medical_cg_16

1.00

AVGUST 2010. - GODINA II - BROJ 16

JZU DOM ZDRAVLJA HERCEG NOVI

Intervjui:

Zorica Kovačević Marko Blečić

STRIJE NEVEN HEMIJSKI PILING LIJEČENJE RADIOTALASIMA

Matične ćelije Šum uha Ishrana odojčadi

tel/fax: 020 228 445

jedinstven na tržištu zadovoljava potrebu organizma za Q10 i vraća životnu snagu čini da budete fit i puni energije

Proizvode možete naći u svim bolje snabdjevenim apotekama u Crnoj Gori

povećava izdržljivost

3u1 30mg Q10 + 1000mg ribljeg ulja + 10mg Vitamina E

Da li ste znali...

- U četrdesetim godinama, proizvodnja Q10 u ljudskom tijelu počinje da opada.

- Co-enzim Q10 je poznat kao dodatni izvor energije za ljude od 35 i više godina starosti.

- Omega 3 masne kisjeline poboljšavaju apsorpciju Q10 u organizmu, poboljšavaju kontrolu i sposobnost pamćenja, štite organizam tokom starenja, pomažu pri kontroli holesterola i čine zglobove fleksibilnijim.

- Vitamin E je antioksidant.

h e a l t h

c a r e

OSMI RED-D ZASTUPNIK ZA CRNU GORU:

tel/fax: +382 20 647 980, +382 20 647 988, e mail: osmired@t-com.me

Oralna rehidratacija kod proliva

ORS 200

Proliv je jedno od najčešćih oboljenja kod djece. Glavni simptomi su vodenaste stolice, povraćanje što dovodi do gubitka vode i mineralnih materija iz djetetovog organizma.

Osnovni simptom koji prati proliv je dehidracija. Najbitnije je da se djetetu daje što više tečnosti kojom će nadoknaditi izgubljenu tečnost i mineralne materije.

Prema preporukama Svjetske zdravstvene organizacije idealno rehidracijsko sredstvo za nadoknadu tečnosti mora biti proizvedeno iz prirodnih sirovina i mora sadržati ugljenohidrate i elektrolite koji su temelj efikasne rehidracije.

HiPP je prema ovim preporukama proizveo oralno rehidracijsko sredstvo - HiPP ORS 200.

Ovo je dijetetski hranljivi napitak od šargarepe i rižine sluzi. Namijenjen je nadoknadi tečnosti i elektrolita izgubljenih prolivom ili povraćanjem. ORS 200 omogućava prirodni pristup terapiji rehidracije. Prilagođen je oštećenoj sluznici crijeva, ne sadrži laktozu, gluten i mliječne bjelančevine.

Ukoliko želite više informacija – tu smo za Vas! "Gruppo Tessile" d.o.o. Kuće Rakića bb – Podgorica Tel./Fax: 00 382 20 870 061; e-mail: gruppotessile@t-com.me ZA ONO NAJVRIJEDNIJE U ŽIVOTU

Kako davati

ORS 200?

U prvih 6 sati, kod lakših i srednje teških proliva kao jedina tečnost sa daje HiPP ORS 200 - oko 50 ml po kg tjelesne težine.

Nakon 6 sati uvodimo majčino mlijeko, kod djece koja doje, a kod djece koja se hrane mliječnim formulama dajemo u istoj bočici mlijeko koje dijete inače pije i HiPP ORS 200 u odnosu 1:1.

Kada se postigne konzistentnost stolice uvodimo čajeve i postupno uobičajenu ishranu.

Impresum IzdavaÄ?: doo Flaer, Podgorica OsnivaÄ?: Dragan Nikolić IzvrĹĄni direktor: Slavica Pantelić Glavni i odgovorni urednik: Amer Ramusović UREDNIĹ TVO Dr Ana Mrdak, spec.ped.

Prof. dr sc med. Aneta Boťković Prim. dr sc med. Asim Dizdarević Doc. dr sc med. Boban Mugoťa Prof. dr sc med. BoŞidar M. Bojović Dr med. sc BoŞo Vuković Prim. dr sc med. Djurdjica Ostojić DraŞen Ljumović Dr Ilija Aťanin, spec.hir.

Dr Jelica Staniťić, spec.ped.

Dr Majda Šahman Zaimović, spec.pulm.

Doc. dr sc med. Marina Mugoťa Ratković Doc. dr sc med. Mileta Golubović Dr Milorad Drljević, spec. hir.

Prim. dr sc med. Milovan Živković Prim. dr Mensud Grbović mr sc Doc. dr sc med. Miroslav-Braco Radunović Dr Nebojťa Kavarić, spec.ped.

Ass. prim. dr sc med. Olivera Miljanović Mr ph.SneŞana Stanković Prim. dr sc Todor Baković Prim. dr. Veselin Staniťić, mr sc Doc. dr sc med. Vesna Miranović Doc. dr sc med. Zoran Srzentić Dr Zuhra Hadrović, spec. opť. med.

STALNI SARADNICI Anita Radanović Spec. fiz. Bojan Kraljević Dr DuĹĄan Nenezić spec. za djeÄ?iju reh.

Spec. pedag. Dragana Marković Jelena Drobnjak Dr Ljiljana Ĺ˝ivadinović Maja Pejović Dr Milana Ĺ oć Prim. dr Miroslav Femić, spec. pedijatar Miroslav Minić Dr MiĹĄo Pejaković Dr Nadica Zindović Ognjen Savić Dr Olivera KovaÄ?ević Mr ph Pavle Jurlina Dr Slobodan V. Radonjić Dr Svetlana Radović-VuÄ?eković Dr Tanja Ĺ evaljević-Bojović Mr ph spec. Zorica Potpara dizajn i tehniÄ?ki urednik: Petar Nikolić Ĺ tampa: AP Print Adresa: Mitra Bakića br.140 81000 Podgorica Tel. redakcije: 067 803 697 E-mail: redakcija@medicalcg.me E-mail: marketing@medicalcg.me Marketing: 067 395 032 ISSN 1800-7708 COBISS.CG-ID 13921296

INTERVJUI: Prof. dr BoŞina Radević Dr Nemanja Damjanov Bojana Bojović

1.00

AVGUST 2010. - GODINA II - BROJ 16

JZU DOM ZDRAVLJA HERCEG NOVI

Intervjui:

Zorica KovaÄ?ević

SADRŽAJ

Marko BleÄ?ić

MatiÄ?ne ćelije Ĺ um uha Ishrana odojÄ?adi

foto: shutterstock NOVI KONCEPTI SISTEMSKE TERAPIJE KANCERA 10 – 11 PARKINSONOVA BOLEST 12 – 13 UTICAJ MIKROTALASNOG ZRAÄŒENJA NA ZDRAVLJE 14 INTERVJU: ZORICA KOVAÄŒEVIĆ 16 – 17 MILIARIA – OSIP OD VRUĆINE 20 – 21 NEVEN 24 STRIJE 28 - 29 HEMIJSKI PILING 32 – 33 SINDROM DIJAREJE 36 - 37 LAJMSKA BOLEST 38 – 39 JZU DOM ZDRAVLJA HERCEG NOVI 42 – 43 IMUNOLOĹ KI POGLED NA PROBLEM KRAJNIKA 44 – 46 ISHRANA ODOJÄŒADI 47 – 48 KOLIKO SNA JE POTREBNO BEBI 50 MATIÄŒNE ĆELIJE 52 – 55 DJEÄŒIJA GINEKOLOGIJA 56 Ĺ UM UHA – TINNITUS 57 – 59 LIJEÄŒENJE HIPERBARIÄŒNIM KISEONIKOM 60 - 61 DIJABETES – ZDRAVSTVENA ZAĹ TITA 62 – 63 BOLESTI PROSTATE 64 – 65 INTERVJU: MARKO BLEÄŒIĆ 66 - 67 PREHRAMBENI ADITIVI 72 – 73 DOBAR SAN ZA DOBAR DAN 74 FIZIJATRIJA U SAVREMENOJ MEDICINI 76 FENG Ĺ UI 78

i g u h u e n i

o

ZANIMLJIVOSTI ALERGIJA NA KRAVLJE MLIJEKO

Bolest koja ljekarima može zadati mnogo poteškoća u dijagnostikovanju jeste alergija na kravlje mlijeko. Iako u nekim slučajevima postoje očigledni simptomi alergije u vidu trenutno ispoljene reakcije na koži nakon konzumiranja mliječnih proizvoda, postoji i značajan broj slučajeva kod kojih nije moguće uočiti spoljašnje manifestovanje alergije.

Takođe, veliki je broj slučajeva kod kojih standardno utvrđeni načini dijagnostikovanja testovima mogu odvući ljekara na stranputicu.

Takvi oblici bolesti često prerastu u hroničnu oboljelost, a mogu biti odgovorni i za nastanak nekih komplikovanih poremećaja organizma: astma, rinitis, ekcem, urtikarija, teška upala srednjeg uva, plućni alveolitis (hemosideroza), enteropatija, gastroenteritis, krvarenje iz probavnog trakta, Kronova bolest, anemija, migrenozne glavobolje, hiperaktivnost, reumatoidni artritis i šećerna bolest (tip I).

Jedna od najopasnijih zabluda vezanih za ovu alergiju jeste da je to stanje koje kada se javi u dječijem uzrastu biva prevaziđeno insistiranjem na konzumiranju hrane koja sadrži kravlje mlijeko. Stvarni uzrok nastanka alergije predstavlja nepodnošenje proteina koje ono sadrži. U mlijeku postoji najmanje 30 antigenih proteina od kojih se u prehrambenoj industriji najčešće koristi kazein. Kod osoba koje su alergične na kravlje mlijeko konzumiranje ovih supstanci izaziva stvaranje imunoglobulina E, A i G, što dovodi do nastanka složenih imunoloških odgovora.

Prehrambene industrije koje se trude da pronađu adekvatnu formulu za one koji ne podnose proteine kravljeg mlijeka primjenom metoda hidrolize proteina razvile su veliki broj različitih vrsta hipoalergena na mliječne proizvode.

IPAK SE OKREĆE Oduvijek je genijalnost smatrana nečim što se graniči ili čak poistovjećuje sa ludilom, a činjenica da se talentovani pojedinci koji su pripadali toj grupi odabranih nijesu baš pretjerano trudili da razuvjeravaju okolinu od takvih

8

predrasuda nije doprinijela da se ni danas drugačije doživljavaju. Stoga su i predstavljali nezaobilazne mete, najblaže rečeno, nerazumijevanja od strane savremenika.

Genijalnog Leonarda da Vinčija, koji se zbog svoje svestranosti i neukrotivosti duha nalazio u sporu sa Katoličkom crkvom, za života ništa nije odvratilo od strasti da posmatra i analizira leševe umrlih. Između ostalog anatom, pošlo mu je za rukom da prvi napravi pregled krvnih žila ljudskog organizma i tačno odredi položaj srca u njemu.

Ono od čega se i čovjeku 21. vijeka diže kosa na glavi, seciranje i posmatranje leševa, postalo je predmet naučno-umjetničkih izložbi širom svijeta. Prva izložba leševa konzervisanih plastičnom masom postavljena je 1995. godine u Japanu. Ovaj brojnima neprihvatljiv vid predstavljačke umjetnosti kasnije je postao atraktivan i u Engleskoj, Belgiji, Njemačkoj. Od prve postavljene izložbe, koju je posjetilo 11 miliona posmatrača, u svijetu je porastao broj onih koji su skupili hrabrost za posmatranje plastificiranih leševa postavljenih u najrazličitijim pozama i konceptima.

IZ MEDICINE HAJDE DA SE LAŽEMO

Nikada dovoljno objašnjena pravila komuniciranja osoba suprotnog pola, vrlo često uslovljena i njima samim nejasnim, instinktivnim reakcijama, možda bi moglo imati neke postulate. Česta pojava uzajamnog nerazumijevanja, nejasni odbrambeni mehanizmi, mogu biti uzroci nepostizanja „zajedničkog jezika“ među pripadnicima različitih polova u ljubavnim vezama. Laganje je jedna od reakcija koja se vrlo često, čak nenamjerno, događa kod ljubavnih partnera. Žene uglavnom lažu da bi otklonile svaku sumnju na svoju neprikosnovenu vjernost, a muškarci tom aktu pristupaju kada su u pitanju namjere po pitanju dugoročnih veza. Muškarci misle da su sve žene zainteresovane za njih, pa na taj način uporno obnavljaju resurse energije neophodne za udvaranje. Kad kažu da su „svi muškarci isti“, žene pretpostavljaju da oni žele samo usputni seks, a takva reakcija predstavlja efektnu odbranu od razočarenja. Svijest o posebnosti partnera jeste ono što daje stabilnost i osjećaj sreće u ljubavnoj vezi. Formiranju ovakvog ubjeđenja skloni su pripadnici oba pola.

KUHINJA PO NAUČNOJ RECEPTURI

Turski istraživači sa Univerziteta Mersin poslije naučnog istraživanja koje se odnosilo na pronalaženje najboljeg načina za pripremanje najukusnijih kokica ponudili su provjereno najbolji recept. Svoja naučna zapažanja publikovali su u časopisu Internešnal žurnal of fud (International Journal of Food).

Prvo pravilo pripreme kokica odnosi se na podatak da toplotna temperatura treba da bude umjerena. Ako ste odlučili da ispečete kokice u mikrotalasnoj pećnici (njihov volumen je, prema ovom istraživanju, 10 % manji u odnosu na one tradicionalno pečene), na svakih 25 grama zrnevlja treba da dodate 1,5 grama soli, 2 grama biljnog ulja i 6 grama maslaca. Za tradicionalnu pripremu kokica u šerpi potrebno je dodati 1,1 grama soli, 4,2 grama maslaca i oko 0,3 grama sode bikarbone na 25 grama zrnevlja.

DEBELI, ALI SREĆNI Svima dobro poznat hormon sreće serotonin, nije jedini hormon u ljudskom tijelu koji je zadužen za izazivanje ovog stanja. Da biste ste se osjećali kao u oblacima, u organizmu je potrebno da se izvrši komplikovana reakcija hormonskih elemenata. Pored serotonina, u tom hormonskom procesu učestvuje i adrenalin - hormon stresa, a ukoliko ste zaljubljeni, u formiranju osjećaja sreće učestvuju i endorfin - hormon kom se pripisuje izazivanje osjećaja privrženosti i oksitocin - hormon nježnosti.

Postoje neki popularni načini kojima lukavo pribjegavamo kada želimo da malo popravimo svoje raspoloženje. Nivo serotonina u tijelu može se povećati jedenjem čokolade, koja dokazano sadrži izvjesne supstance koje mogu da utiču na lučenje serotonina. Unošenjem ugljenih hidrata povećava se apsorpcija triptofana, što dalje utiče na pojavu serotonina.

Jedenje tjestenine ili integralnih peciva implicira nastanak blagostanja na psihičkom planu.

Nizak nivo dopamina i neropinefrina, hormona odgovornih za regulaciju stanja vezanih za koncentraciju, rezultira depresivnim raspoloženjem, umorom i slabom koncentracijom.

Ovakvo stanje se „vještački“ može popraviti jedenjem mesnih i mliječnih proizvoda, ribe, mahunarki. Ipak, prevelik nivo ovih hormona rezultira nastankom anksioznosti i nemira.

Naravno, zlatno je pravilo da u svemu treba biti umjeren, pa to važi i kada je u pitanju samoinicijativni rad na „popravljanju raspoloženja“.

9

Novi koncepti sistemske terapije kancera

Piše: prof. dr Vladimir Todorović, Direktor Klinike za onkologiju i radioterapiju Kliničkog centra Crne Gore

U svijetu postoji značajan porast oboljevanja od kancera različitih lokalizacija. Može se konstatovati da je to signifikantnije u zemljama u razvoju kakva je Crna Gora. Nekada je hirurgija bila jedina opcija liječenja kancera. Otkrivanjem da rendgen zraci uništavaju tumorske ćelije, ovaj vid liječenja je postao sve zastupljeniji u okviru nove sofisticirane opreme za zračenje. Hemioterapija predstavlja najmlađu granu terapijskih modaliteta koji su specifični za liječenje karcinoma. Pacijentima su poznati neželjeni efekti ovih terapija, pa oni ponekad odbijaju da je prihvate čak i ako im se objasne svi pozitivni efekti liječenja. U prvoj deceniji 21. vijeka otkrivene su i počele su da se primjenjuju tzv. ciljane terapije koje imaju izuzetnu efikasnost, sa minimalnim neželjenim efektima.

Jedan od ciljeva zdravstvene politike svakog društva današnjice jeste smanjenje kancerskog mortaliteta. Smanjenjem nekih loših navika koje su veoma štetne, možemo uticati na kancerski mortalitet. Prije svega, u dokumentu objavljenom od Nacionalnog kancer instituta u SAD-u misli se na pušenje. Ono može da utiče na redukciju smrtnosti od 8 do 16%. Promjenama u ishrani možemo da utičemo za oko 8 % ( redukcijom unosa životinjskih masnoća 25% i povećanjem unosa biljnih vlakana za 50%). Ranom detekcijom putem skrining programa može da se doprinese za oko 3%. Najveći doprinos ipak može da ima adekvatna primjena medicinskih znanja i to od 10 do 26 %.

Koji su to budući trendovi u zdravstvenoj zaštiti u svijetu ? R. N. Batler iz Nacionalnog instituta u Betezdi smatra da će u budućnosti postojati sve dostupnija i sveobuhvatnija zdravstvena zaštita. On smatra da će se penzionisanje pomjerati u sve starije doba života, i poslije sedamdesete godine života.

Svijet će zbog preuzimanja sve više obaveza i posla biti svijet žena, odnosno manje svijet muškaraca, te će žene biti više izložene faktorima rizika. Smatra se da će porasti kvalitet života u cijelom svetu. Molekularna genetika i znanje iz oblasti onkologije počeće

10

da dominiraju i biće veoma značajni u samom odlučivanju tretmana i prognozi pacijenata sa malignim oboljenjima.

Postoje različiti ciljevi liječenja pacijenata sa kancerom. S jedne strane, cilj je potpuno izlječenje kod nekih bolesnika, a kod drugih, produžavanje života. Potrebno je liječenjem produžiti vrijeme do progresije bolesti, pa time smanjiti simptome izazvane kancerom. Veoma značajan cilj kod svakog bolesnika jeste održavanje kvaliteta života. Danas više ne liječimo sve bolesnike jednim protokolom, kao nekada, već je liječenje individualno, za svakog bolesnika različito i posebno prilagođeno. Sve je manje zastupljen metod da se protokoli primjenjuju kod svih bolesnika, praktično svaki pacijent ima svoj tumor i tako se i tretira.

Postoje mnogi faktori koji utiču na odlučivanje: potrebno je veliko znanje da bi se primijenili određeni lijekovi i protokoli, a povjerenje između pacijenta i ljekara krucijalni je momenat u procesu terapije.

Pri odlučivanju za lijek ili protokol vodimo se unutrašnjim i spoljašnjim faktorima. Na neke ne možemo da utičemo, kao što su starost, visina, pol, struktura tijela, i od njih zavisi koju ćemo terapiju da primijenimo, dok su spoljašnji faktori: navike u ishrani, pušenje, ekonomski status itd. Da bi određena supstanca postala lijek protiv kancera potrebno je da prođe faze kliničkog ispitivanja koje su dugotrajne. U prvoj fazi određuje se doza i toksičnost same supstance, ali je mali broj centara u Evropi koji se bave ovom fazom ispitivanja. U njoj učestvuju dobrovoljci ili pacijenti koji nemaju više terapijskih opcija ili su ih već iskoristili. Druga faza u kliničkom ispitivanju veoma je značajna jer se njome procjenjuje odgovor tumora na određenu supstancu i efekte uz dodatak drugih lijekova. U fazi 3 upoređuje se efikasnost u odnosu na standardnu terapiju koja se do tada primjenjivala. Faza 4 je faza u kojoj pratimo efekte lijekova i prije svega dodatne neželjene efekte koji nastaju nakon dugotrajne

primjene na velikom broju pacijenata.

Izuzetno je veliko ulaganje u kliničko ispitivanje lijekova, dok je mali broj antikancerskih supstanci koje na kraju dajemo kao lijek protiv raka.

Od deset ispitivanih supstanci, sedam ne napravi nikakav benefit, to jest, ne vrati ni uložena sredstava u razvoj i istraživanje. Od desetak supstanci obično samo jedna napravi značajan efekat na tržištu. U svaku supstancu koja prolazi kroz klinička ispitivanja uloži se oko milijardu dolara i deset godina istraživanja.

U kliničko istraživanje u onkologiji ubraja se i pretklinička faza, obrada podataka i zakonska regulativa. Do nedavno su ove faze trajale i duže od deset godina. Neke faze možemo danas skratiti, kao što je pretklinička faza, tako da je sada potrebno manje vremena da jedan lijek prođe kroz kompletne testove. Trend je da će uskoro taj proces trajati manje od šest godina i da će se praktično smanjiti troškovi, a da će se, istovremeno, efikasni lijekovi što prije upotrebljavati.

Primjenom klasične hemioterapije mi unaprijed ne možemo da znamo da li je ona odgovarajuća za konkretnog pacijenta i da li on odgovara na terapiju. Zbog toga može da dođe do nepotrebne toksičnosti određenog bolesnika, čime odlažemo efektivnu terapiju. Prije nego što primijenimo lijekove moramo da znamo da li su oni efikasni i, ako jesu, na koji način. Mi poslije tolikih godina davanja hemioterapije još uvijek do kraja ne poznajemo parametre predikcije i efikasnosti.

Pitanje rezistencije na antikancerske lijekove takođe je pitanje budućih ispitivanja.

Kontinuirana edukacija kadrova jedna je od značajnijih potreba u savremenoj onkologiji. Sve veći broj supstanci i lijekova koji se koriste u tretmanu bolesnika, te kombinacija sa drugim specifičnim terapijama zahtijevaju stalno inoviranje znanja. Jedan od vidova edukacije su i naučni skupovi, kao što je bio međunarodni sastanak Onkologija - od duge tradicije do revolucije terapijskih modaliteta, održan 12.7.2010, na dan otvaranja nove Klinike za onkologiju i radioterapiju. Značajni strani i domaći stručnjaci iz oblasti predstavili su onkologiju, nove trendove, kako u sistemskim, tako i u radioterapijskim modalitetima liječenja.

Sadašnji trendovi u onkologiji su da se pređe sa aktivnog (hemioterapija) na preventivno djelovanje (skrining). Veoma su značajna ispitivanja genoma koja nam mogu ukazati na prognozu i agresivnost bolesti ali i na adekvatnu terapiju za svakog posebnog bolesnika. Trend je da se neselektivni tretmani zamijene ciljanim terapijama. Ove terapije imaju veoma značajnu efikasnost, dok su neželjeni efekti predvidivi i mogu se liječiti. Kancer više neće biti akutna bolest, kao što je nekada bio, već će da pređe u hroničnu bolest. Sada se sve veći broj terapija prevodi sa intravenskog načina primjene u tabletarni oblik. To je povoljnije za pacijente jer mogu da uzimaju lijekove kod kuće a dolaze na kontrole kod onkologa. Ovakav trend će da smanji potrebu za intravenskim hemioterapijama zbog kojih bolesnici čekaju u dnevnim bolnicama koje su uska grla svih onkoloških ustanova. Sa terapijama koje su imale mnogo neželjenih efekata idemo ka onima koje imaju sve manje neželjenih efekata. Hemioterapija dovodi do imunosupresije koja je veoma opasna za bolesnika, pa se sada ustanovljavaju protokoli koji vode računa i o ovom efektu.

11

PARKINSONOVA BOLEST

Piše: dr Zilha Idrizović, specijalista neurologije Parkinsonova bolest (PB) je često oboljenje koje se javlja tokom starijeg životnog doba. Od nje boluje približno svaka stota osoba starija od 60 godina. Neprepoznata na vrijeme, nosi sa sobom visok stepen invaliditeta i zavisnosti pacijenta od njege drugih lica.

Bolest je dobila naziv prema imenu londonskog ljekara Džejmsa Parkinsona (James Parkinson), koji je 1817. godine u svojoj monografiji An Essay on Shaking Palsy identifikovao osnovne karakteristike bolesti (latinski paralysis agitans).

Parkinsonova bolest obično počinje između 50–70. godine životnog vijeka i sporo napreduje tokom 10–20 godina. Prije uvođenja adekvatne terapije (levodope) prosječna dužina bolesti do smrti iznosila je 8–10 godina, a smrt je obično nastupala zbog komplikacija kao što su pneumonija ili dekubitusi. Upotreba efikasne antiparkinsone terapije posljednjih decenija je gotovo normalizovala životni vijek ovih bolesnika i za niz godina uspijeva da održi njihovu funkcionalnost. Uzrok oboljenja nije u potpunosti razjašnjen.

Kod svega 10% pacijenata postoji podatak o porodičnom javljanju, kod ostalih 90% uzrok ostaje nepoznat, ali se pretpostavlja da ulogu imaju faktori spoljašnje sredine (prevashodno toksične supstance).

Osnovno oštećenje u PB-u je progresivna degeneracija i izumiranje dopaminergičkih neurona u bazalnim ganglijama, u pars compacta substantie nigre (SNc), malom jedru u međumozgu koje sadrži pigmentovane neurone koji kao transmiter koriste dopamin, što za posljedicu ima izrazit

12

pad nivoa dopamina, kao osnovnu biohemijsku karakteristiku PB-a. Zanimljivo je da se PB klinički ne ispoljava sve dok ne izumre oko 50% neurona u SNc-u, kada su nivoi dopamina smanjeni za preko 80% svojih normalnih vrijednosti.

Kliničku sliku Parkinsonove bolesti karakteriše trijas: bradikinezija (usporenost pokreta), rigiditet (ukočenost) i tremor, dok je za samu dijagnozu bolesti potrebno prisustvo najmanje dva od ova tri osnovna znaka. U kasnijim

fazama bolesti ispoljava se i četvrti ključni znak posturalna nestabilnost (gubitak ravnoteže pri naglim promjenama položaja tijela). Bradikinezija, koja je glavni uzrok funkcionalne onesposobljenosti oboljelih od Parkinsonove bolesti, obuhvata nedostatak spontane motorike, otežano započinjanje i sporost pokreta. U početku bolesti bradikinezija se ispoljava u teškoćama i produženom vremenu potrebnom za zakopčavanje dugmadi, vezivanje pertli ili korišćenje pribora za jelo, na koje se nadovezuje usporeno i teško ustajanje iz niskih i mekih sjedišta, kao i problemi sa okretanjem u krevetu. Neki bolesnici uočavaju progresivno smanjivanje veličine slova tokom pisanja, mikrografiju. Normalni asocirani pokreti (sinkinezije) tipa pokreta mahanja rukama tokom hoda i gestikulacije tokom razgovora, znatno su smanjeni ili u potpunosti izostaju. Rigiditet označava povećanje tonusa mišića (hipertoniju).

Bolesnici zauzimaju tipičan položaj: polusavijen trup sa nogama savijenim u koljenima i rukama u laktovima.

Tremor je znak PB-a koji najviše zaokuplja bolesnika. Predstavlja početni simptom PB-a kod manje od dvije trećine bolesnika, dok čak 20% do 30% ovih bolesnika nikada ne dobije tremor u toku bolesti. Prema tome, ne predstavlja svaki tremor Parkinsonovu bolest! Tremor u PB-u, gotovo po pravilu, počinje asimetrično, na jednoj ruci. U početku bolesti tremor nije stalan, već intermitentan (npr. samo tokom uzbuđenja), i ispoljava se u

miru, uglavnom se gubi pri pokretima i tokom spavanja, bar u početku bolesti. Kod pacijenata sa PB-om dolazi do tipične izmjene hoda, koji se karakteriše usporenošću, kratkim koracima, povijenošću prema naprijed, sa povremenim ubrzanjem hoda koje često može dovesti i do pada. Simptomi i znaci PB-a počinju, po pravilu, asimetrično, na jednoj strani, da bi se za prosječno 3–5 god. simptomi razvili i na drugoj strani tijela.

U kasnijim fazama PB-a dolazi do pojave i tzv. nemotornih simptoma, koji obično slabo reaguju na standardnu antiparkinsonu terapiju i značajno utiču na kvalitet života: opstipacija (zatvor), poremećaj funkcije mokrenja, impotencija, poremećaj znojenja, demencija (kod oko 30% bolesnika), anksioznost i depresija (prisutni kod oko polovine oboljelih), poremećaji spavanja, osjećaj zamora, bol i dr.

Terapija Parkinsonove bolesti. Lijekovi koji se primjenjuju u PB-u (levodopa, bromokriptin, pramipeksol, ropinirol, deprenil, entakapon, amantadin, triheksifenidil i dr.) isključivo djeluju simptomatski, ne utiču na napredovanje bolesti, što od ljekara zahtijeva česte korekcije terapije u cilju kontrole neizbježnog pogoršanja simptoma tokom vremena. Cilj terapije PB-a jeste da oboljelom omogući prihvatljivu kontrolu simptoma, uz minimalne neželjene efekte. Posljednjih 15 godina nastaju novine u liječenju, u smislu vršenja neurohirurške stereotaksičke operacije, što za sada daje obećavajuće rezultate.

13

UTICAJ MIKROTALASNOG ZRAČENJA NA ZDRAVLJE Piše: prof. dr Mara Drecun Mikrotalasno zračenje je dio elektromagnetnog spektra. Spada u grupu nejonizujućih zračenja. Mikrotalasna polja emituju radarski sistemi, sistemi za telekomunikaciju u prijemu i predaji poštanskih informacija, televizijskog i radio programa, televizijske antene, mobilni telefoni, televizori, kompjuteri, mikrotalasne peći u domaćinstvu itd. Zbog savremenog načina života ljudi su stalno izloženi djelovanju elektromagnetnih polja. Sa razlogom se postavlja pitanje koliko to štetno utiče na zdravlje.

Eksperimentalni rezultati i klinička ispitivanja ukazuju na specifične uticaje mikrotalasnog zračenja na biološke sisteme. Zračenje izaziva oštećenja tkiva i poremećaje funkcija mnogih organskih sistema, čak djeluje i na genetski materijal. Oštećenja nastaju pri dugotrajnoj izloženosti mikrotalasnim poljima. Promjene izazvane zračenjem ponekad su diskretne i nespecifične, slične promjenama koje nastaju pri dejstvu drugih agensa. Često su latentne i mogu se manifestovati tek kada se naruši ravnoteža sistema. Uvijek su kumulativne, a efekte je moguće očekivati nakon dugotrajnog izlaganja ili u narednim pokoljenjima. Zbog toga se efektima mikrotalasnog zračenja ne poklanja odgovarajuća pažnja, a mogući štetni uticaji se zanemaruju.

Organizam je najosjetljiviji na vanjske uticaje u periodu rasta i razvoja zbog intenzivne diobe ćelija, nepotpune diferenciranosti i nedovoljno razvijenih regulacionih zaštitnih mehanizama. Eksperimenti na životinjama pokazali su da izlaganje mikrotalasnom zračenju u ranom periodu izaziva usporenje rasta, smanjenje metabolizma, zaustavljanje diferencijacije ćelija i smrt embriona u zavisnosti od ukupno apsorbovane doze.

Testisi, zbog visokog stepena ćelijske diobe, takođe pokazuju izuzetnu osjetljivost na mikrotalasno zračenje.

Zračenje smanjuje reproduktivnu sposobnost životinja, a dugotrajna ponavljana zračenja kod miševa dovode do potpune sterilnosti. Otkriveni su i mutageni efekti niskih doza zračenja.

Biohemijska, histološka i funkcionalna ispitivanja ukazuju na oštećenja centralnog nervnog sistema. Na mikrotalasno zračenje posebno je osjetljiv hipotalamus.

Hipotalamus je odgovoran za regulaciju mnogih fizioloških procesa, pa se pretpostavlja da su neki poremećaji funkcija drugih sistema posljedica promjena u njihovoj centralnoj

14

kontroli. Ispitivane su više integrativne funkcije mozga i ustanovljeno je da je kod zračenih životinja došlo do poremećaja u radnoj memoriji i učenju.

Upozoravajući su rezultati koji ukazuju na povećanje ekspresije onkogena C-fos koji učestvuju u kontroli rasta ćelije. Kratkotrajne pojave nekih C-fos onkogena dobijene su kod ljudi koji su bili na malim distancama od izvora mikrotalasnog zračenja kao što su ekrani personalnih kompjutera i televizora, mikrotalasne peći i mobilni telefoni.

Posebno rizičnoj grupi pripadaju ljudi koji su profesionalno izloženi zračenju. Pri dugotrajnom, višegodišnjem izlaganju uticaju zračenja kod njih su uočeni: poremećaj pažnje, smanjenje koncentracije, teškoće u pamćenju, pospanost, glavobolja, kao i značajne promjene bioelektrične aktivnosti kore velikog mozga registrovane na EEG-u. Život savremenog čovjeka lakši je i komforniji zahvaljujući razvoju tehničkih dostignuća, ali je njegovo zdravlje istovremeno ugroženo štetnim djelovanjem elektromagnetnih polja. To se teško može izbjeći, ali je dobro imati svijest o tome i izbjegavati izlaganja zračenju kad god je moguće. Zbog toga je uticaj mikrotalasnog zračenja u današnjem svijetu istovremeno i medicinski i ekološki problem.

POSVEĆENI KVALITETNOM RADU U ZDRAVSTVU Kao jedan od primjera maksimalne posvećenosti radu na modernizaciji uslova medicinske zaštite u Crnoj Gori nameće se JZU Dom zdravlja „Dimitrije - Dika Marenić“ u Danilovgradu. Ustanova koja baštini višedenijsku tradiciju medicinskog rada, posljednjih godina je postala poznata po pribavljanju najnovijih medicinskih sredstava, kao i promovisanju i sprovođenju politike preventivnog uticaja na očuvanje zdravlja pacijenata.

Zorica Kovačević Medikalov sagovornik u razgovoru koji se ticao opisivanja rada ove ustanove bila je Zorica Kovačević, direktorica JZU Dom zdravlja u Danilovgradu koja tu dužnost vrši od 2005. godine. Diplomirana pravica koja je svoj angažman u zdravstvu započela 2003. godine kao pomoćnica ministra zdravlja, nekada uspješna rukometašica danilovgradskog Ženskog rukometnog kluba, danas predsjednica Rukometnog saveza Crne Gore i potpredsjednica Olimpijskog komiteta Crne Gore, te odbornica u Skupštini Opštine Danilovgrad, Zorica Kovačević je jedina upravnica jedne zdravstvene ustanove u Crnoj Gori koja nije po profesiji ljekar. Primjenjujući iskustva stečena radom u resornom ministarstvu, te srećnim spojem svojih sportskih sposobnosti i ličnih osobina, Zorica Kovačević uspješno pokazuje kako organizovati funkcionisanje medicinske ustanove koju odlikuje iznadprosječan kvalitet rada.

16

Dom zdravlja u Danilovgradu jedna je od ustanova koja se radikalizacijom programa osposobljavanja inventara i modernizacijom uslova za rad sve jasnije izdvaja i daje dobar primjer poslovanja ostalim ustanovama medicinske zaštite u Crnoj Gori. U kojoj se mjeri efekti takvog rada daju uočiti u reagovanjima Danilovgrađana i da li je učinak rada Vaše ustanove, po Vašem utisku, dao nešto šireg odjeka, recimo u regionu Crne Gore ?

Danas je Dom zdravlja u Danilovgradu, po onome kako se radi i razmišlja, mogu reći jedna moderna zdravstvena institucija. Kad kažem moderna, to podrazumijeva da ustanova raspolaže savremenom modernom opremom, čime se povećavaju mogućnosti blagovremene dijagnostike, uspješnog liječenja. Ovo je ustanova koja ima dugoročno obezbijeđen kadar ljekara i specijalista za naredni period od 15 godina, i to uglavnom sa teritorije opštine Danilovgrad.

Slažem se sa ocjenom da su efekti ovakvog rada Doma zdravlja vidljivi i uočljivi u mišljenjima Danilovgrađana i da su pacijenti zadovoljni radom naše ustanove kao i da je rad ove ustanove, a posebno onaj koji je vezan za organizaciju preventivnih pregleda, stekao širi ugled i odjek ne samo u Crnoj Gori nego i šire.

Dom zdravlja u Danilovgradu između ostalog raspolaže mamografom, što predstavlja kuriozitet u odnosu na neke od razvijenijih crnogorskih opština. Kako ste organizovali upotrebu ovog aparata i da li je pacijentkinjama iz šireg regiona omogućeno pregledanje ovom metodom ?

Dom zdravlja je opremljen najnovijom opremom koja omogućava savremen pristup i praćenje zdravlja pacijenata. Prije dva mjeseca izvršili smo nabavku novog mamografskog aparata koji služi za obavljanje mamografskih pregleda za sve žene starosne dobi od 40 do 60 godina iz opštine Danilovgrad, ali je i pacijentkinjama iz čitave Crne Gore omogućen pregled ovim aparatom. Javnosti je poznato da je Dom zdravlja otpočeo realizaciju pilot projekta „Rano otkrivanje raka dojke“ koja je otpočela

1.10.2008. godine. Prema Programu, na mamografiju se pozivaju žene od 40–60 godina starosti, svake druge godine. Pozivi za mamografski pregled šalju se na kućne adrese, prema rasporedu slobodnog termina jedinice za mamografiju. Određeni su datum i tačno vrijeme pregleda.

Uz pozivno pismo, žene su dobijale odgovarajući anketni upitnik koji je trebalo ispuniti, kao i edukativnu brošuru „Šta svaka žena treba da zna o raku dojke“.

Kakvi su rezultati kojima raspolažete kada su u pitanju mamografske analize?

Prema podacima Zavoda za statistiku Crne Gore za 2008. godinu, u opštini Danilovgrad živi ukupno 2.750 žena starosne dobi od 40 do 69 godina. Prema do sada raspoloživim podacima, mamografski pregled u sklopu Pilot projekta do sada je obavilo 1.792-ije žene. Odziv žena bio je preko 76%, što smatramo da je veoma dobar odziv.

Ukupan broj potvrđenih karcinoma u odnosu na sve žene koje su radile mamografiju iznosi 1,2%, tj. dvadeset dvije žene. S obzirom na to da je najveći broj karcinoma registrovan u dobnoj grupi od 50–69 godina, potvrđuje se da je mamografija najvalidnija metoda za ranu detekciju karcinoma dojke.

Opšta je ocjena da je realizacija programa „Rano otkrivanje raka dojke“ za opštinu Danilovgrad, dobro organizovana od strane zaposlenih u Domu zdravlja Danilovgrad i da je Dom zdravlja imao snažnu podršku KCCG, da je odziv žena veoma visok i da je medijska kampanja dobro organizovana. Čini se da je preventiva oblast kojoj posvećujete posebnu pažnju. U kom smislu su organizovani preventivni pregledi u Domu zdravlja u Danilovgradu ?

Slažem se sa ocjenom da su preventivni programi koji su organizovani u Domu zdravlja Danilovgrad oblast kojoj zaposleni posvećuju posebnu pažnju. Mišljenja sam da imamo visok stepen organizacije i ozbiljnosti u sprovođenju ovakvih programa, što pokazuju i prethodno navedeni rezultati. U tome vidim veliku ulogu izabranih ljekara i patronažnih sestara, kao i veliku odgovornost zaposlenih u menadžmentu Doma zdravlja, gdje smo zajedno uradili mnogo kako bi preventivni programi koje organizujemo u Domu zdravlja bili u skladu sa evropskim standardima koji važe u jednom broju zemalja u regionu i u Evropi kao i mišljenjima eksperata koje smo angažovali u sprovođenju preventivnih programa.

Kakva je struktura medicinskog osoblja koje ordinira u Vašoj medicinskoj ustanovi ?

Izuzetno smo zadovoljni medicinskom strukturom osoblja koje radi u Domu zdravlja. Od 9 izabranih ljekara, 7 je završilo specijalizaciju, 2 ljekara treba da tokom ove godine obave specijalizaciju iz porodične medicine.

Takođe smo zadovoljni kvalitetom poslova koje obavlja srednji medicinski kadar. Tokom zadnje 4 godine veliku

pažnju smo posvetili edukaciji ne samo ljekara nego i srednjeg medicinskog kadra. Zato su nam takvi i rezultati u ustanovi. Čemu bi, po Vašoj preporuci, trebalo posvetiti posebnu pažnju kada je u pitanju organizacija rada u jednom Domu zdravlja ?

Posebnu pažnju, kada je u pitanju organizacija rada u Domu zdravlja, treba posvetiti prije svega samoj organizaciji ustanove i naravno velikoj odgovornosti koja postoji u čitavom kolektivu, a sve vezano za pružanje kvalitetne i dostupne zdravstvene zaštite svim pacijentima.

Ova ustanova je kao jedna porodica gdje svakodnevno imamo dogovore kako i na koji način treba organizovati rad u interesu svih pacijenata. Mišljenja sam da smo i u tome uspjeli, a naravno, ovo mišljenje dijeli i veliki broj Bjelopavlića koji koriste naše usluge, pa i pacijenata iz šireg regiona. No, mislimo da može još bolje i na tome ćemo i dalje raditi.

Na koji način obezbjeđujete finansijska sredstva neophodna za realizaciju zahtjevnih projekata modernizacije sistema rada u Vašoj ustanovi ?

Moram da Vam kažem da ova ustanova ima veliku podršku u Vladi Crne Gore - Ministarstva zdravlja, Fonda za zdravstvo Crne Gore, lokalne samouprave i naravno velikog broja prijatelja, bilo u državnim, ili privatnim firmama. Treba istaći da je u godini krize ova ustanova sopstvenim sredstvima i sredstvima donatora obezbijedila moderan i savremen mamografski aparat, moderan i savremen aparat za preglede debelog crijeva (kolnoskom) koji je smješten u KC Crne Gore, a sve vezano za pilot projekat „Otkrivanje raka debelog crijeva“. U pripremi je tender za nabavku poslovnog prostora za potrebe Fizikalne terapije, kao i nabavke novog medicinskog vozila za prevoz pacijenata iz naše opštine. Priznaćete, veoma hrabro, i uz podršku velikog broja prijatelja.

Kakvi su dalji planovi programske politike Doma zdravlja u Danilovgradu ?

Naši dalji planovi odnose se na realizaciju započetih preventivnih pregleda ne samo dojke nego i raka debelog crijeva i grlića materice, još veće osavremenjavanje savjetovališta, koja veoma dobro rade u našoj ustanovi, edukaciju zaposlenih, poboljšanje uslova stanovanja svih zaposlenih u Domu zdravlja i naravno postizanje još većeg stepena kvalitetne zdravstvene zaštite pacijenata iz naše opštine.

Anita Radanović

17

DA LI STE Jedenje svježih rotkvica može da vas zaštiti od dobijanja nekih virusnih infekcija, kao što su grip i prehlada.

Ljudi u sad-u dnevno potroše blizu 2.7 biliona dolara na pribavljanje prirodnih supstanci koje im pomažu u izbjegavanju uzimanja farmaceutskih ljekova.

Nedostatak od svega 4–5 % unosa tečnosti u organizam, uzrokuje pad sposobnosti koncentracije do čak 30%.

Djeci koja koriste antibiotičku terapiju za liječenje bolesti u obavezni dio ishrane treba uvrstiti kombinovanu prehranu jogurtom i aktivnim kulturama, kako bi se obezbijedio balans korisne bakterijske flore organizma.

Tokom života, čovjek prosječno potroši 60.000 funti na kupovinu hrane.

Svake godine dijagnostikuje se rak kože kod 700.000 novih pacijenata.

Statistika pokazuje da jedan od tri stanovnika sad-a pati od dijabetesa ili je njegovo zdravstveno stanje vrlo blizu tom stadijumu.

18

ZNALI ???

Kisjele supstance kakve su one koje su sadržane u limunu ili sirćetu, smanjuju apetit.

Jagode sadrže veću količinu vitamina c nego pomorandže.

Oko 80% ukupnog broja osoba koje svoj život okončaju davljenjem u bazenu, čine muškarci.

Dešnjaci, u prosjeku, žive 9 godina duže nego ljevaci.

20 minuta boravka u solarijumu ima efekat jednak sa 4 časa provedena pod sunčevom svjetlošću.

U posljednjih 25 godina, broj muškaraca oboljelih od raka dojki porastao je za 25 %.

Jedno traumatično gorenje kože na suncu koje se dogodi tokom djetinjstva može uzrokovati rak kože nakon čak 30 godina kasnije.

19

Miliaria

(Milijarija, toplotni osip, osip od vrućine)

sedmica života. To je naročito slučaj kada je vruće i vlažno vrijeme.

Piše: dr Marija Mališić-Korać spec. dermatovenerologije Šta je milijarija?

Milijarija je vrlo česta dermatoza kod novorođenčadi i djece mlađeg uzrasta koja se javlja u vidu crvenila i sitnih plikova, najčešće na vratu i trupu ili sa širenjem na ostali dio kože. Obično nastaje usljed prekomjernog znojenja i najčešća je u toploj i vlažnoj sredini zbog preutopljavanja i neadekvatne odjevenosti.

To je jedan od najčešćih poremećaja izvodnih znojnih žlijezda. Predstavlja zastoj u protoku znoja na različitim nivoima kože. Promjene na koži nastaju kao posljedica začepljenja i prskanja (rupture) izvodnih kanala znojnih žlijezda.

Dječja koža može biti veoma osjetljiva na toplotu. Milijarija se najčešće javlja u nekoliko prvih

20

Ko dobija milijariju?

Milijariju najčešće dobijaju bebe koje su pretoplo odjevene. Ona se može javiti i kod starije djece. Tada se pojava naziva osip od vrućine.

Promjene nastaju najčešće ljeti, pri visokim temperaturama vazduha, zbog preutopljavanja djeteta ili povišene tjelesne temperature, kao posljedica začepljenja kanalića keratinoznim čepom.

Kako se milijarija dijagnostikuje?

Obično se prepoznaje samo na osnovu izgleda. U ovim vrelim danima majke treba da obrate posebnu pažnju na kožu svojih beba: da li imaju sitne bubuljice na vratu i trupu, te da ih rashlađuju i adekvatno odijevaju.

Koji oblici milijarije postoje?

Na osnovu kliničke slike, razlikuju se: Miliaria crystalina (kristalna milijarija)

kod koje je začepljenje izvodnog kanala površinsko intraepidermalno. Klinički se manifestuje pojavom površinskih asimptomatskih vezikula (podsjeća na kapi vode) prečnika 1–2 mm, obično na koži trupa.

Promjene se po pravilu javljaju danima ili sedmicama nakon izlaganja izrazitoj toploti i vlazi okoline, posebno u tropskim predjelima u ljetnjim mjesecima.

Kristalna milijarija može da nastane i u toku profuznog znojenja koje prati dugotrajne bolesti sa febrilnošću. Pojedinačne vezikule izuzetno su nježne i lako pucaju ostavljajući iza sebe površinsku mekinjastu deskvamaciju. Kod približno 4,5 % novorođenčadi pregledom može da se ustanovi postojanje kristalne milijarije, tipično na glavi, vratu i gornjem dijelu trupa. Najveća incidenca zapažena je tokom prve sedmice života.

Miliaria rubra (crvena milijarija) kod koje je začepljenje smješteno dublje u epidermisu, uz postojanje upalne reakcije u dermisu. Klinički se, uz sitne papule i sitne vodene mjehuriće, vidi i okolno crvenilo. Ovo je i najznačajnija manifestacija zadržavanja znoja. Prvobitnu leziju čini crvenkasta (eritematozna) makula ili papula koja na vrhu može da sadrži bistru vezikulu (plik). Ukoliko se promjene sekundarno inficiraju, tada se ovo stanje naziva miliaria pustulosa. Za razliku od kristalne milijarije, bolesnici sa crvenom milijarijom žale se na epizodan osjećaj svraba ili bockanje, koji se pojačavaju prilikom znojenja. Kod odraslih bolesnika, lezije su uglavnom smještene na trupu i vratu, a rjeđe i na drugim djelovima tijela, izuzev lica. Promjene se obično javljaju 2–5 mjeseci poslije boravka u toploj i vlažnoj klimi, a rjeđe samo nekoliko dana poslije dolaska u tropske predjele. Po pravilu, crvenu milijariju prati anhidroza (smanjeno znojenje) koja može trajati nekoliko sedmica. Kod približno 11% novorođenčadi, obično između 11. i 14. dana života, crvena milijarija se pojavljuje na koži pregiba, lica i poglavine.

Miliaria profunda kod koje je opstrukcija izvodnog kanala smještena dublje, u području epidermalne granice. Klinički se opažaju čvrste bijele papule smještene uglavnom na trupu. Po pravilu, viđa se samo u tropskim krajevima, poslije ponavljanih epizoda crvene milijarije. Na koži trupa i ekstremiteta pojavljuju se asimptomatske papule boje kože, prečnika 1–3 mm, stvarajući utisak “guščije kože”.

Da li je milijarija zarazna?

Ne. Kako se milijarija liječi?

Hladnije okruženje, laganija odjeća i mlake kupke mogu biti efikasne u liječenju milijarije kod odojčadi i djece mlađeg uzrasta. U vidu lokalne terapije daju se miksture za hlađenje sa mentolom i antihistaminici, ako dijete osjeća svrab.

Koliko dugo traje milijarija?

Uz adekvatne mjere liječenja, trebalo bi da nestane za 2–3 dana.

ISTINE I ZABLUDE

1001. NAPOMENA O SUNČANJU Izgleda da nikada neće u dovoljnoj mjeri biti prihvaćene sugestije ljekara kada je u pitanju sunčanje. Ljetnje sunce, čari odmora, bronzana boja tena i sve što ljeto sobom nosi na neki način je obilježeno sunčanjem. Ne baš svima razumljive fizičke teorije kojima ljekari pokušavaju da ukažu na neke loše strane djelovanja sunčeve svjetlosti na organizam, ne umanjuju u jasno uočljivoj mjeri popularnost sunčanja. Plaže su i dalje prepune plivača i onih koji se sunčaju u dnevnom periodu od 10–15h. Ipak, čini se da su u ovoj igri dobitnici oni koji umiju osjetiti pravu mjeru i, naravno, prihvatiti savjet stručnjaka.

SUNČANJE JE OPASNO PO ZDRAVLJE DJELIMIČNO TAČNO: Svima dobro poznata teorija o razorenosti ozonskog pojasa Zemlje i slobodnom dejstvu štetnih UVA i UVB zraka, naročito je popularan argument u nastupima ekologa, ljekara i ostalih prirodnjaka koji uporno govore o štetnosti zračenja Sunca. Tačno je da Sunčevo zračenje ispoljava štetne efekte na ljudsko zdravlje. Opasnost posebne vrste predstavlja direktno izlaganje djelovanju Sunčevih zraka u cilju dobijanja trendovski bronzane boje tena. Na koži se tada pojavljuju efekti crvenila i opekotina, nekada alergija, a kasnije se pojavljuju pjege, bore, tamnjenje i zadebljavanje površnog sloja kože. Nepopravljivo uporni ljubitelji sunčanja treba da imaju na umu da je sunčanje odgovorno za: prijevremeno starenje kože, dehidriranost kože, deformaciju strukture kože, ispucalost kapilara, hrapavost i smežuranost kože, a u najgorem slučaju i za pojavu melanoma, jednog od najagresivnijih oblika raka. Istina bi glasila: PRETJERANO SUNČANJE OPASNO JE PO ZDRAVLJE. AKO USPIJEMO DOBRO ISKOMBINOVATI PERIODE KRAĆEG BORAVKA U VODI I PERIODE SUNČANJA, IZBJEĆI ĆEMO OPASNOST OD ŠTETNOG DEJSTVA SUNČEVIH ZRAKA NETAČNO: Dokazano je da oko 50% Sunčevog zračenja, koje na moru reflektuju pijesak i voda, a u normalnim okolnostima zemlja kao podloga i ostali objekti iz prirode, dopiru do nas i kada se nalazimo u hladu. Ovo objašnjava smisao uporno ponavljanog savjeta da je najbolje uopšte se ne izlagati dejstvu Sunčeve svjetlosti u dnevnom periodu od 10–15h.

SUNČANJE JE ZDRAVO DJELIMIČNO TAČNO: Toliko poznata deviza da je sunčanje zdravo, najčešće upotrebljavan odgovor zastupnika sunčanja, nekada dobija gotovo mističan prizvuk, pa se ima osjećaj da je u pitanju tajna poruka prenošena sa koljena na koljeno, gotovo mističnog prizvuka, sa obavezno izostavljenom argumentacijom. Ko bi mogao odoljeti čarima ovakve preporuke?

Naravno, kada vremenom shvatimo da se preporuka odnosi na blagotvornost efekta sunčanja na pojačavanje prijatnosti osjećanja, liječenje reume i oboljenja zglobova, te rahitisa, gubi se tajanstvenost potke ove popularne poruke. Treba uživati u blagodetima sunca, ali nikada pretjerano!

NANOŠENJE ZAŠTITNE KREME ZA KOŽU OBEZBJEĐUJE SIGURNOST U SUNČANJU TAČNO: Preporuka za nanošenje krema koje štite od dejstva Sunčevih zraka nalaze se na redovnom spisku ljekarskih savjeta za sunčanje. Međutim, jako je važno da se prilikom upotrebe krema vodi računa o uputstvu koje se odnosi na njihovu upotrebu. Treba znati da postoje različiti faktori zaštite čije dejstvo ima tačno određen rok trajanja, te da po njegovom isteku treba izvršiti ponovno nanošenje kreme na kožu. Naravno, ne treba biti ni isključiv po pitanju primjene ovog zaštitnog sredstva i pretjerivati sa izlaganjem Sunčevoj svjetlosti.

SIGURNIJE JE SUNČANJE NA PLANINI NEGO NA MORU NETAČNO: Direktnim izlaganjem kože dejstvu Sunčevih zraka u jednakoj mjeri se može „pocrnjeti” na planini kao i na moru. Slika se, naravno, mijenja ukoliko se odlučimo za nošenje odjeće koja prekriva kožu cijelog tijela, pa periode kratkotrajne izloženosti dejstvu Sunčeve svjetlosti zamijenimo periodima uskraćenog sunčanja, ali takva taktika sunčanja bila bi izvodljiva i kada boravimo na moru.

22

Svakodnevna zaštita od sunca Izlaganje sunčevim zracima, pored blagotvornih dejstava na cjelokupno zdravlje, ima i negativne uticaje.

O zaštiti se obično razmišlja samo pred odlazak na plažu.

Međutim, u ljetnjim danima, zaštita od sunca je potrebna i u gradu, kao i na svim drugim mjestima na kojima smo izloženi suncu, naročito u periodu između 10 i 16 časova.

Odgovarajuća odjeća je prvi korak. Za boravak na suncu treba obući odjeću od laganih, prirodnih materijala, dugih rukava, kako bi se koža zaštitila od direktnog uticaja sunčevih zraka. Bijela pamučna majica daje podjednaku zaštitu kao i sredstvo za sunčanje sa faktorom manjim od SPF 10. Na glavi obavezno treba imati kapu ili šešir sa što širim obodom, dok bi oči trebalo da se zaštite naočarima za sunce.

Duži boravak napolju često zahtijeva dodatni oprez. Preporučujemo upotrebu medicinskih proizvoda za sunčanje, koji ne samo da štite, već i njeguju kožu.

Zahvaljujući brendu MOJAapoteka Hemofarm, na našem tržištu se može pronaći kvalitetna medicinska kolekcija za sunčanje Ladival, poznate njemačke farmaceutske kuće STADA. Ladival gel za zaštitu od sunca sadrži sve potrebne UV-A i UV-B filtere, kao i dodatnu zaštitu od posebno

ZDRAVO

SUNCE

štetnog uticaja IR-A zaraka. Takođe, sadrži koenzim Q10 i vitamine C i E, koji štite kožu od gubitka vlage i isušivanja.

Zaštitite i lice Posebnu pažnju treba posvetiti njezi kože lica, koja često ostaje neadekvatno zaštićena. Ladival gel za zaštitu kože lica sadrži koenzim Q10 i vitamin E koji štite kožu od štetnog zračenja i sprečavaju razgradnju kolagena u koži.

Na taj način Ladival sprečava prijevremeno starenje i pojavu bora, štiti osjetljivu i kožu sklonu alergijama. Ladival gel za lice ima posebno osmišljenu formulu koja je prilagođena i osjetljivoj koži mladih osoba koje imaju akne (Mallorca acne).

Umjereno izlaganje suncu i adekvatna zaštita smanjuju opasnost, kako od trenutnih i blažih, tako i od ozbiljnih oštećenja kože koja se vide nakon više godina.

Kolekcija Ladival je prilagođena osjetljivoj koži, sklonoj alergijama, kao i masnoj koži sa aknama i ne sadrži parfem, PEG emulgatore, boje i konzervans. Prilikom odabira proizvoda iz Ladival kolekcije savjetujemo da se obrati pažnja i na foto tip kože i da se u skladu sa tim odabere adekvatna Ladival zaštita.

NEVEN (lat. calendula officinalis)

Piše: mr ph. Lejla Kuburović Neven je poznata baštenska ukrasna biljka. Kao lijek se koriste uglavnom cvjetovi koji se sakupljaju u junu, julu i avgustu i suše na promaji, u tankom sloju. Latice nevena sadrže etarska ulja, tanine, šećere, antioksidans likopen, proteine. Sadrže i pigment karotinoid i ljekoviti sastojak kalendulin, gorke supstance i minerale kalijum i sumpor.

LJEKOVITOST Neven je izuzetno ljekovita biljka. Gotovo da nema kožne bolesti kod koje neven ne ispoljava svoju djelotvornost. Smatra se da stimuliše stvaranje novih ćelija u površinskim slojevima kože i dovodi do zarastanja rana.

Koristi se za liječenje akni, bradavica, čireva, ekcema, hemoroida, rana koje teško zarastaju i uboda insekata.

Naročito se koristi u liječenju bolestî vena, dekubitisa i modrica.

Djeluje antiseptično i antibakterijski, pa je efikasan kod zapaljenja i gljivičnih infekcija. Hladan čaj od nevena upotrebljava se za ispiranje očiju kod oboljelih od konjunktivitisa, za ispiranje usta kod afti i u liječenju ranica u ustima, ali i za vaginalna ispiranja, kod vaginalnih infekcija.

Zbog blagog estrogenog dejstva koristi se za uspostavljanje redovnog menstrualnog ciklusa i umanjenje menstrualnih bolova. Podstiče cirkulaciju i razvoj novih ćelija, pa se koristi za zarastanje rana, za liječenje ožiljaka, upala vena i hemoroida. Djeluje kao blag sedativ, pa se koristi za smirenje usljed nesanice, nervoze i nervne napetosti. Neven umiruje grčeve crijeva, želuca i glatkih mišića.

PRIMJENA Neven se u terapiji koristi u obliku čaja, ulja, masti ili obloga. U ishrani, jestive latice služe kao dodatak salatama i čorbama da bi im dale specifičan ukus i boju. Čaj od nevena se priprema tako što se kašičica cvijeta nevena prelije čašom vrele vode, poklopi se i pusti da odstoji 5–10 minuta. Piju se dvije-tri čaše dnevno, a ako se menstrualkoristi za regulaciju menstruacije i ublažavanje menstrual menstrunih tegoba, pije se nedjelju dana prije očekivane menstru acije i nastavlja se piti tokom menstrualnog ciklusa.

Danas se neven može naći u mnogim gotovim proizvodima. Ulazi u sastav mastî, krema, gelova, vaginaleta i čepića. Koristi se uglavnom u dermatologiji.

24

Gljivice čekaju bosonoge žrtve Piše: Svetlana Lazarević, farmaceutski tehničar Jedva čekamo da skinemo zatvorene cipele, izujemo čarape i pustimo stopala da dišu u otvorenijoj laganoj obući. Da bosi prošetamo pored plaže, uz bazen ...

Baš kako mi uživamo hodajući bosonogi, tako uživaju i izazivači najčešćih problema na koži i noktima — gljivice.

Prilikom pranja i trljanja, sa zaražene kože stopala i prstiju otpadaju ljuspice kože koje se zadržavaju na gazištu (pločice, pijesak i dr.) čekajući novu žrtvu da ih pokupi.

Neželjeni suvenir sa kupanja na plaži ili bazenu postaje neugodnost čije liječenje može potrajati i nekoliko mjeseci.

Gljivičnu infekciju stopala takođe možemo zaraditi u tijesnoj i neudobnoj obući, pri visokim temperaturama vazduha. Znojave noge i nedovoljna ili nepravilna higijena stvaraju idealnu podlogu za naseljavanje štetnih vrsta gljivica koje izazivaju bolest. Na mjestima gdje imamo i najmanje oštećenje gljivice će prodrijeti u kožu i brzo se razmnožiti.

Nažalost, većina oboljelih smatra da su gljivične infekcije stopala i noktiju ponajviše estetski neugodna, ali bezopasna bolest. To je pogrešno mišljenje jer se gljivice u prikladnim uslovima preko usta mogu unijeti u organizam i izazvati upale. Takođe, na koži napadnutoj gljivicama stvara se idealna podloga za bakterijske infekcije koje se moraju liječiti.

Simptomi: intenzivan svrab, crvenilo, ispucala koža između prstiju, stopala kao skuvana. Potrebno je javiti se ljekaru koji na osnovu objektivnog pregleda i analize preparata postavlja dijagnozu. Danas je za liječenje namijenjena čitava paleta krema, tečnosti, kapsula i tableta.

Liječenje može biti produženo u zavisnosti od uzročnika i stepena zapuštenosti.

Savjeti: često pranje stopala; dobro sušenje; često mijenjanje čarapa, bar dva puta dnevno. Ne kretati se bosih stopala, već uvijek koristiti sandale ili papuče. Izbjegavati gumenu obuću u kojoj se noge znoje. Koristiti neutralne ili antimikotične pudere za posipanje sportske obuće. Ne obuvati tuđu obuću ili čarape.

Problemi sa noktima?

MAVALA IMA RJEŠENJE Meki, slabi nokti?

MAVALA SCIENTIFIQUE - očvršćuje nokte i sprečavа rascjepljivanje i listanje.

Suvi, krti nokti?

NAILACTAN CREAM - MAVALA HRANLJIVI KREM ZA NJEGU hranljivi krem koji stimuliše njihov rast, suzbija suvoću i vraća noktima elastičnost.

Tanki, slabi, osjetljivi nokti?

NAIL SHELD - ZAŠTITA NOKTA / Učvršćivač noktiju dvo-fazni sistem koji ojačava i štiti nokte, sprečava lomljenje.

Nokti sa flekama? Napukli nokti koji se listaju?

MAVALA 002 - osnovni sloj sa dvostrukim dejstvom štiti površinu nokta i poboljšava prijanjanje laka za nokte.

Ispucao lak za nokte bez sjaja?

MAVALA COLORFIX - Mavala sredstvo za fiksiranje boje.

Previše narasla pokožica, zanoktice?

CITICLE REMOVER - MAVALA SREDSTVO ZA UKLANJANJE POKOŽICE

Tvrde, izbrazdane pokožice?

CUTICLE CREAM - MAVALA KREM ZA POKOŽICE sprečava da se pokožica suši i puca ili raste preko noktiju.

Izbrazdani nokti?

RIDGE FILLER - MAVALA SREDSTVO ZA ISPUNAVANJE BRAZDI - stvara ravnomjernu površinu radi glatkog manikira.

Brže sušenje laka?

MAVADRY - suši se na dodir u sekundi.

Izgriženi nokti?

MAVALA STOP - bezopasna a ipak efikasna tečnost koja se nanosi četkicom i pomaže odraslima i djeci da prekinu svoju naviku grickanja noktiju.

Skidanje laka za nokte?

MAVALA SREDSTVO ZA SKIDANJE LAKA ZA NOKTE ekstra blago sredstvo za skidanje laka je bez acetona i posebno je pogodan za korišćenje na lomljivim noktima.

Zgusnut lak za nokte?

THINNER - MAVALA SREDSTVO ZA RAZREĐIVANJE LAKA

SAVRŠENI MAVALA NOKAT Može se postići korišćenjem jednog ili više ovih proizvoda u zavisnosti od vašeg specifičnog problema sa noktima.

MEDITAS d.o.o.

EKSKLUZIVNI UVOZNIK I DISTRIBUTER ZA CRNU GORU tel: 020 625 016, 020 623 002 mob: 069 39 99 05

Proces starenja ne može se zaustaviti, ali se može usporiti Piše: dr Voja Lukić Nepravilna ishrana i gojaznost problem su cijelog svijeta, a srčane tegobe jedan od glavnih uzroka smrti.

Bogata društva obezbjeđuju ljudima život u različitim blagostanjima, ali na račun njihovog slobodnog vremena, tako da se ljudi od najranijeg djetinjstva privikavaju na loše običaje, bilo da je u pitanju neadekvatna fizička aktivnost, bilo ishrana. Sve je veći broj gojazne dece za koju mnogi misle da ako su takva, da su i zdrava. Malo se zna da aterosklerotične pojave, glavni razlog za pojavu infarkta miokarda, počinju da se razvijaju baš u dobu od 12-te godine života, a jedan od glavnih uzroka je nepravilna ishrana. Sa druge strane, ljudi u siromašnim društvima često nisu u stanju da vode računa o kvalitetu, raznovrsnosti i količini namirnica koje unose, što takođe dovodi do niza

26

zdravstvenih problema.

Problem je multidisciplinaran i veliki broj ljudi različitog profila uključen je u njegovo rješavanje. Toj grupi ljudi priključio se i jedan broj švedskih naučnika koji su kroz rad u kompaniji „Oriflejm” (Oriflame) ponudili svoja inovativna saznanja iz svijeta medicine i biologije.

Malo je onih koji imaju mogućnosti da se svakodnevno brinu o potrebama svog tijela. Ono je sagrađeno od 50.000 milijardi ćelija, sa preko 100 različitih vrsta ćelija od kojih svaka ponaosob ima neke posebne zahtjeve za namirnicama bilo kog tipa. Nervna ćelija nema istu građu i funkciju kao ćelije kostiju, jetre, bubrega, samim tim i njene su potrebe različite. Da bi se ćelije pravilno udruživale u tkiva, samim tim pravilno funkcionisale u našem tijelu, i kako bi ta cjelina imala neku skladnu funkciju, ćelijama se moraju obezbijediti adekvatni uslovi. Namirnice moraju biti pripremljene u adekvatnoj količini, sastavu i međusobnom odnosu.

Zna se da u našem tijelu dnevno umre oko 300 milijardi ćelija. Srećom, čovječiji organizam je koncipiran tako da se u njemu ćelije obnavljaju na dnevnom nivou približno istom brzinom i u istom broju kao što i umiru.

Kod djece i mladih ljudi do 25. godine života ovaj proces obnavljanja mnogo je intenzivniji nego proces izumiranja ćelija, dakle, stvori se mnogo više ćelija nego što ih izumre.

Ovo je doba kada organizam manje-više raste, razvija se, dobija sekundarne polne karakteristike i sve odlike adultnog organizma. U intervalu od 25–30. godine organizam stagnira, a nakon tog perioda izumre sve veći broj ćelija nego što se stvori. U početku je ta razlika minimalna, ali vremenom ona postaje sve uočljivija. Upravo je to proces starenja, dakle smanjivanje broja i funkcionalnosti ćelija.

Jedan od uzročnika prevremenog smanjenja broja funkcionalnih ćelija jesu slobodni radikali. To su visoko reaktivni molekuli koji su usljed različitih faktora u nama i oko nas izgubili jedan elektron i samim tim izgubili stabilnost. Kao takvi, kruže kroz nas i oko nas „kradući“ elektrone od drugih molekula i na taj način stvarajući nove slobodne radikale uz oslobađanje velike količine energije. U reakciji sa kiseonikom dolazi do reakcije oksidacije, koja je izuzetno burna, eksplozivna. Te eksplozivne reakcije takođe oslobađaju veliku količinu energije. Oslobođena energija oštećuje ili uništava ćelije. Time se smanjuje broj funkcionalnih ćelija, skraćuje se njihov životni ciklus i tijelo biva izloženo većem riziku za obolijevanje.

Naučnici različitih oblasti svakodnevno pokušavaju

da dođu do nove formule koja će biti efikasnija i bezbjednija u odnosu na dosadašnje u borbi protiv slobodnih radikala.

Tim stručnjaka kompanije Oriflejm u tome je i uspjeo. Iz mikroalgi koje žive u sjevernim morima izolovan je ASTAKSANTIN, antioksidans iz grupe karotinoida, koji ima i do 100 puta jače antioksidativno dejstvo od vitamina C i 550 puta snažnije u odnosu na vitamin E. Radi se o crvenom pigmentu koji se pored ovih mikroalgi nalazi u različitim živim organizmima u prirodi. Astaksantin, prema naučnim studijama, ima značajnu ulogu u zaštiti tkiva od fotooksidacije izazvane UV zračenjem, djeluje povoljno kod infekcija uzročnika zapaljenja želudačne sluznice, utiče na funkciju imunološkog sistema, a dodatak astaksantina ishrani povećava koncentraciju HDL-a („dobrog“ holesterola) itd.

Kompanija Oriflejm nudi poseban velnes asortiman šejkova i kompleksa vitamina i minerala, koji uključuju i astaksantin, kao sastavnu komponentu. Ono što proizvode ove švedske kompanije čini različitim od mnogih drugih

GE132

jeste činjenica da su bazirani isključivo na materijama prirodnog porijekla, kao i da su kao takvi testirani i povrđeni. Preko velnes programa zadovoljavaju se minimalne količine neophodnih gradivnih, energetskih i komplementarnih materija za pravilno i skladno funkcionisanje tijela. Šejk sadrži osnovne gradivne i energetske komponente, a u posebno dizajniranim pakovanjima za muškarce i žene u njegovom sastavu se nalaze dovoljne količine vitamina i minerala potrebnih da zadovolje dnevni unos kod oba pola.

Zaključujemo da se proces starenja ne može zaustaviti, ali se može usporiti. Ako ćelijama obezbijedimo sve neophodne hranljive materije, u pravilnom odnosu, sastavu i količinama neophodnim za njihovo pravilno funkcionisanje, omogućavamo produžavanje životnih ciklusa svake ćelije, a samim tim i odlažemo pojavu znakova starenja. Na taj način će i rizik za razvoj različitih bolesti biti znatno umanjen.

International Health d.o.o.

Podgorica, ul. Vuka Karadžića 11 Tel./Faks: 020/ 231-342 Mob.: 067/ 612-611 www.internationalhealth.biz

najjači prirodni antioksodant

MEHANIZMI DEJSTVA GE132:

SASTAV:

- Stimulacija imunog sistema

Organski germanium 100mg Matični mliječ 130mg Dupli ajkulin protein 30mg Zeleni čaj 80mg Ekstrakt koščice crvenog groždja 80mg Ekstrakt latice ruže 80mg

- Visoko povećanje nivoa kiseonika u ćelijama

NOVO - MANJE, EKONOMIČNIJE PAKOVANJE

Striae distensae (striae atrophicans, engl.

Stretch marks) Piše: dr Olivera Kovačević, spec. dermatovenerolog U uslovima dermatovenerološkog centra, sa mogućnostima obavljanja intervencija iz oblasti estetske dermatovenerologije, dermatohirurgije i kozmetologije, posebno u ljetnjem periodu, u vrijeme izlaganja tijela suncu i pogledima ostalih osoba, često se na konsultativne preglede javljaju pacijenti (uglavnom pacijentkinje) sa pitanjima vezanim za problem strija ! Kako ovaj problem muči veoma široku populaciju - 9 od 10 žena, 90% trudnica, 70% djevojčica u razvoju, 40% dječaka adolescenata, najčešće onih koji se bave sportom, vrijedno je osvrnuti se na ovu, na izgled manje značajnu problematiku.

Strije ne izazivaju značajan medicinski problem, ali mogu predstavljati značajan stres za osobu koja ih ima, slično kao i celulit (o kome je već bilo riječi).

Strije su vrsta ožiljka kože koji podrazumijeva gubitak boje, tačnije linearni dermalni ožiljak sa epidermalnom atrofijom. Nastaju kao posljedica kontinuiranog i progresivnog rastezanja kože udruženog sa rapidnim rastom ili promjenama - prekomjernim dobijanjem ili naglim gubitkom težine, u nekim slučajevima nastaju pod uticajem velike sile povlačenja kože koja prelazi moć elastičnosti dermisa, ali ponekad i pod uticajem nekih bolesti i terapeutskih modaliteta.

Strije su takođe i generalni termin koji se odnosi na imenovanje tankih, uskih žljebova i kanala ili tanke linije i trake koje su međusobno paralelne i nalaze se u blizini.

Medicinski termini za ove promjene su: striae distensae, striae atrophicans, striae vergetures, striae cutis distensae, striae gravidarum, lineae atrophicae, lineae albicante, engleski: stretch marks.

Strije se javljaju kod trudnica, zbog dobijanja na težini i uvećanja pojedinih dijelova tijela, na donjem dijelu stomaka, grudima, stražnjici i bokovima, posebno u šestom i sedmom mjesecu trudnoće, kod adolescenata u vrijeme naglog rasta, posebno na koži bedara i bokova, u glutealnom dijelu i grudima kod djevojčica, kao i u lumbosakralnom dijelu tijela dječaka, kod sportista (bodi bildera) na unutrašnjim i spoljašnjim stranama nadlaktica.

Pri naglom gubitku na težini dolazi do brzog povlačenja masnoća neposredno ispod kože, što dovodi do stvaranja ulegnuća na koži i rezultira njenim razvlačenjem i skupljanjem. Naglo mršavljenje dovodi i do promjene nivoa

28

vitamina i nutritijenata, što rezultira suvom kožom sklonijom oštećenjima. Takođe, produžena terapija oralnim ili topikalnim kortikosteroidima, Kušingov sindrom sa pojačanom adrenokortikalnom aktivnošću, šećerna bolest, Ehlers-Danlosov sindrom ( hiperekstenzivnost i fragilnost kože) mogu dovesti do pojave strija. Genetski faktori mogu igrati ulogu u nastanku strija, ali to nije do kraja razjašnjeno.

Faktori koji dovode do stvaranja strija slabo su razumljivi. Jedna teorija glasi da su strije rezultat rupture vezivnog tkiva. Takođe je uočeno da se strije mnogo lakše pojavljuju na koži koja ima veću proporciju rigidnog unakrsno postavljenog kolagena. Takođe, promjene u ćelijama i ekstracelularnom matriksu koje određuju klinički fenotip strija nisu do kraja istražene.

Strije, izdužene, nekoliko milimetara široke, različito dugačke brazde na koži, nastaju zbog stanjenja površinskog sloja kože i promjena u strukturi vlakana elastina i kolagena u dubljim slojevima kože čija je funkcija da koži pomažu u zadržavanju oblika.

Patohistološki, u ranim stadijumima dominiraju inflamatorne promjene. U dermisu je prisutan edem sa perivaskularnim limfocitnim infiltratom. U kasnijim stadijumima istanjuje se epidermis, a uočava se i gubitak rete ridgesa. U dermisu se, paralelno sa epidermisom, nalaze tanki, gusto pakovani snopovi kolagena u nivou papilarnog derma.

Elastične grupice pokazuju prekid i retrakciju elastičnih vlakana u retikularnom dermu. Prekinuta elastična vlakna uvijaju se na stranama strija formirajući karakterističan izgled.

Skenirajući električni mikroskop pokazuje ekstenzivno zamršena uvijena elastična vlakna sa slučajnim, nepravilnim rasporedom, za razliku od normalne kože koja u regularnom rasporedu ima debela elastična vlakna.

Transmisioni elektronski mikroskop pokazuje, međutim, ultrastrukturu elastičnih i fibroznih vlakana identičnu kod strija izmijenjene kože i zdrave kože.

Klinički, rane strije se uočavaju kao spljoštene, istanjene, malobrojne ružičaste, crvenkasto-smeđe ili tamnosmeđe linije koje tek dobijaju ljubičastu nijansu i često svrbe. One postepeno prerastaju u dugačke i široke linije zagasito crvene boje (striae rubra). Površina strija

može biti izbrazdana. Zrele strije su bijele, sedefaste, ulegnute, nepravilnog izgleda, sa dužom osovinom paralelnom sa linijama tenzije kože (striae alba). Obično su duge nekoliko centimetara i po 1–10 mm široke. Postepeno, neke strije mogu izblijediti i postati manje vidljive. Prirodna evolucija strija identična je sa procesom formiranja ožiljka i zarastanjem rane.

Strije izazvane Kušingovim sindromom tanje su, pliće i svjetlije su boje od strija izazvanih ostalim uzrocima.

Kada pacijent primijeti strije, pri postavljanju dijagnoze treba obratiti pažnju na sljedeće anamnestičke podatke: da li uzima neke lijekove ili koristi kortikosteroidni krem, da li ima neke druge simptome i sl. Striae distensae treba razlikovati od linearne fokalne elastoze, cutis laxa, anetoderme.

TERAPIJA je, prema najnovijim studijama, mnogo efikasnija u ranim stadijumima (striae rubra) nego u kasnijim stadijumima (striae alba), kada samo nekoliko terapeutskih modaliteta daje rezultat, mada se potpuna rezolucija promjena ne može postići nijednim poznatim terapeutskim postupkom !

U ranim stadijumima (striae rubra) preporučuje se intenzivno hidriranje promjena i upotreba vitamina C, voćnih kisjelina, retinola. Strije se mogu minimalizovati hidratantnim kremama. Ulje u kombinaciji sa vitaminom E, koje pomaže opštem stanju kože, može smanjiti vidljivost strija. Vitamin A takođe odlično omekšava kožu.

Kozmetičari preporučuju i upotrebu ružinog ulja, mlijeka

za tijelo koje sadrži voćne kisjeline (alfa i beta hidroksikisjeline), seruma na bazi koštica grožđa, avokada i jojobe, kokoa butera, vitamina D, gelove na bazi ekstrakta Centella asiatica i drugih ljekovitih biljaka, uz primjenu mlijeka za regeneraciju sa vitaminima, pantenolom, biljnim ekstraktima, alantoinom, hidroliziranim kolagenom, hijaluronskom kisjelinom, elastinom, flastere za lokalnu upotrebu koji sadrže ekstrakte korijena sladića … Ove i mnoge slične kozmetičke i kozmeceutske procedure imaju za posljedicu hidriranje kože i povećavanje njene elastičnosti, što može pozitivno uticati na vidljivost strija - bez terapeutskog efekta. Ovakvi preparati uglavnom djeluju na površni sloj kože, a ne na papilarni i retikularni derm gdje se odigravaju patološki mehanizmi nastanka strija !

Dermatološki prihvatljive rezultate daje lokalna primjena tretinoina, ali i adapalena i tazarotena. Treba naglasiti da je primjena ovih preparata kontraindikovana kod trudnica i dojilja, posebno na većim površinama, zbog neispitanosti teratogenog djelovanja.

Topikalni retinoidi remodeliraju hipertrofične ožiljke, poboljšavaju površinu ožiljka, boju i elastičnost.

Tretinoin u koncentraciji 0,05% poboljšava stanje hipertrofičnih ožiljaka, smanjujući proliferaciju fibroblasta, utiče na smanjivanje ranih stadijuma aktivnih strija izazivajući ljuštenje postojećih promjena.

...AKCIJA SE NASTAVLJA... NAREDNIH 10 MJESECI NA AKCIJI JEDAN OD

NASTAVIĆE SE ...

PROIZVODA...

FUCUSLINEA drink Dodatak ishrani na bazi rastvorljivih vlakana i biljnih ekstrakata (ananas, zeleni čaj, gorka pomorandža, alga fukus, breza, javanski čaj, galaktomanat i fruktooligosaharidi). Koristan je uz hipokalorijske dijete za kontrolu tjelesne težine jer dovodi do smanjenja resorpcije masti i ugljenih hidrata.

Njegova formula drenira - izbacuje suvišnu tečnost, smanjuje osjećaj otečenosti kako u stomaku tako i u udovima i povećava osjećaj sitosti.

AKCIJA 01.08.2010. - 10.09.2010.

CITROLINEA biljni sagorijevač masti

Popust u apotekama do

50%

Popust u apotekama do

30%

Dodatak ishrani na bazi hroma, karnitina, fenilalanina, holina, inozitola i metionina sa ekstraktom gorke pomorandže. Korišćenjem Citrolinee, uz niskokalorične dijete, dolazi do gubitka kilograma sagorijevanjem viška masti. Karnitin poboljšava proizvodnju energije iz nataloženog masnog tkiva. Hrom reguliše metabolizam masti i šećera. Ekstrakt gorke pomorandže - sinefrin djeluje na nivou ß-3 adrenergičnih receptora adipocita i stimuliše lipozu tj. razgradnju masnih depoa.

"Decco Monte int d.o.o." Kuće Rakića bb; 81206 Tuzi; Podgorica, tel/fax : +382 20 870 083; +382 20 870 098, e-mail: deccomonte@t-com.me

Somatoline Cosmetic TM

Tretman za vitkije tijelo intenzivni noćni Iskoristite noć i poboljšajte svoju figuru Postati vitkiji znači preoblikovati tijelo ciljanim djelovanjem na nakupljene masne naslage. Istina je da su masne naslage potrebne kao prirodni izvor energije koji djeluje kao toplotna zaštita tijela, uprkos tome što nejednako raspoređene i prevelike masne naslage estetski nisu prihvatljive. Šta uraditi u tom slučaju? Kako biste bili u najboljoj formi predlažemo vam da smjesta počnete brinuti o svom tijelu. Da bi ste se riješili problema nakupljenih masnih naslaga Somatoline Cosmetic nudi vam efikasna rješenja.

Noć je idealan trenutak kada se možete posvetiti sebi i svom tijelu. Tijelo tokom noći mnogo bolje upija aktivne supstance, poboljšava se prokrvljenost i povećava temperatura, pa dolazi do povećanja metaboličkih reakcija.

Somatoline CosmeticTretman Intezivni Noćni – krema sa visokokoncentrisanim aktivnim sastojcima koja koristi posebnu sposobnost upijanja kože u noćnim satima čini vašu figuru vitkijom, podstiče izlučivanje viška tečnosti iz tijela, poboljšava teksturu kože i hidrira je.

Tretman Za Vitkije Tijelo Intenzivni Noćni sadrži visoku koncentraciju morskih algi (djeluju drenažno i čini kožu glatkom) i bijele gline (glatka koža). Tretman nudi kombinovano djelovanje nježnog pilinga i skoro neprimjetnog efekta obloge, jer na koži nastaje tanak zaštitni sloj što glavne sastojke kozmetičkog proizvoda za- država tokom noći i na taj način vam garantuje vitkiju figuru sa vidljivim rezultatima.

Smanjenje obima za 33% za samo dvije nedelje.

Somatoline Cosmetic nudi još tri tretmana usmjerena na različite probleme: Tretman Stomak i Bokovi – smanjuje obim do 4 cm za 4 nedelje. Preporučuje se ženama sa nakupljenim masnm naslagama na podrušju stomaka i bokova.

Anticelulit Tretman – smanjuje tvrdokorni celulit do 33% za 4 nedelje.

Preporučuje se ženama sa tvrdokornim celulitom koji je vidljiv golim okom, sa narandžinom korom i masnim jastučićima.

Tretman Total Body Gel – vitkije tijelo do 37 % za 4 nedelje. Preporučuje se ženama koje žele održati i poboljšati rezultate postignute intezivnim tretmanima Somatoline Cosmetic, naročito u predjelu bokova, ruku i nogu.

www.somatolinecosmetic.me NALL International

Limun

3. Aplanacionom tonometrijom 4. Gomoskopijom 5. Oftalmoskopijom 6. Perimetrijom Glavni ciljevi liječenja su sniženje IOP-a, Piše: mr ph Pavle Jurlina praćenje stanja na papili i praćenje vidnog polja.

Medikamentna terapija: liječenje se obično Još od davnina limun je poznat kao lijek koji se započinje jednim lijekom u najnižoj koncetraciji. daje kod prehlade, u vidu čaja protiv gripa i Pad pritiska od 4mnHG smatra se značajnim. kijavice. Izuzetno dejstvo ima u ljetnim Prva kontrola radi daje poslijekao mjeseca, a ako je mjesecima kadase se osvježavajući odgovor na lijek zadovoljavajući, kontroliše se na napitak tokom dana. tri mjeseca.

U suprotnom, lijek se mijenja ili se Sadrži vitamin C, bioflavonoide, proteine, šećer, umjesto jednog lijeka koriste kombinovani gvožđe i druge materije. Pomaže u liječenju preparati. Ako sehemoroida, medikamentnom arterioskleroze, neurozaterapijom i drugo.ne postigne ciljni pritisak, ako se terapija ne uzima Najveća mu je vrijednost u djelovanju vitamina redovno (25 odsto pa pacijenata), su široke C i bioflavonoida, se zato i ako preporučuje oscilacije IOP, ako se želi izbjeći operacija, radi se uzimanje u svježem stanju na prazan stomak. laserska trabekuloplastika.

Ako su ineuspješne Ima veliku primjenu u kozmetici, to kao: medikamentna i laser trabekuloplastika, šampon, losion, terapija sok za kupanje, maska za lice i ako Njegovim je uznapredovala vrši dr. korišćenjembolest, tijelo onda dobija selijep hirurška intervencija trabekulektomija. baršunast izgled, a koža sjaj. Nekoliko kapi treba kanuti u mineralnu vodu. Tako se dobija losion za stezanje pora na licu. Upotrebljava se i u NORMOTENZIVNI GLAUKOM industriji sapuna, za skidanje peruti, a ako imate To je glaukom sa niskim pritiskom. Karakterišu oboljele zube, dobro će doći trljanje desni korom ga IOP manji od 21 mn HG, glaukomsko od limuna. oštećenje optičkog nerva i vidnog polja. Javlja se Limun treba koristiti kad ste zdravi da se ne bi kod starih osoba. Liječenje: medikamentno i razboljeli. Limun je izvanredan dezinficijens, i trabekulektomija. upaljeno grlo se ispiranjem brže izliječi.

Velika količina vitamina C korisna je za dobar rad, odnosno ANGULARNI održavanje krvnih sudova.

PRIMARNI GLAUKOM Sprečava krvarenja, odnosno smanjuje ih.

RevoPrimarni angularni glaukom je stanje kada IOP lucionarno otkriće da limun pomaze u liječenju poraste zbog opstrukcije, isticanja očne vodice skorbuta dovelo do toga da ova biljka, tj. njen djelimičnim ilije potpunim zatvaranjem ugla plod, postane obavezna hrana u ishrani pomoperifernim irisom. Ova bolest se javlja kod raca tokom predisponiranih putovanja. anatomski očiju. Ispoljavanje Pošto se oblika u organizmu ovaj vitamin nikada ne akutnog je na jednom oku, ali je bolest nagomilava, trebaFaktori svakodnevno se unosi u često bilateralna. rizika zada blokadu pupile velikim količinama.

Limun je jedan od su dalekovidost, sa plitkom prednjom komorom, najbogatihih izvora vitamina C. i zadebljano sočivo koje je pomjereno naprijed.

Ako je lijepe, žute boje, znači da je i Primarni angularni glaukom selimun javljasočan u više zdrav.

Medjutim, zelenkasta boja, pogotovo sa kliničkih stadijuma, koji se u praksi kombinuju. mrljama, govori da, ili nije zreo, ili se već kvari. U Liječenje bi trebalo sprovesti odmah: tom slučaju treba biti oprezan kod upotrebe 1. Acetazolamid intravenski i peroralno kore: ili je dobro izribati četkicom pod tekućom 2 .Lokalna terapija vodom ili skinuti sasvim tanko gornji sloj.

3. Analgetici 4. Bolesnik bi trebalo da leži jedan sat Najčešća upotreba limuna: 5. Ako pritisak nije pao ispod 35mn Hg daje se - najzdraviji napitak na svijetu - obična peroralno nezasladjena 50 odsto glicerol limunada, ili sa malo meda, 6.

YAG laser iridotomija - najzdraviji začin za sve salate, periterne laserske je da ponovo -Svrha svakoj čorbi daje dobar iridotomije ukus, komunikaciju izmeđuali prednje i zadnje -uspostavi nema čaja koji nije prijatan, i zdraviji sa očne komore oblikovanjem otvora u periternom limunom, -irisu. dodatak ribljim jelima.

S obzirom na sve ovo o čemu smo govorili, često imamo pacijente koji nam se jave kad ješipak prisutan Postoji veoma prijatan čajni napitak: sa značajan gubitak vidnog polja.

Bolesniku limunom. Uveče se potopi kašika isitnjenogbi trebalo pružiti objašnjenje prirodi šipka u pola litrejednostavno vode i poklopi.

Ujutro seo procibolesti i načinu Trebalo bi gapo upozoriti jedi i doda sokliječenja. od limuna, zasladi želji, koliko jeilivažna tačno ukapavanje redovne medom šećerom.

Ovaj napitak sekapi, pije hladan kontrole IOPa zagrijan i kompjuterizovanog vidnog polja. tokom ljeta, tokom zimskih mjeseci.

Riješite problem akni jednom zauvijek

EKSKLUZIVNI UVOZNIK I DISTRIBUTER ZA CRNU GORU Tel: 069 399 905

Hemijski piling terapija lica od posljedica štetnog dejstva sunca (engl. photoaging) Pišu: prof. dr Borko Đorđević, dr Marija Ratković Hemijski piling se sastoji od ubrzanog uklanjanja površnih slojeva kože hemijskom destrukcijom. To je kontrolisana hemijska povreda koja uzrokuje stimulaciju kože. Vrlo je efikasan i kada se koristi kao jedino sredstvo za regeneraciju kože. Jednostavan je i jeftin za korišćenje i koža se nakon primjene ove metode brzo oporavlja.

INDIKACIJE. Hemijski piling se koristi u estetske svrhe - za podmlađivanje; uklanjanje ožiljaka, nastalih od akni ili koje druge vrste; uklanjanje bora; kao terapija rozacee; za uklanjanje posljedica starenja kože (fotoejdžing - aktinična keratoza); uklanjanje nepravilnih tamnih pigmentacija (takozvane melazme)... U zavisnosti od hemijskog agensa, može se djelovati na različite slojeve kože, epiderm ili derm.

TIPOVI PILINGA. Epidermis je površni dio kože i ima 5 slojeva, a dermis se nalazi ispod epiderma i ima 2 sloja (papilarni i retikularni), što je bitno znati jer od toga na kojoj se dubini djeluje pilingom zavisi izbor odgovarajućeg hemijskog agensa i ostvarenje adekvatnog efekta. Što je piling dublji, dobijaju se bolji rezultati i potreban je manji broj tretmana, ali, sa druge strane, oporavak traje duže, veća je opasnost od komplikacija i veći je diskomfort.

KONTRAINDIKACIJE. Kontraindikacije, ili stanja u kojima se hemijski piling ne smije raditi, jesu: aktivni herpes, aktivna infekcija lica, sistemske bolesti koje ometaju zarastanje, keloidi, trudnoća, dojenje (ne smiju se raditi toksični, duboki pilinzi). Pojedini tipovi kože, po pravilu, ne trpe srednje i duboke pilinge.

Mehanizam hemijskog pilinga može biti različit: a) Metabolički efekat - stimuliše krvotok kože azelaična kisjelina, retinoična kisjelina, glikolna kisjelina b) Kaustički efekat - koaguliše proteine - TCA (tetrahlorna kisjelina), glikolna kisjelina c) Toksični efekat - djeluje na membranu ćelije i citoplazmu - fenol, rezorcinol, salicilna kisjelina...

PIGMENTACIJE. Kako izabrati pravi piling? Pigmentacije su uglavnom promjene u epidermu. Pjege i melazme na koži zapravo su abnormalni depoi melanocita i tu su metode izbora u liječenju salicilna i glikolna kisjelina.

PRIJE

Slojevi kože: epidermis i dermis -Površni piling - epidermis (glikolna kisjelina) -Srednji piling - epidermis + papilarni dermis (TCA - tetrahlorna kisjelina - plavi piling) -Duboki piling - epidermis + papilarni i dio retikularnog derma (fenol)

32

POSLIJE

PRIJE

POSLIJE

BORE, OŽILJCI OD AKNI, OLABAVLJENA KOŽA. TCA (tetrahlorna kisjelina) je najsigurnija metoda jer prodire u dermis koji sadrži kolagen, elastin i glikozaamino-glikane. Hemijska povreda dermisa obnavlja se stvaranjem kolagena i elastina, što izravnava promjene na koži.

IZBOR HEMIJSKOG AGENSA. Izbor hemikalije zavisi prvenstveno od tipa kože (prema Ficpatrikovoj klasifikaciji, postoji 6 različitih tipova kože), zatim od uzrasta (mlađi pacijenti bolje reaguju), od stila života (izlaganje suncu, pušenje, upotreba alkohola i ljekova), od očekivanja pacijenta, od trenutnog i prethodnog režima njege kože kao

i od lične istorije bolesti pacijenta (alergije, ljekovi, suplementi, herpes...).

MELAZME su hiperpigmentacije lica koje se pojačavaju izlaganjem suncu. Mogu se pojaviti tokom trudnoće, kod žena koje koriste oralna kontraceptivna sredstva ili druge polne hormone. U terapiji se koristi dvostruki tretman salicilnom kisjelinom i mikroderm abrazijom, a pacijent može i samostalno da nastavlja tretman. Ponekad se primjenjuje i Vudova lampa, UV zraci koje apsorbuje melanin iz epiderma.

PRIJE

POSLIJE

PRIJE

POSLIJE

TAČKASTI OŽILJCI NA LICU. Tretiraju se oštrim drvenim aplikatorom koji se umoči u čisti TCA. Kap kisje-

line se aplikuje u rupicu i štapić se zarotira u ožiljak tako da i kisjelina i rotacija zajedno uzrokuju povredu ivica ožiljka i tako ga ravnaju.

PILING INSTITUTA ZA VITALNOST. Koristi se samo za podmlađivanje kože ruku, vrata i dekoltea.

NJEGA NAKON PILINGA. Neophodna je blaga dnevna hidratacija. Ako perzistira crvenilo, daje se jednoprocentni hidrokortizonski krem, ili u ozbiljnijim slučajevima kenalog 0,25%, i zakazuje se kontrola za nedjelju dana. U toku pilinga, i nekoliko dana poslije njega, ne treba se izlagati suncu, a nakon nedjelju dana počinje se sa upotrebom kreme sa visokim zaštitnim faktorom.

Hemijski piling je minimalno invazivan oblik podmlađivanja kože i efektivan dodatak arsenalu u borbi protiv starenja kože. Uz minimalne troškove, postiže se veliko zadovoljstvo kod pacijenata.

Idealan piling je bezbolan, jednostavan za nanošenje i rad, te bezbjedan za sve tipove kože. Daje minimalne komplikacije i ne zahtijeva prethodnu pripremu.

NJEGA LICA I TIJELA REGISTROVANIM PREPARATIMA PO VLASTITOJ RECEPTURI Naš tim se sastoji od: mr ph specijalista farmaceutske tehnologije, dipl. farmaceut farmaceutski tehničari kozmetičari

NJEGA ZDRAVE KOŽE NJEGA PROBLEMATIČNE KOŽE KONSULTACIJE I SAVJETI

TRETMANI:

INFO: Svetozara Markovića 1, Podgorica, tel/fax: +382 20 248 914, 248 913, mob: +382 69 015 303, e-mail: fontis@t-com.me, web: www.fontiscg.com

- medicinski tretman aknozne kože - mikro dermoabrazija - tretmani hijaluronom - BDR metodom - otklanjanje i ublažavanje ožiljaka i bora - epilacija - uklanjanje celulita i masnih naslaga - relaksaciona i sportska masaža - depilacija kože voskom - depilacija kože šećernom pastom - pedikir i manikir - tretmani RF biPolarom - kavitacija

Uklanjanje bradavica, kondiloma, mekih fibroma, keratoza, hemangioma, cista i drugih tumora kože

radio talasima

Dr Predrag Štilet spec. za kožne i venerične bolesti

Šta su radiotalasi?

Koliko traje intervencija?

Radiotalasi predstavljaju radiohiruršku metodu uklanjanja promjena sa kože ili sluzokože.

Intervencija traje kratko (najčešće nekoliko sekundi), bez ili sa minimalnim krvarenjem. Ne zahtijeva stavljanje šavova i previjanje posle intervencije.

Kako djeluju radiotalasi?

Prolazak visokofrekventnih talasa kroz tkivo minimalno oštećuje okolne strukture kože (značajno manje nego hirurški skalpel), a u potpunosti djeluje na željeno polje.

prije

prije

poslije

Da li je metoda bezbolna? poslije

34

Za intervenciju se koristi anestetik u obliku krema, a ukoliko se uklanja promjena u srednjem ili dubljem sloju

kože, daje se lokalni anestetik. Zahvaljujući visokofrekventnim talasima i minimalnom oštećenju kože, ne postoji nikakav bol poslije intervencije, bez obzira na dubinu promjene. Zbog tog razloga, pacijent nema osjećaj da je urađena intervencija.

Šta se može uklanjati radiotalasima?

Metoda izbora je za uklanjanje keratoza, bradavica, fibroma, proširenih kapilara na licu, kondiloma, cista, korekcije ožiljaka od akni. prije

Koliko traje proces zarastanja poslije intervencije?

Na mjestu intervencije formira se suva krasta. Proces zarastanja (otpadanja kraste) traje od tri dana do dvije nedjelje, u zavisnosti od toga koja promjena je tretirana.

Da li ostaju ožiljci poslije intervencije?

poslije

Ožiljak je minimalan, a ako je promjena velika i zahtijeva duboko prodiranje radiotalasa, na mjestu intervencije može ostati plitak ožiljak. Iskusan ljekar to najčešće može procijeniti prije intervencije i upozoriti pacijenta. Kada krasta otpadne, na tom polju je narednih mjesec dana koža nešto svjetlije boje. To je normalan proces zarastanja i tokom vremena boja će se izjednačiti s okolnom kožom.

Kozmetički salon “Alfa Ton Studio Exclusive” Ul. Mitra Bakića br. 2 Tel: 020 / 620 - 065 E-mail: alfatoninfo@t-com.me Dermatolog u salonu, Dr. Predrag Štilet - trajna redukcija malja, uklanjanje problema na koži radio talasima, Injekcijska lipoliza (redukcija masnih naslaga i celulita), ubrizgavanje hijaluronske kisjeline, Restyline (popunjavanje volumena usana i popunjavanje bora), Aplikovanje botoxa (sprječavanje bora i sprječavanje prekomjernog znojenja), Hemijski piling voćnim kisjelinama (Neostrata) Kavitacija - nehirurška liposukcija Radio frekvencija - zatezanje kože lica i tijela, remodulacija kolagena, redukcija celulita BHS - redukcija celulita SPA JET kapsula - SPA tretmani, jedinstveni užitak Solarijum Masaže Tretmani lica Tretmani tijela Higijenski tretmani - manikir, pedikir, depilacija

SINDROM DIJAREJE ILI PROLIVA Piše: dr sc. med. Milovan Živković Pod pojmom dijareje podrazumijeva se učestalo pražnjenje crijeva praćeno pojavom tečnih (neformiranih) stolica. Neki autori ovoj definiciji dodaju i podatak da broj takvih stolica mora da bude veći od dvije, dok drugi proliv definišu kao fenomen za koji je karakteristično više od 250 grama stolice dnevno. Proliv je jedan od najčešćih problema sa kojima se ljekar susreće, a u pojedinim dijelovima svijeta, naročito kod starijih osoba i djece, jedan od češćih razloga smrtnosti. Godišnje, na primjer u Sjedinjenim Američkim Državama, od proliva oboli oko 100 miliona ljudi, od čega se 10 miliona javi ljekaru, a 250 hiljada ljudi bude smješteno u bolnicu. U Sjedinjenim Američkim Državama od proliva godišnje umre više od 3.000 ljudi, a u svijetu je taj broj između 5 i 8 miliona. Akutni proliv ne traje duže od dvije sedmice, a ukoliko traje do mjesec dana, onda se takav proliv definiše kao uporni. Prolivi koji traju duže od mjesec dana nazivaju se hronični prolivi.

UZROČNICI I TRETMAN AKUTNIH PROLIVA Više od 90% akutnih proliva uzrokovano je infektivnim agensima, što znači da pripada infektivnim prolivima. Ostalih 10% najčešće je uzrokovano: lijekovima, trovanjima, ishemijom, ili su to prolivi putnikâ i oni koji nastaju u drugim stanjima. Infektivni prolivi se uglavnom prenose fekalno-oralnim putem i praćeni su: povišenom temperaturom, nelagodnošću u trbuhu, slabim apetitom, povraćanjem, a nerijetko i dehidratacijom koja dovodi do pada tenzije, disbalansa elektrolita, šoka, pa i smrtnog ishoda. Među uzročnicima ovih proliva najčešći su virusi i bakterije. Mada se ova vrsta proliva može javiti u svako doba godine, njihova učestalost veća je u ljetnjim mjesecima za oko 10 puta u odnosu na preostali dio godine.

Ukoliko je uzročnik ovih proliva virus, u kliničkoj slici dominira prvo mučnina, zatim lako povišena tjelesna temperatura, malaksalost i na kraju rijetko više od 5–6 tečnih stolica. Pojava je obično masovna, a bolest uglavnom ima laku kliničku sliku i prolazi za 2–3 dana. U stolici skoro nikada nema krvi, a hospitalizacija najčešće nije potrebna, osim za stare i iznemogle osobe i djecu predškolskog uzrasta.

Kod bakterijskih proliva klinička slika je teža, a bolest traje znatno duže. Ovi prolivi su gotovo uvijek praćeni jezom, drhtavicom, povišenom temperaturom, a u zavisnosti od bakterije koja je uzrokovala proliv i prisust-

36

vom krvi u stolici, bolnim nagonom za defekaciju, osjećajem nedovoljnog pražnjenja crijeva ili zelenožutim stolicama. Ova vrsta proliva obično se javlja nakon gozbi, konzumiranja nepravilno skladištene hrane, uglavnom životinjskog porijekla, kolača, torti i slično. Najčešće se javlja u manjim epidemijama, nakon proslava, gozbi, u zatvorenim kolektivima, menzama i slično. Ranije češće, a danas znatno rjeđe, zagađena voda za piće predstavljala je izvor zaraze. Visoka temperatura vazduha, prisustvo muva i drugih insekata pogoduju lakšem prenošenju infekcije.

Bakterijski prolivi, za razliku od virusnih, traju najčešće oko 7 dana i veoma često zahtijevaju hospitalizaciju bolesnika.

Posebno tešku kliničku sliku, čak opasnu po život, imaju stare i iznemogle osobe, kao i djeca predškolskog uzrasta, a naročito je velika smrtnost ukoliko se ove infekcije jave u porodilištima. Nije rijedak slučaj da bolesnik nakon preležane bolesti ostane kliconoša, pa u sredini u kojoj živi i radi, mjesecima prenosi infekciju. To je naročito opasno za kuvare, konobare, babice, radnike na distribuciji hrane i slično.

Akutne prolive ne treba liječiti antibioticima.

Građani moraju znati da antibiotik ne samo što ne pomaže u liječenju većine proliva, nego može i da ih pogorša, pa čak i da dovede do ozbiljnih komplikacija. Antibiotik ne reaguje ni na jedan virus, pa prema tome ne može ni biti od koristi u liječenju ovih proliva. Osim toga, antibiotici uništavaju normalnu bakterijsku floru crijeva, što može dovesti do ozbiljne komplikacije koja se manifestuje prolongiranim krvavosluzavim stolicama koje su poznate kao pseudomembranozni kolitis. Takvo stanje može završiti i smrtnim ishodom. Prolivi koje uzrokuju bakterije pogotovu ne treba liječiti antibioticima bez savjetovanja sa ljekarom, jer i ukoliko se antibiotik ordinira po antibiogramu, proces obeskličenja je duži. Izuzetak su predškolska djeca, hronični bolesnici i imunodeficijentne osobe. Treba imati na umu da pravo da u terapiju proliva uključi antibiotik ima isključivo infektolog. Ono što pacijenti eventualno mogu uraditi sami, ukoliko ljekar nije dostupan, jeste isključivanje slatke i teško svarljive hrane i rehidratacija gotovim rastvorima za oralnu upotrebu, domaćim ili industrijskim supama i slično. Ukoliko broj stolica prelazi 5 a pacijent je visoko febrilan, obavezno treba potražiti ljekarsku pomoć.

UPORNI I HRONIČNI PROLIVI Ukoliko proliv traje duže od 15 dana, uzročnik su uglavnom neinfektivni agensi. Ipak, neki paraziti, kao na

primjer Entameba koli i Đardija intestinalis mogu biti uzročnici oskudnih, krvavosluzavih dijareja koje dovode do gubitka u težini i malokrvnosti. Dijagnoza se postavlja ispitivanjem stolice na protozoe, a davanje antiparazitarnih ljekova omogućava uspješno liječenje. Mnogo češće, kao što je već rečeno, uzročnici ovih proliva su neinfektivni agensi.

Upotreba mnogih ljekova može dovesti do pojave učestalih tečnih stolica. Ovo se najčešće dešava usljed atrofije sluznice crijeva, nakon čega dolazi do slabije apsorpcije hrane. Ljekovi kao što su: ljekovi za smanjenje krvnog pritiska, ljekovi protiv reume, ljekovi protiv depresije, ljekovi za liječenje srčanih smetnji, a posebno antiaritmici, dovode do pojave učestalih tečnih stolica. Nekontrolisano uzimanje antibiotika može imati za posljedicu tešku dijareju koja dovodi i do smrtnog ishoda. Sve ovo ukazuje na potrebu da pacijenti koji imaju ovaj problem treba da svom izabranom ljekaru saopšte što više podataka, ne samo o dijareji nego i o svojim navikama, uzetim ljekovima, drugim bolestima i slično.

Do pojave proliva dolazi i kod nekih neinfektivnih oboljenja crijeva: šećerna bolest, posebno ako je šećer neregulisan, dovešće do pojave dijareje. Takozvana dijabetička enteropatija odlikuje se učestalim stolicama koje su kod starijih pacijenata neregulisane. Ishemija crijeva dovodi do ljuštenja crijevnog epitela, što opet ima za posljedicu učestale prolivaste stolice. Ostale internističke bolesti, kao što su: bolesti pankreasa, endokrinološke bolesti, maligne bolesti, stanja nakon zračenja imaju za posljedicu pojavu upornih dijareja. Stariji bolesnici, posebno oni nepokretni, često imaju naizmjenično pojavljivanje proliva i zatvora.

Ovakva pojava govori o segmentnom oštećenju crijeva.

Izuzetno čest uzročnik proliva su i takozvana nespecifična zapaljenja debelog crijeva, takozvani kolitisi.

Ukoliko je proliv uporan, krvavosluzav, češći u jutarnjim časovima, a osoba gubi u težini, treba misliti na ulcerozni kolitis i Kronovu bolest. Ovakvi simptomi mogu biti uvod i u malignu bolest, a dijagnoza se postavlja KOLONOSKOPIJOM. Ova metoda je suverena u otkrivanju karcinoma debelog crijeva, koji je jedan od najčešćih karcinoma i kod muškaraca i kod žena. Svaka osoba starija od 50 godina, a posebno ona koja u anamnezi ima podatak o prisustvu krvi u stolici, treba da insistira na ispitivanju ovom dijagnostičkom metodom.

Umjesto zaključka naši čitaoci treba da znaju da je proliv kompleksan i čest problem sa kojim se ljudi susreću.

Naveden je samo dio uzroka učestalih tečnih stolica. Ukoliko naši čitaoci imaju taj simptom, nikako ne treba sami da ga rješavaju. Svome izabranom ljekaru i ljekaru kome su kasnije upućeni treba da navedu što veći broj podataka vezanih za način života, navike, obavezno: ljekove koje uzimaju, bolesti koje su bolovali ili boluju, kao i podatke o izgledu stolice, boji, konzistenciji, primjesama. Stid pred ljekarom i birane riječi mogu samo da vam odnemognu, jer ljekarova zauzetost može da bude prepreka da on ne postavi sva pitanja o kojima je bilo riječi. Još jedanput vas podsjećamo da je proliv čest i kompleksan simptom koji može da bude uvod u teške i čak smrtonosne bolesti.

LAJMSKA BOLEST Piše: Novović Mile, med. laborat. inž.

Opis bolesti Lajmska borelioza javlja se sa velikom učestalošću u lokalizovanim regijama širom Evrope, SAD-a, bivšeg Sovjetskog Saveza, Južne Afrike, Australije i Azije.

Lajmska borelioza je prvi put prepoznata 1975, nakon što je istraženo zašto je kod neobično velikog broja djece dijagnostikovan omladinski reumatoidni artritis u gradu Lajmu (Konektikat, SAD) i dvama susjednim gradovima. Istraživači su otkrili da je većina djece koja su zaražena živjela blizu šumovitih područja naseljenih krpeljima. Takođe su pronašli da su se prvi simptomi kod djece tipično pojavili u ljetnim mjesecima, što se podudaralo sa sezonom krpelja. Nekoliko ispitanih bolesnika prisjetilo se da su imali osip upravo prije razvoja artritisa i mnogi su se sjećali ugriza krpelja na mjestu osipa. Dalje istraživanje otkrilo je da su sićušni jelenji krpelji bili zaraženi spiralnom bakterijom ili spirohetom koja je kasnije nazvana Borrelia burgdoferi i da su oni odgovorni za pojavu artritisa u Lajmu.

Ko može dobiti lajmsku boreliozu ?

Krpelji vole vlažnu, sjenovitu okolinu koju pruža otpadno lišće ili polegla vegetacija u šumovitim, grmolikim predjelima ili staništima visoke trave.

U najvećoj su opasnosti ljudi koji žive ili rade u područjima okruženim šumom ili preraslim grmljem, te oni koji posjećuju prirodna staništa u rekreativne svrhe.

Boravak u prirodi za vrijeme toplih mjeseci povećava opasnost od dobijanja bolesti.

Simptomi Na koži: erythema migrans (EM). Crvenilo kože na mjestu ugriza krpelja koje se polako širi i doseže promjer iznad 5 cm i dugo je prisutno (nekoliko sedmica). Crvenilo u sredini postupno nestaje, obično stvarajući karakterističan oblik erytheme migrans. EM nije alergijska kožna reakcija na ugriz krpelja. Ona može biti popraćena tzv. “malim simptomima” (glavobolja, klonulost, vrtoglavica, bolovi u zglobovima i mišićima, smetnje koncentracije).

Na zglobovima: upala zglobova ili artritis. Nakon nekoliko mjeseci, oko polovina broja inficiranih ljudi koji nisu liječeni imaju bolne i otečene zglobove. To se ponavlja i traje nekoliko dana ili mjeseci. U 10 do 20% broja

38

neliječenih ljudi razvije se hronični artritis.

Neurološki simptomi: Lajmska bolest može, takođe, pogoditi nervni sistem, uzrokujući takve simptome kao što su ukočen vrat i jaka glavobolja (zbog meningitisa), privremena paraliza mišica lica (Belova paraliza), neosjetljivost na podražaje, bol ili slabost u udovima ili slabu koordinaciju mišića.

Srčani problemi: Mali broj ljudi može imati srčane probleme kao što su nepravilni srčani otkucaji, i to nekoliko sedmica nakon infekcije.

Ostali simptomi: Manje uobičajeni simptomi uključuju upalu oka i tešku slabost organizma.

Pregled najčešćih simptoma lajmske borelioze

QVOP WSFNFOB V ÝVNPWJUJN JMJ USBWOBUJN QPESVʊKJNB

Rana lokalizovana infekcija (EM i “mali” simptomi):

t &SZUIFNB NJHSBOT QSPNKFOB OB LPäJ SBOJKF PQJTBOB CPMPWJ V NJÝJʉJNB J [HMPCPWJNB HMBWPCPMKB HSP[OJDB TMBCPTU TNFUOKF V LPODFOUSBDJKJ

Prevencija

"LP TF CPMFTU OF MJKFʊJ NPäF EPʉJ EP SBTJQBOKB CBLUFSJKB TQJSPIFUB J OBTUBOLB SBOPH QSPÝJSFOPH PCMJLB CPMFTUJ

3BOJ QSPÝJSFOJ PCMJL CPMFTUJ TV VQBMB TSDB LBSEJUJT

QBSBMJ[B MJDB #FMPWB QBSBMJ[B NFOJOHJUJT LSBULF FQJ[PEF PUJDBOKB J CPMPWB V [HMPCPWJNB BSUSJUJT

)SPOJʊOJ TUBEJKVN QFS[JTUJSBKVʉB JOGFLDJKB

t "SUSJUJT QPWSFNFO JMJ ISPOJʊBO

t #MBHB EP VNKFSFOB TNFUFOPTU LPOGV[JKB TMBCPTU VEPWB J NPUPSOF LPPSEJOBDJKF LPOUSPMF QPLSFUB VEPWB ÝUP VQVʉVKF OB [BIWBʉFOPTU TSFEJÝOKFH J QFSJGFSOPH OFSWOPH sistema

t .BOKF VPCJʊBKFOJ TJNQUPNJ MBKNTLF CPSFMJP[F VLMKVʊVKV TSʊBOF BCOPSNBMOPTUJ LPOKVOLUJWJUJT ISPOJʊOV QSPNKFOV OB LPäJ Koje pretrage može napraviti ljekar ?

/BKCPMKJ OBʊJO QSFWFODJKF KF J[CKFHBWBOKF QPESVʊKB HEKF TF OBMB[F LSQFMKJ J UP UPLPN UPQMJKFH EJKFMB HPEJOF ,SQFMKJ TF ʊFTUP OBMB[F V ÝVNPWJUJN QPESVʊKJNB J V CMJ[JOJ USBWOBUJI QPWSÝJOB V TKFODJ ,SQFMKJ TV VPCJʊBKFOJ UBNP HEKF TF ÝVNPWJUB J USBWOBUB QPESVʊKB HSBOJʊF %B CJ TNBOKJMJ SJ[JL PE J[MBHBOKB OPTJUF EVHF QBOUBMPOF J LPÝVMKF EVHJI SVLBWB LPKF VTLP QSJTUBKV V[ OPHV J SVLV 5BLPÿF OPTJUF ÝFÝJSF VWJDJUF OPHBWJDF V ʊBSBQF J PCVWBKUF VTLF DJQFMF .PHV QPNPʉJ J TSFETUWB QSPUJW JOTFLBUB SFQFMFOUJ

Kako ukloniti krpelja ?

t 6[NJUF QJODFUV

t 5VQPN QJODFUPN QSJUJTOJUF OKFäOP BMJ ʊWSTUP CMJ[V iHMBWFw LSQFMKB

t 1SFQPSVLB KF EB TF LSQFMK iPLSFʉFw V SBWOJ LPäF QB UFL POEB EB TF QPEJHOF TB LPäF ,SQFMKB J[WVDJUF CF[ US[BKB

t 1B[JUF EB OF [ESPCJUF UJKFMP LSQFMKB J OF EJSBKUF HB HPMJN QSTUJNB LBLP CJTUF J[CKFHMJ [BSB[V

t 7BUPN TB BOUJTFQUJLPN OBUSMKBKUF QPESVʊKF VHSJ[B LBLP CJTUF TQSJKFʊJMJ QPKBWV CBLUFSJKTLF JOGFLDJKF

-BCPSBUPSJKTLJ UFTUPWJ NPHV QPNPʉJ V QPUWSEJ EJKBHOP[F BMJ POJ PCJʊOP OJTV QP[JUJWOJ QSWJI OFLPMJLP TFENJDB OBLPO VHSJ[B LSQFMKB -BCPSBUPSJKTLJ UFTUPWJ LPKJ QPUWSÿVKV EJKBHOP[V TV EPLB[JWBOKF TQFDJĕʊOJI BOUJUJKFMB OB #PSSFMJV CVSHEPSGFSJ V LSWJ QBDJKFOUB LMBTF JNVOPHMPCV MJOB . [B SBOJ TUBEJKVN CPMFTUJ J LMBTF JNVOPHMPCVMJOB ( [B ISPOJʊOJ TUBEJKVN CPMFTUJ

-BKNTLB CPSFMJP[B TF OBKMBLÝF EJKBHOPTUJLVKF OB PTOPWV LBSBLUFSJTUJʊOF LPäOF QSPNKFOF &. /BäBMPTU DSWFOJMP NPäF QPOFLBE QSPʉJ OFQSJNJKFʉFOP 1POFLBE KF OVäOP J[PMPWBUJ CBLUFSJKF TB NKFTUB VHSJ[B DSWFOJMB EB CJ TF QPTUBWJMB EJKBHOP[B CJPQTJKB LPäF ,BEB QPTUPKJ TVNOKB EB TF SBEJ P MBKNTLPK CPSFMJP[J LPE UBLWJI QBDJKFOBUB USFCB TQSPWFTUJ UFTUJSBOKF i8FTUFSO CMPUw UFTUPN J[ LSWJ Liječenje

7BäOP KF MJKFʊJUJ QSWJ TUBEJKVN CPMFTUJ UK FSZUIFNV NJHSBOT LBLP CJ TF TQSJKFʊJP SB[WPK UFäJI J ISPOJʊOJI PCMJLB CPMFTUJ 6 MJKFʊFOKV FSJUFNF NJHSBOT LPE OBT TF J [B EKFDV J LPE PESBTMJI QSFQPSVʊVKF VQPUSFCB B[JUSPNJDJOB KFEOPN EOFWOP UPLPN EBOB

,PE ISPOJʊOF GB[F CPMFTUJ MJKFʊFOKF USBKF NJOVNVN USJ TFENJDF KFS BOUJCJPUJL EKFMVKF OB CPSFMJKV TBNP V GB[J OKFOF EJPCF B UP KF TWBLJI TFEBN EBOB

-BKNTLB CPSFMJP[B TF MJKFʊJ BOUJCJPUJDJNB /BLPO MJKFʊFOKB &. OFLJ CPMFTOJDJ NPHV JNBUJ EVHPUSBKOF CPMPWF V NJÝJʉJNB J [HMPCPWJNB J ʊFTUP TV LMPOVMJ ÝUP KF EJP U[W QPTU MBKNTLPH TJOESPNB LPKJ OF USFCB MJKFʊJUJ BOUJCJPUJDJNB 6 TWJKFUV QPTUPKJ J JOKFLDJKB LPKB TF QSFQPSVʊVKF MKVEJNB LPKJ äJWF V QPESVʊKJNB FOEFNJʊOJN [B PWV CPMFTU B QSPWPEF

39

Hronika 28. jun - Najavljeno otvaranje Predstavništva farmaceutske kompanije „Actavis“ u Crnoj Gori Na konferenciji za štampu održanoj u restoranu „Plavnici“ povodom predstavljanja kardiovaskularnog programa kompanije „Actavis“, realizovanog 28.6.2010, najavljeno je otvaranje Predstavništva farmaceutske kompanije „Actavis“ u Crnoj Gori. Riječ je o jednoj od vodećih generičkih farmaceutskih kompanija na svijetu koja djeluje na nivou 40 svjetskih zemalja i čija se razgranatost mjeri sa preko 10.000 zaposlenih. Svojim tradicionalno uspješnim radom ova kompanija je uspjela da se nametne kao neko ko ne samo kreira trendove, već i povoljne cijene proizvoda na farmaceutskom tržištu regiona u kom djeluje.

Skup kojem je prisustvovalo preko stotinu zvanica, među kojima su se našli i predstavnici Vlade Crne Gore, renomarani ljekari, farmaceuti, predstavnici veledrogerija i medijskih kuća, zvanično je otvorio generalni direktor kompanije „Actavis” za Srbiju i Crnu Goru, dr Pavle Marjanović.

Obrazloživši ciljeve i aspekte trenutnog djelovanja ove kompanije dr Marjanović je istakao da je uspješnim premošćavanjem finansijskih poteškoća koje su se ove godine osjetile na globalnom ekonomskom planu ova firma uspjela da realizuje i proširenje svojih resursa u vidu otvaranja novog predstavništva. ”Posebna nam je čast“, istakao je, „što će to predstavništvo biti baš u Crnoj Gori, gdje nastavljamo sa dugogodišnjom tradicijom koju je Zdravlje iz Leskovca godinama gradilo.“ Sadržajnu okosnicu rada na skupu činile su multimedijalne prezentacije koje su potencirale značaj kardiovaskularnog programa kompanije „Actavis”. U ulozi predavača nastupile su prof. Zorana Vasiljević, KC Srbije, i prim. dr sc. med. Božidarka Knežević, KC Crne Gore.

Obrazlažući temu ACE inhibitori i statini u akutnom koronarnom sindromu, ponudile su svoj odgovor i lične sugestije na pitanje da li praksa zaostaje za teorijom i najnovijim preporukama zasnovanim na dokazima.

2. jul - Edukacija o ishrani odojčadi 2. jula 2010. godine u 11 h u Hotelu ”Crna Gora” u Podgorici održan je stručni sastanak pod nazivom ”Ishrana odojčadi”. Projekat je realizovan djelovanjem Doma zdravlja Podgorice i kompanije HiPP.

40

Edukativni dio projekta potkrijepljen je trima prezentacijsko-predavačkim izlaganjima ljekara Kliničkobolničkog centra Crne Gore i Doma zdravlja iz Podgorice. U ulozi predavača nastupili su: dr Nebojša Kavarić (DZ Podgorica), dr Veselinka Đurišić (KCCG) i dr Nada Janković (DZ Podgorica).

Stav koji bi se mogao ocijeniti kao primaran u izlaganjima predavača na sastanku bio je da majčino mlijeko predstavlja izvor ishrane odojčadi koji je naprevaziđen po značaju i kvalitetu. Naravno, nije izostavljen ni aspekt alternativnih vidova ishrane odojčadi, biohrane i adekvatno pripremljenih mliječnih formula. Posjetioci skupa imali su priliku da se upoznaju i sa postulatima pravilne ishrane odojčadi diferenciranim prema uzrasnoj dobi beba.

12. jul - Premijer Crne Gore Milo Đukanović otvorio novosagrađeni objekat Klinike za onkologiju i radioterapiju

Uoči Dana državnosti Crne Gore 13. jula u Podgorici svečano je krenuo sa radom novosagrađeni objekat Klinike za onkologiju i radioterapiju. U govoru kojim se obratio prisutnim stručnjacima, gostima i medijima, predsjednik Vlade Crne Gore Milo Đukanović istakao je da je riječ o projektu realizovanom u uslovima finansijske krize čija se vrijednost procjenjuje na 11.7 miliona evra.

Podsjećajući prisutne na istoriju ove institucije u Crnoj Gori koja je započeta 1968. godine (Odjeljenje onkologije, radioterapije i izotopske laboratorije), sa reformom izvršenom 2000. godine (Klinika za onkologiju i radioterapiju) premijer Crne Gore izrazio je uvjerenje da će rad u novostvorenim uslovima pacijentima pružiti bolji kvalitet liječenja i života. - Po prvi put u istoriji crnogorske medicine stvoreni su uslovi za sprovođenje jednog važnog segmenta radiološkog tretmana malignih oboljenja, kao što je brahiterapija, koja predstavlja veoma uspješan vid liječenja određenih vrsta tumora. Time se stvaraju mogućnosti za liječenje u blizini porodice i poznatoj sredini, što djelimično može ublažiti tegobe koje uzrokuje onkološki tretman - izjavio je Đukanović.

Projekat finansiranja moderne opreme Klinike, kako je saopšteno prilikom otvaranja, realizovan je tradicionalno efektnom saradnjom Vlade Crne Gore i Vlade Austrije, u ovom slučaju korišćenjem sredstava beskamatnog kredita kod

Austrijske kontrolne banke u iznosu od 6.3 miliona evra.

Ostali dio finansijskih sredstava u iznosu od 5.4 miliona evra obezbijedila je Vlada Crne Gore.

***

Spektar knjižica namijenjenih medicinskoj edukaciji ovih dana je obogaćen korisnim priručnikom pod nazivom ”Rast i razvoj bebe u prvoj godini”. Autori ovog priručnika su dr Nebojša Kavarić i dr Gordana Mandić. Knjiga je izdata saradnjom Doma zdravlja Podgorice - Centar za djecu sa posebnim potrebama i nevladine organizacije Mladi Crne Gore.

Koncipirana kao svima jasno i nadasve korisno štivo, sa jasno uočljivom podjelom prema uzrasnoj dobi bebe starosti do 12 mjeseci, ovaj priručnik predstavlja pregledno urađen i bogat resurs savjeta neophodnih roditeljima.

Savjeti se odnose na opažajne elemente karakteristične za zdravstveno stanje njihovog djeteta. ”Ova uputstva”, kako se navodi u uvodnom segmentu knjige, ”treba da pomognu roditeljima da procjene razvoj svoje bebe kao i da što prije prepoznaju znake koji mogu da ukažu na probleme u sazrijevanju ili mogući zastoj u rastu i razvoju”.

12. jul - Referentni skup onkologa u Podgorici

Povodom puštanja u rad novog objekta Klinike za onkologiju i radioterapiju održan je naučni skup u amfiteatru Medicinskog fakulteta u Podgorici. Na skupu pod nazivom ONKOLOGIJA OD DUGE TRADICIJE DO REVOLUCIJE TERAPIJSKIH MODALITETA učestvovalo je 6 predavača, međunarodno priznatih onkologa koji su svojim radnim angažmanom i iskustvom u ovoj oblasti postigli uspješan radni renome. Organizatori skupa bili su Ljekarska komora Crne Gore; Klinički centar Crne Gore - Centar za nauku; Medicinski fakultet - Podgorica i Klinika za onkologiju i radioterapiju.

Počasno predstavništvo organizacije naučnog skupa predstavljali su: doc. dr Miodrag Radunović (ministar zdravlja Crne Gore), prim. dr Đoko Jočić (predsjednik Ljekarske komore Crne Gore), prim. dr Olivera Miljanović (direktorica Kliničkog centra Crne Gore) i prof. dr Bogdan Ašanin (dekan Medicinskog fakulteta u Podgorici), a radno predstavništvo činili su: prof. dr Vladimir Todorović (moderator sastanka i direktor Klinike za onkologiju), dr Dinka Lakić (načelnica Odjeljenja hemioterapije) i dr Svetlana Ćorsović (načelnica Odjeljenja radioterapije).

Prof. dr Žozef Gligorov, zaposlen u bolnici Tenonu Paris, jedan od inicijatora i organizatora „Arome“, mediteranskog udruženja onkologa, održao je predavanje o terapiji i hormonima kancera dojke. (ADJUVENTNA TERAPIJA KANCERA DOJKE) Prof. dr Edvard Vrdoljak, načelnik Odjeljenja za onkologiju u Splitu, jedan od vodećih onkologa u regionu, govorio je na temu „SEEROG i regionalne saradnje u oblasti onkologije“. Dajući doprinos raznovrsnosti predavačkih koncepata prof. dr Stojan Radić, direktor Klinike

za onkologiju u Nišu, govorio je o primjeni i značaju monoklonskih antitijela u terapiji kancera dojke. Dr Simonida Crvenkova, direktorka instituta koji se nalazi u sklopu Univerzitetske bolnice za radioterapiju i onkologiju u Skoplju (referentni centar za radioterapiju u regionu), održala je predavanje na temu „Uloga radioterapije u tretman u karcinoma pluća“.

Predavači koji su se našli i u ulozi domaćina bili su dr Vanja Karađinović, specijalistkinja radiologije na Klinici za onkologiju i radiologiju u Podgorici i prof. dr Vladimir Todorović, načelnik Odjeljenja za onkologiju i radioterapiju Kliničkog centra Crne Gore. Dr Karađinović je naučno obrazložila aspekte trodimenzionalnog planiranja u savremenoj radioterapiji, a prof. dr Todorović održao je predavanje na temu „Novi koncepti u sistemskoj terapiji kancera“.

16. jul - Rodna ravnopravnost i pušenje Nevladina organizacija Društvo za borbu protiv raka organizovala je naučni skup u okviru kog su održana tri predavanja na temu: Rodna ravnopravnost i pušenje. Skup je održan 16. jula 2010. u prostorijama Kulturno informativnog centra “Budo Tomović” u Podgorici. Na konferenciji koju je otvorila Blanka Radošević-Marović, pomoćnica u Ministarstvu za manjinska i ljudska prava Crne Gore, aktivno učešće u prezentovanju informacija vezanih za analizu stanja rodne ravnopravnosti i fenomena pušenja u Crnoj Gori uzele su: Branka Tanasijević, predsjednica Odbora za zdravstvo Skupštine Crne Gore, Nada Drobnjak, predsjednica Odbora za rodnu ravnopravnost u Crnoj Gori i dr Ljiljana Gledović-Musić, Kliničko- bolnički centar Crne Gore Medicinski fakultet u Pogorici. Cilj održavanja konferencije bio je da se ukaže na značaj preventivnog djelovanja, što bi za jednu od poželjnih posljedica imalo smanjenje broja pušača u Crnoj Gori.

22. jul - Promocija „Menadžmenta zdravstvenim resursima u uslovima ekonomske krize“ U organizaciji Instituta za javno zdravlje iz Podgorice i Doma zdravlja Kotora održana je promocija knjige „Menadžment zdravstvenim resursima u uslovima ekonomske krize“, autora dr sc. med. Dragana Čabarkape. Knjiga je predstavljena u amfiteatru Instituta za javno zdravlje u Podgorici, 22. jula 2010. godine, sa početkom u 18 časova.

Učešće u promotivnom predstavljanju knjige uzeli su ministar zdravlja Crne Gore doc. dr Miodrag Radunović, direktor Instituta za javno zdravlje doc. dr Boban Mugoša, prof. dr Vlastimir Matejić, redovni profesor Univerziteta u Beogradu, dugogodišnji direktor Naučnog instituta „Mihailo Pupin“ i član Nastavno- naučnog vijeća Evropskog centra za mir i razvoj, prof. dr Budimir Lazović, prodekan za nastavu Evropskog centra za mir i razvoj Univerziteta Ujedinjenih nacija u Beogradu, prof. dr Jovica Trkulja, redovni profesor Pravnog fakulteta u Beogradu. U svojstvu govornika na promociji pojavio se i autor knjige dr sc. med. Dragan Čabarkapa. Izdavač knjige je Institut za javno zdravlje, Podgorica.

41

JZU Dom zdravlja Herceg Novi

Reforma uz primjernu saradnju Uobičajena jutarnja slika u vrelom avgustu zatečena je i ove sezone ispred novskog Doma zdravlja, ugledne zdravstvene institucije s tradicijom koja primarnu zdravstvenu zaštitu stanovništva na području Opštine ostvaruje u čak četiri objekta. Naravno, najreprezentativnija i najposjećenija je centralna zgrada Doma, locirana na veoma atraktivnoj lokaciji naselja Topla, ukupne površine od čak 4,5 hiljade kvadrata, savremeno i namjenski građen objekat čije je održavanje, kako enterijera, tako i okoliša, na zbilja zavidnom nivou. Po veličini slijedi Zdravstvena stanica Bijela, sa 670 kvadrata, pa Ambulanta Topla (bivša ambulanta Garnizona JNA) sa 200 m2 i Ambulanta Igalo sa 120 m2.

- Postojeća oprema naših objekata zadovoljava i pruža nam mogućnost za kvalitetnu primarnu zdravstvenu zaštitu stanovništva. Reformu primarne zdravstvene zaštite, kao vrlo značajnog procesa u zdravstvu, najvećim dijelom zaokružili smo još prošle godine u praksi, kao i izdvajanje Hitne pomoći i njeno pripajanje novoj organizaciji - kaže susretljivi dr Vladimir Vodovar, direktor Doma zdravlja.

Prema Pravilniku o unutrašnjoj organizaciji i

42

dr Vladimir Vodovar sistematizaciji radnih mjesta, na čije odredbe je dalo saglasnost Ministarstvo zdravlja RCG, ovdje sada funkcioniše 15 timova izabranih ljekara za odrasle, četiri tima za djecu i dva za žene. Istina, praksa već, i prema riječima domaćina,

ispostavlja da bi ovdje bilo nužno formiranje još dva tima izabranih ljekara za odrasle.

- Inače, broj timova zasnovan je na broju stanovnika Opštine, kao i potrebi određenih grupacija za zdravstvenom zaštitom. U prošloj godini imali smo puni broj i sastav timova izabranih doktora za djecu i odličnu pokrivenost dječje preventive. Skoro kompletna populacija djece do petnaest godina tako je odabrala svog doktora i nekih većih problema u tom segmentu primarne zaštite djece nije bilo. Takođe, minule godine uspjeli smo da kompletiramo i timove za žene, zaposlivši još jednog specijalistu ginekologa, tako da je uspješno riješen i taj kadrovski nedostatak - nastavlja dalje sagovornik.

Od prevencije do dijalize Ostali organizacioni djelovi Doma zdravlja Herceg Novi jesu centri za podršku: Centar za plućne bolesti i tuberkulozu, Centar za dijagnostiku (laboratorijska, mikrobiološka, radiološka), Jedinica za mentalno zdravlje, Centar za djecu sa posebnim potrebama, te Centar za prevenciju sa Populacionim savjetovalištem, Savjetovalištem za djecu i omladinu i Higijensko-epidemiološka služba. Centar za prevenciju sa pomenutim savjetovalištem po prvi put pruža mogućnost da se preventivno djeluje u sprečavanju niza zdravstvenih problema.

Jedinice za podršku sačinjavaju: Patronaža, Fizikalna terapija primarnog nivoa i Sanitetski prevoz.

Ostale djelatnosti ove ustanove još su: Medicina rada, Sportska medicina i Odjeljenje za hemodijalizu, kao specifičnost Doma zdravlja Herceg Novi.

Ova ustanova je, prema riječima dr Vodovara, prošle godine imala ozbiljnije probleme u dijelu primarne zaštite za odrasle jer je početkom 2009. imala svega deset timova od predviđenih 15. Dva ljekara su bila na specijalizaciji, jedan na dužem bolovanju, tako da i danas nedostaju dva izabrana ljekara. Nedostatak pomenutog opteretio je postojeći

medicinski kadar. No, u toku ove godine i taj problem se uspješno prevazilazi.

- Najbitnije je, opet, da smo uspjeli da odgovorimo potrebama stanovnika koji su se u veoma visokom postotku opredijelili za izabrane doktore. Takođe, jasno je da smo u procesu korjenite reforme zdravstva, jedne od najznačajnijih društvenih djelatnosti, što objektivno nosi niz pitanja koja do kraja u praksi treba formulisati i doraditi. Dakako, prisutne su i određene subjektivne slabosti koje su se javljale uglavnom u inicijalnoj fazi, a koje se otklanjaju. Predano radimo i na rješavanju objektivnih problema, poput nedostatka kadra i tako četvoro kolega trenutno imamo na specijalizaciji, troje za područje opšte medicine i jedno iz pedijatrije. Potreban nam je, takođe, još jedan specijalista psihijatar. Moram istaći da nam je od velike pomoći u tom periodu bilo većinsko razumijevanje i strpljenje građana - pominje Vodovar.

Pored svega, za kadrovsku popunjenost može se reći da je i danas na zadovoljavajućem nivou. Naravno, tokom ljetnje sezone obim poslova se zbog priliva gostiju i ovdje povećava, ali ponajviše u oblasti pedijatrije, pošto su djeca populacija kojoj je ljeti medicinska intervencija nužna češće nego odraslima. Uz ostalo, Dom zdravlja u mogućnosti je da pacijentima ponudi stalne usluge ljekara specijalista i to: oftalmologa, interniste i hirurga, kao i povremene dolaske ostalih ljekara specijalista: ortopeda, otorinolaringologa, urologa, te redovne dolaske Konzilijuma iz Podgorice za pacijente sa malignim oboljenjima.

Kao u prošloj, tako i u ovoj godini, snabdijevanje vakcinama, ljekovima i medicinskim potrošnim materijalom u toku prošle i ove godine bilo je kontinuirano i zadovoljavajuće, uz redovne isplate ličnih dohodaka i ostalih prinadležnosti zaposlenih. Na kraju, primjerna je i saradnja Doma zdravlja sa svim zdravstvenim ustanovama na području Crne Gore, a posebno sa Bolnicom Meljine, zatim bolnicama u Risnu i Kotoru, gdje se inače i liječi ponajveći broj Novljana.

M. B.

43

Operacija krajnika: da ili ne ?

Imunološki pogled na problem krajnika

Piše: dr Jevrem Nedić, otorinolaringolog Osnovna i jedina funkcija krajnika jeste imunološka, odnosno, krajnici čine prvu liniju odbrane od invazije stranih antigena (bakterije, virusi...) koji su dospjeli u organizam alimentarnim ili respiratornim putem.

Osnovna pitanja koja se postavljaju u vezi sa problemom sa krajnicima jesu: 1. Kada krajnike operisati, a kada sačuvati ?

2. Do kada treba liječiti oboljele krajnike bez opasnosti po organizam ?

3. Kada odstraniti krajnike da korist bude veća od rizika ?

Na ova pitanja prevashodno odgovaramo procjenom koristi i rizika od operacije.

Da bi se odgovorilo, mora se sagledati: 1. Mjesto i uloga zdravih krajnika u organizmu Mjesto krajnika u organizmu različito je stacionirano tokom istorijskog razvoja, od prvog opisa krajnika u 16. vijeku do saznanja u 19. vijeku da su to limfoidni organi. U drugoj polovini 20. vijeka krajnici su prepoznati kao sekundarni limfoidni organ u okviru MALT sistema (mukozni imuni sistem - MALT, engl. mucosa - associated lymphoid tissue). Njega čine limfoidno tkivo respiratornog epitela (BALT, eng. bronchus - associated lymphoid tissue) i limfoidno tkivo gastrointestinalnog trakta (GALT, eng. gut - associated lymphoid tissue).

Pojedini djelovi imunološkog sistema MALT-a imaju međusobno sličnu strukturu, ali postoji razlika između jednih i drugih oblika. Npr., između limfoepitelijalnog prstena ždrijela (gdje

44

spadaju i krajnici) u odnosu na MALT sistem u gastrointestinalnom traktu.

Razlike postoje i u formi sekrecije pojedinih imunokompetentnih ćelija i molekula - unutar struktura u pojedinim sistemima. Postoji razlika u sekreciji imunokompetentnih ćelija između nepčanih krajnika i trećeg krajnika.

Iz ovih činjenica proizilaze dva bitna zaključka vezana za problem sa krajnicima.

1. MALT sistem (gdje spadaju i krajnici) većim dijelom je izdvojen sistem u odnosu na sistemski imunitet. Njegov nedostatak ne može biti u potpunosti nadoknađen sistemskim imunitetom.

2. Deficit jednog dijela ovog limfoepitelijalnog sistema ždrijela (gdje spadaju i krajnici), ne može se u potpunosti nadoknaditi drugim dijelom, npr. nakon operacije trećeg krajnika imunitet ne može biti u potpunosti nadoknađen prisustvom nepčanih krajnika zbog različitih imunokompetentnih funkcija koje se ovdje vrše. Kapacitet krajnika i trećeg krajnika da stvaraju imunokompetentne ćelije, da stvaraju imunoglobulin A (IgA) i sekretorni IgA smanjuje se u toku života. Znači, sve naše dileme u vezi sa odlučivanjem o operaciji krajnika manje su kod odraslih, ali je to veliki problem kod djece. Ove činjenice ne treba zaboraviti i stanje takve djece treba pratiti.

Treći krajnik je značajan za produkciju imunoglobulina A kod male djece. On proizvodi najveću količinu imunoglobulina A, više nego nepčani krajnici i time, prema najnovijim saznanjima, značajnije doprinosi razvoju lokalnog imuniteta u tkivu ždrijela.

Imunološka uloga ovog dijela limfoepiteli-

jalnog prstena ždrijela (gdje spadaju i krajnici) jeste: - Lokalna zaštita od infekcije - u gornjim aerodigestivnim putevima, humoralnim i celularnim (ćelijskim) mehanizmima adaptivnog, tj. sekundarnog imuniteta, a koji je u tijesnoj vezi i bliskom kontaktu sa urođenim mehanizmima imuniteta i jedno bez drugog ne mogu.

- Zaštita sistemskog imuniteta od prekomjerne antigenske (bakterijske, virusne...) stimulacije gdje lokalni imunitet štiti sistemski imunitet od pretjerane antigenske stimulacije zaustavljajući antigene na samom ulasku u organizam, što ima značaj zaštite od autoimunih bolesti, tj. autoimune inflamacije.

Imunološki sistem limfoepitelijalnog prstena ždrijela vrši ove svoje funkcije preko dvije linije.

- Prva linija odbrane organizma jeste sinteza sekretornih imunoglobulina A sa imunoglobulinima A. IgA štiti faringalni epitel (farinks ždrijelo) tako što sprečava bakterije i viruse da se za njega vežu.

Treći krajnik ima više uticaja u ovom smislu nego nepčani krajnik. Bitno je da se ova prva linija odbrane, tj. sinteza sekretornog IgA i blokada antigena na ulaznim površinama aerodigestivnih puteva odvija asimptomatski, pa organizam ne pokazuje nikakvu simptomatologiju da se odigravao neki imunološki događaj.

- Drugu liniju odbrane čini eksudacija i lokalno stvaranje imunoglobulina G (IgG) ili imunoglobulina M (IgM ) na sluznicama, tj. u samom lokalnom tkivu. U tkivu nastaje inflamacija koja, kada nije pretjerana, prirodna je odbrana organizma koja se klinički može dijagnostikovati, što znači da ima simptome i kliničke znake bolesti u odnosu na prvu liniju odbrane koja je klinički nedijagnostikovana. Ako je ova inflamacija pretjerana ili hronična, može izazvati oštećenje organizma.

2. Imunološki rizici uvećanih - sekundarno uvećanih krajnika usljed hroničnih ili ponovljenih (rekurentnih) zapaljenja krajnika i limfoepitelijarnih struktura

Rizici zbog prisustva oboljelih (uvećanih krajnika) i trećeg krajnika su: 1. Učestalost / stalna prisutnost infekcije i prekomjerna antigenska stimulacija (bakterijama, virusima...).

2. Određene imunomorfološke promjene u krajnicima.

Promjene u imunomorfologiji zbog upale krajnika (tonsillitisa) ili sekundarne hipertrofije (uvećanja) krajnika i trećeg krajnika, imunološki dovodi do potiskivanja aktivnog imunološkog tkiva krajnika zamjenjujući ga postinflamatornom fibrozom (vezivnim tkivom). Postoji redukcija broja imunoglobulina A i G usljed čega se smanjuje odbrana organizma.

3. Disbioza - usljed učestale upotrebe antibiotika.

Na površini ždrijela postoji određeni broj bakterija i virusa koje tu normalno perzistiraju ne izazivajući bolest. To je normalna flora ždrijela.

Uloga normalne flore gornjih aerodigestivnih puteva sastoji se u: - Održavanju lokalne imunološke homeostaze (ravnoteže), permanentne imunološke stimulacije i stimulacije sinteze antitijelâ. Znači, lokalni imunološki model.

- Brojnim prisustvom kolonija normalne flore vrši se mehaničko potiskivanje potencijalno patogenih bakterija (trošenjem nutritivnih faktora).

- Lučenju supstanci koje remete metabolizam patogenih mikroorganizama.

Zbog učestale ili stalno prisutne infekcije krajnika nastaju određene promjene u mikrobiološkom sastavu, tzv. disbioza. Ona je posljedica učestale upotrebe antibiotika. Samo ograničeni broj mikroorganizama može izazvati zapaljenje sluznice otorinolaringalne regije u uslovima očuvanih imunoloških funkcija.

U slučaju postojanja tonzilitisa (upale krajnika) ili sekundarne hipertrofije krajnika i trećeg krajnika, dolazi do promjena mikrobiološke flore i naseljavanja patogenim klicama: aerobima,

45

anaerobima i virusima.

Najčešći izazivač tonzilitisa (upale krajnika), pored virusa, jeste beta-hemolitički streptokok grupe A.S. S obzirom na to da mnoge klice stvaraju beta-laktamazu, postoji određeni broj virusa i bakterija koje mogu da prevaziđu, zaobiđu lokalnu imunologiju krajnika i da perzistiraju asimptomatski u krajnicima kao rezervoaru. Npr. krajnici su rezervoar Epštajn-Barovog virusa (koji izaziva infektivnu mononukleozu) i HIV 1 virusa (koji izaziva sidu).

U vezi sa ovim, postoje dva različita mišljenja. Jedna grupa autora kaže da su krajnici rezervoar potencijalno opasnih mikroorganizama i da ti mikroorganizmi dovode do opasnih infekcija, bolesti, kao npr. manifestne HIV infekcije. Drugi smatraju da su krajnici imunološki riješili problem ovih ozbiljnih mikroorganizama jer su uspjeli da Epštajn-Barov virus i HIV virus umire u krajniku i da kod svog domaćina uopšte ne izazivaju nikakvu simptomatologiju. Tu se možda i nalazi ključ rješenja i traženja imunološkog odgovora za ove bolesti.

4. Fokalne, žarišne infekcije krajnika i sekundarna oboljenja. Autoimunost.

Usljed učestale i stalno prisutne infekcije oboljelih krajnika, kada postoji prekomjerna antigenska stimulacija, pojavljuju se žarišne infekcije, tzv. fokalne infekcije i sekundarna oboljenja u odnosu na nju, a na prvom mjestu razvoj različitih bolesti kao što su IgA nefropatija (IgAN), artropatija i reaktivni artritis, tj. pojava autoimunih oboljenja.

Sva ova oboljenja mogu se umiriti operacijom krajnika.

U vezi sa fokalnim, žarišnim infekcijama, otorinolaringologe interesuje nekoliko oboljenja: Na prvom mjestu su streptokokni glomerulonefritis, endokarditis i autoimune bolesti čiji je izazivač Epštajn-Barov virus. U oba slučaja, prema današnjim standardima, operacija krajnika nije indikovana, izuzev ako postoje znaci hronične upale krajnika, tj. ako postoje relativne ili apsolutne indikacije za operaciju.

Postoje neke dileme u vezi sa IgA nefropatijama. Tonzilitis prestavlja faktor rizika da se u slučajevima hronične upale krajnika pojavljuju imunoglobulini A (IgA) koji se deponuju u tkivima bubrega i dovode do oboljenja. Operacija krajnika može biti efikasna ako su promjene u bubrezima manjeg obima, početne. Ako su promjene uznapredovale i ako je došlo do destrukcije lokalnog tkiva u bubrezima, onda nema smisla raditi operaciju krajnika.

3. Imunološki rizici operacije krajnika i trećeg krajnika Najvažniji rizik je izrazito i trajno lokalno

46

smanjenje sekretornih imunoglobulina A nakon operacije krajnika. Kod osoba sa IgA deficijencijom nedostaje sekretorni IgA koji se može nadomjestiti imunoglobulinima IgM-om ili IgD-om. Međutim, imunoglobulin D se ne sekretuje, te su osobe sa deficijencijom imunoglobulina sklonije respiratornim infekcijama.

Kombinovana operacija krajnika i trećeg krajnika kod djece signifikantno smanjuje nazofaringalni (nosnoždrijelni) nivo IgA antitijela za poliovirus i odlaže ili uništava kasniji lokalni imunološki odgovor na živu poliovakcinu. Isto tako, operacija krajnika kod djece snižava njihov serumski i pljuvačni IgA u periodu od tri godine nakon operacije. Stoga je imuni odgovor koji se odvija u krajnicima jedinstven i ne može ga zamijeniti niti sistemski imunitet, niti limfoidno tkivo trećeg krajnika (ono stvara sekretorni IgA sasvim druge podklase).

Negativna posljedica operacije krajnika jeste imunološki efekat adenotonzilektomije (operacije krajnika i trećeg krajnika), što uključuje i mogućnost da uklanjanje krajnika može da predstavlja faktor rizika za nastanak reumatoidnog artritisa. Nakon operacije krajnika i trećeg krajnika postoji povećan rizik od dobijanja različitih bolesti, npr. od alergijskih bolesti, nekih autoimunih bolesti, asimptomatske pojave autoantitijela, leukemije, Hodgkinove bolesti, karcinoma štitaste žlijezde, Kronove bolesti. Ipak, i pored toga što upale krajnika dovode do smanjenja sekretornog IgA, za najmanju dječiju populaciju imunološki je opravdano da se i sa oštećenim krajnicima (a koji daju i mogućnost da se dijete dalje nadgleda, liječi i izliječi), sačuva treći krajnik i nepčani krajnik jer su oni u tom najmlađem uzrastu najodgovorniji za stvaranje ove vrste imuniteta.

Pitanje odnosa operacije krajnika i trećeg krajnika i alergije proizilazi iz deficijencije sekretornih IgA koja je posljedica operacije. Nedostatak sekretornih IgA nije u stanju da zaustavi prodor antigena, pa u podepitelnom tkivu dolazi do proliferacije različitih imunoglobulina. Ako je osoba atopična (preosjetljiva na neškodljive antigene okoline), doći će do stvaranja povećane količine imunoglobulina E, senzibilizacije, a u senzibilisanih osoba doći će do manifestacije atopijske bolesti.

Usljed stvaranja imunoglobulina E može doći i do nastanka različitih alergijskih bolesti. Izolovane operacije trećeg krajnika (adenoidektomija) najčešće se rade kod atopijske konstitucije, kod malih bronhitičara i astmatičara, ali samo ako je neophodno. Pojedini autoriteti su našli da su napadi astme četiri puta češći kod pacijenata operisanih od krajnika.

(U sljedećem broju: Indikacije za operaciju krajnika)

Ishrana odojčadi Značaj prebiotika i probiotika

dr Nebojša Kavarić, spec. pedijatar Pravilna ishrana odojčeta podstiče zdrav rast i razvoj, pravilan razvoj kognitivnih funkcija i sprečava gojaznost. Njome se postavlja osnova za čitav život. Ovo dobija na značaju tim više što je utvrđeno da je obolijevanje od dijabetesnih poremećaja direktno povezano sa gojaznošću. Na taj način, pravilnu ishranu odojčadi možemo shvatiti i kao vid preventivnog djelovanja. Roditelji treba da ozbiljno pristupe edukaciji o pravilnim načinima ishrane svog djeteta, da se informišu o preporukama stručnjaka i sa najvećom savjesnošću primjenjuju preporuke koje se odnose na pravilnu ishranu njihovog djeteta.

To predstavlja program sa kojim treba početi od najranijeg perioda, tj. već od rođenja djeteta.

Danas je u svijetu, prema preporukama Svjetske zdravstvene organizacije i Unicefa, aktuelan trend vraćanja kulturi dojenja. Nema sumnje da je majčino mlijeko najbolja i jedinstvena hrana za odojče. Kao potpuno adekvatan, prirodni način ishrane, majčino mlijeko ostaje najpoželjniji i optimalan način ishrane odojčeta. Značaj njegove primjene ogleda se u uspostavljanju psihofizičke ravnoteže bebe, a direktno se odnosi na formiranje humoralnog imuniteta, tj. imuniteta bebe koji se postiže regulacijom tjelesnih tečnosti (faktor rasta zastupljenosti Lactobacillus bifidusa u organizmu odojčeta, tj. laktobacila koji sačinjava dio normalne flore digestivnog trakta; antistafilokokni faktor; regulacija sekretornog imunoglobulina A, komplemenata, laktoferina, lizozima, interferona, odnosa laktoperoksidaza-H2O2-tiocianat i dr. Regulacija mikroflore; celularnog imuniteta, tj. imuniteta zasnovanog na ćelijskoj osnovi: prije svega regulacija zastupljenosti makrofaga, T i B limfocita i granulocita u organizmu, te stvaranje emotivne veze majke i djeteta, predstavljaju još neke od prednosti koje se na potpuno prirodan način i sa najvećim učinkom mogu ostvariti dojenjem majčinog mlijeka.

Majčino mlijeko je bogato oligosaharidima koji imaju prebiotičko dejstvo i probioticima, prije svega laktobacilima i bifidus florom. Ova činjenica ima poseban značaj kada govorimo o efektima primjene rezultata naučne

47

analize djelovanja majčinog mlijeka na zdravlje odojčeta.

Regulacija mikroflore majčinim mlijekom, sistema koji je od posebnog značaja za pravilnu apsorpciju i preradu hranljivih materija u organizmu, uspostavlja se balansiranim djelovanjem laktoze; prebiotika - jedinjenja koja služe kao izvor hrane postojećoj crijevnoj flori; probiotika - specijalne kulture koje preživljavaju prelaz iz želuca u crijeva i ispoljavaju pozitivno dejstvo u crijevima; laktoferina; lizozima i imunolobulina. Fiziološka crijevna flora pomaže sazrijevanju još nerazvijenog imunog sistema i na taj način doprinosi zaštiti odojčeta od infekcije.

Za primjenu alternativnih vidova ishrane odojčeta, čemu se pribjegava tek u situaciji kada majka nije u mogućnosti da doji bebu, posebno je značajna činjenica da na pravilan razvoj mikroflore utiču probiotici i prebiotici.

Njihova kombinacija u vidu adekvatno odrađene mliječne formule za prehranu odojčeta na optimalan način stimuliše razvoj korisne flore organizma odojčeta.

Dojenje je jedini optimalan način ishrane odojčeta, jer samo na taj način dijete može dobiti sve sastojke neophodne za pravilan rast i razvoj.

Ukoliko majka iz nekog razloga ne doji odojče, ili nema dovoljno mlijeka, neophodno je odabrati adekvatnu mliječnu formulu.

Primjena mliječnih formula koje sadrže prebiotike GOS (galaktooligosaharide) i probiotik Lactobacillus fermentum hereditum, izolovan iz majčinog mlijeka, povoljno utiču na pravilan rast i razvoj odojčeta i jačanje imunog sistema.

Majčino mlijeko po svom sastavu i karakteristikama ukazuje na značaj prisustva prebiotika i probiotika.

Kao poseban probiotik izolovan iz majčinog mlijeka treba istaći Lactobacillus fermentum hereditum.

Prebiotici koji se koriste u mliječnim formulama mnogo su efikasniji i korisniji ukoliko su to galaktooligosaharidi (GOS), nego npr. fruktooligosaharidi koji su biljnog porijekla. Dokazano je da probiotik Lactobacillus fermentum hereditum najbolje raste na podlozi GOS-a, čime ova kombinacija pokazuje odličnu sinergiju i pravi izbor za mliječnu formulu.

Poseban doprinos primjeni ovog saznanja dali su rezultati jedne randomizirane, dvostruko slijepe studije čiji istraživački dio se odnosio na praćenje efekata ishrane kod 164 odojčeta starosti od 6 mjeseci pa naviše. Studija je sprovedena na dvijema klinikama u Španiji u roku od 6 mjeseci.

Studijska grupa, koja je obuhvatila 82 ispitanika, dobijala je standardnu prehranu obogaćenu Lactobacillus fermentum hereditumom (2 × 108 cfu/dan) i GOS-om (0,4g/dl). Kontrolna grupa je dobijala hranu obogaćenu GOS-om, bez probiotika. Obje grupe dobijale su hranu tokom 6 mjeseci.

Ispitanici su podvrgnuti kliničkom pregledu na početku studije, nakon isteka 3 mjeseca i nakon 6 mjeseci.

Ispitivani su parametri rasta i razvoja: dužina, težina, obim glave, a ocjenjivan je i kvalitet stolice.

Ukoliko ne postoji način da se ishrana odojčeta vrši dojenjem majčinog mlijeka, pribjegava se upotrebi mliječnih formula. Treba, međutim, znati da su mliječne formule zamjena za kravlje, a ne za majčino mlijeko, ali da se u novije vrijeme pojavljuju i neke mliječne formule koje sadrže kombinaciju probiotika i prebiotika izolovanu iz majčinog mlijeka.

Drugi aspekt iste studije imao je za centar interesovanja uticaj prebiotika i probiotika na pojavu infekcija: gastrointestinalnih i respiratornih. Za vrijeme 6 mjeseci, koliko je trajala studija, kod 82 djeteta iz kontrolne grupe nastupila je 61 gastrointestinalna infekcija (prolivi), dakle oko 0,7 epizoda te vrste po djetetu. U studijskoj grupi zabilježene su 24 epizode sa dijarejom kod 82 djeteta, što odgovara broju od 0,3 epizode po djetetu (61% manje!).

Respiratorne infekcije su u studijskoj grupi redukovane za 25%.

Najbolji izbor za primjenu predstavljaju mliječne formule pripremljene iz sirovina čije je organsko-biološko porijeklo bazirano na maksimalno obezbijeđenim uslovima zdravog odgoja, tj. Na upotrebi mlijeka koje potiče od stoke koja boravi u zdravom prirodnom okruženju, zaštićenom od dejstva insekticida, pesticida i hemikalija.

Ukoliko roditelji odluče da za ishranu svog djeteta koriste mliječne formule koje se po ljekarskoj preporuci mogu dobiti u farmaceutskim ustanovama, treba da obrate pažnju na to da receptura mora da slijedi preporuke: Svjetske zdravstvene organizacije (WHO-a), Evropskog društva za pedijatriju, gastroenterologiju i ishranu (ESPGAN-a) i Evropskog društva za pedijatrijsku alergiju i imunologiju (ESPAC-ija).

Zaključak studije bio je da je sadržaj laktobacila u stolici odojčadi studijske grupe nakon 6 mjeseci bio značajno povećan u odnosu na kontrolnu grupu. Time je dokazano da pomenuta kombinacija prebiotika i probiotika stimuliše laktobacilsku floru efikasnije nego što to je to slučaj sa samostalnom primjenom prebiotika. Ustanovljeno je i da djeca iz studije nisu imala više infekcija nego što je to propisano standardnim vrijednostima iz literature. U grupi sa isključivo prebiotičkom ishranom bilo ih je manje nego što je uobičajeno. Ova brojka je bila još manja u grupi sa simbiotskom ishranom (Lactobacillus fermentum i GOS)!

Iz toga se može zaključiti da već i sam GOS redukuje učestalost infekcija, ali da je redukcija značajno veća kod kombinacije GOS-a i Lactobacillus fermentum!

Mliječne formule

48

Značaj prebiotika i probiotika

Pomaže vam da duže dojite Philips AVENT ISIS Pumpa vam omogućava nježno i efektno izmazanje mlijeka.

Dizajnirana je sa patentiranim opuštajućim masažnim jastučićima koji prirodno imitiraju sisanje radi stimulacije stvaranja mlijeka. Možete nastaviti sa dojenjem koliko god to Vi i Vaše dijete želite.

Izaberite između Philips AVENT ISIS ručne ili ISIS IQ električne pumpe za mlijeko.

Uvoznik i distributer za Srbiju: MCG group d.o.o.

Slobodana Selenića 44, Veternik 21203, Novi Sad, tel./fax: 021/824 864, tel: 021 824 936, 649 649 5, mobilni: 063 50 40 13, e-mail: mcg@teamnet.rs, www.mcggroup.rs Uvoznik i distributer za Crnu Goru: Donator d.o.o. kuće Rakića bb, Tuzi, Podgorica 81206, tel. 020/870 082, fax: 020/870 059, e-mail: info@donator.co.me

Philips AVENT ISIS Klinički dokazano efikasna koliko i bolničke električne i baterijske pumpe

Koliko sna je potrebno bebi ?

Piše: dr Maja Joksimović, spec. pedijatar Roditelji su često zabrinuti u vezi sa tim da li njihova beba dovoljno spava i nijesu sigurni koliko bi dijete trebalo da provede vremena u snu danju, a koliko noću ?

Iako je svako dijete drugačije i posebno, neka pravila ipak postoje.

Beba prvih mjeseci spava oko 16 časova dnevno, ali kako vrijeme prolazi noćno spavanje se sve više produžava, kao i intervali budnosti tokom dana. Prvih sedmica beba će spavati osam časova tokom noći, uz prekide za obroke i presvlačenje, dok će ostatak odrijemati tokom dana. Do trećeg mjeseca skratiće dnevno spavanje, a istovremeno bi trebalo da produži period noćnog spavanja, tako što će izbaciti jedan obrok. Šestomjesečna beba spavaće od 14 do 15 časova dnevno i to najvjerovatnije samo 3–4 časa tokom dana. Do devetog mjeseca, beba bi trebalo da provede čitavu noć bez hrane i da spava oko 11 časova noću.

Međutim, to ipak nije pravilo i ne važi za sve, posebno kada je beba bolesna, gladna, mokra ili kada joj rastu zubići.

Oko prvog rođendana, beba spava samo 2 do 3 časa dnevno, obično tokom popodneva ili podijeljeno u dva kraća intervala.

Bez obzira na to što su ovo opšta pravila, može se dogoditi da neka beba potpuno odstupa od njih. Nekoj djeci je potrebno više sna, nekoj manje, neka su ranoranioci, neka spavalice, neka se lako bude, čak i kada se nijesu dovoljno naspavala. Treba naglasiti da će roditelji najbolje znati da li beba dovoljno spava ako posmatraju njene reakcije. Ako je kenjkava, pospana, trlja oči i zaspi pola časa ili čas poslije buđenja, najvjerovatnije je da joj nešto smeta.

Bebu treba od prvog dana navići da spava uz normalnu dozu buke, tj. da ne spava u tišini, jer se mnoga djeca bude zbog malo glasnijih ukućana ili bučnijeg komšiluka, budući da su navikla da spavaju u potpunoj izolovanosti od zvukova. Bebi će, takođe, pomoći svakodnevni rituali koji

50

će je podsjećati na to da je vrijeme spavanja. Kupanje, igra, maženje, ali bez intenzivnih stimulansa, olakšaće bebi odlazak u krevet. Kako bebe pamte ritam i navike, bilo bi dobro da se to dešava svako veče i u isto vrijeme. Isto važi i za dnevno spavanje, ali bez pravljenja atmosfere kakva je noću. To znači da ne treba spuštati roletne, praviti mrak i gasiti sve uređaje. Beba treba da nauči razliku između noćnog i dnevnog spavanja.

Ako dijete previše rano ustaje, treba pokušati sa postepenim pomjeranjem vremena odlaska u krevet uveče, ali ne po svaku cijenu i ne da dijete bude razdražljivo i preumorno. Naime, ako beba legne da spava već oko osam časova uveče, vrlo je vjerovatno da će se probuditi rano ujutro, naspavana i raspoložena. Beba nikako ne bi trebalo da idu na spavanje poslije 10 časova uveče. Najbolje ju je naučiti da se sama uspava, znači, da se ne uspavljuje „na rukama“, da se ne nosi i ljulja dok ne učvrsti san i da ne treba bezbroj puta pokušavati sa spuštanjem djeteta u krevet. Treba je navići da se poslije podoja ili flašice stavi u krevet, malo posmatra šarene igračke koje se vrte iznad kreveta i tako zaspi. Tako će se beba sama uspavljivati i kada se tokom noći probudi. Stručnjaci tvrde da bebe pamte veoma kratko, pa ima nade i za roditelje koji su djecu naučili „na ruke“. Bebu treba staviti u krevet, pustiti je da malo plače, ali biti pored nje, da čuje glas roditelja. Poslije izvjesnog vremena ona će se smiriti i zaboraviti da se uspavljivala „na rukama“.

Za kraj, ako beba ne spava „po pravilima“, dobro napreduje, raspoložena je i ne plače, ne treba brinuti - njoj je potrebno manje sna nego ostaloj djeci.

T I R T

D

R I V O

CRNE GORE

Prirodan izbor trainingpants

HIT

PROIZVOD

Prirodno je da sve više roditelja bira Bambino Mio pelene kao najbolju njegu za svoje dijete.

U procesu osmišljavanja Bambino Mio pelena, mislili smo na jednostavnost i ugodnost.

Praktične su i jednostavne za upotrebu napravljene od stopostotnog pamuka te možete biti sigurni da su prema djetetovoj koži posebno nježne.

Pamuk je materijal kroz koji koža normalno diše, tako da se unutar pelene zadržava zdrava, prirodna temperatura.

Pamuk je prirodni apsorber pa nema potrebe za dodatkom gelova, hemijskih proizvoda blizu djetetove nježne kože, koji na neprirodan način upijaju tečnost.

Pamučne pelene upotrebljavaju se više puta, tako su smanjeni izdaci u poredjenju s kupovinom jednokratnih pelena.

• Trainingpants (gaćice za odvikavanje) - Savršen prvi korak kod odvikavanja od pelena. Gaćice za odvikavanje imaju nepropusan sloj koji Vašem djetetu osigurava osjećaj suvoće u prelaznom razdoblju, tj. u procesu odvikavanja i prestanka korišćenja pelena.

pregnant I’m

M

A G

A

Z

I

N

E

PRACTICAL

parenting Awards 09/10 GOLD

mionappy

• Mionappy (nježna pelena) - Posebno nježna i ugodna, napravljena od pamuka najvišeg kvaliteta. Ima troslojnu konstrukciju s maksimalnom moći upijanja, a minimumom povećanja volumena. mioliners • Mioliner (dodatak peleni) - Jednostruki praktični dodatak peleni biološki je razgradiv, zadržava stolicu i može se baciti u WC. Dizajniran tako da propušta tečnost, a sprečava njeno vraćanje. miosoft cover • Miosoft cover (začtitne gaćice) - Zaštitne gaćice s Velcro® elegantnim porubom za jednostavnije korišćenje. Pružaju savršen komfor uz minimalnu mogućnost curenja.

• Miocare (deterdžent) - Idealan za pranje dječijih miocare pelena i odjeće, a posebno nježan za osjetljivu bebinu kožu.

Potpuno biorazgradiv, prema najvišim EU standardima, ne sadrži izbjeljivače, bez enzima i sadrži prirodan miris lavande.

• Miofresh (dodatak deterdžentu) - Antibakterijsko miofresh sredstvo za efikasno uklanjanje mikroba tokom pranja, osvježava pelenu bez otkuvavanja i prethodnog potapanja.

Ukoliko želite više informacija – tu smo za Vas! "Gruppo Tessile" d.o.o. Kuće Rakića bb - Podgorica Tel./Fax: 00 382 20 870 061; e-mail: gruppotessile@t-com.me; www.bambinomio.com

MATIČNE ĆELIJE Piše: dr sc. med. Mima Fazlagić, ginekolog-akušer Naučna saradnica belgijsko-holandske kompanije Cryo-Save sa centralnom laboratorijom u Belgiji Matične ćelije (engl. stem cells) jesu osnovne ćelije ljudskog organizma od kojih daljim razvojem nastaju sve ćelije organizma. Krv iz pupčane vrpce novorođenčeta najbogatija je ovim ćelijama.

Klinička istraživanja su potvrdila da se matične ćelije mogu presaditi u oštećene djelove tijela u kojima su vitalne ćelije istrošene ili uništene i tada matične ćelije mogu zamijeniti oštećene ćelije.

OTKRIĆE MATIČNIH ĆELIJA BILO JE JEDNO OD NAJVEĆIH DOSTIGNUĆA SAVREMENE MEDICINE OVOM SVOJOM SPOSOBNOŠĆU, MATIČNE ĆELIJE IGRAJU ESENCIJALNU ULOGU TOKOM RAZVOJA LJUDSKOGA TIJELA NAKON OPLODNJE. MEĐUTIM, NE NESTAJU SVE MATIČNE ĆELIJE NAKON ŠTO SE TIJELO POTPUNO RAZVILO. NEKE OSTAJU U NAŠEM TIJELU KAO „REZERVA” I OD KLJUČNOG SU ZNAČAJA ZA OPORAVAK OŠTEĆENIH ILI OSTARJELIH TKIVA. NJIHOVA SPOSOBNOST PROIZVOĐENJA RAZLIČITIH VRSTA SPECIJALIZOVANIH ĆELIJA ČINI IH TAKO JEDINSTVENIM, NEPONOVLJIVIM I MOĆNIM U MEDICINSKOJ TERAPIJI. MATIČNE ĆELIJE SE RAZVIJAJU KAKO STARIMO U zavisnosti od porijekla i od toga koje ćelije mogu od njih nastati, matične ćelije se svrstavaju u nekoliko kategorija i to: 1. Embrionalne matične ćelije.

One se koriste u laboratorijama kao sredstvo za istraživanje i bolje razumijevanje prirode razvoja ćelija, ali se ne koriste u terapijske svrhe. One mogu podstaći razvoj najvećeg broja ćelija ljudskog tijela, međutim, kada se završi njihovo sakupljanje, embrioni moraju biti uništeni.

To pokreće veoma teška i bitna etička pitanja.

52

2. Odrasle (adultne) matične ćelije.

Kao što i samo njihovo ime kaže, nalaze se kod odraslih osoba, ali i kod djece. Odrasle matične ćelije nazivaju se i „određene” matične ćelije, jer imaju ograničeniji spektar specijalizovanih ćelija koje mogu da proizvedu. Tokom vremena, one, takođe, gube svoju vitalnost.

MATIČNE ĆELIJE DOBIJENE IZ PUPČANE VRPCE Matične ćelije dobijene iz pupčane vrpce smatraju se “neonatalnim matičnim ćelijama”.

Takođe, smatraju se prethodnicama “odraslih matičnih ćelija”. One nisu toliko zrele, manje su „određene” nego matične ćelije koje nalazimo u koštanoj srži ili organima odraslih osoba ili djece.

Iako su najvećim dijelom matične ćelije hematopoezne matične ćelije, pupčana vrpca sadrži i rane mezenhimalne i druge rane matične ćelije u manjim količinama.

Ono što je jedinstveno, to je da matične ćelije koje dobijamo iz pupčane vrpce, po pravilu, odlikuje veći spektar sposobnosti proizvođenja različitih ljudskih tkiva. Ovo fascinirajuće otkriće sada se primjenjuje u razvijanju terapija za ozbiljna ljudska oboljenja. ČINJENICE UMJESTO FIKCIJE Prva uspješno obavljena transplantacija matičnih ćelija iz krvi pupčane vrpce izvršena je 1988. godine. Podaci govore da se svake godine obavi oko 3.000 transplantacija, što znači da možemo sasvim sigurno da govorimo o jednom novom medicinskom standardu. Međutim, uprkos svim uspjesima i pozitivnim razvojnim trendovima i dostignućima u ovom vidu liječenja, o ovoj temi se i dalje raspravlja na mnogim nivoima i još uvijek postoji nerazumijevanje za neka pitanja vezana za ovu oblast.

Odakle matične ćelije mogu da se uzimaju ?

Matične ćelije postoje u ljudskom orga-

nizmu od embrionalnog razvoja pa do kraja života, u različitim tkivima. Kod odraslih, najveća koncentracija je u koštanoj srži i krvi. Međutim, one stare, kao i sam organizam, potencijalno gubeći kako svoju vitalnost tako i svoju upotrebljivost, i izložene su istim onim bolestima kojima je izložen i čitav ljudski organizam (na primjer, dijabetes tipa II). Za razliku od njih, matične ćelije iz pupčane vrpce su mlade, svježije i relativno neizložene bolestima, što ih čini fleksibilnijim. Pupčana vrpca sadrži i širi spektar tipova matičnih ćelija nego što je to slučaj sa koštanom srži.

Uzimanje matičnih ćelija iz koštane srži veoma je bolan i mukotrpan proces. U nekim slučajevima je čak potrebno da se bedrena kost ubode više od trista puta. Zbog toga je posljednjih 15 godina u svijetu zaživjela praksa čuvanja sopstvenih matičnih ćelija, uzetih iz krvi pupčane vrpce poslije rođenja djeteta. One su izuzetno mlade i vitalne, a postupak dobijanja je potpuno bezopasan i bezbolan.

Uzorak krvi se uzima iz pupčane vrpce po odvajanju djeteta od majke, poslije samog porođaja.

Iz tog uzorka se izoluju matične ćelije koje se nakon toga zamrzavaju na minus 196 stepeni, u gasovitoj fazi tečnog azota. Taj postupak se naziva krioprezervacija, a tako sačuvane matične ćelije mogu da traju neograničeno i, što je najvažnije, ne stare.

Prema današnjim saznanjima, naučnici iz oblasti medicine vjeruju da postoji veoma velika vjerovatnoća da će dijete kasnije u životu koristiti matične ćelije iz svoje sopstvene krvi pupčane vrpce.

Najmanji racio je 1/400 - i u stalnom je porastu.

trenutno čine najveći broj pacijenata. Ponekad količina koja nam je dostupna nije dovoljna da podmiri potrebe i ljekar mora da koristi dodatne matične ćelije iz nekog drugog izvora. Što se tiče regenerativne medicine, količina matičnih ćelija je manje relevantna. Čak i mala količina bi mogla da bude dovoljna da bi se pokrenulo obnavljanje tkiva.

Svega 30–50% od ukupnog broja svih donacija pohranjuje se u javne banke, ostale ćelije se odbacuju. Posljedica toga je da nema garancije da će Vaša lična donacija uopšte biti dostupna. Čak i ako nije uništena, ne može Vam se garantovati da u trenutku kada je ona neophodna Vašem djetetu nije već data nekoj drugoj osobi.

PRILIKA KOJA NAM SE PRUŽA SAMO JEDNOM U ČITAVOM ŽIVOTU Matične ćelije iz pupčane vrpce sakupljaju se u trenutku presijecanja pupčane vrpce koja vezuje majku i dijete. Sakupljanje je lako, gotovo kroz svega nekoliko minuta, i potpuno je neškodljivo, kako za majku tako i za novorođenče. To uopšte ne utiče na prirodni tok porođaja, i, u poređenju sa sakupljanjem matičnih ćelija iz koštane srži, nije potrebno koristiti nikakvu invazivnu proceduru.

Nakon rođenja, kako rastemo i razvijamo se, grupe matičnih ćelija jednom prisutnih u pupčanoj vrpci, počinju da se mijenjaju. Stoga, porođaj je prilika koja nam se pruža samo jednom u čitavom našem životu - da „požnjemo“ te jedinstvene i neponovljive ćelije. Zamrzavanjem, te ćelije bivaju čuvane za neke buduće upotrebe.

VRIJEME JE DRAGOCJENO

Matične ćelije iz krvi pupčane vrpce koje su pravilno pripremljene za čuvanje mogu ostariti više od nas samih. Sva dosadašnja istraživanja ukazuju na to da ćelije koje su podvrgnute krioprezervaciji imaju zapravo neograničenu sposobnost opstanka.

To znači da postoji vjerovatnoća da ih možemo držati duboko zamrznute dok nam ne zatrebaju.

Naravno da i odrasli mogu biti liječeni uz pomoć matičnih ćelija iz krvi pupčane vrpce, i oni, zapravo,

U slučaju da nam je liječenje neophodno, možda ćemo imati poteškoća da pronađemo odgovarajućeg donatora, a svako odlaganje moglo bi da otvori vrata daljem progresu bolesti. Pored toga, upotreba alogenih ćelija će možda donekle biti rizična. Sopstvene ćelije organizma su kompatibilne i neće biti odbačene ako se koriste kasnije u životu.

Kad su matične ćelije iz pupčane vrpce sačuvane, one su nam dostupne odmah u trenutku kad se ukaže potreba za njima. Osim toga, i bliski rođaci, kao što su braća i sestre, takođe bi mogli imati koristi od sačuvanih matičnih ćelija Vašeg djeteta.

MATIČNE ĆELIJE SE ČUVAJU U BANKAMA MATIČNIH ĆELIJA Tokom posljednje decenije u svijetu je formiran veliki broj banaka matičnih ćelija, javnih i privatnih / porodičnih. Sve veći broj roditelja odlučuje da sačuva matične ćelije iz krvi pupčane

53

vrpce svoje novoroÄ‘enÄ?adi.

Postoje argumenti za Ä?uvanje i u jednim i u drugim bankama.

Glavni argument za Ä?uvanje ćelija u javnoj banci krvi iz pupÄ?ane vrpce leĹži u tome ĹĄto to pruĹža veću vjerovatnoću pacijentu da doÄ‘e do odgovarajućeg uzorka, kao i Ä?injenica da ne moĹže baĹĄ svako da sebi priuĹĄti Ä?uvanje matiÄ?nih ćelija u privatnoj banci matiÄ?nih ćelija.

Potencijalni problem u sluÄ?aju javnih banaka nalazi se u Ä?injenici da one uzimaju uzorke iz relativno malog broja bolnica i ĹĄto ne postoji vjerovatnoća da će biti ukljuÄ?ene u sakupljanje uzoraka na poroÄ‘aju koji se odvija kod kuće ili u manjim bolnicama. ViĹĄe od 90% porodica nema pristupa javnoj banci matiÄ?nih ćelija koja prima donacije. Ostali faktori takoÄ‘e znaÄ?ajno ograniÄ?avaju prihvatljivost donacije krvi iz pupÄ?ane vrpce, a meÄ‘u njima treba pomenuti izloĹženost majke virusima, tetovaĹže i putovanja na meÄ‘unarodnim destinacijama. Zapravo, iz nedavno objavljenih izvjeĹĄtaja javnih banaka saznajemo da svega 30–50% donatora krvi iz pupÄ?ane vrpce uopĹĄte saÄ?uva garanciju koja će osigurati (davaocu) da ta ista krv bude dostupna bilo samom djetetu, ili Ä?lanovima porodice. Ovo iz istog razloga iz kog je to sluÄ?aj kod banaka krvi i banaka koĹĄtane srĹži jedinice krvi iz pupÄ?ane vrpce dostupne su javnosti.

Kod bijelaca postoji vjerovatnoća da će se pronaći odgovarajući donator koĹĄtane srĹži u otprilike 20.000 prema 1. Vjerovatnoća kod pripadnika etniÄ?kih manjina je na stotine hiljada prema jedan, jer su oni daleko manje prisutni u tradicionalnim evidencijama davalaca koĹĄtane srĹži. ÄŒuvanje krvi iz pupÄ?ane vrpce u bankama krvi u znaÄ?ajnoj mjeri podiĹže stepen vjerovatnoće.

Glavni argument za Ä?uvanje matiÄ?nih ćelija u privatnim bankama matiÄ?nih ćelija nalazi se u tome ĹĄto je donator taj koji zadrĹžava nadzor nad uzorkom. Ostali bitni razlozi za Ä?uvanje matiÄ?nih ćelija u privatnim / porodiÄ?nim bankama ćelija jesu sljedeći:

t+FEOB PE LMKVĘŠOJI QSFEOPTUJ ĘŠJOKFOJDF EB donator moĹže da koristi svoj sopstveni uzorak, u sluÄ?aju da se za tim ukaĹže potreba, jeste ta ĹĄto je uzorak autologni, a to znaÄ?i da skoro da nema nikakvih rizika od odbacivanja.

Kod matiÄ?nih ćelija koje su Ä?uvane u privatnoj banci takoÄ‘e postoji 25% vjerovatnoće da će te ćelije savrĹĄeno odgovarati nastaloj potrebi i 50% vjerovatnoće da će moći prikladno da se koriste i za potrebe ostale djece istih roditelja.

Ljekarima koji se bave transplantacijom prihvatljivije su tzv. roÄ‘aÄ?ke matiÄ?ne ćelije jer one

54

izazivaju manje problema - kao ĹĄto je „oboljenje transplanta protiv domaćina“, ĹĄto je Ä?esto fatalna komplikacija prilikom transplantacije.

t.BUJĘŠOF ʉFMJKF J[ LSWJ QVQĘŠBOF WSQDF LPKF su Ä?uvane u porodiÄ?noj banci matiÄ?nih ćelija mogu zbog adekvatnosti predstavljati jedan od naÄ?ina lijeÄ?enja roditelja, baka i deka, Ä?ak i roÄ‘aka, jer je bioloĹĄko poklapanje izraĹženije meÄ‘u Ä?lanovima porodice.

Porodice koje su saÄ?uvale svoje matiÄ?ne ćelije moĹžda će biti prve koje će iskoristiti sve dobre strane novih terapija matiÄ?nim ćelijama na polju regenerativne medicine, pogotovu kod stanja oboljenja srca, dijabetesa, apopleksije (udara), povrede kiÄ?menog stuba i oĹĄtećenja mozga.

LAKŠE JE REĆI NEGO URADITI

.BUJʊOF ʉFMJKF TV JTVWJ�F ESBHPDKFOF EB JI ne bismo iskoristili.

Ako odluÄ?ite da nećete da saÄ?uvate svoje matiÄ?ne ćelije privatno, moĹžda ćete poĹželjeti da ih ponudite javnoj banci matiÄ?nih ćelija. Na taj naÄ?in, one bi mogle biti od velike koristi ostalim ljudima.

Da li je poznato u kojim zemljama je najviĹĄe uzetih uzoraka ?

NajviĹĄe uzoraka je iz najmnogoljudnijih zemalja: NjemaÄ?ke, Ĺ panije, Italije... Ali, u odnosu OB CSPK TUBOPWOJLB (SĘŠLB 4MPWFOJKB .BĂżBSTLB J Bugarska vodeće su po broju ostavljenih uzoraka.

U Crnoj Gori je mali broj uzetih uzoraka. .FĂżVUJN T PC[JSPN OB SFMBUJWOV TLPSPTU EPTUVQOPsti pomenutog „servisaâ€?, kao i sve veće interesovanje za takvu proceduru, oÄ?ekuje se porast tog broja.

Kako se do uzoraka dolazi u sluÄ?aju potrebe ?

Prvi ugovor roditelji potpisuju na period od 20 godina, sa mogućnoťću produĹženja trajanja. Do punoljetstva djeteta, raspolaganje matiÄ?nim ćelijama u rukama je roditelja, a nakon toga sva prava prelaze na dijete Ä?ije su ćelije deponovane.

Ugovorom je obuhvaćena i eventualna dostava u roku od 48 Ä?asova, na pismeni zahtjev ljekara koji bi vrĹĄio terapiju, uz iskljuÄ?ivu saglasnost roditelja potpisnika ugovora.

Ko iz porodice moĹže da koristi matiÄ?ne ćelije za lijeÄ?enje (na primjer: otac, majka...) ?

.BUJʊOF ʉFMJKF LPKF TF OB SPÿFOKV V[JNBKV J[

pupčane vrpce jesu ćelije koje pripadaju novorođenčetu. Ukoliko se primjenjuju za terapiju kod tog djeteta (autologno), one su u potpunosti podudarne. Najveća vjerovatnoća da će biti primjenljive kod druge osobe (alogeno) odnosi se na rođenu braću ili sestre, potom na roditelje. U svakom slučaju, kod alogeničnih transplantacija, prethodno mora da se izvrši provjera podudarnosti davaoca i primaoca (tipizacija).

Osim primarne uloge u procesu formiranja organizma, najaktivnije matične ćelije su, zahvaljujući razvoju nauke, dragocjene kao zaštita čovjekovog zdravlja.

U pupčanoj vrpci postoji puno stem-ćelija to je fenomen živog svijeta. Nakon što se pupčana vrpca podveže, bacaju se i one i posteljica, tako da te ćelije više ne postoje, odnosno propadaju. To što je bačeno predstavlja nešto što osobi može da bude dragocjeno u životu ! Međutim, ćelije iz pupčane vrpce nisu više toliko pluripotentne. Od njih, za sada, uglavnom mogu da se dobiju ćelije krvne loze (crvena krvna zrnca, ćelije bijelih krvnih zrnaca koje, prije svega, vrše odbranu organizma - ali i trombociti). Na primjer, to je izuzetno važno u slučaju akutne leukemije - koja, na sreću, danas može da se izliječi transplantacijom koštane srži.

Ako oboljela osoba ima svoje lične ćelije, uz čiju pomoć se uradi transplantacija, postupak izlječenja je mnogo jednostavniji.

Takođe je značajno što te ćelije mogu da pomognu i bratu, sestri, djetetu... Vjerovatnoća da krv bude „podudarna” - što je uslov, veća je kod osoba koje su u srodstvu. Znači, čovjek ima mogućnost da u budućnosti pomogne sebi ili svojoj porodici.

Šta treba da uradi trudnica koja odluči da sačuva matične ćelije svog djeteta ?

Nažalost, još uvijek je taj dio posla prepušten ličnom angažovanju trudnice ili budućih roditelja. Potrebno je da stupe u kontakt sa nekom bankom koja čuva stem-ćelije (putem ovlašćenih agencija ili direktno putem interneta, na primjer).

Trudnica dobija set potreban za uzimanje, čuvanje i transport materijala, koji u roku od 72 časa stiže (DHL-om) do banke na obradu. U vrećici postoji i supstanca koja održava krv da se ne bi zgrušala. Dio novca se plaća tek pošto se izdvoje matične ćelije (što ne uspijeva uvijek), a zatim se i godišnje uplaćuje novac za njihovo održavanje.

Specijalizovane institucije za čuvanje stem-ćelija postoje u Londonu, Briselu i Nacionalnom centru SAD-a, a kompletni troškovi idu na teret porodice. Međutim, nije svuda tako. Na primjer, u Engleskoj postoje osiguravajuća društva koja preuzimaju ovakve troškove, tretirajući ih kao vid zdravstvene zaštite. Inače, postupak uzimanja materijala u našim porodilištima se ne naplaćuje, ali je neophodno da se porođaj, prilikom koga se uzimaju matične ćelije iz pupčane vrpce (i posteljice), najavi unaprijed.

Obradom materijala (izdvajanjem matičnih ćelija) bave se molekularni biolozi, genetičari.

Pripremljeni materijal se čuva u specijalnim uslovima tokom 20 i više godina. Onog trenutka kada zatreba, pacijent (klijent) dobija krv koju je dao na čuvanje.

KOMPLETNO RJEŠENJE ZA ATOPIJSKI DERMATITIS D E R M O – P E D IJAT R IJ A fo rmulis ano pod kont r ol om der m at ol oga i ef i kas n o s t potvr đena u pedi j at r i j ski m or di naci j am a

STELATOPIA

ZA B OLJI K VA LITE T ŽIV OTA D JE TE TA I NJEG O VE P OR OD IC E

Svakodnevno

NO

VO

e kos

nje pra Za jela i ti

St el at opi a kr em ast i si ndet : Pr os ječ no 6 nedjelja pr im jene

R

Stelatopia K re ma : Prosječno 6 nedjelja primjene

Stelatopia ml i j e č n o uljna kupka: Prosječno 6 nedjelja primjene

Nasljedni faktor ima značajnu ulogu, ali ne i presudnu Kupk a u tr aj anj u 2 puta dnev no

HIP OAL E RG E NA F O RMUL A

U ra z d o b l jim a pogor š a nja

St e la t opia krema: Pr o sj e čn o 6 nedjelja primjene

od 10 m i nuta

2 puta dnevno u

2- 3 puta nedj el j no

k o mb i n a c i j i s a

( ne i s pi r a s e)

lijekom

Bez m i r i sa, konz er v a n s a p a ra b e n a i b e z v j e š t a č k i h b o j a .

Pr i l agođeno z a a t o p i j s k i d e rma t i t i s i o s e t l j i v u k o ž u .

EKSKLUZIVNI UVOZNIK I DISTRIBUTER ZA CRNU GORU tel: 069 39 99 05

GINEKOLOŠKI PREGLEDI - DINAMIKA I dio - DJEČIJA GINEKOLOGIJA Piše: dr Milana Šoc spec. ginekologije i akušerstva Polno sazrijevanje žene od rođenja do smrti dijeli se na nekoliko perioda, a svaki od njih, po svojoj problematici i patologiji, na određen način može biti predmet posjete ginekologu. Žensko novorođenče je bogato hormonima majke. U tom periodu može se javiti oskudno krvarenje iz polnih organa, nabreknuće i pojava bjeličastog sekreta iz dojki. Ove pojave se spontano povlače nakon tri do pet dana.

Period ranog djetinjstva Nakon perioda iščezavanja hormona majke, nastupa period hormonske inaktivnosti odnosno ranog djetinjstva. U ovom periodu, s obzirom na to da vagina nema odbrambenih ćelija, lako se mogu umnožavati patogene bakterije i prodirati u nju, pa će djevojčica osjećati nelagodu u predjelu spoljne genitalije, imati osjećaj peckanja, svraba, otežanog mokrenja ili pečenja pri mokrenju. U tom slučaju, treba potražiti pomoć ginekologa.

Pubertet Puberet, u doslovnom smislu, znači period kada je dostignuta polna zrelost, ali taj termin široko podrazumijeva vrijeme polnog sazrijevanja. Neki, međutim, pubertetom smatraju period od pojave prvih znakova razvitka dojki i polne dlakavosti do pojave menarhe (prve menstruacije). Period nakon toga, do polne zrelosti i završetka razvoja smatra se adolescencijom. Prvi znaci aktivnosti jajnika javljaju se oko 8. godine života, uz individualne varijacije. Genski činioci imaju uticaj na početak nastupa puberteta. Značajna je, međutim, i uloga socijalnoekonomskih faktora, načina ishrane i mnogih drugih faktora. Zapaža se akceleracija puberteta, to jest, njegova ranija pojava s poboljšanjem uslova života. Pubertet u savremenim uslovima življenja počinje dvije i po do tri i po godine ranije nego u prethodnom stoljeću.

Vremenski razmak između prvih znakova

56

puberteta i potpune zrelosti kreće se od 1,5–6 godina.

Menarha nastupa 2–3 godine nakon pojave prvih znakova razvitka dojki, a vremenski raspon može trajati od 6 mjeseci do 5,5 godina.

U ovom periodu života posebno je značajna uloga majke, odnosno način na koji majka priprema buduću majku za život. Ženskom djetetu treba objasniti da su razvoj tijela i pojava menstruacije nešto što je sasvim prirodno i normalno. Treba reći da se to dešava svim djevojčicinim drugaricama, i da će zahvaljujući promjenama u tijelu i ona jednog dana moći da postane majka. Na žalost, veliki broj djevojčica doživi stres prilikom prve menstruacije. Često prva menstruacija i majke zatekne nespremne, upravo iz razloga što se zna pojaviti vrlo rano. Zato je moj savjet, pričajte sa svojim djetetom i pripremite ga da u budućnosti pravilno postupa i čuva svoje zdravlje na pravi način. Dajte mu pozitivan primjer po pitanjima lične higijene i preventivnim odlascima kod svog ginekologa. Dajte mu slobodu da vas pita za bilo koji problem vezan za svoje zdravlje, a ako ne znate da ogovorite ili se ustručavate, naučite dijete da bilo koji problem vezan za seksualno ili reproduktivno zdravlje može da riješi uz pomoć svog ginekologa. Savjetujte svoju djevojčicu da treba da posjeti ginekologa prije stupanja u seksualne odnose, da bi se zaštitila od neželjene trudnoće ili polno prenosivih bolesti.

Tinnitus - šum uha Piše: dr sc. med. Mišo Pejaković, ORL odsjek, JZU Opšta bolnica Nikšić Šum uha ili latinski tinnitus barem jednom u životu ima oko 50% ljudi, a oko 20% ljudi stalno ili povremeno pati od tinitusa. Prema najnovijim istraživanjima, oko 36 miliona ljudi u SAD-u pati od tinitusa, od čega 9 miliona njih ima ozbiljne i jake smetnje.

Najstariji pisani dokumenti u kojima se spominje tinitus stari su oko 3.500 godina i potiču iz drevnog Egipta.

Poznato je preko 20 raznih recepata i mnoštvo tretmana tinitusa iz Vavilona. Opširni dokumenti o tinitusu pronađeni su u Indiji, Arabiji, Persiji, Grčkoj i Rimu.

Riječ tinitus potiče od latinske riječi tinnire (zvonjenje). Stari Grci su bili prvi koji su kao tretman predlagali “maskiranje”. Paracelzus (oko 1.500. godine) bio je prvi koji je govorio o tome da tinitus može uzrokovati pretjerana buka (“kao stotine pušaka”).

Oko 1.800. godine rađeni su prvi eksperimenti koji su tretirali tinitus električnom strujom. Volta (izumitelj baterije) priključio je dvije elektrode u oba svoja uha i izjavio da je čuo “bang” kao da je nešto puklo. Više nikad nije ponovio ovaj eksperiment. Drugi su sa velikim entuzijazmom kopirali ovu metodu (vjerovatno ne na vlastitim ušima). Čak je i Betoven, koji je bio skoro gluv i teško patio od tinitusa, bio zainteresovan za ovaj tretman.

Međutim, entuzijazam se ugasio onako brzo kako se i pojavio, jer tretman nije postizao ubjedljive rezultate.

Među poznatim istorijskim ličnostima koje su patile od tinitusa bili su Martin Luter, Žan Žak Ruso, Ludvig van Betoven i Bedrih Smetana. Poznata pjevačica i glumica Barbara Strejsend osnovala je i tinitus fondaciju.

Betoven je poznat po riječima: “Moje uši bez prestanka zuje i bruje, dan i noć. Zaista mogu reći da sam zbog toga proveo život u muci i bijedi”.

U otorinolaringologiji šum uha definišemo percepcijom zvuka, šuma bez prisutnosti akustičnog stimulusa. Tinitus je u stvari manifestacija nekog oblika osnovnih aktivnosti unutar našeg auditornog sistema koji se u normalnim okolnostima ne primjećuje jer mu je nivo prenizak. Samo onda kada pridobije našu auditornu svjesnost, tinitus postaje problem. Znači da poslije nekog vremena mozak sam po sebi prouzrokuje povećanu pažnju i

koncentrisanost na tinitus, instalirajući zatvoreni povratni krug. Tinitus nije ono što smo čuli, nego ono što smo iskusili.

Sluh je osjetni modalitet koji omogućuje percepciju zvuka. Zvuk je, prema fizičkoj definiciji, gibanje talasa u elastičnom mediju. On se iz čovjekove okoline prenosi kroz spoljni zvukovod uzrokujući titranje bubne opne koje se dalje prenosi preko lanca slušnih koščica do unutrašnjeg uha, u kojem dolazi do podraživanja osjetnih slušnih ćelija.

Nakon podraživanja osjetnih slušnih ćelija, mehanička energija zvuka pretvara se u električni impuls, koji se putem slušnog živca sprovodi do moždane kore u kojoj nastaje svjesna percepcija zvuka. U sekundarnim slušnim centrima u mozgu pohranjene su slušne slike koje omogućuju razumijevanje slušne poruke i govora.

Razvoj sluha omogućuje razvoj govora i temeljni je preduslov govorne komunikacije čovjeka. Putem limbičkog sistema mozga zvukovi su povezani i sa emocijama. Kod pacijenata sa šumom dolazi do promjena moždane aktivnosti u limbičkom sistemu, dijelu mozga koji kontroliše emocije, a može doći i do promjena u autonomnom nervnom sistemu koji reguliše vitalne životne funkcije organizma. Limbički i autonomni nervni sistem imaju glavnu ulogu u razvoju osjećaja neugode kod šuma i za to vezanih negativnih emocija.

Tinitus je, bar u početnoj fazi, simptom bolesti.

Simptom je važno upozorenje da se na tjelesnom i/ili psihičkom polju dešava nešto što dovodi do oštećenja ili bolesti. Tinitus doživljavamo kao potpuno različite zvukove, kao npr. pištanje, šuštanje, zviždanje, lupanje, zvonjenje, grebanje. Kada je u vezi sa teškim oštećenjima sluha možemo ga registrovati i kao melodije. Ponekad se dešava da se istovremeno pojavi više šumova. Ovi šumovi se mogu registrovati u jednom uhu, u oba uha ili u glavi.

U kolikoj mjeri šum ometa, individualna je stvar.

Kod nekih ljudi jači šum ne mora izazivati veće subjektivne smetnje, a kod drugih i šum manjeg intenziteta može uzrokovati veće tegobe. Najučestalije smetnje vezane za šum jesu: nemogućnost koncentracije, smetnje spavanja ili pojačana osjetljivost na zvuk (hiperakuzija). Osobe sa šumom vrlo često u određenoj mjeri pate od depresije, što takođe može pojačati negativni subjektivni doživljaj šuma.

Blagi šum podrazumijeva da šum nije jak niti stalan i smeta samo u tihoj sredini. 75% pacijenata podnosi ovaj

57

šum i lako se navikava na njega. Osrednji šum je intenzivniji i stalno je prisutan, pogoršava se u tišini i remeti san i koncentraciju pacijenta. Težak šum remeti san pacijentu i onemogućava koncentraciju pacijenta za svakodnevne aktivnosti, potpuno ga onesposobljava za rad. 6% američke populacije ima težak tinitus.

Uzrok nastanka: U literaturi se navodi oko 400 mogućih uzroka tinitusa.

Osim oštećenja sluha bukom, postoje još brojni drugi uzroci na koje treba misliti: presbiakuzija (smanjenje sluha uslovljeno starenjem), acusticus neurinoma (tumor slušnog živca), Morbus Menière (kružne vrtoglavice povezane sa nagluvošću), oboljenja srca i krvotoka (ateroskleroza, visoki krvni pritisak, malokrvnost), metabolički poremećaji, oboljenja bubrega, hormonalni poremećaji, otoskleroza, hronične upale srednjeg uha, funkcionalne smetnje Eustahijeve tube, oboljenja vratne kičme, bolesti u području zuba i čeljusnog zgloba, trovanja (intoksikacije) naročito lijekovima - aspirin, nesteroidni antireumatici: indometacin, antibiotici: aminoglikozidi, diuretici: furosemid = lasiks, kinin, karbamazepin, tetraciklični antidepresivi, antihistaminici, beta-adrenerički blokatori, povrede lobanje i mozga, oboljenja centralnog nervnog sistema, anestezija, naročito u kičmeni kanal (spinalna anestezija).

Postoje dva tipa tinitusa: Jedan oblik - objektivni (može se čuti) generiše se u vaskularnom sistemu, a mogu da ga prouzrokuju vaskularne anomalije koje dovode do turbulentnog toka krvi i nastanka šuma u području uha. To je pulsirajući tinitus. On prati ritam rada srca i ubrzava se sa ubrzanjem srčane radnje, a mijenja se sa promjenom položaja glave ili tijela. Javlja se kod AV malformacija, glomus tumora, aneurizmi, anemije. Može biti uzrokovan smetnjama Eustahijeve tube ili poremećenom funkcijom mišića srednjeg uha. Osobe ih porede sa šumovima koji nastaju pri gužvanju papira, coktanju usnama, a najčešće sa pucketanjem. Češći od objektivnog je subjektivni šum.

Najčešće je riječ o šumu uzrokovanom promjenama u unutrašnjem uhu (otogeni šum), čiji nastanak nije do kraja razjašnjen. Najčešće je uzrokovan oštećenjem sluha, odnosno osjetnih slušnih ćelija u unutrašnjem uhu ili

oštećenjem slušnog živca. Oštećenje osjetnih slušnih ćelija mijenja električne signale u slušnom živcu, a mozak tu promjenu opaža kao šum, odnosno „fantomski” zvuk.

Mogući razlozi oštećenja sluha jesu buka, prasak (tu spada prije svega glasna muzika koju mladi slušaju u slobodno vrijeme, MP3, diskoteke, rok-koncerti, prasak petardi, pucanj iz vatrenog oružja, ali i buka na radnom mjestu). Primjena ototoksičnih lijekova, kardiovaskularni uzroci (ateroskleroza, anemija, povišeni krvni pritisak i sl.), iznenadna promjena pritiska (npr. kod ronilaca), tumor slušnog živca ili slabljenje sluha kod starijih osoba, virusne infekcije, trauma itd.

Osim promjenama u unutrašnjem uhu, šum može biti uzrokovan i promjenama u spoljašnjem ili srednjem uhu: pritiskom ušne masti - cerumena - na bubnu opnu, promjenama u čeljusnom zglobu, ozljedom bubne opne, okoštavanjem u srednjem uhu.

Bolesnici ih registruju na veoma različite načine i porede sa šumom mora, zujanjem pčele, fijukom vjetra, šuštanjem pare, hukom lokomotive i sl. Intenzivan, neprestani šum loš je prognostički znak, jer je odraz oštećenja unutrašnjeg uha.

Duboki šumovi su odraz oštećenja provodnog aparata uha, a visoki perceptivnog aparata.

Dijagnoza: Dijagnostika i terapija u cjelosti su u domenu specijaliste otorinolaringologa i neurologa.

Za postavljanje dijagnoze potrebna je kompletna audiološka obrada (s posebnim osvrtom na nalaz uha i bubne opne, tonalni audiogram i ispitivanje podatljivosti bubnjića (timpanogram), a prema potrebi se sprovodi i detaljnija audiološka obrada), te analiza stanja organa za ravnotežu. Potrebno je izvršiti CT temporalne kosti i MR glave. Pulsirajući tinitus zahtijeva obradu kardiovaskularnog sistema, osobito vratnih i arterija glave (CD/TCD dopler ultrasonografske pretrage) kao i detaljnu laboratorijsku analizu krvi.

Računa se da akutna faza tinitusa traje do 3 mjeseca. Ukoliko tinitus koji se tek pojavio ne nestaje, nego traje više od 6 mjeseci, nazivamo ga hroničnim. Šanse da zujanje u ušima, bilo spontano, bilo usljed terapije, nestane, najveće su u ovom periodu.

Koju terapiju treba primijeniti u konkretnom slučaju, odrediće otorinolaringolog.

NAJSAVREMENIJI SLUŠNI APARATI U CRNOJ GORI POZNATE KUĆE Herceg Novi, Sava Ilića 46 Igalo tel/fax: 00382 31 332 266 sms: 069 345 926 www.tomicalfa.com; e-mail: tomicalfa@t-com.me

epoq

epoq power

dual connect

vigo

vigo power

dual mini

t o m i ć

generalni zastupnik

za crnu goru amigo t21

ConnectLine

PC

MUSIC

PHONE

amigo arc

TV

MOBILE

REMOTE

Liječenje: Kada je pacijentima sa šumom u uhu najteže i najgore ? Onda kada vlada tišina i mir. Oni se zato uglavnom žale na, kako opisuju, stravičnu tišinu uveče, pred spavanje, kada im taj šum u uhu najviše dolazi do izražaja, izaziva nesanicu i nosi nove probleme.

Znatan broj osoba koje zbog rada u velikoj buci imaju visoko oštećen sluh, šum u uhu gotovo i ne primjećuju, jer su se saživjele s time. Za razliku od njih, oni koji rade i žive u mirnim i tihim uslovima, traže pomoć, jer se ne mogu naviknuti na šum u uhu.

Postoji mnogo različitih lijekova koji se primjenjuju u liječenju šuma, a najčešće se primjenjuju lijekovi koji poboljšavaju cirkulaciju krvi u mozgu i u unutrašnjem uhu.

Cilj terapije je da se spriječi da akutni tinitus pređe u hronični. Dakle, šum u uhu može se liječiti (zavisno od uzroka) lijekovima, pri čemu se najčešće koriste tri grupe lijekova: 1.Anestetici (npr. lidokain), 2.Periferni vazodilatatori i antikonvulzivi (poput nikotinske kisjeline i karbamazepina) 3.Trankvilizatori i antidepresivi koji pomažu bolesniku u tolerisanju tinitusa.

Hirurško liječenje je prikladno u bolestima u kojima je tinitus propratni simptom, poput otoskleroze, tumora slušnog živca ili glomus tumora, te Menijerove bolesti.

Mnogi autori navode uspješno liječenje tinitusa maskiranjem šuma (kao dio terapije savjetuje se da se zamaskira šum, npr. puštanjem lagane muzike, uz, tokom dana, a posebno pred spavanje, obavezno izbjegavanje konzumiranja čokolade, kafe, čaja, koka-kole, cigareta, alkohola) ili slušnim pomagalima, uređajima-maskerima, služeći se analogijom da je tinitus mnogo manje izražen u uslovima spoljne buke.

Elektrostimulacija, bilo unutar pužnice (organa sluha), ili izvan nje, takođe se pokazala uspješnom u liječenju nekih vrsta tinitusa. Spominju se i biofidbek metoda, akupunktura i hipnoza kao metode liječenja.

Jedna od metoda liječenja šuma jeste liječenje privikavanjem (engl. Tinnitus Retraining Therapy) koja se zasniva na neurofiziološkom modelu privikavanja na šum.

Pacijent se upoznaje sa mehanizmom nastanka šuma, što mu omogućuje prihvatanje šuma kao nečega prirodnog, a ne kao nečega što predstavlja opasnost uzrokujući negativne emocije. Cilj te metode nije nestanak šuma ili smanjenje intenziteta šuma, već smanjenje bolesnikove reakcije na šum i smanjenje habituacija.

U novije vrijeme primjenjuje se i laser niskog intenziteta (engl. Low Level Laser) u liječenju šuma u uhu, koji se koristi izlaznom snagom 5 mW i talasnom dužinom od 650 nm. Primjenom lasera u uhu kroz spoljni zvukovod dolazi do biostimulacije i promjena na molekularnom nivou ćelija u unutrašnjem uhu. Promjene se događaju na mitohondrijskoj membrani, što omogućuje bolju metaboličku izmjenu u osjetnim ćelijama unutrašnjeg uha, stimulaciju imunog sistema te regeneraciju ćelija unutrašnjeg uha.

buku radi sprečavanja daljeg oštećenja sluha i pogoršanja šuma, ali treba da izbjegavaju i potpunu tišinu. Takve osobe morale bi sebi osigurati lagan i ugodan pozadinski zvuk, npr. ugodne zvukove iz prirode ili laganu muziku. Na tom se načelu zasniva muzikoterapija, odnosno liječenje muzikom.

Muzika pomaže pacijentu da prestane da primjećuje šum u uhu koji mu smeta i preusmjerava mu pažnju. Muzika se može slušati aktivno i pasivno. Pasivno slušanje muzike odvija se dok osoba obavlja druge poslove i ne posvećuje pažnju slušanju. Kod aktivnog slušanja pacijent se potpuno koncentrisano posvećuje muzici. Slušanje preglasne muzike može uzrokovati oštećenja sluha i šum u uhu, dok pravilan odabir muzike uz određeni intenzitet i primjenu može imati terapijski učinak.

Sekundarne psihičke tegobe koje se mogu razviti vezano za šum, kao što su tjeskoba, depresija ili nesanica, takođe treba liječiti, jer one mogu pogoršati šum.

Na kraju, kao zaključak: Ne treba odugovlačiti sa početkom terapije radi drugih obaveza, stoga vrijedi pravilo: “Što ranije, to bolje”. Time se može povećati šansa za ozdravljenje!

Tinitus nije bolest, nego simptom, pa ne postoji jedinstvena terapija u njegovom liječenju, kao ni siguran ishod terapije - nestanak šuma.

Pacijenta je potrebno upoznati sa prirodom bolesti i mehanizmom nastanka šuma, što mu često olakšava prihvatanje šuma.

Sa tinitusom možete raditi sve što ste ranije radili u životu. Uživajte u slobodnom vremenu, bavite se stvarima koje vas interesuju, vodite ispunjen život.

Ne povlačite se u sebe !

Izbjegavajte pretjeranu buku !

Ako vam je sluh oštećen - nabavite slušni aparat !

Izbjegavajte tišinu !

Otkrijte bogatstvo zvukova u svom svakodnevnom životu !

Aktivno osluškujte zvukove svoje okoline i uživajte u njima !

Naučite da se opustite i živite razumno !

Koristite slušalice samo u slučaju kada imate zdrav sluh !

Muzika neće pogoršati vaš tinitus i učiniće da se dobro osjećate !

Ako uživate da idete na koncerte, u bioskop ili disko, i dalje to radite !

Samo izbjegavajte zaista pretjeranu buku !

Mnogi ljudi tvrde da njihov tinitus postaje glasniji za vrijeme i poslije bavljenja sportom ili nekim drugim fizičkim aktivnostima. Ovo stanje je prolazno, trenutno, i time se tinitus neće pogoršati. Čak ni vjetar, dok vozite bicikl, neće pogoršati tinitus. Naročito preporučujemo svaku aktivnost koja će obogatiti vaš život.

Na kraju, savjet: S alkoholom umjereno, a nikotin izbacite !

Osobe s problemom tinitusa moraju izbjegavati

59

Kiseonik nije sve u životu, ali bez kiseonika nema života (I dio)

Piše: dr Marko Savovski, spec. ortopedije, traumatološke hirurgije i baromedicine

Na prvom Svjetskom kongresu hiperbarične medicine u Amsterdamu dr J. H. Jakobson iz bolnice Mont Sinaj - Njujork svoje izlaganje započeo je riječima: “Primjena kiseonika pod povišenim pritiskom, većim od atmosferskog pritiska, predstavlja napredak u medicini koji se po značaju može porediti sa otkrićem transfuzije krvi i antibiotika.“ Na početku priče o liječenju hiperbaričnim kiseonikom nije moguće zaobići lik i djelo profesora prim. dr sc. med. Nikole Dekleve, našeg neprevaziđenog vizionara i začetnika primjene liječenja hiperbaričnim kiseonikom na prostorima Balkana, cijenjenog saradnika svih svjetskih hiperbaričnih asocijacija, čovjeka koji je zadužio sve nas koji smo bili njegovi učenici, a, na našu sreću, i njegovi savremenici.

Kiseonik je najzastupljeniji i najznačajniji elemenat u prirodi i u ljudskom tijelu. Kiseonik je gas bez boje, mirisa i ukusa, nije zapaljiv, ne gori ali potpomaže gorenje i nije eksplozivan. On je snažno oksidaciono sredstvo i vrlo lako stupa u hemijske procese sa drugim jedinjenjima, tako da je u organizmu izražena njegova metabolička uloga da uz pomoć niza intracelularnih oksidacionih enzima oksidiše hranljive supstance u procesu metaboličke razgradnje do CO2 i H20 uz oslobađanje potrebne energije.

Količina kiseonika koja će biti dopremljena do tkiva u normobaričnim uslovima (1 ATA) uglavnom zavisi od kapaciteta krvi za transport kiseonika i krvnog protoka.

Kiseonik se u našem tijelu transportuje vezan za hemoglobin (Hb) u jedinjenju karboksihemoglobin i vezan je za crvena krvna zrnca - eritrocite. Posjeduje konstantni kiseonički kapacitet koji iznosi 1.34 ml O2/1 g Hb. Jedan dio kiseonika nalazi se i u plazmi i on iznosi oko 0.024 ml/1ml plazme (1 ATA). Praktično najveća količina kiseonika u organizmu distribuira se putem karboksihemoglobina i u normalnim uslovima zadovoljava potrebe organizma u snabdijevanju kiseonikom.

Nedovoljna količina kiseonika u tkivima - hipoksija, jedan je od centralnih problema savremene patologije.

Većina bolesti vodi razvoju hipoksije ili je njena posljedica.

Uzrok nastanka tkivne hipoksije mogu da budu dva suštinski različita procesa. Prvi je nedostatak kiseonika.

To je obavezna komponenta bolesti respiratornog i kardio-

60

vaskularnog sistema, insuficijencije transportnog kapaciteta eritrocita, bolesti CNS-a u smislu poremećenosti regulacionih funkcija kardivaskularnog sistema. Drugi uzrok je narušena ćelijska utilizacija kiseonika. Konačni rezultat je deficit energetskog bilansa ćelije, prekida oksidacionih procesa u mitohondrijama ćelija i na kraju smrt ćelije zbog potpunog prekida produkcije energije.

Kada o hipoksiji govorimo generalno, kao o patološkoj pojavi, onda moramo govoriti o hipoksičnom sindromu - sindrom nedostatka kiseonika koji može biti uzrokovan nedostatkom kiseonika, smanjenom dostavom u jedinici vremena, s jedne strane, i povećanom potrebom tkiva za kiseonikom, sa druge strane, što je u suštini nesposobnost kiseoničkog transportnog sistema organizma da obezbijedi količinu kiseonika adekvatnu potrebama metaboličkih procesa u ćeliji.

Hiperbarična medicina, kao specifična medicinska disciplina, bazira se na liječenju čistim kiseonikom pod pritiskom većim od 1 ATA u specijalizovanim aparatima hiperbaričnim komorama, a osnovni princip liječenja zasniva se na fizičkoj rastvorljivosti kiseonika u plazmi i svim tečnostima organizma u više od 97 % količine kiseonika i njegovoj difuziji kroz opne ćelija. To ima za cilj da ublaži ili potpuno otkloni hipoksiju tkiva.

Za ovakav transport kiseonika koji je fizički rastvoren u organizmu nisu potrebni nikakvi hemijski faktori neophodni za klasičan kiseonički transport na pritisku od 1 ATA. Kako je kiseonik u hiperbaričnim uslovima fizički rastvoren u svim tečnostima organizma, nije imperativ da postoje krvni sudovi kao transverzale za snabdijevanje tkiva kiseonikom. Kiseonik u hiperbaričnim uslovima djeluje u širokom planu, praktično zaobilazeći sve prepreke.

On je i u takvim uslovima maksimalno prisutan u svakoj ćeliji organizma.

Ciljevi hiperbarične terapije su: 1.Povećanje parcijalnog pritiska kiseonika u tkivu 2.Povećanje difuzije kiseonika iz krvi u tkivo, kada transport kiseonika hemoglobinom nije moguć ili je insuficijentan 3.Poboljšanje efektivnog kolateralnog krvotoka kada su krvni sudovi slabije ili potpuno neprohodni 4.Djelovanje u klasi specifičnog terapijskog faktora kod anaerobnih infekcija

Rezultati

Rezultati i mehanizam dejstva HBOT-a Mehanizam dejstva

Difuzno povećan nivo kiseonika u ćelijama na račun fizički rastvorenog kiseonika u plazmi

Smanjuje zapaljenjsku reakciju u tkivima uklanjanjem hipoksije, obima i do 1/6 u odnosu na površinu mora i brzine rastvaranja mjehurića vazduha u krvi i tkivnim tečnostima, što dovodi do njihovog bržeg odstranjenja iz organizma

Uvećana odbrambena sposobnost organizma

Povećava fagocitnu sposobnost leukocita. Ima direktno bakteriostatsko i baktericidno dejstvo najviše izraženo kod anaeroba (ometanjem metabolizma na kiseonik osjetljivih mikroorganizama)

Poboljšano dejstvo pojedinih lijekova

Poboljšava dejstvo određenih antibiotika, diuretika, antiaritmika i citostatika

Povoljan uticaj na jačanje imuniteta

U prisustvu kiseonika pojačava se imuni odgovor ćelija

Snažan antiedematozni učinak u tkivima

Manji otok tkiva i poboljšana cirkulacija krvi uslovljeni su vazokonstrikcijom krvnih sudova, smanjenom gustinom plazme, povećanom elastičnošću membrane eritrocita, smanjenom mogućnošću sljepljivanja trombocita i leukocita i ubrzanim stvaranjem nove mreže krvnih kapilara

Povećan nivo antioksidacione odbrane organizma

Normalizuje energetske, metaboličke i funkcionalne procese u ćeliji i na taj način usporava procese starenja ćelija

Poboljšano stanje organizma u toku i posle radioterapije

Povećava osjetljivost ćelija nekih tumora na jonizujuće zračenje i smanjuje neželjene efekte zračenja - kroz brže zarastanje radijacijom izazvanih nekrotičnih oštećenja

Ubrzano zarastanje rana i kostiju

Aktiviranjem hipoksijom narušenog procesa biosinteze i regeneracije, omogućava zarastanje hroničnih rana (kroz bolju produkciju kolagena koji predstavlja osnovu - potku, za brzu regeneraciju rana). Stimulacija kapilarne proliferacije u kostima koja izaziva osteoklastičnu aktivnost i uklanjanje nekarotičnog i infekcijom oštećenog koštanog tkiva

Ometeno stvaranje toksičnih metabolita u organizmu

Stimuliše detoksikaciju i deblokiranje toksinima aktiviranog hemoglobina, mioglobina i citohromoksidaze, što je značajno kod trovanja ugljen-monoksidom i drugim otrovnim gasovima i parama.

Ubrzan oporavak nervnog tkiva

Poboljšava provodljivost živaca (regeneracijom omotača) i smanjuje njihov spazam. Djeluje i antistresno.

Poboljšana fizička kondicija i psihičko stanje organizma

Kod sportista djeluje na brži oporavak nakon povreda. Odgovoran je za brže sticanje psihofizičke kondicije (uklanjanjem mliječne kisjeline i drugih produkata metabolizma u mišićima u toku intenzivnog rada). Kod biznismena psihostabilizacijom djeluje na stresom narušene procese. Djeluje i na smanjenje faktora rizika u organizmu (hipoksija, visok nivo šećera i masnoće u krvi itd.).

Primijenjena neposredno prije izlaganja većim naprezanjima, povećava radnu sposobnost za oko 20%, a izdržljivost za 35%, tokom nekoliko časova nakon terapije.

ANEA HBO MEDICAL

ANEA HBO MEDICAl Podkošljun, Žrtava fašizma bb, Budva, Montenegro Phone: + 382 33 402 406 Fax: +382 33 402 409 Mob: +382 69 041 342 Mob: +382 69 332 338 E-mail: aneamg@t-com.me

ANEA HBO MEDICAL je prva privatna ambulanta za ortopediju, traumatologiju i hiperbaričnu medicinu koja je nakon dužeg opremanja otvorena u Budvi. Opremljena je dvijema jednomjesnim hiperbaričnim komorama najsavremenije tehnologije izrade realizovanom od strane engleske firme „Hyox“. Modeli komora su HTU-3. Pacijenti u njima borave po 1 h u hiperbaričnim uslovima, a kiseonik dobijaju preko oronazalne maske - regulatora. Radi se o visoko sofisticiranim hiperbaričnim komorama u kojima je pacijentu obezbijeđena privatnost tokom tretmana. Postoji permanentna video i zvučna opservacija od strane stručnog medicinskog osoblja, a za pacijente koji se plaše zatvorenog prostora obezbijeđena je i upotreba komandi za napuštanje komore.

Kompletan medicinski dio liječenja vodi dr Marko Savovski specijalista ortopedije, traumatološke hirurgije i baromedicine, koji je jedan od začetnika primjene hiperbaričnog liječenja u Crnoj Gori koje datira od 1992. godine, kada je u Vojnoj bolnici u Meljinama započela sa radom višemjesna hiperbarična komora.

Medicinski, ekonomski i etiÄ?ki prioriteti u zdravstvenoj zaĹĄtiti djece i mladih oboljelih od dijabetesa u Crnoj Gori (nastavak teksta iz prethodnog broja Ä?asopisa)

Piťe: prof. dr BoŞidar M. Bojović Javno-zdravstveni sistem (Fond zdravstva)

62

ZnaÄ?ajno mjesto u primjeni Nacionalnog programa za dijabetes pripada Fondu zdravstva, Nacionalnom komitetu za dijabetes i UdruĹženju za borbu protiv ĹĄećerne bolesti.

Fond zdravstva u zdravstvenoj zaĹĄtiti djece i mladih treba da po prioritetu obezbjeÄ‘uje dovoljnu koliÄ?inu:

t"LUVFMOJI WSTUB JOTVMJOB JOTVMJOTLJI brizgalica sa micro fine iglama,

t5SBLB [B TBNPLPOUSPMV �FʉFSB J BDFUPOB V mokraći,

t4FO[PSB HMVLPNFUBSB

t*OTVMJOTLJI QVNQJ

t4WJI WJEPWB SFIBCJMJUBDJKF

t3FLSFBUJWOP FEVLBUJWOJ DFOUBS LBNQPWF [B djecu i mlade.

UdruŞenja za borbu protiv ťećerne bolesti i UdruŞenje roditelja djece oboljele od dijabetesa

Nacionalni komitet za dijabetes, koji se formira pri resornom ministarstvu zdravlja, treba da slijedi prepo SVLF 4WKFUTLF [ESBWTUWFOF PSHBOJ[BDJKF LSP[

t3KFĂ?BWBOKF QSPCMFNB V WF[J TB MJKFĘŠFOKFN djece i mladih oboljelih od dijabetesa,

t,POUSPMV LWBMJUFUB MJKFĘŠFOKB

t4UBSBOKF P QPCPMK�BOKV LWBMJUFUB äJWMKFOKB djece i mladih oboljelih od dijabetesa.

Ekonomski prioriteti

Za rjeťavanje mnogih problema koje sa sobom nosi ťećerna bolest nije dovoljno angaŞovanje samo zdravstvenih radnika i zdravstvene sluŞbe.

ZnaÄ?ajnu pomoć mogu da pruĹže druĹĄtva za borbu protiv ĹĄećerne bolesti koja okupljaju oboljele od ĹĄećerne bolesti, medicinske radnike i graÄ‘ane koji su voljni da se angaĹžuju na ovom poslu. Ova udruĹženja treba da iniciraju i rjeĹĄavaju:

t0SHBOJ[BDJPOB QJUBOKB

t1JUBOKB [ESBWTUWFOF J TPDJKBMOF [BĂ?UJUF

t1JUBOKB J[EBWBĘŠLF EKFMBUOPTUJ

t1JUBOKB TBSBEOKF TB PEHPWBSBKVʉJN JOTUJUVDJ jama

Brojne studije pokazale su da gdje nema orga nizovane zdravstvene zaĹĄtite oboljelih od dijabetesa u troĹĄkovima lijeÄ?enja samo 7–8% otpada na lijekove, a 92–93% na lijeÄ?enje komplikacija. U sistemima orga nizovane zdravstvene zaĹĄtite, gdje je teĹžiĹĄte aktivnosti usmjereno na preventivne mjere, ovaj odnos se izrazito

*Medicinski prioritet u lijeÄ?enju oboljelih od dijabetesa podrazumijeva organizovan sistem zdravstvene zaĹĄtite na primarnom, sekundarnom i tercijarnom nivou. To je moguće ostvariti jedino kroz Nacionalni program za dijabetes koncipiran prema preporukama Svjetske zdravstvene organizacije *Ekonomski, mjerama na prevenciji pojave dijabetesa (primarna prevencija), na ranom otkrivanju dijabetesa (sekundarna prevencija) i na prevenciji komplikacija kod oboljelih od dijabetesa (tercijarna prevencija), prekinulo bi se neracionalno troĹĄenje ogromnih sredstava u Crnoj Gori sa skromnim medicinskim uÄ?inkom *EtiÄ?ki, praćenje i primjena savremenih dostignuća u dijagnostici i terapiji dijabetesa Ä?ini conditio sine qua non pozitivnih efekata u borbi sa ovom ozbiljnom boleťću koja je davno poprimila dimenzije epidemije i postala globalni javno-zdravstveni problem Ä?ovjeÄ?anstva smanjuje. Zato svaki organizovani pristup u zdravstvenoj zaĹĄtiti oboljelih od dijabetesa podrazumijeva razraÄ‘ene mjere primarne, sekundarne i tercijarne prevencije.

Primarna prevencija podrazumijeva mjere na prevenciji pojave dijabetesa:

t1PEJ[BOKF [ESBWTUWFOF LVMUVSF

t3B[WJKBOKF OBWJLB QSBWJMOF JTISBOF J Ä•[JĘŠLF aktivnosti

t4QSFĘŠBWBOKF QPKBWF J MJKFĘŠFOKF JTQPMKFOF gojaznosti Sekundarna prevencija podrazumijeva mjere na ranom otkrivanju dijabetesa:

t4LSJOJOH OB EJKBCFUFT LPE VHSPäFOJI HSVQB J pojedinaca Tercijarna prevencija podrazumijeva mjere prevencije komplikacija kod dijagnostikovanog LMJOJʊLJ JTQPMKFOPH EJKBCFUFTB

t1SFWFODJKB QPKBWF LPNQMJLBDJKB QP[OBUB DCCT studija pokazala je da je maksimalna kontrola glikemije glavni preventivni faktor u ispoljavanju mikrovaskularnih komplikacija)

t1SFWFODJKB LMJOJʊLPH JTQPMKBWBOKB WFʉ QSJTVUOJI LPNQMJLBDJKB VQPUSFCB EP[F $BQUPQSJMB LPE mikroalbuminurije izvanredna je prevencija za ispoljavanje dijabetesne nefropatije

t1SFWFODJKB UFSNJOBMOF JOTVÄ•DJKFODJKF PSHBOB MBTFSTLB GPUPLPBHVMBDJKB LPE JTQPMKFOF SFUJOPQBUJKF transplantacija bubrega i pankreasa) Od

svih preventivnih programa

prioritet

treba da imaju:

t4LSJOJOH PTPCB TB WJTPLJN SJ[JLPN [B EJKBCFtes,

t5SFUJSBOKF TB QSFWFOUJWOJN NKFSBNB UBNP gdje postoje indikacije,

t0ULSJWBOKF GBLUPSB SJ[JLB TSFEJOF J OKJIPWP otklanjanje.

EtiÄ?ki prioriteti Koliko nerjeĹĄavanje problema zdravstvene [BĂ?UJUF PCPMKFMJI PE Ă?FʉFSOF CPMFTUJ OPTJ V TFCJ FUJĘŠLF norme, oslikava aktuelna situacija u Crnoj Gori:

t/F TQSPWPEF TF PESFECF /BDJPOBMOPH programa za dijabetes, iako je ovaj, prema preporuLBNB 4WKFUTLF [ESBWTUWFOF PSHBOJ[BDJKF VSBĂżFO QSJKF dvanaest godina

t/FNB PSHBOJ[PWBOF [ESBWTUWFOF [B�UJUF OJ SFHJTUSB PESBTMJI PCPMKFMJI PE �FʉFSOF CPMFTUJ

t;CPH OFVWPĂżFOKB JOTVMJOTLJI QVNQJ rekreativno edukativnog kampa, formiranja EJKBCFUPMPĂ?LPH UJNB OB OJWPV 3FQVCMJLF QPĘŠJOKF EB zaostaje i kvalitet zdravstvene zaĹĄtite djece i adolescenata oboljelih od dijabetesa

t#SPK PCPMKFMJI J CSPK LPNQMJLBDJKB �FʉFSOF CPMFTUJ ESBNBUJʊOP TF QPWFʉBWB

t5SPĂ?LPWJ MJKFĘŠFOKB QPTFCOP ISPOJĘŠOJI LPNQlikacija, enormno rastu.

63

Prostata nije tabu tema

piše: prof. dr Bogdan Pajević

Značaj prostate za seksualnu funkciju Treba prije svega reći da još uvijek nedovoljno poznajemo specifične biološke funkcije pomoćnih polnih žlijezda, u koje spadaju prostata i sjemene kesice. Nije do sada utvrđeno da prostata luči neki hormon, koji je neophoda za erekciju. Bolje je poznata žlijezdana funkcija prostate i sjemenih kesica. Sekret (sok) ovih žlijezda čini glavnu količinu ejakulata. U sjemenoj tečnosti se nalaze neke materije koje imaju biološko dejstvo. Tu spadaju: postaglandini, imunoglobulini, spermin, fruktoza i limunska kiselina, a od enzima (fermenata) fosfatoze, proteaze i esteraze. Iako su spermatozoidi sposobni da oplode jajnu ćeliju i bez kontakta sa sekretima prostate i sjemenih kesica, nema sumnje da sokovi ovih žlijezda stvaraju optimalni uslov za fertilizaciju (oplodnju jajne ćelije). U sjemenoj tečnosti spermatozoidi imaju povoljne uslove za preživljavanje i razmijenu materija.

Fruktoza (vrsta šećera) i lipidi (masne materije) predstavljaju energetske i hranjive materije za spermatozoide. Sjemena tečnost neutrališe kiseli sadržaj vagine i olakšava preživljavanje i transport spermatozoida u polnim organima žene.

Sekret prostate sadrži materije koje štite mokraćne puteve i reproduktivne organe od invazije bakterija iz uretre. Nepovoljno dejstvo na bakterije imaju metalni joni (Zinc), prosteaze (fermenti koji razlažu bijelančevine), lizozim i imunoglobulin. Čini se da ispiranje uretre sekretom prostate, uspostavlja nepovoljnu sredinu za bakterije i to predstavlja važnu funkciju "pomoćnih" polnih žlijezda.

Uvećana prostata i potencija Uvećana prostata može pored drugih tegoba dovesti do smanjene potencije. Prije svega uvećana prostata ide sa starenjem kada i prirodno dolazi do smanjenog lučenja testosterona (muškog polnog hormona) naročito poslije 70

64

godine života i opadanja seksualne funkcije. Zabrinutost zbog starenja, depresija i strah od bolesti i eventualne operacije, zastoj mokraće i poremećaj opšteg stanja, nepovoljno utiču na seksualni život muškarca. Povlačenje ovih poremećaja poslije operacije, kao i opšta rehabilitacija organizma su često uspostavljaju polne moći, koja može biti bolja nego prije operacije.

Impotencija poslije operacije prostate da ili ne Poslije operacije uvećane prostate seksualna funkcija je po pravilu očuvana, ukoliko je postojala prije operacije. Kod ovih operacija odstranjuje se tkivo uvećane prostate pristupom kroz trbušni zid, na način koji ne ugrožava živu i krvne sudove za penis pa nema razloga za impotenciju. Pravilno izvedena TURP nema uticaja na polnu moć muškarca, pa je uzrok ovih poremećaja nejasan.

Pošto učestalost impotencije poslije TURP jako varira očigledan je uticaj psihogenih faktora. Bolesniku se zato može reći da će potencija biti očuvana, ukoliko je postojala i prije operacije.

Opasnost od impotencije mnogo je veća poslije tkz. radikalne prostatectomije, koja se izvodi kada je potrebno odstraniti karcinom ograničen na prostatu. Operacija se sastoji u potpunom odstranjivanju prostate, sjemenih kesica, završnog dijela sjemenovoda i svih karličnih limfnih žlijezda. Ova operacija se bitno razlikuje od operacije prostate adenoma, kojim se ne odstranjuje cijela prostata u njenim anatomskim granicama. Operacija uvećane prostate, sastoji se u odstranjivanju samo uvećanog tkiva prostate oko uretre koja se odvaja od svoje čaure (kapsule). Kapsula prostate ostaje nepromijenjena, kao što se ne mijenja ni njen odnos sa okolnim organima i tkivima.

Impotencija se javlja kod 90 % bolesnika poslije radikalne operacije prostate, koja je indikovana kod karcinoma prostate.

U današnje vrijeme mnogi urolozi rade sa medjunarodno standardizovanim upitnicima o poremećajima prostate. Upitnik, koji sadrži pitanja o urinarnoj šemi može se popuniti u toku prijema kod urologa ili kod kuće.

Odgovori daju urologu sliku problema kako ih bolesnik

doživljava. Štaviše,bolesnik može da popuni isti upitnik još jednom poslije početka liječenja da vidi da li se situacija promjenila.

osijećate bilo kakvu nelagodnost u krstima, slabinama ili nogama dok mokrite? da / ponekad / rijetko

Upitnik o nepravilnostima kod uriniranja

Pitanje 4: Da li ste zapazili opadanje ili gubitak seksualnog nagona da / ponekad / rijetko

Odgovorite na sledeća pitanja sa da što znači da se gotovo uvijek tako događa, ili sa ponekad što znači da se to događa više nego jedan put sedmično ali ne konstanto, ili sa rijetko ukoliko se događa rijeđe nego jedan put sedmično.

Ostavite pitanje bez odgovora ako bi odgovor na pitanje trebalo da bude ne. Upišite tri poena za svaki odgovor sa da, dva poena za odgovor ponekad i jedan poen za odgovor rijetko.

Pitanje 1: Da li imate teškoće pri mokrenju bilo pri otpočinjanju mokrenja ili njegovom zaustavljanju / tj. mlaz prerasta u kapanje /, ili imate osjećaj peckanja pri mokrenju? da / ponekad / rijetko

Pitanje 5: Da li Vam je vaš urolog rekao da imate proširenu prostatu? da / ne Sabiranje poena: 0 – 2 poena - problemi u pravom smislu ne postoje 3 – 5 poena - ukazuje na postojanje problema i potrebno je da se obratite Vašem urologu.

Pitanje 2: Morate li ustajati noću da biste mokrili da / ponekad / rijetko

Vaša sopstvena procjena stanja prostate ne treba biti shvaćena kao zamijena za savjet urologa, već samo kao dodatno saznanje o sadašnjem stanju vaše prostate.

Nju treba povremeno ponavljati (najmanje jednom mijesečno) kako biste utvrdili efikasnost dejstva u sprovođenju programa samopomoći.

Pitanje 3: Ako ste odgovorili sa da na prvo i na drugo pitanje, da li

Ovim prilogom završavamo izvode iz knjige prof. dr Bogdana Pajevića BOLESTI PROSTATE

TENA - NAJBOLJA ZAŠTITA PRI INKONTINENCIJI Laka i srednja inkontinencija TENA Lady Mini, Lady Normal, Lady Extra, Lady Extra plus Zaštita kod problema slabosti bešike kod žena.

Ulošci za diskretnu zaštitu pri laganoj i umjerenoj inkontinenciji.

Frech odour Control - za potpunu diskreciju i kontrolu neprijatnih mirisa Dišući zadnji sloj – Dopušta koži da diše i sprječava iritacije kože Anatomski oblik – pruža potpunu udobnost pri nošenju Različiti oblici upijanja: za različite nivoe inkontinencije TENA Men Level 1, Men Level 2 Specijalno oblikovan prema anatomiji muškarca.

Ulošci za diskretnu zaštitu pri laganoj i umjerenoj inkontinenciji muškaraca.

Odour Control – za potpunu diskreciju i kontrolu neprijatnih m i r i sa Dišući zadnji sloj – Dopušta koži da diše i sprječava iritacije kože Anatomski oblik – pruža potpunu udobnost pri nošenju Različiti oblici upijanja: za različite nivoe inkontinencije

Pacijenti koji brinu o sebi, za srednju inkontinenciju

TENA Pants Izgledaju i daju osjećaj kao normalni donji veš.

Upijajuće gaćice pri umjerenoj inkontinenciji za pokretne pacijente.

Nose se poput običnog donjeg veša, potpuno prijanjaju za tijelo.

Jednostavne za samostalnu upotrebu.

Osjećaj sigurnosti i udobnosti.

100% dišući, prijatan za kožu.

Visoko upijajući proizvodi za tešku inkontinenciju Uvoznik i distributer za Crnu Goru: Lamex Commerce d.o.o. ul. SKOJ-a 57, Podgorica, tel./fax. 020/280-477 www.tena.com www.tena.hr

TENA Slip Plus, Slip Super Pelena za odrasle za umjerenu i tešku urinarno/fekalnu inkontinenciju, idealna za nepokretne pacijente.

FeelDry: brzo upijajuća jezgra Anatomski oblik. Elastični rubovi oko nogu i struka.

Samoljepljiva traka koja omogućava ponovno skidanje i stavljanje proizvoda. Indikator vlažnosti: žuta traka mijenja boju u plavu.

Poznati i zdravlje: MARKO BLEČIĆ, najmlađi član ekspedicije koja se 23.5.2010. našla na vrhu Himalaja

Ostvariti cilj od 8.848 metara Marko Blečić, profesor fizičke kulture, alpinista, član Gorske službe spasavanja, instruktor skijanja i snovborda, višestruki prvak Države u orijentiringu,

najmlađi je član ekspedicije kojoj je pošlo za rukom da se 23. maja ove godine nađe na Mont Everestu. Kao i njegovi saputnici Đorđije Vujičić i Dragutin Vujović, dugogodišnji je član nikšićkog planinarsko-smučarskog kluba „Javorak“.

Ovaj dvadesetsedmogodišnji Himalajac daje primjer u tome da energija koju nosi mladost nekada može biti dovoljna za postizanje cilja koji nije dostupan najvećem dijelu populacije.

Drznuti se na pohod na „krov svijeta“, stvarno se zadesiti u podnožju Himalaja na visini od oko 5.360 m nadmorske visine, krenuti stopama slavnog Sira Edmunda Hilarija, osvojiti više od 3.000 m visine i naći se na obitalištu bogova. Imali smo prilike da pogledamo fotografsko pamćenje veličanstvenog pogleda koji se pruža sa Mont Everesta, ali nesporno je da ste ipak Vi, kao neko ko se

66

našao skoro na nebu, u tom smislu privilegovani. Kako doživljavate sve to što se dogodilo od polovine maja 2010. do danas ?

Pohod na najveći vrh svijeta Mont Everest je san svakog planinara. Ja sam praktično od rođenja u tom sportu jer je i moj otac takođe bio planinar. Praktično sam se cijeli život pripremao za to. Prošavši prvo sve škole planinarsko-smučarskog kluba „Javorak“, od uspona na najveće crnogorske vrhove, preko Alpa, Anda i na kraju, kao kruna svega, najvećeg vrha Himalaja. Ovo je najveći rezultat crnogorskog planinarstva do sada i nadamo se da će ovaj uspjeh probuditi želju kod ljudi da se bave planinarstvom.

Vrh je prohodan !

Alpinistički tim krenuo je u pohod na Mont Everest 29. marta 2010. Ovo je treći pokušaj planinara iz Nikšića da osvoje najvisočiji svjetski vrh. Prvi pokušaj bio je 1987. godine, kada je planinarima nedostajalo svega 80 m da bi ostvarili san. Druga ekspedicija pokušala je da se nađe na vrhu Himalaja 2009. godine, ali je bila prinuđena da odustane od cilja zbog nepremostivih vremenskih neprilika. Trojica ovogodišnjih osvajača najvećeg vrha bili su članovi ekipe koja je prošle godine krenula u pohod. Finansijsku podršku članovima ekspedicije „Everest 2010“ pružila je Elektroprivreda Crne Gore, čija se zastava, pored državne i zastave PSK „Javorak“, našla na vrhu Himalaja. Prvi je put da se jedna crnogorska ekipa ispela na vrh svijeta. Šta za Vas predstavlja planinarenje ?

Planinarenje je za mene jednostavno stil života. To je jedan od najzdravijih sportova. Kroz planinarenje sam upoznao mnogo ljudi i dobrih prijatelja, proputovao skoro cijeli svijet. Jednostavno, kad sam u planini, potpuno sam rasterećen od svakodnevice.

Aktivni ste i u ostalim sportskim oblastima. Da li se mogu porediti doživljaj istrčanog maratona i osvojenog planinskog vrha ?

Mi obično kažemo „popeti vrh“, ili planinu, jer se planina ne osvaja niti se može osvojiti, a osjećaj kad ste na vrhu je nešto posebno, osjećaj sreće, zadovoljstva kad ostvarite svoj cilj, koji vam uljepša predivan pogled koji se pruža sa vrha, nešto je posebno. Pored planinarenja, u našem „Javorku“ imamo i ski-sekciju, tako da sam zimi uglavnom na skijama.

da pronađe sebe, da uživa u tome što radi. Najljepši je osjećaj kada sebi zacrtate neki cilj i mukotrpno trenirate i radite da bi se na kraju sve to ostvarilo. Kroz sport se jača karakter i vodi zdrav život.

Kakvo je mjesto bavljenja sportom u Vašem životu ?

Kad god imam slobodnog vremena težim da ga provedem u prirodi ili nekoj aktivnosti na otvorenom.

Takođe, volim da pogledam neki veliki sportski događaj, dobru utakmicu i sl. Bavljenje sportom oduzima dosta vremena i traži dosta napora, ali za mene je to sastavni dio života.

Pored aktivnog bavljenja sportom, po profesiji ste sportski pedagog. U kojoj mjeri su mladi u Cnoj Gori, po Vašem utisku, opredijeljeni za sport ?

Današnja omladina pokazuje dosta slabo interesovanje za sport. Sve je više djece koja sate provode uz računare, video-igrice, TV, tako da je sve manje i manje mladih ljudi koji pokazuju želju za sportom. Na tom planu bi moralo da se poradi već kod djece predškolskog uzrasta.

Veoma je bitna selekcija. To znači da djetetu treba pronaći sport koji mu odgovara i za koji ima talenta. Šta bi trebalo preduzeti u cilju promovisanja prihvatanja zdravog stila življenja ?

Trebalo bi praviti što više manifestacija na kojima bi ljudi uvidjeli prednosti zdravog življenja. I što više boravka u prirodi.

Na šta se odnose Vaši dalji planovi ?

Sledeći cilj bi, ukoliko finansijska situacija dozvoli, bio „Seven Summits“ - pohod na najveće vrhove 7 kontinenata. Šta biste poručili čitaocima Medikala ?

Veliki pozdrav za čitaoce Medikala. Što više boravka u prirodi i zdravog života. Neka zacrtaju sebi jedan cilj i rade na tome da ga ostvare, jer sve što više truda ulože, veća će radost biti na kraju.

Anita Radanović

Koji je, po Vašem mišljenju, smisao bavljenja sportom ?

Bavljenje sportom je, prije svega, veoma dobro za zdravstveno stanje čovjeka. Takođe, kroz sport čovjek treba

67

Poznati hipohondri

STRAH OD BOLESTI ILI OD SMRTI ?

Hipohondrija, u novije vrijeme zamijenjena pojmom hipohondrijaza, u stvari je psihogena bolest. Njen naziv potiče od grčkih riječi hypo - ispod, i chondros hrskavica u donjem dijelu grudne kosti - donji trbuh je u antičko vrijeme smatran za dio organizma u kom se nalaze reaktori za sumornost, sjetu, čamotinju, osjećanja koja dominiraju u emotivnom svijetu osobe oboljele od hipohondrije. Ova bolest se javlja se u psihoneurozama, melanholiji ili početnoj shizofreniji, a prepoznaje se po stalnoj zabrinutosti pacijenta za stanje zdravlja svog tijela ili duha.

Pretjerana i bezrazložna zabrinutost za svoje zdravlje praćena je strahom od bolesti koje stvarno ne postoje, simulacijama i umišljenim simptomima raznovrsnih bolesti. Psihijatri i psiholozi tvrde da razlog za razvoj ličnosti hipohondra treba tražiti u urođenoj preosjetljivosti osobe. Oko 5% svjetske populacije pati od hipohondrije.

pretjerana briga za njega. Pitamo se koliko su hipohondri zaista u stanju da prihvate ovu sugestiju.

Slavni glumac Rodžer Mur, jedan od najpopularnijih tumača uloge neustrašivog Agenta 007, Džejmsa Bonda, u svojim javnim nastupima ne skriva činjenicu da je hipohondar.

Otvoreno govori o svojoj opsjednutosti bolešću i tvrdi da je u svakodnevnom životu konstantno okružen sa osamnaest ljekara koji Rodžer Mur neprestano vode brigu o njegovom zdravstvenom stanju. Preventiva je, kako tvrdi, ono čemu treba posvetiti posebnu pažnju.

Havijer Bardem, harizmatični holivudski glumac španskog porijekla koji se u junu ove godine vjenčao sa Penelopom Kruz, nepopravljivi je hipohondar. Pored njega, mjesto na ovom ne baš zavidnom spisku slavnih hipohondara zauzimaju kontroverzni holivudski režiser i glumac Vudi Alen, i kralj evergrina Elvis Prisli.

Bendžamin Frenklin Strah od smrti, nametljiv samomučilački nagon, nije, naravno, poštedio ni neke od najpoznatijih svjetskih autoriteta i popularnih ličnosti. Bendžamin Frenklin (1706–1790), američki političar i naučnik, jednom prilikom je rekao: - Ništa nije tako fatalno po zdravlje kao što je to

68

Endi Vorhol

Američki avangardni umjetnik Endi Vorhol (1928–1987), slikar, filmski režiser, jedna od najznačajnijih američkih ličnosti 20. vijeka, genijalni inspirator pop kulture i kulture masovnih medija, patio je od hipohondrije.

Dejstva posljedicâ ove bolesti nije bio pošteđen ni još jedan slavni Amerikanac, četvrti predsjednik SAD-a Džejms Medison (1751–1836). Poznato je da je period od 1772. do 1775. proveo osamljen u kući svog oca u Monpeljeu, iščekujući skoru smrt.

Za slavnog francuskog komediografa Molijera (Žan Baptist Poklen, 1622–1673) ne bi se moglo sa sigurnošću tvrditi da je patio od ovog psihičkog poremećaja. Međutim, ironija, njegova vjerna komediografska alatka, pred kraj njegovog života okrenula je svoj luk prema slavnom autoru.

Posljednji Molijer napisan komediografski tekst slavnog Francuza bio je „Hipohondar“ (1673). Molijer, koji se u to vrijeme žalio na određene zdravstvene tegobe, odlučio je da igra ulogu hipohondra u svom pozorišnom komadu. Tokom izvođenja četvrte predstave Hipohondra, Molijeru je pozlilo i preminuo je za svega jedan čas.

Neobičnost karaktera kakvu može ponuditi oblikovanje lika hipohondra u umjetničkom djelu osjetila je i slavna engleska spisateljica Džejn Ostin (1775–1817). Karakter oca njene junakinje Eme Vudhaus („Ema“, 1816) osmišljen je kao hipohondar. Slavna autorka je, prema mišljenju biografski orjentisanih tumača njenog djela, imala prilike da u stvarnom životu upozna sve finese ovakvog karaktera u ponašanju svoje majke, za koju se tvrdi da je bila hipohondrična.

Adolf Hitler

Jedan od najozloglašenijih svjetskih autoriteta Adolf Hitler (1889–1945), čijem su zdravstvenom stanju pripisivani najrazličitiji patološki epiteti, osvjedočeni je hipohondar. U knjizi pod nazivom „Da li je Hitler bio bolestan“, čiji su autori istoričari Henrik Eberle i ljekar Hans-Joakim Nojman, tvrdi se da je Hitler bio hipohondar koji se panično bojao i najobičnije prehlade. Pošto nije vjerovao u pilule, tvrde autori knjige, sve ljekove je dobijao intravenski, jer je smatrao da tako bolje i brže djeluju. „Hitler se panično bojao i raka i smrtno se plašio zaraza.

Jednom je optužio svog bricu da je ’dva dana šmrcao, a da njemu ništa nije rekao‘ [...] Između ostalog, u istorijskim spisima pominje se i ime njegovog ličnog ljekara Teodora Morela”, Glas javnosti, “Hitler se smrtno plašio prehlade, raka i zaraza”, G. J., 7.2.2010.

Negdje polovinom zime 2008. godine u sportskoj javnosti rasplamsala se afera sa slavnim brazilskim fudbalerom Ronaldinjom kom je uprava Barselone zaprijetila uskraćenjem prava nastupa u fudbalskim utakmicama dijela sezone optužujući ga da je ili hipohondar, ili folirant.

“Praktično su objasnili da bol u aduktoru na koju se Ronaldinho poziva medicinski nije objašnjiva, jer Ronaldinjo mišić prema svim pretragama izgleda sasvim zdrav”, navodi se u izvještaju portala Sport index, “Ronaldihno je ili hipohondar ili folirant! “, M. P., 19.3.2008. Iako je slavni fudbaler automatski pristupio treningu, tvrdeći da je u odličnoj formi, ipak mu je uskraćen nastup u trima narednim utakmicama.

Amerikanac Grant, košarkaš hrvatskog Splita tokom 2009. godine, imao je problema zbog ponašanja koje je u svemu ličilo na hipohondriju. Uporno se žalio na bolove u regiji na prelazu između butnog mišića i lista noge. „Njegov je subjektivan osjećaj da je ozlijeđen, kaže da ne želi riskirati jer nije zaliječen. Na raspolaganju su mu naši liječnici, obavio je nekoliko pretraga, snimanja i testova i svi oni pokazuju da je zdrav. Čak smo odnijeli nalaz magnetske rezonance sudskom tumaču za engleski jezik da mu prevede, da vidi da mu nije ništa“, objasnio je trener Splićana Teo Čizmić. (Sportnet.hr, „Brun zabušant, Grant hipohondar“, Bernard Jurišić, 2.1.2009) Optužbama „da i na najmanju bol reaguje preosjetljivo“, ali i odricanjem odgovornosti Zdravstvene službe FK Milan, u martu ove godine bio je izložen i Milanov napadač brazilskog porijekla Aleksandre Pato. Nakon nekoliko uzastopnih stvarnih povreda, igrač je insistirao na tome da osjeća bolove i na nekim drugim djelovima tijela i tražio odsustvo. Međutim, Ljekarska služba Kluba oštro je reagovala optužujući ga da simulira ozljede. Mediji su mu, ubrzo potom, dijagnostikovali hipohondriju.

69

Hronika - svijet 16. jul - Projekat obnavljanja neuronskog potencijala Stručnjaci Univerziteta Južne Floride predstavili su dejstvo kombinacije nutrijenata patentirano proizvodom pod nazivom NT-020. Oni su istakli da ovo dostignuće može predstavljati put ka prevazilaženju problema starenja neurona, u prvom redu djelovanjem na očuvanje memorijskog potencijala.

U istraživanjima sprovođenim od strane Centra od značaja za starenje i liječenje mozga vršenom na pacovima došlo se do rezultata da primjena NT-020 izaziva stvaranje novih neurona ! U istraživanju su korišćene stem ćelije.

NT-020 formula patentirana je od strane USF-a i licencirana od Natura Terapeutiks Inc-a.

16. jul - Konačne cifre broja smrtnih slučajeva uzrokovanih virusom H1N1 Svjetska zdravstvena organizacija saopštila je da je prema podacima zabilježenim u više od 214 zemalja utvrđena cifra od 18.337 smrtnih slučajeva tokom 2009. godine uzrokovanih posljedicama pandemijske influence H1N1. Zone u kojima je zabilježen najveći procenat obolijevanja od virusa H1N1 bile su: Južna Azija, Zapadna Afrika i Centralna Amerika. Najveći broj smrtnih slučajeva zabilježen je u Americi 8.523. Slijede Evropa sa 4.879, potom Jugoistočna Azija sa 1.900, Zapadnopacifički region sa 1.848, Istočnomediteranski region sa 1.019 i Afrika sa 168 smrtnih slučajeva.

Prema navodu Svjetske zdravstvene organizacije, novi virus influence koji je mutirao iz virusa H1N1 - H3A2, tip B - cirkuliše pojedinim oblastima Južne Azije, Afrike i Amerike. Trenutno aktuelni tip influence, prema parametrima kojima raspolaže SZO, pokazuje daleko manju agresivnost u odnosu na virus H1N1.

16. jul - Gorbačov apelovao na obezbjeđivanje uslova zdrave pijaće vode Pozivajući se na činjenicu da obezbjeđivanje prava korišćenja sanitetski ispravne pijaće vode predstavlja jedno od osnovnih ljudskih prava, Mihail Gorbačov, nekadašnji predsjednik Ruske Federacije (tada Sovjetski Savez), potencirao je značaj uočavanja i suzbijanja ovog problema u svijetu. U tekstu objavljenom u Njujork tajmsu, Gorbačov je skrenuo pažnju javnosti na podatke koji govore da 900 miliona ljudi u svijetu živi bez čiste pijaće vode, a da 2.6 biliona ljudi opstaje i bez adekvatno obezbijeđenih sanitarnih uslova. “Humanitarna katastrofa će biti prenešena na buduća pokoljenja. Mi to moramo zaustaviti”, istakao je

70

Gorbačov. U tom smislu, ocijenio je da je tekst nadavno donešene Rezolucije o pravu na čistu pijaću vodu i sanitarije, izglasan od strane Generalne Skupštine UN-a “istorijski značajna rezolucija”. (Izvor: Medikal njuvz, 16. jul 2010) 18–23. jul - Realizovan dugo najavljivani projekat Svjetske zdravstvene organizacije Beč je od 18–23 jula 2010. bio sjedište 18. internacionalne konferencije o EIDS-u. Dugo najavljivani projekat obuhvatio je veliki broj realizovanih dešavanja. Poruka koja se mogla uočiti kao dominantna bila je da se insistira na obezbjeđivanju elementarnih ljudskih prava kako bi se omogućio pravedniji odnos okruženja prema oboljelima, što bi olakšalo uslove njihovog života.

Na konferenciji nazvanoj “Baš ovdje, baš sada” učestvovalo je oko 25.000 naučnika, predstavnika vlada, HIV pozitivnih osoba, oboljelih od AIDS-a ...

Poseban aspekt manifestacije čiji je pokretač bila Svjetska zdravstvena organizacija predstavljao je program preporuka za tretman i suzbijanje uticaja HIV-a na oboljelu djecu (20. jul, Ženeva-Beč). Glavna preporuka sastoji se u ocjeni da bi trebalo što ranije pristupiti medikamentoznom tretmanu djece izložene riziku od dobijanja ove bolesti.

Konstatovano je da je uočen drastičan porast broja oboljele djece u odnosu na ranije ustanovljeno stanje. Krajem 2009. godine utvrđeno je da se broj novooboljele djece povećao za 355.000 djece u svijetu. Godišnje, ocijenjeno je, oko 400.000 novorođene djece postanu nosioci virusa zahvaljujući transmisiji virusa sa HIV pozitivnih majki. Program koji je ovom prilikom predstavljen odnosi se na projekciju rada u periodu do 2015. godine.

Na 18. internacionalnom kongresu predstavljene su nove preporuke koje se odnose na primjenu antiretrovijalnog tretmana odraslih i adolescenata koji su nosioci HIV-a.

Preporuke se odnose na što ranije pristupanje primjeni ovog programa i korišćenje manje toksičnih medikamenata u liječenju, a potenciran je i značaj strategijskog laboratorijskog monitoringa stanja HIV pozitivnih osoba.

Prema najnovijim podacima Svjetske zdravstvene organizacije, više od 5.2 miliona osoba iz nerazvijenih i srednjerazvijenih zemalja korisnici su terapije protiv HIV-a, a ono što je iznenadilo statističare jeste podatak de se samo tokom 2009. godine pojavilo 1.2 miliona novih korisnika terapije. Računa se da bi sa primjenom preporuka programa ove konferencije do 2015. godine ova brojka mogla biti smanjena za 20 %.

19. jul - Nove propozicije vitamina D U julskom izdanju medicinskog časopisa Endokrin tudej (Endocrine Today), informatora koji se bavi izvještavanjem vezanim za temu dijabetesa, Entoni Norman, profesor emeritus biohemijskih i biomedicinskih nauka, naučnik koji već 50 godina vrši istraživanja vezana za opisivanje prirode vitamina D, saopštio je da istraživanja ukazuju na podatak da polovina broja populacije nastanjene u Sjevernoj Americi i Zapadnoj Evropi pati od nedostatka vitamina D u organizmu.

Norman iznosi podatak da sada postoji širok konsenzus među naučnicima o tome da bi dnevnu dozu unosa ove supstance trebalo povećati na 2.000 do 4.000 IU za najveći broj odraslih. “Dnevni unos od 2.000 IU mogao bi se ostvariti kombinacijom sunčanja, ishrane, suplemenata i čak kratkotrajnim izlaganjem tehnikama potamnjivanja kože”, kaže dr Norman. Navedeni podaci naročito dobijaju na značaju ako se uzme u obzir činjenica da, kako je interpretirao dr Norman, postoji jedan broj studija koje ukazuju na podatke da dovoljan unos količine vitamina D u organizam umanjuje mogućnost pojave raka dojke ili debelog crijeva. Pokazalo se, takođe, i da adekvatan unos ovog vitamina tokom 5 godina terapijskog djelovanja daje ohrabrujuće rezultate u liječenju dijabetesa tipa 1. (Izvor: Medikal njuvz, 19. jul 2010) 19. jul - Korelacija dejstva crijevne bakterije i multiple skleroze Biolozi Kalifornijskog instituta tehnologije (Caltech) ponudili su javnosti objašnjenje korelativnog odnosa multiple skleroze i dejstva crijevne bakterije. Tekst studije objavljen je 19. jula u Izvještajima Nacionalne akademije nauka, a za njegovu izradu odgovorni su Sarkis K. Mazmanijan, naučni saradnik u nastavi biologije u Kalteku, i doktorant tog instituta Jun Kjung Li. Upućujući na činjenice da je u svijetu trenutno prisutan trend stalnog rasta broja oboljelih od ove neizlječive sistemske bolesti, dvojica istraživača tvrde da bi ispitivanje veze crijevnih bakterija i multiple skleroze moglo da krije značajne odgovore koji se odnose na prirodu ove bolesti. Eksperimentalna ispitivanja koja su vršili na životinjama (miševi) pokazala su da su crijevne bakterije u direktnoj vezi sa uzrokovanjem nekih imunoloških poremećaja organizma, ali naučnici ne tvrde da su ovako dobijenim rezultatima uspjeli da dokažu da se ove bakterije mogu smatrati direktnim uzročnicima multiple skleroze.

20. jul - Upozorenja o štetnosti slatkiša Grupa australijskih naučnika javnosti je prikazala rezultate naučnog istraživanja sprovedenog od strane Centra za naučni i javni interes (Center for Science in the Public Interest, CSPI, USA) kojim je potencirana direktna povezanost suplemenata u fabričkom spravljanju prehrambenih artikala koji se uglavnom nude dječijoj populaciji, a

koji se, dokazano je, mogu smatrati kancerogenim, ali i izazivačima alergija i hiperaktivnosti djece. Istraživanje se odnosi na ispitivanje uticaja prehrambenih boja, čija upotreba je široko prisutna u proizvodnji slatkiša. Tri materije te vrste koje su dokazano kancerogene i nalaze se u najširoj upotrebi jesu: crvena prehrambena boja 40, žuta boja 5 i 6.

CSPI je takođe iznijela podatak da je Britanska vlada, sa ovim u vezi, 31. decembra 2009. naložila prehrambenim kompanijama da suspenduju upotrebu materija koje su se pokazale kao štetne po zdravlje. Novinu u ovoj oblasti predstavlja praksa postavljanja upozorenja o štetnosti po zdravlje koje će biti vidljivo istaknuto na proizvodima u čiji sastav ulaze prehrambene boje. Početak primjene ove prakse najavljen je za 20. jul 2010. godine, a odnosiće se na proizvode koji su potrošačima dostupni u zemljama Evropske unije.

21. jul - Novi projekat borbe protiv raka prostate Istraživačima sa USC Noris komprehenzivnog centra za kancer dodijeljeno je 12 miliona dolara finansijske podrške za vođenje multiinstitucionalnog međunarodnog projekta koji ima za cilj da identifikuje nove biološke činioce kritične za nastanak raka prostate, ali i da odredi potencijalnu terapijsku preporuku. Donator projekta je Nacionalni institut za kancer iz SAD-a.

Projekat ELLIPSE (The Elucidating Loci Involved in Prostate Cancer Susceptibility) koncipiran je kao četvorogodišnji istraživački poduhvat kojim će biti angažovani stručnjaci iz 13 institucija sa teritorije SAD-a i Evrope. Koordinatori projekta biće Brajan Henderson, profesor preventivne medicine, i Kenet T. Noris, predsjednik organizacije Prevencija kancera. Najavljeno je da će u prvoj fazi istraživanja biti obuhvaćena populacija Evrope, Afrike, Amerike i Japana.

Rak prostate je bolest koja zauzima drugo mjesto po zastupljenosti u obolijevanju muškaraca širom svijeta.

(Izvor: Medikal njuvz, 21. jul 2010) 21. jul - WHO i Internacionalni olimpijski komitet potpisali sporazum o promovisanju zdravih stilova života 21. jula 2010, u Lozani, Svjetska zdravstvena organizacija (WHO) i Internacionalni olimpijski komitet usaglasili su stavove o tome da bi u cilju promovisanja zdravih stilova života populaciji trebalo ukazati na značaj bavljenja fizičkom aktivnošću i sportom, u najširem smislu obuhvatanja populacije. Strane potpisnice sporazuma dogovorile su organizaciju manifestacije „Od duvana do slobodnih olimpijskih igara“ kao i preduzimanje projekata koji će imati za cilj prevenciju dječije gojaznosti. Ovom prilikom skrenuta je pažnja na podatak da fizička neaktivnost predstavlja faktor rizika od obolijevanja koji se po učestalosti u izazivanju bolesti rangira na 4. mjesto na listi svih uzročnika. Ovaj faktor je odgovoran za 1.9 milion smrtnih slučajeva koji se svake godine dogode na svjetskom nivou.

71

Prehrambeni aditivi i njihov uticaj na zdravlje ljudi Pišu: dr Jevto Eraković, dr Nela Eraković Ljudi često ono što dovoljno ne poznaju ili ne razumiju automatski proglašavaju nepodobnim. Takav je slučaj i sa prehrambenim aditivima. Prva pomisao na aditive, konzervanse, emulgatore... jeste opasnost po zdravlje! Da li su svi aditivi štetni, na koje treba obratiti pažnju, u kojoj mjeri ih upotrebljavati, kako provjeravati proizvode koje kupujete, sve su to nedoumice koje zahtijevaju pojašnjenja. Svakako da je hrana bez aditiva najbolja hrana, ali isto tako moramo biti svjesni da je u današnjem vremenu teško konzumirati isključivo takvu hranu, prevashodno jer se teško nabavlja i lako kvari.

Prehrambeni aditivi su supstance koje se dodaju hrani da bi postali sastojci hrane ili na neki drugi način uticali na njene osobine. Sve aditive dijelimo na: boje, konzervanse, kisjeline, antioksidanse, mineralne soli, gume biljnog porijekla, emulgatore, stabilizatore, supstance koje poboljšavaju aromu. Radi izbjegavanja konfuzije usljed upotrebe sinonima, upotrebe dugačkih naziva i radi praktičnih razloga, aditivi koji se koriste u EU i u zemljama u kojima su prihvaćeni standardi EU označavaju se velikim slovom E ispred internacionalno ustanovljenog broja (npr. natrijum-benzoat je E 211). Njihova dobra strana je da daju postojanost hrani, poboljšavaju ili održavaju nutritivnu vrijednost, omogućavaju namirnicama da očuvaju ukus i hranljivost, omogućavaju narastanje ili kontrolišu kisjelost odnosno baznost, poboljšavaju aromu i daju željenu boju.

72

Zahvaljujući aditivima omogućeno je dobro sjedinjavanje hrane, hrana je mnogo ukusnija, poboljšan je izgled hrane tako da ona izgleda primamljivo, sprečava se pogoršanje ukusa neke hrane i možda najvažnije - usporava se kvarenje hrane izazvano plijesnima, vazduhom, bakterijama (poznato je da bakterijske kontaminacije hrane mogu izazvati razne oblike trovanja pa čak i smrtonosni botulizam koji izaziva toksin Clostridium botulinum). Ovakva hrana je sigurno jeftinija, trajnija i omogućena je njena široka primjena i distribucija.

Međutim, kontroverze vezane za prehrambene aditive u pogledu sigurnosti upotrebe, naročito za količinu i vrstu, održavaju se i u nekim slučajevima su se pokazale opravdanim a neka ispitivanja o štetnosti pojedinih aditiva još uvijek traju. Sjetimo se aditiva koji su primjenjivani dok pod pritiskom javnosti, udruženja potrošača i naučnih radnika nije utvrđena njihova štetnost po zdravlje ljudi i trajno su zabranjeni za upotrebu. To su vještačke boje “sudan” žuto i violet ljubičasto, kobaltove soli koje oštećuju srce, konzervans za pića dietil-pirokarbonat koji je prokancerogen, sintetski zaslađivač petoksi-fenilurea koji uzrokuje rak jetre... Sigurnost upotrebe aditiva u prehrambenoj industriji postala je diskutabilna i nakon što su neke novije studije pokazale da njihova upotreba može dovesti do degenerativnih promjena te povećati rizik za određene oblike raka, kao i da mogu izazivati alergijske reakcije. Na

toj listi našli su se saharin, acesulfam, natrijum-mononitrat, BHA i BHT (konzervansi koji sprečavaju kvarenje ulja). Sa jedne strane su se našli prehrambena industrija i naučni radnici koji ne sumnjaju u sigurnost upotrebe aditiva i oni svoj stav argumentuju tvrdnjama da je doza aditiva koja bi eventualno mogla imati štetne posljedice po zdravlje ljudi toliko velika da je vjerovatnoća da se unese ta doza putem hrane sasvim nerealna, a sa druge strane su naučni radnici i udruženja potrošača koji traže automatske zabrane tvrdeći da će se efekti upotrebe aditiva vidjeti tek nakon određenog vremenskog perioda.

kasnije rađeni pokazali su da je Majkl popravio svoje rezultate za 25 posto, a Kristofer za 10 posto.

Prehrambeni aditivi svakako predstavljaju našu realnost i tako ih treba i shvatati. Ne treba svako E koje stoji na deklaraciji proizvoda posmatrati sa podozrenjem, a, svakako, ne treba ni olako shvatati pretjeranu upotrebu aditiva. Važno je ograničiti upotrebu hrane sa aditivima u mjeri koju označava termin prihvatljivi dnevni unos, obratiti pažnju na ishranu djece i pažljivo čitati deklaracije proizvoda. Pri čitanju deklaracija vodite računa o svojevrsnim zamkama koje se javljaju, koje zbunjuju i stvaraju pogrešan utisak. Tako, na primjer, nizak sadržaj šećera i soli ne znači da ih ima u maloj količini, već da su naknadno dodati. Termin “bez vještačkih zaslađivača” po pravilu znači da je dodat šećer, a “bez šećera” da je dodat vještački zaslađivač.

Ukoliko ste od onih ljudi koji nikako ne prihvataju upotrebu aditiva, naoružajte se strpljenjem jer se od vas zahtijeva velika upornost, umijeće skladištenja hrane, mnogo vremena utrošenog za pripremu hrane i veliki rizik od kvarenja hrane. Pravo rješenje je ipak svesti upotrebu hrane sa aditivima na razumnu mjeru i za ishranu birati svježe i minimalno procesuirane namirnice.

Veliku pometnju i komentare, naročito na internetu, izazvala je naučna studija Klinike za pedijatrijsku onkologiju u Dizeldorfu gdje su kao dodaci koji izazivaju sumnju navedeni: E 125, 141, 150, 153, 171, 172, 173, 240, 241, 477; opasni su: E 102, 110, 120, 124; E 220, 221, 232, 224 (crijevne smetnje), E 338, 339, 340, 450, 451, 461, 463, 465, 466, 407 (smetnje u varenju), E200 (uništava vitamin B12), E 320, 321 (povisuje holesterol); E 311, 312 (nadražuje nerve); E 330 (upala usne duplje i uzročnik raka ???); E 131, 142, 210, 211, 213, 214, 215, 216, 217, 239 (kancerogeno dejstvo).

Mnogi su u potrazi za senzacionalnim naslovima objavili i upozoravali na katastrofu koja će uslijediti upotrebom proizvoda koji sadrže naveBioaktivni prirodni preparat dene aditive. Ono što se sa sigurnošću može reći jeste da sigurno postoje velika pretjerivanja i nestručni podaci (kasnije utvrđeno da su dodavani na internetu) što najbolje govori podatak da je limunska kisjelina (E 330) koja se nalazi u većini voća i povrća predstavljena kao uzročnik upale Prirodni dijetetski preparat sastavljen od visoko protetnih usne duplje i izazivač raka. Ipak, ostaje otvoreno bioaktivnih sastojaka ljekovitog bilja i korijena sa planine pitanje upotrebe aditiva koje je Odbor za ekologiju Bjelasice i Durmitora, spremljen u svježem stanju sadrži i i zdravstvo Evropskog parlamenta stavio na listu zvornu ljekovitu snagu prirode. stroge procjene opravdanosti njihove upotrebe u hrani. Napomenimo da su kod nas uslovi upotrebe aditiva usaglašeni sa direktivama EU i da bi trebalo da se vrši kontinuirana kontrola i da se primjenjuju stroge sankcije u slučajevima zloupotrebe.

Treba naglasiti činjenicu da svi aditivi koji su dozvoljeni za upotrebu kod odraslih nijesu namijenjeni i za primjenu za ishranu djece jer kod njih izazivaju mnoge neželjene efekte (E 296, 320, 321, 420, 421). Navedimo i primjer eksperimenta koji je vršio tim stručnjaka Univerziteta u Kardifu i koji je trebalo da pokaže uticaj aditiva na razvoj Praćen od strane ljekara preparat je pokazao izuzetno dobre djece. Ispitivana su dva identična petogodišnja rezultate u tretmanu malignih tumora pluća, jetre, bubrega, blizanca Kristofer i Majkl Parker. Testiranja obavželuca, debelog crjeva, prostate, mozga, kao i kod ženskih ljena prije ispitivanja pokazala su da dječaci postižu reproduktivnih organa materice, jajnika i dojki. gotovo identične rezultate na testovima. Blizanci su 14 dana jeli različitu hranu. Majkl je jeo hranu bez aditiva (zabranjena mu je bila čokolada, slatkiši, gazirani sokovi, grickalice, kofein...), dok Kristoferu nije bila zabranjena hrana koja sadrži BIOCIL - Bijelo Polje - vl. Cile Žujović aditive. Nakon 14 dana Majkl je bio znatno smireniji, skloniji razgovoru i znatno je više razvio 050 473 900 ; 069 052 229 smisao za humor nego Kristofer. Testovi koji su

BIOCIL

BIOCIL - VIŠE OD NADE

73

Dobar san za dobar dan Piše: Bojan Kraljević Spec. primijenjene fizioterapije (BApp, Spec. App) Nakon svakodnevnih aktivnosti naše tijelo zahtijeva zaslužen odmor. Kvalitet samog odmora i sna su jako bitan element u tome. Mnoga istraživanja dovela su do rezultata da pomenuto zavisi velikim dijelom od strukture na kojoj se leži. Smatra se da spavanje na odgovarajućem ležaju daje mogućnost produženja sna za bar 50 minuta.

Kada je kupovina novog kreveta u pitanju, ono što je bitno, pored vizuelnog elementa, jeste i udubnost istog.

Postavlja se pitanje koliko ležaj na kojem spavate treba da bude tvrd ili mekan. Ono na osnovu čega se treba voditi, jeste da ležaj treba biti dovoljno tvrd da pruži adekvatnu podršku fiziološkim krivinama kičmenog stuba, tj. adekvatnu potporu vratu, leđima i nogama. Anatomski ležajevi imaju odličnu sposobnost prilagođavanja obliku i težini tijela, održajavajući pravilan položaj, eliminišući mogućnost pojave bolova u predjelu kičme, leđa, zglobova i sl., a time i poboljšavajući kvalitet sna. Ovakav ležaj pruža adekvatnu potporu pršljenovima i ujednačen pritisak, održavajući pravilan položaj svih segmenata našeg tijela, što je jako bitan faktor u prevenciji određenih pomjena na mišićno- koštanom sistemu.

Sama visina kreveta treba biti prilagođena individualnim zahtjevima pojedinca i situacije. Za primjer ću uzeti potrebu za visočijim nivoom ležaja kod pacijenata nakon ugradnje endoproteze kuka, gdje se adekvatnom visinom kreveta teži izbjeći nepravilan položaj ugla u koksofemoralnom zglobu (zglobu kuka) prilikom ustajanja pacijenta iz kreveta, odnosno vraćanja u krevet, koji može dovesti do luksacije (iščašenja) proteze.

Udobnost ne znači previše mekan krevet! Ukoliko je ležaj previše mekan, popustiće pod težinom tijela.

Posljedica ovog jeste nepravilan položaj koje će tijelo zauzeti prilikom spavanja. Ukoliko prilikom ležanja osjetite da Vam ramena i kukovi tonu, a pri tom podrška fizioloških krivina kičme nije adekvatna, onda se vjerovano radi o previše mekanom ležaju. Nedovoljna podrška u slabinskom dijelu

74

kičme (zona blizu tačke graitacije cijelog tijela koja se nalazi u maloj karlici) može biti uzrok pojave razvoja deformiteta kičmenog stuba (posebno u periodu rasta i razvoja), bolova i sl.

Previše tvrdi ležajevi za posljedicu imaju povećanje koncentracije pritiska u predjelu zona glavnijih antropometrijskih tačaka tijela i zona gdje je najviša koncentracija težine. Posljedica pomenutog jeste pojava neugodnosti i bola, a djelovi cirkulacije koji bivaju meta pretjeranog pritiska mogu dovesti i do pojave trnjenja mišića. Previše tvrda podloga ne dozvoljava tijelu da se u potpunosti opusti, stoga česta buđenja i promjena položaja dovodi do značajnog smanjenja kvaliteta sna. Ovo je često uzrok umora nakon buđenja.

Ortopedski (anatomski) ležaj bi trebao biti adekvatne čvrstine čime će se zadovoljiti potreba za optimalnom podrškom kičme i drugih djelova tijela, smanjiti mogućnost pojave deformacija u fazi rasta i razvoja, pojave bolova u karakterističnim zonama i obezbijediti kvalitetan san.

ULOGA FIZIJATRIJE U SAVREMENOJ MEDICINI Piše: prim.dr Milorad Cimbaljević, spec. fizijatar U savremenoj medicini fizijatrija ima značajnu ulogu i u preventivi i u dijagnostici i u liječenju. Svakom bolesniku hospitalizovanom na bilo kojem odjeljenju treba, pored medikamentozne terapije, od prvog dana u liječenju uključiti i medicinsku rehabilitaciju. Kod hroničnih oboljenja, za razliku od medikamentozne terapije koja djeluje simptomatski, fizioterapija ima simptomatski ali i kauzalni efekat, što joj daje još veći značaj, jer je dobro

76

poznato da kauzalna terapija daje najbolji efekat. Kada se u liječenju koriste zajedno psihoterapija, medikamentozna terapija i fizioterapija sa medicinskom rehabilitacijom, postiže se najbolji uspjeh u liječenju, vrijeme liječenja nije dugo i najbolje se vraća puna radna sposobnost onih koji su u radnom odnosu, što ima veliki značaj za svako društvo.

Novi doktrinarni principi i nova saznanja nauke, kao i razvoj tehnike, te otkrića novih fizikalnih agenasa elektromagnetne rezonance, popravili su efikasnost u dijagnostici i liječenju baš onih bolesnika čija je prevalenca danas najveća. To su kardiovaskularna oboljenja, sve forme reumatizma, oštećenja i oboljenja perifernih nerava i krvotoka, sve povrede i sve kongenitalne anomalije.

Za razliku od prevaziđenih stavova, savremena medicina zahtijeva da se fizioterapija i medicinska rehabilitacija primjenjuju od prvog dana u liječenju, zajedno sa psihoterapijom i lijekovima.

U preventivi fizijatrija ima visoko mjesto jer sprečava da do oboljenja dođe, ali sprečava i da ne dođe do posledica koje svaka bolest neminovnost donosi (zbog duže neaktivnosti) i sprečavanju deformiteta. U profilaksi se koriste: sunce, vazduh, voda, kinezi terapija - medicinska gimnastika, snažni atmosferski pritisak, vještačka svijetlost i elektroforeza lijekova. Radnicima koji rade u uslovima velike buke daje se EF, KJ. U dijagnostici metode fizikalne medicine su na samom vrhu i predstavljaju biser savremene dijagnostike. To su elektro i ultrazvučna dijagnostika, a najveći značaj ima elektromagnetna rezonanca.

Koliki značaj u liječenju ima tačna dijagnoza najbolju potvrdu daje latinska izreka: „Si vis sanari de morbonescio quali, accipiam herbam sed vam nescio qualex, ponas nescio quo, sanabere nescio quando, što u prevodu znači: „Ako želiš da ozdraviš od ne znam koje bolesti, uzmi travu ne znam ni koju ni kakvu, metni je ne znam gdje, pa ćeš se izliječiti ne znam kada“.

U terapiji fizio agensi su većinom prirodni, opravdanost njihove primjene u liječenju najbolje potvrđuje latinska izreka: ''Quod natura negat, nemo redere potest'', što znači: ''Što priroda uskrati, niko ne može da povrati''.

Feng šui - uticaj žute petice U feng šuiju postoji posebna tehnika koja uzima u obzir brojne faktore, vremensku i prostornu dimenziju, uz pomoć kojih se izračunava tok energije. Kako se energija stalno kreće i mijenja, tako se mijenja i uticaj koji ona vrši na prostor u kojem boravite. Žuta petica - nepovoljan uticaj Ono na šta je najvažnije obratiti pažnju jeste položaj na kom se nalazi žuta petica. Žuta petica svake godine mijenja svoj položaj, a samim tim i polje na koje vrši svoj negativni uticaj. Sektor koji je pogođen žutom peticom jeste dio kuće koji treba najmanje koristiti u toku godine.

Taj dio treba održavati urednim i „mirnim“. Nikako se ne preporučuje spavanje u tom dijelu kuće. Ako je uzglavlje kreveta okrenuto prema ugroženoj strani svijeta, obavezno se mijenja položaj. Zabranjeno je renovirati ili dograđivati dio kuće koji je pogođen ovom negativnošću.

Ove godine žuta petica zauzima sektor jugozapada.

Kao takva, može ugroziti emotivne veze, brakove, odnose sa majkom... Ukoliko se ne oslabi njen uticaj, nepovoljno djeluje na ženski dio porodice, majke, žene, starije žene u porodici...

5

* PORODICA - majka, žena, starija žena * PRAVAC - jugozapad * ELEMENT - zemlja * BOJA - smeđa, braon, žuta * ORGANI - stomak, želudac Lijek za uticaj petice Da bi se smanjio uticaj žute petice na jugozapadu, potrebno je oslabiti negativnu zemljanu energiju. U taj dio kuće morate unijeti element metala. Klasični kineski lijek predstavljaju metalni zvončići. Međutim, ne morate koristiti baš njih da bi oslabili ovaj uticaj. Unesite neki predmet koji pripada elementu metala koji će iscrpiti energiju zemlje.

Ove godine ljubav je na duploj probi, jer osim uticaja žute petice 2010. godina je u vladavini znaka Tigra.

Ona nosi izuzetno jaku energiju, velike promjene, moć, smjelost koja, iako vrlo dobra za lični razvoj, donekle i finansije, nepovoljna je za emotivne veze.

Maja Pejović, feng šui konsultant

78

POKLONI ČITAOCIMA 1

Ordinacija Zdravlje, Podgorica 067 881 575 poklanja preglede specijaliste fizijatrakičma i zglobovi

2

Skoja 57, 81000, Podgorica, Montenegro phone: +382(20)280030, cell: +382(67)391961 www.nall.me

Kuca Hemije poklanja Tretman Stomak I bokovi

3

4

5

6

Centar za fizikalnu medicinu i rehabilitaciju ul. 8 mart 74 - Podgorica, tel: 020 662 198, 067 835 565 Poklanja: 1.Pregled specijaliste fizijatra 2.Tretman u hidromasažnom bazenu, sauni ili infracrvenoj kabini 3.Masaža

NALL International

IN SPE, Bar

poklanja: tri poklon paketa organskog proizvoda

poklanja: 5 poklon paketa * Priroda na dohvat ruke od Imleka *

tel: 020 664 589 poklanja: 5 poklon paketa svojih proizvoda

Nagrađeni čitaoci: Podgorica: Bojan Jovović, Nataša Crvenica, Vesna Matijašević, Milica Lakićević, Slavka Berišić, Nikšić: Marina Pejaković, Novka Kovačević, Milica Kosić, Virpazar: Dejan Milošević, Bijelo Polje: Nataša Bagaš, Dunja Vemić, Pljevlja: Gavrilo Jović, Bar: Jovana Kostić, Miško Gvozdrnica, Budva: Dragica Kilibarda, Kotor: Dušanka Vukmirović, Tivat: Filip Đukić, Slavojka Bošković, Herceg Novi: Marija Prijović, Aleksandra Itantović.

---------------POKLON KUPON ZA ČITAOCE (16)

IME I PREZIME ČITAOCA: ________________________________________ ADRESA: ______________________________________________________________ TELEFON: _____________________________________________________________ UNIJETI REDNI BROJ JEDNOG POKLONA: ____________________

KUPON SLATI NA ADRESU: ul. Mitra Bakića 140, Podgorica ZA MEDICAL CG IMENA NAGRAĐENIH ČITALACA BIĆE OBJAVLJENA U SLEDEĆEM BROJU MEDICAL-A

MALO SMIJEHA Dva čovjeka se upoznaju u kafani. Jedan kroz priču spomene da mu je potrebna nadogradnja zubâ. Prvi izvuče veliku torbu ispod stola i počne da iz nje vadi zubne proteze. Iznenađen, čovjek kom je potrebna stomatološka pomoć upita: - A vi ste zubar ? Čovjek sa torbom mu odgovori: - Ne, grobar. Šta je to iluzija ? Kada poslije 25 godina braka primijetiš da ti supruga nije strastvena nego je astmatičarka.

Samo što je Mujo ušao u ordinaciju kod ljekara, nije ni sjeo, a ljekar mu kaže: - Gospodine, potrebne su Vam naočari. - Jao, doktore, pa Ti si genijalan! To je moj problem, totalno!

Obožavam te! Kako si samo znao? - iznenadi se Mujo. - Gospodine, ušli ste kroz prozor.

Operisao Mujo slijepo crijevo i Suljo ga pita kako je bilo: - Dobro, jarane, samo ljekar kaže da moram opet.

- Opet? Kako, ba?

- Pa, kaže da su zaboravili u meni sunđer.

- Sunđer?

- Ja !

- U, bolan, pa mora da te puno boli ?

- Ma, jok !

— Kako jok, moraš imati nekih problema?

— Pa imam, non-stop sam žedan.

Fata je non-stop gnjavila psihijatra time kako ima problema sa djecom. Ljekar svaki put pregleda dijete i uvijek nađe da je dijete sasvim zdravo, možda baksuz, ali zdravo. Dojadi tako ljekaru da se nateže sa Fatom, pa joj jednog dana kaže: - Gospođo, ja mislim da ste Vi malo napeti.

Vaše dijete je apsolutno zdravo i normalno.

Predlažem da Vi uzmete neke tablete za smirenje pa da tako vidimo da li će se problemi

80 80

Vašeg djeteta umanjiti ?

- Dobro! - kaže Fata - Vi ljekari ništa drugo i ne znate: kad je dijete bolesno, dajete tablete roditeljima!

Uzimala Fata tako tablete za smirenje mjesec dana i kad je došao dan za kontrolu pita je ljekar: - Kako se osjećate sada, gospođo?

- Odlično, doktore, nikad bolje!

- A kako je sada Vaš sinčić ? - pita ljekar. Imate li problema sa njim ?

— Doktore: niti znam, niti me zanima ! kaže Fata rasterećeno.

Vratili se Mujo i Haso sa odsluženja vojnog roka i ustanove da su dobili bruh. Odu kod ljekara i on im kaže: - Nešto ste naporno radili ? Šta su vam naređivali da radite u vojsci ?

- Ma, ništa posebno, doktore. Sem možda ono kad nam je poručnik rekao da dignemo tenk u vazduh - odgovara Mujo.

A

neurizma, lat. aneurysma, ograničeno proširenje obima arterije. Nastaje istezanjem svih slojeva arterijskog zida. Postoji veliki broj različitih vrsta ovog oboljenja. Uglavnom se razlikuju prema uzroku nastanka. Aneurizma može nastati kao posljedica arteriosklerotičnog poremećaja organizma, ali i kao produkt nenormalne povezanosti arterije i vene.

Može nastati i prodorom krvne struje između slojeva zida arterije, a nekada je taj proces pokrenut i na mjestu gdje je lokalizovani zapaljenjski proces prouzrokovao slabljenje zida arterije i doveo do širenja. Aneurizma može predstavljati i poznu manifestaciju sifilisa i tada obično nastaje u uzlaznom dijelu luka aorte ili u trbušnom dijelu aorte. Cerebralna aneurizma predstavlja jedan od vidova bolesti koji je najčešće okidač moždanog krvarenja. Ljekari razlikuju i lažni oblik ovog poremećaja, lat. aneurysma spuria, lažna aneurizma, što je obično uzrokovano pojavom hematoma na zidu arterije.

B

ronhoskopija, metod za posmatranje sluznice i zidova bronha pomoću bronhoskopa, medicinskog aparata specijalno adaptiranog za tu namjenu. Postoje dva tipa vršenja ovog pregleda.

Ako se za polaznu tačku uzmu usta ili grkljan, u pitanju je superiorna bronhoskopija. Ukoliko se bronhoskopiji pristupa kroz otvor traheostome, u pitanju je inferiorni način vršenja bronhoskopije.

C

efalalgija, lat. cephelalgia, u stvari je sinonim pojma glavobolja. Razlikuju se: organska i funkciona glavobolja. U glavobolje spadaju migrene i glavobolje izazvane oboljenjima glave (meningitis, tumor, apsces, prisustvo parazita u mozgu, traume glave, sifilis), ali i one nastale zbog promjena u svim ostalim organima. Specifičnu vrstu glavobolje predstavlja histaminska cefelalgija koja nastaje kao posljedica oslobađanja histamina (biološki aktivan amin). Nastup glavobolje praćen je crvenilom lica i lučenjem iz nosa.

Glavobolje su redovna propratna pojava neuroloških poremećaja, kod tzv. fukcionih duševnih bolesti i u neuralgijama V i IX moždanog crijeva.

D

ekompresivna bolest, sindrom koji se ispoljava bolovima u zglobovima, diskomforom i bolom iza grudne kosti, osjećajima svraba, toplog ili hladnog na koži, neurološkim poremećajima i kolapsom. Smatra se da nastaje zbog dejstva azota u organizmu koji pri izlaganju organizma sniženom barometarskom pritisku prelazi u gasne mjehuriće. Postoje dva tipa

ove bolesti. To su: kesonska bolest ili dekompresivna bolest visokog pritiska i pilotska ili subatmosferska dekompresivna bolest. Sinonomi dekompresivne bolesti su: aeroembolizam i disbarizam.

F

istula, lat. fistula - cijev; frula. U medicini se ovim pojmom označava šupalj čir, gnojni otvor u koži.

Predstavljaju jedan od veoma poznatih problema stomatologije. Zubna fistula nastaje usljed oboljenja vrha korijena zuba, kada postoji gnojni proces. Gnoj u vidu fistule probija put kroz kost i sluznicu i pojavljuje se na povšini desni. Ukoliko se tako oboljeli zub ne izvadi, gnoj se povremeno izliva kroz stvoreni kanal u usnu duplju. Nije pravilo da se fistularni produkt gnojenja pojavljuje samo na prednjoj strani desni. Nekada se pojavljuje i na nepcu.

I

munoglobulini (Ig) jedna su vrsta antitijela, tj. proteina kojima organizam reaguje na antigene. Medicina razlikuje: IgM, IgG, IgA, IgD i IgE. Najznačajnije imunoglobuline predstavljaju oni iz grupe G. Oni čine 75% antitijela normalne osobe, a osnovna svrha im je da se stvaraju u toku sekundarnog imunog odgovora i neutrališu bakterije, viruse, bakterijske toksine i enzime, pomažu fagocitozu stranih čestica (bakterija), aktiviraju komplemente... Drugo mjesto po zastupljenosti zauzimaju imunoglobulini A. Oni čine 20% svih imunoglobulina čovjeka.

Nalaze se u serumu i svim tečnostima organizma. Mali postotak zastupljenosti imaju imunoglobulini E, M i D. Treba istaći da imunoglobulini grupe D još uvijek nemaju precizno određena svojstva, pa neki naučnici postavljaju pitanje njihove posebnosti i potrebe za izdvajanjem u posebnu grupu jer su, po njihovom viđenju, po svemu identični sa imunoglobulinima grupe G. Imunoglobulini E imaju posebnu ulogu u alergijskim reakcijama. Oni su izazivači alergijskih manifestacija do kojih dolazi oslobađanjem biološki aktivnih amina (histamin, spororeagujuća supstanca i dr.). IgM antitijela najbrže se pojavljuju u toku imunog odgovora, a biogenetski i ontogenetski prethode pojavi IgG. Mogu se smatrati imunoglobulinima primarnog tipa.

81

Mihail Vasiljevič Lomonosov

Raskošan mozaik naučne ličnosti Mihail Vasiljevič Lomonosov (19. novembar 1711 – 15. april 1765) istaknuti je ruski prirodnjak, jedan od najznačajnijih intelektualaca ukupne ruske kulture, fizičar, hemičar, astronom, geolog, istoričar, gramatičar i pjesnik koji je dao veliki doprinos razvoju i reformaciji ruskog književnog jezika.

Lomonosov je rođen u selu Denisovka (sada Lomonosovo), na dalekom sjeveru Rusije, sa Arhangelskom kao najbližim poznatim centrom. Neutoljiva žeđ za znanjem primorala ga je da kao dječak napusti ribarski dom svojih roditelja i kao desetogodišnjak pješke se uputi za Moskvu. Kao talentovani polaznik škole Zaikonospaski dobio je preporuke za nastavak školovanja u Sankt Peterburgu na Univerzitetu Carske akademije nauka. Dalje obrazovanje stekao je na njemačkim univerzitetima u Marburgu i Frajburgu.

Marburški univerzitet tog vremena bio je od prestižnog značaja za obrazovanje polaznika zbog profesionalnog angažovanja eminentnog filosofa prosvjetiteljskog ubjeđenja, Kristijana Volfa. Lomonosov se istakao kao jedan od Volfovih najpoznatijih učenika i sljedbenika njegovih ideja do kraja svog života. Rad na sticanju formalnog obrazovanja dovršio je 1745. godine kada je odlučio da se vrati u Sankt Peterburg gdje će postati univerzitetski profesor hemije i 4 godine kasnije izgraditi Predavačko-istraživačku laboratoriju. Ubrzo postavši rektor tog univerziteta, pokrenuo je inicijativu za osnivanje Moskovskog državnog univerziteta koji od 1940. godine nosi njegovo ime.

Zastupanjem od strane Mihaila Vasiljeviča Lomonosova i Ivana Ivanoviča Šuvalova, a po dopuštenju ruske carice Jelisavete Petrovne, Moskovski državni univerzitet postao je zvanična institucija 25.1.1755. godine.

Zgrada Univerziteta nalazila se na Crvenom trgu, a studijski programi su bili organizovani na trima frontovima: filosofija, medicina, zakonodavstvo. Za duže od vijek kasnije zgrada je smatrana najvećom svjetskom građevinom koja se nalazi izvan Njujorka. Univerzitet danas, prema podacima iz 2005. godine, broji 29 fakultetskih jedinica i 15

82

istraživačkih centara.

Lomonosov se smatra naučnim autoritetom koji je bio inovator u brojnim naučnim oblastima. Nadahnut prosvjetiteljskim idejama, postao je zastupnik materijalističkog shvatanja dokazujući organsko porijeklo zemlje, treseta, uglja i ćilibara. Značajan doprinos prirodnjačkoj nauci ponudio je svojim angažovanjem u dovršavanju kinetičke teorije gasova, ali i oštrim otklonom prema premisama tada aktuelne teorije flogistona i slobodnog električnog fluida. Toplotu je posmatrao kao oblik haotičnog kretanja čestica, a priroda svjetlosti po njegovom shvatanju bila je talasnog rasprostiranja. Baveći se proučavanjem teorije održanja mase, pošlo mu je za rukom da prvi uoči fenomen mržnjenja žive. Preteča brojnih naučno dokazanih činjenica, već tada je razmišljao o prostijim i složenijim segmentima materije koji imaju zapreminu i djeluju po principu međusobnog privlačenja i odbijanja.

Najveći domet u oblasti astrologije predstavlja konstatovanje naučne činjenice da planeta Venera ima atmosferski pojas. Produkt njegovog bavljenja mineralogijom bio je katalog sa preko 3.000 vrsta kristala. Svoja naučna shvatanja primjenjivao je u metalurgiji, rudarstvu, a bio je i osnivač prve fabrike bojenog stakla za proizvodnju mozaika koja se nalazila izvan Italije.

Svojevrstan rad na književnosti otpočeo je kao ruski stipendista u Marburgu, pišući poeme po uzoru na tada relevantne uzore iz njemačke književnosti. 1755. godine objavio je Gramatiku ruskog jezika koja je imala za cilj reformisanje ruskog književnog jezika baziranog na tradicionalnim crkvenim normativama, pridružujući toj komponenti notu ruskog narodnog jezika. Živeći na način nauci posvećenog čovjeka, noseći teret koraka ispred svog vijeka, Lomonosov je svojim poslovično raznovrsnim naučnim radom i neutoljivim istraživačkim poletom do danas ostao raskošno mozaična naučna ličnost. Preminuo je u Petrovgradu (Sankt Peterburg) 1765. godine.

A. Radanović

Zamisli želju...

- Potrošački krediti - Gotovinski krediti do 20.000€ - Sprint krediti - Krediti za kupovinu automobila - Krediti za penzionere i studente - Krediti za pomorce do 25.000€ - Krediti za adaptaciju i izgradnju

Ovo nije magija, već...

FER KREDITI Vama posvećena

VENDOKSIN KAPI cirkulacija, vene, hemoroidi Kapi ispoljavaju blagotvorno dejstvo kod gotovo svih poznatih poreme}aja u krvnim sudovima.

Vendoksin otklanja ose}aj zamora i trnjenja nogu i ruku.

Snabdeva tkivo kiseonikom, pobolj{avaju}i protok krvi kroz periferne krvne sudove, smanjuju mogu}nost stvaranja tromba i za{titno deluju kod dubokih venskih tromboza u periodima posebnog rizika (mirovanja u postelji, traume, stanja posle infarkta, mo`danog udara).

Povoljno uti~u na otklanjanje simptoma izazvanih infarktom: dezorijentisanost, povi{ena temperatura, ose}aj zamora, glavobolja ...

Povoljan uticaj imaju na funkciju jetre, detoksikaciju i metabolizam masti, smanjuju}i koncentraciju triglicerida i holesterola u krvi.

Kapi deluju na hemoroide gde uti~u na njihovo zarastanje, epitelizaciju i su{enje.

Povoljno uti~u kod povreda u sportu, tupih povreda i nagnje~enja posle preloma.

Zbog svog blagotvornog dejstva na prokrvljenost svih organa Vendoksin kapi mogu koristiti i potpuno zdrave osobe.

ZODEKS ^AJ infekcije i kamenci u bubrezima i be{ici ^aj je namenjen ubla`avanju problema nastalih kao posledica infekcije urinarnog trakta i prostate ili prisustva kamena i peska u bubrezima, mokra}noj be{ici ili `u~i.

Potpoma`e otapanje kamenca i deluje za{titno kod ponovne pojave kamena i peska.

Deluje kroz poja~ano lu~enje mokra}ne kiseline gde dolazi do postupnog ~i{}enja bubrega i uretera od spiranog taloga mulja i peska, ubrzavaju}i proces epitelizacije o{te}enog tkiva.

Ubla`ava gr~eve i bolove i uti~e na smanjenje telesne temperature izazvane upalnim procesima tako da ceo proces prolazi prili~no bezbolno.

Tako|e treba napomenuti da ~aj ima blagotvoran efekat i na upalne procese mokra}nih kanala i infekcije prostate izazvane kako gram pozitivnim tako i gram negativnim bakterijama.

Povoljno uti~e na smanjenje nivoa ureje i kreatinina u krvi i ima povojan efekat kod pojedina~nih cisti bubrega.

Zbog svog dejstva na kompletan rad urinarnog trakta, Zodeks ~aj mogu koristiti i potpuno zdrave osobe.

Proizvodi preduze}a ALTERNATIVA MEDICA izra|eni su prema principima dobre proizvo|a~ke prakse

Uvoznik za Crnu Goru: “ALTERNATIVA MEDICA MONTENEGRO d.o.o. Herceg Novi Herceg Novi, I Boke{ke brigade 58 Tel/fax: 031/345-773

Mob. 069/929-003, 068/666-791

Proizvodi:

d.o.o.

Loznica