SANDRA BARTOCHA/REWILDING EUROPE
xxxxx Xxxxxxxxxx
Wilde natuur maakt comeback in Europa De Europese natuur moet wilder worden, vindt een enthousiaste groep samenwerkende Europese natuurbeschermers. Onder de naam Rewilding Europe proberen zij op allerlei slimme manieren meer ruimte voor wilde natuur te creëren. Ruim vijf jaar zijn ze al bezig, met een keur aan boeiende projecten. Roots zet er een aantal op een rij. TEKST DANIËL MULDER FOTO’S STAFFAN WIDSTRAND/REWILDING EUROPE E.A.
V
anuit een gebouw op het terrein van de Nijmeegse Radboud Universiteit, omgeven door een zee van steen en asfalt, wordt al ruim vijf jaar gewerkt aan een wildere natuur in Europa. Frans Schepers, die vanuit het Wereld Natuur Fonds (WNF) een van de grondleggers is van Rewilding Europe, vertelt enthousiast over de droom die een kleine groep natuurbeschermers probeert te realiseren in het weerbarstige Europa. “Wij willen meer wilde natuur in Europa. En dat hoeft niet per se meer wildernis te betekenen, want bij dat woord denken mensen gelijk aan grote, ongerepte gebieden waar geen mensen leven. Rewilding gaat over het herstel van natuurlijke processen, over migratiestromen, over het herstellen van voedselketens, en daarmee ecosystemen. Natuurlijk is dat lastig, we hebben in Europa veel natuur verloren, maar er liggen grote kansen. Wij vinden dat je de natuur niet alleen moet behouden, je kunt haar ook herstellen en uitbreiden. Dat doen we - met steun van onder meer de Nationale Postcode Loterij en het WNF – met collega’s in veertien Europese landen.”
Pionieren in negen gebieden Rewilding Europe wil zijn natuurvisie in tien Europese gebieden in de praktijk brengen, die elk minimaal 1.000 km2 groot zijn, als voorbeeld wat
24
JUNI
op grotere schaal mogelijk is. In negen gebieden wordt al volop gepionierd; de natuurlijke processen die kunnen terugkeren worden nauwkeurig in kaart gebracht. “Herstel van wildpopulaties hoort daar bijna altijd bij, want helaas zijn die in Europa vaak sterk in aantal geslonken”, zegt Schepers. Daarnaast werkt Rewilding Europe aan de terugkeer of bijplaatsing van grote grazers, zoals wisent, edelhert, damhert en oerrund. Niet alleen heeft deze grootschalige begrazing veel positieve ecologische effecten, ook kunnen zo voedsel ketens worden hersteld, want roofdieren en aaseters profiteren ervan. Een ander belangrijk doel is om mensen meer te laten genieten van wilde natuur. “Dat kan alleen door een lokale natuureconomie te ontwikkelen, door de lokale bewoners erbij te betrekken zodat ze ervan kunnen profiteren. Rewilding helpt lokale ondernemers om van hun gebieden een natuurbestemming te maken. In Europa is de combinatie van een vaak bijzondere historie met wilde natuur en wilde dieren uniek: op twee uur rijden van Rome leven bijvoorbeeld beren en wolven in het wild - je hoeft helemaal niet per se naar Amerika om beren te kunnen zien. We willen mensen weer trots maken op het gebied waarin ze wonen en ze stimuleren om het te beschermen. Zo krijgt het platteland een nieuw en modern perspectief.” >
WWW.
MAG.NL
25
6 Natuurlijke
7 INTRIGERENDE NATUURVISIES 1 Natuurtoerisme ondernemers. Bijvoorbeeld een imker in Kroatië. Die produceert heerlijke honing, maar zorgt nu ook voor de uitgestrekte kruidenrijke graslanden in zijn gebied waar de bijen van afhankelijk zijn. De onder nemers krijgen financiële hulp, maar de afspraak is dat een deel van hun winst of omzet terugvloeit naar de natuurbescherming. Dat werkt, want ondernemers zien de natuur nu als iets kostbaars.” Rewilding Europe biedt via het kopje ‘Safaris’ op hun site rewildingeurope.com allerlei opties aan voor natuurreizen die via lokale ondernemers lopen, zoals vogels en beren kijken in Bulgarije.
2 Jacht 2.0 “Waar mogelijk en zinvol, werkt Rewilding Europe ook samen met lokale jagersgroepen. De jachtdruk is in veel Europese gebieden namelijk heel hoog”, zegt Schepers. “Willen we meer wilde dieren, dan is zo’n samenwerking een deel van de oplossing.” Daarom onderzoekt Rewilding Europe samen met j agers andere beheermodellen waar ook lokale ondernemers van kunnen profiteren. “We willen in een paar gebieden een traditionele jachtconcessie ombouwen tot wildreservaat door twee derde van het gebied jachtvrij te maken. Daar zouden wildpopulaties kunnen herstellen en de d ieren hun jongen in alle rust grootbrengen. Als er niet wordt gejaagd, w orden dieren minder schuw en kun je ze beter bekijken of fotograferen, onder meer vanuit speciale observatie-
26
JUNI
hutten. Op die manier verdwijnt de jacht naar de achtergrond of wordt het een nevenactiviteit. In Kroatië ontwikkelen we zo een wildreservaat waar je beren kunt kijken. Dit jaar wordt dat gebied voor het eerst opengesteld voor bezoekers.”
Bruine beer
“Natuur meer de ruimte geven kan natuurlijk ook in stedelijke gebieden. Vossen, slecht valken en vele andere diersoorten kunnen daar ook prima leven”, zegt Schepers. Met andere woorden: rewilden kan ook in het volgebouwde Nederland. Hier zijn enkele gebieden aangesloten bij het European Rewilding Network. Dit netwerk is in 2013 opgezet door Rewilding Europe met als doel om inspirerende rewilding-initiatieven in Europa aan elkaar te koppelen. Er zijn al 48 van zulke initiatieven in 23 landen lid van dit netwerk. Vorig jaar sloten drie nieuwe gebieden uit Nederland zich aan: het Deelerwoud, waar 25 km2 van het gebied nu jachtvrij is, het Drents-Friese Wold en grenspark Kempen-Broek. Eerder al sloten het Kraansvlak en de Millingerwaard zich aan.
Van de negen gebieden waarin Rewilding Europe nu actief is, is Lapland in het noorden van Zweden de meest recente aanwinst. Daar is het herstel van het stroomgebied van de rivieren Råne en Pite een van de eerste projecten. Stenen langsdammen, ooit aangelegd voor het transport van boomstammen, worden verwijderd, waardoor de rivier zijn ruimte om te ‘vlechten’ weer terug krijgt. Daardoor kunnen de wilde Baltische zalmen en bruine forellen weer stroomopwaarts trekken om te paaien in de bovenloop en zijrivieren.
Lapland
0
500 km
NOORWEGEN
ZWEDEN
Oderdelta NEDERLAND
BENDIKS WESTERINK/BB
Rewilding Europe
“Op het gebied van natuurtoerisme is Afrika op veel plekken verder ontwikkeld dan Europa”, stelt Schepers. “Daar kunnen we veel van leren, al zijn er ook belangrijke verschillen. In veel Europese landen, waaronder Nederland, gebruiken ondernemers de natuur, maar er is geen directe financiële relatie tussen bijvoorbeeld een hotel op de Veluwe en het gebied waarin het staat. We zijn gewend dat alles gratis is en dat je het mag exploiteren.” In Afrika zijn er nauwelijks subsidies; v ooral lokale ondernemers verzorgen de natuur. Schepers: “Dat willen wij ook in Europa opzetten. Wij steunen nu veertig lokale
processen
3 Rewilding kan overal
POLEN
DUITSLAND
Oostelijke Karpaten
OEKRAÏNE
SLOWAKIJE ROEMENIË
Deelerwoud
KROATIË
Velebit
4 Oerrund Stichting Taurus, ARK Natuurontwikkeling en Rewilding Europe proberen via een terugfokprogramma (het Tauros Programma) met oude, primitieve runderrassen zo dicht mogelijk in de buurt te komen van de terugkeer van het oerrund, dat in 1627 door jacht en verlies aan leefgebied van de aardbodem verdween. In Kroatië, Spanje, Portugal en Roemenië zijn al fokgroepen opgezet en ook in Nederland kun je in grenspark Kempen-Broek en bij Keent al kuddes Taurossen in wording zien lopen.
Tauros, stier Bizons, Roemenië
West-Iberië PORTUGAL
ITALIË
Zuidelijke Karpaten
Donaudelta
BULGARIJE
Rhodopegebergte
Centrale Apennijnen
5 Dierenbank In 2014 lanceerde Rewilding Europe het Bison Rewilding Plan, met als doel om op vijf verschillende Europese locaties kuddes te creëren van ruim honderd dieren. Momenteel lopen er in Europa zo’n 3.500 wisenten, ook wel Europese bizon genoemd, in het wild. “Wisenten zijn grote en imposante dieren. Ze staan symbool voor de terugkeer van wilde natuur in Europa”, zegt Schepers. “In Roemenië hebben
we een prachtige herintroductie opgezet. De komende jaren komen daar honderd vrij rondtrekkende dieren bij de eerste dieren die we al in 2014 en 2015 hebben uitgezet.” In Nederland lopen nu op drie plekken wisenten: in het Kraansvlak (sinds 2011), de Maashorst (sinds maart 2016) en op de Veluwe (april 2016). De wisenten in de Maashorst en op de Veluwe komen uit de European Wildlife Bank, ook
een i nitiatief van Rewilding Europe. Terreinbeheerders of grondeigenaren kunnen bij deze ‘dierenbank’ een kudde grote grazers lenen. “Een kudde van honderd dieren vermenigvuldigt zich in vijf jaar normaal gesproken tot driehonderd dieren. Na die periode krijgen wij de helft van de dieren terug, die kunnen we ergens anders uitzetten. Of ze blijven in het gebied als dit groter is geworden”, legt Schepers uit.
7 Wilde oosten Velebit, een gebied in Kroatië, is een van de negen wildernissen die Rewilding Europe heeft aan gewezen. Dit ruige gebied is een mekka voor wilde dieren als beren, wolven, herten en wilde paarden. De terugkeer van kuddes wilde paarden is een belangrijk speerpunt voor natuurlijke begrazing van grote vlaktes in de Lika Plains. Begin dit jaar zijn er 45 konikpaarden vrijgelaten, terwijl er ook Taurossen en Bosnische berg paarden rondlopen.
Bosnische bergpaarden
WWW.
MAG.NL
27