Medical br 69

Srećne praznike želi vam

5. JANUAR 2015.

GODINA VI BROJ 69

1.00

NET – AGE Projekat

www.medicalcg.me

Intervju: Saša Brnović, slikar

Ljekarska komora uručila godišnje nagrade Zdravlje zuba djece Krvna grupa A i ishrana Hipertenzija u trudnoći Gojaznost je globalna epidemija Uticaj metala na zdravlje

Predstavljamo: Centar za djecu i mlade „Ljubović“

Impresum Izdavač: doo Flaer i NVO MedicalCG, Podgorica Izvršni direktor: Slavica Pantelić Glavni i odgovorni urednik: Dragan Nikolić UREDNIŠTVO Dr Ana Mrdak, spec.ped.

Prof. dr sc med. Aneta Bošković Prim. dr sc med. Asim Dizdarević Dr med. sc Božo Vuković Dr Ilija Ašanin, spec.hir.

Dr Jelica Stanišić, spec.ped.

Dr Majda Šahman Zaimović, spec. pulm.

Prof. dr sc med. Marina Mugoša Ratković Dr Milorad Drljević, spec. urolog Doc. dr sc med. Miroslav-Braco Radunović Prim. dr. Veselin Stanišić, mr sc Doc. dr sc med. Zoran Srzentić STALNI SARADNICI Prof. dr sci med. Božidar M. Bojović Dr Branko Rašović Spec. pedag. Dragana Marković Doc. dr. sc Dragan Čabarkapa Draženka Laketić Mr ph Ivana Gojković Dr Milica Šofranac, pedijatar Milorad Aranitović, struč. rad. terapeut Dr Miloš Radulović, stomatolog Prim. dr Miroslav Femić, spec. pedijatar Prof. dr Mirko Peković, spec. neuropsihij.

Dr Olivera Kovačević spec. dermatoven.

Dr stom. Rade Mrdak Prof. dr Rajko Šofranac Sandra Kavarić Dr Sanja Čizmović, spec pedijatar Prim. mr sci dr Slobodan V. Radonjić Prim. mr sci dr med. Slobodan Vranješ Dr Snežana Tomić Prim. dr Vladimir Čarapić Prof. dr sci med. Zdravko N. Kadijević Mr ph spec. Zorica Potpara, dr sci dizajn i tehnički urednik: Petar Nikolić Štampa: AP Print Adresa: Momišići S1-3 81000 Podgorica Tel. redakcije: 067 803 697 E-mail: redakcija@medicalcg.me E-mail: marketing@medicalcg.me Marketing: 067 395 032 www.medicalcg.me ISSN 1800-7708 COBISS.CG-ID 13921296

Redakcija ne odgovara za sadržaj oglasa.

IZ SADRŽAJA

foto: shutterstock

Ljekarska komora dodijelila godišnje nagrade 10 – 11 Zašto djeca kašlju Dr Sanja Čizmović 14 Obilježen dan zdravstvenih radnika Nikšića 20 Krvna grupa A i ishrana Dr Snežana Tomić 24 – 25 Hipertenzija u trudnoći Prof. dr Nebojša Tasić 30 – 31 Hronika Crne Gore 32 – 34 Centar za djecu i mlade Ljubović Vesna Stijanović 36 – 37 NET – AGE Projekat Prof. dr Agima Ljaljević 46 – 47 Hidrokoloidni gelovi Dr Dragutin Višnjić 48 – 49 Uticaj metala na zdravlje Mr Aleksandar Vujačić 50 – 52 3 D mezoniti Dr Olivera Simić-Kovačević 54 – 55 Benefiti kardiološke rehabilitacije Dr Sonja Nejkov Dr Željana Škarić-Karanikić 56 – 57 Sportske traume koljena Prof. dr Vladimir Čarapić 58 – 59 Intervju: Saša Brnović 62 – 63 Zdravlje zuba djece Dr dent. Julija Rašović 64 – 65

Pacijent monitoring Anestezija Ventilatori EKG & Defibrilator Telemetrija Hirurška svijetla Operacioni stolovi Infuzione pumpe

Ultrazvučna dijagnostika Digitalna radiologija Laboratorija

OPREMA ZA FIZIKALNU MEDICINU I REHABILITACIJU

          

Shockwave (SWT) Laser visokog intenziteta (HIL) Elektroterapijski uređaji Uređaji za ultrazvučnu terapiju Uređaji za lasersku terapiju Uređaji za magnetnu terapiju Kombinovani uređaji Uređaji za limfnu drenažu Trakcija Hidroterapijske kade KTD

OPREMA ZA KARDIOLOGIJU

LESSA, Španija-papir vrhunskog kvaliteta za sve medicinske aparate.

Oktobarske revolucije br.130, 81000 Podgorica, Crna Gora Mob.: +382 69 194 186, +382 67 816 222 E-mail: btlmedical@hotmail.com

MEDICINSKI VODIČ Drugo izdanje 2015 – 2020

VodiÄ? prezentuje sve subjekte javnog i privatnog crnogorskog zdravstvenog sistema Ukoliko ste promijenili neki od osnovnih podataka, dostavite nam izmjene do 20. januara 2015 godine

Informacije na: 00382 20 238 841, 067 032 395, NBSLFUJOH!NFEJDBMDH NF t SFEBLDJKB!NFEJDBMDH NF

PROTIV PREHLADE

Ekskluzivni uvoznik i distributer za Crnu Goru: FARMONT M.P. doo Podgorica, tel: 020-663-067 Prije upotrebe pažljivo pročitati uputstvo, a za više informacija obratite se Vašem ljekaru ili farmaceutu

ZANIMLJIVOSTI

Način na koji šetate može da vas oraspoloži

Način na koji se šetate može da vam popravi, ali i pokvari raspoloženje, pokazalo je nedavno istraživanje.

Grupa ispitanika prvo je dobila listu negativnih i pozitivnih riječi koje je trebalo da pročita, a zatim su hodali na traci za trčanje i posmatrali strelicu na brojaču koja se pomjerala lijevo ili desno.

Oni nisu znali da se strelica pomjerala na lijevu stranu ukoliko bi njihovo držanje odražavalo depresivno raspoloženje, dok je bila na desnoj ukoliko njihovo kretanje ukazuje na dobru volju.

Svaka grupa zatim je imala zadatak da natjera strelicu da se pomjera na lijevu ili desnu stranu, a učesnici su brzo shvatili na koji način to mogu da urade. Štaviše, nakon što su završili svoj zadatak, oni koji su “tjerali” strelicu ulijevo zapamtili su više negativnih riječi sa pomenute liste, a drugi su se prisjetili onih pozitivnih.

Neposlušna ruka Ljudski mozak "programiran" da budemo fini

"Neposlušna ruka", za koju se u stručnoj literaturi koristi naziv Alien Hand syndrome, ili u prevodu "sindrom tuđe ruke", neobičan je neurološki sindrom u kojem ruka bolesnika kao da ima vlastitu pamet. Do toga dolazi zbog oštećenja srednje frontalne motorne regije mozga, i često je posljedica operacije na mozgu, moždanog udara ili upale mozga.

Bolesnik nema nikakvu kontrolu nad pokretima "tuđe ruke", niti ima bilo kakvu svijest o postupcima te ruke. Osoba koja boluje od ovog stanja često se osjeća nepovezano sa svojom rukom, i osjeća kao da ruka nije njena.

S vremena na vrijeme, ruka može raditi kompleksne pokrete, kao što je otkopčavanje košulje, a da bolesnik toga uopšte nije svjestan. Ne postoji nikakva poznata metoda liječenja ovog sindroma, ali se smatra da je najbolje ruci dati neki predmet da se igra s njim, kako ne bi učinila ništa nažao svojem vlasniku.

08

Iako se mnogi vode Darvinovom idejom da na svijetu preživljavaju samo najokrutniji i krvožedni ljudi, to zapravo nije istina. Profesor sa Univerziteta u Kaliforniji Dašer Keltner smatra da to uopšte nije bila Darvinova vizijia i da je i on znao da je empatija najjači instinkt koji ljudi imaju.

Naš mozak je, zapravo, programiran da saosjeća sa drugima.

- Ljudi su u duši altruisti. Ono što smo naučili tokom neuroloških istraživanja je da ako osjetite fizičku bol, dio mozga se aktivira. Ako vidimo nekog kako prolazi kroz tu bol, isti dio mozga se i nama aktivira. Dakle, kao da smo programirani tako da osjetimo isto što i drugi ljudi - tvrdi Keltner.

IZ MEDICINE Presađivanje trepavica

Puteri za dane posta

S obzirom na rasprostranjenost plastične hirurgije, razni tretmani koji se sprovode zbog ljepote nisu novost, ali postoje neki za koje vjerovatno niste čuli.

Da li ste znali da se uveliko radi presađivanje trepavica osobama kojima su zbog nekih oboljenja otpale, jer je poznato da su nam trepavice neophodne kao zaštita od prašine.

Takođe, pojedini ljudi odlučuju se na stanjivanje nožnih prstiju jer smatraju da su im predebeli, a žele da im noga ljepše izgleda u sandalama.

Stiže period posta. Ukoliko ste navikli da sa sobom ponesete sendvič sa puterom, ili volite da između obroka pojedete namazano parče hljeba sa još nekim dodacima odozgo, možda se pitate – šta je alternativa kada postite?

Alternativa nije nužna. Postoje potpuno prirodni namazi načinjeni blendiranjem sjemenki bundeve, suncokreta, susama.

Dugotrajnim mljevenjem odgovarajuće sjemenke dobija se namaz koji je po konzistenciji veoma sličan puteru, ali je potpuno biljni (ne sadrži ništa osim onoga što sadrže i same sjemenke). Tako da u prodavincama zdrave hrane možete naći "puter" od bundeve, suncokreta, susama, kikirikija... Pošto su potpuno biljni, ovi puteri su posni, a pošto čuvaju korisne sastojke sjemenki i jezgrastog voća, spadaju u veoma zdrave i korisne namirnice.

Pregledajte oči pametnim telefonom Oko 39 miliona ljudi na svijetu je slijepo, a više od 256 miliona ima problema sa vidom. Ovo je prevashodno izraženo u siromašnim djelovima planete, gdje je očna njega zapostavljena. Ipak, sa novim programom "Peek Retina", koji se može instalirati na bilo koji "pametni" telefon, moguće je obaviti kompletan očni pregled.

Program je povezan sa kamerom telefona, te pruža kvalitetne snimke oka i lako detektovanje problema sa vidom.

Ovaj program pomaže u uspostavljanju dijagnoze katarakte ili glaukoma, a takođe pomaže u otkrivanju svih bolesti koje utiču na vid, poput dijabetesa, malarije i meningitisa.

Mozak je kriv što ljudi ne mogu da prestanu da puše Američki naučnici sa državnog Univerziteta Pen otkrili su da neki ljudi ne mogu da prestanu da puše zbog problema koji je povezan s procesima koji se odvijaju u mozgu.

Naime, naučnici su otkrili da ispitanici koji su pokazivali najmanje reakcije na nagrade imaju najmanje šanse za odvikavanjem od nikotina, piše britanski "Dejli mejl".

U istraživanju su učestvovala 44 pušača kojima su naučnici proučavali rekacije centara u mozgu na ponuđenu nagradu, odnosno novac za svaku cigaretu koju ne popuše. Pri tome, oni nisu smjeli da puše barem 12 sati prije nego što su se podvrgli eksperimentu, a potom su bili pod magnetnom rezonancom i igrali su igru pogađanja karata sa mogućnošću zarade.

Takođe im je rečeno da moraju da pričekaju dva sata do kraja eksperimenta da bi popušili cigaretu.

Međutim, tokom igre, polovini ispitanika je rečeno da je došlo do greške i da mogu da izađu na pauzu u trajanju od 50 minuta i rečeno im je da će dobiti po 1 dolar na svakih 5 minuta ako ne budu pušili tokom te pauze, piše RTRS. Stručnjaci su tada otkrili da su pušači koji nisu izdržali da ne zapale, pokazali slabije reakcije u centrima u mozgu zaduženim za nagradu.

09

LJEKARSKA KOMORA DODIJELILA GODIŠNJE NAGRADE Dr Ganimeta Hodži, specijalista opšte medicine i izabrani doktor u ambulanti barskog Doma zdravlja u Ostrosu i Dom zdravlja Podgorica, ovogodišnji su laureati nagrade "Dr Branko Zogović", koju svake godine dodjeljuje Ljekarska komora Crne Gore. Nagrada se dodjeljuje najboljem pojedincu doktoru i zdravstvenoj ustanovi, za doprinos unapređenju zdravstva u Republici.

U obrazloženju žirija, koji je jednoglasno donio odluke, navedeno je da je dr Ganimeta Hodža jedini doktor u ambulanti u Ostrosu, u kojoj primarnu zdravstvenu zaštitu koristi oko 5 hiljada stanovnika. Ambulanta je od Bara udaljena 40 kilometara, što doktorki Hodža usložnjava rad, naročito zbog toga što, ako to situacija zahtijeva, mora zbrinuti različite kategorije pacijenata.

Posao joj komplikuje i otežana dostupnost do pacijenata u zimskim uslovima, pa ona nerijetko pješači do udaljenih sela Krajine.

Pored napornog rada na liječenju i zbrinjavanju pacijenata, doktorka Ganimeta je angažovana u mnogim edukativnim radionicama za stanovništvo Krajine, koje podučava prevenciji različitih bolesti, naročito dijabetesa, upućuje ih kako da održe reproduktivno zdravlje, imunizuju djecu, a aktivno se bavi i programom rodne ravnopravnosti - istaknuto je u odluci žirija i naglašeno da je dr Hodžu predložila matična ustanova Dom zdravlja Bar, u kojoj ističu njenu stručnost, privrženost pacijentima i ljudima u nevolji.

Dom Zdravlja Podgorica je savremena ustanova, koja pruža zdravstvenu pomoć za preko 230 hiljada stanovnika glavnog grada. Ustanova je dobro organizovana, u njoj se prate savremeni zdravstveni tokovi, uspješno sprovode brojni projekti, opremljena je savremenom medicinskom opremom i u njemu radi stručan kadar. Dom zdravlja je moderan zdravstveni centar koji prati evropske standarde i pruža visok nivo zdravstvenih usluga.

Primat poklanjaju primarnoj zdravstvenoj zaštiti, ali u sklopu njega radi i više savjetovališta – za dijebetes, osteoporozu, reproduktivno zdravlje, za zdravlje mladih, te škola roditeljstva i za trudnice, kao i odnedavno savjetovalište za brak i porodicu.

U sklopu Doma zdravlja radi sedam velikih objekata i 8 gradskih ambulanti, kao i 10 seoskih. U ustanovi radi 80 izabranih doktora za odrasle, 27 za djecu i 9 za žene. Pored toga, zdravstvena zaštita se pruža i ne malom broju studenata, penzionerima iz drugih gradova i zaposlenima u Podgorici koji dolaze iz drugih mjesta

10

- navodi se u obrazloženju žirija i ističe da se u toj ustanovi godišnje obavi oko 700 hiljada prvih pregleda, milion laboratorijskih analiza, te na stotine različitih dijagnostičkih procedura u samo u jednom danu.

Najveće priznanje za ljekara u Crnoj Gori Zahvaljujući na nagradi dr Hodža je istakla da je nagrada "Dr Branko Zogović" najveće priznanje za jednog ljekara u Crnoj Gori, te da je to podstrek za njen tridesetogodišnji rad. Ovo priznanje, naglasila je, potiskuje "sve moje strahove i strepnje s obzirom da sam jedini doktor na području Krajine".

U ime Doma zdravlja Podgorica zahvalio se direktor dr Nebojša Kavarić, ističući da je ovo priznanje svim ranijim direktorima i generacijama profesionalaca koji su radili u ustanovi.

- Naši ljekari, koji su obavljali staž u Domu zdravlja, kasnije su se dokazivali kao eminentni stručnjaci kod nas u Crnoj Gori, ali i u svijetu. Ponosni smo na to što smo naučno-nastavna baza Medicinskom fakultetu - rekao je dr Kavarić, ističući da je u godini na izmaku Dom zdravlja nagrađen četiri puta.

Svake godine sve značajniji iskoraci u struci Predsjednik Ljekarske komore prim. dr Đoko Jočić, naglasio je da je dodjela godišnje nagrade prilika da se sumiraju rezultati u radu ljekara, ali ukaže i na propuste.

- I u ovoj godini možemo s ponosom istaknuti značajan iskorak u medicini i struci, jer smo osvojili najsloženije dijagnostičke i terapijske metode, ne samo u javnom zdravstvu već i privatnom. Doktorima i direktorima pripadaju zasluge za postignute rezultate, ali i odgovornost za propuste u radu, koje ne možemo a da ne istaknemo, jer bacaju sjenku na ukupni zdravstveni sistem u Crnoj Gori. Naša profesija je pod budnim okom javnosti i nijedan propust ne može biti neregistrovan. Sve opravdane pritužbe na račun profesije podržavamo i kod nadležnih organa Komore procesuiramo, a to je cijena naše teške i odgovorne djelatnosti. Svjedoci smo da se doktorima u kontinuitetu izriču presude i bez suđenja, a u vezi pokrenutih sudskih sporova u sredstvima informisanja se iznose presude i osude nemedicinske javnosti, pa, nažalost, i od pojedinaca iz struke. Na taj način se stvara

Nepovjerenje u zdravstveni sistem kulminiralo kada su se inficirale bebe u Bijelom Polju Dr Jočić naglasio je da je nepovjerenje u struku u Crnoj Gori kulminiralo kada su se inficirale bebe u Opštoj bolnici u Bijelom Polju.

- Iz relevantnih institucija saopšteno je da su se u toj bolnici desili propusti, neprimjereni našoj profesiji i današnjem vremenu. Nijesu ispoštovani ni najosnovniji higijensko-epidemiološki standardi, što je imalo za posljedicu tragični ishod po jednu bebu i obolijevanje još nekoliko. Intrahospitalne infekcije se dešavaju svuda u svijetu, ali se u tim slučajevima preduzimaju hitne mjere da se širenje infekcije spriječi, što nije bio slučaj u bjelopoljskoj bolnici.

Nemar, nepoštovanje zakonskih propisa i neodgovornost svih zaposlenih, posebno čelnika, imalo je tragične posljedice. Komora daje punu podršku relevantnim institucijama koje vode istragu i očekujemo da nam kada to završe dostave dokumentaciju, poslije čega će naša ustanova zauzeti stav o tome jesu li ispoštovana načela medicinske etike i standardi medicine - istakao je dr Jočić.

nepovjerenje u cjelokupan zdravstveni system - istakao je dr Jočić, naglašavajući da Komora i sama pokreće postupke za utvrđivanje odgovornosti, a ne samo na osnovu pritužbi građana.

On je rekao da se ne može negirati postojanje korupcije u zdravstvu, jer su u nekoliko slučajeva izrečene pravosnažne presude.

- Korupcija je prisutna u zdravstvu, ali nije više nego što je kod drugim profesija. Nadležne institucije su revnosne u sankcionisanju korupcije u zdravstvu, policiji i carini i za iznos od nekoliko desetina ili stotinu eura, a što nije slučaj kada je u pitanju korupcija na većem nivou, koja podriva ekonomski sistem. Mi kao profesija osuđujemo svakog kolegu koji stavi ruku u tuđi džep, pa bio to i jedan euro. Ta pojava baca sjenku na našu profesiju i te osobe zaslužuju prezir i osudu-rekao je Jočić.

Podizanje kvaliteta usluga i unapređenje struke osnovni programski zadaci Dr Jočić kaže da su unapređenje medicinske struke i podizanje kvaliteta usluga prioritetno programsko opredeljenje Komore, te da se radi toga organizuju stručni edukativni skupovi

kako bi se ljekari u kontinuitetu edukovali o najnovijim dostignućima u medicini.

- U ovoj godini održano je 65 stručnih i edukativnih skupova. Na taj način dajemo doktorima mogućnost da ispune uslove za dobijanje licence iz prakse, koja je uslov za dobijanje zvanja mentora specijalizantima i dobijanje zvanja primarijusa.

Do sada je izdato ukupno 370 licenci, a posljednjih mjeseci je broj zahtjeva bio veliki, jer je Medicinski fakultet ispoštovao medicinske norme i licence iz prakse uvrstio kao uslov za izbor u zvanje mentora - kazao je Jočić, ističući da je aktuelno pitanje kojim se u Komori bave i status profesije, koja i u ovim, kao i u proteklim još težim vremenima, dijeli sa građanima teret nemaštine, strpljivo i dostojanstveno.

- Teret nije ravnomjerno raspodijeljen na sve subjekte društva. Sredstva iz budžeta za zdravstvo nedovoljna su i iz godine u godinu se smanjuju, što je neprihvatljivo jer se prava pacijenata stalno povećavaju. Mi smo u obavezi da u terpiju uvodimo nove djelotvorne ljekove koji su skupi. Posljedice su teškoće u poslovanju zdravstvenih ustanova i neprihvatljiv status profesije - zaključio je dr Jočić.

Dragan Novčić

11

U Hotelu “Ramada” održano stručno predavanje u organizaciji predstavništva Bosnalijek d.d. Crna Gora

Značaj kombinovanih preparata u liječenju rinitisa i upale grla U organizaciji predstavništva Bosnalijek d.d. Crna Gora 10. decembra u Hotelu “Ramada” u Podgorici održano je stručno predavanje.

O upotrebi kombinovanih preparata u liječenju prehlade i gripa govorio je dr sc. med Mirko Popović sa Klinike za ORL i MFH u Kliničkom centru Crne Gore. Predavanje o optimalnom izboru oralnih preparata u liječenju upale grla održao je mr sc. med Ognjen Jovićević sa Instituta za bolesti djece KCCG, dok je ulogu i značaj Royal Jelly kapsula u jačanju imuniteta predstavila dr spec. Meliha Mehić, klinički farmakolog u Bosnalijeku iz Sarajeva.Na ovom skupu ujedno su i predstavljeni Rhinstop, Lysobact i Royal Jelly kao OTC proizvodi Bosnalijeka.

Prema riječima dr Popovića, prehlada i grip veoma su česte virusne infekcije, koje se kod odraslih osoba javljaju nekoliko puta godišnje, a kod djece praktično svakog mjeseca. Nekada, kako kaže, i 15 dana teško prođe prije nego što se razbole djeca koja su u kolektivima.

- To ide uz odrastanje i sazrijevanje imunog sistema, kao i međusobne kontakte među djecom. U tom periodu, djecu moramo medicinski podžati, moramo ih čuvati od virusa, te liječiti i simptomatski i, kada je to moguće, etiološki, kazao je dr Popović.

U liječenju ovih oboljenja koristi se simptomatska terapija, koja je tu da poboljša komfor pacijentu, te da mu se uz pomoć kombinovanih ljekova pomogne da se što lakše izvuče iz simptomatologije koju ima.

- Kombinovani preparati bolji su i praktičniji od ostalih prvenstveno zato što nije isto da li ćemo četiri puta na dan uzeti tabletu, da li ćemo prskati nos, stavljati kapi, ili ćemo „jednim udarcem ubiti muvu“. Izbjegavanje polipragmazije je nešto što je, ipak, intencija u kliničkoj praksi među ljekarima i farmaceutima. Neki pacijenti, na primjer djeca, teško prihvataju da gutaju veliku količinu ljekova, a ne treba zaboraviti ni stare, senilne pacijente, kazao je dr Popović.

Prema riječima dr Ognjena Jovićevića, uzročnici upale

12

Dr spec. Meliha Mehić grla uglavnom su virusi, bakterije i gljivice. Karakteristika svih je neprijatnost u grlu koja se manifestuje kroz bolove, otežano gutanje, suvoću, pečenje i stezanje u grlu, suv nadražajni kašalj, što su sve simptomi koje pacijent može prebolovati i na nogama, ali svakako remete kvalitet života.

- Više uspjeha bilježi se kod liječenja mlađe populacije, jer roditelji isprate liječenje i terapijski efekat se ispoštuje, ali kad odraslom pacijentu kažete da mora da prestane da puši, da jede ljuto, vruće i kiselo, da izbjegava zagušljive prostorije i povede računa o ishrani, on vam prosto kaže da on to ne može. Kod odraslih je, inače, obolijevanje od upale grla najčešće uzrokovano egzogenim faktorima, sredinom, kućnim uslovima, uslovima na poslu i slično, a kod djece endogenim, dakle stanjem usne šupljine, higijenom usne šupljine i slično – kazao je dr Jovićević.

Prema njegovim riječima, mnogo je oralnih preparata koji ste koriste u liječenju. Kada pacijent uđe u apoteku pred njim je dva miliona bočica i tri miliona kutija, samo je pitanje koju izabrati.

- Cilj djelovanja oralnih preparata je da oblože sluznicu zaštitnim slojem, da umanje osjećaj neprijatnosti i da onemoguće dodatnu infekciju. Važno je znati da je za optimalan efekat ponekad potrebno koristiti preparat i nekoliko dana ili čak sedmica, da mora biti efikasan u samom liječenju i kompatibilan sa sluznicom usne šuljine, što podrazumijeva da je ne nadražuje i ne pravi neki drugi neprijatan osjećaj u usnoj šupljini, objasnio je.

Za prevenciju prehlade, gripa i grlobolje, ali i u jačanju imuniteta i kardiovaskularnog sistema, imuniteta kože i drugih organskih sistema koristi se Royal Jelly, kapsule u koje je inkorporirana matična mliječ u optimalnoj koncentraciji. Kako je objasnila dr Meliha Mehić, danas postoje klinički dokazi efikasnosti korišćenja matične mliječi u zaštiti ljudskog organizma.

- Royal Jelly kapsule su optimalnog sastava, što znači da su u njima zastupljeni i vitimini, minerali, proteini, ugljeni hidrati, esencijalne amino kiseline, neurotransmiteri itd. U njima postoji i kiselina koja se uzima kao najobjektivniji dokaz da je matična mliječ kvalitetna, a takođe i protein koji je ključni nosilac cjelokupne antibakterijske aktivnosti matične mliječi, kazala je dr Mehić.

Royal Jelly kapsule, kako je objasnila, imaju i kozmetički efekat (antiageing), utiču na proizvodnju kolagena u fibroplastima kože, ubrzavaju metabolizam u tkivu kože, a mogu se primjenjivati preventivno za očuvanje tonusa i glatkoće kože. Kao dodatna terapija koriste se i kod oštećenja kože zbog prevelikog izlaganja sunčevim zracima, kao i kod bolesti noktiju i kose. Ove kapsule poboljšavaju memoriju, pamćenje i koncentraciju, a mogu biti i podrška terapiji za Alchajmerovu i Parkinsonovu bolest. Djelotvorne su i kod kardiovaskularnih bolesti, a zabilježeno je i da poboljšavaju reproduktivne sposobnosti kod žena i pomažu muškarcima koji imaju probleme sa prostatom.

Marija Savić

ZA ZDRAVE ŽIVOTNE PRIČE Samo Lysobact® sadrži lizozim - faktor prirodnog imuniteta koji otklanja uzroke i simptome upala usta i grla.

Rhinostop® Sadrži optimalne odnose 3 aktivna sastojka koji sinergistički djeluju na simptome prehlade i gripa.

Obradujte voljenu osobu zdravljem!

Bosnalijek Prije upotrebe pažljivo pročitati uputstvo o lijeku. 0 indikacijama, mjerama opreza i neželjenim dejstvima, posavjetujte se sa svojim Ijekarom ili farmaceutom.

ZAŠTO DJECA K A Š L J U Dr Sanja Čizmović, spec. pedijatar Opšta bolnica Nikšić Kašalj je fenomen zastupljen u svim populacijama, a naročito u populaciji predškolskog uzrasta.

Kašalj je zapravo odbrambeni reflex organizma koji nastaje usljed nadražaja receptora (nervnih završetaka) kojih ima svuda u disajnim organima. Sluznica ždrijela, grkljana, dušnika, bronhija i bronhijalnih ogranaka sadrži nervne završetke.

Kada se u respiratornoj sluznici nađe sekret, čestice prašine, zapaljenje ili strano tijelo, dolazi do kaslja. Kašalj može biti izazvan i promjenama temperature ili nekim hemijskim supstancama koje su termolabilne.

Postoji mnogo vrsta i uzroka kašlja kod djece. Dijete može kašljati zbog grebanja u grlu, ali i zbog upale pluća, podjele koje slijede molim vas uzmite uslovno jer kod jednog djeteta često imamo kombinovanje različitih vrste kašlja.

Kod djece najčešće srećemo suvi ili nadražujući kašalj koji je prouzrokovan slivanjem sekreta iz nosa niz zadnji zid ždrijela. Kašalj je uporan, dosadan i dokle god curi nos i u njemu ima sadržaja, dijete će da kašlje suvo. Kašalj se pojačava noću zbog slivanja sekreta niz zadnji zid zdrijela, reflex gutanja u toku spavanja je oslabljen, pa se sekret sliva niz grkljan, što nadražuje dijete i dovodi do kašlja. Virusi i bakterije kada napadnu sluznicu grla ogole je, što dovodi do nadražajnog kašlja. Isti se može manifestovati i kod upale plućne maramice, koja je obično udružena sa upalom pluća, te se tada javlja kombinovani suvi kašalj sa vlažnim produktivnim zajedno.

Strano tijelo kada se nađe u respiratornim putevima dovodi do nadražajnog kašlja, ali tada je klinička slika jako dramatična; dijete ne prestaje da kašlje otežano i da nepravilno

14

diše, a ponekad ima i cijanozu, tj.poplavi. Takvo dijete što hitnije odvesti u bolnicu.

Druga vrsta kašlja je vlažni ili produktivni kašalj koji se najčešće viđa kod zapaljenja pluća i bronhitisa. Ovaj kašalj je uporan, dugotrajan i traje dok se process zapaljenja ne izliječi.

Sreće se i kod manjeg broja djece koja imaju hroničnu bolest pluća (cistična fibroza). Praćen je velikom količinom sekreta, zahtijeva posebnu njegu, pažnju i terapiju, kao i nadzor pedijatra.

Svirajući kašalj vrlo često srećemo kod djece koja imaju astmu, a često je kombinovan sa vlažnim kašljem, Viđa se i kod male djece koja imaju bronhiolitis.

Promukli kašalj javlja se kod zapaljenja larinksa. Kada tjelesna temperature nije visoka dijete dobro izgleda, čuje se hripanje pri udisanju i izdisanju a kašalj nije opasan. Ako se pak radi o bakterijskoj infekciji larinksa, promukao kašalj je praćen lošim aspektom djeteta, koje treba odmah povesti u bolnicu.

Roditelji treba da znaju da većina virusnih infekcija gornjeg respiratornog trakta ne zahtjeva primjenu antibiotika i može da prođe bez njih. Redovna toaleta nosa, ispiranje fiziološkim rastvorom, uklanjanjem sekreta iz nosa, izduvavanjem nosa, inhaliranjem djece na 3% fizioloski rastvor, doprinosi spontanom prolasku infekcije. Unos tečnosti treba povećati, davati med i limun, krećite se sa djecom, ne držite ih u zatvorenom prostoru ako jedu dobro, a ako su raspoloženi izvedi te ih iz zatvorenog prostora.

Produktivni kašalj, svirajuci i uporni kasalj praćen temperaturom se obavezno liječi kod vašeg pedijatra.

Tokom zime više od dvije stotine različitih vrsta virusa napadaju nos, sinuse, grlo i bronhije naših mališana. Zapušen nos, otežano disanje i iscrplujući kašalj remete dječiji san i povećavaju razdražljivost djeteta. Efikasan lijek protiv prehlade ne postoji ali zato postoje načini da djetetu olakšate tegobe.

KAŠALJ je odbrambeni reflex organizma a najčešće se javlja kod djece jer ona u najvećem broju obolijevaju od akutnih respiratornih infekcija (prehlada, bronhitis). Uglavnom počinje kao nadražajni (suvi kašalj) a zatim se razvija u produktivni (zreli, vlažni kašalj). Na našem tržištu postoje uglavnom monokomponentni biljni sirupi koji su namijenjeni samo za jednu vrstu kašlja (suvi ili produktivni). Upravo je to problem jer je kašalj simptom složenog kataralnog procesa disajnih puteva koji se mijenja i razvija pa zato je česta pojava da roditelji lutaju od jednog do drugog sirupa.

Zato je Pharmalife research, Italy proizveo višekomponentni BRONCAMIL sirup – sadrži jedinstvenu kombinaciju prečišćenih esencijalnih biljnih ulja i ekstrakata (Smilja, Bora, Divljeg suncokreta, Bokvice, Timijana, Eukaliptusa) koja opuštaju mišiće bronhija, smanjuju upalu, nadražaj i razređuju gustu nagomilanu sluz, te olakšavaju iskašljavanje.

PREPORUKA: KAŠALJ, AKUTNI I HRONIČNI BRONHITIS, PREHLADA BRONCAMIL sirup je potpuno prirodnog sastava i ne sadrži vještačke zaslađivače, boje, arome, gluten i zato je naročito pogodan za primjenu kako kod djece već od 1 godine, tako i kod odraslih.

ZAPUŠEN NOS Kapi za otpušavanje nosa čest su izbor ali treba biti oprezan sa njihovom primjenom (ne duže od 3 dana) jer mogu stvoriti naviku, a takođe mogu da oštete osjetljivu sluznicu bebinog nosića i zato nije preporučjliva njihova upotreba kod djece mlađe od 6 godina. Takođe, preparati sa kamforom, mentolom mogu biti agresivni. Zbog toga je Pharmalife research Italy proizveo potpuno prirodni balzam gel FITOBALM GEL koji sadrži esencijalna biljna ulja Bora, Srebrne Jele i Mirte. FITOBALM gel nanosi se ispod nosića i na grudi djeteta, isparava pod uticajem tjelesne temperature i tako se inhalira, dospijeva u gornje disajne puteve gdje razređuje gustu nagomilanu sluz, umiruje kašalj, otpušava nos i olakšava disanje.

FITOBALM gel je potpuno prirodnog sastava, ne izaziva naviku, ne oštećuje sluzokožu nosa a ne sadrži kamfor, mentol i vazelin.

PREPORUKA: za ublažavanje simptoma prehlade djece već od prvih dana rođenja (od 0 mjeseci).

Autor: Dr Mirjana Mišić

FITOBALM GEL

0+

Uvoznik za Srbiju i Region: LIFEMEDIC DOO, Beograd Info tel: 00381 11 32-88-551

BRONCAMIL SIRUP

1+

Opšta bolnica Nikšić

Otvorena rekonstruisana zgrada psihijatrijskog odjeljenja

U Nikšiću je 22. decembra otvorena rekonstruisana zgrada psihijatrijskog odjeljenja nikšićke bolnice. Na objektu, površine 600 metara kvadratnih, izvođeni su građevinski radovi po najsavremenijim standardima. Kako je na otvaranju kazao direktor Opšte bolnice Nikšić, dr Ilija Ašanin, rekonstrukcija i adaptacija psihijatrijskog odjeljenja predstavlja još jedan ostvareni cilj u kontinuiranom procesu promjena u Opštoj bolnici.

- Objekat je sagrađen davne 1927. godine i imao je rang banovinske bolnice, sa 26 kreveta. Od 1961. godine univerzitetski profesor i akademik, dr Dušan Kosović, u postojećem prostoru osnovao je psihijatrijsko odjeljenje, koje danas raspolaže sa 28 bolesničkih postelja, gdje se na godišnjem nivou liječi više od 400 pacijenata. Na objektu, površine 600 metara kvadratnih, izvedeni su građevinski i građevinsko – zanatski radovi po najsavremenijim standardima, čime je napravljen izuzetno moderan i funkcionalan prostor u okviru kojeg se nalazi i dnevna bolnica, što ga čini jedinstvenim u zdravstvenom sistemu Crne Gore.

Sredstva za realizaciju ovog projekta, u iznosu od 144 732 eura,

16

obezbijeđena su iz zaostavštine velikog humaniste Milorada Perovića i donacija privatnih preduzetnika – kazao je dr Ašanin.

U okviru radne posjete Nikšiću otvaranju psihijatrijskog odjeljenja prisustvovao je i predsjednik Vlade Milo Đukanović.

On je ukazao da se u radu lokalne uprave Nikšića registruje bitno unaprjeđenje u brojnim segmentima, počevši od rješavanja problema finansiranja i dugova.

- Može se reći da je finansijska situacija u Opštini bitno unaprijeđena i značajno stabilnija nego u prethodnom periodu. Naravno, posao još nije završen. Nikšić je grad koji je bio jedan od oslonaca ukupnog ekonomskog i društvenog razvoja Crne Gore, a kao industrijski centar trpio je pojačane pritiske problema i tranzicije, kroz koju je Crna Gora prolazila zajedno sa drugim sličnim ekonomijama u Evropi. Posljednjih godina intenzivno smo se bavili tim pitanjima i mislim da smo postigli značajne rezultate, te da se lagano stvaraju pretpostavke da ovaj grad ne samo obezbijedi finansijsku stabilnost, već da to bude temelj za dodatno dinamiziranje ekonomskog i društvenog razvoja Nikšića, kazao je premijer.

Marija Savić

Osim ukoliko se spali, ljudska kosa propada tako sporo da je se gotovo nemoguće riješiti. Možda izgleda krhko, ali kosu ne može uništiti hladnoća, promjena klime, druge sile prirode, a otporna je i na mnoge kisjeline i korozivne hemikalije.

Švajcarci drže rekord u količini pojedene čokolade. Prosječan stanovnik pojede oko 10 kilograma čokolade godišnje. Švajcarci takođe imaju najmanje zabilježenih slučajeva srčanog udara.

Velika je vjerovatnoća da će blizanci biti ljevoruki. Čak svaki peti piše lijevom rukom, dok je kod ostale populacije ljevoruko samo 10 odsto ljudi.

Ne možemo istovremeno da hrčemo i sanjamo.

Hronični pušači koji prestanu da puše tvrde da nakon ostavljanja cigareta imaju mnogo življe snove nego dok su pušili.

Pri dodiru sopstvene ruke, mozak tačno proračuna trenutak u kojem će se dodir dogoditi i utišava sve nervne signale koje u tom trenutku odašilju razni djelovi našeg tijela. To je razlog što do naše svijesti potom dospijeva beznačajan ili nikakav nadražaj i – eto objašnjenja zašto ne možemo zagolicati sami sebe.

18

Dojenje podstiče spavanje. Brojne bebe zaspu za vrijeme dojenja, ali spavanje za vrijeme dojenja nije novost ni za majke.

Kada doji, majčino tijelo otpušta hormon sreće oksitocin, koji utiče na opuštanje tijela. Kako je ljudsko tijelo savršeni mehanizam, a nove mame imaju nedostatak sna, ono je tako programirano da se na prirodan način opusti, a potom i utone u san.

Kafa raste u obliku bobica na grmu, što znači da je kafa zapravo - voće.

Drevni Grci smatrali su da salata podstiče spavanje pa su je služili na kraju svojih obroka. Rimljani su prihvatili ovaj običaj i nastavili ga. Interesantno je da je car Domicijan zahtijevao da se salata služi na početku obroka, kako bi svoje goste mučio primoravajući ih da ostanu budni u prisustvu imperatora.

Suve šljive su na prvom mjestu ljestvice prema količini zdravih antioksidanasa, i to daleko ispred svog ostalog voća i povrća.

Sušenje odjeće u zatvorenom prostoru može da predstavlja ozbiljan rizik za zdravlje. Odjeća postavljena na sušilice za odjeću ili radijatore može povisiti visinu vlage u kući i do 30 odsto i stvoriti idealne uslove za razvoj gljivica.

U prosjeku 100 ljudi godišnje umre od gušenja hemijskim olovkama.

Amerikanci u prosjeku pojedu 720 ari pice svakoga dana?

Ako bi nosili slušalice samo jedan sat povećali bismo broj bakterija u svom uhu 700 puta.

Desetogodišnje istraživanje u Škotskoj pokazalo je da 20 odsto više ljudi umre u ponedjeljak, u poređenju sa bilo kojim drugim danom. Smatra se kako je to posljedica prekomjernog konzumiranja alkohola tokom vikenda i stresa povezanog sa novom radnom sedmicom.

19

Zdravstveni radnici Nikšića 13. decembra u Hotelu “Trebjesa” proslavili svoj dan

Njegovanje odgovornosti i profesionalnosti u radu Zdravstveni radnici Nikšića u subotu, 13. decembra, proslavili su u Hotelu „Trebjesa“ svoj dan. Organizator proslave bilo je Udruženje zdravstvenih radnika – Nikšić, koje čine Javna zdravstvena ustanova Dom zdravlja, JZU Opšta bolnica i JZU Specijalna bolnica za plućne bolesti Brezovik.

U pozdravnoj riječi kolegama su se obratili predsjednik Udruženja zdravstvenih radnika – Nikšić Momir Joković i predsjednik Udruženja zdravstvenih radnika Boke i Primorja iz Kotora Dragan Begenišić.

Kako je u obraćanju kolegama kazao Joković, odgovornost i profesionalnost će i ubuduće biti glavne odrednice rada nikšićkih zdravstvenih radnika.

- Nadam se da će, sa druge strane, i zajednica prema nama ispoljiti razumijevanje, kroz realnije sagledavanje našeg položaja i naše uloge u društvu – poručio je.

Na ovom, dvadesetom skupu po redu, Skupština zdravstvenih radnika, na predlog kolega, proglasila je najbolje radnike iz sve tri zdravstvene ustanove.

Iz JZU Dom zdravlja Nikšić kolege su nagradile Tanju Bojović iz Centra za mikrobiološku dijagnostiku, iz Opšte bolnice Nikšić nagradu je dobila glavna sestra internog odjeljenja Željka Vasiljević, a iz Specijalne bolnice za plućne bolesti Brezovik Katica Vlahović.

Zahvalnicu za izuzetan doprinos u razvoju zdravstvene struke i unaprjeđenje zdravlja ljudi dobila je časna sestra Neda Petrović iz bolnice u Brezoviku.

Udruženje zdravstvenih radnika Nikšić učestvuje u organizaciji Susreta zdravstvenih radnika Crne Gore i Sportskih igara medicinskih radnika, te podržava učešće svojih članova na

20

međunarodnim skupovima.

Prvi zapis o Domu zdravlja u Nikšiću, koji se zvao „Knjeginja Zorka“, datira iz 11. decembra 1888. godine, pa je iz tog razloga Udruženje odlučilo da svoj dan slavi u decembru.

Marija Savić

system Kompletna anti-aging linija koja istiÄ?e VaĹĄu prirodnu ljepotu

Ekskluzivni uvoznik i distributer za Crnu Goru: FARMONT M.P. doo, Podgorica, tel: 020-663-067

ISTINE I ZABLUDE O ALKOHOLU

Gdje gr iješimo

kada pijemo Alkohol je dobar za cirkulaciju, alkohol mi popravlja raspoloženje, bez alkohola nema zabave, alkohol nije droga, otrijezniću se kada se dobro najedem – ovo su samo neke od zabluda i/ili izgovora koje koristimo kada pijemo. Činjenice, nažalost, govore znatno drugačije. U susret praznicima, kada dobro raspoloženje traži podsticaj u kojoj časici (pre)više, Medical vam donosi nekoliko činjenica i zabluda koje su česte kada je riječ o konzumiranju alkoholnih pića.

ZABLUDA: Djeluješ užasno mamurno! Trebalo bi da se istuširaš, skuvaću ti vruću kafu.

ISTINA: Istina je da vam neće pomoći ni jedno ni drugo. Ni vrela kafa ni hladan tuš neće smanjiti koncentraciju alkohola u krvi. Hladan tuš će vam, u najboljem slučaju, tek malčice razbuditi čula, ali za to je dovoljan i svjež vazduh. Vruća kafa najgori je mogući lijek. Kofein će vam samo pojačati mamurluk.

ZABLUDA: Samo se dobro najedi, pa pij do mile volje.

ISTINA: Koliko pijete, toliko ćete se i napiti. Obilan obrok pomaže samo trenutno, jer odlaže apsorpciju alkohola u krvotok. Dakle, pijanstvo će možda biti odloženo, ali ne može biti zaustavljeno.

ZABLUDA: Napij se vode prije nego što kreneš na spavanje.

ISTINA: Kao i u slučaju hrane, vaš organizam mora da apsorbuje unijetu količinu alkohola i tu nema pomoći. Puno vode razblažiće njegovu koncentraciju u krvi, ali neće ublažiti negativne efekte.

ZABLUDA: Pijan je, odvedi ga na spavanje.

ISTINA: Najgore što može da se uradi kada je osoba pijana je da je ostavite samu. Alkohol usporava rad srca, disanje, snižava krvni pritisak, što u nekim slučajevima može da dovede do kome i smrti.

Pijanu osobu treba staviti da leži na boku, pod stalnim nadzorom, a ukoliko se primijeti da disanje i puls slabe, obavezno treba pozvati Hitnu pomoć.

22

ZABLUDA: Hoću brzo da se napijem. Najbolje da pomiješam pića.

ISTINA: Miješanje pića ne vodi nužno i do veće opijenosti, ali zato stvara pravi haos u stomaku. Koliko smo pijani zavisi od nivoa alkohola u krvi, nezavisno da li smo miješali pića ili pili samo jedno. Kod miješanja, ono što ćete sigurno postići jeste da vam pripadne muka. Zato valjda većina ljudi i izjednačava raznovrsnost pića sa stepenom pijanstva.

ZABLUDA: Pivo je blago, donesi još jednu turu!

ISTINA: Istina je da pivo spada u blaža alkoholna pića. Ali, pivo takođe i “brzo prolazi”, a malo koji pivopija zaustavlja se na jednom dva, tri… Količina etanola u organizmu na kraju će zavisiti od toga koliko smo piva popili. A, na primjer, jedno malo pivo toksično je kao decilitar vina ili kao jedan džin- tonik.

ZABLUDA: Ona može da popije isto koliko ja.

ISTINA: Istina je da se žene brže napiju od muškaraca. Ženski organizam na drugačiji način prerađuje alkohol od muškog, a tijelo žena sadrži manje tečnosti, koja ima ulogu da ublaži opijajuće efekte. Ženski metabolizam sporiji je od muškog i treba mu više vremena da “svari” popijeno piće.

ZABLUDA: Ako sjutra radiš, popij tabletu prije spavanja.

ISTINA: Ovo je zabluda, i to opasna. Ljekovi protiv glavobolje mogu dovesti do unutrašnjeg krvarenja, posebno jetre koja je već preopterećena samim alkoholom. U ekstremnim slučajevima kombinacija alkohola i tableta može biti smrtonosna. Zato, kada vam sljedeći put na after- partiju ponude tabletu, dobro razmislite da li ćete je uzeti.

ZABLUDA: Osjećaš se dobro? Znači da si dobro.

ISTINA: Ovo je situacija kada ne treba “vjerovati svojim očima”. Iako vam se čini da ste potpuno trijezni i svjesni, pa čak i sposobni da hodate po pravoj liniji, to ne znači da je vaša jetra otporna na alkohol koji se upravo izliva po čitavom vašem organizmu. U bilo kom trenutku, on može stići do mozga i napraviti “kratak spoj”. Ako ste pili, koliko god dobro da se osjećate, nemojte sijedati za volan.

ZABLUDA: Od tolikog pića, stekao sam “kondiciju”. Sada mi treba mnogo više da se napijem.

ISTINA: Ne postoji tolerancija na alkohol! Ukoliko svoj organizam maltretirate sve većim i većim količinama alkohola, moguće je da će se podići granica kada on reaguje na stanje pijanstva. Cijenu toga što ćete moći više popiti u društvu i biti pribraniji od drugih nakon iste količine alkohola, ipak, platiće vaša jetra.

ZABLUDA: Alkohol poboljšava krvnu sliku.

ISTINA: Alkohol nema nikakvih blagodatnih dejstava na organizam. Crno vino ne stvara crvena krvna zrnca. To su sujevjerja.

ZABLUDA: Alkohol je dobar za cirkulaciju.

ISTINA: Kao što je gore rečeno, alkohol nema nikakvih blagodatnih dejstava. Tokom hladnih dana, ljudi često piju kako bi se ugrijali. Opravdanje za to nalaze u činjenici da se organizam odmah zagrijava, nakon prvog pića. Osjeća se prijatna toplina, lice se zarumeni, ali je efekat toga samo trenutan. Istina je da alkohol uzrokuje širenje krvnih sudova, čime se povećava gubitak tjelesne temperature.

ZABLUDA: Alkohol popravlja raspoloženje ISTINA: Zvuči dobro, ali nije tačno. Alkohol je okidač za depresiju – oko 200.000 epizoda depresije godišnje, na nivou Evrope, uzrokovano je alkoholom. Alkohol direktno utiče na povećanje biološkog stresa u tijelu. U organizmu se povećava nivo adrenalina, što prividno može da izazove osjećaj opuštenosti, dok organizam zapravo samo dolazi pod dodatni stres i napetost.

ZABLUDA: U alkoholu nema kalorija.

ISTINA: Ovo je tipično ženska zabluda - strogo brojanje kalorija u jelu, ali ne i u piću. Bilo koji alkohol je kalorija, a ignorisanje ove činjenice utiče ne samo na zdravlje, već i na figuru. Najvišu vrijednost kalorija ima votka. Treba imati na umu da što više kalorija organizam dobija, duže će mu trebati da ih “sagori”.

ZABLUDA: Gutljaj-dva piva djetetu neće škoditi, pogotovo ako se popije uz ručak.

ISTINA: Ovo ćete najčešće čuti od deka. Ali, koliko god dobronamjerni bili, nauka kaže da nisu u pravu. Što je dijete manje, alkohol štetnije djeluje na njegov organizam, bez obzira na to u koliko malim količinama je unijet. Dječji mozak vrlo je osjetljiv na alkohol i za razliku od odraslog koji počinje piti poslije 20 godina, da bi se nakon 10 godina razvio u alkoholičara, ta vremenska granica je kod djece višestruko kraća.

Nemojte piti ni u trudnoći. Zvaničan stav ljekara u Americi je da se ne zna kolika je količina alkohola bezbjedna po dijete i zbog toga se ženama savjetuje da ga izbjegavaju u potpunosti.

23

Krvna grupa

A i ishrana Interesantan je podatak da je krvna grupa A, sa 36 procenata, najzastupljenija krvna grupa u Crnoj Gori. Sa druge strane, svjetske statistike pokazuju da je ova krvna grupa zastupljena kod svega desetak procenata svjetske populacije, dok čak 75 odsto svjetskog stanovništva, naročito u Sjevernoj Americi i Sjeverozapadnoj Evropi, pripada O krvnoj grupi.

Dr Snežana Tomić, homeopat Krvna grupa A u procesu evolucije nastala je kada je ljudski predak, lovac i sakupljač, postao kultivator zemljišta i prešao na agrarnu ishranu. On nije više dominantno zavisio od svog ulova, jer je i sam naučio kako da proizvodi hranu za svoje potrebe.

Sa tim promjenama nastao je i preobražaj metabolizma, koji je doveo do razvoja specifičnosti digestivnog i imunog sistema kod ljudi sa krvnom grupom A. Sljedstveno, osobe sa ovom krvnom grupom imaju osjetljiv sistem za varenje i tolerantan imuni sistem. Upravo zbog osjetljivosti imunog sistema, podložnije su kardiovaskularnim tegobama, dijabetesu i karcinomu. Međutim, ukoliko osobe sa A krvnom grupom posvete pažnju pravilnoj ishrani i smanje

24

unošenje hrane koja može biti toksična i imuno supresivna, tada ne znači da će njihova krva grupa biti i njihova sudbina.

Dok je za osobe sa O krvnom grupom meso značajan izvor proteina, za krvnu grupu A crveno meso predstavlja problem. U procesu prelaska sa proteinske, mesne ishrane čovjeka lovca, na hranu biljnog porijekla kod čovjeka kultivatora, došlo je do smanjenja proizvodnje stomačne kiseline koja je neophodna za varenje mesa. Zato mnogi ljudi sa ovom krvnom grupom osjećaju težinu, usporenost i pad energije poslije obilnog mesnog obroka, ali i brzo "živnu" kada pređu na dominantno vegetarijansku ishranu.

Ključna razlika je u tome što osobe sa O krvnom grupom, “lovci”, brzo gube kilograme kada konzumiraju meso, jer ono ubrzava njihov metabolizam, dok kod osoba sa krvnom grupom A meso izaziva usporavanje metabolizma, teško se vari, te tako nepotpuno svareno i metabolisano postaje izvor toksina u organizmu i doprinosi padu imunog sistema, taloženju masnoće na krvnim sudovima, zadržavanju vode u tijelu i otečenosti i podbulosti. Meso se kod njih, uglavnom, metaboliše u masti i taloži se, dok se kod grupe O koristi kao gorivo.

To, svakako, ne znači da je neophodno da osobe A krvne grupe postanu vegetarijanci, ali je sigurno da će znatno poboljšati ukupno zdravlje ukoliko iz ishrane isključe crveno meso ili ako ga konzumiraju samo povremeno. U njihovoj ishrani preporučuju se ćureće i pileće meso, ali i riba, jer se njihovi proteini lakše vare. Najbolji recept za bolje zdravlje osoba sa A grupom jeste ishrana koja obiluje povrćem, voćem i cijelim žitaricama, budući da povrće ubrzava metabolizam i faktor je gubitka težine.

Organizam osoba sa A krvnom grupom specifičan je i po povećanom stvaranju sluzi u organima za disanje, zbog čega su one sklonije respiratornim problemima, astmi i alergijama.

Zato im se preporučuje smanjivanje unosa hrane koja proizvodi sluz u bronhijama i plućima, kao što su mliječni proizvodi i pšenično brašno. Eliminisanjem ove hrane kod djece sa hroničnim bronhitisom, astmom i alergijama, kako se pokazalo, njihovo stanje dramatično se popravlja, ali i nanovo pogoršava kada se ove namirnice ponovo uvedu u ishranu. Preporuka je da se umjesto pšenice koriste druge žitarice, poput raži, heljde, spelta, kamuta, prosa, ovasa i ječma, a od mliječnih proizvoda kozji sir, jogurt, kefir, kiselo mlijeko... Ni ovi mliječni proizvodi, ipak, ne preporučuju se za korišćenje svakog dana, jer i oni stvaraju sluz koja hrani bakterije i viruse. Kravlje mlijeko i sir treba ili u potpunosti izbaciti iz ishrane ili ih samo povremeno konzumirati.

Važno je napomenuti i to da kod krvne grupe A mliječni proizvodi usporavaju metabolizam i efikasnost insulina, pa tako doprinose gojaznosti. Česti su i problemi sa kožom, jer sluz hrani bakterije koje stvaraju kožne probleme, kao što su, na primjer, akne.

Da bi očistile sluz koja se noću sakuplja u organima za disanje i varenje, za osobe sa ovom krvnom grupom koristan je savjet da dan otpočnu čašom mlake vode sa iscijeđenim sokom jedne polovine limuna, koji će otkloniti sluz i pospiješiti pražnjenje crijeva.

Pšenično brašno, osim stvaranja sluzi u organima za disanje, doprinosi i stvaranju kisele Ph vrijednosti u tijelu. Norma-

A lna zdrava ćelija mora imati bazan Ph, a kiseli Ph vodi u zapaljenske procese, pad imuniteta, toksičnost, razvoj bakterija i virusa i bolest. Ćelija raka, na primjer, ima jako kiselu Ph vrijednost. Baznu reakciju u organizmu stvaraju sirovo povrće i voće, te je ova hrana bukvalno od životne važnosti za svaku, a posebno A krvnu grupu. Izuzetak su paradajz i paprika, zato što iritiraju organe za varenje kod osoba sa ovom krvnom grupom i teške su za stomak. Slično je i sa pomorandžom i bananom, koje sprečavaju apsorpciju nutrienata. Limun i grejpfrut su bolji izbor jer proizvode baznu reakciju u organizmu.

Svjetske statistike ukazuju da je krvna grupa A zastupljena sa oko 10 procenata u svjetskoj populaciji, dok je O grupa zastupljena sa oko 75 odsto, posebno u Sjevernoj Americi i Sjeverozapadnoj Evropi. Interesantan je podatak da je u Crnoj Gori, sa 36 procenata, A najzastupljenija krvna grupa.

Osim fizičkih specifičnosti, osobe sa krvnom grupom A imaju i svoje naročite psihološke karakteristike. Vjerovatno je prelaz sa mesne ishrane čovjeka - lovca na hranu biljnog porijekla uslovio da se i sam čovjek promijeni i postane, simbolično rečeno, sličan biljci: osjetljiviji, saosjećajniji, produhovljeniji.

Fizički, ovo je visoka i vitka populacija, a najčešće je zastupljena među intelektualcima i umjetnicima. Sklona je filozofiji i apstraktnom razmišljanju, a usljed osjetljivijeg nervnog sistema u odnosu na ostale krvne grupe, takođe i stresu.

Dok su nosioci O krvne grupe osvajači, lovci, atlete, ambiciozni, agresivniji, lideri, osobe sa krvnom grupom A su miroljubivije i osjećajnije. Ovo su neka moja opažanja, jer vodim statistiku o krvnoj grupi za svakog pacijenta. Moji pacijenti u Kanadi bili su većinom O krvna grupa, u Crnoj Gori većinom A. Možda ovi moji komentari nisu politički korektni, jer insinuiraju osvajačku prirodu Anglo - Saksonske populacije, a miroljubivost našeg naroda, ali je to interesantna tema za razmišljanje sa filozofsko- društvenog aspekta, a ne samo sa medicinskog. Na kraju, tu je i istorija da potvrdi ova moja zapažanja.

25

GOJAZNOST JE GLOBALNA EPIDEMIJA Dr Snežana Barjaktarović-Labović, specijalista higijene, uži specijalista dijetoterapije Dom zdravlja, Bar

GOJAZNOST Gojaznost spada u grupu endokrinih, nutritivnih i metaboličkih bolesti (E66). Definiše se kao stanje nagomilavanja masnog tkiva u mjeri u kojoj dolazi do ugrožavanja zdravlja, prouzrokujući smanjenje očekivanog trajanja života i povećan rizik od pojedinih akutnih i hroničnih oboljenja.

Gojaznost, kao globalna epidemija (globesity), nekada se odnosila samo na bogаte zemlje, dok je to danas globalni problem, nа svim nivoimа ekonomskog razvoja, koji sа sobom donosi tаlаs lošeg zdrаvljа i izgubljene produktivnosti. Od 1980. godine stopа gojаznosti skoro se udvostručila, što znači da danas ima nešto više od 200 milionа odrаslih muškaraca i nešto mаnje od 300 milionа gojаznih odrаslih ženа. Kada su u pitanju najmlađi, 2010. je oko 43 miliona djece imalo prekomjernu tjelesnu masu ili je bilo gojazno, što je u odnosu na 1990. godinu porast za čak 60 odsto. Studijа, koja je obuhvatila period od 1980. do 2013. godine, pokazala je da je prevаlencijа gojaznosti znаčаjno poveć аna u svim uzrasnim kategorijama, kako u rаzvijenim, tako i u zemljаmа u rаzvoju. Zaključak je da se porast gojаznosti kod djece i odrаslih neće zаustаviti bez posvećenih nаporа u borbi protiv ove epidemije.

UZROCI Kao uzrok gojaznosti u više od 90 odsto slučajeva dominira kombinacija prekomjernog unosa visoko kalorične hrane i nedostatak fizičke aktivnosti. Manje česti uzroci gojaznosti su genetska predispozicija, endokrinološke bolesti, psihijatrijska stanja itd. Gojaznost je snažno povezana sa povećanom dostupno-

26

šću ukusnih namirnica i porastom upotrebe transportnih sredstava, ali i povećanom tehnologizacijom proizvodnih procesa.

Tabela 1: BMI - indeks tjelesne mase koje je pokazatelj stanja uhranjenosti: BMI

Stanje uhranjenosti

Zdravstveni rizik

Manje od 18.5

Pothranjenost

Povećan

18.5 – 24.9

Normalna uhranjenost

Uobičajen

25 – 29.9

Prekomjerna tjelesna masa

Povećan

30 – 39.9

Gojaznost

Visok

40 – 50

Morbidna gojaznost

Veoma visok

50 i više

Super gojaznost

Ekstremno visok

Tabela2: Koliko je masti previše?

Standard

Men

Women

Essential

3-5

11-14

Athletic

8-12

12-18

Acceptable

13-20

19-25

Overfat

21-25

26-30

Obese

>25

> 30

Tabela 3: Obim struka kao nezavisni pokazatelj rizika

ISHRANA Pravilna ishrana podrazumeva poštovanje nekoliko principa: 1. Voditi računa o izboru hrane, odnosno birati onu hranu iz koje organizam dobija sve što mu je potrebno za normalno funkcionisanje, a izbjegavati hranu visoke energetske gustine koja je uglavnom nutritivno siromašna.

2. Voditi računa o količini hrane, odnosno individualno uskladiti energetski i nutritivni unos hrane.

3. Voditi računa o načinu pripreme hrane, odnosno, forsirati kuvanje i pečenje (sa minimalnim dodavanjem masnoća) kao načine za termičku obradu hrane, a prženje izbjegavati.

4. Voditi računa o vremenu uzimanja obroka, odnosno, ne preskakati doručak i jesti u razmacima od tri sata.

Koliko je važno voditi računa o dnevnom energetskom unosu hrane i o vrsti hranljivih materija koje se unose u organizam, može se zaključiti kroz sledeći prmjer: 1 gram masti ima energetsku vrijednost od 9kcal što znači da ako pojedemo 55g masti u višku, unosimo oko 500 kcal u višku. Ako to radimo svakog dana, za nedelju dana ćemo uneti 3500 kcal viška. Rezultat takvog ponašanja je uvećanje telesne mase od 400g nedjeljno, odnoso 2 kg mjesečno.

Tipični fast food obrok

Big Mac Veliki pomfrit Velika čaša kole TOTAL

570 kcal 540 kcal 400 kcal 1510 kcal

Često smo u zabludi kad mislimo da voćni sok na kojem stoji natpis „bez šećera“, ne sadrži šećer. On sadrži svoj prirodni šećer. Sokovi su u stvari „tečni slatkiši“ i treba ih potpuno izbjega-

vati, ali, treba piti vodu i to najmanje 8 čaša dnevno. Inače, godišnje se u prosjeku konzumira 25 kg šećera po osobi.

Sadržaj šećera u nekim namirnicama:

Kašičica kečapa Limenka Coca cole Hamburger Kroasan Voćni jogurt

5 grama šećera 30 grama šećera 25 grama šećera 35 grama šećera 15 grama šećera

U 1 gramu alkohola ima 7,0 kcal, i nikako se ne preporučuje kod oboljelih od dijabetesa, osim, eventualno, 1dl crnog vina.

Najčešće nepravilnosti u ishrani djece su: preskakanje doručka, česti međuobroci, izostavljanje glavnih obroka, rijetko objedovanje u porodičnom krugu, kao i obroci van kuće. Tako je između 1977/78. i 2000/01. godine kod djece uzrasta 6-11 godina opala konzumacija mlijeka za 39 odsto, a porasla konzumacija voćnih sokova za 54 odsto, voćnih napitaka za 69, a gaziranih napitaka za čak 137 procenata. Vrlo važna činjenica u priči o gojaznosti današnje djece je i uznemiravajući podatak da dijete nedjeljno potroši prosječno 44,5 sati koristeći multimedijalna sredstva (telefon, televizija, kompjuter...), što sa sobom povlači manjak fizičke aktivnosti.

POSLJEDICE Procjenjuje se da će do 2030. godine biti novih 65 miliona gojaznih osoba u SAD i 11 miliona u Velikoj Britaniji, zatim 6 do 8 miliona novih slučajeva šećerne bolesti, 5.7 do 7.3 miliona slučajeva srčanih oboljenja i moždanog udara, do 700.000 slučajeva malignih oboljenja i čak 26 do 55 miliona izgubljenih

27

godina Ĺživota.

S druge strane, ukoliko bi se za samo 1% redukovao broj gojaznih i predgojaznih adolescenata starih od 16 do 17 godina, broj gojaznih odraslih osoba bi se smanjio za skoro 53.000 godiťnje, a broj smrtnih ishoda povezan sa prekomjernom tjelesnom masom i gojaznoťću bi se smanjio za oko 36.600.

$*+" &-&.&/53"/" 6 #03#* ;" 0ɇ67"/+& * 6/"13& Ăł&/+& ;%3"7-+" /"$*+& 1SPCMFN KF Ă?UP TF SF[VMUBUJ QSFWFODJKF OF WJEF PENBI 6QSBWP CJ LSPKBĘŠJ [ESBWTUWFOF QPMJUJLF USFCBMJ da budu svjesni ove Ä?injenice i da elemente prevencije umetnu kao obavezne u svaki segment zdravstvene zaĹĄtite i da sa zadovoljstvom Ä?ekaju ishod.

PREVENCIJA

Preporuka u ishrani: Svjetska zdravstvena organizacija preporuÄ?uje mediteransku dijetu koju karakteriĹĄe:

t 0CJMKF CJMKOF ISBOF WPʉB QPWSʉB IMKFCB J ESVHJI GPSNJ DFSFBMJKB LSPNQJSB QBTVMKB LP�UVOJDB J TKFNFOKB

t .JOJNBMOP QSFSBÿFOB TF[POTLJ TWKFäB ISBOB

t 4WKFäF WPʉF KF UJQJʊBO TWBLPEOFWOJ EF[FSU

t .BTMJOPWP VMKF KF HMBWOJ J[WPS NBTOPʉF

t .MJKFĘŠOJ QSPJ[WPEJ TWBLPEOFWOP V NBMJN EP VNKFSFOJN LPMJĘŠJOBNB

t 3JCB J QJMFUJOB LPO[VNJSBKV TF V NBMJN EP VNKFSFOJN LPMJĘŠJOBNB

t %P ĘŠFUJSJ KBKB OFEKFMKOP

t $SWFOB NFTB V WFPNB NBMJN LPMJĘŠJOBNB

t 7JOP V NBMJN EP VNKFSFOJN LPMJĘŠJOBNB VPCJĘŠBKFOP samo uz obrok.

Promjena Ĺživotnog stila je kljuÄ?ni faktor u smanjivanju rizika od gojaznosti. Hitno je potrebno povećati napore koji bi donijeli promjene Ĺživotnog stila stanovniĹĄtva. Prije svega, potrebno je:

t 'PSNJSBUJ J PKBĘŠBUJ $FOUSF [B QSFWFODJKV

t ,SFOVUJ V SFBMJ[BDJKV /4;#1)/# /BDJPOBMOB TUSBUFHJKB [B CPSCV QSPUJW ISPOJĘŠOJI OF[BSB[OJI CPMFTUJ J "1;**#) "LDJPOJ QMBO [B JTISBOV J CF[CKFEOPTU ISBOF

t "OJNJSBUJ WJĂ?F TQFDJKBMJ[BDJKB J[ QSFWFOUJWOJI NFEJDJOTLJI HSBOB

t 7JĂ?F TF CBWJUJ QSPNPDJKPN [ESBWMKB

t ;BQPĘŠFUJ TB TQSPWPĂżFOKFN QSJNBSOF QSFWFODJKF

t 6 TWF QSFWFOUJWOF BLUJWOPTUJ LSFOVUJ PE OBKNMBĂżF QPQVMBDJKF

t 1SPNPUJWOP QSFWFOUJWOP FEVLBUJWOF BLUJWOPTUJ TQSP voditi kontinuirano.

Prevencija se ne sprovodi u dovoljnoj mjeri jer ni zdrava ni bolesna osoba kod sebe ne vide koristi prevencije, ali i zato ĹĄto zdravstveni radnik kod pojedinca ne vidi rezultate svoga rada. ,BP SB[MPH TMBCF QSFWFODJKF NPäF TF OBWFTUJ J UP Ă?UP [ESBWTUWFOJ politiÄ?ar u toku svog mandata ne vidi rezultat kojim bi se hvalio.

0OP Ă?UP CJ TWJNB USFCBMP EB CVEF KBTOP KF EB KF 13&7&/-

28

POJMOVI

1SFLPNKFSOB UKFMFTOB NBTB PWFSXFJHIU KF UKFMFTOB NBTB koja prevazilazi prosjek u odnosu na starost i visinu.

1SFLPNKFSBO TBESäBK NBTUJ PWFSGBU KF TBESäBK NBTUJ V UJKFMV WFʉJ PE QSFEWJÿFOPH [B QPM J V[SBTU

(PKB[OPTU PCFTJUZ KF PWFSGBU VTMPW LPKJ QSBUJ LPNQPOFO te gojaznih sindroma.

AMPULE ZA NOĆNO TONIZIRANJE

Normalizuju suvu, masnu i osjetljivu kožu koja naginje prijevremenom stvaranju bora. . .

Ovaj nemasni preparat stimuliše metaboličku aktivnost kože koja je najjača noću. . .

BRONZANI KONCENTRAT ZA TONIRANJE LICA Prozirnim bronzanim koncentratom možete u skladu sa svojim željama, tonirati lice.

Koncentrat lagano tonira kožu. Daje koži prirodan sjaj i zdrav, lagano osunčan izgled.

KREMA ZA ČIŠĆENJE LICA

Krema za čišćenje lica ne sadrži tenzide, jača kožu stimulišući procese čišćenja, dubinski čisti pore i ne narušava kiseli sloj kože.

Sadrži mljevene bademe, bademovo ulje, ulje pšničnih klica i ljekovite biljke koje njeguju kožu.

Adresa: Park šuma Tološi, Ul. Baku bb, Lokal 28 E-mail: : pharmacy.house@t-com.me web: www.pharmacyhouse.me

Telefon: +382 20 273 400 Telefon: +382 20 272 270 Fax: +382 20 273 400

Hipertenzija u trudnoći Prof dr Nebojša Tasić, internista kardiolog, KVB-Dedinje, Beograd, PZU Rezidencija zdravlja, Podgorica Pod hipertenzijom u trudnoći se smatra visok krvni pritisak koji je dijagnostikovan i/ili praćen prije trudnoće, ili onaj koji je dijagnostikovan prije 20. nedjelje trudnoće.

Ono što je važno znati je da je trudnoća fiziološko stanje, odnosno da ona sama po sebi ne mijenja krvni pritisak. Nažalost, danas ne postoje precizna saznanja kako dolazi do toga da izostane mehanizam adaptacije normalnog krvnog pritiska na trudnoću, odnosno koji mehanizam pokreće hipertenziju u trudnoći.

Zašto je važno liječiti hipertenziju u trudnoći? Ukoliko se hipertenzija ne otkrije na vrijeme, dolazi do oštećenja na krvnim sudovima posteljice, smanjenja količine plodove vode i zastoja u rastu ploda. Loše regulisan krvni pritisak u trudnoći može dovesti do izuzetno teških komplikacija, kao što su preeklampsija i eklampsija, smrt ploda, pa čak i smrt majke. Placenta ima centralnu ulogu u razvoju preeklampsije. Preeklampsija se češće javlja kod hidatidne mole, blizanačke trudnoće i dijabetesa. Eklampsija je teško stanje kod koga se, osim simptoma prisutnih kod preeklampsije, javljaju i toničko – klonički grčevi. Žene koje prije trudnoće nisu imale povišen krvni pritisak, trebalo bi da i u trudnoći imaju normalan krvni pritisak.

Ukoliko krvni pritisak pređe optimalne mjere, (120/80 mm Hg) – neophodno je odmah konsultovati ginekologa i internistukardiologa radi dijagnoze tzv. hipertenzivnog sindroma u

30

trudnoći. Nešto veći rizik za pojavu hipertenzije u trudnoći imaju starije trudnice (preko 35 godina života).

Sa druge strane, postoje trudnice koje su prije trudnoće imale povišen krvni pritisak. Žene koje imaju povišen krvni pritisak a žele da zatrudne, moraju da uz kontrolu internistekardiologa ishranom i/ili medikamentima stabilizuju stanje. Trudnice koje su hipertoničari zahtevaju drugačiji tretman, imajući u vidu da njihova trudnoća spada u grupu visokorizičnih.

Obje grupe trudnica zahtijevaju redovne kontrole kod interniste-kardiologa sa iskustvom u vođenju i liječenju ovih bolesnica.

Važno je istaći da neke trudnice imaju simptome koji mogu ukazivati na povišen krvni pritisak: oticanje, glavobolja, pojačano lupanje srca. Međutim, postoje i trudnice kod kojih nema simptoma i kod kojih, ukoliko se ne kontroliše redovno krvni pritisak u trudnoći, hipertenzija može dovesti do teških oštećenja.

Rijetko se visok krvni pritisak može pojaviti i neposredno pred porođaj, iznenada. Tada je neophodno hitno se javiti svom ginekologu jer je tzv. preeklampsija ili eklampsija potencijalno fatalan događaj za plod i/ili majku.

Neophodno je kontrolisati redovno krvni pritisak i

poslije trudnoće, zbog mogućnosti da žene poslije trudnoće takođe imaju visok krvni pritisak. Posebno je važan period dojenja djeteta jer se mnogi ljekovi izlučuju u mlijeku. Porodilje se moraju obavezno kontrolisati kod internista-kardiologa radi adekvatne kontrole krvnog pritiska.

Cilj terapije je regulisati krvni pritisak, zaštiti fetus od posljedica terapije i istovremeno minimizirati rizike kratkoročnog povišenja krvnog pritiska. Terapija podrazumijeva, prije svega, neslanu dijetu (ukidanje soli u ishrani) i odgovarajuće medikamente. Ponekad je neophodna i hospitalizacija (boravak u bolnici), uz dodatnu ultrazvučnu kontrolu - upotrebu doplera, odnosno češću kontrolu ploda, a procedura nalaže i kompletnu laboratorijsku i biohemijsku analizu. Sve žene kod kojih se sumnja na preeklampsiju se liječe bolnički. Definitivno izlječenje je porođaj, koji se indukuje prije vremena, ako hipertenzija ne može da se kontroliše.

Alkohol i cigarete su strogo zabranjene ukoliko želite što sigurniju trudnoću za vas i vaše dijete. Ljekovi izbora su metil-dopa i beta-blokatori (drugi dio trudnoće) i eventualno antagonisti kalcijuma. Izbjegavati ACE I inhibitore i antagoniste ATII receptora.

Neophodno je istaći da ne treba uzimati ljekove na svoju ruku bez konsultacije interniste-kardiologa ili ginekologa.

31

Hronika 1. decembar – OBILJEŽEN SVJETSKI DAN BORBE PROTIV HIV/AIDS-A Dom zdravlja Podgorica i ove godine obilježio je 1. decembar - Svjetski dan borbe protiv HIV/AIDS-a. Kao i ranijih godina, u Savjetovalištu za mlade, u okviru zdravstvenog objekta Studenski centar, u noći 1. decembra organizovano je dobrovoljno, povjerljivo noćno savjetovanje i testiranje na HIV. Interesovanje Podgoričana za testiranje bilo je značajno, tako da je test na HIV uradio veliki broj uglavnom mlađih sugrađana, saopšteno je iz Službe za odnose sa javnošću Doma zdravlja Podgorica.

Ljekarski timovi Doma zdravlja Podgorica davali su građanima odgovore na brojna pitanja vezana za HIV infekciju, od toga na koji način se prenosi virus, koje kategorije stanovništva su najugroženije, do toga kako se HIV infekcija manifestuje, kako se AIDS liječi i na koji način se zaštititi. Osnovna poruka bila je da je ova bolest vezana za rizično seksualno ponašanje bez koršćenja zaštite, upotrebu zaraženih igala kod korisnika psihoaktivnih supstanici, kao i za ostale ugrožene grupe.

1. decembar – AKCIJA DOBROVOLJNOG DAVANJA KRVI U BERANAMA U jedinici Zavoda za transfuziju krvi u Beranama 1. decembra organizovana je akcija dobrovoljnog davanja krvi.

Povod za ovu akciju bio je Međunarodni dan borbe protiv HIV/AIDS-a. U okviru akcije, koju je organizovao Klub dobrovoljnih davalaca krvi Berane na čelu sa Lazom Anđićem, uzeto je 16 jedinica krvi.

Zavod za transfuziju krvi Crne Gore zahvalio se klubu iz Berana i pozvao druge subjekte da organizuju slične akcije, u cilju obezbjeđivanja dovoljnih količina bezbjedne krvi.

9. decembar – POTPISAN UGOVOR O MEĐUSOBNOJ SARADNJI SA INSTITUTOM ZA JAVNO ZDRAVLJE VOJVODINE

Direktor Instituta za javno zdravlje Crne Gore doc. dr Boban Mugoša i direktor Instituta za javno zdravlje Vojvodine doc. dr Vladimir Petrović potpisali su u Podgorici ugovor o međusobnoj saradnji između ova dva instituta u cilju unaprjeđenja zdravlja stanovništva.

Ugovor predviđa saradnju oko razmjene informacija i iskustava iz oblasti zdravlja koja su od zajedničkog interesa, razmjenu eksperata, posjete specijalista kroz učešće na naučnim konferencijama i sastancima koje organizuju institucije, razmjenu specijalista u cilju obučavanja i konsultacija, te razmjene informacija o novoj opremi i tehnološkim inovacijama u oblasti javnog zdravlja. Posebno su istaknuti bilateralni evropski naučni projekti.

9. decembar – HOFFMAN LA ROCHE OBILJEŽIO DESETOGODIŠNJICU SVOG LIJEKA

6. decembar – ODRŽAN STRUČNI SKUP U KLINICI “OPTIMAL” U organizaciji Očne klinike „Optimal" iz Podgorice 6. decembra 2014.g u Hotelu „Ramada" u Podgorici odžan je stručni skup na kojem su eminentni oftalmolozi održali sljedeća predavanja: - Dugoročni rezultati laserske korekcije miopije - dr Eduard Starunov, - Sindrom pigmentne dispersije - dr Edita Files - Bradarić - Karotido-kavernozna fistula - prikaz slučaja - dr Danijela Raonić, - Primjena vitalne boje u makularnoj hirurgiji - dr sci Sergej Alpatov, - Savremeni trend u lečenju oboljenja retine I prva iskustva u primeni – Ass. dr Dijana Risimić KC Srbije, Beograd Sponzor skupa bila je farmaceutska kompanija Bayer - predstavništvo u Beogradu.

32

U organizaciji kompanije Hoffmann – La Roche 9. decembra u Hotelu „Podgorica“ održan je edukativni sastanak posvećen obilježavanju desetogodišnjice lijeka, na kojem je predstavljena njegova primjena u terapiji karcinoma dojke, pluća, jajnika i kolorektalnog karcionoma.

Moderator skupa bio je direktor Klinike za onkologiju i radioterapiju KCCG, dr Nebojša Crnogorac. O terapiji kolorektalnog karcinoma govorio je prim. dr Davorin Radosavljević, a o terapiji karcinoma dojke prof. dr Vladimir Todorović. Prim.

dr Nada Cicmil Sarić prezentovala je terapiju karcinoma pluća, dok je predavanje o terapiji karcionoma jajnika održala dr Nevenka Lukovac Janjić.

10. decembar - SKUP O ZNAČAJU UKLJUČIVANJA LOKALNIH SAMOUPRAVA U PROMOCIJU DOBROVOLJNOG DAVALAŠTVA KRVI U organizaciji Zavoda za transfuziju krvi Crne Gore, Kancelarije svjetske zdravstvene organizacije u Crnoj Gori i Opštine Ulcinj 10. decembra održan je skup čiji je tematski fokus bio na značaju uključivanja lokalnih samouprava na polju promocije dobrovoljnog davalaštva krvi.

Kako je rečeno, u toku je reforma sistema transfuzije krvi kao najosjetljivijeg segmenta zdravstvenog sistema Crne Gore. Reformski napori podržani su kroz realizaciju EU/IPA projekta „Implementacija evropskog sistema transfuzije krvi u Crnoj Gori“, koji provodi Kancelarija Svjetske zdravstvene organizacije za Crnu Goru uz finansijsku podršku Delegacije Evropske unije u Crnoj Gori. Cilj projekta je uspostavljanje modernog sistema za transfuziju krvi, u skladu sa standardima EU, kako bi bezbjedna krv bila dostupna svim ljudima u Crnoj Gori.

Na skupu je istaknuto da je dobrovoljno davalaštvo krvi djelatnost od opšteg društvenog značaja i važna pretpostavka obezbjeđivanja dovoljnih količina bezbjedne krvi. Uzimajući u obzir dosadašnji, nezadovoljavajući nivo davalaštva, kao i nepovoljnu strukturu davalaca krvi koja podrazumijeva dominaciju porodičnih, namjenskih davalaca, potrebno je intenzivirati i planski provoditi rad na promociji dobrovoljnog davalaštva na nivou cijele zemlje.

10. decembar – STRUČNO PREDAVANJE U ORGANIZACIJI “BOSNALIJEKA” U organizaciji predstavništva “BosnaLijeka” za Crnu Goru 10. decembra u Hotelu “Ramada” u Podgorici održano je stručno predavanje.

O upotrebi kombinovanih preparata u liječenju prehlade i gripa govorio je dr sc. med Mirko Popović sa Klinike za ORL i MFH u Kliničkom centru Crne Gore. Predavanje o optimalnom izboru oralnih preparata u liječenju upale grla održao je mr sc. med Ognjen Jovićević sa Instituta za bolesti djece KCCG, dok je ulogu i značaj “Royal Jelly” kapsula u jačanju imuniteta predstavila dr spec Meliha Mehić, klinički farmakolog u “Bosnalijeku” iz Sarajeva.

Sponzor stručnog dijela sastanka bio je Hemofarm.

13. decembar - TEČAJ O HRONIČNOJ BUBREŽNOJ INSUFICIJENCIJI I ANEMIJI Tečaj o hroničnoj bubrežnoj insuficijenciji i anemiji održan je 13. decembra u Amfiteatru Instituta za javno zdravlje Crne Gore uz podršku kompanije Hoffmann La Roche. Tečaj su organizovali Ljekarska komora Crne Gore, Medicinski fakultet Univerziteta Crne Gore, Centar za nauku CEZANA- KCCG, Institut za javno zdravlje Crne Gore i Udruženje nefrologa Crne Gore, a o hroničnoj bubrežnoj insuficijenciji i anemiji u raznim aspektima govorilo je 11 predavača.

Kako je objašnjeno, hronična renalna insuficijencija predstavlja ireverzibilni gubitak bubrežnih funkcija u čijoj osnovi je ireverzbilni gubitak bubrežnog parenhima. Anemija je jedan od prvih znakova HBI. Javlja se kada se jačina glomerulske filtracije smanji ispod 60 ml/min. Prisutna je kod 25 odsto bolesnika u predijaliznom periodu, a čak kod 90 odsto kada se započne liječenje hemodijalizama.

Skup je otvorila prof. dr Marina Ratković, internistanefrolog sa Klinike za urologiju i nefrologiju Kliničkog centra Crne Gore.

13. decembar – ZDRAVSTVENI RADNICI NIKŠIĆA PROSLAVILI SVOJ DAN Zdravstveni radnici Nikšića u subotu, 13. decembra, proslavili su u Hotelu „Trebjesa“ svoj dan. Organizator proslave bilo je Udruženje zdravstvenih radnika – Nikšić, koje čine Javna zdravstvena ustanova Dom zdravlja, JZU Opšta bolnica i JZU Specijalna bolnica za plućne bolesti Brezovik.

U pozdravnoj riječi kolegama su se obratili predsjednik Udruženja zdravstvenih radnika – Nikšić Momir Joković i predsjednik Udruženja zdravstvenih radnika Boke i Primorja iz Kotora Dragan Begenišić.

Kako je u obraćanju kolegama kazao Joković, odgovornost i profesionalnost će i ubuduće biti glavne odrednice rada nikšićkih zdravstvenih radnika.

15. decembar - LJEKARSKA KOMORA DODIJELILA GODIŠNJE NAGRADE

13. decembar - SASTANAK UDRUŽENJA ANESTEZIOLOGA CRNE GORE Sastanak Udruženja anesteziologa Crne Gore održan je 13. decembra u Hotelu “Best Western Premier” u Podgorici.

O preporukama za perioperativno vođenje pacijenata na antitrombotičkoj terapiji govorio je dr Dušan Matković iz Službe za anesteziju i intezivno liječenje Centra za kardiohirurgiju Kliničkog centra Crne Gore, dok je komercijalno predavanje o Linezolidu u terapiji Gram pozitivnih infekcija održao dr Sergej Radović iz Službe za anesteziju i intezivno liječenje Centra za kardiohirurgiju KCCG.

Dr Ganimeta Hodži, specijalista opšte medicine i izabrani doktor u ambulanti barskog Doma zdravlja u Ostrosu i Dom zdravlja Podgorica, ovogodišnji su laureati nagrade "Dr Branko Zogović", koju svake godine dodjeljuje Ljekarska komora

33

Crne Gore. Nagrada se dodjeljuje najboljem pojedincu doktoru i zdravstvenoj ustanovi, za doprinos unapređenju zdravstva u Republici.

On je ukazao da se u radu lokalne uprave Nikšića registruje bitno unaprjeđenje u brojnim segmentima, počevši od rješavanja problema finansiranja i dugova.

15. decembar: SEKRETAR KOSTIĆ I GENERALNI DIREKTOR DR GRBOVIĆ U RADNOJ POSJETI OPŠTOJ BOLNICI U BIJELOM POLJU

22. i 23. decembar – RADIONICA O KOMUNIKACIJI KAO PUTU EFEKTIVNE PROMOCIJE DOBROVOLJNOG DAVALAŠTVA KRVI

Sekretar Ministarstva zdravlja Zoran Kostić i generalni direktor Direktorata za zdravstvenu zaštitu dr Mensud Grbović u ponedjeljak, 15.decembra 2014. godine obavili su radnu posjetu Opštoj bolnici u Bijelom Polju, s ciljem da se procijeni kako se odvijaju aktivnosti na otvaranju ginekološkog odjeljenja, porodilišta i odsjeka za neonatologiju, koji su zatvoreni 16. novembra 2014.godine, zbog infekcije pet tek rođenih beba.

Predstavnici Ministarstva zdravlja razgovarali su novoizabranim rukovodstvom Opšte bolnice Bijelo Polje, na čelu sa direktorkom Biserkom Bulatović, koja ih je upoznala sa aktivnostima koje su preduzete u cilju što bržeg otvaranja odjeljenja i porodilišta. Sve aktivnosti odvijaju se predviđenom dinamikom, tako da se očekuje da porodilište bude otvoreno do kraja godine.

Predstavnici Ministarstva zdravlja, nakon toga, razgovarali su i sa predsjednikom Opštine Bijelo Polje Aleksandrom Žurićem. Dogovoreno je da lokalna samouprava uzme aktivno učešće u cilju normalizacije situacije u opštoj bolnici i obezbjeđivanju adekvatnih uslova na svim odjeljenjima, kako bi građani imali dostupnu, efikasnu i kvalitetnu zdravstvenu zaštitu.

19. decembar - CRNA GORA DOBILA NACIONALNE KLINIČKE SMJERNICE ZA DOJENJE Zdravstveni radnici u Crnoj Gori dobili su nacionalne kliničke smjernice za dojenje, kojima se na jedistven i sveobuhvatan način preporučuju postupci i procedure o tome kako pomoći majkama da uspješno uspostave podoj i laktaciju, prevashodno u porodilištima, ali i u ostalim zdravstvenim ustanovama u kojima im se pruža zdravstvena zaštita.

Ministarstvo zdravlja i Udruženje roditelji predstavili su 19. decembra na konferenciji za novinare u Podgorici “Vodič za dojenje za medicinske radnike”, kao i “Vodič za dojenje”, koji predstavlja skraćenu verziju nacionalnog Vodiča za medicinske radnike i koji je namijenjen prije svega trudnicama i porodiljama.

Kako je tom prilikom kazala generalna direktorka Direktorata za bioetiku i međunarodnu saradnju, dr Mira Jovanovski - Dašić, majkama se mora omogućiti da u što boljim uslovima pripreme svoje potomstvo za budući život.

22. decembar - OTVORENA REKONSTRUISANA ZGRADA PSIHIJATRIJSKOG ODJELJENJA U Nikšiću je 22. decembra otvorena rekonstruisana zgrada psihijatrijskog odjeljenja nikšićke bolnice. Na objektu, površine 600 metara kvadratnih, izvođeni su građevinski radovi po najsavremenijim standardima. Kako je na otvaranju kazao direktor Opšte bolnice Nikšić, dr Ilija Ašanin, rekonstrukcija i adaptacija psihijatrijskog odjeljenja predstavlja još jedan ostvareni cilj u kontinuiranom procesu promjena u Opštoj bolnici.

U okviru radne posjete Nikšiću otvaranju psihijatrijskog odjeljenja prisustvovao je i predsjednik Vlade Milo Đukanović.

34

Dobrovoljno davalaštvo krvi u Crnoj Gori ispod je standarda koje propisuje Svjetska zdravstvena organizacija, a dovoljne količine bezbjedne krvi i dalje se dominantno obezbjeđuju porodičnim davalaštvom – saopšteno je na dvodnevnoj radionici o komunikaciji kao putu efektivne promocije dobrovoljnog davalaštva krvi u Crnoj Gori, koja je 22. i 23. decembra održana u zgradi Ujedinjenih nacija u Podgorici.

Radionicu je realizovao tim eksperata Svjetske zdravstvene organizacije iz Kolaborativnog centra u Ljubljani, uz podršku lokalnih eksperata. Zamišljena je kao obuka novinara, PR menadžera, predstavnika Zavoda za transfuziju krvi Crne Gore i Crvenog krsta, u cilju jačanja ukupnih kapaciteta koji mogu doprinijeti procesu promjene znanja, stavova i ponašanja u opštoj populaciji u domenu dobrovoljnog davalaštva krvi, ali i boljem izvještavanju o ovoj djelatnosti od opšteg društvenog značaja.

Kako je na otvaranju radionice kazala direktorka Zavoda za transfuziju krvi, prim. dr Gordana Rašović, uzimajući u obzir sadašnji, nezadovoljavajući nivo davalaštva krvi u Crnoj Gori, kao i nepovoljnu strukturu davalaca među kojima dominiraju namjenski, porodični davaoci, neophodno je intenzivirati i planski sprovoditi rad na promociji dobrovoljnog davalaštva na nivou cijele zemlje.

O socio – psihološkim i kulturnim elementima u Crnoj Gori koji utiču na nizak nivo dobrovoljnog davalaštva govorio je psiholog i komunikolog Radoje Cerović, dok je interaktivno predavanje o principima novinarstva i izvještavanju o zdravstvu održao nezavisni novinar i instruktor novinarstva Dragoljub – Duško Vuković.

Vođa Centra za izbor davalaca i sakupljanje krvi Zavoda za trasfuzijsku medicinu Slovenije, dr Polonca Mali, kao i Suzana Đorđević iz Službe za DDK i Natalija Lampreht iz PR službe ZTM Slovenije, predstavile su iskustva ove zemlje u dobrovoljnom davalaštvu koja se mogu primijeniti u Crnoj Gori, te dobre i učinkovite komunikacijske prakse. Dobrovoljno davalaštvo krvi u Sloveniji, kako su pokazale, jako je dobro organizovano, a slovenački sistem ne poznaje pojam porodičnih davalaca. Iskustvo je Slovenije da su se moderni mediji pokazali kao odlična platforma za komunikaciju sa davaocima.

Cilj projekta je uspostavljanje modernog sistema za transfuziju krvi u skladu sa standardima EU, kako bi bezbjedna krv bila dostupna svim ljudima u Crnoj Gori.

#SJOJUF P [ESBWMKV OB inteligentan OBÇ?JO

¡ jedinstven sastav probiotika ¡ znanstveno podrŞani sojevi ¡ neťkodljivi i sigurni GR-1Ž i RC-14Ž

oralne kapsule, vaginalnF kapsule intimni sapun J gel oralne kapsule, vaginalnF kapsule intimni sapun J gel

ZaĹĄtita i obnova vaginalne mikroflore t kod bakterijskF vaginozF J vaginalnF mikozF

t prevencijB genitalnih infekcijB

kapsule J vrećice

ZaĹĄtita i obnova crijevne mikroflore t kod atopijskoH dermatitisB t kod H pylorJ infekcije t kod IBS J IBD

suspenzija, kapsule, ENZIMI kapsule, pastile

Regulacija crijevne mikroflore t kod proljevB t kod nadutosti J slabe probave

Ekskluzivni uvoznik i distributer za Crnu Goru: FARMONT M.P. doo Podgorica, tel: 020-663-067 Prije upotrebe paĹžljivo proÄ?itati uputstvo, a za viĹĄe informacija obratite se VaĹĄem ljekaru ili farmaceutu

Predstavljamo:

CENTAR ZA DJECU I MLADE

„LJUBOVIĆ“

P O D G O R I C A Skupština Crne Gore je 1965. godine formirala Prihvatilište za vaspitno zapuštenu djecu i omladinu, koje je i postalo nadležno za izvršavanje mjera upućivanja maloljetnika u vaspitnu ustanovu u trajanju od šest mjeseci do 3 godine. Ova ustanova je 1974. godine organizvoana kao Zavod za vaspitanje maloljetnika, tačnije vaspitanje i obrazovanje djece i omladine. Njegova djelatnost je bila zbrinjavanje, vaspitavanje i obrazovanje, profesionalno osposobljavanje, kao i pružanje zdravstvene zaštite djeci i omladini sa poremećajima u društvenom ponašanju, kao i preduzimanje odgovarajućih mjera u cilju sprečavanja vršenja krivičnih djela i opšteprihvaćenih društvenih normi. Od 2006. godine ova ustanova je orgnaizovana kao JU Centar za djecu i mlade „Ljubović“.

Centar za djecu i mlade „Ljubović“ je jedina ustanova socijalne i dječije zaštite koja se bavi institucionalnom zaštitom djece u sukobu sa zakonom kao i djece koja se nađu u stanju socijalne potrebe. Ovo podrazumijeva pružanje kompletnog servisa usluga. Tako se štićenicima pored programa resocijalizacije i obrazovanja, pruža zdravstvena zaštita, smještaj internatskog tipa, ishrana, obezbjeđuje se školski pribor, garderobe i sve ono što je neophodno za njihov nesmetan život i razvoja.

Stručni kadar zaposlen u Centru posebnu pažnju posvećuje uspostavljanju i njegovanju porodičnih odnosa štićenika. Činjnica je da je saradnja sa porodicom jedan od najvažnijih segmenata tretmana, tako da se članovi porodice uključuju u tretmane, ukoliko postoje uslovi za to. Ipak jedan broj štićenika dolazi iz nepotpunih porodica u kojim su porodične veze pokidane iz različitih razloga.

U Centru radi multidisciplinarni tim koji se sastoji od stručnjaka različitih profila i to: specijalni pedagozi, socijalni radnici, pedagozi, psiholozi i drugi kadar. Svakom štićeniku

36

Vesna Stojanović

pristupa se individualno i iz posebnog ugla, sa ciljem da prođe kroz proces koji će mu omogućiti da lakše prevaziđe, prvo period adaptacije, a zatim i da lakše prihvati svoje obaveze i bude spremniji za saradnju sa vaspitačima. Na ovaj način se jedino može postići uspjeh.

U Centru se trenutno može smjestiti 30 štićenika na institucionalnom tretmanu i oko 10 korisnika, oba pola, u Prihvatnoj stanici.

U Centru se na Institucionalnom tretmanu trenutno nalazi sedam štićenika, dok u Prihvatnoj stanici kao posebnoj organizacionoj jedinici u kojoj se privremeno smještaju djeca zatečena u stanju socijalne potrebe (skitnja, prosjačenje, ilagalni prelazak državne granice i dr.), trenutno nemamo nijedno dijete.

Naši štićenici su uglavnom uzrasta od 14 do 18 godina starosti. Štićenici u Centru imaju smještaj internatskog tipa, koji podrazumijeva i ishranu. U Centru štićenici koriste fiskulturnu salu, sportski poligon, obučavaju se u bravarskoj i krojačkoj radionici, dostupna im je i solidno opremljena biblioteka, imaju

mogućnost korišćenja kompjutera, nastavu pohađaju u gradskim osnovnim i srednjim školama. Štićenici odgovarajućeg intelektualnog kapaciteta pohađaju nastavu u gradskim osnovnim i srednjim školama kao redovni učenici. U slučajevima štićenika sa određenim intelektualnim ograničenjima, vrši se kategorizacija i upućuju se na obrazovanje i osposobljavanje u specijalne ustanove koje postoje u Podgorici.

U Centru se u radu sa štićenicima primjenjuju posebne metode koje podrazumijevaju izradu Individualnih planova tretmana, koji predstavljaju svojevrsnu „ličnu kartu“ štićenika odnosno poseban pristup u radu sa svakim od njih. Programi se prilagođavaju potrebama štićenika i realizuju kroz individualni i grupni rad, ali i kroz radionice edukativnog sadržaja i dr.

Slobodno vrijeme je veoma važan segment tretmana ove populacije. Nastojimo da kroz odgovarajuće planove i

programe slobodnih aktivnosti realizujemo posjete kulturnim i sportskim događajima, ali i kulturno-istorijskim znamenitostima.

U samom Centru štićenicima su dostupni fiskulturna sala, biblioteka, sportski poligon koje koriste u vremenu predviđenom kućnim redom ustanove. U slobodno vrijeme organizuju se i izleti, šetnje gradom i posjete bioskopu.

Centar sarađuje sa svim srodnim institucijama u regionu sa ciljem razmjene iskustava i usvajanja novih principa u radu sa štićenicima. Stručnjaci Centra imali su prilike da realizuju studijske posjete ovim institucijama.

Pored toga, zaposleni u Centru saradjuju sa centrima za socijalni rad, policijom, tužilaštvom, sudovima, školama, međunarodnim i nevladinim organizacijama.

Vesna Stojanović, direktorica

37

35,52'12 ,=2721,รฟ1$ 92'$

8ULDJH 7HUPDOQD YRGD LPD VDVWDY VOLฤ DQ SULURGQRP VDVWDYX WMHOHVQLK WHฤ QRVWL SOD]PD VX]H IL]LRORรฅNRJ S+ NRML MRM RPRJXรพDYD GD GMHOXMH X LGHDOQRP RGQRVX VD NRรงRP

1. Nakon dermo-estetskih procedura 8PLUXMH UHJHQHULรฅH NRรงX QDNRQ GHUPR HVWHWVNLK ]DKYDWD 1

2. Nelagodnost, iritacije 8PLUXMH LULWDFLMH NRรงH 3. Crvenilo lica 8PDQMXMH RVMHรพDM YUXรพLQH L FUYHQLOD NRรงH

2

4. Pelenski osip 8PLUXMH EHELQX FUYHQX JX]X

5. Opekotine od sunca 8PLUXMH HULWHP NRรงH L GMHOXMH DQWLDOHUJLMVNL 2รฅWHรพHQD NRรงD 8QDSUHฤ XMH REQDYOMDQMH NRรงH

3

7. Dermatitis kapaka 8PLUXMH L RVYMHรงDYD NDSNH 4

35,52'12 ),/75,5$1$ , 2%2*$รฝ(1$

8ULDJH 7HUPDOQD 9RGD MH QDML]EDODQVLUDQLMD YRGD SR VDGUรงDMX PLQHUDOD L HOHPHQDWD X WUDJRYLPD QMHQD VXYD PDWHULMD RG PJ / MH L GR SXWD NRQFHQWURYDQLMD X RGQRVX QD VYH RVWDOH WHUPDOQH YRGH XNOMXฤ HQH X GHUPDWRORJLMX

5

8ULDJH 7HUPDOQD 9RGD VH X VYRP ฤ LVWRP VWDQMX NRULVWL ]D WUHWPDQH X 8ULDJH 7HUPDOQRM EDQML X )UDQFXVNRM L FHQWUDOQL MH DNWLYQL 5,21 VDVWRMDN VYLK 8ULDJH SURL]YRGD g/L 0,44

6 0,21

7 0,35 g/L

11 g/L

+32% hidriranosti posle samo jedne aplikacije

" ร 1 .! " ร 8$ ร $ ร / ร !$? ร " "$/ 1 ร . 1"$ร " ร / 3>$ $?3 32356.$-7( , 267$9,7( '$ '-(/8-(

8ULDJH 7HPDOQX 9RGX QLMH SRWUHEQR XNODQMDWL MHGQRVWDYQR MH RVWDYLWH GD VH RVXรฅL NDNR EL REH]ELMHGLOD NRรงL EHQHILW GHMVWYD PLQHUDOD

8

9

8. Nakon uklanjanja ลกminke .RPSOHWLUD XNODQMDQMH รฅPLQNH L XPLUXMH NRรงX

10

9. Nakon ลกminkanja )L[LUD รฅPLQNX +LGUDWDFLMD L SUR]UDฤ QRVW 2VWDYOMD PHNDQL KLGUDWDQWDQ ILOP QD NRรงL =DรฅWLWQD QMHJD NRรงH รคWLWL NRรงX RG VORERGQLK UDGLNDOD

11

8PLUXMXรพL WUHWPDQ 2ODNรฅDYD LULWDFLMH L RVMHรพDM QHODJRGQRVWL

12

13. Nakon depilacija 8EODรงDYD SHFNDQMH 14. Nakon brijanja 8PLUXMH NRรงX QDNRQ EULMDQMD

13

15. Nakon sportskih aktivnosti 3UXรงD WUHQXWQR RVYMHรงHQMH L KLGUDWDFLMX

14

16. Kada putujete 2ODNรฅDYD RVMHรพDM nelagode

15

Uvoznik i distributer za Crnu Goru: MEDITAS d.o.o., Oktobarske revolucije 130, Podgorica tel: +382 20 625 016, mob: +382 69 024 084, e-mail: vpmeditas@t-com.me, www.meditas.me

16

REGION 7. decembar: GOTOVO POLOVINA 30-GODIŠNJAKINJA U BEOGRADU NEMA DJECU BEOGRAD - Prema posljednjem popisu stanovništva, gotovo polovina žena u Beogradu koje imaju između 30 i 35 godina nema djecu. Natalitetna statistika je za nijansu bolja u Šumadiji i zapadnoj Srbiji, u kojoj 29,4 odsto žena na pragu tridesetih godina nema dijete, odnosno u Vojvodini u kojoj 29,2 odsto tridesetogodišnjakinja nema nasljednika. Čini se da rode najčešće slijeću u južnu i istočnu Srbiju u kojoj „tek” svaka četvrta žena koja još nije oduvala 35 svjećica na rođendanskoj torti nema dijete.

Ovo je, prema mišljenju dr Mirjane Rašević, direktorke Instituta društvenih nauka, jedan od veoma zabrinjavajućih pokazatelja izvedenih iz posljednjeg popisa stanovništva koji će uskoro biti prezentovani javnosti i u koje je „Politika” imala ekskluzivan uvid.

– I prethodni popisi stanovništva upozoravali su da raste broj tridesetogodišnjakinja koje se nijesu ostvarile u ulozi majke – popis iz 2002. godine pokazao je da svaka peta žena u Srbiji koja ima između 30 i 35 godina nema djecu, ali danas je to svaka treća. Međutim, demografska zvona najglasnije zvone na uzbunu u prijestonici Srbije u kojoj čak 43 odsto žena ove starosne dobi nije bilo u porodilištu – ne krije zabrinutost direktorka Instituta društvenih nauka.

Iako stručnjaci Republičkog zavoda za statistiku nisu tragali za odgovorom na pitanje zbog čega babice postaju tehnološki višak, za demografe dileme nema: činjenica da je svaka druga mlada osoba u Srbiji nezaposlena i da najveći broj mladih nije stambeno zbrinut, u kombinaciji sa malim i neredovnim platama i osjećanjem opšte nesigurnosti, sigurno doprinosi odlaganju rađanja.

– Mi pretpostavljamo da će najveći broj žena koje nemaju dijete između 30 i 35 godina ipak roditi, jer sva istraživanja u našoj sredini govore da se roditeljstvo visoko vrednuje na skali životnih prioriteta. Nažalost, zakoni biologije, koji se rijetko kada mogu čitati između redova, svjedoče da će mali broj ovih žena roditi i drugo dijete i popraviti natalitetnu statistiku nacije – kaže dr Mirjana Rašević.

Ona podsjeća da je odgovor na pitanje – zbog čega žene koje rađaju dijete poslije 35. godine najčešće ostaju majke jedinaca, jednostavan i glasi: reproduktivna moć žene se sa godinama smanjuje, dužina čekanja na začeće se povećava, a trudnoće u četvrtoj deceniji često se komplikuju.

Međutim, odlaganje rađanja nije kolateralna posljedica života u tranziciji – i u razvijenim zemljama Evrope demografi su došli do saznanja da produženo školovanje, visoka težnja ka materijalnim dobrima, odnosno hedonistički obrazac življenja, kao i povećano investiranje u profesionalnu karijeru kod pripadnika oba pola, takođe doprinose odlaganju rađanja.

– Istražujući faktore koje mlade žene motivišu da zasnuju porodicu, ustanovili smo da je kvalitetan partnerski odnos i

40

osjećaj psihološke i materijalne sigurnosti odlučujući za roditeljstvo. Zbog toga smatram da država svakako treba da finansijski podrži porodicu, ali i da podrži balans između roditeljstva i obrazovanja, odnosno roditeljstva i rada – ženama koje imaju djecu predškolskog uzrasta treba ponuditi klizno radno vrijeme ili rad kod kuće, ako je to moguće – predlaže dr Rašević.

Nažalost, i posljednji popis stanovništva pokazao je da je potvrda o višem stepenu akademskog obrazovanja obrnuto srazmjerna broju dječjih soba u stanu – samo one žene između 40 i 49 godina koje imaju samo (ili nezavršeno) osnovno obrazovanje rodile su više od dvoje djece. Žene sa visokim obrazovanjem te starosne dobi rodile su 1,37 djece.

– Rezultati popisa potvrdili su da Romkinje, Albanke i Muslimanke rađaju najviše djece. Istražujući uzroke ove pojave, mi smo pričali sa Romkinjama koje su bile zdravstveni medijatori i koje ističu da Romi žive u veoma konzervativnoj kulturi u kojoj se smatra da je smisao ženinog života – roditeljstvo. Drugi razlog je neznanje o kontracepciji i nedostatak materijalnih sredstava za abortus, a treći – socijalne beneficije koje oni dobijaju od države – zaključuje dr Mirjana Rašević.

10. decembar: ZA BOLJA PORODILIŠTA U HRVATSKOJ ZAGREB - Predstavnice Udruženja “Roda” 10. decembra su u Ministarstvu zdravlja primili pomoćnik ministra doc. dr sc. Dragan Korolija-Marinić i njegovi saradnici. Povod posjete bila je akcija „Prekinimo šutnju“ koju to udruženje provodi u okviru svjetske akcije 16 dana aktivizma.

Kako bi se unaprijedilo stanje u hrvatskim porodilištima, Udruženje “Roda” ukazalo je na tri elementa koja bi se saradnjom mogla poboljšati, a to su: rutinska praksa pri porođaju u porodilištu, koju je potrebno unaprijediti i uskladiti sa evropskim praksama i preporukama Svjetske zdravstvene organizacije, potom potreba unaprjeđenja komunikacijskih vještina zdravstvenog osoblja, te bolja edukacija trudnica o predstojećem porođaju, koja je u Hrvatskoj nedovoljna i neujednačena.

Zaključeno je da će Ministarstvo zdravlja 2015. godine pokrenuti zdravstveno-inspekcijski nadzor svih porodilišta u Hrvatskoj. Ministarstvo će, takođe, u saradnji sa Hrvatskim zavodom za javno zdravstvo, UNICEF-om i nevladinim organizacijama, pripremiti program za poboljšanje i ujednačavanje prakse pružanja zdravstvene zaštite u svim porodilištima. Biće pokrenuta i saradnja sa Hrvatskim zavodom za javno zdravstvo, strukovnim komorama i stručnim društvima, kao i udruženjem “Roda”, na izradi publikacija namijenjenih trudnicama u svrhu pripreme za porođaj. Dogovorena je priprema edukativnih programa za poboljšanje komunikacijskih vještina, koji će biti usmjereni na zaposlene u porodilištima.

12. decembar: ELEKTROFIZIOLOGIJA SRCA NA VMA BEOGRAD - U klinici za kardiologiju Vojnomedicinske akademije u Beogradu 12. decembra otvorena je sala za elektrofiziologiju srca, najmodernija u regionu, koja se koristi za liječenje atrijalne fibrilacije. Na ovaj način će se značajno rasteretiti lista čekanja, jer se radiofrekventna kateterska ablacija u Srbiji do sada radila samo u dvije sale - Kliničkom centru Srbije i Institutu za kardiovaskularne bolesti Dedinje. Pacijenti su čekali i po dvije ili tri godine.

- U našoj klinici već je formirana lista čekanja na kojoj je oko 200 pacijenata – kazao je za "Novosti" major dr Ognjen Gudelj, kardiolog, koji je prošao obuku na Harvardu, Italiji, Beču i u Kliničkom centru Srbije u timu dr Nebojše Mujovića.

Obuka i učenje za elektrofiziologiju je specifična jer se, za razliku od koronarografija i dilatacija, gdje se intervencije rade na površini srca i u srčanim krvnim sudovima, kod radiofrekventne ablacije kateterom ulazi u srce, a aritmije se liječe radiofrekventnom strujom.

Stručnjaci očekuju da će ova sala donijeti veliki benefit, prvenstveno za vojne osiguranike, ali će intervencija biti dostupna i civilima koji dođu sa uputom. Ljekarima je na raspolaganju sistem sa najnovijom opremom koju koriste svi veći evropski centri, kao i visokosofisticirani uređaj za atrijalnu fibrilaciju kojim se srčane aritmije "spaljuju" u Berlinu, Beču i Parizu.

- Procjenjuje se da u Srbiji atrijalnu fibrilaciju ima 142.000 ljudi - ističe dr Gudelj.

Takođe, sve je više mladih i sportista sa ovim poremećajem srčanog rada.

- Naravno, nisu svi kandidati za liječenje kateterskom ablacijom, ali je realno da svaki deseti bolesnik sa ovom aritmijom ima naglašene tegobe, ne reaguje na terapiju lijekovima, i samim tim je kandidat za interventno liječenje. Imajući u vidu i incidencu ove aritmije od oko 0,5 na 1.000 stanovnika godišnje za bolesnike mlađe od 55 godina i 9,7 na 1.000 stanovnika starijih od 70 godina, može se očekivati priliv oko 1.500 kandidata za ablaciju godišnje- kazao je Gudelj.

U dvije sale: u KCS i "Dedinju" godišnje se uradi oko 1.000 procedura što samo ukazuje na značaj otvaranja još jednog centra za interventno liječenje aritmija. Recimo u Češkoj, koja je po broju stanovnika slična Srbiji, godišnje se uradi oko 5.000 kateterskih ablacija.

Intrevencija "spaljivanja" strujom mjesta u lijevoj pretkomori srca gdje se javljaju aritmije traje u prosjeku od četiri do sedam sati. Obavlja se u lokalnoj anesteziji, ljekari sve vrijeme komuniciraju sa pacijentom, a kretanje katetera kroz srce se prati uz pomoć rendgena. Po izlasku iz sale problem atrijalne fibrilacije je, u većini slučajeva, trajno otklonjen, a uspostavljen je normalni sinusni ritam. Ako se ponovo jave aritmije, intervencija može da se ponovi.

12. decembar: POJAČANA UPOZORENJA ZA PRIMJENU VALPROATA KOD ŽENA I DJEVOJAKA Na osnovu mišljenja Komiteta za procjenu rizika u oblasti farmakovigilance (PRAC) Evropske agencije za lijekove (EMA), donijeta je preporuka na nivou Evropske unije (EU) o ograničenju primjene valproinske kiseline i/ili njenih soli i derivata (u daljem tesktu: valproat) zbog rizika od urođenih anomalija i problema u razvoju djece koja su valproatu bila izložena u uterusu majke tokom njene trudnoće. Trudnice i žene ili djevojke koje mogu da ostanu trudne ne treba da koriste lijekove koji sadrže valproat u terapiji epilepsije ili bipolarnih poremećaja, osim kada za njih ne postoji druga terapijska opcija.

Lijekovi koji sadrže valproat se koriste u terapiji epilepsije i bipolarnih poremećaja. U pojedinim zemljama odobreni su i za prevenciju migrene. U Republici Srbiji prevencija migrene nije odobrena indikacija lijekova koji sadrže valproat. Aktivne supstance u ovim lijekovima mogu biti pojedinačne ili u kombinaciji valproinska kiselina, natrijum-valproat i valpromid.

Preporuka PRAC-a da se ograniči primjena valproata kod pacijentkinja u reproduktivnom periodu uslijedila je nakon procjene dostupnih podataka o efektima izloženosti valproatu tokom trudnoće. Iako valproat ostaje terapijska opcija kod pacijentkinja u slučaju izostanka efekta drugih terapija ili njihove nepodnošljivosti, PRAC je zaključio da pacijente i zdravstvene radnike treba bolje informisati o rizicima izloženosti valproatu u uterusu i potrebnoj primjeni efikasne kontracepcije. Posljedično, biće izvršeno odgovarajuće ažuriranje informacija u okviru Sažetka karakteristika lijeka (SmPC) i Uputstva za lijek (PIL), kao i dodatno informisanje zdravstvenih radnika putem pisma zdravstvenim radnicima i edukativnog materijala.

Nedavna istraživanja pokazala su rizik od problema u razvoju kod 30-40% odsto predškolske djece koja su bila izložena

International Health d.o.o.

Tel.: 020/ 272-672 Mob.: 067/ 612-611 www.internationalhealth.biz

GE132 dva puta jači antioksodant MEHANIZMI DEJSTVA GE132: SASTAV:

- Stimulacija imunog sistema - Visoko povećanje nivoa kiseonika u ćelijama

Organski germanium 100mg Matični mliječ 130mg Dupli ajkulin protein 30mg Zeleni čaj 80mg Ekstrakt koščice crvenog groždja 80mg Ekstrakt latice ruže 80mg

Prije upotrebe detaljno pročitajte uputstvo, ako vam je potrebna još neka dodatna informacija ili savjet obratite se ljekaru ili farmaceutu

valproatu tokom trudnoće majke, uključujući odloženi početak hoda i govora, probleme sa pamćenjem, teškoće u govoru i jeziku, smanjenje intelektualne sposobnosti. Takođe, dostupni podaci ukazuju na to da djeca koja su bila izložena valproatu u uterusu imaju veći rizik od poremećaja iz autističnog spektra (oko tri puta veći rizik nego u opštoj populaciji) i autizma u djetinjstvu (pet puta veći rizik nego u opštoj populaciji). Osim toga, ograničeni podaci ukazuju da su djeca koja su bila izložena valproatu u uterusu sklonija razvoju hiperkinetskog sindroma sa poremećajem pažnje (ADHD). Dodatno, podaci pokazuju da u slučaju primjene valproata tokom trudnoće postoji rizik od rađanja djeteta sa urođenom anomalijom (kao što su defekti neuralne cijevi i rascjep nepca) od oko 11 odsto, dok u opštoj populaciji taj rizik iznosi 2-3 odsto.

15. decembar - ZAKONOM PROTIV FIZIČKOG KAŽNJAVANJA DJECE BEOGRAD - Predstavnici psihoterapeutske struke, državnih i nezavisnih organa u Srbiji zalažu se za usvajanje zakona kojim bi se zabranilo fizičko kažnjavanje djece i poručuju da autoritet ne treba zasnivati na strahu.

Učestvujući na tribini “Struka i aktivizam protiv fizičkog kažnjavanja djece” u Beogradu predstavnica Psihoanalitičkog društva Srbije Vesna Brzajev Ćurčić kazala je da je razgovor sa djecom najvažnija roditeljska mjera u vaspitavanju djece.

- Postoje načini da se bez batina prevazilaze nestašluci - kazala je ona.

Prema riječima predstavnice Incest trauma centra, Ljiljane Bogavac, tjelesno kažnjavanje jeste fizičko zlostavljanje djece i velika je zabluda da se dijete može vaspitati udarcima i da će bol da ga disciplinuje.

- Zakon, akcioni planovi, protokoli, sve nas to obavezuje da štitimo djecu i poručuje nam da smo svi mi koji imamo dodir sa djecom najodgovorniji za poruku koju šaljemo o nasilju, rekla je ona.

Zamjenica povjerenice za ravnopravnost Antigona Andonov je ukazala da se u patrijarhalnom i tradicionalnom društvu teško mijenjaju stavovi. Ona je, takođe, ukazala na značajan podatak Unicefovog istraživanja prema kome tek pet odsto roditelja podržava fizičko kažnjavanje djece.

Zamjenica Ombudsmana za prava djeteta Gordana Stevanović kazala je da roditeljima treba navesti razloge zbog kojih je neophodno zabraniti fizičko kažnjavanje, odnosno objasniti im na koji način djetetu treba pružiti podršku u razvoju.

Predstavnica Jedinice za prevenciju nasilja Ministarstva prosvjete Biljana Lalović smatra da je neophodno propagirati kompetenciju nastavnika, a sistemske vrijednosti proširiti na roditelje, dok dječja psihoterapeutkinja Jasminka Šuljagić objašnjava da je važno razlikovati disciplinu od kažnjavanja i vaspitanje od kažnjavanja, te da autoritet ne treba da se zasniva na strahu, već na čvrstini i razumijevanju.

17. decembar - LJEKOVI SA EKSTRAKTOM MARIHUANE USKORO U APOTEKAMA U SLOVENIJI LJUBLJANA - U apotekama u Sloveniji od januara će legalno moći da se kupe kanabinoidi, hemijski preparati koji

42

sadrže ekstrakt marihuane, što je do sada bilo zabranjeno. Dozvolu za uvoz tetrahidrokanabinoida (THC) dobila je kompanija "Lenis", koja se bavi uvozom neregistrovanih lijekova, a obezbijedila je nabavke iz Njemačke. Oni kojima takvi preparati olakšavaju simptome nekih teških bolesti, moraće da ih plate.

Bivša slovenačka Vlada Alenke Bratušek je sredinom ove godine izdala novu uredbu o listi zabranjenih droga iz koje je izostavljen THC, i uvršten među droge čiji su promet i korišćenje dopušteni u medicini, veterini, i za pedagoške i naučno-istraživačke namjene.

Promjenom uredbe omogućena je i legalna kupovina do sada zabranjenih preparata koji sadrže ekstrakt indijske konoplje, u prvom redu hašišovog ulja, koji su se do sada mogli nabaviti samo na ilegalnom tržištu.

Lijekovi iz ekstrakta konoplje trenutno u Sloveniji još nisu registrovani i pripremaće se u samim apotekama kao takozvani magistralni lijekovi, a uvoznik kanabinoida tvrdi da će biti jeftiniji od sličnih preparata koje se mogu dobiti u apotekama u Austriji.

18. decembar – U BIH DJECA PUNE AMBULANTE ZBOG UPALE PLUĆA SARAJEVO - U Bosni i Hercegovini je povećan broj oboljelih od upale pluća, a u pojedinim gradovima to je poseban problem, upozoravaju lokalni ljekari, jer se u zdravstvene ustanove javlja veliki broj oboljele djece, pišu "Nezavisne novine".

Portparol sarajevskog Doma zdravlja Arman Šarkić potvrdio je da se, prema trenutnim podacima, može reći da je broj oboljelih iznad prosjeka, ali da još nije proglašena epidemija.

- Ima dosta slučajeva atipične upale pluća, koja je virusna i koja se prenosi vazduhom sa osobe na osobu, za razliku od obične upale koja nije prenosiva. Najviše oboljelih je medju djecom predškolskog i školskog uzrasta", naveo je Šarkić banjalučkom dnevniku.

Pojasnio je da su simptomi kod atipične upale pluća suvi kašalj koji traje duže i da se može utvrditi samo radiološkim nalazom i dodao da je povećan i broj oboljelih od tipične upale pluća koju izaziva bakterija i prati je kašalj sa sekretom, visoka temperatura, groznica, bolovi u grudnom košu, a kod djece i starijih se javlja otežano disanje.

Da je i u Tuzli posljednjih mjeseci drastično povećan broj djece oboljele od upale pluća svjedoči i portparol tamošnjeg Univerzitetskog kliničkog centra Ersija Mujadinović, koja precizira da se najviše radi o školskoj djeci, a da su i u Domu zdravlja Banjaluka imali odredjen broj takvih slučajeva navodi i portparol ustanove Dušica Stanković.

- Ljekari savetuju da se građani posvete jačanju imuniteta i da izbjegavaju javna okupljanja. Takođe, treba održavati higijenu, često prati ruke i piti dosta tečnosti", prenijela je Stanković poruku ljekara.

24. decembar - POTREBAN JASAN I EFIKASAN MEHANIZAM RJEŠAVANJA SLUČAJEVA NESTALIH BEBA BEOGRAD - Ministar pravde Srbije Nikola Selaković, ministar zdravlja Zlatibor Lončar i ministar unutrašnjih poslova Nebojša Stefanović razgovarali su 24. decembra sa prestavnikom

odjeljenja za izvršavanje presuda Evropskog suda za ljudska prava pri Komitetu ministara Savjeta Evrope Katarinom Nedeljković, kao i sa eskpertom Savjeta Evrope Gregorom Virantom, o pronalaženju efikasnog mehanizma za izvršenje presude ESLjP "Zorica Jovanović protiv Srbije" povodom slučajeva "nestalih beba".

Sastanku je prisustvovala i Zagorka Dolovac, republički javni tužilac, kao i drugi predstavnici ministarstva pravde, zdravlja i unutrašnjih poslova.

Ministri su istakli da Republika Srbija ulaže velike napore kako bi se pronašao efikasan mehanizam za izvršenje presude ESLjP povodom slučajeva "nestalih beba", ali da je pomoć Savjeta Evrope i njegovih eksperata od velikog značaja za pronalaženje sveobuhvatnog rješenja.

Predstavnica Savjeta Evrope Katarina Nedeljković je istakla da je potrebno da Srbija učini određene korake u pravcu rješavanja problema i dodala da će Savjet Evrope staviti Srbiji na raspolaganje tehničku pomoć koja joj je neophodna.

Gregor Virant je ukazao da to što je sastanak održan na najvišem niovu pokazuje jaku političku volju države da se ovaj problem riješi i iskazao spremnost da Srbiji pruži svu neophodnu ekspertsku pomoć kako bi se ovaj problem riješio na zadovoljavajući način.

23. decembar – OTVORENA PRVA HRVATSKA VETERANSKA BOLNICA ZABOK - Ispred Opšte bolnice Zabok 23. decembra otkrivena je ploča na kojoj piše "Opšta bolnica Zabok i bolnica hrvatskih veterana Zabok". Otkrivanjem ploče i službeno je obilježen početak rada Opšte bolnice Zabok kao medicinske ustanove u kojoj se mogu liječiti ratni vojni invalidi i svi koji imaju braniteljski status i ostvaruju svoja prava kroz Zakon o braniteljima, a u kojoj će se raditi po specifičnim programima prema potrebama i bolestima braniteljske populacije.

Ministar zdravlja Hrvatske prim. dr Siniša Varga rekao je da će već prvi sistematski pregledi pokazati koje su najveće tegobe branitelja i dodao da je u toku ugovaranje zdravstvenih usluga i osiguravanje finansijskih sredstava za 2015. godinu, te da će zabočka bolnica svakako dobiti značajnija sredstva.

- Veliko mi je zadovoljstvo da učestvujem u otkrivanju ploče prve hrvatske veteranske bolnice. Ministarstvo zdravlja i Vlada RH prepoznali su potrebe braniteljske populacije, posebno hrvatskih ratnih vojnih invalida i veterana, koji će ubuduće imati centralno mjesto za liječenje, na kojem će pronaći stručne ljekare i osoblje i bolnicu opremljenu u skladu sa visokim zdravstvenim standardima – kazao je Varga. Župan Krapinsko-zagorske županije Željko Kolar istakao je da u činjenici da je Opšta bolnica Zabok postala prva veteranska bolnica u Hrvatskoj leži dosta simbolike, s obzirom na to da je to jedina zdravstvena ustanova koja je sagrađena od osamostaljenja Hrvatske, a za šta su upravo najzaslužniji branitelji.

28. decembar - BORBA PROTIV DEPRESIJE U SRBIJI BEOGRAD - Na skupu održanom u Institutu za javno zdravlje "Dr Milan Jovanović Batut", namijenjenom ljekarima opšte prakse, predstavljene su karakteristike depresivnih simptoma značajnih za rano otkrivanje, uzajamni odnosi depresije i

somatskih bolesti, depresije kod djece, adolescenata, žena u pojedinim generativnim fazama i starijih osoba.

- Depresija predstavlja važan zdravstveni problem zbog visoke prevalentnosti, zbog težine posljedica, narušenog kvaliteta života, mogućih veoma teških posljedica, mogućih samoubistava i udruženosti sa drugim mentalnim poremećajima i hroničnim bolestima - rekao je direktor Instituta za javno zdravlje „Dr Milan Jovanović Batut“ Dragan Ilić.

Direktorka Klinike za psihijatrijske bolesti "Dr Laza Lazarević" Slavica Đukić Dejanović istakla je da 350 milona ljudi svih uzrasta u ovom momentu boluje od nekog depresivnog poremećaja i da SZO upozorava da će 2020. godine to biti druga po frekventnosti opterećujuća bolest na svijetu, što je dovoljan razlog da se tom problemu posveti veća pažnja, tim prije što se simptomi depresije ne prepoznaju.

- Ljekar opšte prakse, kada posumnja na depresiju, treba da postavi detaljna pitanja vezana za psihijatrijsku anamnezu i za evaluaciju psihičkog statusa, da somatski neurološki pregleda pacijenta i uradi laboratorijska istraživanja - naglasila je Dejanović.

Ona je dodala da su kod poremećaja rada štitne žlijezde simptomi vrlo slični simptomima depresije, tako da ljekari opšte prakse kad pred sobom imaju depresivnu osobu često ispitaju i njenu funkciju, pa u ambulantnim uslovima postave dijagnozu.

Podaci SZO govore da je 67 odsto depresija hroničnog toka i da se relativno često, kod 10 do 15 odsto depresivnih osoba, ta bolest završava samoubistvom, odnosno milion ljudi oduzme sebi život svake godine zbog depresivnog poremećaja.

- U Evropi svaki 15 - ti stanovnik, odnosno 6.7 odsto, ima simptome depresije, a prema studiji opterećenja bolešću u Srbiji u okviru ukupnog rangiranja, baziranih na 18 odabranih poremećaja zdravlja, depresija je bila na četvrtom mjestu“ istakao je Ilić.

U Istraživanju zdravlja stanovništva Srbije iz 2013. godine, utvrđeno je da 4.1 odsto stanovništva pokazuje simptome depresije, kojima su znatno podložnije žene nego muškarci, kao i stari i siromašni.

- Zabrinjava podatak da je čak 21.1 odsto stanovništva starih 85 godina ili više imalo simptome depresiije, ali ih nisu prepoznali kao takve - rekao je Ilić.

Prema riječima Dejanović, depresija značajno povećava rizik od mnogih somatskih bolesti, prije svega kardiovaskularnih i cerebrovaskularnih, a prognoza infarkta miokarda, moždanog udara, dijabeta, kod depresivnih pacijenata je mnogo lošija nego kod pacijenata koji nemaju depresiju, a boluju od ovih somatskih bolesti.

- Nema depresivne osobe koja ne ispoljava bar jedan od sljedećih simptoma: depresivno raspoloženje, gubitak interesovanja ili zadovoljstva ili smanjenje energije i pojačanu dramu.

Depresija može biti blaga, kada se može liječiti podrškom, izmjenom stila života ili određenim uputstvima koje bi pacijent trebalo da prihvati, ali može biti i umjereno teška i teška, kada se mora liječiti lijekovima. Kada nam se javi u ordinaciju osoba koja ima blagu depresiju, postoji mogućnost da njeno liječenje bude apsolutno nefarmakološko, a površinske psihoterapeutske metode, izmjena stila života i rano otkrivanje tog oblika depresije lišavaju terapeuta i pacijenta razmišljanja o tome koji je lijek neophodan, dok se drugi oblici, umjerena i teška depresija, ne mogu liječiti bez lekova - istakla je Dejanović.

43

Tečaj u Institutu za javno zdravlje Crne Gore O hroničnoj bubrežnoj insuficijenciji i anemiji Tečaj o hroničnoj bubrežnoj insuficijenciji i anemiji održan je 13. decembra u Amfiteatru Instituta za javno zdravlje Crne Gore uz podršku kompanije Hoffmann La Roche. Tečaj su organizovali Ljekarska komora Crne Gore, Medicinski fakultet Univerziteta Crne Gore, Centar za nauku CEZANA- KCCG, Institut za javno zdravlje Crne Gore i Udruženje nefrologa Crne Gore, a o hroničnoj bubrežnoj insuficijenciji i anemiji u raznim aspektima govorilo je 11 predavača.

Kako je objašnjeno, hronična renalna insuficijencija predstavlja ireverzibilni gubitak bubrežnih funkcija u čijoj osnovi je ireverzbilni gubitak bubrežnog parenhima. Anemija je jedan od prvih znakova HBI. Javlja se kada se jačina glomerulske filtracije smanji ispod 60 ml/min. Prisutna je kod 25 odsto bolesnika u predijaliznom periodu, a čak kod 90 odsto kada se započne liječenje hemodijalizama.

Skup je otvorila prof. dr Marina Ratković, internistanefrolog sa Klinike za urologiju i nefrologiju Kliničkog centra Crne Gore. Ona je objasnila da je hronična bubrežna insuficijencija multifaktorijalna bolest, u koju su uključeni gotovo svi profili ljekara, počevši od izabranih, preko porodičnih, sve do subspecijalista koji su itekako potrebni u obezbjeđivanju kvaliteta života pacijenata i što dužeg preživljavanja.

- Anemija u hroničnoj bubrežnoj insuficijenciji je naš veliki i svakodnevni problem. Naš cilj je da čujemo što više iskustava o tome šta treba uraditi da anemiju prije svega dijagnostifikujemo, da je adekvatno liječimo i, što je najvažnije, da pratimo i sagledavamo stanje kako bismo je liječili mimo uobičajene terapije hronične renalne insuficijencije – kazala je dr Ratković.

Prof. dr Nada Dimković, internista-nefrolog sa Kliničkog odjeljenja za nefrologiju i metaboličke poremećaje sa dijalizom KBC „Zvezdara“, govorila je o anemiji kod hemodijaliznih bolesnika iz ugla neposredne kliničke prakse. Kako je kazala, brojni nacionalni i regionalni vodiči imali su za cilj poboljšanje kvaliteta liječenja dijaliznih bolesnika, a istovremeno je nekoliko

44

studija pratilo usaglašenost tih vodiča sa neposrednom kliničkom praksom. Među njima je istakla ORAMA studiju (Optimal Renal Anemia Management Assessment Study), komparativnu studiju koja je obuhvatila preko deset evropskih zemalja. Takođe, predstavila i stanje u Srbiji u ovom domenu, izvedeno na osnovu analize podataka dijaliznih centara u periodu od 2010. do 2012. godine.

O liječenju anemije u hroničnoj bubrežnoj insuficijenciji govorila je prof. dr Marina Ratković. Kako je kazala, najveći broj pacijenata sa hroničnom renalnom insuficijencijom u grupi je iznad 50 godina.

- Ako računamo da su pedesete još radne godine, jasno je koliko je to veliki demografsko – socijalni problem, ne samo za zemlje Zapada, već i za naš prostor- kazala je dr Ratković.

Kako je objasnila, ključni ciljevi u liječenju anemije u hroničnoj renalnoj insuficijenciji jesu poboljšanje kognitivnih funkcija, prevencija hipertrofije lijeve komore, prevencija progresije bubrežne slabosti, smanjeni rizik od hospitalizacija i smanjeni mortalitet.

O anemiji kao posljedici gastrointestinalnih (GI) lezija kod pacijenata sa hroničnom bolešću bubrega govorila je doc. dr Brigita Smolović, internista-gastroenterohepatolog sa Odjeljenja za gastroenterohepatologiju Kliničkog centra Crne Gore. Kako je objasnila, GI simptomi česti su među pacijentima sa hroničnom bubrežnom insuficijencijom, naročito „end stage“ i javljaju se kod 32 do 85 odsto pacijenata na dijalizi. Najčešća gastrointestinalna lezija kod pacijenata sa HBI je erozivni antralni gastritis.

Dr Sreten Kavarić, mr. sci, internista-endokrinolog sa Odjeljenja za endokrinologiju Kliničkog centra Crne Gore govorio je o dijabetesu kod pacijenata sa anemijama. Kako je objasnio, anemijama u hroničnoj bubrežnoj insuficijenciji bavimo se zato što sama hronična bubrežna bolest donosi pet do šest puta veći rizik od kardiovaskularnih incidenata, a, kada je udružena sa

anemijom, taj rizik se multiplikuje.

- Anemije su dio dijagnostike koja je vezana za hroničnu bubrežnu bolest i nema dijagnoze hronične bubrežne insuficijencije bez anemije. Mnogo ranije nastaju kod takvih pacijenata nego u opštoj populaciji, i nose mnogo veći rizik od kardiovaskularnih incidenata nego što se misli. Udružene sa dijabetom i kardiovaskularnim bolestima, anemije za pacijenta nose izuzetno visok rizik od naprasne smrti, kazao je dr Kavarić.

Govoreći o kvalitetu života i kognitivnim funkcijama kod pacijenata sa anemijom, dr Aleksandra Ražnatović, psihijatar sa Klinike za psihijatriju KCCG, objasnila je da veliki procenat anemičnih bolesnika ne može da obavlja svakodnevne aktivnosti kao što su šetnja, čišćenje, podizanje predmeta, seksualne aktivnosti, kao ni aktivnosti kognitivnog karaktera.

- To dovodi do raznih psihičkih i bihejvioralnih smetnji, kao i do socijalne deprivacije, što značajno remeti kvalitet života ovih bolesnika – kazala je dr Ražnatović.

Korekcija anemije, stoga, dovodi do poboljšanja kognitivnog statusa, pa samim tim i do poboljšanja kvaliteta života pacijenata.

U predavanju o kardiološkom pristupu kod pacijenata sa anemijom i kardio – renalnom anemijskom sindromu, prof. dr Aneta Bošković, internista-kardiolog iz Centra za kardiologiju KCCG, objasnila je da kardio – renalni sindrom predstavlja patofiziološki poremećaj srca i bubrega gdje akutna ili hronična disfunkcija jednog organa uzrokuje akutnu ili hroničnu disfunkciju drugog. Nadalje, smatra se da postoji circulus vitiosus gdje kongestivna srčana insuficijencija (KSI) i hronična renalna insuficijencija (HRI) obje uzrokuju anemiju, te da tada anemija pogoršava obje, i KSI i HRI, uzrokujući još težu anemiju, i tako u krug.

- Još nije u potpunosti jasna ta fiziologija dešavanja, mada postoje neka objašnjenja. Riječ je o skupu kompleksnih i međuzavisnih fenomena. Ova kombinacija hronične srčane insuficijencije, hronične bubrežne insuficijencije i anemije naziva se kardio – renalni anemijski sindrom. Izgleda da postoji interakcija među njima i da svaki ponaosob uzrokuje pogoršanje druga dva – kazala je dr Bošković.

Ona je istakla da svaki pacijent sa hroničnom srčanom insuficijencijom treba da bude praćen u smislu razvoja renalne slabosti i anemije, a svaki pacijent sa hroničnom bubrežnom bolešću u smislu razvoja srčane slabosti i anemije.

- Multidisplinarna strategija je potrebna da bi osigurala blagovremenu dijagnozu i tretman ovih pacijenata, tako da kardiorenalni anemijski sindrom ne progredira – kazala je dr Bošković.

Predavanje o anemiji kod pacijenata sa transplantiranim bubregom održala je prof. dr Marina Ratković, internista-nefrolog sa Klinike za urologiju i nefrologiju KCCG. Kako je kazala, post – transplataciona anemija česta je i veoma značajna, a njen najčešći uzrok je nekvalitetno funkcionisanje grafta.

- Važno je napomenuti da se obavezno mora nastaviti

Prof. dr Marina Ratković

sa kontrolama metabolizma gvožđa, ali i razmotriti upotreba ESA preparata nakon transplantacije, a što će svakako uticati na dalju funkciju grafta i na mortalitet – kazala je dr Ratković.

Na tečaju je bilo riječi i o Transfuziološkoj službi u Crnoj Gori. Prim dr Gordana Rašović, transfuziolog iz Zavoda za transfuziju krvi Crne Gore, podsjetila je da transfuzijska medicina, kao jedna od bazičnih grana medicine, svojom djelatnošću omogućava rad i razvoj gotovo svih drugih grana. Nakon dugog puta, danas su se, kako je kazala, najzad stekli osnovni preduslovi za ustanovljavanje savremene transfuziološke službe i implementaciju evropskog sistema transfuzije krvi u Crnoj Gori, i to kroz osnivanje JZU Zavod za transfuziju krvi Crne Gore, uspostavljanje zakonske regulative u skladu sa EU standardima, izgradnju referentne ustanove Zavoda, nabavku savremene opreme, edukaciju kadra, uvođenje informacionog sistema, uspostavljanje sistema kvaliteta, kao i optimalnu kliničku primjenu krvi.

Dr Aleksandra Kovačević iz kompanije Hoffmann La Roche prezentovala je studiju upotrebe lijeka u liječenju anemije kod bolesnika sa hroničnim oboljenjem bubrega stadijuma III-IV koji nijesu na dijalizi, kao i kod bolesnika stadijuma V koji su na dijalizi.

Upotpunjavajući tečaj o HBI i anemiji, dr Danilo Radunović, klinički ljekar sa Klinike za urologiju i nefrologiju KCCG i dr Milovan Kalezić iz Centra za kardiologiju KCCG predstavili su dva slučaja iz neposredne kliničke prakse.

Marija Savić

45

Promovisanje regionalnog društvenog razvoja kroz podsticanje umrežavanja relevantnih zainteresovanih strana u oblasti javnog i volonterskog sektora zaduženog za povećanje inovacija u pružanju socijalno-zdravstvenih usluga kod starije populacije

NET -AGE PROJEKAT Prof. dr Agima Ljaljević Rukovodilac Projekta NET – AGE Institut za javno zdravlje Crne Gore Crna Gora je kao i ostale zemlje suočena sa problemom starenja populacije i zbog toga, kao i u ostalim zemljama Evrope, Vlade i predstavnici civilnog društva svakodnevno su u potrazi za novim rješenjima u vezi sa brigom o starima po svim aspektima.

Problem starenja povezan je i duboko utiče na socijalne i ekonomske sfere svih zemalja. Pored toga, starost stanovništava uslovljava sve veći pritisak na održivost usluga u okviru sektora koji su od interesa za stare (socijalna i zdravstvena zaštita prije svega), te je neminovno raditi na unaprijeđenju svih, njima usmjerenih, usluga. Budućnost pretpostavlja još značajnija učešća starih u strukturama stanovništva, što zahtijeva adekvatna prilagođavanja u svim društvenim strukturama. Prema posljednjim podacima Monstata, u Crnoj Gori se, trenutno, nalazi 79 337, pripadnika starijih od 65 godina, što čini 12,8% ukupne populacije, a prema brzini starenja populacije nalazi se na 42 mjestu. Sve navedeno upućuje na zaključak da je od posebnog značaja organizovati

46

adekvatne oblike zbrinjavanja starih osoba u skladu sa njihovim potrebama.

Zdravstvena zaštita starih je organizovana po principima dostupnosti i pristupačnosti kroz organizaciju novog doma zdravlja u kojem usluge zdravstvene zaštite pružalac ostvaruje i u kući korisnika, prema potrebama. Potreba postojanja oblika palijativne zaštite je prepoznata u sistemu i planira se organizacija ovog oblika njege starih osoba. Takođe, neophodno je raditi na unaprijeđenju kućne njege u smislu stvaranja alternativnih oblika zbrinjavanja bolničkom liječenju, što je značajno prilagođenije tretmanu starih osoba, a i ekonomičnije za sistem. Postojeći kapaciteti socijalne zaštite starih osoba nijesu u mogućnosti da odgovore aktuelnim potrebama starih lica, a posebno ne mogu da obezbijede smještaj starih lica sa demencijom i duševnim problemima.

Osnovni stručni postupci procjene potreba starih lica i individualnog planiranja u ustanovama nijesu razvijeni u skladu sa savremenim zahtjevima stručnog socijalnog rada i standardima kvaliteta usluga. Sve navedeno upućuje na neophodne promjene prilagođavanja zaštite starih osoba njihovim potrebama i mogućnostima.

Institut za javno zdravlje, već treću godinu, u saradnji sa Asocijacijom za demokratski prosperitet – Zid, u partnerstvu sa još 11 partnera iz 6 zemalja Jadranske regije realizuje prekogranični Projekat “NET-Age”. Vodeći partner je Regija Marche – Odjeljenje za socijalne i zdravstvene programe iz Italije, dok su ostali partneri iz Hrvatske, Albanije, Srbije i Slovenije. Pridruženi partner na Projektu je Evropski volonterski centar iz Brisela (CEV). U svakoj od pomenutih zemalja Projekat realizuju po dva partnera, i to jedan iz javnog i jedan iz civilnog sektora. Projekat je finansiran sredstvima iz IPA Adriatic prekogranične sradnje i traje do maja 2015. godine.

Projekat ima za cilj osnaživanje i razvoj održivih kapaciteta za sprovođenje inovativnih socijalnih i zdravstvenih usluga za starije i nemoćne osobe, te promociju aktivnog starenja u Jadranskoj regiji. Novi inovativni projekti pružanja socijalno – zdravstvenih usluga starijim osobama garantuju aktivni, zdraviji i samostalniji život, a u isto vrijeme doprinosi se održivosti sistema održavanjem ravnoteže između kvalitetne usluge i troškova usluge.

U pokušaju da se pomogne u rješavanju narastajućih problema NET-Age projekat će pokušati da doprinese poboljšanju koordinacije između javnog, privatnog i civilnog sektora, smanjujući pri tome potencijalne prepreke u području pružanja pomoći starijim osobama i ohrabrujući ih da sarađuju na sprovođenju partnerskih socijalno - zdravstvenih projekata na lokalnom i Jadranskom nivou. Navedeni Projekt će, takođe doprinijeti zajedničkom definisanju socijalno – zdravstvenih lokalnih politika kao i povećanju kompetencija i vještina svih uključenih u sprovođenju socijalnih - zdravstvenih projekata i usluga, bez obzir da li su iz javnog ili civilnog sektora. Projekat će doprinijeti i podizanju svijesti o potrebama starijih osoba, dostupnim uslugama, važnosti i vrijednosti volontiranja.

Crna Gora je u okviru Projekta zadužena za trenutno realizirajući radni paket tri, u okviru kojeg je bila u obavezi da definiše kriterijume za lokalna mapiranja, a koji su bili vezani za pružaoce usluga, postojećih socijalnih politika po svim segmentima, kao i korisnika usluga za stare. Prije definisanja pomenutih kriterijuma stručnjaci iz Crne Gore morali su da definišu rele-

vantne indikatore na osnovu kojih su i rađena pomenuta mapiranja trenutne situacije u okviru brige o starima, a na koje su dali saglasnost svi uključeni partneri.

Lokalna mapiranja su pomogla zemljama partnerima da urade svoje lokalne SWOT analize u kojima su predstavljene lokalne prednosti (snage), njihove slabosti, mogućnosti i prijetnje (opasnosti).

Nakon što su svi partneri odradili svoje SWOT analize, partneri iz Crne Gore su bili u obavezi da urade zajedničku SWOT analizu koja bi predstavila zajedničke prednosti ili mogućnosti, zajedničke slabosti sa težnjom da se prevedu u mogućnosti, kao i zajedničke prijetnje sa ciljem da se definiše metodologija prevazilaženja navedenih opasnosti u jadranskoj regiji. Zajednička SWOT analiza je predstavljena od strane stručnjaka Instituta za javno zdravlje na sastanku u Albaniji, nakon čega je ista usaglašena.

U Crnoj Gori je održana radionica sa ciljem razmjene iskustava, donošenja zaključaka u vezi sa realizovanim aktivnostima, kao i predstavljanjem programa mobilnosti, koje su imale za cilj sticanje vještina u organizaciji brige o starim kroz razmjene iskustava i znanja. Nakon toga je realizovan program mobilnosti i učesnici iz Crne Gore su imali priliku da se neposredno upoznaju sa metodama zaštite starih osoba u partnerskim zemljama, koje imaju značajno dužu tradiciju u ovom domenu. Ovaj dio Projekta je od posebnog značaja, zbog upoznavanja sa mjerama i aktivnostima organizacije brige o starim osobama, ali i stvaranja kontakta sa pružaocima usluga iz drugih zemalja. Na ovaj način su zadovoljeni osnovni preduslovi formiranja mreže podrške posebno osjetljivoj kategoriji stanovništva. Stečena iskustva i znanja su redovno prenošena javnosti kroz različita sredstva komunikacije.

Istovremeno sa realizacijom aktivnosti iz pomenutog radnog paketa, partneri su učestvovali i u nizu drugih aktivnosti kojima su koordinirali partneri iz drugih zemalja. U okviru Projekta obavlja se svakodnevna (u velikom broju navrata) međupartnerska komunikacija, a posebno komunikacija sa vodećim partnerom.

47

Uloga hidrokoloidnih gelova prilikom obnove kože Dr Dragutin Višnjić, Opšta bolnica Nikšić

DEFINICIJA POVREDE Povreda ili trauma je nasilno oštećenje tijela, odnosno zdravlja, izazvano isključivo dejstvom spoljašnjih (egzogenih) faktora, za razliku od oboljenja, kao prirodnog oštećenja zdravlja, koje se razvija spontano, pod uticajem i unutrašnjih (endogenih) činilaca. Ako se ljudsko tijelo sudari sa drugim (humanim, živim ili neživim) tijelom, kinetička energija sudara može da izazove različite povrede (lat. trauma), rane (lat. vulnus) i, u najgorem slučaju, iznenadnu smrt. Zato se povreda definiše i kao tjelesno oštećenje na organskom nivou, koje nastaje kao posljedica akutnog izlaganja energiji (mehaničkoj, toplotnoj, električnoj, hemijskoj ili zračenju) u opsegu koji prelazi prag fiziološke tolerancije. U nekim slučajevima (npr. davljenje, gušenje, smrzavanje), povreda proističe iz insuficijencije vitalnih elemenata.

ZASTARELE OBLOGE ZA RANE Postoji veliki broj klasičnih preparata za tretman rana.

To su rastvori za toaletu rane, kao što su Fiziološki rastvor, Rivanol, Povidon pjena, Borna kiselina, Oktenisept, Kalijum permanganat i drugi. Za previjanje rana prilično dugo vremena koriste se gaze i zavoji, ali se u današnje vrijeme, zbog toga što se lijepe za ranu i zato što izazivaju bol, smatraju zastarelim. Uz to, gaze i zavoji brzo upijaju tečnost iz rane, pa je često potrebno

48

staviti više slojeva gaze kako bi rana bila zaštićena od prodora bakterija iz okoline. A na taj način zavoj postaje glomazan i za pacijenta nekonforan.

SAVREMENA RJEŠENJA Savremeni materijali za previjanje rana, osim što štite ranu od prodora bakterija, obezbjeđuju ujednačenu vlažnost, temperaturu i odgovoarajuću pH vrijednost. Sastoje se od neathezivnih materijala koji dobro upijaju sekret iz rane, ne dozvoljavaju njegovo izlivanje u okolinu, čine dobru barijeru između rane i okoline, a pri tome propuštaju gasove, prvenstveno kiseonik. Sve to je važno jer veliki broj bakterija opstaje u uslovima bez kiseonika, a zavoj koji je vlažan, natopljen sekretom, predstavlja izvor infekcije za okolinu pacijenta, a može olakšati i prodor bakterija iz okoline na ranu.

Obloge za rane mogu se koristiti kod svih vrsta rana, ali je najčešća i najdjelotvornija primjena kod hroničnih rana.

Zarastanje rane uz ove obloge je brže, jednostavnije i za pacijeta i za medicinsko osoblje, pa, iako je početna cijena relativno visoka, previjanje savremenim oblogama zapravo smanjuje ukupne troškove liječenja.

Stalno održavanje vlažnosti rane neophodan je uslov

za zarastanje. Svi fizički i hemijski procesi u rani odvijaju se uz pomoć enzima koji su aktivni samo u vlažnoj sredini.

To se prvenstveno odnosi na aktivnost proteaza, koje su izuzetno aktivne u inflamatornoj fazi zarastanja, u kojoj dominira čišćenje rane. Takođe, i faktori rasta, koji se u rani pojavljuju odmah poslije povrede, ne mogu djelovati u suvoj sredini. Pored vlažnosti u rani mora uvijek biti ujednačena temperatura, jer kada se rana ohladi, usporavaju se procesi i faze zarastanja rane (aktivnost enzima se prekida, prestaje mitoza fibroblasta, zaustavlja se angioneogeneza…).

Pored toga, i regulacija acidobazne ravnoteže u rani je veoma značajna za normalni tok zarastanja. Čišćenje rane i njene okoline pri zamjeni obloga je uvijek potrebno, jer se time odstranjuje dio eksudata i nekroze iz rane, a koje nisu bile upijene oblogom. Postoji uvjerenje da se rana najbolje čisti hidrogenom ili nekim agresivnim antisepticima, ili rastvorima za čišćenje u koje su dodati i antibiotici. Poznato je da je hidrogen toksičan za fibroblaste, a i da su neki antiseptici izuzetno toksični za mlade ćelije u rani. Ni antibiotici ne mogu lokalno ispoljiti antibaktericidnu aktivnost, već, naprotiv, mogu djelovati samo toksično ili uzrokovati rezistenciju bakterija na te antibiotike. Zato, antibiotici, ukoliko su potrebni, primjenjuju se samo sistemski.

HIDROKOLOIDI Hidrokoloidi su upijajuće primarne i/ili sekundarne obloge, paste ili prašak, koje se sastoje od makromolekula koji se pretvaraju u polimerni matriks. U ovu grupu obloga ubrajaju se i hidrofiberi. Odlikuju se sposobnošću upijanja, a kada stupe u dodir sa eksudatom iz rane stvaraju gel žuto-smeđkaste boje, čime se u rani održavaju povoljni uslovi koji pomažu u njenom zarastanju. Ove obloge su različitog oblika i veličine. Uglavnom se koriste za rane koje se odlikuju manjom, srednjom ili velikom sekrecijom. Koriste se u svim fazama zarastanja, kao i za zaštitu okolne kože, posebno u okolini stomaka. Ipak, ne mogu se preporučiti za inficirane rane.

Hidrokoloidi se postavljaju na ranu tako da dosegnu bar dva santimetra preko ivice rane. Kao što je spomenuto, na rani mogu ostati i do sedam dana. Zamjenjuju se obavezno onda kada sekreti iz rane stignu do ivice rane. Paste, prašak i hidrofiberi zahtijevaju upotrebu i sekundarnih obloga, jer se pomoću njih primarna obloga fiksira na ranu. Većina hidrokoloidnih obloga ima ljepljive ivice, pa tako nije potreban zavoj. Ove se obloge primjenjuju u fazi granulacije, i posebno za rane sa sekrecijom.

Kada obloga nema ljepljive ivice, za pričvršćivanje hidrokoloida na ranu koriste se filmovi.

CICACTIVE Gel Hidrokoloidni gel na bazi Natrium alginata održava optimalan nivo vlažnosti kože i time unaprjeđuje regeneraciju kože i sprečava formiranje krasti, tj. suvih promjena na koži.

Uriage Termalna Voda i Bisabolol imaju umirujuća svojstva na kožu, a Ekstrakt Gaveza obnavlja zid krvnih sudova tj. kapilara u koži. Uriage Termalna Voda ima dokazana zacjeljujuća svojstva u zarastanju rana. Silanol - Hidroksiprolin stimuliše proliferaciju ćelija tokom faze reepitelizacije oštećenog tkiva. D panthenol je

poznat kao vrlo aktivan sastojak u samom procesu zarastanja rana.

ISTRAŽIVAČKE STUDIJE Različite studije ističu visok sadržaj minerala Uriage Termalne vode i njena brojna svojstva: hidratantno, antiinflamatorno, dejstvo protiv slobodnih minerala, zacjeljujući, anti pruritunozni efekat. Anti - inflamatorno dejstvo demonstrirano je na kultivisanim humanim ćelijama mastocita, dok su efekti na reaktivnost kože proučeni in vitro korišćenjem osjetljivih keratinocita neurona, modelom neurogene inflamacije.

Efekti protiv slobodnih radikala proučeni su na humanim fibroblastima, zacjeljujući efekti in vitro na humanim fibroblastima sa hroničnog ulcera noge, dok je in vivo dokazan anti pruritunozni efekat na peckanje pokrenut termičkim stimulisanjem.

Svojstva Uriage termalne vode u zarastanju rana dokazana su in vitro, baš kao i efekti UTW, koji su proučavani u komparativnoj studiji normalnih fibroblasta u odnosu na fibroblast iz dubokog ulcera noge. Pri tome je mjerena proliferacija, diferencijacija, kontraktilnost i sinteza kolagena. Rezultati su pokazali da UTW stimuliše proliferaciju fibroblasta, unapređuje diferencijaciju fibroblasta u miofibroblaste, stimuliše kontraktilnu aktivnost fibroblasta i sintezu kolagena, kao i da pokazuje svoj iscjeljujući i stimulativni efekat na kontraktilnost fibroblasta.

Svojstva UTW u slučaju inflamacija dokazana su in vitro. Dokazan je i inhibitorni efekat UTW na oslobađanje histamina u kulturi humanih mastocita aktivisanih neuropeptidima. UTW smanjuje dozno zavisno oslobađanje histamina. Rastvor Ca hlorida indukuje iste efekte kao UTW. UTW efekat je povezan sa njenim sadržajem kalcijuma koji objašnjava njen antiinflamatorni efekat.

Cicactive gel koristi se za optimalno obnavljanje kože i to nakon lasera, manjih dermo zahvata, zatim nakon hiruških intervencija, tretmana tečnim azotom i, naravno, povreda.

Na kraju, možemo spomenuti i to da aktivni hidrokoloidni gel ima odličnu podnošljivost i da ne ostavlja trag na koži i garderobi.

Predavanje je održano na III Sajmu medicine u Podgorici

49

Mr hemijskih nauka Aleksandar Vujačić, Institut za javno zdravlje Više od 80 odsto hemijskih elemenata po svom karakteru su metali. Neki od njih (Pb, Cd, Hg, As) su toksični, a neki (Cu, Zn, Fe, Co) su esencijalni. Još u 16. vijeku švedski ljekar Paracelzus uveo je u farmaceutsku hemiju Pb i As i pokazao da doza supstance determiniše njenu toksičnost.

Metali se dijele na metale visoke toksičnosti, kao što su Pb, Cd, Hg, As, esencijalne elemente sa potencijalnom toksičnošću, poput Cu, Zn, Mn, Fe, Mg, Mo, Cr, Ni, Se, B i ostale metale (Al, Ba, Be, Sn). U organizam se mogu unijeti kroz respiratorni trakt, gastrointestinalni trakt (u daljem tekstu GIT), kroz kožu i sluzokožu.

Faktori koji utiču na toksičnost mogu biti fizičko-hemijske osobine metala: - Rastvorljivost; - stabilnost; - elektrohemijske karakteristike (elektropozitivnost povećava toksičnost); - sposobnost da reaguju sa biološkim ligandima; - hemijski oblik, npr. CH3Hg i Hg2+ ; - i valentno stanje Mn+7 > Mn+2, As+3 > As+5, kao i osobine samog organizma: - starost (djeca su najčešće osjetljivija zbog većeg procenta resorpcije iz GIT-a);

50

- stanje imunog sistema; - način života – alkohol, pušenje, ishrana; - i interakcija sa bioelementima.

OLOVO Posuda sa olovnom glazurom, Period 50 P.N.E.- 50 N.E., Tarsus, JugoistočnaTurska

Poznato je da su Stari Grci pili pića iz olovnih posuda ili posuda sa Pb glazurom, dok su Rimljani dodavali Pb-soli u vino, zbog čega je kod njih koncentracija olova u kostima bila i do 100 puta veća nego kod modernog čovjeka. Destilacija alkohola u Pb-posudama izaziva želučane tegobe i kostobolju.

Olovo se resorbuje iz digestivnog trakta, a starost i fizičko stanje utiču na resorpciju. Tako je apsorpcija kod djece 50 odsto, a kod odraslih 10 -15 procenata. Najosjetljvija populacija su bebe i djeca do šest godina starosti. Hronični efekti javljaju se na skoro svim tkivima, organima i sistemima, a dugotrajna izloženost niskim dozama utiče na nervni sistem (usporena nervna provodlji-

vost, promjene ponašanja, mentalna retardacija).

Slučaj trovanja djece olovom zabilježen je nedavno u Istočnoj Kini (2009. godina), usljed onečišćenja iz tamošnjih industrijskih postrojenja (fabrika baterija). Dvije medicinske agencije testirale su 287 djece mlađe od 14 godina i kod 121 djeteta su pronašli povišenu količinu olova u krvi. Kod djece olovo izaziva teška oštećenja mozga, kao i zastoj u razvoju.

Međunarodna organizacija za istraživanje raka (International Agency for Research on Cancer, u daljem tekstu IARC) svrstava ga u grupu 2 mogućih kancerogena, dok je Američka agencija za zaštittu životne sredine (Environmental Protection Agency, u daljem tekstu EPA) utvrdila da MDK u pijaćoj vodi bude 0.

za ljude pri unošenju inhalacijom i ingestijom. Takođe, smatra se da Se smanjuje toksičnost arsena.

KADMIJUM

ARSEN Arsen (Arsenik, As) bio je omiljeni dvorski otrov u srednjem vijeku, a kasnije je korišćen i u svrhu „političkih“ trovanja.

Vjeruje se da su od arsena umrli: Francesco I Medicci i njegova žena, George III, Napoleon, Charles Francis Hall. Od arsena se umiralo „slučajno“, jer je bio sastojak boja (naročito smaragdno zelene), ali je trovanje njime vrlo teško otkriti.

Kadmijum (Cd) spada među najotrovnije metale, a otkrio ga je 1817. godine Fridrih Štrosmajer u Njemačkoj. Svega 5 - 6 procenata unijetog kadmijuma se resorbuje, a resorpcija zavisi od godina starosti, količine Ca, Zn i Fe, budući da je u nedostatku ovih elemenata resorpcija povećana.

Kadmijum ima veliki biokoncentracioni faktor (BCF).

Deponuje se u jetri, bubrezima i kostima, istiskuje kalcijum, pa kosti postaju lomljive i može doći do osteoporoze. Više epidemioloških studija potvrdilo je postojanje veze između unosa kadmijuma i kancera pluća i prostate, pa je nedavno prema IARC klasifikaciji svrstan u grupu 1 kancerogena.

1957. i 1975. godine u Japanu se dogodilo masovno trovanje stanovništva pirinčem gajenim na poljima koja su navodnjavana rječnom vodom zagađenom kadmijumom iz obližnje fabrike (bolest „itai-itai“ ili jao – jao).

ŽIVA Ima karakteristiku da se brzo resorbuje u organizam preko digestivnog trakta (oko 80 procenata), a dobra je i resorpcija preko kože. Raspodjeljuje se po svim tkivima, a najviše u kosi, noktima i površinskom sloju kože, gdje se dugo zadržava (Meesove linije). Napada gotovo sve organe, a akutno trovanje arsenom može u roku od 30 minuta izazvati šok i kolaps svih organa. Dugotrajna izloženost niskim dozama izaziva cijeli niz problema koji započinju glavoboljama, neurološkim ispadima, disfunkcijom jetre, koštane srži, srca i krvnih žila, polnih organa, sistema za disanje, promjenama na koži i gubitkom kose. Takođe, kod trudnica, arsen može izazvati spontani pobačaj ili prerani porođaj.

Hronični efekti mogu se ispoljiti i na nervnom sistemu, inhibira aktivnost enzima (sulfhidridne grupe), može da ugrozi metabolizam joda, a negativno utiče i na metabolizam masti i ugljenih hidrata. Trovalentna jedinjenja toksičnija su od petovalentnih, dok su neorganska toksičnija od organskih.

Jedan od najvećih slučajeva trovanja arsenom zabilježen je u Bangladešu. Tokom 1970-ih godišnje je do 250.000 djece u ovoj zemlji umiralo od posljedica korišćenja prljave površinske vode, a studija iz 2009. pokazala je da bi 20 miliona Bangladešana moglo umrijeti prije vremena zbog trovanja arsenom.

Prema IARC klasifikaciji, arsen spada u grupu 1 humanih kancerogena. EPA ga je klasifikovala kao jedinjenje kancerogeno

Živa (Hg) je jedini tečni metal, a sva njena rastvorna jedinjenja su otrovna. Sporo isparava, a raspršavanjem se povećava dodirna površina vazduha i žive, što je važan podatak za hronično trovanje, naročito kod djece. Različite hemijske forme imaju različitu toksičnost, a u hroničnoj ekspoziciji najtoksičnija su alkil jedinjenja žive. Oko 90 odsto unijete metil žive se resorbuje iz digestivnog trakta, a oko 80 procenata te količine vezuje se za eritrocite. Svega 7-8 procenata neorganskih jedinjenja se resorbuje iz hrane, a iz vode 15 odsto.

Dimetil-živa jedan je od najjačih poznatih nervnih otrova. Apsorpcija 0,001 ml dimetil-žive predstavlja fatalnu dozu, što je čini ekstremno opasnom supstancom. Zbog liposolubilnosti,

51

dimetil živa napada nervni sistem i to posebno djelove mozga odgovorne za koordinaciju i senzorne funkcije. Odraslim ljudima mozak je već formiran, a i ne preostaje im cijeli životni vijek, pa je šteta manja. Djeci se, naprotiv, mozak razvija i tek su na početku životnog vijeka, stoga živa predstavljaju veliku opasnost.

Djeca odrasla u kontaminiranim prostorijama pokazuju znakove mentalnog oštećenja. Riječ je o kumulativnom otrovu.

Organizam ga vrlo teško eliminiše, pa se u njemu deponuje, a porastom koncentracije raste i učinjena šteta. Ne postoje dokazi o kancerogenom djelovanju neorganskih Hg jedinjenja, a njeno toksično dejstvo povezuje se sa njenim vezivanjem za SH grupe enzima i proteina.

U prošlosti je zabilježeno nekoliko slučajeva trovanja živom, kao što je slučaj „Minamata“, koji je zabilježen 1956. godine u gradu Minamata, Prefektura Kumamoto, Japan. U pomenutom zalivu, čije je more bogato ribom, bila je smještena industrija koja je svoje otpadne vode izlivala u more. “Minamata” sindrom izazvan je ispuštanjem žive u industrijske otpadne vode od strane fabrike vinilhlorida Chisso, koje je trajalo od 1932. do 1968. godine. Simptomi ove bolesti uključuju opštu mišićnu slabost, suženje vidnog polja, oštećenje sluha i otežan govor. U ekstremnim slučajevima nastupa ludilo, paraliza, koma i smrt.

Takođe su moguće pojave malformacija na fetusu. Slučaj Minamata doveo je do smrti 150 osoba, dok je 700 imalo trajne posljedice.

U Iraku je 1970. godine, nakon konzumiranja hljeba koji je bio napravljen od sjemenske pšenice zaštićene živinim fungicidima, umrlo 500 osoba.

1984. godine više tona metilizocijanata i drugih gasova je zbog tehničkog kvara dospjelo u atmosferu u Bopalskoj katastrofi (indijski grad Bopal). Oko četiri hiljade ljudi umrlo je od posljedica trovanja gasom, a hiljade drugih trajno su oboljeli zbog udisanja otrovnog gasa. To je najveća do sada zabilježena hemijska katastrofa u svijetu i jedna od najpoznatijih ekoloških nesreća u ljudskoj istoriji.

BAKAR, GVOŽĐE, CINK

pciju Cu i može izazvati njegov deficit; - Fe - hemosideroza, ciroza jetre, insufcijencija pankreasa, dijabetes i kardiovaskularni poremećaji.

HROM Toksičnost hroma zavisi od njegovog valentnog stanja.

Cr (III), esencijalan je za čovjeka, važan za metabolizam glukoze i lipida i iskorišćavanje amino kiselina, a smatra se da može preventivno djelovati kod dijabeta i ateroskleroze. Međutim, na osnovu epidemioloških studija, IARC je svrstala Cr (VI) u grupu 1 kancerogena koje su pokazale da postoji veza između sadržaja Cr (VI) u životnoj sredini i raka pluća, dok su elelmentarni Cr i Cr (III) jedinjenja svrstana u kategoriju 3 humanih kancerogena.

Cr (VI) štetno djeluje na bubrege, jetru, respiratorne organe sa hemoragičnim efektom.

NIKL Fiziološka uloga nikla (Ni) u organizmu još nije razjašnjena. Kod osoba koje su konzumirale veću količinu nikla zabilježeni su simptomi kao što je povraćanje, mučnina, dijareja, glavobolja, kašalj, skraćeni udisaj. IARC je našla da su dokazi o kancerogenosti inhaliranog NiSO4 za čovjeka dovoljni.

MAGNEZIJUM, MANGAN, MOLIBDEN, SELEN, BOR Magnezijum (Mg) pokazuje preventivne efekte kod kardiovaskularnih oboljenja, a toksični efekti se rijetko sreću, i to kod osoba sa oštećenom funkcijom bubrega.

Mangan (Mn) je odgovoran za funkcionisanje brojnih enzima, promjene na CNS, oštećenje bubrega, imunog i reproduktivnog sistema.

Molibden (Mo) odgovoran je za funkcionisanje nekih enzima, ali i za jednu vrstu osteoporoze, bolest sličnu gušavosti, promjene na kosi i koži.

Selen (Se) je esencijalan element važan za funkcionisanje enzima, andioksidativna odbrana, pripisuje mu se imunoprotektivna i kanceroprotektivna uloga, kao i zaštita od toksičnog djelovanja drugih metala, Cd, metil-Hg, ali može da dovede do diskoloracija kože i zuba, promjene na koži i noktima i neurološke smetnje, dok Bor (B) nije ni mutagen, ni kancerogen.

ALUMINIJUM, BARIJUM, BERILIJUM, KALAJ

Bakar, gvožđe i cink su esencijalni elementi za čovjeka i u humanom organizmu imaju više funkcija preko velikog broja metal zavisnih enzima. Međutim, unošenje većih količina ovih metala izaziva negativne efekte: - Cu - Wilsonova bolest, iritacija sluzokože i CNS, oštećenje kapilara, jetre i bubrega; - Zn - gastrična erozija i dijareja, a takođe inhibira apsor-

52

Aluminijum (Al) - esencijalan je element za čovjeka.

Visoke koncentracije aluminijuma pronađene su kod pacijenata sa određenim mentalnim poremećajima, kao što je npr. Alchajmerova bolest.

Barijum (Ba) - nije poznato da je esencijalan element za čovjeka. On je mišićni otrov. Sadržaj barijuma u vodi viši od 10mg/l izaziva poremećaje u kardiovaskularnom sistemu.

Berilijum (Be) – prema IARC-(1994) postoje dovoljni dokazi o kancerogenosti berilijuma i njegovih jedinjenja, ali epidemiološke studije u SAD opovrgavaju ovo mišljenje.

Kalaj (Sn) - nije esencijalan za čovjeka. Konzumiranje kalajem kontaminiranih konzervisanih namirnica izaziva povraćanje, dijareju, zamor, glavobolju.

Visoko kvalitetna linija dijetetskih suplemenata Ulaznica u svijet obnovljene harmonije

P.C. 28 COMPLEX 30 tableta po 550 mg

P.C. 28 PLUS 20 ili 50 tableta po 410 mg 3RPDĂŚH X ERUEL protiv glavobolje.

3RPDĂŚH X EROMRM funkciji zglobova i doprinosi pobolj{anju fiziolo{kog otpora u stanjima stresa.

P.C. 28 GEL 125 ml

3RPDĂŚH X RĂŞXYDQMX pokretljivosti i HODVWLĂŞQRVWL ]JORERYD NRG UD]OLĂŞLWLK zapaljenskih i reumatskih stanja DUWULWLVL EXU]LWLV ILEUR]LWLV VSRQGLOR]D RVWHRSRUR]D UHXPDWRLGQL DUWULWLV giht).

NOVI PR OIZVO

Pogodan kod svih bolnih stanja kostiju L ]JORERYD D IRUPD gela stimuli{e protok NUYL QD QLYRX NRĂŚH

NOVI PR OIZVO

ACEROLA VitC WDEOHWD ]D ĂŚYDNDQMH po 1000 mg

ALERGIX PLUS 20 tableta po 650 mg

BALSAMO DI SAN ROCCO 50 ml

BILIUM 30 gel kapsula po 625 mg

Daje podr{ku imunom VLVWHPX SRPDÌXèL X borbi protiv sezonskih i virusnih infekcija.

Zadovaljava dnevne potrebe vitamina C.

3RPDĂŚH X RGEUDQL organizma kod alergijskih stanja SROHQVND NLMDYLFD DOHUJLMVNL ULQLWLV bronhijalna astma; kao i kod alergijskih VWDQMD NRĂŚH HNFHP i osip.

Specijalni kompleks QD ELOMQRM ED]L koji trenutno daje SREROM^DQMH VXYRM dehidriranoj i veoma RVMHWOMLYRM NRĂŚL protiv dermatitisa i psorijaze.

Povoljno djeluje na RêXYDQMH IL]LROR^NRJ IXQNFLRQLVDQMD ÌXêQLK SXWHYD ^WLWHèL SULWRP i jetru.

3RPDÌH NRG intoksikacije jetre i KURQLêQLK SRUHPHèDMD ÌXêQLK SXWHYD

D

D

CISTYMIN 24 kapsule po 550 mg

FLORAMAX CANDID 30 kapsula po 540 mg

DIGESTINA PLUS 20 tableta po 1500 mg

Efikasno djeluje u borbi protiv cistitisa i urinarnih infekcija L]D]YDQLK H^HULKLMRP SURWHXVRP HQWHUREDNWHULMDPD stafilokokom.

6OXÌL ]D SRVWL]DQMH balansa u bakterijskoj PLNURIORUL NDNR GLJHVWLYQRM WDNR L YDJLQDOQRM VSUHêDYDMXèL UD]YRM kandide.

3RMDĂŞDYD RVODEOMHQX funkciju digestivnog VL VWHPD WDNR ^WR stimuli{e peristaltiku i RODN^DYD SUDĂŚQMHQMH crijeva.

RELAXINA PLUS 20 ili 50 tableta po 510 mg

REGULA –kockice za regulisanje probave 10 kockica

Uspostavlja normalan biolo{ki ritam EXGQRVW VDQ SRPDĂŚH NRG QHVDQLFH GHSUHVLMH i anksioznosti.

3RYHèDYD LQWHVWLQDOQX SHULVWDOWLNX L PRWLOLWHW olak{ava varenje i SUDÌQMHQMH FULMHYD NRG konstipacija i lijenih crijeva.

GINKOMIX 3REROM^DYD PRĂŚGDQX FLUNXODFLMX L QD WDM QDĂŞLQ odstranjuje simptome VWUHVD SVLKR IL]LĂŞNRJ QDSRUD NDR L SUYH znake starenja PDQMDN NRQFHQWDFLMH VODERVW QHGRVWDWDN entuzijazma).

KOLESTINA 24 kapsule po 430 mg

METEORIN 30 gel kapsula po 667 mg

PROSTABEN 30 gel kapsula po 833 mg

Povoljno djeluje na RGUĂŚDYDQMH UHIHUHQWQLK vrijednosti holesterola u krvi.

3RPDĂŚH X HOLPLQDFLML intestinalnih gasova kod QDGLPDQMD HILNDVDQ NRG OR^HJ YDUHQMD opstipacije i kolika.

Koristi se kod problema sa prostatom i problema VD PRNUHQMHP L X prevenciji benignog XYHèDQMD SURVWDWH

REGULA – sjeme lana 250 g

TONIXIN 36 tableta po 1200 mg

PIXPAN 42 tablete po 400 mg

VARITON complex 20 tableta po 650 mg

VARITON dermo-gel 100 ml

Ovaj proizvod olak{ava varenje kod lijenih crijeva i kod dijeta koje VX VLURPD^QH YODNQLPD L RODN^DYD SUDĂŚQMHQMH FULMHYD 'RGDWDN POLMHĂŞQLK HQ]LPD REQDYOMD FULMHYQX PLNURIORUX QDNRQ antibiotske terapije.

Efikasno uklanja VLPSWRPH SVLKR IL]LĂŞNRJ VWUHVD SREROM^DYD PHPRULMX GRN &R 4 LPD RGOLĂŞQD antioksidantna svojstva.

3RPDĂŚH X HOLPLQDFLML vi{ka vode iz organizma kod HGHPD UHXPDWL]PD JLKWD GHWRNVLNDFLMD organizma.

3RPDĂŚH NRG SUREOHPD VD FLUNXODFLMRP SUR^LUHQLK YHQD edema i slabih kapilara.

Ova forma gela SURGLUH X WNLYR NRÌH stimuli{e povr{insku PLNURFLUNXODFLMX SRYHèDYD WRQXV perifernih kapilara L SUXÌD WUHQXWQR olak{anje umornih i RWHêHQLK QRJX

Uvoznik i distributer za Crnu Goru: MEDITAS d.o.o., Oktobarske revolucije 44, Podgorica tel: +382 20 625 016, mob: +382 69 024 084, e-mail: kcmeditas@t-com.me

3 D (PDO) M E ZO N I T I Dr Olivera Simić-Kovačević, Spec. dermatovenerolog PZU „Dr Kovačević”, Budva

O liftingu nitima i o mezonitima Lifting (podizanje) nitima je inovativni metod armature (pojačanja), revitalizacije i podizanja tkiva lica i tijela upotrebom sterilnih absorbtivnih niti (niti koje se aplikuju najčešće u srednji sloj kože-mezoderm, ali se mogu aplikovati na različitim „dubinama“ i u svim pravcima, zavisno od potrebe)!

Poslije 2000. godine, u estetskoj dermatologiji, pa i estetskoj hirurgiji, minimalno invazivni metodi postaju sve popularniji! Kao metodi, rapidno se razvijaju laser i RF (radio frekventni) aparati, u smislu antiaging metoda i liftinga lica, ali efekat nije tako jasan kao kod prethodnih invazivnih hirurških metoda (operativni lifting). Operativni lifting pak, nosi rizik klasičnog operativnog zahvata pod opštom anestezijom, kao i činjenicu dugog postoperativnog toka sa mogućim komplikacijama. Lifting nitima postaje sjajna alternativa koja je manje invazivna a visoko efikasna.

Prve niti za lifting su poznate kao Aptos; za njih su vezane mnoge vrste komplikacija, posebno problemi sa ne-absorptivnim (ne razgradivim) karakterom polipropilena (polypropylene).

Kao odgovor nastale su polioksidovane PDO (polydioxanone) absorptivne niti. PDO je hirurški konac komercijalizovan od ranih 1980-tih. To je monofilament poznat po tome što uzrokuje najmanju reakciju tkiva od svih hirurških konaca i potpuno je kompatibilan sa ljudskim tkivima, te nikada ne izaziva alergijske reakcije. Biološki 100% inertan u širokoj je

54

upotrebi zbog njegove stabilnosti!

Mezoniti dolaze u obliku sklopljene niti u V obliku fiksirane jednim krajem za iglu -konduktor. Prvi put su se počele koristiti u medicini nakon KFDA (Korea Food and Drug Administration) odobrenja u Koreji 2011. godine.

Sam PDO (polydioxanone) se hidrira i topi u koži poslije 6 do 8 mjeseci, dok indukovani kolagen u mezodermu (srednjem sloju kože) traje godinu dana više. Procedura je veoma efikasna u podmlađivanju kože podsticanjem sinteze kolagena uz stimulaciju fibroblasta.

Glavne prednosti procedure su minimalna invazivnost, nije potrebno vrijeme za oporavak (no downtime) - dakle, spada u grupu tzv. „lunch time“ procedura i – trenutno vidljiv efekat!

Zbog ovih prednosti, ova procedura je postala veoma popularna za kratko vrijeme u Aziji i zemljama bivšeg Sovjetskog Saveza (zemlje CIS-Commonwealth of Independent States, takođe zvane Russian Commonwealth), a širi se velikom brzinom i na druge kontinente.

Šta je mezolifting (3D lifting)?

Radi se o jednostavnom i sigurnom, revolucionarnom metodu neoperativnog i bez ožiljaka liftinga lica i tijela upotrebom mezoniti (PDO). To je najnovija procedura u smislu rejuvenacije, zatezanja i 3-dimenzionalnog remodelinga lica i kontura tijela, oštećene i kože koja stari, zahvaljujući kome lice i tijelo dobijaju mlađi vitalniji izgled, a koža jedriji, puniji, elastičniji i svježiji izgled bez bora. Unošenjem u kožu mezo (PDO) niti stvara se, skrivena u koži, nevidljiva mreža, poput armaturne mreže, čiji je zadatak obezbjeđenje tkiva-kože od „padanja“ pod uticajem mnogih činilaca u procesu starenja, tj.podizanje tkiva i kože koji su već „pali“, ali i ispravljanje drugih nedostataka kože.

Prije same intervencije na kožu tretiranog područja nanosi se transdermalni anestetski krem ili se eventualno, vrlo rijetko, u slučaju obimnije procedure (cijelo lice i sl.) i želje

pacijenta, injicira lokalni anestetik u vidu „blok“ anestezije, te tako procedura dobija bezbolan karakter. Nakon dezinfekcije kože, sterilne hipoalergene PDO niti se instaliraju sterilnim ultra tankim, savitljivim medicinskim iglama-provodnicima, debelim samo 0,1 mm, vrlo oštrog vrha, koje su zbog toga atraumatične i bezbolnog uboda, a koje se, po unošenju niti u kožu vade, a PDO niti ostaju u vidu pomenute, upravo napravljene mreže.

PDO niti (absorptivni monofilamenti) se absorbuju nakon 180-240 dana (6-8 mjeseci) (prvo se hidroliziraju na vodu i CO2 i nakon 2-3 mjeseca polovično reabsorbuju, a nakon 6-8 mjeseci u potpunosti), ali za sobom ostavljaju mrežu kolagenih niti u trajanju od minimalno 2 godine, tako da rezultati intervencije traju upravo minimalno toliko. Efekat procedure ogleda se u stimulaciji mikrocirkulacije, ćelijske regeneracije i blage neokolageneze (stvaranju novih kolagenih niti) u retikularnom dijelu srednjeg sloja kože-mezoderma, dakle u prirodnoj revitalizaciji.

Istraživanjima je dokazano prisustvo novoformiranih kolagenih niti u prečniku od 1-3 mm oko uvedene PDO niti, oko 90 dana poslije implantacije.

Uvođenje PDO mezoniti ne izaziva nikakva oštećenja mikrocirkulacije i vaskularizacije kože, kao ni stvaranje indurirane fibroze, kako bi se desilo kod niti većeg promjera (debljih niti) ili niti sa većim poluživotom raspadanja.

Dakle, čvrstina PDO niti i mogućnost postavljanja u više pravaca i na više nivoa kože omogućavaju nam da napravimo specifičnu i jaku „armaturnu mrežu“ u koži, koja se harmonično utapa u tkivo, bez vidljivih defekata na koži i ograničenja mimike. Oko ovih niti se formira potpuno nov kolagen u koži, u toku naredna 2 mjeseca, koji i poslije resorpcije unešenih PDO niti ostaje i pravi našu prirodnu nit. Efekat liftinga je momentalno vidljiv poslije tretmana, a postojan je i sve više vidljiv u toku naredna 24 mjeseca, kada se tretman može ponoviti.

Treba napomenuti da se PDO niti mogu koristiti i za intradermalnu i za intramuskularnu primjenu, što ove niti čini efikasnima ne samo u estetskim intervencijama nego i terapiji spazma i bola, injiciranjem u akupunkturne tačke, za tonifikaciju i opuštanje mišića, po potrebi. Tako se indikacije upotrebe PDO mezoniti šire na: tretmane i korekciju u estetskoj dermatologiji i hirurgiji, u smislu gubitka tonusa kože, viška kože i tretiranja bora, gravitacione ptoze kože i tkiva, uključujući ptozu („padanje“) brade i submentalnog područja („podbradak“), gubitka tonusa mišića i grupe mišića, celulitisa, neravne kože poslije liposukcije

Istorija liftinga nitima ◆ 2002.g. su Sasaki i Cohen izvijestili o rezultatima zatvoreno/ otvorene “meloplication” procedure uz upotrebu Gore-Tex, Vicryl i polypropylene niti. ◆ 2002g. je Keller izvijestio o rezultatima perkutane operacije sa 4-0 polipropilenom ◆ 2002.g. je otkriven Aptos (prvi industrijski bodljikavi konac).

Prijavljeni rezultati operacija sa Aptosom (2002.-2005.) (Sulamanidze) ◆ 2004. g. je Lycka izvijestio o dodatnim saznanjima u radu sa Aptosom ◆ 2004. g je Wu objavio rad o komplikacijama rada sa Aptosom ◆ 2005.g. Lee i Isse su prijavili rad o Isse Endo Face Lift proceduri nitima ◆ Kasnih 2000.-tih je postala popularna procedura „dizanja“ srednje trećine lica upotrebom zlatnih niti (EZ lift) ◆ 2011.g. počela je u Koreji da se obavlja procedura „dizanja“ srednje trećine lica upotrebom PDO niti.

i body shapinga, ali i tretmana bola i spazma, metaboličkog sindroma i gojaznosti, uroloških i ginekoloških problema (urinarne inkontinencije, ali i estetskih problema u ginekologiji).

U estetskoj dermatologiji (hirurgiji) najčešće indikacije za tretman 3 D (PDO) mezonitima su: bilo kakav gubitak tonusa kože, na svim mjestima gdje koža „visi“: 1. jako izražene nazolabijalne brazde 2. vertikalne i horizontalne bore čela, što zamjenjuje botox efekat, kod onih koji ne vole botox 3. suzna brazda 4. periorbitalne bore 5. gravitaciona ptoza podvaljka 6. bore ispred i iza uva 7. opušteni krajevi obrva („dizanje obrva“) 8. bore vrata 9. bore dekoltea 10. opuštena koža ruku-nadlaktica 11. opuštena koža unutrašnje strane butina 12. „podizanje“ zadnjice 13. opuštena koža koljena 14. opuštena koža stomaka

PZU “Dr Kovačević”

Nastavlja se...

Specijalistička ordinacija za kožne i polne bolesti

◆ Spec. pregledi ljekara spec. za kožne i polne bolesti ◆ Kućne posjete ◆ Davanje injekcione i infuzione terapije ◆ Male hirurške intervencije ◆ Obrada rane i previjanje ◆ Intervencije iz oblasti radiotalasne hirurgije (odstranjivanje bradavica, polnih bradavica, fibroma, adenoma i sl. sa PH analizom) ◆ Injiciranje dermalnih filera-hijaluronska kiselina ◆ Radiotalasni lifting ◆ Mezoterapija lica i tijela ◆ Hemijski piling ◆ Mikrodermoabrazija ◆ LED ◆ Vakuum terapija lica i tijela ◆ Trajno smanjivanje broja dlačica (trajna epilacija) ◆ Uklanjanje kapilara, hiperpigmnetacija (flekica), tretiranje akni, rejuvenacija svjetlosnom terapijom ◆ Botox ◆ Kozmetički tretmani ◆ Masaže ◆ Specijalistički pregledi specijalista iz drugih oblasti medicine (nutricionista, plastični hirurg, psiholog i sl.).

NOVO: 3D (PDO) MEZONITI Ul. Žrtava fašizma broj 56, Podkošljun - (Zaobilaznica); Tel/Fax: +382 33 560 189; Mob: +382 69 603 798; E-mail: oliveraderma@gmail.com

BENEFITI

K A R D I O LO Š K E REHABILITACIJE Dr Sonja Nejkov Klinički centar Crne Gore

Dr Željana Škarić-Karanikić Klinički centar Crne Gore

Svjetska zdravstvena organizacija definiše kardiološku rehabilitaciju (KR) kao skup aktivnosti potrebnih da omoguće fizičke, mentalne i socijalne uslove tako da pacijenti mogu da održe i nastave sa normalnim životom što je duže moguće. KR je kombinacija programa čije su komponente: fizički trening, modifikacija faktora rizika, psihosocijalna i stručna procjena, kao i savjetovanje pacijenta sa srčanim oboljenjem.

Programi kardiološke rehabilitacije počeli su da se razvijaju šezdesetih godina prošlog vijeka. Fizički trening je bio osnova tih programa, a preporučivan je tek nekoliko mjeseci nakog srčanog događaja. Razvoj savremene kardiologije i kardiohirurgije dovodi do izmjena u programu i protokolu KR, pri čemu se značajno smanjuje broj dana hospitalizacije na kardiološkim odjeljenjima i kardiološka rehabilitacija prihvata kao sastavni dio u liječenju kardioloških bolesnika.

Kako je objašnjeno, benefiti kardiološke rehabilitacije su smanjenje KV mortaliteta, poboljšanje funkcionalnog kapaciteta, poboljšanje funkcije endotijela, smanjenje ishemije miokarda, smanjenje ateroskleroze i rizika za buduće koronarne događaje.

Kao ciljevi kardiološke rehabilitacije navode se poboljšanje funkcionalnog kapaciteta, smanjenje srčanih komplikacija, optimizacija kardiovaskularnih performansi kod pacijenta sa

56

kardiovaskulanim bolestima uzimajući u obzir specifičnost svakog pacijenta, uključivanje programiranog fizičkog treninga, promovisanje zdravih stilova života, higijensko–dijetetski režim, upravljanje stresom, te obnova fizičke sposobnosti nakon srčanog događaja.

Fizički trening kao osnovni dio programa KR je individualno programiran i kontrolisan kroz intenzitet, trajanje i učestalost.

Primjenjuju se aerobne vježbe za poboljšanje KV izdržljivosti kao i vježbe sa otporom kao dodatna komponenta fizičkog treninga koja pokazuje benefite u mišićnoj snazi i izdržljivosti.

Takođe, psihosocijalni problemi su česti kod pacijenata koji su uključeni u programe kardiološke rehabilitacije. Umjerena ili jaka depresija javlja se kod 10 do 20 procenata, anksiozni poremećaji se manifestuju kod pet do 10 odsto, a četvrtina pacijenata suočava se sa porodičnim i bračnim problemima.

Indikacije su infarkt miokarda, stabilna angina pectoris, srčana insuficijencija, stanja nakon hirurške intervencije na srcu: poslije revaskularizacionih procedura, korekcija ili zamjena zalistaka vještačkim, transplantacija srca.

Kao kontraindikacije navode se nestabilna angina pectoris, značajna ishemija miokarda, nekontrolisane aritmije, infekcija u području operativnog reza, nestabilni sternum, endokarditis, cerebrovaskularni insult i drugi značajni komorbiditeti.

Program kardiološke rehabilitacije nakon ACB sprovodi se kroz tri faze:

t I (rana) intrahospitalna: započinje na kardiohirurgiji nakon operacije tj. extubacije pacijenta;

t II (ambulantna), u trajanju do osam sedmica ili stacionarna od tri do pet sedmica u specijalizovanim ustanovama;

t III (kasna): sprovodi se do kraja života.

Tri su oblika rehabilitacije pacijenta nakon ACB: Oblik A - rehabilitacija bez prekida u trajanju od četiri do šest dana (EF > 50 odsto), kod pacijenta bez postoperativnih komplikacija; Oblik B – lagana rehabilitacija u trajanju od šest do osam dana (EF 30 – 40 odsto); Oblik C – usporena laka rehabilitacija, koja traje individualno kod pacijenata sa poremećajem ritma, peri ili postoperativnim infarktom, neurološkim, plućnim, ortopedskim i drugim komplikacijama.

Metode rane (I faza) rehabilitacije nakon ACB-a su preoperativna priprema pacijenata, te postoperativni trening i edukacija o aktivnostima dnevnog života. Preoperativana priprema uključuje edukaciju pacijenata za prevenciju pneumonije - respiratorna kineziterapija (KTH), kao i edukaciju o zaštitnim položajima i pokretima.

Posteoperativni trening podrazumijeva respiratornu KTH, prevenciju duboke venske tromboze i plućne tromboembolije (DVT i PTE), sjedenje u i na ivici postelje, vertikalizaciju, ste- povanje, hod hodnikom 50 , 100 i 200 metara.

Takođe, neophodna je i edukacija o aktivnostima dnevnog života (ADŽ) do odlaska na stacionarnu rehabilitaciju.

Intrahospitalna faza rehabilitacije (prva faza) ima za cilj ranu mobilizaciju u toku hospitalizacije, sprečavanje komplikacija koje su vezane za neaktivnost, kao i edukaciju pacijenta i porodice ADŽ u kućnim uslovima.

ISPITIVANJE U CENTRU ZA KARDIOHIRURGIJU Cilj ispitavanja u KCCG bio je da se prikažu metode rane rehabilitacije i uspješnost rehabilitacije kod pacijenata nakon ACB-a i da se ispitaju funkcionalni kapaciteti primjenom šestominutnog testa hoda (6MWT) kod pacijenata kod kojih je sprovedena rana kardiološka rehabilitacija.

Ispitivanje je provedeno u Centru za kardiohirurgiju KCCG u periodu od juna do oktobra 2014. godine, a ubuhvaćena je grupa od 40 pacije-

nata (18 žena i 22 muškarca) kod kojih je sproveden program rane KR, a nakon operacije ACB-a, bez postoperativnih komplikacija.

Praćeni parametri su: TA, P, SpO2, dob, pol, ejekciona frakcija, broj dana rehabilitacije i broj ACB-a. Kod svih pacijenta je sproveden rehabilitacioni program po protokolu za ranu KR: Svi pacijenti su testirani 6MWT posljednjeg dana rehabilitacije Prosječne vrijednosti praćenih paremetara kretale su se u refrentnim vrijednostima. Analizom rezultata prije i poslije 6MWT dobijena je statistička značajnost za srednje vrijednosti saturacije kiseniko p<0,01, dok za srednje vrijednosti sistolnog pritiska i pulsa nije nađena statistička značajnost. Poređenjem dobijenih rezultata sa vrijednostima u literaturi zaključeno je da su ispitani pacijenti dobro tolerisali napor, što ukazuje na pozitivne efekte i značaj prve faze KR. Analizom rezultata uočeno je, takođe, da je pređena distanca znatno kraća kod starijih pacijenata nego kod mlađih, kao i kod žena u odnosu na muškarce. Upoređenjem rezultata i statičkom analizom, upotrebom t - testa nađena je statistička značajnost p<0,01.

Može se izvesti zaključak da prikazani program rane faze KR, koji je sproveden kod ispitivanih pacijenta, kao i analiza praćenih parametara, ukazuju na uspješno sproveden program rane KR. Primena 6MWT je korisna mjera za procjenu funkcionalnog kapaciteta u prvoj fazi rane KR nakon ACB-a.

Započeti rad, kako je rečeno, biće nastavljen daljim praćenjem pacijenata nakon prve kardiološke kontrole i nakon sprovedene stacionarne rehabilitacije.

Postklinička rehabilitacija i profesionalna reedukacija sportskih trauma koljena

Prim. dr Vladimir Čarapić, spec. ortoped, sportski gonolog Postoprativna medicinska rehabilitacija i sportska reedukacija koljenog zgloba sportista predstavljaju veoma važan postupak koji se izjednačava sa važnošću operativne tehnike. Ovaj period je često dug i mukotrpan, pa zahtijeva timsku saradnju operatora, fizijatra, sportskog ljekara, trenera i fiziotarapeuta.

Medicinska rehabilitacija se još u preoperativnoj fazi precizno evaluira poštovanjem osnovnih principa bazične pripreme, sa ciljem postizanja optimalnih funkcionalnih kapaciteta u odnosu na stepen organskog oštećenja i izabrani metod operativne tehnike.

U preoperativnoj pripremi, sportista se prethodno edukuje za izotonične vježbe, pa se po uvidu u stepen postignute edukacije vrši indicirana hirurška intervencija. Edukacione kinezi vježbe individualno se planiraju za lakšu primjenu u postoperativnom toku, sve do pozitivnog razvoja konektivnih crta sportske ličnosti.

Dok je opšta kondicija izvrsna počinju, nekoliko sati po operaciji, izometrijske vježbe m.quadricepsa i m.triceps sure imobilisane noge u elastičnoj bandaži, više puta dnevno u trajanju od četiri do pet minuta. Ovo treba da prati statistički i aktivni rad simetrički slobodne noge.

Izometrijski trening je jednostavan i efikasan uz manju energetsku potrošnju i manji umor za brži oporavak, ali se maksimalno postiže efekat, zavisno od položaja treninga, uz istovremeno povećanje viskoziteta mišića.

Po skidanju šavova, i to poslije 10 dana, lagano počinje aktivna kontrakcija kao „patelarna igra“. Finalni rezultati se analiziraju nakon šest sedmica postoperativnog rehabilitacionog treninga.

Specifičnost intrahospitalne faze medicinske rehabilitacije tipične mišićne insuficijencije najznačajnijeg segmenta, za najveći broj sportista vrhunskog sportskog dometa ne trpi primjenu uobičajenih metoda fizikalnog liječenja, jer one ne doprinose postizanju visokog nivoa pozitivnih efekata potrebnih za postizanje i prevazilaženje sportskih mogućnosti u trenutku povređivanja.

Medicinska rehabilitacija

Funkcionalna rehabilitacija

Rehabilitacioni postupak tretiranja funkcionalne insuficijencije mišića grupe m.quadricepsa ustvari predstavlja trening djelovanja na funkcionalne aberatne strukture, što zahtijeva izvjesnu metodološku modifikaciju, ali ne i principijelnu korekturu sportskog treninga. Razlike postoje u radu i doziranju. Kod fizičko – rehabilitacionih tretiranja postupci nijesu šematski, već lokalni status određuje izbor, redosljed i jakost kinezi procedura operisane noge.

Postoperativna ambulatna faza funkcionalne rehabilitacije nastavlja se u fizijatrijskoj ambulanti uz pomoć fiziotarapeuta i pod kontrolom fizijatra, ili i kod kuće, prema propisanim uputstvima. U nju se uključuju sportski ljekar, trener i klupski fiziotarapeut. Ovaj period krije opasnost poligragmazije zbog mnogo raspoloživih sredstava, pa rehabilitacija treba da se nastavi pod kontrolom hirurga – operatora.

Operator najbolje procjenjuje funkcionalnu vrijednost,

Preoperativna edukacija

58

na osnovu poznavanja inicijalnog lokalnog statusa i opšte fizičke kondicije u komparaciji sa postignutim nivoom mišićne sile kao osnovnog parametra mišićne funkcije i polifunkcionalnim integritetom operisanog koljena. Kao temelj služi pravilo PAYER- a, zglob i mišić nazaduju i kvare se, nerazdvojno vezani, isto tako nerazdvojni kao mišići i neuro – motorični aparat.

Sportska reedukacija Postkliničku rehabilitaciju i ponovno preduzimanje specijalnog treninga i takmičenja operator dozvoljava kada je kompletna anatomo – funkcionalna restitucija operisane noge, sa postignutim visokim nivoom dinamogene sposobnosti rehabilitovanih mišića, dobrom funkcijom koljena, aktivnim stanjem periferne cirkulacije i sportskom motivisanošću za uspješno uključivanje u sportsku aktivnost. Zato je važno da sportski ortoped posjeduje veliko iskustvo u operativnoj tehnici i procjeni stepena postignutog funkcionalnog stanja za specijalni trening i takmičarsku sposobnost, potom izvanredan taktički osjećaj za timsku saradnju, da nepostignuti nivo sportske rehabilitacije ne bi bio uzrok ugrožavanja tarapeutskog cilja.

Ne smije postojati slobodan period između aktivnog liječenja i sporstke rehabilitacije, već se kroz sve faze prolazi postupno, sa doziranim opterećenjima i specifičnim zahtjevima.

Period sportske readaptacije zahtijeva ponavljanje svih postupaka koji su u prethodnom procesu adaptacije provedeni. Intervalni trening je najefikasniji oblik aktivnosti sportske rehabilitacije na terenu, sa zahtjevom mjera kontrole i programiranja prema specifičnosti sportske discipline.

Reedukacija počinje sa teretom na jednoj ili na drugoj nozi, zatim se prelazi na hodanje, a kasnije na trčanje progresivne dužine od 10 do 15 metara. Na početku, po nastanku fenomena težine ili umora, primjenjuju je vježbe dekoncentracije. Teren mora da bude mekan, ali ne i previše, pa je najbolja travnata livada. Posebna pažnja se posvećuje punom zadobijanju ritma.

Zbog neuravnoteženosti mišićnih masa zdrave i operisane noge, hipertrofičan zdrav ekstremitet nastoji da bude prenesen više naprijed, pa se preporučuje vršenje dužim korakom operisane noge. Nakon što je jednom početo trčanje, određuje se hodanje za polovinu dužine predviđene trčanjem, izvršavajući vježbe dekoncentracije i respiracije. Tokom prvih treninga efikasna je hidroterapija sa podvodnom masažom.

Invaliditet duži od 15 dana predstavlja tešku nevolju.

Povrijeđeni sportista psihološki se mijenja sa saznanjem za sve manju mogućnost učvršćenja u ekipu, što ga tjera da počne trening ne čekajući potpuno izlječenje i postizanje pune takmičarske sposobnosti. Zbog potrebe da se u igri ostvari zamišljeni koncept, trener često potcjenjuje težinu sportske traume, ne vodeći dovoljno računa o potrebi postignute kompletne i kompleksne sportske rehabilitacije i, povremeno, uključuje povrijeđenog sportistu u intenzivnu sportsku aktivnost. Tako se zbog stručnih grešaka javlja serija recidiviteta sve dok se sportista ne obeshrabri, napusti takmičarske djelatnosti i sport uopšte.

Zaključci Medicinski aspekti rehabilitacije sportskih trauma ko-

ljena u kliničkim uslovima stacionarnog liječenja, postkliničkoj medicinskoj rehabilitaciji i sportskoj reedukaciji baziraju se na principima kompleksne rehabilitacije kvalitetnih sportista.

Iskustvenom primjenom savremene medicinske nauke naučno je dokazano da se samo relevantni fiziološki faktori, bazirani na nivou dinamogene sposobnosti, lokalnom energetskom depou i aktuelnom stanju periferne cirkulacije, sa motivisanošću za sportsko takmičenje, spremnošću za podnošenje bola i pozitivnim konektivno – kongetitivnim crtama ličnosti kao psihološkim faktorima, priznaju za bazične postulate kompleksne rehabilitacije sportskih trauma.

Iz razloga sve češće pojave nenaučnih postupaka, sve do mističnih manipulacija sa jedne i krupnog tehničko – tehnološkog razvoja, sa druge strane, koji se u procesu sportske rehabilitacije sve agresivnije ispoljavaju na sportiste, zaključujemo da se u hospitalnim uslovima uglavnom koriste odgovarajuće fizikalno – rehabilitacione procedure, dok se u prevenciji, procjenama stepena lezije i posthospitalnoj rehabilitaciji ispoljavaju improvizacije nespojive sa savremenim medicinskim znanjem.

Rehabilitacija sportskih trauma koljena je specifična, jer se kod ove tipične sportske traume ledira anatomofunkcionalno najznačajniji segment, odgovoran za vrhunski sportski domet, zato se obavezno mora razjasniti da li je lezija uslovljena slabom tehnikom, prenapregnutošću ili je rezultat preranog opterećenja nepotpuno zaliječene povrede.

Primjena konvencionalnih metoda fizikalnog liječenja za specifične sportske traume ne doprinosi pravilnom postizanju pozitivnih efekata potrebnih za dostizanje ili prevazilaženje sportskih mogućnosti u trenutku povređivanja.

Sportski ljekar, ortoped i fizijatar, zajedno sa sportskim fiziotarapeutom i trenerom, treba da budu timski uključeni kroz sve faze rehabilitacionog treninga. Svi oni moraju posjedovati veliko iskustvo u procjenjivanju stepena postignutog stanja za specijalni trening i takmičarsku aktivnost, da postignuti nivo sportske rehabilitacije ne bi bio uzrok ugrožavanja tarapeutskog cilja.

Kompleksna rehabilitacija sportista može se uspješno vršiti samo timskim angažovanjem specijalista u specijalizovanoj zdravstvenoj ustanovi, što nameće potrebu stvaranja posebnih centara za liječenje i rehabilitaciju vrhunskih sportista.

59

D E FO R M I T E T I

S TO PA L A (Ravno stopalo - Pes planus)

Milena Miranović, bachelor primijenjene fizioterapije Deformiteti stopala zauzimaju visoko mjesto među brojim mišićno-skeletnim deformitetima, najčešće kod školske djece i omladine.

Kada se kaže spušteno stopalo, to navodi na misao o njegovoj anomaliji, kao gotovom procesu koji je narušio statičku i dinamičku ravnotežu, usljed fiziološkog popuštanja svodova stopala. Najčešće se radi o funkcionalnim poremećajima koji su uglavnom rezultat insuficijencije stopala. Zato, ukoliko se odgovarajućim mjerama taj process ne zaustavi, može da dođe do pojave pravog deformiteta, koji uglavnom ostavlja trajne posljedice na organizam u cjelini.

Deformiteti stopala mogu biti urođeni (kongenitalni, koji su prisutni pri rođenju), i stečeni (deformiteti koji nastaju rokom života).

Deformitet sa kojim se dijete rodi, a koji može da se stekne i tokom života, je ravno stoplo (pes planus). To je deformacija koja se karakteriše popuštanjem svodova stopala i gubljenjem fizioloških svojstava.

Urođeno ravno stopalo je ozbiljan deformitet kod koga je uzrok uglavnom nepoznat. Smatra se da je najčešći uzrok nepravilan položaj stopala u toku intrauterinog života (Ahilova tetiva je skraćena, a pripoj joj je pomjeren medijalno, ka unutra).

Ravna stopala nastaju postepeno, pri čemu prolaze kroz nekoliko faza ili stadijuma razvoja deformacije.

Deformitet prvog stepena karakteriše se vrlo malim lučnim iskrivljenjem Ahilovih tetiva, gdje se pokazuje tendencija opterećenja unutrašnje strane svoda stopala. Kao posljedica toga dolazi do popuštanja uzdužnog svoda stopala Deformitet drugog stepena je nešto teži oblik poremećaja gdje, pored mišića, insuficijencija zahvata i ligament, tako da se

60

pritisak sve više prenosi na koštano-zglobni sistem. Svod stopala se još više spušta, pri čemu taban potpuno naliježe na podlogu (pes plano-valgus).

Deformitet trećeg stepena je najteži oblik deformiteta gdje su Ahilove tetive jako iskrivljene prema unutra. U kasnijoj fazi može doći i do spuštanja skočne kosti, pa se javljaju dva ispupčenja na unutrašnjoj ivici stopala.

Kod neliječenih slučajeva pacijent hoda na spoljašnjoj ivici prednjeg dijela stopala. Hod je ukočen zbog male površine oslonca, a kod obostranih deformacija bolesnik može hodati samo abdukcionim hodom ili prebacujući jednu nogu preko druge. Sekundarno nastaju promjene na kuku, kičmenom stubu, karlici i torzija potkoljenice prema unutra.

Fizioterapeuti se sve češće srijeću sa ovim problemom, sa bebama sa urođenim ravnim stopalima. Terapija počinje odmah nakon rođenja, ako je dijete zdravo. Ona se sastoji od vježbi (bezbolnih) koje fizioterapeut radi sa djetetom u cilju dobijanja što normalnijeg stopala, što se u velikom broju slučajeva i postigne.

Vježbe se rade kako bi se istegle skraćene strukture oko skočnog zgloba, da bi se stopalo vratilo u približno normalan položaj.

Ukoliko se ovakav deformitet zanemari, i ne povede se računa o njemu, u kasnijoj životnoj dobi, pored bolova u stopalu, potkoljenicam i lumbo-sakralnom dijelu (krstima), mogu nastati: - Poremećaj cirkulacije krvi uz vazomotorne smetnje sa osjećajem hladnoće i pojačanog znojenja stopala, i stvaranjem otoka oko skočnog zgloba, - Proširenje vena na potkoljenicama zbog slabog dejstva mišićne pumpe na pritiskivanje venske krvi prema srcu, - Pojava brzog zamora kod stajanja i hodanja, - Smanjene amplitude pokreta i elastičnosti stopala.

Intervju: Saša Brnović, slikar i konzervator

ŽIVOT SATKAN OD

UMJET-

NOSTI Da je biće umjetnika neraskidivo vezano za umjetnost koju stvara dokazano je i u primjeru slikara i konzervatora Saše Brnovića. Njegova iskrenost i ljubaznost prema ljudima, životu i stvarima koje ga okružuju vidljiva je i u njegovim djelima.

Odluku da se bavi slikarstvom nije donio svjesno i namjerno već mu je kreativnost koja ga odmalena pokreće odredila sudbinu. Često me pitaju kada je nastupio taj ključni momenat u mom životu, odnosno, kako sam spoznao tu činjenicu da želim da se bavim slikarstvom. Ne znam da odgovorim drugačije na to pitanje osim da slikam od kako znam za sebe. Moji roditelji sačuvali su neka moja „rana umjetnička djela“ kada sam imao neke dvije ili tri godine. Već tada je bilo očigledno da je to sastavni dio mene. Kroz dalje djetinjstvo, školovanje, studije i specijalizacije u inostranstvu to se i potvrdilo. Slobodno mogu reći da je umjetnost ta koja je odabrala mene, a ne obratno.

Veliki broj samostalnih i kolektivnih izložbi u zemlji i inostranstvu potvrda su njegovog uspjeha za koji je, osim neospornog talenta, zaslužen i ogroman trud i rad.

Već skoro dvije decenije se profesionalno bavim slikarstvom, a isto toliko sam i član ULUCG-a (Udruženje likovnih umjetnika Crne Gore). Taj period obilježile su brojne izložbe u zemlji i inostranstvu, učešća na mnogim likovnim salonima i svjetskim bijenalima umjetnosti, nagrade i priznanja. I nakon toliko godina rada i izlaganja, i dalje svaku novu izložbu doživljavam kao da mi je prva. Nije lako izaći pred javnost i ogoliti dušu, bez obzira da li je to publika u Parizu, Italiji, Švajcarskoj ili na ovim našim „domaćim“ prostorima. U većini slučajeva kritike su pozitivne,

62

mada naravno ima i onih drugih, ponekad čak i zlobnih, ali sve te kritike mi pomažu da postanetem svjestan da to što radim ipak ima svoju vrijednost i svoj trag u vremenu. Najveća satisfakcija mi je kada osjetim da sam porukama iz svojih slika uspio da prodrem u dušu ljudi i da im prenesem makar malo pozitivne energije. Zato je svaka nova izložba novi izazov, ali i velika inspiracija da nastavim dalje i budem još bolji.

Inspiraciju za svoje slike pronalazi svuda oko sebe, u ljudima, predjelima i situacijama koje smiješta u njemu prepoznatljiv i svojstven umjetnički svijet.

Osnovni motiv ili „ podloga“ mojih slika je najčeše priroda i motivi iz okruženja u kome boravim. Nekada je to Skadarsko jezero, naše primorje, zidine starih gradova Budve ili Kotora, Notr Dam u Parizu, Koloseum u Rimu i mnoga druga inspirativna mjesta. Moje slike nijesu puko preslikavanje ambijenta. Taj svima, na prvi pogled prepoznatljiv motiv, kroz fantastičnu igru arlekina i vilenjaka pretvaram u čarobnu priču u kojoj svako može da pronađe dio sebe i svoje lične priče.

Od ideje do realizacije, odnosno, do umjetničkog djela kao finalnog proizvoda kreativnosti i inspiracije u Sašinom slučaju prođe ponekad i nekoliko mjeseci pa i godina. Što se tiče samog procesa slikanja to kod mene ide jako brzo. Ono što najčešće traje mjesecima i godinama jeste proces sazrijevenja i razrade početne ideje. Na osnovu početne ideje pravim skice koje prenosim na platno, pa tek onda pristupam slikanju. Često započnem sliku, naslikam je do pola, a onda znam mjesecima da je gledam i razmišljam sve dok se ne iskristališe ideja, to jest, dok se ne otkrije nit koja toj slici nedostaje da bi

se ona približila savršenstvu i prenijela željenu energiju u srce posmatrača.

Kao konzervator i restaurator Saša starim slikama vraća život i daje dušu. Vraćajući sjaj umjetničkim djelima omogućava nam da još dugo u njima uživamo.

Restauracija je izuzetno težak i odgovoran posao. Kao slikar mogu sebi da priuštim taj „luksuz“ da pogriješim jer uvijek mogu da ispravim svoju sliku ili naslikam novu. Kao restaurator ne smijem da napravim grešku, imam ogromnu odgovornost da budućim generacijama sačuvam našu, a time i njihovu prošlost.

I najmanja greška uništiće staro umjetničko djelo i izbrsati prošlost. To više neće biti slika iz V, VIII ili XI vijeka, već nova slika koja je izgubila svoju autentičnost i priču svog vremena.

U svojoj galeriji u Podgorici Saša je ugostio mnoge kolege i time potvrdio da dobra saradnja među umjetnicima postoji. Kolektivna izložba grupe crnogorskih slikara koji su svojim boravkom i izložbama predstavili našu zemlju u Parizu pod nazivom „Podgorica-Pariz”, koja je u toku u Sašinoj galeriji, najbolja je potvrda njegove otvorenosti za saradnju. Što se tiče kolega slikara uvijek rado izlazim u susret.

Naročito volim da pomažem mlađim kolegama da ne bi napravili iste ili slične greške kao ja. Svijet umjetnosti je jedan poseban svijet. Nažalost, u njenu ima i dosta sujete. To nije samo karakteristično za umjetnike sa ovog podneblja. Kao stipendista italijanske vlade radio sam kao scenograf u Radio televiziji Italije (RAI ), takođe sam živio i izlagao i u Parizu, tako da iz „prve ruke“ mogu da kažem da svuda vlada ogromna ljubomora i sujeta.

Svoje slobodno vrijeme voli da provodi sa prijateljima, na putovanjima, ali i da u živa u svim vidovima umjetnosti.

Obožavam putovanja jer mi omogućavaju da „pobjegnem“ daleko od svega, od ljudi, politike, izvještačenosti, zlobe i drugih ne tako lijepih stvari. Jednako se prijatno osjećam šetajući vrtovima Versaja, uličicama starog Rima ili Firence, ali

i našeg primorja, posebno kada nema gužve jer tada mogu da se prepustim blagotvornoj energiji prirode.

Rado i često čitam, a volim i da odgledam dobar film.

Dok slikam obavezno slušam neku opuštajuću muziku. Imam strašno puno poznanika i malo dobrih prijatelja. Oni su mi kao dijamanti, izuzetno su vrijedni i značajni u mom životu.

Svu svoju pozitivnu energiju crpi iz porodice kojoj je izuzetno zahvalan zbog podrške i ljubavi koju mu pruža.

Još uvijek nijesam zaplovio u bračne vode, ali se nadam će se i to ubrzo desiti. Cijenim porodicu i mnogo volim djecu. Moj otac Đorđije nažalost više nije sa nama, ali moja majka Josipa, brat Siniša, snaha Sandra i njihova djeca Ivana, Stevan i Anja najbitniji su mi na svijetu. Veoma sam zahvalan što ih imam.

Oni su moj nepresušni izvor sreće i u najtežim trenucima.

Za njegovu kondiciju i dobro zdravlje zaslužne su duge šetnje i meditacije kojima se često prepušta i u kojima veoma uživa.

Moram da budem iskren i da priznam da se ne hranim baš zdravo. Uživam u ukusnim obrocima iz domaće kuhinje. Nijesam sportski tip, ali praktikujem duge šetnje. Volim da povremeno isključim telefon i prepustim se duhovnom miru i meditaciji.

Pozitivna energija koja krasi njegov duh vidljiva je u poruci koju je uputio čitaocima našeg časopisa. Čime god se bavili u životu najbitnije je da to volite i da iskreno uživate u tome. Volite sebe, svoju porodicu i bližnje.

Pomozite svojim prijateljima, komšijama, ali i neznancima i slučajnim prolaznicima. Isuviše je loših stvari na ovom svijetu – budite neko ko će ovaj svijet poboljšati makar za jedno dobro djelo, osmijeh ili ljubav. Bez obzira koliko vam to izgledalo malo – nije. I okean se sastoji od kapljica vode. Potrudite se da budete još jedna kap u okeanu sreće, jer ako svi damo po malo biće mnogo.

Sandra Kavarić

63

Zdravlje zuba djece - čija je to odgovornost?

Zdravi zubići: rezultat sinergije roditelja, stomatologa i društvene zajednice

Dr stomat. Julija Rašović, ordinacija Apolonia, Podgorica Njega oralnog zdravlja počinje u najranijem djetinjstvu i proteže se kroz cio život, a zdravlje usta i zuba čine integralni dio opšteg stanja organizma.

Karijes zuba - bolest nedovoljno čistih zuba, kao jedno od najra-

sprostranjenijih oboljenja, a samim tim i značajan zdravstveni problem u dječjoj populaciji, posljedica je kombinacije više faktora. Loše oralno zdravlje najčešće je u direktnoj vezi sa nedovoljnim poznavanjem i neodgovarajućim ponašanjem populacije u odnosu na zdravlje usta i zuba. Iz ovoga proizilazi potreba za promjenom ponašanja, kako pojedinca, tako i zajednice, u smislu uspostavljanja pravilnog režima ishrane, uspostavljanja navike održavanja oralne higijene, redovnih posjeta stomatologu i ostalih preventivnih stomatoloških mjera.

Veliki broj odraslih kod stomatologa odlazi kada se već javi bol, bez prethodno stečene navike da preventivno, redovno posjećuju stomatologa u cilju obezbjeđenja potpunog oralnog zdravlja. Ovakav model ponašanja, kao i većinu drugih koja potiču iz porodice, djeca usvajaju kao normalan, što u kasnijoj starosnoj dobi određuje njihovo zdravstveno ponašanje.

Navike roditelja, njihovi stavovi i ponašanje u vezi sa zdravljem uopšte, kao i cjelokupna zdravstvena praksa u porodici, imaju presudan značaj u formiranju ličnosti djeteta. Iz ovoga proizilazi da informisanost roditelja

direktno utiÄ?e na informisanost djeteta.

IstraĹživanja pokazuju da postoji razlika u informisanosti roditelja iz urbanih i ruralnih sredina, tj. da su roditelji iz urbanih sredina bolje obavijeĹĄteni o preventivim stomatoloĹĄkim mjerama.

TakoÄ&#x2018;e, roditelji najviĹĄe znaju o uticaju ishrane na zube, neĹĄto manje o oralnoj higijeni, dok je fluor profilaksa neĹĄto o Ä?emu su roditelji najslabije obavijeĹĄteni u obje sredine.

Edukacija roditelja i djece o odrĹžavanju pravilne oralne higijene, edukacija o pravilnoj i zdravoj ishrani koja omoguÄ&#x2021;ava razvoj zuba i kostiju, uopĹĄte, kao i navikama odgovornim za zdravlje, Ä?ine vaĹžan dio zdravstvenog vaspitanja djece u globalu. U ovakvim projektima uÄ?estvuje kako pojedinac, tako i druĹĄtvena zajednica, a svaka sprovedena edukacija nosi sa sobom izvanredne rezultate.

Proces zdravstvenog vaspitanja je jedan od najvaĹžnijih oblika preventivne stomatoloĹĄke djelatnosti i veoma je kompleksan, a postiĹže se sinergiÄ?nim djelovanjem roditelja i stomatologa kao najznaÄ?ajnijim figurama u procesu sticanja kvalitetnih navika i pravilnih stavova djece. Cilj zdravstvenog vaspitanja u cjelokupnoj stomatologiji je da populariĹĄe i razvija adekvatne navike za stalni doprinos pravilnom rastu i razvoju organa za Ĺžvakanje. U tom smislu, stomatoloĹĄka edukacija se izvodi na viĹĄe nivoa:

t LPE USVEOJDB TB NBKLBNB EPKJMKBNB t TB NBKLBNB NBMPH EKFUFUB t V [ESBWTUWFOPK QSFEĂ?LPMTLPK VTUBOPWJ

t V Ă?LPMJ t V SBEOPK PSHBOJ[BDJKJ t J TB TWBLJN QPKFEJODFN

Plan i program spreÄ?avanja nastanka i rane sanacije karijesa kod djece obuhvata:

t VLMBOKBOKF NFLJI J Ę&#x160;WSTUJI OBTMBHB OB [VCJNB

t HMBĘ&#x160;BOKF QPMJSBOKF TUBSF QMPNCF

t JNQSFHOBDJKB QSFQBSBUJNB Ä&#x2DC;VPSB

t [BMJWBOKF Ä&#x2022;TVSB

t QMPNCJSBOKF

t TBOBDJKB HJOHJWJUJTB Dakle, kao ĹĄto moĹžemo vidjeti, odgovor na postavljeno pitanje veoma je kompleksan. DjeÄ?ja populacija, kao i u svemu ostalom, i u stomatoloĹĄkoj zaĹĄtiti zavisi od pravilnih odluka odraslih, bilo da se to odnosi na roditelje, druĹĄtvenu zajednicu, ili stomatologe koji su tu da tu zaĹĄtitu pruĹže. Svi pomenuti Ä?inioci imaju svoj udio u zdravlju zuba djece i zavisni su jedan od drugog: roditelji kao autoritet koji donosi odluke i prenosi na dijete svoje znanje i iskustvo, druĹĄtvena zajednica kao struktura koja omoguÄ&#x2021;ava dovoljnu informisanost i promociju oralnog zdravlja i, na kraju, kao posljednja karika, i sam stomatolog koji, svojim pristupom, direktno uÄ?estvuje u zaĹĄtiti i edukaciji djece i roditelja.

Stoga, kljuÄ? postizanja dobrih rezultata je upravo u njihovom zajedniÄ?kom djelovanju.

/2$).!#)*! :! /0Ă&#x2020;45 34/-!4/,/')*5 ) /2!,.5 ()252')*5

APOLONIA

APOLONIA P O D G O R I C A

TridesetogodiĹĄnje iskustvo i profesionalan pristup pacijentima omoguÄ&#x2021;ava primjenu savremenih procedura iz svih oblasti stomatologije, uz primjenu dijagnostike i materijala koji prate svjetske standarde. t 03"-/" )*363(*+" * *.1-"/50-0(*+" t &45&54," 450."50-0(*+" t .0#*-/" * '*,4/" 1305&5*," t 0350%0/$*+" t ,0/;&37"5*7/" 450."50-0(*+" t 1"30%0/50-0(*+" t %+&Ć&#x17D;*+" 450."50-0(*+" t %*(*5"-/" 3"%*0(3"'*+" Kao potpuno NOVU proceduru nudimo Vam i primjenu CGF-a (Concentrate Grow Factor) kojom na licu mjesta izdvajamo derivate iz Vase krvi i aplikujemo ih direktno na mjesto intervencije Ä?ime se:

t Ubrzava zarastanje tkiva

t Smanjuje moguÄ&#x2021;nost infekcije i bola

t OnemoguÄ&#x2021;ava pojava alergijskih reakcija

Ugradnja najpoznatijih svjetskih implantata

Mini implantati za stabilizaciju proteze

0ODGORICA s .JEGOĂ?EVA s 4EL

% MAIL ORD APOLONIA T COM ME

Digitalni rentgen aparat

Hronika 3. decembar - NOVI VODIČ SVJETSKE ZDRAVSTVENE ORGANIZACIJE ZA SPREČAVANJE I KONTROLU RAKA GRLIĆA MATERICE Novi vodič Svjetske zdravstvene organizacije ima za cilj da pomogne zemljama da bolje spriječe i kontrolišu rak grlića materice. Ova bolest jedna je od najsmrtonosnijih u svijetu i odgovorna je za više od 270 000 smrtnih slučajeva godišnje, od kojih se 85% dešava u zemljama u razvoju. Novi vodič pod nazivom „Sveobuhvatna kontrola raka grlića materice: vodič za osnovnu praksu“ je stavljen u primjenu na samitu u Melburnu, Australija, 3. decembra 2014. godine.

Glavni elementi u novom vodiču su: - Vakcinisanje djevojaka starosti od 9 do 13 godina sa dvije doze vakcine HPV da bi se spriječila infekcija ljudskim papiloma virusom (HPV) koji je odgovoran za većinu slučajeva raka grlića materice. Preporučena je upotreba dvije doze vakcine umjesto dosadašnje tri, jer je dokazano da je efikasnost dvije doze ista kao i efikasnost tri doze. U više od 55 zemalja svijeta djevojke su zaštićene rutinskom administracijom HPV vakcine, što je veoma ohrabrujući podatak.

- Koristišćenje HPV testova za kontrolu žena pri prevenciji raka grlića materice. Sa HPV testovima, učestalost skrininga će se smanjiti. Ukoliko je rezultat testa negativan, skrining ne treba raditi narednih pet godina. To predstavlja veliko smanjenje troškova za zdravstvene sisteme.

- Povećanje propagande. Umesto fokusiranja na podsticanje skrininga žena starijih od 29 godina, preporučuje se komunikacija i sa adolescentima, roditeljima, pedagozima i ljudima koji rade na svim nivoima zdravstvene zaštite da bi se doprlo do što većeg broja žena i spriječilo obolijevanje od raka grlića materice.

Dr Natali Broutet, vodeći ekspert SZO-a za sprečavanje i kontrolu raka grlića materice, rekla je da novi vodič SZO-a može da znači razliku između života i smrti za djevojke i žene širom svijeta. „Nema magične formule, ali kombinacija više efikasnih i pristupačnih metoda za sprečavanje i liječenje raka grlića materice smanjiće pritisak na budžete zdravstvenih sistema, posebno u zemljama sa niskim prihodima, i drastično će doprinjeti eliminaciji raka grlića materice“, zaključuje dr Broutet.

6. decembar - 3D NOVA DIMENZIJA KARDIOHIRURGIJE Štampanje u 3D tehnologiji sada je počelo da se primjenjuje i na ljudsko srce, ne za pravljenje novog organa, već za model koji je identičan srcu. Nova tehnologija će pomoći hirurzima da

66

bolje procijene pacijenta prije operacije.

Kardilog Metju Bremlet koristi digitalne slike za detaljno ispitivanje srca i na osnovu njih pravi identične kopije na medicinskom koledžu univerziteta u Ilinoisu, gdje vodi program za magnetnu rezonancu za urođene srčane mane. Na sastanku Američkog udruženja kardiologa, on je istakao da modeli odštampani 3D tehnikom mogu da otkriju mane koje možda ne bi bile očigledne na snimcima.

Evo kako to funkcioniše: snimci tehnikom kompjuterizovane tomografije, magnetne rezonance i drugi podaci šalju se 3D štampaču, koji onda pravi repliku srca u vidu gipsanog ili keramičkog kalupa. Štampač zatim konstruiše srce sloj po sloj.

Kardiohirurg Keti Maglijato bila je uvjerena posle onoga što je vidjela i kaže da je sa zadovoljstvom uvrstila 3D model u svoju praksu. „Činjenica da mogu da uzmem tu komplikovanu strukturu, koja ima bezbroj vjerovatnoća kako može da izgleda kada otvorim tijelo, te ako mi je date prije operacije i mogu da je držim i planiram zahvat na osnovu onoga što vidim, dodirujem i osjećam za mene je to nešto što potencijalno može potpuno da promijeni plan operacije i da sačuva živote,“ dodala je dr Maglijato.

9. decembar - EFIKASNOM KONTROLOM MALARIJE SMANJEN BROJ SMRTNIH SLUČAJEVA Broj ljudi koji umiru od malarije je drastično opao od 2000. godine, kao i broj slučajeva obolijevanja od pomenute bolesti. Prema podacima Svjetske zdravstvene organizacije iz 2014. godine između 2000. i 2013. godine stopa smrtnosti od malarije u svijetu smanjena je za 47%, a u afričkom regionu, gdje ima oko 90% slučajeva obolijevanja od malarije, za 54 procenta.

Najnovije alalize u podsaharskoj Africi otkrivaju da uprkos povećanju stanovništva za 43%, manji je broj zaraženih od malarije. Broj inficiranih opao je sa 173 miliona u 2000. na 128 miliona u 2013. godini. „Mi možemo pobijediti u borbi protiv malarije,“ rekla je dr Margaret Čen, generalna direktorka Svjetske zdravstvene organizacije. „Imamo prave mehanizme i naši odbrambeni sistemi rade. Međutim, i dalje treba u cijeli proces uključiti još ljudi da bi dobijeni progres bio održiv“, dodala je dr Čen.

10. decembar - POJAČATI NAPORE ZA SPREČAVANJE NASILJA Ovogodišnji „Globalni izveštaj o prevenciji nasilja“ otkriva da je 475 000 ljudi ubijeno u 2012. godini i da je ubistvo treći vodeći uzrok smrti muškaraca uzrasta od 15-44 godine u svijetu. U izvještaju se ističe potreba za većim brojem akcija u

cilju sprečavanja nasilja. Uprkos indikacijama da je stopa ubistava između 2000. i 2012. godine smanjena za 16%, nasilje je i dalje široko rasprostranjeno.

Nasilje nad ženama i djecom je posebno rasprostranjeno.

Svako četvrto dijete je fizički zlostavljao, jedna od pet djevojaka je seksualno zlostavljana, a jedna od tri žene je žrtva fizičkog i/ili seksualnog nasilja u partnerskom odnosu u određenom periodu svog života.

Podaci do kojih su zajedničkim snagama došli Svjetska zdravstvena organizacija, Program Ujedinjenih nacija za razvoj i kancelarija Ujedinjenih nacija za drogu i kriminal pokazuju da: - Samo jedna trećina od 133 ispitane države sprovode inicijative za sprečavanje nasilja kao što su programi za sprečavanje maltretiranja, posjeta medicinskih sestara porodicama koje su u riziku i pružanje podrške onima koji brinu o starijim osobama.

- Nešto više od polovine zemalja u potpunosti je sprovelo niz od 12 zakona za sprečavanje nasilja, iako ga je 80% zemalja usvojilo.

- Samo polovina zemalja imaju servise za zaštitu žrtava nasilja.

Posljedice koje nasilje ostavlja na fizičko, psihičko, seksualno i reproduktivno zdravlje često traju čitav život. Nasilje, takođe, doprinosi razvoju smrtonosnih bolesti kao što su kancer, srčana oboljenja i HIV/AIDS, jer su žrtve pod povećanim rizikom od usvajanja ponašanja kao što su pušenje, alkohol, zloupotreba droga i seks bez zaštite.

15. decembar - NAUČNICI SVE BLIŽE LIJEKU ZA SIDU Skoro 25 godina, naučnici širom svijeta nastoje da pronađu lijek za bolest koja je do sada usmrtila milione ljudi. Ujedinjene Nacije procjenjuju da je više od 2 miliona osoba novoinficirano HIV virusom prošle godine, više od polovine u podsaharskoj Africi.

Istraživači su razvili različite ljekove koji značajno mogu da produže život HIV pozitivnih pacijenata, ali zbog visoke cijene mnogima nijesu dostupni. Naučnici sa univerziteta u Majamiju preduzimaju drugačiji pristup za borbu protiv virusa. Godine 2008. pacijent iz Berlina u Njemačkoj, izliječen je od HIV-a kada je primio mutirani gen tokom transplantacije koštane srži od donatora prirodno imunog na HIV. Direktor Centra za istraživanje HIV-a na univerzitetu u Majamiju, Mario Stivenson, kaže da istraživači pokušavaju da pronađu način da omoguće da mutirani gen bude široko dostupan. „Iako ne možemo da koristimo transplantaciju koštane srži za iskorjenjivanje HIV-a, to nam daje naznake o načinu na koji bi mogli da pristupimo strategiji liječenja. To nam omogućava da bolje shvatimo šta virus radi u tijelu pojedinca koji je na terapiji i prikazuje nam brojne prepreke koje moramo da prevaziđemo u namjeri da iskorijenimo virus,“ izjavio je Stivenson.

On takođe navodi da bi djelotvorni metod mogao da bude razvoj neškodljivog virusa koji može da prenese mutirane gene direktno u HIV virus. Sa ovakvim pristupom, kaže on, naučnici su počeli da otkrivaju mogući lijek. „Početni naučni napori, u koje su bili uključeni mnogi od nas, počeli su da pokazuju kako bi mogli sastojci lijeka da izgledaju, kako prepreke za lijek izgledaju i kako izgleda uspjeh,“

dodao je Stivenson.

Naučnici moraju da osiguraju da će prenosni virus biti potpuno neškodljiv, ali kažu da pristup izgleda potpuno obećavajuće. Oni predviđaju da je samo pitanje vremena pobjede u ratu protiv side.

20. decembar - USKORO BOLJA KLASIFIKACIJA LJEKOVA Agencija za hranu i ljekove Sjedinjenih Američkih Država saopštila je da će sistem od pet slova biti zamenjen novim etiketama sa više detalja i novih informacija o načinu na koji ljekovi utiču na plodnost, fetus i dojenje.

Uskoro će ljekari u Sjedinjenim Državama i širom svijeta imati jasnije informacije o prepisanim ljekovima i načinu na koji oni utiču na plodnost, fetus i dojenje.

U Sjedinjenim Državama, žene uzimaju od tri do pet prepisanih ljekova tokom trudnoće, sudeći prema podacima Agencije za hranu i ljekove. Žene koje uzimaju prepisane ljekove žele da doje svoje bebe. Ljekovi potrebni za kontrolu svega, od krvnog pritiska do dijebetesa ili mentalnih oboljenja možda mogu da naškode razvoju fetusa ili novorođenčadi.

Do sada su ljekovi klasifikovani slovima, A, Be, Ce, De i Iks, tako što su A najmanje rizični, dok su oni sa oznakom Iks, najrizičniji ljekovi. Medicinski direktor organizacije „Marš za bebe“, dr Edvard Mekejb kaže da je takav način bio konfuzan. „Sistem koji je ranije korišćen, nije informisao ni potrošače ni profesionalce,“ rekao je dr Mekejb.

U saopštenju na internetu, Agencija za hranu i ljekove saopštila je da će sistem od pet slova biti zamjenjen novim etiketama sa više detalja i novih informacija, kako bi ljekari mogli da pomognu svojim pacijentima da naprave bolji izbor kada su u pitanju rizici od određenih ljekova, prije, tokom trudnoće ili tokom dojenja.

26. decembar -VAKCINA BEZ KONTRAINDIKACIJA Eksperimentalna vakcina protiv ebole nije izazvala ozbiljne kontraindikacije, a poboljšala je odgovor imunog sistema kod svih 20 zdravih dobrovoljaca koji su je primili tokom uvodnog stadijuma kliničkog testiranja.

U Medicinskom žurnalu Nove Engleske navodi se da će naučnici u okviru studije koja je započela 2. septembra nastaviti da prate stanje dobrovoljaca još 48 nedelja.

Cilj probe je da se utvrdi koliko je bezbjedna vakcina koju je proizvela britanska farmacautska kompanija „GlaxoSmithKline“. Prvi čovjek odsjeka za vakcine u toj kompaniji rekao je da je ohrabren pozitivnim rezultatima, ali je podsjetio da su podaci tek prvi dio slagalice.

Dan ranije, Svetska zdravstvena organizacija objavila je da je od ebole u zapadnoj Africi stradalo skoro 5.700 ljudi, a da je zaraženih blizu 16 hiljada.

67

Slavni i HIV

POZNATE LIČNOSTI U KANDŽAMA SIDE SIDA i AIDS su dva naziva za istu bolest, prvi je francuski naziv - Syndrome d'immunodéficience acquise, dok je drugi engleski naziv - Acquired immune deficiency syndrome, oba naziva u prevodu na naš jezik znače - Sindrom stečenog deficita imunog sistema.

AIDS je prvi put otkriven kod pet homoseksualaca u Los Angelesu 1981. godine. Upravo ovo je jedan od razloga zašto većina ljudi misli da su upravo homoseksualci odgovorni za nastanak i prenos HIV-a (virus humane imonodeficijencije) koji uzrokuje ovu bolest. Međutim, to nije tačno. Naučnici smatraju da se bolest prenijela sa šimpanze na čovjeka najvjerovatnije tokom lova ili dresiranja.

Zaražene osobe su često žrtve diskriminacije zbog neznanja okoline o načinu prenosa ovog virusa. HIV se ne prenosi boravkom u istoj prostoriji sa oboljelim, dodirom pa čak ni ljubljenjem ukoliko zaražena osoba nema ranicu u usnoj šupljini.

Dakle, HIV se prenosi samo preko krvi i seksualnim putem.

Danas je uz pravovremenu terapiju lijekovima moguće živjeti dugo sa ovom bolešću, ali još uvijek nije pronađen lijek koji bi virus uklonio iz tijela zaražene osobe.

Mnoge poznate ličnosti bolovale su i boluju od AIDS-a.

Vjeraovatno najpoznatiji od njih je pjevač legendarne grupe Kvin Fredi Merkjuri. Grupa Kvin je ušla u Ginisovu knjigu rekorda kao najuspješniji bend u istoriji britanskih top lista. Merkjuri je

Fredi Merkjuri

68

priznao da ima AIDS tek dan prije svoje smrti.

Američki glumac Entoni Perkins, najpoznatiji po ulozi u Hičkokovom trileru Psiho i njegova tri nastavka, preminuo je od posljedica AIDS-a 1992. godine. Za ulogu u filmu Prijateljsko ubjeđivanje 1956. godine nominovan je za Oskara. Objavio je i tri albuma pop muzike, a najpoznatija pjesma mu je bila Kupanje po mjesečini, koja je bila veliki hit u SAD-u.

Britanski muzičar, Wiliam Holi Džonson bio je pjevač grupe Frenki gous to Holivud i bivši basista pank benda Big in Japan. Džonson je rođen u Londonu 9. februara 1960. godine.

U martu 1994. godine objavio je autobiografiju pod nazivom Kost u mojoj flauti. Devedesetih godina prošlog vijeka radio je kao slikar.

Još jedan Džonson uspješno živi sa AIDS-om. U pitanju je jedan od najboljih američkih košarkaša svih vremena, zvijezda LA Lejkersa Medžik Džonson. Na pregledu prije Olimpijskih igara u Barseloni 1992. godine Džonson je otkrio da je zaražen virusom HIV-a nakon čega se povukao iz aktivnog igranja košarke. Medžik je osnovao fondaciju koja je u početku pomagala isključivo žrtvama HIV-a, ali je kasnije učestvovala i u drugim dobrotvornim akcijama.

Francuski muzički producent Žak Morali ostat će upamćen kao osnivač disko grupe Vilidž Pipl. Imao je ideju da sastavi grupu pjevača i plesača u kojoj će svaki od njih predstavljati po jednu figuru gej fantazije. U karijeri je producirao preko 60 albuma. Umro je od posljedica AIDS-a 1991. godine.

Roj Harold Šerer Jr., kasnije poznatiji kao Rok Hadson bio je američki glumac najpoznatiji po ulogama u romantičnim filmovima 60-ih i 70-ih godina. Hadson je jedna od prvih zvijezda Hollywooda koja je priznala da boluje od AIDS-a. Umro je 1985. godine.

Gia Maria Karangi bila je, po mnogima, prvi američki supermodel. Karangi se više puta pojavljivala na naslovnicama modnog magazina Voug i to američkog, italijanskog i pariškog izdanja. Nakon što je postala zavisnik od heroina, njena karijera je vrlo brzo propala. Umrla je u 26. godini. Postala je jedna od prvih poznatih ličnosti koja je umrla od AIDS-a. O njenom životu i smrti 1998. godine snimljen je film, a Giu je glumila Anđelina Džoli.

Isak Asimov je autor koji se obično smatra dijelom „velike trojke“ SF-a, uz Roberta Heinleina i Arthura Klarka.

Njegovo najpoznatije djelo je serijal Zadužbina, ali je poznat i po tome što je kreirao Tri zakona robotike; pravila koja su dio programinga robota. Ovi zakoni su kasnije postali sastavni dio mnogih SF priča i filmova. Pretrpio je srčani udar 1977. godine, zbog kojeg je morao na operaciju 1983. godine. Za vrijeme operacije je greškom primio transfuziju krvi zaražene HIV-om. Umro je 6. aprila 1992. godine.

Mišel Fuko je bio francuski filozof. U svojim djelima se bavio teorijama moći i uticajima koje moć ima na sve pore društva. Često su ga drugi teoretičari proglašavali strukturalistom, poststrukturalistom ili postmodernistom; sve oznake koje je on odbijao da prihvati. Preminuo je u Parizu od bolesti uzrokovane AIDS-om 25. juna 1984. godine.

Margita Stefanović, rok heoroina bivše Jugoslavije i član postave 80-ih kultne grupe EKV. Umrla je 18. septembra 2002. godine i najpoznatija je ličnost sa prostora Balkana koja je umrla od bolesti povezanih AIDS-om.

Margita Stefanović

Entoni Perkins

Gia Maria Karangi

69

Crna Gora Ministarstvo zdravlja

Zavod za transfuziju krvi Crne Gore

3URMHNDW ÂżQDQVLUD (8

IN MEMORIAM

Primarijus doktor Miroslav Femić (1962-2014)

Primarijus doktor Miroslav Miro Femić (1962-2014) preminuo je u četvrtak, 18. decembra, na Internom odjeljenju Opšte bolnice u Bijelom Polju. Femić je sahranjen dan kasnije na gradskom groblju u Nikoljcu.

Dr Miro Femić rođen je u Cerovu, školovan u Bijelom Polju, a studirao i specijalizirao u Novom Sadu. Čitav radni vijek proveo je u Domu zdravlja Bijelo Polje, radeći na teškim i odgovornim poslovima ljekara opšte prakse u Opštoj službi, Hitnoj pomoći i terenskim ambulantama.

Nakon završetka specijalizacije iz pedijatrije, 1993. godine, radio je kao specijalista za dječje bolesti u službi pedijatrije, a od 2003. godine bio je načelnik Službe pedijatrije. Profesionalnu karijeru započeo je 1987. godine, kao mlad ljekar, pripravnik, u tadašnjoj zdravstvenoj ustanovi Medicinski centar.

Smrt ga je zatekla na radnom mjestu rukovodioca pedijatrijske službe Doma zdravlja i na funkciji člana Odbora direktora Doma zdravlja.

Dr Miro Femić je od 2008. godine, odlukom Vlade Crne Gore, bio predsjednik Odbora direktora Doma zdravlja, a od 2012. član Odbora direktora.

Nosilac je velikog broja priznanja, a biran je ili imenovan na veliki broj funkcija u profesionalnom i humanitarnom sektoru.

Na osnovu velikog broja objavljenih stručnih i naučnih radova, kao i ogromnog medicinskog znanja i iskustva, 2007. godine je stekao prestižno društveno i stručno priznanje primarijusa, a bio je i mentor specijalizantima iz oblasti pedijatrije. Takođe, bio je član Skupštine Ljekarske komore Crne Gore, član državne Komisije za prava djece u Crnoj Gori, te Nacionalne Komisije za dijabetes. Od 2000. bio je i član tima velikog projekta nekadašnjeg Saveznog Instituta za javno zdravlje „Milan JovanovićBatut“ za Opštinu Bijelo Polje.

Humanitarnu dimenziju svog ljudskog i profesinalnog angažmana dr Miro je dokazao i kroz angažovanje u raznim humanitarnim organizacijama i udruženjima. Bio je predsjednik Komisije za edukaciju Crvenog krsta Crne Gore, predsjednik

Društva za borbu protiv šećerne bolesti Bijelog Polja, član Komisije za lokalni plan akcije za djecu (LPA) Opštine Bijelo Polje, kao i član radnog tima Savjetovališta za mlade i reproduktivno zdravlje Doma zdravlja Bijelo Polje. Bio je sudski medicinski vještak za oblast pedijatrije.

Dr Miro Femić bio je dio svake porodice i dio života skoro svakog djeteta u Bijelom Polju.

Imao je mnogo više energije nego što je imao zdravlja, mnogo više znanja nego što je trebalo njegovim pacijentima, i mnogo više strpljenja nego što je imao snage. Rezultat njegove energije, entuzijazma, humanosti i snage je i njegova knjiga namijenjena, prije svega, roditeljima, „Rast i razvoj, njega i ishrana djeteta“, koja je doživjela više izdanja.

U posljednjih dvadesetak godina, dr Miro je u Bijelom Polju, ali i šire, postao sinonim za dječju zaštitu i liječenje djece.

Nesumnjivo, dao je pečat pedijatrijskoj službi Doma zdravlja posljednjih četvrt vijeka. Ali, i više od toga, dao je nemjerljiv doprinos zdravstvenoj zaštiti djece Bijelog Polja, sjevera Crne Gore i Crne Gore u cjelini.

Poznavao je svaku porodicu, skoro svako dijete, svako domaćinstvo, bio upućen u njihov ekonomski, socijalni i zdravstveni status, pa mu je to olakšavalo da lakše i liječi i rukovodi. Ni poodavno narušeno zdravlje nije mu smetalo da pregleda, liječi i daje savjete, bilo u ordinaciji, na ulici, telefonom ili porukama - kako god je to bilo moguće.

Autoritetom i umjerenošću uticao je na svoje saradnike da svoje obaveze private više kao pravilo ponašanja, a manje kao obavezu za izvršavanje naredbe ili odluke. Bio je vrhunski profesionalac i u radu i u rukovođenju, siguran, samopouzdan, uvijek dobro informisan, hrabar i odlučan. Entuzijasta u namjerama, optimista u realizovanju konkretnih planova.

Građani Bijelog Polja, zdravstveni radnici i zaposleni u Domu zdravlja, ali i 15 hiljada djece Bijelog Polja i duplo više njihovih roditelja, duguju mu vječnu zahvalnost.

Prim. dr Julija Bošković

71

Medicinski rjecnik B

olest hijalinih membrana je bolest nedonoščadi i neke novorođenčadi rođene pomoću carskog reza, kod kojih se javljaju poremećaji u normalnom disajnom mehanizmu. Javlja se obično u periodu od šest do dvadeset četiri časa posle rođenja. Uzrok ove bolesti je nepoznat. Neki smatraju da je ona posljedica inhalacije amniotičke tečnosti (tečnosti koja obavija zametak u materici) neposredno prije rođenja. Drugi smatraju da je ona posljedica slabog srca. Bolest se manifestuje tako što dijete počinje teško da diše, a stanje se progresivno pogoršava dok, poslije dva do tri dana, ne nastupi smrt usljed gušenja.

P

ankreatitis predstavlja upalu izazvanu aktiviranim enzimima gušterače. Gušterača je velika žlijezda koja se nalazi iza želudca i povezana je sa dvanaestopalačnim crijevom. U normalnim situacijama enzimi gušterače se nalaze u neaktivnoj formi do trenutka kada se nađu u alkalnoj sredini unutar dvanaestopalačnog crijeva. Međutim, kod upale dolazi do aktiviranja ovih enzima koji tada počinju autodigestiju same žlijezde. Pankreatitis može biti: akutni i hronični pankreatitis. Obje vrste mogu dovesti do komplikacija. U teškim slučajevima dolazi do krvarenja, infekcije i trajnog oštećenja organa uz, po život opasni, šok.

trakta, gubitka tečnosti i soli. Bolest obično traje dva do šest dana, a ukoliko se radi o težoj kliničkoj slici, neophodno je bolničko liječenje.

R

Š

S

T U

abijes ili bjesnilo je teška zarazna bolest od koje može oboljeti svaki sisar. Od bjesnila najčešće obolijevaju psi, vukovi, mačke i lisice. Pošto se uzročnik bjesnila nalazi u balama (pljuvački) zaražene životinje, zaraza se lako širi ujedima zaraženih životinja. Do Pasterovog pronalaska vakcine protiv bjesnila i ljudi su prilično često obolijevali od bjesnila, i to samo posle ujeda bijesnog psa ili bijesnog vuka.

Prvi znaci bjesnila kod čovjeka javljaju se obično pošto su rane od ujeda već zarasle. Ako je rana bila na licu, znaci bjesnila mogu se javiti već 14-og dana poslije ujeda, ali ako su rane na prstima noge, do pojave prvih znakova bjesnila može proći i dva mjeseca.

Za to vrijeme rana zaraste kao i svaka druga rana. Ponekad se oko ožiljka javljaju bolovi, mravci, peckanja, a sama rana je neosjetljiva. almoneloza je oboljenje želudačno-crijevnog trakta čiji uzročnik su bakterije iz roda salmonela. Ljudi se inficiraju kada ovaj mikroorganizam dospije u organizam putem prljavih ruku, zagađene hrane ili vode. Simptomi infekcije salmonelom se obično javljaju od 12 do 72 sata nakon unošenja bakterije salmonela u organizam, a prvi znaci trovanja su groznica, vrtoglavica, bol u stomaku i povišena tjelesna temperatura koja može potrajati i do pet dana. Javljaju se mučnina, povraćanje, grčevi u stomaku i proliv, a nakon početnih simptoma bolesnik se osjeća malaksalo zbog upale sluzokože gastrointestinalnog

72

agasova bolest ili američka tripanosomijaza tropska je parazitska bolest, koju uzrokuje jednoćelijski insekt Trypanosoma cruzi i dobila je naziv prema brazilskom ljekaru Karlosu Šagasu koji ju je prvi opisao 1909. godine.

Nažalost, Šagasovu bolest veoma je teško dijagnostikovati, pa samim tim i liječiti. Period inkubacije može da potraje i godinama, a ovaj parazit s lakoćom može da se prenese transfuzijom ili sa majke na bebu u njenom stomaku. Ukoliko se na vrijeme ne otkrije i ne liječi, Šagasova bolest izaziva niz veoma neprijatnih reakcija koje zahvataju nervni sistem i organe za varenje.

ej-Saksova bolest (amaurotična idiotija) je poremećaj metabolizma lipida koji dovodi do umne zaostalosti i sljepila. Novorođenče normalno napreduje do otprilike šestog mjeseca života, a onda staje sa razvojem i počinje da nazaduje. Pokazuje znake sljepila, apatije, slabosti mišića, a kasnije se javljaju spazmi i grčenja. gljeni hidrati su organska jedinjenja sastavljena od ugljenika, kiseonika i vodonika. Nastaju u procesu fotosinteze. Čine veoma značajni hranu za veliki dio populacije. Prema strukturi se dijele na: monosaharide, disaharide, oligosharide i polisaharide. Ugljeni hidrati se u organizmu čovjeka deponuju u obliku glikogena. On se nalazi u jetri i služi kao rezerva energije koju organizam može brzo da iskoristi pretvarajući ga u glikozu u slučaju potrebe (fizički ili intelektualni napor).

www.healthcare.siemens.com/laboratory-diagnostics

Aptio™ Automation ™



 � ™

�

�

�

�

Biohemijski sistemi

Imunohemijski sistemi

™ ™

Hematološki sistemi Sistem za hemostazu

Birčaninova 19, 11000 Beograd, Srbija Tel: +381 11 3611 766 Fax: +381 11 3065 304 www.interlabexim.rs office@interlabexim.rs

Pera Šoća 6, 81000 Podgorica, Crna Gora Tel: +382 20 290 521 Fax: +382 20 290 520 www.urion.me office@urion.me

Answers for life.

SMIJEH JE LIJEK Pacijent: - Doktore, imate li nešto protiv kašlja?

Doktor: - Ne, ne, samo vi kašljite.

Baba prilazi doktoru nakon pregleda: - Doktore, nauka je zaista mnogo napredovala.

Kad sam bila mlada, morala sam se svući gola, a danas je dovoljno da pokažem jezik!

Hvali se đed od 85 godina doktoru da mu je mlada žena trudna. Ovaj ga potapše po ramenu i reče: - Da ti ja ispričam priču… Išao lovac šumom i naleti na međeda, potegne za puškom i vidi da je greškom ponio kišobran. On uperi kišobran u međeda i, gle čuda, kišobran opali i ubije međeda! Đed će: - To je nemoguće! Sigurno je neko opalio iza njegovih leđa, a da on to nije primijetio.

Doktor: - Upravo tako đede, upravo tako…

Nakon operacije grudi pita doktor pacijentkinju: - I, jeste li zadovoljni sa veličinom?

- Da doktore, ali ja imam još jednu želju, želim da imam malo krupnije oči.

- Nema problema. Sestro pokažite gospođici račun.

Doktor govori zabrinutom pacijentu: - S tim svojim srcem živećete vi i 70 godina.

- Ali doktore, pa ja i imam 70 god.- Eto vidite!

Moram da vam operišem slepo crijevo! – reče hirurg poznatoj estradnoj umjetnici.

- Oh, Bože, da li će mi se videti ožiljak? - Sve zavisi od toga koliki će vam biti dekolte.

Sretnu se dva prijatelja iz srednje škole na tržnici.

- Pa đe si, prijatelju, nisam te vidio sto godina!

Jesi ti ono završio medicinu?

- Jesam, jesam, prosjek 8,8!

74

- Svaka čast, uvijek si bio mozak! A pošto su ti krastavci?

Nakon ginekološkog pregleda ljekar se obraća pacijentkinji: - Spomenuli ste da imate prijatelja građevinara?

- Da. – potvrdi ona.

- E, pa može se reći da je gospodin građevinar postavio kamen temeljac! Žali se pacijent doktoru: - Doktore, u posljednje sam vrijeme počeo gubiti pamćenje. Što mi predlažete?

- Platite unaprijed. Što radi Mujo kad završi medicinski fakultet?

- Prebacuje skelu na ekonomski.

Sretnu se 2 psihijatra.

- Dobar dan, dobro ste. Kako sam ja?

- I vi ste dobro.

- Čovjek uzbuđeno objašnjava: Moja žena je trudna i ima kontrakcije na svakih dva minuta! - Je li to njeno prvo dijete? - upita ljekar. - Ne! Ovo je njen muž!

VENDOKSIN KAPI cirkulacija, vene, hemoroidi Kapi ispoljavaju blagotvorno dejstvo kod gotovo svih poznatih poreme}aja u krvnim sudovima.

Vendoksin otklanja ose}aj zamora i trnjenja nogu i ruku.

Snabdeva tkivo kiseonikom, pobolj{avaju}i protok krvi kroz periferne krvne sudove, smanjuju mogu}nost stvaranja tromba i za{titno deluju kod dubokih venskih tromboza u periodima posebnog rizika (mirovanja u postelji, traume, stanja posle infarkta, mo`danog udara).

Povoljno uti~u na otklanjanje simptoma izazvanih infarktom: dezorijentisanost, povi{ena temperatura, ose}aj zamora, glavobolja ...

Povoljan uticaj imaju na funkciju jetre, detoksikaciju i metabolizam masti, smanjuju}i koncentraciju triglicerida i holesterola u krvi.

Kapi deluju na hemoroide gde uti~u na njihovo zarastanje, epitelizaciju i su{enje.

Povoljno uti~u kod povreda u sportu, tupih povreda i nagnje~enja posle preloma.

Zbog svog blagotvornog dejstva na prokrvljenost svih organa Vendoksin kapi mogu koristiti i potpuno zdrave osobe.

ZODEKS ^AJ infekcije i kamenci u bubrezima i be{ici ^aj je namenjen ubla`avanju problema nastalih kao posledica infekcije urinarnog trakta i prostate ili prisustva kamena i peska u bubrezima, mokra}noj be{ici ili `u~i.

Potpoma`e otapanje kamenca i deluje za{titno kod ponovne pojave kamena i peska.

Deluje kroz poja~ano lu~enje mokra}ne kiseline gde dolazi do postupnog ~i{}enja bubrega i uretera od spiranog taloga mulja i peska, ubrzavaju}i proces epitelizacije o{te}enog tkiva.

Ubla`ava gr~eve i bolove i uti~e na smanjenje telesne temperature izazvane upalnim procesima tako da ceo proces prolazi prili~no bezbolno.

Tako|e treba napomenuti da ~aj ima blagotvoran efekat i na upalne procese mokra}nih kanala i infekcije prostate izazvane kako gram pozitivnim tako i gram negativnim bakterijama.

Povoljno uti~e na smanjenje nivoa ureje i kreatinina u krvi i ima povojan efekat kod pojedina~nih cisti bubrega.

Zbog svog dejstva na kompletan rad urinarnog trakta, Zodeks ~aj mogu koristiti i potpuno zdrave osobe.

Proizvodi preduze}a ALTERNATIVA MEDICA izra|eni su prema principima dobre proizvo|a~ke prakse

Uvoznik za Crnu Goru: “ALTERNATIVA MEDICA MONTENEGRO d.o.o. Herceg Novi Herceg Novi, Zemunska 36

Proizvodi:

d.o.o.

Loznica

Tel/fax: 031/345-773; Mob. 069/929-003, 068/666-791 Prije upotrebe pažljivo pročitati uputstvo, a za više informacija obratite se Vašem ljekaru ili farmaceutu