Dit is een commerciĂŤle uitgave verspreid met de Telegraaf. De redactie van de Telegraaf heeft geen betrokkenheid bij deze productie.
2019 WWW.PLANETHEALTH.NL
Ooggezondheid
Aan alle ouders van Nederland Loopt jouw kind risico om bijziend te worden? Doe de risicoanalyse op ikkijkverder.nl.
MEDIAPLANET
2 PLANETHEALTH.NL LEES MEER OP PLANETHEALTH.NL
IN DEZE UITGAVE
ADVIES Eef van der Worp: “Ga voor contactlenzen altijd naar een specialist”
MEDIA Audiomaatjes voor blinden en slechtzienden
P4
P6
ONLINE Steeds meer kinderen worden bijziend. Hoe komt dat en wat kun je er tegen doen?
Koester je ogen Ons zicht is verschrikkelijk belangrijk: om onze omgeving waar te nemen, om te werken en om gevaar te constateren. Toch nemen we onze ogen misschien toch iets te vaak voor lief. Hoe zorgt u voor uw ogen? Door redactie
O
nze ogen zijn, net als ons gehoor, de belangrijkste zintuigen om de wereld om ons heen waar te nemen. Het Oogfonds is de Nederlandse stichting die zich inzet voor goed zicht door financiering van wetenschappelijk onderzoek, voorlichting en projecten op het gebied van toegankelijkheid. En dat is hard nodig meent Edith Mulder, directeur van het Oogfonds: “Mensen beschouwen hun ogen nog te vaak als een vanzelfsprekendheid, waardoor mensen alarmsignalen niet op tijd onderkennen. Zie je flitsen of zwarte vlekken? Of zie je golven als je naar de badkamertegeltjes kijkt? Dat zijn belangrijke signalen om direct naar de huisarts te gaan. Echter, zicht dat verloren is gegaan kan in de meeste gevallen niet meer hersteld worden. Voorkomen is, ook in het geval van je ogen, beter dan genezen. Zelf kun je je ogen beschermen voor een aantal aandoeningen. Door bijvoorbeeld in de zomer net zo zorgzaam te zijn voor uw ogen als voor uw
Blijf op de hoogte:
huid, verkleint u het risico op schade. UV-stralen verhogen namelijk het risico op de oogaandoeningen als staar en maculadegeneratie (MD).” Toenemende oogproblemen Aandacht voor de ogen en mogelijke oogproblemen is hoognodig meent Mulder: “We merken dat er steeds meer mensen oogproblemen krijgen, op verschillende niveaus. Zo constateren we een enorme toename van hoge bijziendheid onder kinderen, omdat kinderen minder buitenlicht krijgen en veel ‘dichtbij werken’ op schermpjes. Artsen spreken zelfs over een epidemie. Dat is ernstig, want hoge bijziendheid bij jongeren kan later ernstige slechtziendheid tot gevolg hebben.” Daarnaast worden veel meer mensen in Nederland ouder, wat gevolgen heeft voor de ogen. Denk aan het ontstaan van leeftijdsgebonden maculadegeneratie, een aandoening waarbij je het midden van je gezichtsveld verliest. Mulder: “Ook dat is een groot pro-
facebook.com/MediaplanetNL
Edith Mulder Directeur van het Oogfonds
“Mensen beschouwen hun ogen nog te vaak als een vanzelfsprekendheid”
@MediaplanetNL
Mediaplanet Nederland
bleem. Daarnaast hebben veel ouderen glaucoom. Hierdoor verdwijnt het perifere zicht, vaak zelfs zonder dat mensen het doorhebben. Als iemand zich steeds stoot of tegen dingen aanloopt kan dat onhandigheid zijn, maar het kan ook een signaal zijn dat er iets is met de ogen. Oplettendheid is geboden. Is er twijfel, ga dan zo snel mogelijk naar een specialist. Ik kan dat niet vaak genoeg benadrukken. We hebben in Nederland heel veel goede deskundigen op allerlei terreinen waar mensen bij terecht kunnen.” Blik vooruit Nederland is een ontwikkeld land, er gebeurt veel, maar de ogen gaan er steeds slechter uitzien. Dat komt deels door onze moderne levensstijl, waarbij kinderen toch minder buitenlicht krijgen en vaker naar een scherm kijken. Ook kan leefstijl invloed hebben op het ontstaan van andere oogziekten meent Mulder: “We weten inmiddels dat niet ro-
@mediaplanet.nl
ken, beweging en veel groente eten een positieve invloed hebben op ons zicht. In Nederland is jarenlang gerookt, die consequenties zien we nu bij ouderen. Bij veel oogaandoeningen speelt erfelijkheid een rol. Ook daarom blijft wetenschappelijk onderzoek naar onze ogen, het ontstaan van oogziekten en behandeling ontzettend belangrijk.” Maar gelukkig heeft onze moderne maatschappij en de bijbehorende technologische oplossingen ook positieve gevolgen voor mensen met een visuele beperking. Zo zijn er tegenwoordig innovatieve oplossingen beschikbaar op de markt, zijn en er steeds meer luisterboeken en bevatten veel apparaten een luister- en dicteerfunctie waardoor mensen met beperkt zicht gewoon de krant kunnen ‘lezen’. Mulder: “Onze samenleving is grotendeels visueel ingericht en al die nieuwe technologische ontwikkelingen voor mensen met een visuele beperking zijn meer dan welkom.”
Papier gemaakt van gerecycled materiaal
Project Manager: Laura Lommen Business Developer: Alexander Bannink Managing Director: Rebecca Nicholson Content & Production Manager : Liza Rijken Digital Manager: Willem-Jan Persoons Designer: Vratislav Pecka Cover: Gedistribueerd door: de Groot Randstedelijke Telegraaf, september 2019 Dit is een bijlage bij de Groot Randstedelijke Telegraaf. De inhoud van deze bijlage valt niet onder de hoofdredactionele verantwoordelijkheid van de Groot Randstedelijke Telegraaf. Copyright Mediaplanet Publishing House: Volledige of gedeeltelijke verveelvoudiging, openbaarmaking of overname van deze publicatie is slechts toegestaan met toestemming van de uitgever, met bronvermelding.
Is lezen lastig door slecht zicht of is een boek vasthouden moeilijk? Dan kun je ook gaan luisteren! Passend Lezen biedt 75.000 gesproken boeken, kranten, tijdschriften, hoorspelen en hoorcolleges. Voor € 30 per jaar kun je onbeperkt luisteren. Zo geniet je
Lezen kan altijd!
altijd en overal van de mooiste verhalen.
Lid worden of meer weten? Ga naar www.passendlezen.nl/ooggezondheid of bel 070 338 15 00.
* De collectie van Passend Lezen is exclusief beschikbaar voor mensen met een visuele, cognitieve of fysieke beperking.
34-1-Ad-A
MEDIAPLANET
PLANETHEALTH.NL 3
Heeft jouw opticien wel een diploma? Met een druk op de knop even je ogen laten meten tussen de shampoo en de paracetamol, of zelfs thuis meten achter je laptop. Het gemak dient de mens. Maar of je ogen daarmee het beste af zijn? Bas de Nes vraagt het zich af. “Een échte opticien moet drie jaar lang blokken voor zijn diploma. Dat is toch geen flauwekul?” Door Theo Peeters
GESPONSORD
B
as is directeur van de NUVO, de brancheorganisatie voor optiekondernemers. Leden van de NUVO zijn veel van de optiekwinkels die je vrijwel overal in het Nederlandse straatbeeld ziet. Winkels boordevol geavanceerde hightech apparatuur, bediend door vakmensen die ervoor hebben doorgeleerd. Allemaal? “Was dat maar waar”, verzucht Bas. “In Nederland mag iedereen zichzelf opticien noemen en een winkel beginnen. Diploma of niet. We zijn wat dat betreft echt een buitenbeentje in Europa.”
“Ogen moeten steeds langer mee” Testje
Als consument weet je dus niet zeker of je je kostbare ogen wel aan een deskundige toevertrouwt? “Klopt”, zegt Bas. “En dat terwijl die ogen steeds langer mee moeten. We worden immers steeds ouder. Bovendien worden ogen steeds zwaarder belast door het langdurig kijken naar smartphones en tablets.” Volgens Bas vinden consumenten het belangrijk om te weten waar ze aan toe zijn. “Er zijn allerlei nieuwe aanbieders op de markt die enorme bedragen stoppen in
“Details kunnen het verschil maken tussen comfortabel kijken of schele hoofdpijn” reclame. Ze schermen met lage prijzen en beweren dat je ogen kunt meten met een druk op de knop, of zelfs thuis met je eigen pc. Maar zo’n testje mag de naam oogmeting eigenlijk niet dragen.” Objectieve en subjectieve oogmeting
Ook de échte opticien begint met een automatische oogmeting. Zo’n meting met het apparaat heet in vaktaal wel ‘objectieve meting’, terwijl de handmatige meting door de opticien wordt aangeduid met ‘subjectieve meting’. “Verwarrende termen”, vindt Bas. “Bij het woord objectief denken veel mensen dat dat beter is dan subjectief. Logisch. In het jargon van de optiek wordt echter alleen maar het onderscheid bedoeld tussen wat een apparaat meet en wat een expert constateert. Je kunt natuurlijk indruk maken met een mooi apparaat in je zaak waarmee je objectief de sterkteafwijking meet, maar vervolgens moet er een gediplomeerde opticien aan te pas komen voor de subjectieve meting. De meting met het apparaat is nog niet de helft van het verhaal. De feedback die jij de opticien geeft tijdens de handmatige, individuele meting, is essentieel voor de opticien om tot de juiste sterkte te komen. Aan de hand van beide onderzoeken stelt de opticien vast
Bas de Nes Directeur NUVO
wat de beste kijkoplossing op maat voor jou persoonlijk is. Details die het verschil kunnen maken tussen comfortabel kijken of schele hoofdpijn. Een échte opticien heeft in drie jaar studie geleerd om bepaalde afwijkingen te herkennen, zodat hij zo nodig kan doorverwijzen.” Gegarandeerd gediplomeerd
Maar als dat diploma dan zoveel uitmaakt, hoe kun je als consument dan weten of je opticien er een heeft? “Goed punt”, zegt Bas de Nes. “Daarom hebben alle NUVO-leden zich verenigd onder een keurmerk.
“Ogen worden steeds zwaarder belast door het langdurig kijken naar smartphones en tablets”
“Een échte opticien heeft in drie jaar studie geleerd om bepaalde afwijkingen te herkennen, zodat hij zo nodig kan doorverwijzen” Als een opticien het NUVO Keurmerk voert, dan heb je die garantie. Nog afgezien van de andere zekerheden die je krijgt als consument. Bijvoorbeeld in het onverhoopte geval van een geschil – mocht je er samen met de opticien niet uitkomen – kun je dat voorleggen aan een onafhankelijke geschillencommissie.” Keurmerk
Lang hoef je niet te zoeken naar zo’n zaak, want zo’n twee derde van de Nederlandse optiekbedrijven is aangesloten bij de NUVO. Die optiekzaken zijn te herkennen aan het NUVO Keurmerk ‘Kijk Goed!’ op de winkeldeur of -ruit. Bij de overige opticiens en andere aanbieders van ‘oogmetingen’ is dus onduidelijk of zij voldoen aan de kwaliteitsnormen. “En dan druk ik me nog diplomatiek uit”, zegt Bas: “Drogisten die brillen als bijzaak hebben beweren dat wat zij doen een oogmeting is. Maar ze meten alleen met het apparaat. Ook online zijn er tegenwoordig testen die je zelf vanachter je beeldscherm kunt uitvoeren. Makkelijk
misschien omdat je de deur er niet voor uit hoeft, maar met een echte oogmeting heeft zo’n testje niets van doen.” Registreren van oogmetingen onder het keurmerk
Niet iedereen lijkt doordrongen van het belang van diplomering bij opticiens. Gelukkig ziet het ernaar uit dat de overheid zich weer met de kwaliteit van oogmetingen gaat bemoeien. “Het Zorginstituut Nederland – een zelfstandig orgaan dat de Nederlandse overheid adviseert op het gebied van zaken die de volksgezondheid aangaan – buigt zich momenteel over een door ons opgesteld protocol dat regelt waaraan een oogmeting moet voldoen. Dat geeft het NUVO Keurmerk nóg meer betekenis. Het verschil met échte en zogenaamde oogmetingen zal dan voor iedereen zichtbaar worden. Dan is Nederland ook op het gebied van oogmetingen ontwikkelingsland-af!”
MEDIAPLANET
4 PLANETHEALTH.NL INZICHT
COLUMN
dr. Mirjam van Tilborg Optometrist en droge ogenspecialist
Eef van der Worp Optometrist en onderzoeker
“Ga voor contactlenzen altijd naar een specialist”
E
Poster-A3-drogeogen-FINAL-18Feb.pdf
1
2019-02-18
5:08 PM
Door Kees Vermeer
ef van der Worp, optometrist en onderzoeker: “Het oog is een klein maar erg interessant orgaan. Alleen al aan de voorkant van de ogen kunnen vele problemen ontstaan. Zo zijn er mensen die niet goed kunnen zien doordat zij bijvoorbeeld glas in hun oog hebben gehad waardoor het hoornvlies is beschadigd. Voor deze mensen zijn er speciale lenzen (scleralenzen) waarmee zij weer kunnen zien. Zij zijn dan enorm blij!
“Gebruik geen leidingwater voor het schoonmaken van lenzen”
Behandeling van droge ogen vraagt goede begeleiding Droge ogen kunnen erg beperkend zijn in iemands leven. Dat is de ervaring van dr. Mirjam van Tilborg, optometrist en droge ogenspecialist. “Gelukkig is er steeds meer aandacht voor droge ogen.” Door Kees Vermeer
Bijziendheid Een ‘hot item’ is momenteel de toename van bijziendheid (myopie). Een van de oorzaken is het langdurig nabijwerk, zoals bij gebruik van telefoons en tablets waarmee we vaak binnenshuis zitten. De ogen stellen zich te veel in op dichtbij, waardoor we in de verte niet meer scherp zien. Myopie lijkt wereldwijd een epidemie te worden. Dit betekent niet alleen toename van de verkoop van brillen en lenzen, maar ook een verhoogde kans op problemen aan het netvlies en slechtziendheid. Met oogdruppels of speciale lenzen is de myopie af te remmen, maar niet te voorkomen. Daarbij hebben oogdruppels, soms forse, bijwerkingen. Het is het beste als kinderen in ieder geval meer buiten gaan spelen. Als myopie zich toch voordoet, denk dan aan speciale contactlenzen of eventueel oogdruppels. En ga naar een optometrist, die kan je goed voorlichten over de beste opties.”
irjam had al op jonge leeftijd last van droge ogen. Maar er was toen nog weinig over bekend. Tijdens haar studie in de VS zag ze een speciale poli voor droge ogen. “In die wachtkamer zag ik veel problemen bij mensen met droge ogen. Terug in Nederland heb ik me gespecialiseerd in behandelingen en ben ik er ook lezingen over gaan geven.”
1
2019-02-18
5:08 PM
“Oogproblemen verminderen de kwaliteit van leven”
Mirjam. Zo kan druppelen in het begin juist meer klachten veroorzaken omdat het oog gaat genezen. “Daarom is goede voorlichting nodig. Mensen moeten begrijpen wat er gebeurt en er moet serieuze aandacht zijn voor deze problemen. Maar meestal is er geen echt zorgtraject. Daardoor verliezen mensen hun vertrouwen in de behandeling.”
de problemen vaak blijven bestaan. Steeds beter “Ik zie mensen die al veel oogartsen Behalve medicatie noemt Mirjam Jongeren hebben bezocht. Ik merk dat hun nog andere mogelijke oorzaken van Iemand met droge ogen gaat vaker kwaliteit van leven sterk is vermin- droge ogen. Bijvoorbeeld verkeerd en intensiever knipperen. De ogen derd vanwege hun oogproblemen.” gebruik van contactlenzen, allergie gaan irriteren, branden, kunnen pijn Mirjam ziet mensen met extreem voor lensvloeistof, droge lucht, veel gaan doen, er kan hoofdpijn ontstaan droge ogen. Niet alleen ouderen, lezen of computergebruik, luchtveren het zicht kan minder worden. Bij maar ook jongere mensen van rond ontreiniging en voeding (vooral te jonge mensen kan dit verergeren twintig jaar of zelfs nog jonger. De weinig drinken). Ook luchtstroming door veel gebruik van beeldscher- klachten kunnen ontstaan door ge- kan een oorzaak zijn, want daardoor men, zoals telefoon of tablet. Iemand bruik van bepaalde medicatie, onverdampt de traanlaag sneller. “Als je met klachten kan naar de huisarts of der andere medicijnen tegen acne dan bezig bent op de computer, knipoptometrist, maar Mirjam vertelt dat (jeugdpuistjes). “De oogklachten per je ook nog eens minder. Behalve kunnen erger worden als iemand bij- een traanlaag is er ook een vet- en herken droge ogen test zelf voorbeeld op een kantoor werkt met een slijmlaag. Normaal werken deze airco of slechte ventilatie. Soms is alle drie goed. Maar als de vetlaag Een aantal kenmerken van droge ogen zijn: zo erg dat Zijn uw ogen voordan heb je het probleem iemand niet ongewoon niet goedgevoelig functioneert, meer kan werken. Ofsigarettenrook? iemand kan geen druppels nodig maar Worden uw ogen rood eneen be’s avonds na het werk geen tv meer handeling met bijvoorbeeld warmte geïrriteerd na het zwemmen? * branderige, geïrriteerde en/of kijken of autorijden. Droge ogen om de vetlaag te stimuleren. Daarvermoeide ogen; kunnen dus erg beperkend zijn in ie- over wordt steeds meer bekend. Er veel en nieuwe inzichten * een drukkend gevoel in de ogen; mands leven.” Aan de hand vanzijn deze, meer vragenover in droge Behandeling van droge ogen ogen en gelukkig worden de behan* het gevoel dat er een zandkorrel in de de zelftest op drogeogen.nl komt u vraagt goede begeleiding, weet delingen steeds beter.” ogen zit die er niet uitgespoeld kan erachter of er bij u sprake kan zijn van
“Er zijn veel nieuwe inzichten over droge ogen” worden.
herken droge ogen Een aantal kenmerken van droge ogen zijn:
hulp vinden
droge ogen.
test zelf Zijn uw ogen ongewoon gevoelig voor website informatie sigarettenrook? Worden uw ogen rood en geïrriteerd na het zwemmen?
* branderige, geïrriteerde en/of ogen; Opvermoeide dit gedeelte van de website kunt u Vind de volgende informatie op de site: TRAMEDICO B.V. de | Postbus 192 || 1380 AD AD Weesp TRAMEDICO B.V. | Postbus 192 1380 Weesp * een drukkend gevoel in de ogen; Aan hand van deze, en meer vragen in verschillende kunsttranen qua drogeogen.nl drogeogen.nl tramedico.nl * het gevoel datmet er een zandkorrel in de zelftest op werkt; drogeogen.nl komt u tramedico.nl eigenschappen elkaar vergelijken. *dehoe het oog ogen zit die er niet uitgespoeld kan erachter of er bij sprake kan zijn van * hoe droge ogenuontstaan; ogen. van contactlenzen; Ditworden. kan voor u een hulp bieden bij het *droge de invloed
2019-HYL-002
“De veiligheid van lenzen, zoals goede hygiëne, wordt nogal eens vergeten”
M
Poster-A3-drogeogen-FINAL-18Feb.pdf
2019-DRO-003
Ook op het gebied van zachte lezen is veel gaande. De veiligheid van lenzen, zoals goede hygiëne, wordt daarbij wel eens vergeten. Lenzen en vloeistoffen worden vaak via internet of de drogist gekocht, zonder goede voorlichting over veiligheid. Een vuistregel om te beginnen voor goede hygiëne is om geen leidingwater te gebruiken voor het schoonmaken of bewaren van lenzen. Want dan kunnen ooginfecties ontstaan. En neem ook geen lenzen even in de mond om te bevochtigen. Ga voor contactlenzen altijd naar een optometrist of contactlensspecialist. Zij hebben er verstand van en kunnen goede voorlichting geven.”
MEDIAPLANET
PLANETHEALTH.NL 5
Q&A
Mario Pico Optometrist
Steeds betere producten tegen droge ogen
Nieuwste lensmaterialen houden beter vocht vast Door Kees Vermeer
Droge ogen geven een prikkelend en brandend gevoel. Veel mensen, vooral ouderen en dragers van contactlenzen, hebben er regelmatig last van. Steeds betere vloeistoffen en lenzen kunnen droge ogen tegengaan.
Mario Pico, optometrist bij Van der Leeuw Optiek in Delft, behandelt vaak klanten met droge ogen. “De nieuwste contactlenzen houden vocht goed vast en je kunt er rustiger door kijken.”
Door Kees Vermeer
Waardoor ontstaan droge ogen?
GESPONSORD
E
én van de oorzaken van droge ogen is dat de ogen te weinig knipperen. Normaal gebeurt dat zo’n vijftien keer per minuut, maar met veel beeldschermgebruik kijken we te intensief en ontspannen de ogen te weinig. Ze knipperen soms maar vijf keer per minuut. “Droge ogen geven niet alleen een vervelend gevoel, maar je kan er ook slechter door gaan zien”, vertelt Rob Rosenbrand, productspecialist bij Bausch + Lomb. “Ook kan het voorste laagje van het oog gaan irriteren vanwege droogteplekjes. Bovendien is traanvocht een natuurlijke bescherming tegen vuil en bacteriën. Daarom is het belangrijk dat het vochtlaagje van het oog intact blijft.”
“Veel contactlensdragers kennen het ‘droge ogen gevoel’” Beschermend laagje
Bij het ouder worden nemen de klachten van droge ogen vaak toe. De talgkliertjes in de oogleden scheiden normaliter een olieachtige stof af. Dat komt terecht in het traanlaagje en vormt een dun beschermend laagje tegen uitdrogen. Bij ouderen kunnen deze talgkliertjes verstopt raken. Ook bepaalde ziekten gaan gepaard met droge ogen. Veel contactlensdragers kennen het ‘droge ogen gevoel’. Dat komt doordat het traanvocht op en in de len-
Rob Rosenbrand Productspecialist Bausch + Lomb
zen bij onvoldoende knipperen verdampt. De lenzen gaan dan minder comfortabel aanvoelen en vooral aan het eind van de dag wordt het zicht waziger. Eventueel kunnen oogdruppels verlichting geven. “Die worden steeds meer verkocht”, aldus Rosenbrand. “Oogdruppels bestrijden de klachten maar nemen de oorzaak niet weg. Sommige dragers van contactlenzen, zowel harde als zachte lenzen, moeten vanwege droge ogen zelfs stoppen met contactlenzen.” Nieuwe generatie contactlenzen
Materialen voor lenzen worden steeds beter, laten meer zuurstof door en houden het traanvocht beter vast. Bausch + Lomb, fabrikant van lenzen en oogzorgproducten, heeft recent nieuwe zachte contactlenzen ontwikkeld. “De nieuwe generatie contactlenzen zijn de ULTRA contactlens (maandlens) en de Biotrue ONEday (daglens). Deze houden na zestien uur nog 95 procent van het vocht vast, zelfs in droge ruimtes met bijvoorbeeld airconditioning”, vertelt Rosenbrand. “De lenzen voelen aan het einde van de dag nog net zo comfortabel als in het begin direct na het inzetten.” Er zijn tegenwoordig zelfs multifocale lenzen: lenzen met meerdere sterktes die in het midden voor de pupil zijn verwerkt. Dat maakt het
“Bedenk dat een lens een medisch hulpmiddel is. Met verkeerde producten kunnen serieuze oogproblemen ontstaan” mogelijk om zowel dichtbij als veraf scherp te zien. “De hersenen maken zelf de keuze welk beeld in welke situatie nodig is”, weet Rosenbrand. Verstand van zaken
De ontwikkelingen met oogproducten blijven doorgaan. Ook de samenstelling van vloeistoffen wordt steeds beter. Dat is belangrijk omdat lenzen die vaker worden gedragen goed gereinigd moeten zijn voordat ze weer in de ogen gaan. Rosenbrand: “De Biotrue vloeistof is bio-geïnspireerd en werkt zoals het oog zelf, met hetzelfde bevochtigingsmiddel en gelijke pH-waarde als traanvocht. Voor daglenzen zijn geen vloeistoffen nodig. Elke dag nieuwe schone lenzen in en altijd een paar reservelenzen in huis. Ook ideaal voor op vakantie en het sporten!” Rosenbrand adviseert om voor oogproducten altijd naar een opticien of optometrist te gaan, die verstand van zaken heeft. “Lenzen en vloeistoffen zijn tegenwoordig bij elke drogist te koop, vaak zijn die echter gemaakt van oudere materialen. Bedenk dat een lens een medisch hulpmiddel is. Met verkeerde producten kunnen serieuze oogproblemen ontstaan.”
Dat komt vooral door het vele beeldschermgebruik van tegenwoordig. Computers, telefoons en tablets geven vaak last van de ogen. Hoe komt dat?
Beeldschermen zijn op korte afstand van de ogen, mensen kijken intensief en knipperen te weinig. Vooral mensen met contactlenzen krijgen dan sneller droge ogen. Welke klachten geeft dat?
De ogen voelen geïrriteerd en branderig. Dat voelt onrustig en je leest en kijkt dan minder plezierig. Veel lensdragers doen daarom de lenzen eerder uit dan ze zouden willen. Wat is eraan te doen?
De nieuwste lenzen houden vocht goed vast. Het voordeel van die lenzen is dat ze door hun specifieke samenstelling het kijken rustiger maken. Dat is beter voor de ogen. De materialen en de optische toepassing ervan worden steeds beter.
“Veel beeldschermgebruik geeft droge ogen” Van welk materiaal zijn de lenzen?
De lenzen bestaan uit onder andere (siliconen) hydrogel. Daardoor bevatten ze veel vocht, zelfs na langdurig gebruik. Bij het ouder worden kunnen we dichtbij minder scherp zien. Moeten lensdragers dan alsnog een leesbril?
Dat hoeft niet altijd. Er zijn ook multifocale lenzen van deze moderne materialen. Overigens zien we dat veel mensen tegenwoordig op jongere leeftijd een leesondersteuning nodig hebben dan vroeger. Ook dat komt denk ik door het vele gebruik van beeldschermen. De ogen moeten zich dan te veel en te lang inspannen. Wat kun je mensen met oogklachten adviseren?
Neem de klachten serieus en laat de ogen eventueel onderzoeken door een droge ogen specialist. Neem de tijd voor goede oogverzorging. En wees voorzichtig met producten die je zelf kunt kopen bij bijvoorbeeld een drogist. Zonder goed advies weet je niet precies wat je koopt en hoe je het moet toepassen. Optometristen zijn opgeleid om mensen hierover te adviseren. Meer informatie? Kijk op planethealth.nl
MEDIAPLANET
6 PLANETHEALTH.NL
BLINDEN EN SLECHTZIENDEN
Oogzorg in Nederland De wachttijden voor oogzorg zijn te lang, vinden Petra Kortenhoeven van de Oogvereniging en Gabriëlle Janssen van de Optometristen Vereniging Nederland (OVN). Ze pleiten voor een andere aanpak. Door Marjolein Straatman
Audiomaatjes voor slechtzienden: “Contact met de wereld om je heen dankzij eenvoudig bedienbare voorlees hulpmiddelen” GESPONSORD
Contact met de wereld om je heen is een primaire levensbehoefte, maar blijkt voor blinden en slechtzienden vaak een hele opgave. De Audiomaatjes van Solutions Radio bieden oplossingen zodat allerhande media en actualiteiten, zoals gesproken boeken, kranten, tijdschriften en tv ook voor mensen met een visuele beperking eenvoudig toegankelijk zijn. Genieten van een film is voor iemand met een visuele beperking moeilijker, want de ondertiteling is lastig te volgen. Datzelfde geldt zeker voor het lezen van een boek of krant. Dankzij Audiomaatje wordt dit soort informatie eenvoudig toegankelijk voor mensen met een visuele beperking. Karel Raven is medeoprichter van Solutions Radio en benadrukt de maatschappelijke noodzaak van Audiomaatje: “Contact met de buitenwereld even naar buiten gaan, een terrasje pakken of eten bij vrienden - is voor slechtzienden en blinden al een opgave, maar als we niets voor hen doen aan de toegankelijkheid van informatie en populaire cultuur zijn ze nog een stap verder van de maatschappij verwijderd. En dat is niet nodig, want met één van de audiomaatjes kan ook deze groep elk moment van de dag op de hoogte zijn van actuele zaken en ontspanning vinden met een fijn boek of hun favoriete radiozender.” Inmiddels hebben vele duizenden mensen deze multi media hulpmiddelen al in huis. Het bedrijf heeft een duidelijke missie: visueel beperkten de regie geven over hun informatievoorziening. Raven: “Zelfstandigheid is verschrikkelijk belangrijk voor een mens. Een beperking mag geen reden zijn voor sociaal isolement.” En daarom zijn in eigen beheer drie audiomaatjes ontwikkeld voor blinden en slechtzienden: de Webbox, de Go-app en de Go-box. Raven: “De Webbox is een alles-in-een multimediaspeler waarmee je gesproken informatie kunt beluisteren, zoals het laatste nieuws, dagelijkse kranten, tijdschriften, gesproken boeken, maar ook radio. De box is voorzien van grote knoppen met voelbare symbolen waardoor het apparaat eenvoudig te bedienen is én er wordt een afstandsbediening meegeleverd. Computervaardigheid is niet nodig, ideaal dus ook voor mensen die wat ouder zijn. ” De Gesproken Ondertitel-app (GO-app) spreekt live de ondertiteling uit van nieuwsuitzendingen, series en films. Het mooie van deze app voor smartphone en tablet is dat je overal waar je bent de ondertitels voorgelezen krijgt. Je kunt dus ook bij familie of vrienden een serie of film volgen. De app is verkrijgbaar in de Appstore en Google Play. De Go-Box is het nieuwste audiomaatje uit de koker van Solutions Radio. De GO-box werkt door middel van tekstherkenning en leest alle Nederlandstalige ondertitels op de tv voor, of je nou naar een live programma, Netflix of een dvd kijkt. De box is eveneens makkelijk te bedienen en wordt met een HDMI-aansluiting tussen de tv en de decoder aangesloten. Raven: “De Webbox, GO-app en GO-box zijn alle drie een cruciaal hulpmiddel voor blinden en mensen die slecht zien, en worden dan ook vergoed door de zorgverzekeraar.”
Hoe is het gesteld met de oogzorg in Nederland?
Kortenhoeven: “Er zijn veel Nederlanders die gebruik maken van de oogzorg, deels binnen en deels buiten het ziekenhuis. Wat nu erg speelt, is dat veel mensen voor een eerste consult bij de oogarts vrij lang moeten wachten.” Janssen: “Die wachttijd voor nieuwe patiënten loopt op sommige plekken op tot ruim dertien weken. Het gaat hier om oogproblemen die niet acuut zijn. Met een spoedindicatie kun je wel altijd snel bij de oogarts terecht.” Kortenhoeven: “We maken ons zorgen dat op termijn een groep mensen met een oogaandoening die wél acuut blijkt te zijn door de lange wachttijden niet tijdig de juiste zorg ontvangt.”
“We maken ons zorgen dat een groep mensen niet tijdig de juiste zorg ontvangt” Waar staan de Oogvereniging en de Optometristen Vereniging Nederland voor?
PK: “De Oogvereniging is een patiënten- en belangenvereniging die een diverse groep mensen met oogziekten vertegenwoordigt. Dat doen we onder meer in de vorm van voorlichting, zoals via de Ooglijn. We vinden het vooral belangrijk dat mensen veilige en betrouwbare oogzorg krijgen, op de juiste plek. De wachttijden in de oogzorg baren ons al enkele jaren zorgen. Hiervoor zoeken we oplossingen en initiëren we bijvoorbeeld overleg en samenwerking met partijen zoals de OVN.” GJ: “De OVN is de vereniging van optometristen; dit is een paramedisch beroep met een beschermde opleidingstitel. Iemand mag zich dus alleen optometrist noemen na het volgen van de geldende hbo-opleiding. De optometrist onderzoekt of de ogen al dan niet gezond zijn, adviseert en meet optische hulpmiddelen aan zoals brillen en contactlenzen en kan een belangrijke rol spelen bij cliënten met niet-acute oogaandoeningen. Nu komen mensen met oogklachten vooral bij de oogarts terecht en wordt er meestal niet doorverwezen naar een optometrist. De OVN pleit ervoor dat dit wel gebeurt in situaties waarin dit een optie is. Samen met de Oogvereniging bekijken we hoe wij de oogzorg beter kunnen inrichten.”
Gabriëlle Janssen Voorzitter Optometristen Vereniging Nederland Hoe?
GJ: “Bijvoorbeeld door meer bekendheid te genereren voor het vak van optometrist en te achterhalen waarom de optometrist niet volledig wordt ingezet in de oogzorg. Ook kijken we kritisch naar onze eigen beroepsgroep door een kwaliteitsbeleid in te richten waarbij het voor iedereen helder is welke kwaliteit de optometrist heeft en verzorgen wij nascholingen zodat de optometrist zijn of haar vakkennis bij kan houden.”
Wat zijn taken die de optometrist volgens jou van de oogarts over kan nemen?
GJ: “Er zijn verschillende situaties denkbaar waarin de optometrist je ook kan helpen. Als je, brildragend of niet, geleidelijk aan minder gaat zien bijvoorbeeld. Je kunt er terecht als de oogaandoening glaucoom voorkomt in je familie of als je vaak droge en branderige ogen hebt. De periodieke controle van de ogen van mensen met diabetes kan ook door de optometrist worden uitgevoerd. Hetzelfde geldt voor oogmetingen bij mensen met een relatief hoge of lage sterkte.” Denken jullie dat op die manier wachttijden kunnen worden verkort?
PK: “Ik geloof absoluut dat de optometrist vaker dit soort handelingen op zich kan nemen. Op dit moment lopen er pilots van samenwerkingsverbanden tussen huisartsen, optometristen en oogartsen. Dat is positief.” GJ: “Wij pleiten ervoor dat die samenwerking in de pilots landelijk de norm wordt.” PK: “Uiteindelijk is het streven dat íedereen in dit land goede oogzorg krijgt. Voor minder acute oogklachten moeten mensen snel in de eigen woonomgeving terecht kunnen. Dat is soms bij de huisarts en in bepaalde situaties dus de optometrist.” Hoe kun je een optometrist vinden?
GJ: “Op de website van de OVN, www.optometrie.nl, staat een leden-
Petra Kortenhoeven Projectcoördinator Oogvereniging
“Nu komen mensen met oogklachten vooral bij de oogarts terecht” wijzer. Van de optometristen die je daar vindt weet je in ieder geval zeker dat ze gediplomeerd optometrist zijn. Consumenten verwarren nog wel eens de optometrist met de opticien. Een opticien meet de sterkte van het oog op om de bril aan te meten. Uitspraken over de gezondheid van het oog kunnen niet gedaan worden. Daarvoor ben je bij de optometrist aan het juiste adres.”
INFORMATIE Je kunt met vragen over (leven met) een oogaandoening terecht bij de Ooglijn: 030 2945444 (ma-vrij 9.00 – 15.30 uur), e-mail: ooglijn@ oogvereniging.nl
Tips van Gabriëlle Janssen en Petra Kortenhoeven Ga naar de huisarts bij zorgen over de ogen Bij de optometrist kun je terecht bij wazig of dubbel zien, vermoeide, jeukende en geïrriteerde ogen, bij problemen bij het lezen of het kijken naar een beeldscherm, als je hoofdpijn krijgt in de loop van de dag door je ogen, je moeite hebt met scherp stellen, bij pijn in of rond de ogen, als je last hebt van licht, slechter gaat zien in het donker, bij vlekjes in het zicht en als rechte lijnen (niet acuut) krom of vervormd lijken Kijk niet doorlopend op beeldschermen Wrijf niet in je ogen Draag je contactlenzen? Laat ook dan de ogen regelmatig controleren
MEDIAPLANET
PLANETHEALTH.NL 7
Lenzen voor het moderne leven Felle zon en de tijd die we spenderen al kijkende naar een computer- of telefoonscherm eisen veel van onze ogen. Na tien jaar onderzoek is er nu eindelijk een lens ontwikkeld die onze ogen in deze dagelijkse uitdagingen kunnen ondersteunen. Door redactie GESPONSORD
S
tel je voor: je bent op een bruiloft als de zon ineens fel begint te schijnen. Tuurlijk heb je wel gedacht aan een zonnebril, maar waar laat je dat ding? Als man ben je strak in pak en als vrouw heb je slechts een veel te kleine clutch bij je. Wat nu? Of: je bent net naar de film geweest. De lichten gaan langzaam aan en jij vindt je weg richting uitgang en hard in je in ogen knijpend stap je naar buiten, want jeetje wat is dat licht fel. Herkenbaar? Voor dit soort situaties biedt de nieuwe lens van Acuvue wellicht uitkomst: de eerste contactlens die zich aanpast aan de hoeveelheid licht. Marco van Beusekom is betrokken bij de productontwikkeling voor Acuvue: “Ik kan iedereen deze lens aanraden omdat verschillende hoeveelheden licht onze ogen continu belasten. Onbewust knijp je veel met je ogen en deze lens zorgt ervoor dat je dat minder hoeft te doen en biedt daardoor kijkgemak én kijkcomfort.”.
Lichtmanagement
In een tijd waarin technologie een steeds grotere rol speelt, is het geen verrassing dat ook hele dagelijkse praktische dingen zoals lenzen een upgrade krijgen. Een meer dan welkome upgrade zelfs, meent Van Beusekom: “Niet alleen het zonlicht is met de jaren feller gaan schijnen, ook worden onze ogen nogal vaak gecon-
Marco van Beusekom Productontwikkelaar Acuvue
fronteerd met het felle licht van je telefoon- tablet- of computerscherm. Deze nieuwe lens past zich ook daaraan aan, continu en binnen zestig seconden. Lichtmanagement heet dat met een mooi woord. Daarnaast biedt de lens ook de hoogste klasse UV-bescherming. Het levert daardoor veel visueel comfort op, maar ook een verbeterde contrastkwaliteit waardoor het zicht weer in kwaliteit toeneemt. Die situatie waarbij je steeds je zonnebril opzet dan weer afzet heb je niet zo vaak meer. Lang verhaal kort: je ziet gewoon een stuk prettiger, of je nou een zware sterkte hebt of niet.” Oogcomfort en ooggezondheid
Op basis van wetenschappelijk onderzoek is gebleken dat mensen baat hebben bij meer oogcomfort in het kader van de ooggezondheid. Van Beusekom: “Mensen gaan wel twee keer per jaar naar de tandarts voor controle en om te voorkomen dat ze klachten krijgen, maar de ogen worden vaak overgeslagen. Men gaat daarmee pas naar een specialist als er klachten zijn, en dan is het eigenlijk al te laat.” Veel mensen zitten tegenwoordig achter het computerscherm voor hun werk,
waardoor ze op een kortere afstand werken. En ook daar biedt de nieuwe lens uitkomst. Van Beusekom: “Voor de totstandkoming voor deze lichtmanagende lens is tien jaar wetenschappelijk onderzoek gedaan, dat is echt heel erg lang! En met resultaat, want met deze lens ga je veel rustiger kijken en zijn je ogen minder vermoeid. Praktisch alles waarmee je je ogen belast kan leiden tot een onbewust gevoel van vermoeidheid, want je ogen zijn eigenlijk continu aan het werk: ze stellen zich scherp, minder scherp en passen zich aan het licht aan. Is dit te veel voor je ogen, dan kun je last krijgen van vermoeidheid, branderige ogen, vermoeide ogen en hoofdpijn. In dat geval is het verstandig om naar de oogzorgspecialist te gaan.”
VOOR HET EERST LENZEN?
Lenzen versus bril
De meest gehoorde misvatting over lenzen volgens Van Beusekom is ‘ik ben niet geschikt voor lenzen’. Onzin vindt hij want hoe hoger de sterkte, hoe sterker de behoefte aan lenzen vaak is. En daarbij: “Vrijwel iedereen is geschikt voor contact lenzen, maar niet iedere contactlens is geschikt voor iedereen. Ga naar een goede specialist.” Contactlenzen kennen ten aanzien van een bril juist een aantal voordelen. Zo heb je altijd scherp zicht (ook vanuit je ooghoeken!) en iets als ‘beslagen lenzen’ bestaat niet. En: geen lens die afvliegt tijdens het sporten. Van Beusekom: “Uiteindelijk kom je er maar op één manier achter of lenzen bij je passen, en dat is gewoon proberen. Mijn ervaring is wel dat de meeste mensen niets anders meer willen als ze eenmaal de lens hebben gevonden die bij hen past. En groot gelijk hebben ze, want het is ideaal.”
Voor het eerst lenzen? Of je nou overstapt van een bril naar lenzen of dat je direct begint met lenzen, in het begin zal het best even wennen zijn voor je ogen. Ineens heb je verbeterd zicht en dan is er ook nog dat nieuwe laagje over je pupil. Dit ‘wenproces’ kan een tot twee weken duren. Daarom een aantal tips om je hierbij te helpen: Volg het advies van je specialist op bij het opbouwen van de draagtijd. Bij de meeste moderne contactlenzen hoef je nauwelijks meer op te bouwen. Wil je langzaam opbouwen? Draag ze de eerste dag niet langer dan vier uur en bouw vervolgens per dag met twee uur op. Doe de lenzen hierna uit en laat je ogen tot rust komen.
Voelen je ogen met lenzen droog of geïrriteerd aan? Probeer dan eens oogdruppels die geschikt zijn voor contactlensdragers. Nog steeds geen verbetering? Wellicht is de lens uitgedroogd. Haal de lens uit je oog en probeer het nog eens met een nieuwe lens. Komt dit regelmatig voor, ga dan naar je specialist terug. Dit kan komen door verandering van de traanfilm, reactie op contactlens onderhoudsproducten of misschien omdat je beter een ander contactlensmateriaal kunt gaan gebruiken. Blijf je last houden van je ogen? Laat ze dan controleren bij een contactlensspecialist of optometrist. Misschien past een ander soort lens beter bij jou.
Aan alle ouders van Nederland Wat doen we het toch goed hè, voor onze kinderen? We geven ze liefde, gezond eten en aandacht. We zorgen voor ze: wekelijks naar sport- of muziekles en twee keer per jaar naar de tandarts. Maar… hoe zorgen we voor hun ogen? Onze kinderen zijn steeds minder buiten, zitten dagenlang te gamen en kijken elke dag uren dichtbij op schermpjes. Bijziendheid, dus veraf slecht zien, is een groeiend probleem onder kinderen. Op dit moment is al een kwart van de 13-jarigen in Nederland bijziend. En een bril is niet de oplossing: die helpt niet op de lange termijn¹. Maar hun ogen hebben ze nog wél hun hele leven nodig. Toch? Zorg voor de ogen van je kind; doe een oogcheck bij een Kijk Verder optiekzaak, te vinden op ikkijkverder.nl.
ikkijkverder.nl QF2213v1
¹ Wildsoet CF, Chia A, Cho P, et al. IMI – Interventions for Controlling Myopia Onset and Progression Report. Invest Ophthalmol Vis Sci.2019;60:M106–M131
KIJK VERDER