – vo pravec da se razvivaat biznisite ve}e kako izvor na garantiran prihod. Mentali-

Mo`e da se slu~i gr~kite kompaniite da pobaraat spas preku selewe na proizvodstvoto vo regionot kade biznis klimata e popovolna i komparativno pokompetitivna, a dava~kite se pomali otkolku vo Grcija! tet na individualizam, nemawe kapacitet za timskata rabota, duri i koga se vo pra{awe pogolemi sistemi, nedovolno brzoto razvivawe na kompetentnost i neosmislen zaedni~ki nastap na pazarot, najpove}e se pri~ini poradi koi malite kompanii go zagubija zdivot na pazarot.

Ako na toa se dodade i skapiot doma{en kapital i vonredno skapite garancii, toga{ i nema{e na~in da se izbegne krizniot udar vrz korporativniot sektor.

So zgolemeni dava~ki nekonkurentnosta prodol`uva da se zgolemuva – locira Papatanasiu Sakis.

Spored negovite zborovi, administracijata e prekubrojna, a istovremeno nedovolno kompetentna i nedovolno efikasna.

Namaluvawe na platite, nepoddr`uvawe na uvozot bez da se ima predvid deka so nego se vnesuvaat i novi tehnologii i znaewa, najava za odano~uvawe na kompaniite vo stranstvo, zgolemuvawe na obvrskite kon dr`avata i sli~no, ne se merki koi go poddr`uvaat proizvodstvo. Na korporativniot sektor me po-

trebna dr`avna poddr{ka za podigawe na konkurentnosta za da mo`e da se sozdava nova, dodadena vrednost. Drug na~in nema za da se polni buxetot. Dr`avniot javen dolg e tolku golem {to postoi realna opasnost po opstanokot na golem broj mali i sredni pretprijatija koi ne se vo sostojba da gi servisiraat svoite dolgovi, {to neminovno }e dovede do masovni otpu{tawa, namaluvawe na proizvodstvoto i na pobaruva~kata.

Osnovaweto na novi firmi e

optovareno so niza birokratski dava~ki i obvrzuva~ki bankarski garancii, {to go pravi mo{ne skapo, so ogled na oskudniot pristap do finansiski sredstva.

- Mo`e da se slu~i kompaniite da pobaraat spas preku selewe na proizvodstvoto vo regionot kade biznis-klimata e popovolna i komparativno pokompetitivna, a dava~kite se pomali otkolku vo Grcija. Analizite govorat deka krizata }e dovede do namaluvawe na vkupniot uvoz, kako rezultat na namalenata po-

baruva~ka i kupovnata mo} na naselenieto, koe vo idnina }e se preorientira kon poevtini proizvodi. – predviduva Papatanasiu Sakis. Vo odnos na proizvodite koi }e se uvezuvaat mo`na e promena vo odnos na asortimanot, kvalitetot, cenata i zemjata na poteklo. Uvozot }e se fokusira na evtini proizvodi od netradicionalno uvozni partneri (na primer obleka od Kina mesto od Italija).

Vo sekoj slu~aj, s* e neizvesno!

Qubica Nuri

Grcija im gi zgolemi tro{ocite na makedonskite transporteri Prose~nata potro{uva~ka po tovarnoto vozilo e 35 litri za 100 kilometri. Republika Grcija dozvoluva vlez so 200 litri gorivo. Od ovie, 50 litri se rezerva, {to voziloto nikoga{ ne go tro{i, zna~i, na raspolagawe se 150 litri. Za trasata granica – Solun – lokal – granica, okolu 200 kilometri, ova koli~estvo ne e dovolno.

No, granica – Atina – granica, okolu 1. 200 kilometri, zna~i, bara dopolnitelno koli~estvo ili dotur na gorivo. Okolu 300 litri gorivo, po

0, 5 evra razlika vo cena sporedeno so makedonskoto gorivo iznesuva 150 evra dopolnitelen tro{ok. Gorivoto vo Makedonija, naj~esto, se to~i na faktura so odlo`eno pla}awe i ima povrat na DDV. Vo Grcija se potrebni dopolnitelni sredstva vo gotovina, 400 evra za 300 litri i nema povrat na DDV. Taka {to, dopolnitelnoto zgolemuvawe na tro{ocite za prevoznikot se od 180 do 200 evra.

Karlo Zmaj{ek, „Makpetrol”

20

BIZNIS INFO

^etvrtok, 17 juni 2010

^LENSTVOTO E MO] SREDBA SO NOVITE ^LENKI NA KOMORATA

Naskoro obuki za za{tita pri rabota S

topanskata komora na Makedonija prodol`uva so aktivnostite na dobli`uvaweto na instituciite do svoite novi ~lenki, kako del od informiraweto na kompaniite za pridobivkite od za~lenuvaweto vo Komorata. Na sredbata, na koja prisustvuvaa 30 kompanii, pred s* novoza~leneti, Blagoja Gligorijevi}, od sektorot za korporativno bankarstvo vo Kapital banka gi pretstavi aktuelnite kreditni linii za MSP i uslugite koj gi dava ovaa banka za kompaniite, i gi zapozna zainteresiranite so na~inot i so uslovite za aplicirawe. Informiraweto na kompaniite za novi mo`nosti na kreditirawe, koe }e gi potkrepi nivnite investicioni planovi, }e bide redovna praktika na Komorata i vo idniot period. Celta, koja ja potvrdija i kompaniite, e da se dobli`at interesite na bankarskiot i na realniot sektor.

Zakonot za za{tita pri rabo-

ta, koj be{e od interes na kompaniite, go prezentira{e i go pretstavi ~lenot na upravniot odbor na Zdru`enieto za za{tita pri rabota, Bor~e Stoj~evski. Pritoa, posebno vnimanie se posveti na odredbite, koi se odnesuvaat na procenata na rizikot na sekoe rabotno mesto. Zakonot vleguva vo sila naskoro, a toa }e zna~i dopolnitelni finansiski imlikacii za kompaniite, no i seriozen pristap kon izgotvuvaweto na procenata za sekoe rabotno mesto. Bidej}i ovaa debata predizvika osoben interes, Komorata i Zdru`enieto se dogovorija vo naredniot period da se organiziraat serija obuki i informativni sredbi za kompaniite.

Na barawe na ~lenkite na Stopanskata komora na Makedonija, sredbite od ovoj tip }e se organiziraat i regionalno, so institucii koi se od interes na kompaniite.

„ Malite i sredni kompanii imaa mo`nost preku pretstavnicite od Kapital banka i makedonskoto Zdru`enie za za{tita pri rabota da se informiraat za novite mo`nosti za kreditirawe i so odredbite od zakonot za za{tita pri rabota, koj naskoro vleguva vo sila

POKROVITELI NA STOPANSKA KOMORA NA MAKEDONIJA

PODGOTOVKI

21

BIZNIS INFO

^etvrtok, 17 juni 2010

BANKARITE NA TRENING ZA PREPOZNAVAWE NA OBLICITE NA FINANSIRAWE NA TERORIZMOT

Zatvorawe na sefovite pred zgolemenite rizici

F

inansiraweto na terorizmot e globalen problem, so koj se soo~uva celiot svet. Negovoto pojavuvawe se karakterizira so otsustvo na statisti~ki analizi, kako i op{toprifatena tipologija, odnosno metodi i tehniki za spre~uvawe na finansiraweto na terorizmot – veli Goce Trajkovski od Narodnata Banka na RM, koj zaedno so svoite kolegi Mirjana Micevska i Ivica Simonovski od Upravata za spre~uvawe na perewe pari i finansirawe na terorizam, gi prezentiraa osnovnite indikatori za prepoznavaweto na finansiraweto na terorizmot, negovite karakteristiki, prepoznavaweto na rizicite i drugo pred prisutnite pretstavnici na finansiskiot sistem na R.Makedonija, na ednodnevnata obuka vo organizacija na Stopanskata komora na Makedonija. Celta be{e polesno da se prepoznaat oblicite i da se namali rizikot od eventualna zagrozenost od finansirawe terorizam.

- Teroristite obi~no gi prikrivaat svoite aktivnosti, naj~esto preku pereweto pari. Vospostavuvaat anonimni delovni odnosi kaj koi ne postoi dolgotrajnost, go prikrivaat vistinskoto zanimawe naj~esto pretstavuvaj}i se la`no, ja menuvaat adresata na `iveewe, otvoraat smetki na mnogu mali iznosi, a s* so cel da ne go privle~at vnimanieto - objasnuva Trajkovski.

Razlikata me|u pereweto pari i finansiraweto na terorizmot, dodava Trajkovski, e taa {to so pereweto pari se ostvaruvaat ekonomski celi, a so finansiraweto na terorizmot, politi~ki celi. Kaj pereweto pari sredstvata sekoga{ poteknuvaat od nelegalni izvori, dodeka kaj finansiraweto na terorizmot sredstvata mo`at da bidat i od legalni i od nelegalni izvori.

Finansiraweto na terorizmot e faza vo koja mora da se napravi uspe{na strategija za efikasna borba, a prioritet na sekoja dr`ava treba da bide prekinuvaweto na kanalite za pribirawe na finansiski sredstva

Republika Makedonija, za sre}a, gi ima prepoznaeno ovie problemi, i postojano go nadograduva sistemot za spre~uvawe na perewe pari i finansirawe na terorizam, kako zakonodavno taka i institucionalno lemi iznosi na pari~ni sredstva, mnogu civilni i voeni `rtvi, a nema epilog od takvite strategii.

- Koga se borite protiv ne{to, koe ne e strana vo vojna, ne mo`ete da o~ekuvate efekt. Poznavaweto na terorizmot i negovite fazi na dejstvuvawe pridonesuva do uspe{na strategija – deciden e Ivica Simonovski od USPPFT. Spored nego, finansiraweto na terorizmot e faza vo koja mora da se na-

ja, za sre}a, gi ima prepoznaeno ovie problemi, i postojano go nadgraduva sistemot za spre~uvawe na perewe pari i finansirawe na terorizam, kako zakonodavno taka i institucionalno.

- Inaku sistemot za spre~uvawe na perewe pari i finansirawe terorizam e postaven na tri stolba. Prviot stolb go so~inuvaat subjektite vo soglasnost so ~lenot pet od Zakonot za spre~uvawe perewe

Koristewe na neprofitnite organizacii Neprofitnite organizacii imaat pristap do relativno bogati izvori na fondovi; ^esto upotrebuvaat „tvrda valuta“, so koja mo`e globalno da se trguva; Brojni neprofitni organizacii imaat globalno prisustvo i obezbeduvaat nacionalni i me|unarodni operacii, kako i finansiski transakStavot na site trojca e deka dosega{nite strategii za uspe{na borba protiv terorizmot so upotreba na voeni sredstva, se so negativen epilog, od pri~ina {to se potro{ile go-

cii; Golem broj neprofitni organizacii regularno rabotat so/ili pribli`no do onie oblasti, koi se mnogu izlo`eni na teroristi~ka aktivnost; Neprofitnite organizacii ~esto se subjekt na „lesna raka“ vo vladinata regulativa i se subjekt na pomalku oficijalna kontrola.

pravi uspe{na strategija za efikasna borba. A, prioritet na sekoja dr`ava treba da bide prekinuvaweto na kanalite za pribirawe finansiski sredstva. Republika Makedoni-

pari i drugi prinosi od kaznivo delo i finansirawe terorizam (Slu`ben vesnik na RM, br. 08/04 i 57/10) koi imaat obvrska da prezemaat merki i aktivnosti za spre~uvawe

we na perewe pari ili finansirawe terorizam, transakcii koi vklu~uvaat fizi~ki ili pravni lica od zemja ozna~ena kako visokorizi~na za proliferacija na OMU. Klientot poteknuva od dr`ava koja e poznata po proizvodstvo ili po rasturawe na droga, dobiva ~esti prilivi i istite vedna{ gi transferira. Klientot odbiva da se identifikuva, bez potreba ja objasnuva transakcijata, bara informacija kako da go izbegne izvestuvaweto na Upravata, poseduva somnitelen dokument za identifikacija ili dava la`ni dokumenti. Klientot doa|a vo pridru`ba na lice po ~ii{to instrukcii raboti, i u{te mnogu drugi - gi naveduva mnogute primeri Ivica Simonovski od USPPFT. Kako privremeni merki za spre~uvawe na vakvite indikacii za spre~uvawe perewe pari ili finansirawe terorizam, Upravata, vo soglasnost so ~lenot 36 od Zakonot za SPPFT podnesuva barawe do Javnoto obvinitelstvo za podnesuvawe na predlog za opredeluvawe na privremeni

Trendovi vo finansiraweto na terorizmot Zloupotreba na humanitarnite i na nevladinite organizacii; Zloupotreba na vrabotenite vo delovnite banki vo funkcija na pravewe izmami vo oblasta na bankarstvoto i osiguruvaweto; Zloupotreba na novite tehnologii, koi ovozna perewe pari i finansirawe terorizam. Vtoriot stolb go so~inuva Upravata za spre~uvawe perewe pari i finansirawe terorizam (vo ponatamo{niot tekst: Upravata), dodeka tretiot stolb go so~inuvaat istra`nite organi, - veli Simonovski.

Prepoznavaweto na somnitelnite transakcii e od osobena va`nost. Pa, tokmu poradi toa Upravata ima izgotveno indikatori za prepoznavawe somnitelni transakcii povrzani so perewe pari ili so finansirawe terorizam, i istite gi ima dostaveno do site involvirani subjekti.

- Me|u indikatorite za prepoznavawe somnitelni transakcii za finansirawe terorizam se i transakciite izvr{eni od nevladini organizacii, koi otstapuvaat od nivnoto rabotewe. Potoa, somnitelni slu~ai se i koga za klientot ima soznanija deka ~esto patuva vo dr`avi-sponzori na terorizam, ili koga toj ima prilivi na sumi od pove}e lica od razli~-

mo`uvaat anonimnost (elektronsko bankarstvo); Regrutirawe na bankarskite slu`benici od strana na teroristi~ki organizacii, so cel da se iskoristi nivnoto znaewe i pozicija vo bankarskiot sistem.

ni dr`avi, koga klientot ja koristi uslugata brz transfer na pari, potoa ~esto koristi filijala nadvor od mestoto na `iveewe, ili ednostavno, za klientot postojat soznanija deka poddr`uva lica na fundamentalisti~ki grupi. Drugi indikatori se koga na smetka na koja dolgo vreme nemalo prilivi, odedna{ ima za~esteni prilivi, doma{ni ili stranski. Transferi od fizi~ki ili pravni lica po osnova na donacii, sponzorstva ili ~lenarini kon nevladini organizacii, zdru`enija, fondacii i sli~no. Primeri koga klientot vr{i uplata na gotovina na svoja smetka i istata ja transferira kon pove}e smetki vo drugi dr`avi. Transferi kon doma{ni ili kon me|unarodni zdru`enija i fondacii, koi vedna{ se transferiraat kon smetki na edni isti lica vo stranstvo. Transferi od i kon dr`avi sankcionirani od strana na OON ili na EU, ili potvrdeni kako nekooperativni za spre~uva-

merki, koi prvenstveno se sostojat od zadr`uvawe na transakcijata.

- Vo rok od 24 ~asa Upravata go izvestuva subjektot za prezemenite aktivnosti. Zadr`uvaweto trae do donesuvawe sudska odluka po predlogot, a najdocna do 72 ~asa od zadr`uvaweto na transakcijata. Javniot obvinitel go razgleduva baraweto i dokolku utvrdi deka e osnovano bez nikakvo odlagawe, a najdocna vo rok od 24 ~asa po priemot na baraweto dostavuva predlog za opredeluvawe na privremeni merki do istra`en sudija. Istra`niot sudija vo rok od 24 ~asa po priemot na predlogot mora da donese re{enie za primena na privremena merka za zapirawe na transakcijata ili da go otfrli predlogot. Po donesuvaweto na re{enieto istra`niot sudija gi izvestuva javniot obvinitel, Upravata i odredeniot subjekt - objasnuva Mirjana Micevska od USPPFT. Aneta Stojkoska

22

BIZNIS INFO

^etvrtok, 17 juni 2010

So Aneta Dodevska

OD 340 ILJADI NEVRABOTENI VO MAKEDONIJA, 80 ILJADI SE ALBANCI

Politi~arite da se svrtat kon ekonomijata

Gra|anite baraat podobar `ivoten standard

O

hridskiot ramkoven dogovor se smeta{e za presvrtnica vo politi~kiot `ivot na Albancite vo zemjava. Im donese i ekonomski napredok vo administracijata. Dvaeset otsto zastapenost vo dr`avnite institucii. Interesot e golem za kancelariska rabota. Za eden del {to dr`avata gi vraboti po Ramkoven - ima pari od Buxetot, no nema definirano rabotno mesto.

Sedat doma. Ramkovniot regrutira{e administracija i vo albanskiot kampus, no, kade e privatniot

Mersel Biqali

biznis, na onie Albanci {to sakaat da investiraat.

Ekspertite velat deka raste interesot na onie {to sakaat parite da gi vlo`at vo Makedonija.

- Toa e slika na podocne`nite godini vo Jugoslavija, pa i vo 90-tite godini

vo Makedonija, koga Albancite moraa da baraat rabota vo stranstvo poradi te{kite na~ini na vrabotuvawe vo Makedonija. Dali toa se menuva? Mislam deka se menuva. Samo eden fakt, vrzan so lojalnosta... Samo na konkursite na Sektorot za implementacija na Ohridskiot dogovor, vo konkursite kade se baraat 200 do 300 vrabotuvawa, vie imate prijaveno i do 8000 lu|e za kandidati. Ne mislam deka nekoja kolektivna svest e za barawe egzistencija, odnosno, idnina vo Evropa. Individualno e toa, -veli Gazmend Ajdini, analiti~ar.

Od vkupno 340 iljadi evidentirani nevraboteni vo Makedonija, 25 procenti ili 84 iljadi se etni~ki Albanci. Najmnogu vo skopskiot, tetovskiot, kumanovskiot i gostivarskiot region. Dodeka politi~kite lideri vo albanskiot kampus se u{te igraat na nacionalna karta, obi~niot gra|anin go interesira kako da se pre`ivee od prvi do prvi vo mesecot.

Univerzitetskiot profesor Mersel Biqali veli deka Albancite imaat dobri eksperti i vo sferata na ekonomijata, no politi~kite partii sega se preorientirani na politikata.

- Interesite na politi~kite partii sega se preorientirani kon etni~kite pra{awa, bidej}i dnevna-

ta politika na vlasta gi napravi povtorno aktuelni. Ekonomskite pra{awa dojdoa do izraz i kaj albanskite partii, no za `al, poradi lo{o vodenata politika od vlasta, Gruevski povtorno gi vrati aktuelni me|uetni~kite temi. Politi~arite si pravat analizi kako da poentiraat politi~ki i da profitiraat, polesno toa da go efektuiraat na pove}e glasovi, na pratenici, sovetnici, gradona~alnici...

No, mislam deka treba da vladee edna sovest, odgovornost kon toa {to im treba na gra|anite - veli Biqali.

Analiti~arot Ajdini smeta deka sepak ima ekonomija i vo dnevnata politika.

- Ne mo`am da ka`am deka otvorawe slobodna ekonomska zona vo Tetovo e samo politi~ko pra{awe, toa e definitivno ekonomsko. Ne mo`am da ka`am deka zgolemuvaweto na vrabotenosta, participacijata na Albancite vo dr`avnata administracija, pa i na drugite etni~ki grupi, nivnoto vrabotuvawe, e samo politi~ki predznak. No, od druga strana, mo`am da ka`am deka, za `al, svedoci sme deka i po 10 godini po konfliktot nie se u{te razgovarame za politi~ki temi. Mislam deka ako tie bea re{eni, }e imavme druga situacija vo

koja definitivno i albanskiot politi~ki kampus ne mo`e da se zanimava samo so politi~ki pra{awa, so etni~ka zadnina - veli Ajdini.

Dali nevrabotenosta, konfliktot vo 2001 i natamu mo`at da bidat opravdanie za toa {to albanskite semejstva se na vrvot na listata nepla}a~i na struja, voda, danoci... Mediumite bea svedoci na nekolku incidenti vo etni~ki albanski regioni kade ekipite na „EVN“ ne mo`ea da gi isklu~at onie {to ne pla}aat so godini.

- Ne veruvam deka e toa masovna pojava. I jas sum toj {to mora da plati i

moite sosedi redovno pla}aat. Osven lu|eto koi nemaat nikakov izvor, od toa {to go dobivaat ili ne go dobivaat socijalno, od toa ne mo`at da platat i osnovni egzistencijalni raboti. Jas nemam podatoci koi poka`uvaat deka taa teza e to~na osven nekoi novinarski analizi. Ako e relano, toga{ toa e od toa {to nema investicii vo toj del. Golem procent od albanskoto naselenie `ivee od toa {to im pra}aat od nadvor nivnite. Nema ekonomski razvoj, nema vrabotuvawe, ekonomijata e na dnoto i ~ovekot koj nema, ne znam kako bi gi platil smetkite - veli profeso-

rot Biqali.

Pe~albarstvoto e dolgogodi{na tradicija za albanskite semejstva. Parite zaraboteni vo stranstvo se klu~ni za opstanok na kumanovskiot, tetovskiot, debarskiot, gostivarskiot region. Vo sekojdnevieto, Albancite se borat so sekojdnevnite problemi - siroma{tija, nevrabotenost, nizok `ivoten standard. Bavno, no sigurno, i kaj prose~noto albansko semejstvo sé pove}e prioritet ima ekonomijata otkolku politika {to sekojdnevno ja serviraat partiskite lideri, bez razlika na ~elo na koja partija stojat.

REPORTA@A OD LIPKOVO

Dosta so patriotizam – nema ekonomija

^

etiri granati vo konfliktnata 2001 godina ja uni{tile pe~albata od 200 iljadi franci na Fatmir Nuhiu, sto~ar od Vaksince. Pobaral ot{teta od dr`avata, no i po devet godini epilog na sudskiot proces nema.

Nehiu veli: -I den deneska

Sadula Duraku bara ~etiri milioni evra od buxetot za izgradba na pati{ta

nemame odgovor, nitu pozitiven, nitu negativen. Toa e sramota i za dr`avata. Pretendirame da vlezeme vo Evropska unija, se `ali sto~arot.

Tokmu od sto~arstvoto i zemjodelstvo vo lipkov-

skiot kraj `iveat najgolemiot broj semejstva. Za podobra `ivea~ka, iljadnici `iteli od ovoj region se obidoa masovno da emigriraat vo Belgija, bea vrateni nazad. Lipkovskiot region va`i za pe~albarski

kraj, spored ka`uvawata na me{tanite. Duri 70 otsto od `itelite rabotat i zarabotuvaat vo stranstvo, naj~esto Germanija i [vajcarija od kade ispra}aat pari za semejstvata ovde.

Nevrabotenosta vo ovoj

kraj dostignuva i do 80 otsto. Okolu tri iljadi dosieja ima vo oddelenieto za socijalna pomo{ vo Lipkovo. Brojot na onie {to ~ekaat pari od dr`avata sekoj mesec raste. Ragmi Isufi , vraboten vo odde-

Sadula Duraku

lenieto za socijalna rabota vo Lipkovo veli: - Poradi lo{ata ekonomska situacija, golemata stapka na nevrabotenost, sekoj mesec imame po 20 novi barawa za

socijalna pomo{, a ova se dol`i na lo{ata ekonomska situacija. Toa e glavniot faktor za postojnite i za novite korisnici na socijalna pomo{. Nema investicii, nema vrabotuvawa, so eden zbor, nema `ivot“.

Nema ekonomija vo ovoj kraj, no zatoa so polna parea rabotat partiskite {tabovi. Gradona~alnik na lipkovskata op{tina koja opfa}a 20 sela e Sadula Duraku, ~ovekot koj vo 2001 godina gi zatvora{e i otvora{e ventilite na Lipkovska brana. Sega, devet godini po konfliktot, veli deka dr`avata malku investira vo ovoj region. Bara od Buxetot ~etiri milioni evra za izgradba na pati{ta i otvorawe na slobodna ekonomska zona.

- Treba da se investira vo dva proekti vo op{tina Lipkovo. Proektot za patot Kumanovo - Ara~inovo i patniot pravec Kumanovo Grani~en premin kon Kosovo, so {to }e se otvori u{te pove}e pazarot vo Kosovo veli Sadula Duraku, gradona~alnikot na op{tina Lipkovo.

Pome|u ostatocite od konfliktnata 2001 godina, ima novi ku}i i delovni objekti. Onie {to investiraat velat deka e vreme ekonomijata da bide prioritet na partiskite programi.

23

BIZNIS INFO

^etvrtok, 17 juni 2010 Fadiq Xemail investiral vo ugostitelstvo. Kraj Lipkovsko Ezero sega ima nekolku restorani. Lipkovskata brana za kumanovci e del od spomenite na konfliktnata vo 2001 godina, koga, so zatvoraweto na ventilite, gradot se pretvori vo ekolo{ka bomba. Vo restoranot na Fadiq sega doa|aat gosti od Skopje, Kumanovo , Tetovo.

-Treba da bide podobro, no ne e lo{o, zo{to sega e kriza vo cela Makedonija.

Dava~kite ne se previsoki, ostanuva ne{to i za nas, ugostitelite, no mislam treba da se raboti pove}e veli Xemail.

Za razlika od nego, taksistot {to go zapoznavme vo Lipkovo veli deka biznisot mu odi te{ko. Dosta mu e od politika. -Nema pari, ekonomijata e pova`na, a ne politikata. Nema rabota, od utroto ~ekam patnici, nema – veli taksistot.

Te{ko e sekojdnevieto i za nastavnicite od lipkovskata gimnazija {to sekojdnevno od okolnite sela mora da patuvaat i po nekolku ~asa. @itelite i gradona~alnikot o~ekuvaat pomo{ od dr`avata, no se otvora pra{aweto, kolku se lojalni na dr`avata preku pla}awe na danoci, smetki za struja, voda?

Gradona~alnikot Duraku

priznava deka ima problemi so naplatata na smetkite za elektri~na energija: - Del od gra|anite na op{tina Lipkovo gi pla}aat danocite, del ne gi pla}aat poradi ekonomskite problemi. Treba da ni bide jasno deka ovde ima{e konflikt i infrastrukturata be{e uni{tena. Nie do nekoj stepen sme zado-

volni od naplatata na danoci, no stapkata treba da se zgolemi. Se zgolemuva i naplata na elektri~na energija. Gra|anite treba da pla}aat, no postoi somnevawe deka gra|anite pla}aat ne{to pove}e otkolku {to tro{at so postavuvawe na novite elektri~ni broila – veli Duraku.

Nema{tijata gi obedi-

nuva, no politikata gi razedinuva `itelite vo ovoj kraj. Nacionalizmot i patriotizmot {to go serviraat politi~kite eliti ne mu pomognaa na sto~arot od Vaksince. - Za mene i za celiot narod, na Albancite, problem pove}e ne treba da ni bide patritoizmot.

Svetot i sosedite znaat koj sme i {to sme. Patriotiz-

mot pomina, sega treba da se zanimavame so ekonomskite problemi – veli Nuhiu.

- Najmnogu zagri`uvaat najmladite, zo{to za pove}eto od niv `ivotot vo ovoj kraj nema idnina. Mnogu e te{ko, treba da se raboti mnogu vo ovoj kraj – veli eden sredno{kolec od lipkovskata gimnazija.

REPORTA@A OD POLO[KATA OP[TINA BOGOVIWE

S

„Cutewe“ na biznisot i na nevrabotenosta

ela na slatkari. Vaka se narekuvaat naselenite mesta od polo{kata op{tina Bogoviwe.

Ovde{nite pe~albari, koi i denes gi ima re~isi vo sekoe semejstvo, naj~esto rabotele kako slatkari. Vo {arplaninskite sela krizata vo 2001 godina ostavi golem beleg, koj sega vo razgovorite na selanite ostanuva samo kako dale~no lo{o se}avawe.

Vo ovie zemjodelski i pe~albarski predeli lu|eto se sigurni samo vo toa deka ne & veruvaat na politikata, a krizata, velat, gi dovela na rabot na nade`ite.

- Ova ne li~i na dr`ava, firmite bea {to bea, jas rabotev vo „ZIK”. Potoa firmata propadna i ostanavme na ulica. Sega videte kolku lu|e ima na ulica veli Sali Isa od Bogoviwe.

- Ni{to ne & veruvam nitu na edna partija, ne mu veruvam na nitu eden lider, pa nitu na makedonskite po-

Pogoni za proizvodstvo na mebel, razni metalni profili, grade`na industrija se del od 750 registrirani pretprijatija vo ovaa Op{tina. Nasproti vakviot razvoj na malite i srednite biznisi 40 otsto od 30 iljadi `iteli se nevraboteni

liti~ari, nitu na albanskite politi~ari - re~e Abduqxemiq Ademi od Pirok.

- Ekonomski sme oslabeni celosno. Posebno ova selo koe istrpi mnogu zo{to vo porane{na Jugoslavija site bea slatkari. Se `ivee{e prili~no dobro. Sega toa propadna, lu|eto ne mo`at da se snajdat so rabota - izjavi Jakup Rexepi od Pirok.

Pogoni za proizvodstvo na mebel, razni metalni profili, grade`na industrija se del od 750 registrirani pretprijatija vo ovaa op{tina. Nasproti vakviot razvoj na malite i srednite biznisi 40 otsto od 30 iljadi `iteli se nevraboteni.

- Tie ideologii se montirani kaj gra|anite Albanci od selo Bogoviwe, bo`emno,

tie mislat za ne{to {to bilo porano. Tuka ima pove}e od 200 lu|e so fakultet.

Imame profesori, doktori, magistri, site tie mislat kako da ja gradat idninata so znaewe, so pamet. Nema diskriminacija blagodarenie na na{ite dedovci, koi bea pe~albari vo Germanija, [vajcarija i vo site strani od svetot pred 50 godini.

Ako se gleda po dobivawe tenderi, aplikacii na razni proekti, jas smetam deka s* u{te ima - veli Safet Ramadani, pretsedatel na mesnata zaednica Bogoviwe.

- Od dr`avata se o~ekuva ekonomski razvoj, ekonomijata da procveta malku, a ne narodot da strada vo nema{tija, vo kriza. Takva investicija za pomasovno vrabotuvawe kaj nas izostanuva.

Reakcija od kompanija IIV Do redakcijata na „Indeks” stasa reakcija po minatonedelnata emisija, vo koja go analiziravme javniot prevoz vo metropolata i nabavkata na novi avtobusi od stranstvo, kade be{e spomnato imeto na @ivan~o Panovski. Reagira{e firmata vo koja toj e vraboten, „Industriski in`enering“, koja e deloven partner na kineskata „Jutong“, od kade se nabavuvaat dvokatnite avtobusi. Vo reakcijata se potvrduva deka liceto @ivan~o Panovski e vraboteno vo Industriski in`enering, no od firmata negiraat deka toj e osuden na 10 meseci zatvor za zatajuvawe danok. Potvrduvaat samo deka protiv nego ima sudska postapka, no bez kone~en i izvr{en epilog. Vo pismenata reakcija se veli: „Vraboteniot @ivan~o Panovski e samo edno od pove}eto lica, so koi vo fazi gi realizirame delovno prifatenite obvrski, pritoa ova lice ne e osudeno“. Od makedonskata firma velat deka so kineskata firma „Jutong“ {to go dobi tenderot za nabavka na 202 avtobusa sorabotuvale tri godini na razli~ni proekti.

Abduraman Miftari e sopstvenik na firma za proizvodstvo i za transport na beton. Ja otvoril negoviot tatko pred 13 godini. Denes vo nea ima okolu 30 vraboteni i pove}e od 40 transportni vozila.

- Dnevno pla}ame po 16–17 iljadi denari za patarini, se poskapi strujata i naftata, mnogu slaba e dostapnosta do kreditite, do pomo{ta od dr`avata. Dr`avata ako saka mo`e pove}e da im pomogne na site pretprijatija - veli Miftari.

Profesorkata Liljana Siljanoska smeta deka podobruvaweto na `ivotniot

standard i podobruvaweto na kvalitetot na sekojdnevieto e prioritet na sekoj gra|anin, bez razlika na etni~kata pripadnost.

- Albancite se smetaat kako destabilizira~ki faktor ili, ednostavno da ka`am, kako xoker koj se ufrluva osobeno koga ima krizi od su{tinska priroda.

Prednost na site e da se zgolemi `ivotniot standard, da se podobri, da se otvorat novi rabotni mesta. Osobeno Tetovsko e poznato po zemjodelstvoto, treba da se dadat benefiti -veli Siljanoska.

Vo sredinite so mnozin-

sko albansko naselenie vo Polo{ko poslednive godini kako da se te`nee da se nadminat refleksiite od kriznata 2001 godina. Razvoj na biznisot i na ekonomijata, otvorawe novi rabotni mesta, obezbeduvawe poddr{ka od dr`avata se prioritetite i za biznismenite od ovie naseleni mesta. Samo vo industriskata zona na avtopatot Tetovo – Gostivar sega egzistiraat pove}e od 50 firmi.

„Indeks“ vo „Biznis info“

24

BIZNIS INFO

^etvrtok, 17 juni 2010

JAVNA RASPRAVA MAKEDONSKATA ASOCIJACIJA NA RUDARSTVOTO – MAR ZA STRATEGIJATA ZA MINERALNITE SUROVINI

Poednostavno do koncesii

M

akedonskata asocijacija na rudarstvoto – MAR rasprava{e za Strategijata za geolo{ki istra`uvawa, odr`livo iskoristuvawe i eksploatacija na mineralnite surovini od 20102030 godina, {to ja podgotvi Ministerstvoto za ekonomija (9.6.2010 godina). Pokraj ~lenkite na MAR, vo javnata rasprava zedoa u~estvo eminentni stru~waci od oblasta na mineralnite surovini (energetski, metalni, nemetalni i termalni, termomineralni i podzemni vodi), koi ja pozdravija inicijativata {to ja pravi MAR za organizirawe na vakva rasprava, koja }e pridonese za donesuvawe na kvalitetna strategija.

Vovedni napomeni po strategijata dade m-r Kosta Jovanovski od Sektorot za mineralni surovni vo Ministerstvoto za ekonomija, koj naglasi deka pokraj toa {to noseweto na Strategijata e zakonska obvrska, sepak, pretstavuva i potreba, zaradi ostvaruvawe na celta za racionalno i za odr`livo iskoristuvawa na mineralnite surovini vo dr`avata. Mineralnite surovini vo Republika Makedonija vo soglasnost so Zakonot za mineralni surovini, spored vidot se podeleni na: z energetski mineralni surovini: (site vidovi fosilni jagle-

ni, jaglevodorodi vo cvrsta, te~na i gasovita sostojba, site vidovi bituminozni i masni karpi i drugi gasovi, koi se nao|aat vo zemjata); z metali~ni mineralni surovini, odnosno surovini od koi mo`at da se proizveduvaat metali ili nivni soedinenija; z arhitektonsko-grade`en kamen; z grade`no-tehni~ki kamen, grade`en pesok, ~akal i glina za tuli; z nemetalni mineralni surovini, grafit, sulfur, magnezit, fluorit, barit, azbest, liskuni, fosfati, gips, kalcit, kreda, bentonitska glina, kvarc, kvarcen pesok, kaolin, kerami~ka i ognootporna glina, feldspat, talk, tuf, surovini za proizvodstvo na cement i var, karbonatni i silikatni surovini za industriska prerabotka; z Mineralni i geotermalni vodi od koi mo`at da se dobivaat mineralni surovini ili da se iskoristuva akumuliranata toplina vo energetski potrebi, osven mineralnite i termalnite vodi koi se koristat vo lekoviti, balneolo{ki ili rekreativni celi i z Podzemni vodi (izvorski vodi, vrela i izdanski vodi).

Vo obemnata rasprava, bea istaknati pove}e segmenti, koi treba da bidat vgradeni vo kone~nata verzija na Strategijata, pri {to se zaklu~i, diskutantite vo pismena

Visoki dava~ki i nelojalna konkurencija Strategijata e mnogu va`na, osobeno vo vreme koga cel svet e vo ekonomska kriza od koja i nie ne sme po{tedeni. Detalno ja prou~iv i navistina vo celost se soglasuvam so se vo nea. Imam edna mala zabele{ka, a se odnesuva na geodezijata koja kako nauka e vo faza na razvoj i smetam deka bi trebalo da se dopolni ovoj del i istata {to pove}e

da se primenuva vo rudarstvoto.

Makedonskata javnost treba da bide zapoznaena so problemite, osobeno so kamenolomite koi se vo te{ka sostojba i se borat so bezobrazna nelojalnata konkurencija, a od druga strana imame i golemi dava~ki sprema dr`avata. ([efki Aliti, „Makaqb kompani“ – Skopje

Vo Strategijata se neophodni prioriteti Namesto da mu se plati na toj {to istra`uva, kaj nas e obratno. Vo Strategijata treba da se napravat prioriteti so dinamika i na~in na realizacija. Se pla{am ovaa Strategija da ne ostane samo na hartija.

Mnogu golema serioznost treba da se posveti i na kadrovskata ekipiranost na Sektorot. (prof. d-r Todor Serafimovski, Fakultet za prirodni i za tehni~ki nauki – [tip)

Poddr`an dolgoro~niot dokument (2010-2013 godina), a be{e pobarana stru~na kadrovska ekipiranost na Sektorot za mineralni surovini vo Ministerstvoto za ekonomija zaradi nejzina implementacija

forma da gi dostavat svoite predlozi do Makedonskata asocijacija na rudarstvoto – MAR. Vo raspravata, posebno be{e istaknata potrebata od nosewe jasna zakonska regulativa za mineralnite surovini, poednostavuvawe na procedurite vo dobivawe na koncesii za detalni geolo{ki istar`uvawa, dobivawe koncesii za pro{iruvawe na koncesiskoto pole, potoa ~estata promena na visinata na koncesiskiot nadomest i drugo. Neusoglasenosta so drugi zakonski propisi be{e istaknato deka pretstavuva pre~ka kaj mnogu koncesioneri vo po~nuvawe so eksploatacija na mineralnite surovini za koi imaat dobieno i koncesija. Posebno be{e potencirano deka Ministerstvoto treba da bide dobro kadrovski i stru~no ekipirano, preku formirawe sektori za geolo{ki istra`uvawa i za eksploatacija na mineralnite surovini, kako i formirawe na Agencija za mineralni surovini, kako i ekipirawe na dr`avniot inspektorat zaradi navremen nadzor nad vr{eweto na osnovnite i detalnite geolo{ki istar`uvawa, eksplotacija i naplata na koncesiskiot nadomest.

Marija Petroska Aneta Stojkoska

Akcent na odr`livosta i razvojot Zakonot treba da bide del od strategijata. Da se izmenat nekoi pravilnici. Geologijata da se rastovari od rudarstvoto. Mo`am da ka`am deka 90 otsto od Strategijata e akcentirana na istra`uvaweto, a mnogu malku ima za

odr`livosta i razvojot.

Isto taka, treba da se navede i koj gi regulira tarifnicite za pla}awe koncesiskiot nadomestok. (d-r Ristro Dambov, Fakultet za prirodni i tehni~ki nauki – [tip)

Mnogute ograni~uvawa katanec za rudnicite Mnogu e te{ko da najdete mineralni surovini so site propi{ani kriteriumi i uslovi koi se baraat po Zakonot. Dokolku ima i edno izvor~e ne se dava koncesija. Zna~i, rudarstvoto zavisi od site ostanati ministerstva. Mo`e li MAR da izdejstvuva i seto ova poinaku da se re{i. Treba da se po~ituva ekolo{kiot zakon, me|utoa kade da gi najdete tie mineralni surovini so ovie devet pravila. Mnogu konce-

sioneri imaat dr`avno zemji{te.

So site ovie ograni~uvawa {to gi imame, rudnicite ne mo`at da opstojat. Cela dokumentacija za koncesija e srabotena, a se ~eka dozvola za eksploatacija. Zgora na se’, ima i koncesioneri koi rabotat bez taa dozvola. Procedurata za pro{iruvawe na koncesijata e isto kako da barate nova koncesija.

(Aleksandar Panovski, RI RUDING – Skopje)

Odr`livo iskoristuvawe na surovinite Te{ko e da se raboti so postojano Celosno ja poddr`uvame idejata za ovaa Strategija. Moite zabele{ki se odnesuvaat na odr`livo iskoristuvawe na mineralnite surovini, so {to bi dovelo do razvoj na rudnicite.

Vo Strategijata ne naidov na to~ki koi ja tretiraat ovaa problematika za razvoj na nemetalnite surovini i mnogu malku ima poddr{ka za ova vo nea. Isto taka, celosnoto iskoristuvawe na

nao|ali{teto e mnogu problemati~en i baven proces. Na primer, rudnikot „Sasa“, ve}e ~etiri godini ~eka dozvola za pro{iruvawe na nao|ali{teto. Isto taka, bi go navel i delot za intelektualnata sopstvenost, koj ne e koncizen i takov kakov {to e ne dozvoluva privlekuvawe na novi firmi.

(Maksim Prohorov, rudnik „Sasa“)

Regulirawe na pro{iruvaweto na koncesijata

Imame golem problem okolu dobivaweto na koncesiite. Prvo nabavuvame dokumentacija za dobivawe dozvoli duri od sedum ministerstva. Pra{aweto e zo{to toa da ne e edno telo, bez ogled kako }e se vika - agencija ili poinaku. Na toj na~in mislam deka pobrzo }e se doa|a do dozvola za detalnite geolo{ki istra`uvawa.

Isto taka, sektorot za kontrola i inspekcija e nedovolno ekipiran i vo ovoj del treba da se bira-

at stru~waci za oblasta. I intelektualnata sopstvenost e diskutabilna, pa na primer, eden mo`e da go najde nao|ali{teto, a drug doa|a i ja zema intelektualnata sopstvenost. Potrebno e da se regulira i pro{iruvaweto i da se navede kolku pati imame pravo da barame pro{iruvawe. Isto taka, treba da se formira edno telo koe }e se zanimava so geolo{kite analizi i istra`uvawa.

(Vasil Ga{teovski, GEO-M – Skopje)

zgolemuvawe na koncesijata

^ovek koga raboti gi sogleduva site nedostatoci. Ima pregolemi optovaruvawa vo dokumentacijata. Sedum odobrenija od sedum razli~ni ministerstva.

Treba da se pokrene inicijativa i ova kone~no da se re{i, inaku taka investicii ne se privlekuvaat. Dr`avata neka proceni {to

e prioritetno na eden lokalitet, pa neka go objavi tenderot. Staveni sme vo situacija da bideme prinuduvani. Postojano se poka~uva koncesijata, a ekonomskiot aspekt sekoga{ se zanemaruva.

(Biljana Crvenkoska Jovanoska - IMM (Rudnici „Toranica“ i „Zletovo“)

Sekoj den novi kamenolomi, a nema rabota za postojnite Strategijata e pojdovna osnova za racionalno iskoristuvawe na prirodnite minerali vo na{ava dr`ava. Nadle`nite institucii treba da prezemat odredeni merki i da se sogleda realnata sostojba na kamenolomite. Lu|e koi investirale milionski su-

mi se soo~eni da mora da gi otpu{tat lu|eto od rabota, zatoa {to ne se gradi, a od druga strana postojano niknuvaat novi kamenolomi i sme prinudeni sekojdnevno da se molime po bankite.

(Slave Dimovski, rudnik Demir Hisar – Sopotnica)

SEMINARI

S

tandardite GS1 vo funkcija na sledlivost (Traceability – track and trace)“ be{e temata na seminarot {to Asocijacijata za standardite GS1 - 1 Makedonija, vo sorabotka so GS1 Srbija, na 10 juni 2010 godina go odr`a vo Stopanskata komora na Makedonija. Toa e prv edukativen seminar na ovaa tema vo Republika Makedonija.

Spored prisustvoto na okolu 100 u~esnici na seminarot, se ocenuva deka vo Makedonija postoi ogromen interes za edukativni seminari od oblasta na primenata na standardite GS1. Me|u u~esnicite bea eminentni pretstavnici na: Ministerstvoto za zdravstvo, Fondot za zdravstvo, Biroto za lekovi, Direkcijata za hrana, Dr`avniot zdravstven i sanitaren inspektorat, Organizacijata za za{tita na potro{uva~ite, eksperti od IT-sektorot, veledrogerii, apteki, proizvoditeli na farmacevtski proizvodi i medicinska oprema, pretstavnici na biznis-zaednicata od: menaxmentot, kontrolata na kvalitetot, lideri na HASAP, logistikata, proizvodstvoto, razvojot, distribucijata.

Celta na seminarot be{e razvoj i optimizacija na upotrebata na globalnite

25

BIZNIS INFO

^etvrtok, 17 juni 2010

„STANDARDITE GS1 VO FUNKCIJA NA SLEDLIVOST (TRACEABILITY – TRACK AND TRACE)“

Za{tita so „~ekor nazad – ~ekor napred”

n Ministerstvoto za zdravstvo zabrzano raboti na vospostavuvawe informati~ki zdravstven si-

stem vo zemjata, so koj }e se izvr{i integrirawe na podatocite vo edna centralna baza na podatoci na site u~esnici od primarnoto, sekundarnoto i vo tercijalnoto zdravstvo, kako i na site u~esnici vo sinxirot na zdravstvenata za{tita (od proizvoditeli, preku veledrogerii, apteki, bolnici)

Il~o Zahariev

Branislava Miti}

Miroslav Ili}

standardi i re{enija GS1, kako i zgolemuvawe na op{tata svest za neophodnosta od primenata na novite tehnologii i metodi, odnosno elektronsko rabotewe vo site oblasti na makedonskata ekonomija. U~esnicite na seminarot dobija novi soznanija deka so implementacija na standardite GS1 vo procesot na sledlivost se ovozmo`uva efikasna za{tita od falsifikati na lekovi, hrana, trgovski poznati marki, se obezbeduva maksimalna za{tita na pacientite i na potro{uva~ite, a proizvoditelite i trgovcite realiziraat ogromni za{tedi.

- Vo zdravstvoto, isto ka-

ko i vo ostanatite oblasti, s* pove}e doa|a do izraz potrebata od primena na avtomatsko pribirawe i obrabotka na podatocite, kako i nivna elektronska razmena, bazirana vrz me|unarodnite standardi, {to e eden od klu~nite faktori od koi zavisi uspe{nosta na reformskite zafati i implementacijata na Proektot za integriran informati~ki sistem vo zdravstveniot sektor - pora~a m-r Il~o Zahariev, direktor na Biroto za lekovi pri Ministerstvoto za zdravstvo na Republika Makedonija.

Toj istakna deka Ministerstvoto za zdravstvo zabrzano raboti na vospostavu-

vawe informati~ki zdravstven sistem vo zemjata. So nego }e se izvr{i integrirawe na podatocite vo edna centralna baza na podatoci na site u~esnici od primarnoto, sekundarnoto i tercijalnoto zdravstvo, kako i na site u~esnici vo sinxirot na zdravstvenata za{tita (od proizvoditeli, preku veledrogerii, apteki, bolnici).

Ministerstvoto za zdravstvo ve}e po~nuva so voveduvawe elektronski upati, elektronski recepti i elektronski zdravstveni kni{ki.

So ogled na univerzalnata primena na standardite GS1, m-r Zahariev upati povik do site prisutni za ma-

ksimalno koristewe na istite vo site segmenti od raboteweto i nivnite transformacioni i razvojni procesi pri obezbeduvawe neophodna kompatibilnost i sinhronizacija so evropskata legislativa i so me|unarodnite standardi.

Prisutnite bea zapoznaeni so osnovite, organizacijata i benefitite od ~lenuvaweto vo Me|unarodnata i vo makedonskata GS1 organizacija. Pritoa, be{e poso~eno deka edinstveniot pat koj }e go olesni priklu~uvaweto na Makedonija kon evropskite i kon svetskite pazari i evroatlantskite integracii e zaedni~koto dejstvuvawe na site relevantni institucii i subjekti od proizvodniot i od neproizvodniot sektor vo nasoka na primena na informati~kata tehnologija, koja podrazbira aplikacija na me|unarodnite standardi GS1.

Branislava Miti}, rakovoditel na timot za identifikacija vo GS1 Srbija, niz efektni videoprezentacii i filmska proekcija ja obrazlo`i teoretskata i prakti~-

nata primena na standardite GS1 vo procesot na sledlivost. So nivnata primena se ovozmo`uva site partneri vo procesot na sledlivost (traceability) da bidat vo mo`nost da gi identifikuvaat primenite edinici od samiot prvi~en izvor, takanare~en eden ~ekor nazad, i da mo`e da go identifikuvaat sledniot primatel na edinicita do krajniot korisnik, takanare~en ~ekor napred (track and trace).

Miroslav Ili}, direktor na GS1 Srbija gi prezentira{e pozitivnite rezultati postignati so aplikativnata primena na standardite GS1 za sledlivost vo Republika Srbija. Toj gi opfati i novite oblasti na primenata na standardite GS1 na me|unarodno nivo, kako, na primer, vo mobilnata komercija, ozna~uvawe na povratnata ambala`a - paleti, pri evidencija na `elezni~kiot transport, vo armijata, obezbeduvawe identifikacija i sledlivost u{te pri vlezot na surovinite za proizvodstvo.

Sla|ana Milutinovi}

26

BIZNIS INFO

DOSIE

M

^etvrtok, 17 juni 2010

EKONOMSKI RELACII ME\U REPUBLIKA MAKEDONIJA I BOSNA I HERCEGOVINA

Razmenata raste vo prviot kvartal od godinava

e|uetni~kata vojna vo Bosna i Hercegovina predizvika proizvodstvoto da opa|a duri do 80 procenti vo periodot od 1992 godina do 1995 godina, a so toa da raste i nevrabotenosta.

So ma~no vospostaveniot mir dojde do postepeno oporavuvawe vo 1996 do 1999 godina, no rastot na proizvodstvoto zabavi vo prvite dve godini od noviot milenium. Del od zastojot vo proizvodstvoto se ot~epi od 2003 do 2008 godina, koga rastot na BDP nadmina pet procenti godi{no. Sepak, kako rezultat na globalnata ekonomska kriza, doma{niot bruto-proizvod se namali za okolu tri procenti vo 2009 godina, izvozot padna za 24 procenti, a nevrabotenosta, kako {to oficijalno e objaveno, se iska~i nad 40 procenti. Bankarskite reformi se zabrzaa vo 2001 godina, mnogu plate`ni biroa od komunisti~kata era bea zatvoreni, dodeka stranskite banki, glavno od Avstrija i od Italija, sega celosno ja imaat kontrolata vo bankarskiot sektor.

Privatniot sektor vo BiH e vo porast i stranskite investicii poleka se zgolemuvaat, no vladinite tro{oci, vo re~isi 50 procenti od BDP i na-

tamu se visoki. Privatizacijata na dr`avnite pretprijatija, sepak, e bavna, osobeno vo Federacijata, kade {to politi~kata podelba me|uetni~ki zasnovani partii go pravi te`ok dogovorot za ekonomska politika. Zna~itelen deficit na tekovnata smetka i visokata stapka na nevrabotenost ostanuvaat dva najseriozni makroekonomski problemi. Uspe{nata implementacija na danokot na dodadena vrednost vo 2006 godina obezbedi predvidlivi izvori na prihodi za Vladata i pomogna da se spre~i sivata aktivnost na pazarot.

Statistikata na nacionalnoto nivo e podobrena so tekot na vremeto, no i pokraj toa golem del od ekonomskata aktivnost ostanuva neoficijalna i neregistrirana.

Bosna i Hercegovina stana polnopravna ~lenka na dogovorot CEFTA vo septemvri 2007 godina. Vo 2009 godina ekonomijata vo BiH be{e pogodena od globalnata finansiska kriza, preku namaluvawa na BDP, izvozot i vrabotuvawata. Eden od glavnite predizvici na BiH e da se namalat platite vo javniot sektor i socijalnite beneficii za da se ispolnat kriteriumite na MMF za buxetskiot deficit i se

BROJKI I FAKTI

BOSNA I HERCEGOVINA Povr{ina: vkupno: 51.197 kvadratni kilometri Glaven grad: Saraevo Lokacija: Evropa, grani~i so Jadransko More i Hrvatska Granici: total: 1.538 kilometri (grani~ni zemji: Hrvatska 932 kilometri, Srbija 357 i Crna Gora 249 kilometri) Naselenie: 4.621. Z98 (juni 2010 godina) Religii: pravoslavni 31 procent, muslimani 40 procenti, rimokatolici 15 procenti, drugi 14 procenti Prirodni resursi: jaglen, boksit, bakar, cink, hrom, kobalt, mangan, nikel, gips, sol, pesok i hidroelektri~en potencijal Jazici: bosanski, hrvatski, srpski Valuta: konvertibilna marka Aerodromi: vkupno 28 Ekonomija BDP kupovna mo}: 29.07 milijardi dolari (2009) BDP stapka na porast: -3,4 procenti (2009) BDP po `itel: 6.300 dolari (2009) BDP po sektori: zemjodelstvo 10,2 procenti; industrija 23,9 procenti; uslugi 66 procenti Stapka na inflacija: 0,6 procenti (2009) Rabotna sila: 1.863 milioni (2007) Nevrabotenost: 40 procenti (2009) Buxet: prihodi: 7.814 milijardi dolari; rashodi: 8.571 milijardi dolari (2009) Javen dolg: 43 otsto od BDP (2009) Industrii: `elezo, ~elik, cink, mangan, boksit, tekstil, proizvodi od tutun, drven mebel, aparati za doma}instvo, rafinirawe na nafta Industriska stapka na porast: 11,6 procenti (2008) Zemjodelski proizvodi: p~enka, `ita, ovo{je, zelen~uk, `ivina Izvoz: 3,95 milijardi dolari (2009) Izvozni proizvodi: metali, obleka, proizvodi od drvo Izvozni partneri: Italija 16,6 procenti, Hrvatska 20,7, Germanija 13, Avstrija 10,3, Slovenija 16,7, Ungarija 4,8 procenti (2008) Uvoz: 8,82 milijardi dolari (2009) Uvozni proizvodi: ma{ini i oprema, hemikalii, goriva, prehranbeni proizvodi Uvozni partneri: Hrvatska 24,3, Slovenija 12,6, Germanija 12,1, Italija 10,4, Avstrija 6,2, Turcija 6,4, Ungarija 6,5 procenti (2008)

„ Za prvite ~etiri meseci od 2010 godina R.Makedonija bele`i suficit vo razmenata so Bosna i Hercegovina od 10,6 milioni amerikanski dolari Saraevo

kvalifikuvaat za dopolnitelni tran{i od Fondot za pomo{.

strija (31,2 milioni amerikanski dolari), cigari i tutun (7,8 milioni amerikanski dolari), struganici, otse~oci i ise~oci od `elezo ili od ~elik (2,2 milioni amerikanski), lekovi za maloproda`ba (2,2 milioni amerikanski dolari), zavareni cevki (2,1 milioni amerikanski dolari), aparati za gotvewe (1,4 milioni amerikanski dolari) i drugo.

Vo uvozot lani najzastapeni bile mleko i pavlaka (8,2 milioni amerikanski dolari), preparati za li~na higiena i kozmetika (5,5 milioni amerikanski dolari), meso i drugi klani~ni proizvodi (3,7 milioni amerikanski dolari), toplo valani pra~ki od `elezo (3,2 milioni amerikanski dolari), elektri~ni provodnici (2,7 milioni

obemot na razmena so Republika Makedonija za minatata godina se nao|a na 13. mesto. Za istiot period R.Makedonija ostvaruva trgovski suficit od 40,1 milioni amerikanski dolari.

Sporedbenata analiza na trgovskata razmena na zemjava so Bosna i Hercegovina vo prvite ~etiri meseci od 2010 godina, vo sporedba so istiot period od 2009 godina, poka`uva rast vo vkupnata razmena, izvoznoto i uvoznoto saldo.

Vkupnata trgovska razmena za poso~eniot period bele`i rast vo iznos od eden milion amerikanski dolari ili za 2,9 procenti.

Izvozot bele`i mal rast od 385 iljadi amerikanski dolari, {to pretstavuva

skata razmena me|u Republika Makedonija i Bosna i Hercegovina, za periodot od 2000 do 2009 godina, mo`e da se zabele`i konstanten trgovski suficit na makedonska strana. Najgolemiot suficit, vo iznos od 53,5 milioni amerikanski dolari e zabele`an vo 2007 godina.

Vkupnata nadvore{notrgovska razmena me|u dvete zemji najgolema vrednost od 157,4 milioni amerikanski dolari ima dostignato vo 2008 godina, dodeka najmala vrednost vo 2001 godina od samo 20,3 milioni amerikanski dolari.

Vo 2008 godina se zabele`ani i najgolemite vrednosti na izvozot (104,8 milioni amerikanski dolari) i na uvozot (52,6 milioni amerikanski dolari), a vo

zgolemuvawe od 1,6 procenti. Uvozot, pak, e zgolemen za 654 iljadi amerikanski dolari ili za 5,2 procenti.

Za prvite ~etiri meseci od 2010 godina R.Makedonija bele`i suficit vo razmenata so Bosna i Hercegovina od 10,6 milioni amerikanski dolari.

Vo nadvore{notrgov-

2001 godina i izvozot i uvozot gi zabele`ale najniskite iznosi (izvoz od 16,2 milioni amerikanski dolari i uvoz od 4,1 milioni amerikanski dolari.

Vo pogled na zastapenosta na proizvodite vo razmenata vo 2009 godina najmnogu vo izvozot se zastapeni: prehranbena indu-

amerikanski dolari), toplo valani `ici (dva milioni amerikanski), pra~ki i profili od aluminium (1,5 milioni amerikanski dolari), drvo od iglolisci (1,3 milioni amerikanski dolari), lekovi za maloproda`ba (1,3 milioni amerikanski dolari).

Bosna i Hercegovina po

odnosno u~estvuva so 11,9 procenti vo vkupniot izvoz so BiH nasproti ostvareniot uvoz na tutun i cigari od 0,6 milioni amerikanski dolari.

2. Zemjodelstvo i prehranbena industrija Vo sektorot zemjodelstvo, isto taka, e ostvaren zna~aen suficit vo 2009

NADVORE[NOTRGOVSKA RAZMENA ME\U REPUBLIKA MAKEDONIJA I BOSNA I HERCEGOVINA

TRGOVSKA RAZMENA PO SEKTORI 1. Proizvodstvo na tutun i proizvodi od tutun Razmenata so Bosna i Hercegovina vo 2009 godina vo ovoj sektor e realizirana vo delot kaj tutunot i cigarite. Istata se odviva vo dvata pravci, pri {to e ostvaren suficit vo razmenata kaj tutunot i tutunskite proizvodi. Realiziran e izvoz na tutun vo vrednost od 2,3 milioni amerikanski dolari i cigari vo vrednost od 5,6 milioni amerikanski dolari,

27

BIZNIS INFO

^etvrtok, 17 juni 2010 godina. Izvezeno e meso i mesni proizvodi vo vrednost od 5,7 milioni amerikanski dolari, zelen~uk i ovo{je za 9,4 milioni amerikanski dolari, konditor-

dentiran samo na uvoznata strana, i vo odnos na dosega{nite periodi za prv pat vo ovoj period ne e realiziran izvoz na osnovni metali vo BiH.

ja razmenata na RM so BiH se realizira glavno so delot na farmacevtskite proizvodi. Na izvoznata strana, vo prvite tri meseci od 2010 godina, spored poda-

amerikanski dolari, od koi nad dva miliona amerikanski dolari otpa|aat na drugi lekovi za maloproda`ba.

Na godi{no nivo (2009 godina) izvozot na hemiski

ski proizvodi vo vrednost od 6,4 milioni amerikanski dolari, kako i voda i vino za 3,8 milioni amerikanski dolari, so {to ovoj sektor u~estvuva so pribli`no 39 procenti vo vkupniot izvoz so BiH. Vo istiot period uvezeno e meso i mesni proizvodi vo vrednost od 3,3 milioni amerikanski dolari, mleko i mle~ni proizvodi za 8,8 milioni amerikanski dolari, konditorski proizvodi vo vrednost od 1,5 milioni amerikanski dolari, zelen~uk za 0,8 milioni amerikanski dolari, {to pretstavuva 34 procenti od vkupniot uvoz od BiH. 3. Energetika, crna i oboena metalurgija Hemiska industrija Vo oblasta na crnata i na oboena metalurgija vo prviot kvartal od 2010 godina, spored oficijalnite statisti~ki pokazateli, razmenata iznesuva vkupno 1,34 milioni amerikanski dolari. Ovoj iznos e evi-

Vo prviot kvartal od 2009 godina vo BiH se izvezeni drugi toplovalani proizvodi od `elezo i drugi zavareni cevki (so popre~en kru`en presek i cevki {to ne se so kru`en popre~en presek) vo iznos od 1, 6 milioni SAD dolari, {to pretstavuva 11,2 procenti u~estvo vo strukturata na vkupniot izvoz od RM vo BiH. Na nivo na cela godina (2009) izvozot na proizvodi od crnata i od oboenata metalurgija od R.Makedonija vo BiH iznesuva 4,5 milioni amerikanski dolari, {to pretstavuva u~estvo od 6,6 procenti vo vkupno realiziraniot izvoz od R.Makedonija vo BiH. Najzastapeni proizvodi vo izvozot od ovoj industriski sektor se: zavareni cevki se popre~en kru`en presek, plosnati valani proizvodi presvle~eni so plasti~na masa, so {iro~ina 600 milimetri i pogolema, ladnovalani proizvodi i drugo.

Vo hemiskata industri-

tocite od DZS, evidentirani se 700 iljadi amerikanski dolari (u~estvo od 7,8 procenti od vkupniot izvoz od R.Makedonija vo BiH, a se uvezeni hemiski proizvodi (sapuni i drugi povr{inski aktivni proizvodi,

proizvodi iznesuva{e nad pet milioni amerikanski dolari, a najgolemiot del od nego se lekovi i proizvodi za razubavuvawe.

4. Grade`ni{tvo, industrija na grade`ni i nemetalni proizvodi

nootporni tuli i malteri.

Vo 2009 godina napraven e izvoz vo vrednost od okolu 2,6 milioni dolari, so u~estvo vo vkupniot izvoz za BiH od okolu tri procenti. Uvozot e minimalen za grade`nite materijali.

Kompaniite ne iska`uvaat problemi vo zaedni~kata sorabotka, a se zalagaat za pro{iruvawe na sorabotkata i vo dvata pravci.

Interes za sorabotka iska`uvaat „Mermeren kombinat“ i „Larin kompani“ od Prilep, „Dim~e Mir~ev“ od Veles, „Bomeks refraktori“ od Peh~evo, „Ogra`den“ od Strumica i drugi.

5. Metalna i elektroindustrija (metaloprerabotuva~kata dejnost, ma{inogradbata, proizvodstvo

azotni |ubriva i smesi i drugi lekovi za maloproda`ba) vo iznos od 820 iljadi amerikanski dolari.

Izvozot vo prviot kvartal od 2010 godina e zna~itelno namalen vo odnos na istiot period od minatata godina, koga vo hemiskata industrija se relizira{e izvoz na hemiski proizvodi vo iznos od 2,9 milioni

Grade`nite kompanii vo poslednite godini nemaat izveduvano raboti vo Bosna i Hercegovina. Interesot za sorabotka od strana na grade`nite kompanii e pred se’ vo zaedni~ki nastap na proekti vo dvete zemji ili vo treti zemji.

Vo ovaa dr`ava se izvezuvaat mermerni blokovi, mermerni plo~i, kvarc i og-

na soobra}ajni sredstva i elektroindustrijata), dosega{nata sorabotka so Bosna i Hercegovina se odviva{e glavno na plasman na proizvodi i nabavka na repromaterijali.

Vo 2009 godina metalnata i elektroindustrijata vo sorabotkata so Bosna i Hercegovina ostvari izvoz od okolu 5,5 milioni ame-

ISKUSTVA

rikanski dolari, a vo vkupniot izvoz vo Bosna i Hercegovina, u~estvuva so okolu 8,4 procenti.

Najzastapeni proizvodi vo izvozot se elektri~ni sprovodnici-kabli, bojleri, `i~eni proizvodi, akumulatori, {poreti na cvrsto gorivo, transformatori i drugi proizvodi Za trite meseci od 2010 godina ostvaren e izvoz samo na transformatori, bojleri i `i~ani proizvodi vo vrednost od 0, 6 milioni amerikanski dolari, a vo odnos na istiot period od 2009 godina bele`i namaluvawe od 14,3 procenti.

Na uvoznata strana zastapeni se razni vidovi na `ica, pra~ki i profili od aluminium elektri~ni sprovodnici, elementi od `elezo i ~elik.

Realno, mo`nostite za sorabotkata bi mo`ele da se zgolemat so pogolema promocija i kontakti za zgolemuvawe na dosega{niot izvoz. Mo`nosti za sorabotka postojat pred se vo ostvaruvawe na zaedni~ko proizvodstvo i zaedni~ki nastap na treti pazari, a posebno vo izvoz na proizvodi od metalniot kompleks kako {to se ~eli~ni konstrukcii, odnosno, izgradba na mostovi, avtobusi, nestandarna oprema, elektroenergetska oprema, akumulatori, bojleri, razladna oprema i drugi proizvodi.

(Direkcija za me|unarodna sorabotka, promovirawe i informirawe)

MAGDA HABRMANOVA, DIREKTORKA NA REGIONALNATA STOPANSKA KOMORA NA MORAVSKO-[LEZISKIOT REGION, SO SEDI[TE VO OSTRAVA, ^E[KA REPUBLIKA

Najva`na e poedine~nata komunikacija so kompaniite

X Kakvo e iskustvo na komorata vo podgotvuvawe na kompaniite za edinstveniot EU pazar, vo pretpristapniot proces?

- Vleguvaweto na Republika ^e{ka vo EU vo 2004 godina mnogu pridonese za na{ite firmi.

Nie navistina se obidovme da se podgotvime pred vleguvaweto vo EU. Pet godini prethodno realiziravme serija od informativni seminari, no educiravme i za temi, za koi firmite bea zainteresirani. Sorabotuvavme mnogu so dr`avnite institucii (so Ministerstvoto za industrija i trgovija, kako i so Ministerstvoto za nadvore{ni raboti), koga gi predupreduvavme pretpriema~ite deka treba da se zapoznaat so uslovite za pretpriemni{tvo vo odredeni zemji vo EU. Paralelno gi podgotvuvavme kompaniite i za treti pazari koi, so vleguvawe vo EU, ni stanaa dostapni. Osven za edinstveniot pazar, pretpriema~ite gi informirame i kako funkcionira samata Evropska unija. Vo toj proces na podgotovki sfativme deka mnogu e va`na poedine~nata komunikacija so firmite, vo odnos na informacija, no i vo izgraduvawe na delovnite partnerstva so kompanii od zemjite ~lenki na EU. Kaj kompaniite sozdadovme percepcija deka mo`at slobodno da se obratat vo Stopanskata komora za da im ovozmo`ime prvi~no

Magda Habrmanova

re{avawe na problemi.

X Moravsko-{leziskiot region e poznat kako rudarskata i industriskata oblast, zna~aen ne samo za ^e{ka, tuku i za Evropa. Dali po vleguvaweto vo EU ima{e potreba za restrukturirawe na Regionot?

- Navistina mnogu se smeni vo na{iot region so vleguvaweto na zemjata vo EU. No, toa sekako ne zavise{e samo od toj moment, tuku pove}e be{e na{ vnatre{en proces. Imeno, po “kadifenata revolucija” od 1989 godina, dojde do golemo namaluvawe na iskopuvawata na jaglenot, koj vsu{nost i ponatamu se iskopuva, no vo oblasta {to e poblisku do Polska. Rudnicite eden po eden se zatvoraa i ni se javi problem so visokata nevrabotenost. Pra{aweto be{e {to }e pravime so tie rudari, bidej}i,

na primer, samo vo Ostravskokarvinskata dolina bea vraboteni 40.000 rabotnici. Toa go re{ivme so mnogu silen socijalna programa od strana na dr`avata. Mnogu rudari mo`ea da odat vo penzija so dokup na sta` od strana na dr`avata, a za na{iot region dr`avata objavi specijalni programi za razvoj na MSP. Osobeno se poddr`uva{e razvojot na malite firmi koi, kako site vo EU, mo`at da ja anga`iraat slobodnata rabotna sila. Vo toa vreme se sozdadoa niza firmi so tradicionalna industrija koi niknuvaa okolu golemite ma{insko-proizvodni i metalur{ki firmi. Vistinata e deka golemite firmi, kako akcionerskoto dru{tvo „Vitkovice“ vo osnova se restruktuiraa, pri {to golem del od tie transformaciski aktivnosti ili procesi im gi ostavaa na novoformiranite mali firmi. „Vitkovice“ e holding vo sektorot na metaloproizvodstvo i ma{inskata industrija i e dobavuva~ na golemi svetski marki. Toa go relizira preku 30 mali kompanii koi se vo sostav na ovoj gigant. Taka se re{i i golemiot problem na prvi~nata nevrabotenost. Lu|eto koi izlegoa od rudarstvo mo`ea da se prekvalifikuvaat i si najdoa rabota vo drugi oblasti.

Toa ne be{e diktat od Evropa, toa be{e ednostavno re{enie na Vladata.

X Kolku stranskite inve-

sticii vlijaeja na strukturnite promeni?

- Doa|aweto na stranskite investitori ima{e golema uloga vrz tradicionalnata industrija, a vlijae{e na razvojot na novite granki, kako informati~kata tehnologija. Tamu se vrabotija mnogu lu|e, ne samo tie {to se prekvalifikuvaa, tuku i postdiplomci. Vo Ostrava edna od najgolemite investicii e onaa na korejskiot avtomobilski gigant “Hjundai”. Taa pridonese golem del od ma{inskite firmi da se interesiraat za vospostavuvawe kooperantski odnosi so avtomobilskata industrija.

Smetame deka te{kata industrija mora da se prisposobi na svetskata industrija, i deka e potrebno paralelno gi razvivame tradicionalnite zanaeti i da gi nosime novite tehnologii i inovacii. Se raboti za spojuvawe na visokoto obrazovanie i razvojot na novite tehnologii.

X Dali funkcionira privatno-javnoto partnerstvo i kolku toa pridonesuva vo razvojot na ekonomijata?

- Imame dobra sorabotka so regionalnata vlast i zaedno so na{ata Komora i pretsedatelot gi iska`uvame site mislewa na pretpriema~ite. Na primer, na{iot problem be{e nezavr{enata patna i energetska infrastruktura. Vo april godinava, Komorata organizira{e ekonomski forumi zaedno so slova~ki-

te pretpriema~i, potpi{an e memorandum koj go predadovme sekoj na svojata vlada. Vlasta ima svoi mislewa, ne sekoga{ prifa}a sé, no generalno predlozite se prifa}aa.

Toa e vo vrska so dijalogot. No za `al, se u{te ne ni odi od raka privatno javno partnerstvo kako model na finansirawe i investirawe. Smetam deka za ova pri~inata e lo{ata komunikacija. Nie kako zemja-~lenka na EU, imame na raspolagawe mnogu sredstva, koi vlijaat na razvojot na op{tinite.

Se raboti za realizacija na proektite so pomo{ na donacii na EU. Tie proekti baraat privatno javno partnerstvo. Javniot sektor gleda deka toa postoi, no, za `al, vo mala mera ima inicijativa.

Toa zna~i deka povtorno doa|a vreme pozasileno da se raboti na informirawe za da se zgolemi svesta za zna~eweto, mo`nosta i predizvikot na privatno javno partnerstvo. Konkretno, kaj nas, osven grinfild investicii, postojat i takanare~eni braunfild investicii. So zatvorawe na rudarskite povr{inski okna ostanaa golemi neiskoristeni prostori kade ima idealni uslovi za sozdavawe na pretpriemni{tvo.

Idealno za zaedni~ki proekti na op{tinata so privatniot sektor.

Zatoa se doneseni specijalni programi za pretvorawe na ovie povr{ini vo pretpriema~kite centri.

Q.N. - A.St.

28

BIZNIS INFO

PROMOCII

^etvrtok, 17 juni 2010

KONFERENCIJA I PROMOCIJA NA PUBLIKACIJATA „VO FOKUSOT NA ENERGETIKATA”

Makedonskiot energetski sektor e primamliv za investirawe R

aste interesot na golemi svetski kompanii za vlo`uvawe vo energetskiot sektor na Jugoisto~na Evropa, i toa kako vo konvencionalni izvori, taka i vo energetski kapaciteti za iskoristuvawe na obnovlivite izvori na energija.

Ova be{e istaknato na Konferencijata pod naslov „Vo fokusot na energetikata“, pri {to se odr`a i promocijata na istoimenata publikacija (15. 6. 2010 godina).

- Publikacijata e nameneta za potencijalnite investitori vo energetikata vo Regionot, so namera da im dade prakti~ni soveti, da gi zapoznae so aktuelnite pazarni mo`nosti, so momentalnite uslovi za vlo`uvawe i so perspektivite za razvoj na energetskite sistemi vo Regionot, istakna Milo{ Vu~kovi}, od energetskiot tim na regionalnoto dru{tvo za praven konsalting Karanovi} i Nikoli}, organizatori na konferencijata i izdava~i na publikacijata „Vo fokusot na energetikata“. Celta na Konferencija be{e da se dade osvrt na izmenite na pravnata ramka za energetskiot sektor, na mestoto na privatniot sektor i na uslovite za investirawe vo Republika Makedonija.

Ministerot za ekonomija, dr Fatmir Besimi, vo svoeto obra}awe pred prisutnite stopanstvenici, pretstavnicite na nau~nata javnost i na me|unarodni organizacii, prvo istakna deka ovoj sektor e prioritet na Vladata na Republika Makedonija i gi iznese aktivnostite na dr`avava, koja e aktuelen pretsedava~ so Energetskata za-

ednica, na planot na razvojot na energetikata i sozdavawe uslovi za stabilen i odr`liv energetski sistem vo dr`avata. Toj posebno se osvrna na strete{kite dokumenti za ovoj sektor, donesenata Strategija za razvoj na energetikata na RM do 2020godina, so vizija do 2030 godina, i dvete strategii {to se vo faza na donesuvawe - Strategijata za obnovlivite izvori na energija i Strategijata za unapreduvawe na energetskata efikasnost. Vo tek e usoglasuvawe na na{ata so evropskata regulativa na ovoj plan, so do-

nesuvaweto na nov zakon za energetika, koj naskoro }e se najde na javna rasprava, a se planiraat i odredni investicioni zafati vo ovoj sektor. Vo sklad so zna~eweto na eneregetskiot sektor, toj ja pozdravi aktivnosta na KN za promocija i za aktualizirawe na energetikata vo regionot, a RM e prv doma}in na ovaa regionalna promocija, kako lider vo regionot od aspekt na prioritetot {to go dava na ovoj sektor, no i od aspekt na energetskiot potencijal, privle~en i za stranskite vlo`uva~i.

D-r. Dimitar Haxi Mi{ev,

pretsedatel na Makedonskata energetska asocijacija, Publikacijata ja oceni kako osobeno korisna za site investitori, koi sakaat da stanat del od energetskiot sektor vo RM i vo regionot. Fakt e deka po podolg period na dezinvestirawe, karakteristi~en za site zemji od regionot, e neophodno da se sozdadat uslovi za po~nuvawe investicionen ciklus, pri {to od osobeno zna~ewe e da se privle~at investicii od privatniot sektor.

Dolgiot period na neinvestirawe vo energetskiot sektor, osobeno otsustvoto na green fild in-

vestici (prva i najgolema privatna green fild investicija vo regionot e TE-TO-Skopje) e rezultat i na depresiranite ceni na energensite, osobeno na elektri~nata energija, {to do skoro ja deplasira{e i energetskata efikasnost, {to kako direktna posledica ja ima za{tedata na energija. Ovie sostojbi predizvikaa i pasivnost na instituciite i nivna nepodgotvenost da gi sledat investiciite vo sektorot. Zgolemenite potrebi od site vidovi energija, evidentni vo izminatiot nekolkugodi{en period, nametnuva zada~a za Vladite da sozdadat uslovi sektorot energetika da stane atraktiven za investirawe. Energetskiot sektor e osnova za funkcionirawe na sekoja dr`ava, a bez stabilen energetski sistem ne mo`e realno da se o~ekuvaat investicii vo drugite sektori.

Na Konferencijata be{e prezentirana i Programata na Evropskata banka za obnova i za razvoj, i uslovite za kreditirawe proekti od oblasta na obnovlivite izvori na energija i na energetskata efikasnost. Ovie kreditni linii se vo funkcija na pottiknuvawe, osobeno na energetskata efikasnost, so ogled deka zemjite od Zapaden Balkan, vklu~itelno i RM, tro{at sedumpati pogolemi koli~ini energija, a isto taka, se pogolemi i vrednostite na emisiite na CO2. Pozdravuvaj}i ja programata na EBRD prisutnite stopanstvenici ocenija deka nejzinata promocija i afirmacija vo javnosta }e pridonese vo unapreduvaweto na energetskata efikasnost vo dr`avata.

Zorica Me{kova

MAKEDONSKITE KOMPANII SO POPUST OD 10 OTSTO ]E GI KORISTAT USLUGITE NA PRISTANI[TETO BAR

Poevtino do me|unarodnite pazari

M

akedonskite kompanii }e dobijat popust od 10 otsto za site vidovi tovar, dokolku gi koristat uslugite na Kontejnerskiot terminal na pristani{teto vo Bar. Ova go najavi izvr{niot direktor na Kontejnerski terminal, Andrija Radu{inovi}, na prezentacijata na uslugite na kompanijata pred ~lenkite na Grupacijata na me|unarodni {pediteri i logisti~ki operatori (MIFA) pri Stopanskata komora na Makedonija. Isto taka, vo prilog na iskoristuvawe na uslugite na pristani{teto vo Bar e voveduvaweto tovarniot voz od Bar do Skopje i rekonstrukcijata na patnata i `elezni~kata infrastruktura.

- Sakame da prezentirame eden nov razvoen koncept na logistika koj }e go pribli`i makedonskiot pazar do me|unarodnite pomorski vodi. Ova e mo`nost kade }e dademe {ansa da se integriraat lu|eto, koi rabotat na logistika i onie koi se zanimavaat so biznis, istakna Radu{inovi}.

Na prezentacijata prisustvuva{e i ambasadorot na Crna Gora vo Republika Makedonija, Du-

{an Mrdovi}, koj preku svoeto pozdravno obra}awe do prisutnite ja iska`a tendencijata na prodol`uvawe na dobrata sorabotka na makedonskite i na crnogorskite kompanii.

- Vo taa funkcija e i odr`uvaweto na prezentacijata, koja sozdava prostor za nivno natamo{no prodlabo~uvawe, osobeno na uvozno-izvoznite kompanii, koi se orientirani kon

uvoz, izvoz i prevoz na svoite proizvodi po morski pat - istakna ambasadorot Mrdovi}. Toj im prepora~a na makedonskite firmi da se vklu~at vo {to pomasovno koristewe na uslugite

na pristani{teto vo Bar, za koja cel sektorot Kontejnerski terminali i generalni tovari nudat i posebni povlasteni uslovi na makedonskite kompanii.

Makedonskite kompanii glavno go koristat solunskoto pristani{te pred s* poradi podobrite uslovi vo odnos na dlabo~inata na pristani{teto koe mo`e da prifati golemi brodovi i dobrata patna i `elezni~ka infrastruktura za pobrz transport na stokata.

- Pristani{teto vo Bar, isto taka, mo`e da primi golemi brodovi, no strukturata na patniot i na `elezni~kiot soobra}aj vo momentot ne odgovara kako vrska od Bar do na{ite prostori - izjavi Zoran Arnautov, zamenikpretsedatel na Grupacijata na me|unarodni {pediteri i na logisti~ki operatori.

Inaku, kontejnerskiot terminal zafa}a 85 otsto od pristani{teto vo Bar. Raspolagaat so zatvoren skladi{ten prostor od 71 iljada kvadratni metri. Preku pristani{teto vo Bar se odviva{e 70 otsto od kontejnerskiot transport vo porane{na Jugoslavija.

REPORTA@A

29

BIZNIS INFO

^etvrtok, 17 juni 2010

TRI DENA NA ZLATIBOR, PLANINSKIOT I TURISTI^KI BISER NA REPUBLIKA SRBIJA

Makedonija do - „Zlatnata planina”!

O

va globalno zatopluvawe go prikle{ti i na{iov Zlatibor. Vo leto golema gore{tina, vo zima s* pomalku sneg. Gospodova rabota, {to drugo...,lesno razgovara stariot Dragi} To{i}, so grupa makedonski novinari i snimateli vo negovoto rodno Sirogojno, dodeka ve{to gi plete ko{nici nameneti za brojnite turisti.

Ne pametam vakvi temperaturi na planinava, iako ja teram sedumdesettata. Ama, i pokraj ~udnite vremiwa i nema{tijata ima gosti vo selovo.

Negovata „tezga“ na otvoreno mu nosi 30 do 40 evra mese~no, dopolnuvawe na skromnata penzija od 10.000 dinari (stotina evra spored isklu~itelno iznemo{teniot kurs na srpskata valuta kon s* poslabata zaedni~ka evropska valuta, koja uporno go vle~e nadolu). Zatoa, uporno, vo senka, pod golemiot bel bor go izrabotuva svojot proizvod. A, nie prodol`uvame da go razgleduvame seto ona {to Sirogojno go pravi nezaobikolno za site {to }e dojdat na Zlatibor.

Od prekrasnite xemperi na vrednite pleta~ki, koi stanaa odamna simbol vo regionot, do postavkata na \or|e Loba~ev, legendarniot crta~ na stripovi, koj vo skromniot izlo`ben prostor n* potsetuva na stripovite od na{ata mladost – „Ba{ ^elik“, „Biber~e“. . . [etaweto niz seloto so kustos gi otkriva vremiwata i tradiciite, „spakuvani“ da predizvikaat interes kaj posetitelite.

Muzejot pod otvoreno nebo „Staro selo“ gi ~uva i gi prezentira tradicionalnoto

Godinava Republika Makedonija e proglasena za zemja-partner i site

nejzini `iteli {to }e prestojuvaat na Zlatibor imaat popust na hotelskite i na site drugi turisti~ki uslugi od pet do dvaeset otsto

Vlado Sekuli}

Arsen \uri}

gradewe, materijalnoto i dohovnoto nasledstvo na srpskoto selo na planinskite oblasti od ovoj dinarski region. Okolu pedesetina zlatiborski brvnari, so pove}e od 2.000 eksponati izlo`eni vo edinstvena prirodna postavka godi{no privlekuvaat preku 100.000 turisti.

Vo Sirogojno „doletavme“ direktno od „Tornik“ najvisokiot vrv na Zlatibor, na 1.496 metri nadmorska viso~ina. Dodeka pristignuvavme simpati~niot vodi~ n& obrna vnimanie na ridot „Nevolja“. Legendata raska`uva za site maki {to gi pominalo vqubenoto mom~e dodeka preku ridot prepoln so sneg stignal do negovata sakana.

Sega se moderni vremiwa – nema sneg, a polesno se doa|a i do devojkite. No, bez sneg s* pote{ko e so turisti, iako Zlatibor poubavo pominuva so gosti vo tekot na drugite godi{ni vremiwa.

Ski-centarot i `i~arnicata bea renovirani vo 2007 godina bidej}i bea razru{eni po bombardiraweto na NATO. Po~naa so rabota vo

2008 godina, no i toga{ nema{e sneg. I lani ne pobele mnogu planinava. Imame supermoderna `icarnica, so kapacitet za prevoz na 3.000 skija~i na ~as, no s* u{te zaradi vremenskite uslovi nedovolno se koristi. Zatoa moravme da se odlu~ime za kupuvawe sne`ni topovi, koi }e ni ovozmo`at zimskata sezona da ne zavisi od vremeto. Tenderot e raspi{an, od avgust o~ekuvame po~etok na nivnoto postavuvawe, a ve}e od noemvri da bidat vo funkcija - ni objasnuva na{iot doma}in, Arsen \uri}, direktor na Turisti~kata organizacija na Zlatibor.

– No, pokraj skijaweto, nie imame mnogu drugi aduti za na{ite gosti.

Tokmu ovaa turisti~kata organizacija so logisti~ka poddr{ka na Kulturno-informativniot centar na Srbite vo Republika Makedonija be{e doma}in na „sedmata sila“ i na grupa turisti~ki agencii od Makedonija, koi za tri dena vidoa del od ubavinite {to zlatnata planina ja pravat planinski i turisti~ki biser broj eden kaj na{iot severen sosed.

Smestena vo srceto na Srbija, niz Zlatibor pominuva magistralata koja vodi do primorjeto vo Republika Cr-

Jovo Pavlovi}

Srbija – poskapa destinacija za makedonskite gra|ani - Za makedonskite gra|ani Srbija e poskapa destinacija. Vo momentov najbarani se aran`manite za Turcija, pa za Bugarija, a potoa za Grcija. Vo osnova, godinava lo{o mu se pi{uva na turisti~koto stopanstvo. Pobaruva~kata na turisti~ki aran`mani e namalena za 50 otsto. Lani sekoja pogolema turisti~ka agencija anga`ira{e ~arter za Turcija. Godinava pet agencii zaedni~ki nu-

dat eden ~arter-avion i toj te{ko se polni. Ekonomskata sostojba na gra|anite si go poka`uva svoeto. No, vo sekoe lo{o ima i dobro.

Mo`ebi na priroden na~in }e po~ne okrupnuvaweto na turisti~koto stopanstvo bidej}i sitnosta i rascepkanosta se najgolemata rana. Razno-razni turisti~ki agencii se formiraat vo sekoja ulica, vladee nezapameten nered i od seto toa gubi op{to turizmot.

(Angel Ivanov, sopstvenik na TA „Adriatik Mavrovo“)

na Gora i od Skopje e oddale~ena okolu 400 kilometri.

Godinava Republika Makedonija e proglasena za zemjapartner i site nejzini gra|ani {to }e prestojuvaat na Zlatibor imaat popust na hotelskite i na site drugi turisti~ki uslugi od pet do dvaeset otsto.

Zlatibor denes e najposetenata planinska destinacija vo Srbija. Brojkite od 250.000 turisti godi{no, koi ostvaruvaat eden milion no}evawa, go potvrduvaat toj fakt. Ovoj planinski region raspolaga so preku 15.000 kategorizirani legla vo okolu desetina hoteli, apartmanski naselbi, okolu 40 odmorali{ta i preku 3.000 luksuzni vili i vikendi~ki, kako i vo 200 dobro namesteni selski doma}instva. Seto toa so~inuva ~etvrtina od site smestuva~ki kapaciteti vo planinskite centri vo Srbija.

Pogolemiot del od prihodot na ovoj turisti~ki centar doa|a vo zimskite mese-

ci, od koi januari e najposeteniot. Toa e zaradi faktot {to toj nudi zdravstven, sportski, kongresen, selski turizam i golem broj dopolnitelni sodr`ini. Specijalnata bolnica „^igota“, koja se protega na 16.500 kvadratni metri, se zanimava so prevencija, le~ewe i rehabilitacija na obolenite od tiroidnata `lezda. Na ova se nadovrzuva i prevencijata i le~eweto na bolestite na metabolizmot, posebno vo gojaznosta, potoa na dijagnostika, le~ewe i rehabilitacija na povredi na lokomotorniot sistem, kako i na drugi zaboluvawa. Tuka gostite se pod tretman na vrvnite doktori od belgradskite kliniki - veli Jovo Pavlovi} od Turisti~kata organizacija na Zlatibor.

– Vo posledno vreme e aktuelna programata na tretman i na le~ewe debeli deca.

U{te na vlezot vo relativno noviot sportsko-turisti~ki centar Zlatibor „Vai tai“ posetitelite gi do~ekuvaat slikite na vrvnite sportski ekipi, koi bile na podgotovki pred da gi ostvarat svoite vrvni sportski rezultati. Me|u niv se i makedonskite rakometni ekipi „Vardar“ i „Metelurg“, kako i ko{arkarska dr`avna reprezentacija.

Spisokot na dopolnitelni sodr`ini e navistina impozanten. Zlatibor raspolaga so kongresni centri, zatvoreni i otvoreni bazeni, drugi sportski sali i tereni, tri stadioni, ezero vo centarot, sali za ve`bawe, kuglani, trgovski centar, preku 100 ugostitelski objekti vo koi se slu`at doma{ni specijaliteti, neodminlivata pr{uta i kajmak. Desetina turisti~ki agencii organiziraat izleti vo atraktivnite destinacii vo okolinata na Zlatibor. Ovde bi gi spomenale Sirogojno, Gostiqe (rodnoto mesto na Dimitrie Tucovi}), Mokra Gora i [arganska Osmica, Tara, krstarewe po Drina...Zatoa i ne e ~udno {to ovoj planin-

ski centar vrie od gosti.

- Smestuvaweto vo hotelskite objekti i odmorali{ta se dvi`i me|u 18 i 40 evra.

Vo privatnoto smestuvawe cenite se dvi`at od pet do osum evra po leglo - veli Arsen \uri}. Doma}inite ni ovozmo`ija nekolku prekrasni poseti. Dodeka se vozime do Gostiqe vo poseta na tamo{nite vodopadi, turisti~kiot vodi~ n* izvestuva deka bogatata priroda e nadopolneta so 120 vida lekoviti trevki od koi se podgotvuvaat golem broj mevlemi, koi se nudat bukvalno na sekoj ~ekor. Vo ova selo se i pogonite na „Simeks“ koj ja polni mineralnata voda „Zlatibor“, koja nabrzo }e po~ne da se plasira i vo Libija. Od dnevnite gore{tini, sli~ni na skopskite, se simnuvame na 12 Celziusovi stepeni vo speolo{kiot objekt „Stopi} pe{tera“. Taa e pod za{tita na dr`avata i e proglasena za spomenik na prirodata od prv red. Pe{terata e posebno atraktivna poradi edinstvenite bigorni kadi.

Izletot na Mokra Gora zavr{uva vo „Drvengrad“. So o`ivuvawe na starite ku}i, preneseni od okolnite mesta, arhitektot i tvorecot na idejata za sovr{en `ivot nadvor od sekojdnevieto, Emir Kustirica napravil grad vo koj ima s* i se{to, i mnogu posetiteli. Nema podobar primer kako idejata mo`e bukavalno od selskii rid da napravi vistinska turisti~ka atrakcija.

Na turizmot vo Srbija ne mu odi dobro. Vo prvite meseci od godinava zabele`an e pad od 20 otsto. Zlatnata planina i vo ovaa statistika se dr`i dobro bidej}i opa|aweto e daleku pomalo i se dvi`i me|u pet i {est otsto.

Svesni sme deka socijalnata blokada najmnogu ja ~ustvuva turizmot. Dodeka ne po~nat da rastat zarabotkite, te{ko mo`e da o~ekuvame presvrt vo ovie tendencii - ni veli Arsen \uri}.

– [ansata na Srbija vo turizmot se bawite. No, ne vo sostojba vo koja se pogolemiot del. Potrebni se vlo`uvawa i nivno sreduvawe.

Vlado Sekuli}, sopstvenik dva hotela, benzinska pumpa i na etnoseloto Kremna, koe naskoro se o~ekuva da gi primi prvite gosti, & nazdravuva na makedonskata delegacija so tikve{kata „smederevka“- negoviot omilen pijalak.

- Znaete li do kade e Makedonija?! Makedonija e do ovde – do Zlatibor! Dojdete da se uverite. Ovde }e go pronajdete gostoprimstvoto i ve~noto prijatelstvo! – im pora~a toj na makedonskite gra|ani.

Savo Pej~inovski

30 USOGLASUVAWA

V

o Zakonot za bezbednost i za zdravje pri rabota e voveden nov termin, a so toa i nova postapka vo namaluvawe na {tetnite vlijanija, koi proizleguvaat od sekojdnevniot proces na rabota, a koi direktno gi zasegaat vrabotenite, no vo isto vreme i rabotodavcite.

Voveduvaweto na poimot „rizik“ vo makedonskata za{titarska leksikografija predviduva deka ne postoi nitu edno rabotno mesto bez opasnost ili rizik od nastanuvawe na povreda pri rabota, ili profesionalno zaboluvawe. Zatoa, rabotodavecot e dol`en za site rabotni mesta, bez isklu~ok, da podgotvi izjava za bezbednost koja vo sebe }e gi ima site parametri na rabotnoto mesto, opasnostite, koi se prisutni i da napravi procena na mo`nosta od nastanuvawe povreda, ili profesionalno zaboluvawe kaj neposredniot vraboten so izlo`uvaweto na neposrednata opasnost/{tetnost. So izveduvaweto na ovaa aktivnost, rabotodavecot e dol`en vnimatelno da ispita {to pri samiot raboten proces mo`e da gi povredi lu|eto i koi merki na pretpazlivost ili za{tita treba da se prezemat, za rizikot da bide namalen.

OVLASTENI EDINSTVENO STRU^NI LICA Mnogu e va`no e da se razbere deka samata procena na rizik ne e naso~ena edinstveno kon za{tituvawe na vrabotenite. Taa, voedno, e direktno koncipirana da go za{titi i samiot biznis od nepredvideni i nekontrolirani nastani, koi, pak, mo`at za mnogu kratko vreme da go dovedat do propast. ^esti se primerite koga po`ar samo za nekolku ~asa mo`e da go uni{ti biznisot koj e graden so godini. Ova e odli~en argument {to mo`at da go koristat vrabotenite vo razgovorite so rabotodavcite za unapreduvawe na uslovite za za{tita pri rabota vo rabotnata sredina.

Zaradi samata kompleksnost i odgovornosta, pred sé, procesot na procena na rizik ne mo`e da bide sproveduvan od lu|e koi nemaat soodvetna naobrazba, soodvetno rabotno i profesionalno iskustvo. Zatoa, edinstveno stru~ni lica (pravni i fizi~ki) e mo`no istite da gi vr{at, po prethodno dobieno ovlastuvawe od strana na Ministerot za trud i za socijalna politika Stru~noto lice za bezbednost i za zdravje pri rabota mora da ima polo`eno stru~en ispit za bezbednost pri rabota vo soglasnost so Pravilnikot za uslovite, na~inot i programata za polagawe stru~en ispit za bezbednost pri rabota. Procenata na rizik treba da ja izvr{uva tim sostaven od stru~ni lica za bezbednost pri rabota, doktori specijalisti po medicina na trudot, eksperti od oddelni oblasti, a da se vklu~eni i samite rabotnici i nivniot pretstavnik za bezbednost i zdravje pri rabota.

Koga se zboruva za rizik i za procena na rizik, najnapred mora da se napravi razlika me|u

BIZNIS INFO

^etvrtok, 17 juni 2010

IZJAVA ZA BEZBEDNOST I PROCENA NA RIZIK

Za{tita na rabotnikot, no i na biznisot! z Organizacija i sproveduvawe potrebni merki.

Procenata na rizik treba da se povtori sekoga{ koga }e se pojavi kakva bilo promena koja mo`e da vlijae vrz zabele`anata opasnost, kako {to se novi proceduri, nova oprema ili materijali, promena vo organizacijata na rabotata, novi rabotni prostori i drugo. Osobeno vnimanie pri procenata na rizikot treba da se posveti na toa, so primena na merkite za eliminacija na rizikot pri re{avaweto na edna opasnost da ne se sozdade druga.

Nema cvrsti pravila za toa kako da se sprovede procena na rizik, no postojat dva principa {to treba da se imaat predvid

pri nejzinata podgotovka: 1. Procenata mora da bide strukturirana taka {to da gi opfati site relevantni opasnosti i rizici (na primer, ne smeat da se zapostavat rabotite {to se izveduvaat nadvor od voobi~aenite rabotni zada~i i rabotno vreme, rabotnite zada~i {to se izveduvaat vo pomo{nite prostorii, nitu rabotite koi gi izveduvaat lica od drugo pretprijatie); 2. Koga rizikot e identifikuvan, neophodno e da se po~ne so ispituvawe dali rizikot mo`e da bide eliminiran.

X Od kade proizleguva potrebata za izrabotka na izjava za bezbednost i za procena na rizik?

- Od Zakonot za bezbednost i za zdravje pri rabota (Slu`-

X Kako se izrabotuva procena na rizik i izjava za bezbednost?

- Vo soglasnost so Pravilnikot za na~inot na podgotvuvawe izjava za bezbednost, nejzinata sodr`ina, kako i podatocite vrz koi treba da se zasnova procenata na rizikot (Slu`ben vesnik na RM br. 02/09).

X Koj u~estvuva vo procenata na rizik?

- Vo soglasnost so pravilnikot, ~lenot tri vo podgotvuvaweto na procenata na rizikot u~estvuvaat stru~noto lice za bezbednost pri rabota, pravnoto ili fizi~koto lice ovlasteno od ministerot nadle`en za rabotite od oblasta na trudot i specijalist po medicina na

- Podgotvuvaweto na izjavata za bezbednost se vr{i na na~in spored donesena odluka od strana na rabotodavecot za poveduvawe na postapka za procena na rizik so odreduvawe edno ili pove}e stru~ni lica od redot na vrabotenite, koi se odgovorni za sproveduvawe na postapkata za procena na rizikot.

X Dali postapkata za procena na rizik se sproveduva za sekoj vraboten?

Procenata na rizik se podgotvuva spored rabotni mesta vo soglasnost so sistematizacijata na rabotnite mesta ili po prepoznaeni opasnosti i {tetnosti vo rabotnata sredina, a ne za sekoj vraboten posebno.

ben vesnik na RM br. 92/07) ~len 11.

X Koj e dol`en da podgotvi procena na rizik i izjava za bezbednost?

- Sekoj rabotodavec vo R.Makedonija bez razlika na goleminata na pretprijatieto.

X Dali mo`e da se podgotvi izjava za bezbednost bez procena na rizik?

- Ova ne e mo`no bidej}i izjavata za bezbednost se temeli na procenata na rizik i na rezultatite dobieni od nea.

trudot od ovlastena zdravstvena ustanova, ovlastena od ministerot nadle`en za rabotite od oblasta na zdravstvoto.

Vo podgotvuvawe na procenata na rizikot pokraj licata od stav dva na ovoj ~len, mo`at da se vklu~at i drugi lica, koi imaat soodvetna stru~nost i znaewe potrebno za vr{ewe na procenata na rizikot.

X Kako otpo~nuva postapkata za izrabotka na procena na rizik i izjava za bezbednost?

X Kolku vreme e potrebno za da se podgotvi procena na rizik i izjava za bezbednost?

- Zavisi od mnogu faktori (broj na rabotni mesta, slo`enosta na procesot, brojot na objekti koi gi poseduva pretprijatieto, iskustvoto na licata koi

u~estvuvaat vo procenata i sli~no).

X Kolkava e kaznata za nesproveduvawe na ova zakonsko barawe?

- Vo soglasnost so ~lenot 58 od ZBZR ova spa|a vo prekr{ok od treta kategorija, odnosno dokolku rabotodavecot ne podgotvi i ne sprovede izjava za bezbednost vo pismena forma, ili taa ne e podgotvena spored propisot od ~lenot 11 na ovoj Zakon }e se izre~e globa vo iznos od 5.000 do 8.000 evra za pravnoto lice i globa vo visina od 500 do 1.000 evra za odgovornoto lice vo pravnoto lice (upravitelot).

X Dali i koga treba da se menuva izjavata za bezbednost i za procenata na rizik?

- Izjavata za bezbednost so procena na rizik na rabotnoto mesto i rabotnata sredina, potrebno e da se menuva i da se dopolnuva vo slu~aj: - na fatalni povredi na rabota so smrtni posledici i te{ki povreda na rabota; - koga postojnite merki za otstranuvawe, namaluvawe ili spre~uvawe na rizikot ne se dovolni, odnosno ne odgovaraat na procenetata sostojba; - koga procenata e temelena na podatoci koi ne se ve}e a`urni i - koga postojat mo`nosti i na~ini za unapreduvawe, odnosno dopolnuvawe na procenata.

X Dali dosega se podgotveni izjavi za bezbednost i proceni na rizik vo nekoi pretprijatija?

- Dosega vo nekolku pretprijatija e pokrenata vakva postapka, nekoi (osobeno so stranski kapital) ve}e imaat podgotveno proceni na rizik, no istite ne se s* u{te verifikuvani (vo soglasnost so Zakonot i so pravilnikot) bidej}i vo postapka e izdavaweto re{enija za vr{ewe na dejnost za bezbednost na konsultantskite pretprijatija od strana na Ministerstvoto za trud i za socijalna politika.

X Koga se o~ekuvaat tie re{enija?

- Sekoj moment.

terminite: rizik i opasnost.

Vo soglasnost so nasokite za Procena na rizik na Evropskata unija se koristat slednite definicii: z Opasnost e sé ona {to ima potencijal da predizvika {teta, na primer, povreda pri rabota, da gi o{teti okolinata, imotot, ma{inite, ili opremata (primer predmetot i sredstvata za rabota, opremata, metodot na rabota, ili postapkata na rabota, potencijalno da mo`e da predizvika {teta). z Rizik e mo`nosta ili verojatnosta – golema ili mala, deka opasnosta }e rezultira so povreda na rabota ili nesre}en slu~aj, kako i so o{tetuvawe na okolinata, imotot, ma{inite

ili opremata. z Procena na rizik – proces na evaluacija na rizikot po zdravjeto i bezbednosta na rabotnicite na rabotnoto mesto predizvikan od opasnosta na rabotnoto mesto.

RIZIK = TE@INA I VEROJATNOST Cel na procena na rizik – da ovozmo`i rabotodavecot da prezeme merki za bezbednost i za zdravje na rabotnikot. Ovie merki vklu~uvaat: z Spre~uvawe na profesionalni opasnosti, z Informirawe na rabotnicite, z Obuka na rabotnicite,

Milan Petkovski Bor~e Stoj~evski Sne`ana Jankova Petkovska

Za s* {to ve interesira kontaktirajte go web portalot www.mzzpr.org.mk

31

BIZNIS INFO

^etvrtok, 17 juni 2010

PONUDA - POBARUVA^KA ^E[KA PROIZVODNA- IN@ENERING KOMPANIJA BARA SORABOTKA SO MAKEDONSKI KOMPANII KOI SE SPECIJALIZIRANI VO MA[INSKA I ELEKTROTEHNIKA I E FOKUSIRANA NA ISPORAKA NA INDUSTRISKI POGONI, TEHNOLO[KO-BAZIRANI SISTEMI I PROIZVODSTVOTO NA IZBRANI POEDINE^NI DELOVI I KOMPONENTI ZA GOLEMI PROEKTI VO OBLASTA NA OBNOVLIVITE IZVORI NA ENERGIJA, RAZVOJ NA INFRASTRUKTURA, PROIZVODSTVO NA ELEKTRI^NA ENERGIJA, TRANSPORT NA NAFTA I GAS, @IVOTNA SREDINA Validnost do: 09.10.2010 Vid na sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i Isto~na Evropa *

*

*

*

*

*

*

*

*

GERMANSKA KOMPANIJA BARA DISTRIBUTER VO REPUBLIKA MAKEDONIJA ZA PLASMAN NA SPECIJALNA TEHNOLOGIJA ZA POVRZUVAWE I PRICVRSTUVAWE SO POMO[ NA ZAVRTKI I VINTOVI Validnost do: 22.08.2010 Vid na sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Oblast na sorabotka: Trgovija na golemo i malo Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i Isto~na Evropa *

*

*

*

*

*

*

*

*

GR^KA KOMPANIJA BARA DISTRIBUTER VO REPUBLIKA MAKEDONIJA ZA PLASMAN NA PAKUVANI GOTOVI DELIKATESNI SALATI PRIGOTVENI OD ZELEN^UCI I MAJONEZ Validnost do: 29.07.2010 Vid na sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Oblast na sorabotka: Trgovija na golemo i malo Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i Isto~na Evropa *

*

*

*

*

*

*

*

*

BUGARSKA KOMPANIJA BARA DISTRIBUTER VO REPUBLIKA MAKEDONIJA ZA PLASMAN NA PLASTI^NI KALAPI ZA PROIZVODSTVO NA KA[KAVAL ILI DIREKTNA SORABOTKA SO MLEKARI KOI PROIZVEDUVAAT KA[KAVAL Validnost do: 09.08.2010 Vid na sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Oblast na sorabotka: Proizvodstvo na prehranbeni proizvodi, tutun i pijalaci Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i Isto~na Evropa *

*

*

*

*

*

*

*

*

GR^KA KOMPANIJA BARA DISTRIBUTER VO REPUBLIKA MAKEDONIJA ZA PLASMAN NA PREDMETI ZA PODAROCI, MALI PAR^IWA NA MEBEL I DEKORATIVNI PROIZVODI Validnost do: 16.07.2010 Vid na sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Oblast na sorabotka: Trgovija na golemo i malo Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i Isto~na Evropa *

*

*

*

*

*

*

*

*

BELGISKA KOMPANIJA BARA DISTRIBUTER VO REPUBLIKA MAKEDONIJA ZA PLASMAN NA TERMO ALUMINIUMSKA FOLIJA KOJA SE KORISTI ZA IZOLACIJA VO GRADE@NI[TVOTO Validnost do: 25.06.2010 Vid na sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Oblast na sorabotka: Grade`ni{tvo Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i Isto~na Evropa *

*

*

*

*

*

*

*

*

KOMPANIJA OD BOSNA I HERCEGOVINA BARA DISTRIBUTER VO REPUBLIKA MAKEDONIJA ZA PLASMAN NA ZA[TITNA OPREMA (RABOTNA OBLEKA I OBUVKI) PRI RABOTA VO INDUSTRIJATA Validnost do: 07.10.2010 Vid na sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Oblast na sorabotka: Trgovija na golemo i malo Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i Isto~na Evropa *

*

*

*

*

*

*

*

*

BUGARSKA KOMPANIJA BARA SORABOTKA SO MAKEDONSKI KOMPANII VO OBLASTA NA IN@ENERSTVO, PROEKTIRAWE, INSTALIRAWE NA ENERGETSKI I DRUGI INDUSTRISKI PROEKTI Validnost do: 25.06.2010 Vid na sorabotka: Tehni~ka sorabotka Oblast na sorabotka: Distribucija na elektri~na energija, gas i voda Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i Isto~na Evropa *

*

*

*

*

*

*

*

*

MAKEDONSKA KOMPANIJA NUDI SREDSTVA ZA HIGIENA Validnost do: 27.06.2010 Vid na sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Oblast na sorabotka: Trgovija na golemo i malo Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i Isto~na Evropa *

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

KOMPANIJA OD PAKISTAN BARA SORABOTKA SO MAKEDONSKI TEKSTILNI FABRIKI ZA NABAVKA NA KORISTENI MA[INI ZA PROIZVODSTVO NA TEKSTIL Validnost do: 25.07.2010 Vid na sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Oblast na sorabotka: Proizvodstvo na tekstil i tekstilni proizvodi Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i Isto~na Evropa *

*

*

*

*

*

*

*

GERMANSKA KOMPANIJA BARA DISTRIBUTER VO REPUBLIKA MAKEDONIJA ZA PLASMAN NA SPECIJALNI FOLII ZA ZA[TITA OD SONCE KOI JA [TITAT KO@ATA OD UVA ZRACI, PROSTORIITE OD PREGOLEMO ZATOPLUVAWE, MEBELOT I TEKSTILOT Validnost do: 23.07.2010 Vid na sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Oblast na sorabotka: Trgovija na golemo i malo Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i Isto~na Evropa *

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

GERMANSKA KOMPANIJA BARA DISTRIBUTER VO REPUBLIKA MAKEDONIJA ZA PLASMAN NA STAKLENI FOLII NAMENETI ZA INDUSTRIJA ZA DELOVI ZA AVTOMOBILI I ZA OBJEKTI Validnost do: 23.06.2010 Vid na sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Oblast na sorabotka: Trgovija na golemo i malo Klu~ni zborovi: stakleni folii Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i Isto~na Evropa *

*

*

*

*

*

*

*

*

GERMANSKA KOMPANIJA BARA EKSKLUZIVEN ZASTAPNIK VO REPUBLIKA MAKEDONIJA ZA PLASMAN NA ELEKTRI^NI I PNEVMATSKI ALATI Validnost do: 22.06.2010 Vid na sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Oblast na sorabotka: Trgovija na golemo i malo Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i Isto~na Evropa *

*

*

*

*

*

*

*

*

GR^KA KOMPANIJA BARA DISTRIBUTER VO REPUBLIKA MAKEDONIJA NA OPREMA ZA GREEWE, LADEWE I VODOSNABDUVAWE Validnost do: 21.07.2010 Vid na sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Oblast na sorabotka: Trgovija na golemo i malo Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i Isto~na Evropa *

*

*

*

*

*

*

*

*

KOMPANIJA OD ESTONIJA BARA DA UVEZE OVO[JE, PRASKI, NEKTARINI, KAJSII, CRE[I, SLIVI, GROZJE, DIWI I LUBENICI OD REPUBLIKA MAKEDONIJA ZA PLASMAN VO SUPERMARKETITE VO ESTONIJA, LATVIJA I LITVANIJA Validnost do: 10.12.2010 Vid na sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Oblast na sorabotka: Zemjodelstvo Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i Isto~na Evropa *

*

*

*

*

*

*

*

*

GERMANSKA KOMPANIJA BARA DISTRIBUTER VO REPUBLIKA MAKEDONIJA ZA PLASMAN NA ASORTIMAN NA SPECIJALNI PROIZVODI SPECIJALNI NAMENETI ZA PROSTORII ZA PU[EWE, TRI VIDA KOI LESNO SE MONTIRAAT NA SID, VERTIKALNI PEPELNICI, NATSTRE[NICI ZA PU[A^KI ZONI KOI GI [TITAT PU[A^ITE OD VREMENSKI NEPRILIKI Validnost do: 25.07.2010 Vid na sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Oblast na sorabotka: Trgovija na golemo i malo

*

BUGARSKA KOMPANIJA E ZAINTERESIRANA DA KUPI KARTONSKA I ALUMINIUMSKA AMBALA@A OD REPUBLIKA MAKEDONIJA Validnost do: 04.09.2010

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

*

GERMANSKA KOMPANIJA BARA SORABOTKA SO MAKEDONSKI KOMPANII KOI SE ZAINTERESIRANI DA NABAVAT UPOTREBUVANI MA[INI, TEHNI^KI POSTROJKI KOI SE PRIMENUVAAT VO METALURGIJATA, VO MOMENTOT NUDI LIVNICA ZA @ELEZO KOJA SE SOSTOI OD 2 PAR^IWA INDUKTIVNI PE^KI ZA TOPEWE, MA[INA ZA LIEWE, MIKSER ZA PESOK Validnost do: 26.06.2010 Vid na sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Oblast na sorabotka: Proizvodstvo na metalni proizvodi Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i Isto~na Evropa *

*

*

*

*

*

*

*

*

GERMANSKA KOMPANIJA E ZAINTERESIRANA ZA SORABOTKA SO MAKEDONSKI KOMPANII VO OBLASTA NA PREHRANBENATA INDUSTRIJA, OSOBENO PRODUKTI NA ZAMRZNATA HRANA I SEKAKOV VID NA PE^URKI Validnost do: 16.12.2010 Vid na sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Oblast na sorabotka: Proizvodstvo na prehranbeni proizvodi, tutun i pijalaci

*

^E[KA KOMPANIJA BARA SORABOTKA SO MAKEDONSKI KOMPANII KOI UPOTREBUVAAT SADOVI POD PRITISOK I REZERVOARI SO SISTEM ZA LADEWE ILI GREEWE, CEVKI RAZMENUVA^I NA TOPLINA I ISPARUVA^I, REAKTORI, OTPADNI TOPLOTNI KOTLI, KONDENZATORI I LADILNICI, APSORBERI I AMORTIZERI, FILTRI, OPREMA ZA VO PREHRANBENATA INDUSTRIJA: PIVARI, DESTILERII, VINARSKI VIZBI, HRANA I HEMISKI CENTRIFUGI Validnost do: 09.10.2010 Vid na sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Oblast na sorabotka: Proizvodstvo na prehranbeni proizvodi, tutun i pijalaci Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i Isto~na Evropa *

Oblast na sorabotka: Trgovija so nedvi`nosti, iznajmuvawe Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i Isto~na Evropa

*

*

ALBANSKA KOMPANIJA SOPSTVENIK NA 600 SUPERMARKETI E ZAINTERESIRANA ZA UVOZ NA ZELEN^UK, OVO[JE, PIJALACI POSEBNO VINO KAKO I DRUGI PROIZVODI ZA [IROKA POTRO[UVA^KA OD REPUBLIKA MAKEDONIJA Validnost do: 09.12.2010 Vid na sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Oblast na sorabotka: Proizvodstvo na prehranbeni proizvodi, tutun i pijalaci Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i Isto~na Evropa *

Vid na sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Oblast na sorabotka: Proizvodstvo na celuloza i hartija i proizvodi od hartija Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i Isto~na Evropa

*

^E[KA KOMPANIJA NA NEDVI@NOSTI E EDEN OD VODE^KITE I NAJBRZORASTE^KI KOMPANII ZA NEDVI@NINI VO CENTRALNA I ISTO^NA EVROPA. KOMPANIJATA E PRODOL@ENA RAKA NA AVESTUS KAPITAL PARTNERS, SILEN ME\UNARODEN INVESTITOR ZA NEDVI@NOSTI SO SEDI[TE VO IRSKA, SOPSTVENIK I UPRAVUVAWE SO SREDSTVA VO VREDNOST OD NAD 8 MILIJARDI €. AVESTUS NEDVI@NINI DEJSTVUVA KAKO VODA^ I SOVETNIK VO STRUKTURIRAWE, FINANSIRAWE, RAZVOJ I UPRAVUVAWE NA RAZNOVIDNO PORTFOLIO NA AKTIVA. KOMPANIJATA IMA ZAVR[ENO BROJNI PROEKTI VO CENTRALNA I ISTO^NA EVROPA I VO MOMENTOV E VO RAZVOJ, UPRAVUVAWE ILI LIZING NA NEDVI@EN IMOT SO VKUPNA POVR[INA OD NAD 2.200.000 KVADRATNI METRI. Validnost do: 09.12.2010 Vid na sorabotka: Tehni~ka sorabotka

*

*

*

*

*

*

*

*

*

HRVATSKA KOMPANIJA BARA SORABOTKA SO MAKEDONSKI PROIZVODITELI NA KABLI I ELEKTRO OPREMA Validnost do: 05.09.2010 Vid na sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Oblast na sorabotka: Trgovija na golemo i malo Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i Isto~na Evropa *

*

*

*

*

*

*

*

*

MAKEDONSKA KOMPANIJA BARA PLASMAN NA TRIKOTA@NI PROIZVODI NA STRANSKI PAZARI Validnost do: 25.08.2010 Vid na sorabotka: Sorabotka vo proizvodstvo - dorabotka Oblast na sorabotka: Proizvodstvo na tekstil i tekstilni proizvodi Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i Isto~na Evropa *

*

*

*

*

*

*

*

*

TURSKA KOMPANIJA BARA DISTRIBUTER VO REPUBLIKA MAKEDONIJA ZA PLASMAN NA AVTODELOVI ZA AUDI, SEAT, [KODA I OPEL Validnost do: 23.06.2010 Vid na sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Oblast na sorabotka: Trgovija na golemo i malo Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i Isto~na Evropa *

*

*

*

*

*

*

*

*

MAKEDONSKA KOMPANIJA NUDI ISTRA@UVAWE NA PAZAROT, PREDLOG IDEI ZA REKLAMI I PROMOTIVNI KAMPAWI, ORGANIZIRAWE I OBUKA NA HOSTESI, CELOSEN STAJLING NA HOSTESITE I PROMOTERITE, ORGANIZIRAWE NA PROMOCII NA PROIZVODITE, ORGANIZIRAWE NA ANKETI NA BARAWE NA VA[ATA KOMPANIJA, SVE^ENI OTVORAWA, SAEMSKI IZLO@BI, MEDIA PLAN I MEDIA ZAKUP, ORGANIZACIJA NA SEMINARI I BRENDIRAWE NA PROIZVODI Validnost do: 26.12.2010 Vid na sorabotka: Konsultantska usluga Oblast na sorabotka: Prerabotuva~ka industrija Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i Isto~na Evropa *

*

*

*

*

*

*

*

*

FIRMATA NUDI POSTELNINI, PREKRIVA^I I FROTIR PROGRAMA ZA PRODA@BA VO REPUBLIKA MAKEDONIJA I NADVOR OD ZEMJATA Validnost do: 25.07.2010 Vid na sorabotka: Proizvodi, proizvodstvo Oblast na sorabotka: Trgovija na golemo i malo Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i Isto~na Evropa *

*

*

*

*

*

*

*

*

HOLANDSKA KOMPANIJA NUDI SOFTVERSKI RE[ENIJA SO CEL POSTIGNUVAWE POGOLEMA EFIKASNOST VO TRANSPORTOT, VKLU^UVAJ]I I RASKRSNICI, GOLEMI I MALI GRADSKI MRE@I KAKO I NA AVTOPATI[TA Validnost do: 07.07.2010 Vid na sorabotka: Tehni~ka sorabotka Oblast na sorabotka: Soobra}aj, transport na stoki i patnici i {pedicija Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i Isto~na Evropa *

*

*

*

*

*

*

*

*

FIRMATA NUDI PRAVNO ADVOKATSKI USLUGI ZA ZASTAPUVAWE NA PRAVNI I FIZI^KI LICA OD OBLASTA NA STOPANSKO I ME\UNARODNO STOPANSKO PRAVO NA MAKEDONSKITE KOMPANII KOI SE ZAINTERESIRANI DA INVESTIRAAT VO SRBIJA Validnost do: 27.06.2010 Vid na sorabotka: Konsultantska usluga Oblast na sorabotka: Trgovija so nedvi`nosti, iznajmuvawe Ponudata se odnesuva na: Zemji na Centralna i Isto~na Evropa Kontakt adresa: Stopanskata komora na Makedonija ul. Dimitrie ^upovski, 13 1000 Skopje Kontakt lice: Mirjana Koceva Tel: (02) 3244035; Faks: (02) 3244088 Call Centar: (02) 15015 E-adresa: mirjana@mchamber.mk

32

BIZNIS INFO

^etvrtok, 17 juni 2010

NA 21 I 22 JUNI VO PRILEP I VO SKOPJE

Makedonsko-~e{ki biznis-forum Pretsedatelot na Republika ^e{ka, Vaclav Klaus, vo najavenata oficijalna poseta na Republika Makedonija }e dopatuva so brojna delovna delegacija predvodena od Stopanskata komora na ^e{ka. Pritoa, na 22 juni 2010 godina vo Skopje e planirano odr`uvawe na Makedonsko-~e{ki biznis–forum, a na delovnite lu|e od dvete zemji }e im se obratat pretsedatelite na dvete dr`avi, \orge Ivanov i Vaclav Kaus. Spored programata, na biznis - forumot vo Skopje se planira potpi{uvawe na Spogodba za osnovawe na Makedonsko-~e{ki deloven sovet od strana na rakovodstvata na dvete stopanski komori.

Makedonsko-~e{ki biznis-forum

}e se odr`i vo prostoriite na Stopanskata komora na Makedonija, sala na petti kat, so po~etok vo devet ~asot.

Prethodniot den, na 21 juni 2010 godina, ~e{kata biznis-delegacija }e prestojuva vo Prilep. So svoite doma}ini – stopanstvenici od regionot }e se odr`i biznis-forum vo hotelot „Salida“, so po~etok vo 15 ~asot.

Delovnite lu|e koi se pretstavnici na kompanii - ~lenki na Stopanskata komora na ^e{ka se od kompanii od razli~ni stopanski dejnosti i najavuvaat interes za vospostavuvawe inicijalni kontakti i me|usebno zapoznavawe so ma-

kedonskite kompanii na predvidenite bilateralni sredbi. Tokmu zatoa, ovoj deloven forum pretstavuva dobra mo`nost za unapreduvawe na ekonomskite relacii me|u Republika Makedonija i ^e{ka, kako i za vospostavuvawe na povisoki oblici na sorabotka i razvoj na delovnite odnosi me|u kompaniite od dvete zemji.

Gi pokanuvame site makedonski kompanii zainteresirani za u~estvo na biznis forumot, da go prijavat svoeto u~estvo vo Stopanskata komora na Makedonija, najdocna do 18 juni 2010 godina (petok), kaj liceto Biljana Peeva - \uri}, tel:3244034, e-po{ta: biljana@mchamber.mk.

NA 24 JUNI 2010 GODINA, EDUKATIVEN SEMINAR

NOVI ZAKONSKI PROPISI VO REPUBLIKA MAKEDONIJA Slu`ben vesnik na RM br. 77/2010 z Zakon za ratifikacija na Dogovorot za ekonomska srabotka me|u Vladata na Republika Makedonija i Vladata na Republika Kosovo; z Zakon za ratifikacija na Dogovorot me|u Vladata na Republika Makedonija i Vladata na ^e{kata Republika za ekonomska i za industriska sorabotka; z Zakon za ratifikacija na Lisabonskiot dogovor za za{tita na oznakite na poteklo i nivnata me|unarodna registracija

Slu`ben vesnik na RM br. 79/2010 z Me|unarodni standardi za revizija (prv del)

DVODNEVEN SEMINAR

„Prednosti za investirawe „Analiza na finansiskite vo investiciski fondovi“ izve{tai i vrednuvawe na Stopanskata komora na Makedonija vo sorabotka so „KD fondovi“ - Dru{tvo za upravuvawe so investiciski fondovi, organizira prezentacija na tema „Prednosti za investirawe vo investiciski fondovi - alternativni mo`nosti za zarabotka“.

Celta na ednodnevniot seminar e u~esnicite direktno da se zapoznaat so osnovnite principi i so prednostite na investirawe vo otvoreni investiciski fondovi, mo`nostite za vlo`uvawe na pazarot na kapital vo najrazli~ni hartii od vrednost: akcii, obvrznici, zapisi, so cel ostvaruvawe prinos i namaluvawe na rizikot od vlo`uvaweto.

Obukata }e bide vodena od strana na eksperti na „KD fondovi“ – Skopje a.d., e ~lenka na Grupacijata „KD group“, koja spa-

investicionite proekti“ 23-2 24 juni 2010 godina, od devet do 15.30 ~asot Stopanska komora na Makedonija, sala ~etiri na petti kat Predava~i: d-r Pan~e Jovanovski i d-r Zoran Ivanovski od Evropskiot univerzitet – Republika Makedonija

|a vo najgolemite finansiski grupacii vo Slovenija i e edna od vode~kite vo regionot na sredna i na jugoisto~na Evropa.

Seminarot }e se odr`i na 24.6.2010 godina vo Stopanskata komora na Makedonija, so po~etok vo 11 ~asot, vo sala eden, na petti kat.

Zainteresiranite kompanii i fizi~ki lica svoeto u~estvo na ovaa besplatna obuka treba da go prijavat najdocna do 21 juni 2010 godina.

Prijavniot list mo`e da se prezeme od veb-portalot na Stopanskata komora na Makedonija: www. mchamber. mk.

PROGRAMA: Na 23 juni 2010 godina: „Vremenska dimenzija na parite“, „Analiza na finansiski izve{tai i relativno vrednuvawe (pokazateli na likvidnost, pokazateli na zadol`enost, pokazateli na koristewe na sredstva i pokazateli na profitabilnost)“ i „Studija na slu~aj“.

Na 24 juni 2010 godina: „Tro{ok na kapital i vrednuvawe so leverix (op{t tro{ok na kapital, tro{ok na dolgot, tro{ok na prioritetni akcii, tro{ok na sopstven kapital)“, „Investicioni proekti i nivno vrednuvawe“ i

„Studija na slu~aj“.

Cenata za eden u~esnik iznesuva 5.900 denari (5.000+DDV) za kompanii~lenki i 7.080 denari za eden u~esnik (6.000+DDV) za kompanii {to ne se ~lenki na Komorata.

Zainteresiranite u~esnici za u~estvo na ovoj seminar mo`at da se prijavat najdocna do 21 juni 2010 godina.

Lica za kontakt: Elizabeta A. Eftimova Anita Mitrevska tel: 02 32 44 074 tel: 02 32 44 057 e-po{ta: beti@mchamber. mk; e-po{ta: anita. mitrevska@mchamber. mk

OD 15 DO 18 JULI 2010 GODINA VO BURSA, REPUBLIKA TURCIJA

Me|unaroden saem na obleka i drugi potrebi za deca i bebiwa Stopanskata komora na Makedonija obezbedi besplatno smestuvawe za dve no}evawa so doru~ek, vlez za saemot, transfer od aerodrom Istanbul do Bursa, transfer od hotelot do saemot i sve~eni ru~ek na denot na otvoraweto na saemot, 15.7.2010 godina Od 15 do 18 juli 2010 godina vo Bursa, Republika Turcija, se odr`uva Me|unarodniot saem na obleka za deca, bebiwa i za ostanatite nivni potrebi.

Stopanskata komora na Makedonija vo sorabotka so ovlasteniot zastapnik na saemskiot organizator – „Adonis grup“ organizira poseta na makedonski kompanii na saemskata manifestacija „Bursa 5th baby and kidswear and necessities fair 2010“.

Obezbedeno e besplat-

no smestuvawe za dve no}evawa so doru~ek, vlez za saemot, transfer od aerodrom Istanbul do Bursa, transfer od hotelot do saemot i sve~en ru~ek na denot na otvoraweto na saemot, 15.7.2010 godina. Smestuvaweto e vo renomiran hotel so ~etiri ili so pet yvezdi. Posetitelot gi pokriva patnite tro{oci i 35 evra administrativni tro{oci od ~ovek za saemskiot organizator.

Stopanskata komora na Makedonija gi pokanuva si-

te zainteresirani makedonskite kompanii da se prijavat za poseta na saemskata manifestacija najdocna do devetti juli 2010 godina. Podetalni informacii za saemot: www.tuyap.com.tr Kontakt: Elizabeta A.Eftimova tel.02 3244 074 faks:02 3244 088 e-po{ta: beti@mchamber.mk Vlatko Stojanovski tel.02 3244 004 faks:02 3244 088 e-po{ta:Vlatko@mchamber.mk

Glaven i odgovoren urednik, Savo Pej~inovski

tel: : (02) 3244036 faks: (02) 3244088 savo@mchamber.mk