"U w)
december 2OtO-12
Effectiviteit leermaterialen in VO
EFFECTIVITEIT VAN LEERMATERIÀLEN IN HE'T VOORTGEZET ONDERWIJS: EEN
Iók
LrtuTWreroDtr
Voogt
d
Nrtat4 Pntfu Robtbl
Janneke van Wiik Uit de projecten van het Prog ra mma Leermiddelenbeleid van de VO-raad blijkt dat bij schoolleiding en docenten behoefte bestaat aan betrouwbare en praktisch toepasbare kennis op het gebied van het optimaal inzetten van digitaal leermateriaal in combinatie met leermateriaal op papier. Het belangrijkste doel van de literatuurstudie was het geven van een algemeen overzicht van de impact van diverse typen leermaterialen met betrekking tot de onderwijskundige effectiviteit en de economische aspecten gerelateerd aan het gebruik van leermaterialen in het voortgezet onderwijs.
uNrvtfisrïtlT TwENlt.
Effectiviteit van leermaterialen in het voortgezet
onderwijs: Een literatuurstudie De opbrengst van het literatuuronderzoek is een beschrij-
vende inventarisatie van nationaal en internationaal wetenschappelijk onderzoek naar effectief gebruik van digitaal en papieren leermateriaal. Er is gezocht naar een wat meer specifiekere karakterisering van de onderzochte ICTtoepassingen. Deze toepassingen zijn als volgt gedefineerd en misschien herkent u deze toepassingen uit uw eigen onderwijspraktijk: - Computerondersteund onderwijs (CAI): drill & practice (gestructureerde oefeningen/problemen met onmiddellijke feedback) en tutorials (nieuwe informatie wordt stap voor stap geïntroduceerd en afgewisseld met testjes om na te gaan of de informatie is begrepen). - Multimedia: presenteren van informatie Ín een combinatie van tekst, graphics, audio en video. - SÍmulaties: software die de werkelijkheid imiteert. De leerling kan de situatie manipuleren om relaties in de werkelijkheid beter te begrijpen. - Games'. electronisch interactief spel waarin in een spelomgeving (game-play) expliciete leerdoelen worden
-
nagestreefd. MIJVE: Een drie-dimensionale wereld met geluid en graphics in een spelomgeving, waarin leerlingen met anderen online interacteren. Electronische leeromgeving: Een web-omgeving om vakken/cursussen te organiseren qua inhoud en structuur' Vaak kan lesmateriaal worden gedownload en opdrachten worden ingeleverd via de ELO (strict genomen geen leermateriaal, maar toch meegenomen in het onderzoek).
Een nieuwe trend is het onderzoek naar serious games en MUVE's in het voortgezet onderwijs. Alle studies naar games en MUVE's werden in 2009 gepubliceerd. Kenmerkend voor dit type lcT-toepassingen is de actieve betrokkenheid van
8
Joke Voogt en Nathalie Pareja Roblin Universiteit van Twente, 2010 48 pagina's
leerlingen bij hun leerproces en de intensieve interactie met de software. Uit het onderzoek blijkt dat leerlingen gemotiveerd zijn en zich betrokken weten bij hun leerproces als ze met dit type ICT-toepassingen leren. Tegelijkertijd blijkt echter dat er behoefte is aan didactische ondersteuning van docenten om leerlingen op een juiste manier te kunnen begeleiden in hun leerproces. Verder blijkt uit diverse studies dat leerlingen, afhankelijk van hun individuele kenmerken, verschillend profiteren van leermaterialen. Bijvoorbeeld het design van multimedia doet ertoe en heeft een verschillende effect op verschillende type leerlingen. Zo is bijvoorbeeld gebleken dat laagpresterende leerlingen afgeleid worden door een overvloed aan plaatjes, 3D-figuren en navigatiemogelijkheden, terwijl een dergelijke omgeving voor hoogpresterende leerlingen juist een uitdaging is. Hoogpresterende leerlingen hebben baat bij analogiën, terwijl laag presterende leerlingen voorbeelden nodig hebben. In een aantal studies werd opgemerkt dat het gebruik van leermaterialen - zoals serious games, simulaties en MUVET pas effect heeft als deze gedurende een langere tijd worden gebruikt. Leerlingen hebben extra tijd nodig om vertrouwd te raken met de omgeving voordat zij zich concentreren op de inhoud en de taak. De onderzoeksresultaten kunt u wellicht meenemen in uw visie op leren en werken in uw klas. Welke onderwijsdoelen wil je nastreven met ICT: differentiatie tussen leerlingen mogelijk maken; zelfstandig werken; betekenisvol leren; onderzoekend leren en welke media passen hier het best bij?