3
W h at i s t h e Creative Cities Network? เริ่ มด�ำเนินกำรโดยองค์กำร UNESCO เมื่อตุลำคม 2004 โดยมุง่ หมำยที่จะยกระดับแนวโน้ มของอุตสำหกรรม วัฒนธรรม คนสร้ ำงสรรค์ สังคม และเศรษฐกิจ โดยคนท้ องถิ่นในขณะเดียวกันยังส่งเสริ มเป้ำหมำยวัฒนธรรม ที่หลำกหลำยขององค์กำร UNESCO
มีขนำดพอเหมำะ ในขณะเดียวกัน ก็ใหญ่พอที่จะเปิ ดประตู สูน่ ำนำชำติ
เมืองสร้ างสรรค์ เป็ นที่พกั อำศัย ของบุคคลที่ เกี่ยวข้ องกับ กำรสร้ ำงสรรค์ ประเภทต่ำงๆ
เป็ นสถำนที่ ดึงควำมสำมำรถ ด้ ำนสร้ ำงสรรค์ และผลักดัน ไปสูป่ ระสิทธิผล ที่ดีที่สดุ ได้
Why Cities ? เมืองเป็ นที่ร้ ูจกั ด้ วยภูมิหลังทำงประวัตศิ ำสตร์ และวัฒนธรรม ถึงกระนันก็ ้ ตำมเมืองยัง สำมำรถเสำะหำประสบกำรณ์ใหม่ ๆ ดัง่ ห้ องทดลองส�ำหรับวัฒนธรรมที่หลำกหลำย เมืองต้ องกำรที่จะได้ รับกำร มองเห็นคุณค่ำ ยกย่อง และรับรองจำกโลกโลกำภิวตั น์ บำงเมืองก�ำลังเตรี ยมกลยุทธ์ระดับนำนำชำติอย่ำงกว้ ำง เพื่อให้ บรรลุสเู่ ป้ำหมำยส�ำคัญอย่ำงยิ่งส�ำหรับเมืองต่ำง ๆ ที่ไม่ใช่เมืองหลวง
City of Crafts and
Folk Art
The following list of criteria and characteristics serves as a guide for cities interested in joining the network as a City of Crafts and Folk Art: ลักษณะเฉพำะที่เป็ นมำตรฐำนของ เมืองแห่งหัตถกรรมและศิลปะพื ้นบ้ ำนโดย UNESCO
4
The Creative Cities Network A Global Platform for Local Endeavour http://www.unesco.org/culture/en/creativecities
7 สาขาสร้ างสรรค์ ภายใต้ เครื อข่ ายเมืองสร้ างสรรค์ 1. เมืองแห่ งหัตถกรรมและศิลปะพืน้ บ้ าน 2. เมืองแห่งกำรออกแบบ 3. เมืองแห่งภำพยนต์ 4. เมืองแห่งอำหำร 5. เมืองแห่งวรรณกรรม 6. เมืองแห่งสื่อศิลปะ 7. เมืองแห่งดนตรี
5
6
7
8
เมืองเชียงใหม่ เมืองที่มีควำมหลำกหลำยทำงวัฒนธรรมเมือง หนึ่ ง ของประเทศไทยเป็ นควำมท้ ำทำยอย่ ำ งมำกที่ องค์ กำรบริ หำรส่วนจังหวัดมี แนวคิดในกำรขับเคลื่อน เมืองเชียงใหม่ ให้ เป็ นสมำชิกเครื อข่ำยเมืองสร้ ำงสรรค์ ด้ ำนหัตถกรรมและศิลปะพื ้นบ้ ำน (City of Crafts and Folk Art) ขององค์กำร UNESCO และเพื่อให้ เข้ ำกับ เกณฑ์ขององค์กำร UNESCO จ�ำเป็ นต้ องอำศัยกรอบคิด เรื่ องแนวทำงในกำรขับเคลื่อนเมือง ที่แสดงถึงควำม พร้ อม จั ง ห วั ด เ ชี ย ง ใ ห ม่ มี อ ง ค์ ป ร ะ ก อ บ ที่ เ ป็ น เอกลักษณ์ส�ำคัญอยูห่ ลำกหลำย อำทิ ดอยสุเทพที่ถกู ปกคลุมไปด้ วยสภำพป่ ำไม้ ที่อดุ มสมบูรณ์ ล�ำน� ้ำปิ ง อันมี ลักษณะทำงกำยภำพที่สอดรั บกับภูมิศำสตร์ ของเมือง และควำมส�ำคัญที่มีควำมโดดเด่นจนได้ รับกำรยกย่อง จำกผู้คนที่เข้ ำมำท่องเที่ยวจังหวัดเชียงใหม่ คือ ศิลป วัฒนธรรม อันเป็ นทังมรดกและทรั ้ พยำกรทำงภูมิปัญญำ
9
ทุนทำงวัฒนธรรม คือ มรดกภูมิปัญญำทำงศิลปวัฒนธรรมของชำติ ที่มีควำม หมำยหลำกหลำยประเภท ซึง่ ล้ วนแล้ วยังประโยชน์ให้ กบั ประเทศชำติทงสิ ั ้ ้น หำกเปรี ยบ เทียบว่ำภูมิปัญญำเป็ นเสมือนต้ นทุนในกำรผลิต ทุนทำงวัฒนธรรม อำจจะหมำยควำม ได้ วำ่ คือ ต้ นทุนที่สะสมจำกบรรพชน มำจำกกระบวนกำรคิด กระบวนกำรประดิษฐ์ กระบวนกำรสร้ ำงงำน เพื่อน�ำมำใช้ ในกำรพัฒนำผลงำนให้ คงอยูอ่ ย่ำงต่อเนื่องและยังคง รักษำอัตลักษณ์ทำงวัฒนธรรมของชำติสืบต่อไป กำรน� ำทุนทำงวัฒนธรรมมำประยุกต์ ใช้ ในงำนหัตถกรรมและศิลปะพื น้ บ้ ำน สำมำรถสร้ ำงจุดเด่นน�ำทักษะทำงงำนฝี มือ มำผสำนองค์ควำมรู้จำกรำกเหง้ ำทำง วัฒนธรรม รวมถึงควำมเข้ ำใจในกำรใช้ วสั ดุจำกท้ องถิ่น ย่อมที่จะสร้ ำงคุณค่ำให้ กบั ผล งำนนันๆ ้ ควบคูไ่ ปด้ วย คุณค่ำที่เกิดขึ ้นแสดงออกมำให้ เห็นถึงรูปแบบของกำรผลิตเทคนิค วิธีกำรสร้ ำงสรรค์ กำรถ่ำยทอดจำกรุ่นสูร่ ุ่น ซึง่ คุณค่ำเหล่ำนี ้ต้ องใช้ เวลำในกำรบ่มเพำะ อย่ำงยำวนำน กว่ำดอกและผลทำงศิลปวัฒนธรรมจะเจริ ญงอกงำมสูส่ ำยตำให้ เรำ ประจักษ์ ร้ ูถงึ ควำมเพียรพยำยำมให้ กำรอนุรักษ์ รักษำ รวมถึงพัฒนำงำนหัตถกรรมและ ศิลปะพื ้นบ้ ำนของไทยตรำบจนทุกวันนี ้
10
“
งำนหัตถกรรมและศิลปะพื ้นบ้ ำนของเชียงใหม่ มีควำม โดดเด่นหลำกหลำยซึง่ แต่ละประเภทนัน้ ได้ มีกำรผสมผสำน ควำมรู้ในกำรผลิต ควำมคิดสร้ ำงสรรค์และกำรประยุกต์วสั ดุท้อง ถิ่น อันเป็ นจุดก�ำเนิดของทุนทำงวัฒนธรรมที่สง่ ต่อคุณค่ำในงำน หั ต ถกรรมและศิ ล ปะพื น้ บ้ ำนรวมถึ ง ธรรมชำติ แ ละภู มิ ทั ศ น์ วัฒนธรรมของเมืองเชียงใหม่ เพื่อให้ เรำก้ ำวไปสูเ่ มืองวัฒนธรรม สร้ ำงสรรค์ขององค์กำรยูเนสโก
“
11
เครื อข่ ายทางด้ านการท�างานเพื่อขับเคลื่อนเมืองเชียงใหม่ ให้ เป็ นเครื อข่ ายเมืองสร้ างสรรค์ ขององค์ การ UNESCO สาขาหัตถกรรมและศิลปะพืน้ บ้ าน
12
ฐานข้ อมูลงานหัตถกรรม ในจังหวัดเชียงใหม่
33 13
5
4
2
17 17
8
Mueang Chiang Mai District
36 8
4
2
1
4
7
อำเภอ แมริม Mae Rim District
21 4
15
12
1
อำเภอ
ำแ
7
1
อำเภอ
1
a am ae District
22 5
2
13
2
ร
2
a ai District
13
40 18
1
3
5
อำเภอ
อ a a
1
10
3
1
District
33 12
7
3
3
อำเภอ รภ ara i District
64
12
22 3
11
อำเภอ
2
3
a D
District
59 32 7
1
2
อำเภอ อ
2
เ
8
4
2
D i a et District
14
การออกแบบสัญลักษณ์ โครงการขับเคลื่อนเมืองเชียงใหม่ เป็ นเครื อข่ ายเมืองสร้ างสรรค์ ขององค์ การ UNESCO สาขาหัตถกรรมและศิลปะพืน้ บ้ าน (Crafts and Folk Art)
“ นกกินน�า้ ร่ วมต้ น ” นก หรื อ หงส์ เป็ นรูปสัตว์มงคลทังในชี ้ วิตจริ งและในจินตนำกำร ที่สื่อถึงป่ ำหิมพำนต์ในคติเรื่ องจักรวำล สื่อควำมหมำยถึงควำมอุดมสมบูรณ์ กำรมีชีวิตอยูร่ ่วมกันอย่ำงรักใคร่สำมัคคี มีควำมมัน่ คง และยัง่ ยืน เปรี ยบ เสมือนกับผู้คนที่มำจำกต่ำงที่ ต่ำงถิ่น ต่ำงภูมิล�ำเนำ ได้ มำอยูร่ ่วมกัน เพื่อสร้ ำงสรรค์งำนหัตถกรรมและศิลปะพื ้น บ้ ำนด้ วยควำมร่วมมือร่วมใจ เพื่อให้ งำนหัตถกรรมและศิลปะพื ้นบ้ ำนของจังหวัดเชียงใหม่ เจริ ญสืบไปอย่ำง มัน่ คงและยัง่ ยืน
15
กิจกรรมเกี่ยวกับงานสร้ างสรรค์
ของเมืองเชียงใหม่ ในช่ วงที่ผ่านมา
16
กิจกรรมเกี่ยวกับงานสร้ างสรรค์
ของเมืองเชียงใหม่ ในช่ วงที่ผ่านมา
17
กิจกรรมเกี่ยวกับงานสร้ างสรรค์
ของเมืองเชียงใหม่ ในช่ วงที่ผ่านมา
กิจกรรมการจัดประชุมสัมมนาประกอบการจัดนิทรรศการเพิ่มเสริมสร้ างความรู้ ความเข้ าใจ เกี่ยวกับ การส่ งเสริมงานหัตถกรรมและศิลปะพืน้ บ้ าน “เมืองสร้ างสรรค์ ” (Creative City) โดยเป็ นเครื อ ข่ำยสมำชิกสร้ ำงสรรค์ขององค์กำร UNESCO สำขำหัตถกรรมและศิลปะพื ้นบ้ ำน (Crafts and Folk Afrt) คณะผู้ จัดท�ำได้ ออกแบบสัญลักษณ์โครงกำร และควำมหมำยของสัญลักษณ์โครงกำร รวมถึงขันตอนในกำรท� ้ ำงำนใน กิจกรรมครัง้ นี ้ที่จดั ขึ ้นในวันเสำร์ ที่ ๒ สิงหาคม ๒๕๕๗ ณ หอศิลปวัฒนธรรมเมืองเชียงใหม่
กิจกรรมประกวดผลิตภัณฑ์ ต้นแบบการจัดกิจกรรมประกวดออกแบบผลิตภัณฑ์ หัตถกรรม ชุมชนในจังหวัดเชียงใหม่ โครงกำรขับเคลื่อนเมืองเชียงใหม่เป็ นเครื อข่ำยเมืองสร้ ำงสรรค์ สำขำหัตถกรรมและ ศิลปะพื ้นบ้ ำน (Crafts and Folk Art) มีเนื ้อหำในกำรอนุรักษ์ สืบสำน และพัฒนำงำนหัตถกรรมและศิลปะพื ้นบ้ ำน โดยมุง่ เน้ นให้ เกิดกำรตระหนักคิดถึงแนวทำงในกำรอนุรักษ์ หตั ถกรรมและศิลปะพื ้นบ้ ำน รวมถึงพัฒนำรูปแบบ ผลิตภัณฑ์ให้ สอดคล้ องกับรำกฐำนทำงวัฒนธรรมดังเดิ ้ ม และสำมำรถต่อยอดไปสูน่ วัตกรรมที่ทนั สมัยได้ ในวัน อาทิตย์ ท่ ี ๙ พฤศจิกายน ๒๕๕๗ ณ หอศิลปวัฒนธรรมเมืองเชียงใหม่
18
กิจกรรมเกี่ยวกับงานสร้ างสรรค์
ของเมืองเชียงใหม่ ในช่ วงที่ผ่านมา
กิจกรรมประชุมสัมมนาเพื่อระดมความคิดเห็น “เสียง-สรรค์ -สร้ าง” ในวันเสาร์ ท่ ี ๒๒ พฤศจิกายน ๒๕๕๗ ณ ยุ้งข้ าวล้ านนา (หลองข้ าวล�า) ต�ำบลหนองผึ ้ง อ�ำเภอสำรภี จังหวัดเชียงใหม่ ระหว่ำงเวลำ ๐๙.๓๐ – ๑๖.๓๐ น. กำรจัดงำนระดมควำมคิดจำกผู้มีสว่ นเกี่ยวข้ องทุกภำคส่วนเพื่อน�ำมำสูก่ ำรวำงแผนงำน ขับเคลื่อน เมืองเชียงใหม่และเชื่อมโยงเครื อข่ำยของผู้สง่ ออก ผู้ประกอบกำร หน่วยงำนภำครัฐ และเอกชนที่มีสว่ นเกี่ยวข้ อง กับนโยบำยของเมือง และงำนหัตถกรรมรวมถึงศิลปะพื ้นบ้ ำน โดยมีผ้ รู ่วมงำนทังภำครั ้ ฐ ภำคเอกชน ประชำชนผู้ ผลิตและมีสว่ นเกี่ยวข้ องกับงำนหัตถกรรม
กิจกรรมประชุมเชิงปฏิบตั กิ ารส�าหรั บเยาวชน (Crafts with Hearth for Young Gens) องค์กำร บริ หำรส่วนจังหวัดเชียงใหม่ ร่วมกับภำควิชำศิลปะไทย คณะวิจิตรศิลป์ มหำวิทยำลัยเชียงใหม่ ได้ ก�ำหนดจัด กิจกรรม ประชุมเชิงปฏิบตั กิ ำรส�ำหรับเยำวชน ในโครงกำรขับเคลื่อนเมืองเชียงใหม่เป็ นเครื อข่ำยเมืองสร้ ำงสรรค์ ขององค์กำร UNESCO ด้ ำนหัตถกรรมและศิลปะพื ้นบ้ ำน ในวัน เสาร์ ท่ ี ๒๒ พฤศจิกายน ๒๕๕๗ ณ โรงละคร หอนิทรรศการศิลปวัฒนธรรม มหาวิทยาลัยเชียงใหม่ และ วันอาทิตย์ ท่ ี ๒๓ พฤศจิกายน ณ ห้ องประชุม รวม ชัน้ ๔ อาคารออกแบบ คณะวิจติ รศิลป์ มหาวิทยาลัยเชียงใหม่
19
กิจกรรมเกี่ยวกับงานสร้ างสรรค์
ฝึ กอบรมเชิงปฏิบตั กิ าร
กิจกรรมฝึ กอบรมเชิงปฏิบตั กิ าร โดย ผู้ เข้ ำอบรมจะได้ รั บ ข้ อมู ล จำกวิ ท ยำกรที่ มี ประสบกำรณ์ ซึง่ เป็ นบุคลำกรของคนเชียงใหม่ และ วิทยำกรที่เป็ นคนรุ่นใหม่ ที่มีควำมเชี่ยวชำญ โดยเฉพำะผู้เข้ ำอบรมสำมำรถเรี ยนรู้เทคนิค ของ แต่ละกิจกรรมเพื่อสำมำรถน�ำควำมรู้ ไปพัฒนำ งำนลิตภัณฑ์ของตัวเองได้ อย่ำงเหมำะสม เพื่อให้ ทรำบถึง ควำมเป็ น มำของกระบวนกำรท� ำ งำน หัตถกรรม และทรำบถึงแหล่งผลิตงำนหัตถกรรม ภำยในเมืองเชียงใหม่ ผู้เข้ ำอบรมสำมำรถน�ำ ควำมรู้ จำกกิ จ กรรมมำพัฒ นำสู่ก ำรท่ อ งเที่ ย ว เมืองหัตถกรรมเชียงใหม่
การประชุ ม สั ม มนาและงานมหกรรมศิ ล ปะ พืน้ บ้ านนานาชาติ (Chiang Mai Crafts and Folk Art Forum 2015) กำรสัมมนำในครัง้ นี ้ก่อให้ เกิดกำรแลก เปลี่ยนควำมรู้ ทำงกำรผลิตหัตถกรรมและศิลปะพืน้ บ้ ำน และเกิดกำรตอบสนอง ต่อผู้ใช้ งำนอย่ำงเหมำะสม รวมถึง สร้ ำงทุนทำงวัฒนธรรม ที่มีควำมหมำย มุง่ เน้ นคุณค่ำ และ ยังประโยชน์ให้ กบั ประเทศชำติอีกทังยั ้ งเป็ นกำรสร้ ำงเครื อ ข่ำยระหว่ำงประเทศ กำรประชุม ครั ง้ นี ม้ ุ่ง เน้ น ให้ เ กิ ด กำรตระหนัก ถึ ง ควำมส� ำ คัญ ในโอกำสจำกกำรพบปะแลกเปลี่ ย น ประสบกำรณ์ซงึ่ กันและกัน โดยมีวิทยำกรผู้เชี่ยวชำญด้ ำนกำรสนับสนุน นโยบำยและส่งเสริ มกำรผลิตงำน หัตถกรรมและศิลปะพื ้นบ้ ำน จำกหลำกหลำยประเทศ อำทิ เมืองสร้ ำงสรรค์ จิ่งเต๋อเจิ ้น สำธำรณประชำชนจีน, เมืองสร้ ำงสรรค์ นครเพกำลองกัน จังหวัดชวำกลำง สำธำรณรัฐอินโดนีเชีย, สำธำรณรัฐจีน (ไต้ หวัน) และหน่วย งำนภำครัฐของไทย มำให้ นโยบำยและควำมรู้ เพื่อสร้ ำงแรงบันดำลใจแก่ผ้ เู ข้ ำร่วมประชุมในกำรเตรี ยมควำม พร้ อมของเมืองเชียงใหม่
20
กิจกรรมเกี่ยวกับงานสร้ างสรรค์
กิจกรรมฝึ กอบรมเชิงปฏิบตั กิ ารเกี่ยวกับงานหัตถกรรม กิ จ ก ร ร ม “ ผ้ า ชิ่ น ตี น จ ก เชียงใหม่ ” เป็ นกำรให้ ควำมรู้ในเรื่ องผ้ ำ ชิ่นตีนจกเชียงใหม่สำมำรถรับรู้ถงึ ชุมชน หัต ถกรรมด้ ำ นกำรทอผ้ ำ ตี น จกที่ มี ชื่ อ เสียง จำกวิทยำกรที่มีควำมเชี่ยวชำญ แ ล ะ ช� ำ น ำ ญ ใ น เ รื่ อ ง ผ้ ำ ชิ่ น ตี น จ ก เชียงใหม่ ซึง่ ผู้เข้ ำอบรมสำมำรถเรี ยนรู้ ถึงกระบวนกำรทอผ้ ำ เพื่อให้ เกิดควำม คิดสร้ ำงสรรค์ งำนหัตถกรรมที่ สะท้ อน ถึ ง ผ้ ำ ชิ่ น ตี น จกเชี ย งใหม่ อ อกมำเป็ น ผลิตภัณฑ์ กิจกรรม “ผ้ าปั กเชียงใหม่ ” ผู้เข้ ำอบรมสำมำรถน�ำควำมรู้เข้ ำใจถึงประวัตคิ วำมเป็ นมำของกลุม่ ชำติพนั ธุ์ ในจังหวัดเชียงใหม่ เรี ยนรู้ถงึ ชุมชนหัตถกรรมด้ ำนกำรทอผ้ ำกลุม่ ชำติพนั ธุ์ กระบวนกำรผลิตตลอดจนเทคนิครูป แบบต่ำงๆ และสำมำรถน�ำเอกลักษณ์ของกำรแต่งกำยของชำติพนั ธ์ในจังหวัดเชียงใหม่ มำสร้ ำงสรรค์ผลงำนที่เป็ น ผลิตภัณฑ์ใหม่ๆ โดยยังมีไม่ลืมอัตลักษณ์ดงเดิ ั ้ ม เพื่อเป็ นกำรตอบสนองต่อควำมต้ องกำรของตลำด และเพิ่มมูลค่ำ สินค้ ำ ซึง่ ผู้เข้ ำอบรมสำมำรถออกแบบผลิตภัณฑ์ออกมำได้ หลำกหลำยรูปแบบทังเครื ้ ่ องแต่งกำย เครื่ องประดับ ตกแต่ง สิง่ อ�ำนวยควำมสะดวก
กิ จ ก ร ร ม ท� า แ ผ น ที่ ท า ง วัฒนธรรม (Cultural Mapping) อัน เป็ นกำรค้ นหำรำกเหง้ ำ ทำงวัฒนธรรม ของชุมชนเพื่อเก็บข้ อมูล รวบรวม อัติ ลักษณ์อนั เป็ นคุณค่ำของเมืองเชียงใหม่ ซึง่ เมืองเชียงใหม่ได้ สะท้ อน แนวคิด เมืองที่มีชีวิตผ่ำนกำรสืบทอดและส่งต่อ จิตวิญญำณ และ วัฒนธรรมที่สมั พันธ์ กับเมือง และ ธรรมชำติผำ่ นกำรหลอม รวมกั บ ควำมเชื่ อ และพิ ธี ก รรมที่ มี คุณค่ำ ที่ถือว่ำเป็ นมรดกทำงวัฒนธรรม
21
องค์ กรที่ทา� งานร่ วมกันเพื่อขับเคลื่อนเมืองเชียงใหม่ ให้ เป็ นเครื อข่ ายเมืองสร้ างสรรค์ ขององค์ การ UNESCO สาขาหัตถกรรมและศิลปะพืน้ บ้ าน