Taszyzm - kierunek w malarstwie abstrakcyjnym powstały w Europie w pierwszych latach po II wojnie światowej. Należy do nurtu abstrakcjonizmu niegeometrycznego i jest europejskim odpowiednikiem abstrakcyjnego ekspresjonizmu, rozwijającego się w Stanach Zjednoczonych. Taszyzm jest bardzo bliski informelowi. Stanowi niemal jego synonim. Różni się od drippingu przede wszystkim wykorzystaniem pędzli albo drewnianych szpachelek. Praca taszystów charakteryzowała się znaczną gwałtownością, niekiedy "atakowali" oni płótno, mając na celu pozostawienie na nim barwnych śladów. Z ich sumy powstawał w końcu gotowy obraz, skończony wtedy, gdy artysta go za taki uznał. Taszyści wierzyli, iż praca jest poddana ich instynktowi, a tworzenie nie jest kontrolowane w żadnym stopniu przez rozum czy rozwagę twórcy. Istnieje wiele odmian taszyzmu, praktycznie tyle, ilu było artystów uprawiających ten rodzaj sztuki. Do taszystów zalicza się między innymi Jeana-Paula Riopelle'a czy Hansa Hartunga. Informel (malarstwo gestu) - we współczesnym malarstwie jest to nieformalna odmiana abstrakcyjnego ekspresjonizmu. Kierunek charakteryzuje eksperymentalny sposób tworzenia, wykorzystujący najróżniejsze surowce, takie jak: szkło, drewno, odpadki, piasek, puszki itp. Nie obowiązują reguły, wręcz przeciwnie - artystów interesuje dowolność i indywidualizm tworzenia. Można powiedzieć, że artyści uprawiający informel nie przedstawiają w swoich dziełach wyobrażenia rzeczywistego, dokładnego, jedynie zaś wyrażają jakieś stany, odczucia, wywołane wrażeniem empirycznym bądź zmysłowym. Poza tym termin ów używany jest niejednokrotnie jako równoznaczny z taszyzmem, szczególnie można to zaobserwować w odniesieniu do Francji. Taszyzm, abstrakcyjny ekspresjonizm, malarstwo gestu, kierunek w malarstwie nowoczesnym odrzucający tradycyjne narzędzia i metody twórcze, preferujący działania spontaniczne i niekonwencjonalne, przede wszystkim rozpryskiwanie farb i rozlewanie ich z puszek na płótnie ułożonym pod kątem, tak by mogły swobodnie spływać. Taszyzm rozwinął się równolegle w USA i w Europie w latach 40. Jednym z jego pionierów był N. de Staël, czołowymi przedstawicielami zaś: H. Hartung, G. Mathieu, J. Pollock, J.P. Riopelle, M. Tobey, a w Polsce - T. Dominik, T. Kantor, A. Kobzdej, T. Tymoszewski. Op-art (ang. optical art - sztuka optyczna, wzrokowa, inaczej wizualizm) to kierunek w grafice, modzie, sztuce użytkowej i malarstwie, którego zadaniem jest oddziaływanie na oko widza, a nie na jego intelekt czy emocje; stosujący abstrakcyjne kombinacje linii dające geometryczne złudzenia optyczne, efekty świetlne, dynamiczne i fakturalne, zmierzające do wywołania wrażenia głębi oraz ruchu rozwibrowaniem pola widzenia. Za okres szczytowy op-artu uznaje się lata 50. i 60. XX wieku. Op-art jest bardzo specyficzną odmianą abstrakcjonizmu. Typowe dzieło namalowane (lub wydrukowane) w tym stylu składa się z powtarzających się, geometrycznych wzorów, przypominających często figury przesuwające się w kalejdoskopie. Twórcy opartu chętnie wciągają widza w grę złudzeń, pozorują trójwymiarowość płótna, prowadzą oko wzdłuż przecinających się linii. Op-art, z powodu swej matematycznej natury, często jest tworzony przy pomocy komputera, a zadaniem artysty jest zdezorientowanie lub zaskoczenie ludzkiego oka.
Pionierem tego kierunku jest Węgier Victor Vasarely (1908 - 1997), który pierwsze eksperymenty z geometryczną abstrakcją poczynił już w latach 30. Charakterystyczne dla Vasarelego są składające się z rombów hipnotyzujące obrazy, dające pozór naprzemiennej wklęsłości i wypukłości. Częste są u niego fosforyzujące barwy, które dodatkowo tworzą efekt migotania. Korzeni takiego właśnie geometrycznego malarstwa można dopatrywać się w futuryzmie lub w eksperymentach kubistów. Ci pierwsi już w początkach XX wieku oszałamiali widzów wyrazistymi, nierzadko zgeometryzowanymi plamami barwnymi. Kubistom zaś zawdzięczamy pomysł na uproszczenie rzeczywistości do postaci brył geometrycznych. Op-Art Artysty Jesús-Rafael Soto, Carlos Cruz Diez, Youri MessenJaschin, Julio Le Parc. Podobnie do Vasarelego maluje Bridget Riley. Ulubionym motywem tej malarki są faliste linie, wciągające w obraz. Czarno-białe lub pastelowe okręgi przypominają rysunki z podręczników psychologii, mające pokazać ograniczenia ludzkiego postrzegania. Współśrodkowe okręgi czy zbiegające się w jednym punkcie fale skłaniają odbiorcę do zwątpienia w swój zmysł wzroku. Op-art każe nam zadać sobie pytanie, czy mamy rzeczywiście zaufać temu, co widzimy w galerii sztuki. Interesujący odłam op-artu wiąże się z nazwiskiem Mauritsa Cornelisa Eschera, którego fascynacją są złudzenia optyczne. Escher, posługując się nieprawdopodobnie cierpliwą i precyzyjną kreską, wprowadza nas w świat metamorfozy i odbić lustrzanych; zaskakuje niezwykłymi rozwiązaniami geometrycznymi. Jego czarno-białe rysunki przedstawiają często świat widziany z kilku perspektyw jednocześnie (znów ukłon w stronę kubizmu), z załamującymi się wymiarami i walczącymi ze sobą poziomem i pionem. Widz nigdy nie wie, co jest ścianą, a co sufitem; co jest wypukłością; czy dany kształt jest skrzydłem ptaka czy ludzką nogą. Ręka rysuje sama siebie, a z leżącej na stole geometrycznej ryciny wychodzą żywe stworzenia. Op-art Vasarelego jest dla oka szokiem i oszołomieniem; Escher zadaje oczom zagadki. Bawienie widza zagadkami optycznymi nie jest wynalazkiem XX wieku. Uważany przez niektórych za manierystę, XVI - wieczny malarz Giuseppe Arcimboldo również zaskakuje widza nagłymi przemianiami; czysty op-art. Również Salvador Dali lubował się w szydzeniu z ograniczeń ludzkiego narządu wzroku. Na obrazach Dalego słonie przemieniają się w łabędzie, z chaotycznego na pozór układu kolorowych kul wyłania się twarz Gali, a ludzkie sylwetki oglądane z daleka nagle układają się w wysmukłą kobiecą sylwetkę. Nieco inaczej realizuje się Josef Albers. Nie wciąga już widza w optyczne gierki i nie próbuje okłamać jego oczu. Obrazy jego są dużo prostsze, i składają się najczęściej z różnej wielkości kwadratów o podobnych odcieniach. Jest to krańcowe uproszczenie tematu malarskiego, nawiązujące trochę do doświadczeń suprematyzmu. Fluxus Fluxus (od łac. płynąć) - to prąd artystyczny w sztuce XX wieku. Międzynarodowy ruch artystyczny patronujący działaniom wielu dziedzin (sztuki wizualne, poezja, muzyka) i artystom o różnych postawach i doświadczeniach sztuki, ale charakteryzujących się przekraczaniem wąskich specjalności, specyficznym humorem, dystansem do tradycyjnej sztuki. Nawiązywali do ruchu dada, inspiracją był dla nich także John Cage. Po raz pierwszy tego terminu użył George Maciunas w 1962, a pierwsza wystawa Fluxus International Festspiele odbyła się w Wiesbaden we wrześniu 1962. Forum artystów Fluxusa było wydawnictwo D. Higginsa w Nowym Jorku.
Fluxus charakteryzował się znoszeniem granic między tradycyjnie pojmowaną sztuką a prozą życia. Formy działania artystycznego były tylko częściowo zaplanowane, dopuszczały udział widzów. Były bardzo różnorodne: od rzeźby i malarstwa do happeningów i eksperymentalnej muzyki i poezji. Niekiedy akcje Fluxusu nosiły akcenty polityczne. Artyści Fluxusu wnieśli duży wkład w rozwój happeningu, performance, konceptualizmu i mail art (sztuka poczty). Charakterystyczne dla tego ruchu jest uznanie w działaniach sztuki czynnika przypadku, amatorskośći (tendencja, której można szukać już u dadaistów). Działania te cechuje też spontaniczność, podobne poczucie humoru, czasem ironiczne ale bardziej przypominające dziecięcą radosność (była to zabawa w sztukę, zabawa sztuką, sztuka zabawy), jednak przy całym dystansie tej sztuki okazały się te działania również trafną refleksją i ważnym głosem w dialogu o sztuce (miejscu, roli...). Fluxus poszerzał wąskie dyscypliny sztuki (wprowadzono termin: intermedia). Wielu artystów uczestniczących w tym ruchu rozwineło później swoją twórczość w indywidualnym kierunku, reprezentującą często odmienne postawy. Największy rozkwit tego ruchu przypada na lata 60. i 70. XX wieku. W Polsce prace artystów z kręgu Fluxusa znajdują się w wielu zbiorach, m.in. w Muzeum Narodowym w Warszawie. Do ruchu należeli m.in.: W Japonii Yoko Ono Mieko Shiomi W USA John Cage Jackson Mac Low George Brecht Carolee Schneemann Dick Higgins Alison Knowles W RFN Joseph Beuys Nam June Paik Wolf Vostell Ben Patterson We Francji Robert Filiou Charles Dreyfus Joseph Beuys Rzeźby/Obiekty: Skrzynka pokryta gumą (1957) Krzesło z tłuszczem (1964) Ukrzyżowanie (1963) Opad śniegu (1965) Performances/Akcje: W jaki sposób wyjaśnić obrazy martwemu królikowi (1965) Eurasia (1966) Mecz bokserski na rzecz bezpośredniej demokracji (1972) I like America, America likes me (1974)
W obiektach rzeźbiarskich wykorzystuje nietrwałe materiały (dotąd obce temu medium) tłuszcz, miód, filc, przedmioty z życia. Formułuje "Teorię rzeźby" - przechodzenia od chaosu do uporządkowania, jak i "Rzeźby społecznej" Na ukształtowanie się pop-artu miał wpływ konsumpcyjny charakter zachodniej cywilizacji, zwłaszcza mechanizmy reklamy. Styl ten czerpał z surrealizmu, co widać m.in. w paradoksalnych zestawieniach, komiksów, przenosząc je na płótna, jak i naturalizmu, przedstawiając niekiedy przedmioty codziennego użytku z werystyczną dokładnością. Wyróżniał się nieograniczoną swobodą twórczą, dążącą do zobrazowania cywilizacji wielkomiejskiej i jej kultury masowej. Początkowo wyrażał się za pomocą malarstwa, z czasem zaczął wykorzystywać inne środki plastyczne tworząc aranżacje przestrzenne, instalacje itd. Bacon Zdecydowany przeciwnik abstrakcjonizmu w sztuce; popierał nurt ekspresjonistyczny; uznawany jest za jednego z czołowych twórców malarstwa figuratywnego. Na początku tworzył w duchu surrealizmu i kubizmu, ale po 1950 wykształcił własny styl. Tematem jego obrazów był człowiek samotny, wyobcowany, znajdujący się nierzadko w sytuacji zagrożenia. Jego obrazy pełne są nadrealnych perspektyw, dramatyzmu i teatralnej ekspresji (deformacja postaci, nieokreślona przestrzeń, żywe, intensywne barwy). Wiele razy podejmował tematykę religijną (zwłaszcza motyw ukrzyżowania), ale inspiracją dla niego były także prace Rembrandta, Grunewalda, Velázqueza, Rubensa, Picassa, fotografie i prasa. Ekspresjonizm abstrakcyjny (szkoła nowojorska) to ruch artystyczny kształtujący się w malarstwie amerykańskim w latach 40. XX wieku pod wpływem nowoczesnego malarstwa europejskiego. Uznawany za pierwszy czysto amerykański ruch o światowym znaczeniu, stawiający Nowy Jork w centrum świata sztuki. Termin został ukuty w 1946 roku przez krytyka, Roberta Coatesa. Do czasu II wojny światowej malarstwo amerykańskie nie stanowiło jednolitego nurtu. Ton sztuce nadali dopiero przybyli do Ameryki w pierwszych latach wojny malarze, rzeźbiarze, poeci i muzycy, którzy opuścili Europę, aby uniknąć niemieckiej okupacji. Wśród nich byli: Max Ernst, André Breton, Fernand Léger, Piet Mondrian, Marc Chagall, André Masson, Marcel Duchamp. W sensie technicznym ekspresjonizm abstrakcyjny wywodzi się z surrealizmu, z naciskiem kładzionym na spontaniczny, automatyczny czy wręcz podświadomy akt twórczy. Kapanie farbą na rozłożone na podłodze płótno (Jackson Pollock) jest tu charakterystyczną techniką, inspirowaną twórczością surrealisty niemieckiego, Maxa Ernsta. Ruch łączył w sobie głębię emocjonalną i pragnienie samowyrażenia się niemieckich ekspresjonistów z antyfiguratywną estetyką europejskich szkół abstrakcyjnych, takich jak futuryzm, bauhaus czy kubizm. Był postrzegany jako nurt buntowniczy, anarchistyczny, wysoce idiosynkratyczny i, wg niektórych, wręcz nihilistyczny.
Termin stosuje się do określenia różnorodnych w praktyce stylów wielu artystów działających w Nowym Jorku. W ramach Szkoły nowojorskiej rozwinęły się dwa nurty: action painting (action-art) (malarstwo akcji, gestu) Oparty na przypadkowości i spontanicznym działaniu, za pierwszoplanowy uważa akt twórczy. Odwołuje się do podświadomości artysty, odruchowego działania jako jedynie autentycznego sposobu tworzenia. Głównymi przedstawicielami action-art byli: Jackson Pollock i Willem de Kooning. color field painting (malarstwo barwnych płaszczyzn) W color field painting najistotniejszym elementem jest kolor. Uwaga twórcy skupia się na przekazaniu barwy, rozciągniętej na dużej powierzchni malarskiej, jako nośnika emocji. Proces twórczy podlega ścisłej kontroli. Color field painting reprezentowali: Mark Rothko, Clyfford Still i Barnett Newman. Mimo wspomnianej niejednorodności wewnątrz ruchu, jego reprezentantów cechowały pewne podobieństwa. Było to zamiłowanie do dużych płócien, nacisk na płaskość, podejście "całościowe" – traktujące wszystkie fragmenty płótna z równą uwagą, bez skupiania się na części centralnej z pominięciem krawędzi. Ekspresjonizm abstrakcyjny, jako pierwszy oryginalnie amerykański nurt w sztuce, ukazał światu żywotność i kreatywność Ameryki lat po II wojnie światowej. Zwrócił też uwagę na jej potrzebę i umiejętność rozwoju w sensie estetycznym, niezależnie od europejskich standardów. Kanadyjski artysta, Jean-Paul Riopelle wprowadził ekspresjonizm abstrakcyjny w Paryżu w latach 50. W latach 60. ruch utracił swe znaczenie, stanowiąc inspirację dla takich nurtów artystycznych jak pop art i minimalizm, jednak część przedstawicieli abstrakcyjnego ekspresjonizmu tworzyła nadal w podobnym duchu. Główni przedstawiciele nurtu: Willem de Kooning Helen Frankenthaler Arshile Gorky Adolph Gottlieb Philip Guston Hans Hoffmann Franz Kline Lee Krasner Robert Motherwell Barnett Newman Jackson Pollock Jean-Paul Riopelle Mark Rothko Clyfford Still
Marcel Duchamp pochodził z rodziny artystów: był bratem rzeźbiarza Raymonda Duchamp-Villona (1876–1918), malarza fowisty, rysownika i grawera Jacques'a Villona (Gaston Duchamp) (1875–1963) i malarki Suzanne Duchamp (1889–1963), żony malarza Jeana Crottiego. Studiował na Académie Julian do roku 1905. Po raz pierwszy wystawiał swoje dzieła w 1909 na Salonie Niezależnych i Salonie Jesiennym w Paryżu[1]. Początkowo obracał się w kręgu fowistów, nawiązywał też do Cézanne'a (Portret ojca artysty, 1910), symbolizmu (Portret doktora Dumouchel, 1910), kubizmu (Portret szachistów, 1911), działał, wraz z, m.in. Francisem Picabią, w grupie Section d'Or (Złoty podział), inspirowanej twórczością Picassa i Braque'a. Repertuar kubistycznych środków wzbogaca o zagadnienia prezentacji ruchu na obrazie, jak w Ivonne i Madelaine rozerwane na strzępy, 1911 i Akt schodzący po schodach nr 2 ( Nu descendant un escalier No. 2, 1912)[2]. Ten ostatni, prezentowany na wystawie Armory Show w Nowym Jorku w1913, wzbudza wielkie zainteresowanie, czyniąc z Duchampa uznanego malarza. W tym samym roku Marcel Duchamp porzucił tradycyjny warsztat artystyczny malarza. Swoimi działaniami wyprzedził rozwinięcie się ruchu dadaistycznego w Zurychu (1916) [1]. Stworzył termin ready-made, oznaczający użycie "przedmiotu gotowego" jako dzieła sztuki. Pierwszą tego typu pracą było zaginione Koło rowerowe[3] z 1913 roku, chociaż w tym czasie autor nie wymyslił jeszcze koncepcji ready-made. Było to koło rowerowe wraz z widelcem przymocowane do stołka. Fontanna[4] z 1917 roku jest jednym z najsłynniejszych ready-made. Pisuar z inskrypcją: R. Mutt 1917, ustawiony w galerii sztuki jak rzeźba, stał się symboliczną cezurą między sztuką kontynuacji w długim pochodzie artystów przez stulecia, a sztuką zrywającą ostatnie ograniczenia w sposób radykalny i ironiczny. L.H.O.O.Q. to reprodukcja Mony Lizy z dorysowanymi wąsami i bródką (pierwsza w 1919) – ikona stuleci została ośmieszona, napuszona publiczność tłocząca się w Luwrze – wykpiona. Od początku lat 20. Duchamp pracował w Stanach Zjednoczonych. W 1923 powstała Panna młoda rozebrana przez swych kawalerów, jednak (Mariée mise à nu par ses célibataires, même) tzw. Wielka szyba[5]. – tworzone od 1915 na wielkiej tafli szkła "antyarcydzieło" o niejasnym znaczeniu. Po jego zakończeniu Duchamp demonstracyjnie porzucił sztukę dla gry w szachy (jednak nie na zawsze). Grupa niemieckich malarzy (Rainer Fetting, Salome, Bernd Zimmer oraz Helmut Middendorf) złączyła się około 1978 r. pod wspólnym sztandarem niechęci do pop-artu, tworząc tzw. Neue Wilde (czyli "Nowi dzicy"). W swoim malarstwie nawiązywali do najlepszych lat niemieckiego ekspresjonizmu, a więc lat 1907-1915 – tworząc niezwykle żywo i brutalnie, ze szczyptą fowistycznego szaleństwa barwnego. W Hiszpanii na początku lat 80. nurt ten podjął Manuel Brotto, a w Polsce pod hasłem Nowa Ekspresja m.in. tworzyli: Jerzy Świątkowski, Cezary Staniszewski, Janusz Mulak, Michał Kowalski, Grzegorz Śmigielski, Krzysztof Skarbek, grupa Gruppa, Zdzisław Nitka, . Tematem prac neofowistycznych są zwykle ludzie, często w konwencji pornografii lub agresywnej prowokacji. Artyści powracają do tematów historycznych i mitycznych, przy czym ich celem jest jak największe zbrutalizowanie danych tematów – zaakcentowanie tkwiącego w rzeczywistości cierpienia i przemocy. Na wystawie Zeitgeist ("Duch czasu") z 1982 r. malarze niemieccy przedstawili światu ich wizję współczesnego życia w mieście, pełnego gwałtu i drastyczności.
Technika malarska jest również agresywna – prace bywają niedokończone lub pospiesznie i niestarannie kadrowane, a farba wyciskana bezpośrednio z tubki układa się w wyraziste pasma kontrastujących barw. Sztuka konceptualna (od łac. conceptus- pojęcie) – nurt sztuki XX-wiecznej, zasadzający się na eksponowaniu samego procesu twórczego, to co jest najważniejsze w dziele sztuki to koncept, idea. W rezultacie artyści tego nurtu odrzucili prymat przedmiotu nad ideą, przy jednoczesnym mocnym podkreśleniu intelektualnego charakteru twórczości. Inne nazwy to sztuka pojęciowa, zdematerializowana, postprzedmiotowa (post-object art), Kunst-im-Kopf. Terminu peinture conceptuelle użył Guillaume Apollinaire w stosunku do kubizmu, miało to podkreślic intelektualny charakter tego malarstwa. W 1963 ukazał się artykuł Henry Flyntha Concept Art, w 1967 Sol LeWitta Paragraphs of Conceptual Art, w roku 1969 grupa Art-Language zaczęła wydawać pismo o tej samej nazwie, wtedy też Joseph Kosuth opublikował artykuł Art after Philosophy. Konceptualizmem nazywamy kierunek w sztuce nowoczesnej, którego początki sięgają lat 60. Wtedy to w Nowym Jorku zaczął kształtować się styl, który był swoistą odpowiedzią na formalną i dekoracyjną estetykę minimalizmu, oraz na sam przedmiot, który odgrywa pierwszoplanową, najważniejszą rolę w pop-arcie. Na zdefiniowanie konceptualizmu zdecydował się R. Atkins, który powiedział, że polega on na „sprowadzeniu sztuki do czystych idei, w które nie ingeruje żadne rzemiosło artystyczne„. Oznaczało to, że artyści konceptualni dają pierwszeństwo idei i jej transpozycji na dzieło sztuki. Uciekano często od tradycyjnych form przekazu takich jak obraz, czy rzeźba (nie odrzucano ich jednak). Uważano, iż nie jest ważne samo dzieło sztuki, większą rolę przykładano do samego procesu twórczego, a swoje prace prezentowano w formie filmów, fotografii, inscenizacji, happeningów, performance-ów, płócien wraz z zapisami słownymi lub matematycznymi wzorami mającymi wyrażać jakąś myśl. Przykładem jest koncepcja J. Dibetsa (1941-) – seria zdjęć przesuwającego się po podłodze promienia słonecznego. Rewolucja konceptualna lat 60. nie polegała jednak na zastąpieniu jednej techniki drugą, czyli malarstwa – akcją lub filmem i fotografią. Polegała na zastąpieniu sztuki jako przedmiotu, sztuką jako ideą. W tej koncepcji postać materialna dzieła jest drugoplanowa, a wszystkie techniki artystyczne są równorzędne, także malarstwo. Konceptualizm wyciągnął najradykalniejsze konsekwencje z procesu dematerializacji i deestetyzacji sztuki zainicjowanego przez awangardę na początku XX wieku. Jako prekursorów można wymienic wielu artystów awangardy zainteresowanych maksymalną intelektualizacją sztuki, m.in. László Moholy-Nagy, Kurt Schwitters, Piet Mondrian, Kazimierz Malewicz itd. Konceptualizm jest zwieńczeniem procesu budowania samoświadomości sztuki. Konceptualizm można podzielić na dwa zasadnicze nurty: konstruktywistycznominimalistyczny oraz dadaistyczny. Pierwszy inspirowany jest dokonaniami Bauhausu i konstruktywistów, w tym nurcie dominuje prostota formy, syntetyczność, minimalizm form wyrazowych i warsztatowych. Drugi nurt wypływa z inspiracji antysztuką z kręgów dadaistycznych, zwłaszcza Marcela Duchampa. Tutaj natomiast dominuje pierwiastek destrukcyjny, złośliwość, pesymistyczny ogląd kondycji ludzkiej.
Marcel Duchamp bywa nazywany patronem konceptualizmu, gdyż po raz pierwszy przesunął zainteresowanie artysty z procesu twórczego i dzieła sztuki, na przedmioty gotowe (ready mades), sztuką stawały się one z woli artysty a nie z racji spełniania kategorii estetyki. Podkreślał także rolę przypadku w procesie twórczym jako czynnika decydującego. Inny wyróżniany podział dzieli konceptualizm na nurt umiarkowany i skrajny. Pierwszy z nich obejmuje zakres sztuki sprowadzonej do idei, prezentowanej za pomocą różnych metod dokumentacji (rysunki, wykresy, diagramy, itp.) o statusie neutralnym dla sztuki, miały one przekazywać niematerialną i ulotną naturę dzieła, same nim nie będąc. Szybko jednak okazało się, że dokumentacja, która miała nie być sztuką, jest sprzedawana, kupowana i wystawiana, a artyści tworząc dokumentację nie potrafią się uwolnić od estetycznych i stylistycznych wyznaczników. Sztuka, która nie chciała nie tylko być kolejnym stylem, ale też odrzucała formę jako swoje zagadnienie, wypracowała swój własny, rozpoznawalny styl. Wyłonił się wtedy skrajny wariant konceptualizmu, przyjmujący postać metasztuki, czyli dyskursywnej analizy pojęcia sztuki. Nurt ten rozwinęła grupa Art and Language (później przemianowana na Art-Language), jej członkowie odrzucili w ogóle stronę wizualną, skupili się teoretycznej analizie samego pojęcia sztuki, zbliżyło to artystów do teoretyków tak bardzo, że w wielu przypadkach jedyne co odróżniało jednego od drugiego, to intencja z jaką przystępował do działania.Spis treści [ukryj] 1 Polscy artyści konceptualni 2 Artyści konceptualni na świecie 3 Bibliografia 4 Literatura dodatkowa 5 Linki zewnętrzne Polscy artyści konceptualni [edytuj] Włodzimierz Borowski Zbigniew Dłubak Andrzej Dłużniewski Stanisław Dróżdż Jerzy Fedorowicz Wanda Gołkowska Zbigniew Gostomski Tadeusz Kantor Edward Krasiński Jarosław Kozłowski Natalia LL Andrzej Lachowicz Andrzej Matuszewski Lech Mrożek Andrzej Partum Ewa Partum Roman Opałka Jerzy Rosołowicz Kajetan Sosnowski Marian Warzecha Ryszard Waśko
Artyści konceptualni na świecie [edytuj] Carl Andre Giovani Anselmo Terry Atkinson David Bainbridge Michael Baldwin Joseph Beuys Ian Burn Jan Dibbets Harry Hurrell Joseph Kosuth Barbara Kruger Richard Long Walter De Maria Mario Merz Robert Morris Bruce Nauman Claes Oldenburg Dennis Oppenheim Panamarenko Mel Ramsden Reiner Ruthenbeck Robert Ryman Richard Serra Larry Smith Robert Smithson Keith Sonnier Massimo Taccon Lawrence Weiner Gilberto Zoria Nicolas Poussin (15 June 1594 Les Andelys – 19 November 1665 Rome) was a French painter in the classical style. His work predominantly features clarity, logic, and order, and favors line over color. Until the 20th century he remained the dominant inspiration for such classically-oriented artists as Jacques-Louis David and Paul Cézanne. Et in Arcadia Ego He spent most of his working life in Rome, except for a short period when Cardinal Richelieu ordered him back to France to serve as First Painter to the King. Watteau - francuski malarz i rysownik; kolorysta, przedstawiciel rokoka. Wykształcił się na wzorach flamandzkiego malarstwa rodzajowego XVII. w. W r. 1702 przybył do Paryża, gdzie jako uczeń C. Gillot'a, nabrał zamiłowania do scen teatralnych, których koloryt rozwinął się pod wpływem Rubensa. Z polecenia malarza Audran'a malował dekoracje ścienne (zachowane tylko w rycinach). Kształcił się u Claude Gillota (od 1704) i Claude Audrana (od 1709), dzięki któremu poznał malarstwo P.P. Rubensa. W 1712 przyjęty został jako członek - kandydat do Królewskiej Akademii Malarstwa i Rzeźby w Paryżu, pełne członkostwo uzyskał w 1717. W roku 1717 został członkiem
Akademii za obraz: „Odjazd na Cyterę” (Luwr). Dzięki poparciu mecenasa sztuki, bankiera Pierre Crozata miał możliwość studiowania bogatych zbiorów sztuki oraz licznych rysunków Correggia, Rembrandta, Tycjana, Primaticcia i Veronesa. W latach 1719-1720 przebywał w Londynie, gdzie usiłował leczyć gruźlicę; stan jego zdrowia jeszcze się pogorszył. Zmarł w Nogent-sur-Marne 18 lipca 1721. Watteau dał początek malarstwu scen pasterskich, wywarł też znaczny wpław na modę, malując świat elegancki w strojach zaczerpniętych z teatru. Dzieła w Paryżu (Luwr „La Finette”, „L'indifferent”, „Arlekin Gilles” i in.), w Berlinie (dawny zbiór Fryderyka W. w Kaiser Friedrich Museum), w Dreźnie, Petersburgu, dalej w zbiorach prywatnych (Wallace Collection w Londynie, Muzeum Czartoryskich w Krakowie” i t. d.). Zachowały się też liczne rysunki W., wykonane przeważnie czarną kredką lub sangwiną. Ok. 800 obrazów znanych jest z rycin Audran'a, Aveline'a, Fr. Boucher'a, Caylus'a, C. N. Cochin'a, Scotin'a, Thomassin'a i in. Jean-Honoré Fragonard (ur. 5 kwietnia 1732 w Grasse – zm. 22 sierpnia 1806 w Paryżu) pochowany w Kościele Saint Roch w Paryżu – francuski malarz rokokowy. Fragonard był synem kupca bławatnego. W wieku 13 lat Jean-Honoré zostaje oddany na naukę do kancelarii notarialnej, lecz tam czas spędza na rysowaniu. Za namową notariusza rodzice umieszczają go w pracowni malarskiej. Przez sześć miesięcy studiował rzemiosło malarskie u Chardina, a potem u Bouchera. W 1752 roku zdobył nagrodę Prix de Rome, a następne trzy lata spędził w Paryżu w pracowni Carle van Loo. Później wyjechał do Włoch, gdzie przebywał w latach 1756-1761. Znalazł się pod silnym wpływem prac Tiepolo. W roku 1793 zostaje członkiem Commune des Arts, a na początku roku następnego konserwatorem powstającego muzeum Luwru. Wśród jego lekkich, często zabarwionych erotyzmem prac znajduje się Huśtawka (1766 Wallace Collection, Londyn). Jednym z protektorów malarza była madame de Pompadour. Niezwykle obfita twórczość Fragonarda zakończyła się wraz z wybuchem rewolucji francuskiej. W czasie ostatnich piętnastu lat swojego życia, dzielonych pomiędzy Grasse i Paryż, chociaż otoczony przyjaźnią Davida, zaprzestał malować. Ponad pięćset obrazów i tysiące rysunków Fragonarda odsłaniają osobowość znacznie bogatszą niż Bouchera, a jego skłonność do fantazjowania, jak np. w Fontaine d’Amour, wyprzedzała ducha romantyzmu. Francesco Lazzaro Guardi (ur. 5 października 1712 w Wenecji, zm. 1 stycznia 1793 tamże.) – wenecki malarz rokokowy. Jest uważany za jednego z ostatnich klasycznych malarzy szkoły weneckiej. Guardi podobnie jak jego dwóch braci malował architekturę i pejzaże Wenecji. Specjalizował się w tworzeniu wedut, czyli rozległych panoram miejskich. Jego prace charakteryzuje topograficzna dokładność i perfekcyjne posługiwanie się światłem i kolorem. Giambattista Tiepolo (ur. 1696 w Wenecja, zm. 1770) – malarz wenecki, jeden z ostatnich przedstawicieli stylu barokowego we freskach.
Odświeżył starożytne mity o bogach Olimpu, podkreślając ówczesną zmysłowa modę kobiecą; wraz z nim, nazywanym "nowym Veronesem", odrodziła się wielka sztuka dekoracji ściennych weneckiego Cinquecenta. Tiepolo urodził się w roku 1696 w Wenecji. Jego wczesna twórczość to obrazy religijne zbliżone stylem do tenebryzmu Piazzetty, potem jego paleta jaśnieje i staje się bardziej świetlista, wzorując się na malarstwie Sebastiana Ricciego i Veronesego. W roku 1719 ożenił się z Cecylią Guardi, siostrą weneckich malarzy; mieli dziesięcioro dzieci, z których tylko siedmioro przeżyło, wśród nich malarz Giandomenico. Twórczość Tiepola wspierały konserwatywne kręgi arystokracji, zlecając mu wielkie cykle ścienne dekorujące pałace i wille Wenecji i okolic, w których dawał upust fantazji, tworząc świat odległy w czasie i przestrzeni na tle teatralnych dekoracji. Pomysł malowidła zawsze był rejestrowany w postaci szybkiego szkicu olejnego, wykonanego lekkimi pociągnięciami pędzla, niby od niechcenia. Pod koniec lat 20. Tiepolo dostał zamówienie na dekoracje katedry i pałacu biskupiego w Udine, tworzył także w Mediolanie, Bergamo, Vicenzy i Wenecji. W latach 40. wykonał freski w pałacu Labrów w Wenecji, a pod koniec 1750 roku przeniósł się do Wurzburga, gdzie wraz z synami Giandomenikiem i Lorenzem zdobili salę cesarską w rezydencji arcybiskupa. W roku 1754 pracował w Wenecji, a 1757 w Vicenzy w willi Valmarana. Od roku 1762 przebywał w Madrycie na zaproszenie króla Hiszpanii Karola III, gdzie pracował nad freskami plafonowymi Alegoria Hiszpanii w sali tronowej pałacu królewskiego. Pomimo bólów artretycznych Tiepolo ukończył dzieło, z pomocą obu synów malarzy, i przyjął zamówienie na wykonanie kolejnych dwóch dekoracji plafonowych. W 1767 roku namalował dla kościoła Aranjuez w Madrycie siedem obrazów, które były bardziej realistyczne i nacechowane żarliwą religijnością, lecz nie miały szczęścia: po śmierci artysty zdjęto je z ołtarzy i zastąpiono dziełami neoklasycznymi. Czasy się zmieniały i surowość neoklasycyzmu z jego wzorami antycznymi zajęła miejsce radosnego malarstwa rokokowego. Canaletto był Włochem. Malarstwa uczył się w pracowni swojego wuja Canala, również zwanego Canalettem. Nim przybył do Polski, działał w Wenecji i innych włoskich miastach, potem w Wiedniu, Dreźnie, Monachium i Pirnie, gdzie zasłynął jako malarz wedut – niewielkich wymiarów pejzaży przedstawiających widoki miast. Na dworze Stanisława Augusta Poniatowskiego zyskał pozycję nadwornego malarza. Na zlecenie króla pracował przy dekorowaniu Zamku Ujazdowskiego; namalował we wschodnim skrzydle freski i fragmenty ornamentalne (prace te uległy zniszczeniu przy przebudowie zamku w 1784), a wraz ze swoim synem Lorenzem wykonał 14 obrazów przedstawiających antyczny Rzym. Jego głównym dziełem jest galera 30 wedut Warszawy i pałacu w Wilanowie, które umieszczono w oddzielnej Sali Prospektowej (zwanej też Salą Canaletta). Do dzisiejszych czasów zachowało się tych wedut 24[1]. Canaletto malował również obrazy o tematyce historycznej, np. Elekcja Stanisława Augusta czy Wjazd Jerzego Ossolińskiego do Rzymu 1633. Jego obrazy można oglądać w Zamku Królewskim i Muzeum Narodowym. Obrazy Bellotta charakteryzują się przede wszystkim wielką pieczołowitością w odmalowywaniu szczegółów – mimo niewielkiego formatu bardzo dopracowane są wszystkie stroje, twarze postaci (do tego stopnia, że fachowcy rozpoznają w nich poszczególne osoby, w większości rodzinę Poniatowskiego). Z detalami uwieczniana była i architektura, lecz na tym polu Canaletto dopuszczał się pewnych przekłamań, udoskonaleń. Ta dokładność, możliwa dzięki zastosowaniu camery obscura i szkieł
powiększających, została wykorzystana przy odbudowie zniszczonej podczas wojny Warszawy. Gainsborough, wraz z Richardem Wilsonem, był jednym z inicjatorów osiemnastowiecznej brytyjskiej szkoły pejzażystów, choć jednocześnie, jak Joshua Reynolds, był dominującym portrecistą brytyjskim drugiej połowy XVIII wieku. Tworzył bardziej z własnych obserwacji natury niż według założeń formalnych zasad akademickich. Poetycka wrażliwość jego obrazów skłoniła Constable'a do wypowiedzenia się: Patrząc na nie, ostrzegamy łzy w naszych oczach i nie wiemy, skąd się wzięły[potrzebne źródło]. Jedynym znanym asystentem artysty był jego krewny, Gainsborough Dupont. Gainsborough uchodził również za świetnego malarza zwierząt, które często towarzyszyły portretowanym kobietom. Jednymi z bardziej znanych płócien artysty są dzieła Robert Andrews z żoną Frances Mary (1748), Błękitny chłopiec (ok. 1770), Poranny spacer (1785). William Hogarth (ur. 10 listopada 1697, zm. 26 października 1764) – angielski malarz, miedziorytnik, twórca rysunkowych satyr i rycin. Tworzył rysunki przypominające dzisiejsze komiksy. Syn nauczyciela szkolnego, parającego się też pisarstwem. W młodości uczeń Ellisa Gamble w Leicester Fields, od którego uczył się techniki miedziorytniczej, tworząc druki reklamowe itp. Hogarth żył w okresie, kiedy praca artystyczna była intensywnie komercjalizowana, wystawy już nie odbywały się w kościołach i w domach koneserów, ale w oknach sklepowych, tawernach, publicznych budynkach, a dzieła twórców były sprzedawane w drukarniach. Zdobył popularność jako portrecista. W 1746 namalował aktora Davida Garricka jako Ryszarda III, za co został wynagrodzony kwotą £200, co stanowiło więcej, pisał, niż jakikolwiek angielski artysta kiedykolwiek otrzymał za jeden portret. W tym samym roku wyjątkowe powodzenie miał szkic przedstawiający Simona Frasera, 11. Lorda Lovat, uwięzionego za zdradę (a następnie ściętego na Tower Hill). Marriage à la Mode series
Jean Chardin właśc. Jean-Baptiste Siméon Chardin (ur. 2 listopada 1699 w Paryżu, zm. 6 grudnia 1779 w Paryżu) - francuski malarz. Do dziś nie wiadomo co skłoniło go do zajęcia się malarstwem. Malował portrety, sceny domowe odwołujące się do tradycji niederlandzkiej, oraz martwą naturę. Tematy te nie cieszyły się w ówczesnych czasach powodzeniem i poważaniem, jednak pomimo to odnosił sukcesy i robił karierę. Na dorocznej Wystawie Młodych w Paryżu w 1728 zaprezentował kilka swoich obrazów, za które otrzymał liczne pochwały. 25 września 1728 został członkiem Królewskiej Akademii Malarstwa i Rzeźby. W Akademii został uznany za "utalentowanego malarza zwierząt i owoców". Opracował własną technikę polegającą na nakładaniu kilku warstw farby, aby uzyskać efekt głębokiego kolorytu, dlatego jego prace różnią się zupełnie od prac jemu wpółczesnych malarzy rokokowych. Jest uznawany za jednego z najlepszych malarzy rodzajowych. Ze względu na studium światła i rozmach kompozycji, wśród grupy XVII-wiecznych malarzy postrzegany jest
jako "nowoczesny". Specyficzne operowanie światłem, np. na obrazie "La Pourvoyeuse", sprawia, że znajdujące się na nim naczynia, postacie, stoły mieszczan zastawione jedzeniem, są pełne dostojeństwa i odwagi. Umarł będąc w pełni sławy 6 grudnia 1779, w swoim mieszkaniu w Luwrze. W roku 1797 porzucony Goya powrócił do Madrytu i stworzył serię 80 rycin Kaprysy wydanych w 1799 roku. Rozpoczął się wówczas nowy okres w jego twórczości. Kaprysy to świadectwo całkowitej niezależności artysty - nie była to kapryśność typowa dla księżnej Alby - ale krytyka wszelkich przejawów społecznej niesprawiedliwości; włącznie z postanowieniami trybunału Inkwizycji, np. sprawa Galileusza. Lapidarnym określeniem tematyki całego cyklu może być tytuł jednej z rycin: Gdy rozum śpi, budzą się demony. Goya, obawiając się o los rycin, ofiarował je panującemu królowi Karolowi IV, nie dlatego, że cenił go jako kolekcjonera sztuki, ale aby uchronić grafiki przed Inkwizycją. W roku 1798 Karol IV zlecił Goi wykonanie fresków w nowym kościele w San Antonio de la Florida niedaleko Madrytu. Freski te to największe osiągnięcie Goyi w zakresie malarstwa sakralnego. Tutaj Goya zastosował swoje własne ujęcie formy, polegające na szybkim nanoszeniu farby na podłoże, tak że dukt pędzla był dobrze widoczny. Dawniej było to przyczyną sporu z Bayeu i odrzucenia pracy przez zamawiających, którzy żądali "dokończenia dzieła" - tym razem publiczność zaakceptowała takie malarstwo. Gdy rozum śpi budzą się demony, rycina 43 z cyklu Kaprysy. Porywają ją, rycina 8 z cyklu Kaprysy. Szynszyle, rycina 50 z cyklu Kaprysy. W latach 1800-1801 Goya namalował Portret rodziny królewskiej (Rodzina Karola IV), który określany jest mianem arcydzieła sztuki portretowej wszystkich czasów. Portretował wielu arystokratów, ich żony i dzieci. Jego wnikliwe spojrzenie i pewna ręka wydobywały psychologiczne subtelności portretowanych osób - a Goya-malarz nie był już bezkrytyczny wobec arystokratów i uwidaczniał ich słabości i wady - przedstawiał prawdę psychologiczną portretowanych osób. Z tego okresu pochodzą zapewne też dwa słynne obrazy Goyi Maja naga i Maja ubrana namalowane najpewniej około roku 1805 na zlecenie Godoya, królewskiego ministra. Nie wiadomo kto pozował do tych obrazów, a to, iż była to księżna Alba, to plotka, gdyż księżna umarła w roku 1802 w wieku 40 lat. Rok 1808 to początek lat okupacji Hiszpanii przez Francuzów pod wodzą Napoleona Bonaparte. Rewolucja francuska dotarła w ten sposób do Hiszpanii i zmiotła dawną potęgę hiszpańskiej monarchii. Z tego roku pochodzi obraz Kolos (albo Panika) (jednak autorstwo Goyi jest mocno kwestionowane, Muzeum Prado ogłosiło, że nie jest to dzieło Goyi [2]). Innym słynnym obrazem jest Rozstrzelanie powstańców madryckich 3 maja 1808 roku - obraz namalowany w roku 1814 po zakończeniu okupacji francuskiej i dojściu do władzy Ferdynanda VII. Maja naga
Maja ubrana Kolos (albo Panika) Rozstrzelanie powstańców madryckich W czasie wojen napoleońskich Goya stworzył swój najbardziej dramatyczny cykl rycin Okropności wojny Patrz: Commons. Przy tym cyklu Goi obraz Wolność wiodąca lud na barykady Eugene Delacroix wydaje się dziecinnie niedojrzały, wręcz naiwny. W latach okupacji francuskiej, w roku 1812, zmarła żona malarza, Josefa. Po wojnie Goya portretował Ferdynanda VII, ale stosunki z hiszpańskim królem były bardzo chłodne. Goyę podejrzewano o współpracę z byłym okupantem; namalował bowiem w 1812 roku portret Wellingtona. Hiszpanie nie wiedzieli, iż w trakcie malowania tego obrazu niemal nie doszło do potyczki pomiędzy Anglikiem a Hiszpanem, bowiem Goya "wstawił" głowę Anglika w tors Manuela Godoya, na nieukończonym portrecie konnym nielubianego ministra (i wroga) i oddał tak przerobiony portret konny po piętnastu dniach od zamówienia. Wszystko to ponoć doprowadziło Anglika do wściekłości i doszło do poważnego zatargu z malarzem, podczas którego Goya sięgnął po pistolet, a Anglik po szpadę. Zajście z trudem załagodzili obecni przy nim ludzie. Z kolei Inkwizycja wezwała malarza, aby wytłumaczył okoliczności powstania obrazu Maja naga. W atmosferze nieufności i podejrzeń, w roku 1819, Goya opuścił Madryt i nabył Quinta del Sordo, tzw. Dom Głuchego (poprzedni właściciel domu też był głuchy). Tam zamieszkał wraz z ostatnią kobietą swojego życia, młodą Leokadią Zorillą (Weiss), oraz ich córką Marią del Rosario. Pod koniec 1819 roku Goya przeżył nawrót choroby, ale tym razem wyszedł z niej obronną ręką. Po odzyskaniu zdrowia stworzył najbardziej tajemniczy i pesymistyczny cykl fresków malowanych olejno bezpośrednio na tynku, tzw. Czarnych obrazów 1820-1824, które zostały przeniesione później na płótno i obecnie znajdują się w Muzeum Prado. Obrazy te to przejmująca wizja upadku dawnego świata, obraz nędzy i rozpadu tradycyjnych wartości, zniszczenia i samozagłady; np.: Saturn pożerający jedno ze swoich dzieci. Malowidła wypełniały ściany Quinta del Sordo: siedem na parterze i siedem na piętrze. Ostatnim malowidłem na piętrze był Pies, który w porównaniu do innych jest wyrazem nadziei. Pies wystawia łeb poza plamę czerni - tam, gdzie rozpoczyna się bliżej nie określona, ale świetlista przestrzeń Czas pokazał, iż Francisco Goya był najwybitniejszym malarzem hiszpańskim od czasów tzw. hiszpańskiego złotego wieku (XVI-XVII wieku). Goya kształcony za młodu na malarza klasycystycznego był jednocześnie kontynuatorem tradycji weneckiej i barokowej, co zawdzięczał kontaktowi z Giovannim Tiepolo, a jeszcze bardziej swojemu zachwytowi nad dziełami Diego Velazqueza. Goya udowodnił, że nie było sprzeczności pomiędzy klasycyzmem a tradycją Baroku. (Tę sprzeczność widział jedynie zbyt "biurokratyczny" Czech, Mengs. Druga nagroda na konkursie w Parmie potwierdziła to). Hiszpan malował freski o treści religijnej w świątyniach, portrety monarchów i papieży (np. Św. Grzegorz), tak jak jego wielcy poprzednicy. Ale wydarzenia dziejowe sprawiły, że ten świat się załamał, a taka sztuka utraciła swoją aktualność. Według Józefa Supińskiego: Brak działania dla dobra ogółu przez jednostki posiadające władzę stał się źródłem upadku feudalnej budowy społecznej. Rewolucja francuska i jej ekspansja do Europy (w tym do Hiszpanii) poprzez żołnierzy Napoleona spowodowała jeszcze więcej cierpień; jeszcze większy zamęt i upadek dobrych obyczajów. To wymagało zmiany koncepcji sztuki. Goya, zamierzając "dać świadectwo prawdzie" - jak mawiał zreformował sztukę; nadał jej nowy wyraz (nowoczesny do dzisiaj) oraz nową funkcję,
która była i jest nadal realizowana przez najwybitniejszych artystów. Tą funkcją jest walka artysty o społeczną sprawiedliwość. Zostało to później dobitnie wyartykułowane w romantyzmie, ale Goya był prekursorem w takim podejściu do sztuki. Można powiedzieć, że w osiągnięciu tej przemiany pomogła Goi choroba; pierwsza w roku 1792, druga w roku 1819. Obie choroby spotęgowały siłę wyrazu jego sztuki. Goya, wychodząc z objęć "pewnej śmierci", odrzucał nie tylko towarzyskie konwenanse i artystyczne kanony, ale przede wszystkim lęk. Dzięki talentowi, odwadze i ich sile, wykreował nowe oblicze sztuki, aż po wiek XX. Goya stał się źródłem inspiracji dla malarzy swojego i następnego stulecia; Delacroix, Maneta, Daumiera, Muncha, symbolistów, impresjonistów, fowistów, surrealistów, ale przede wszystkim dla Pabla Picassa, który mawiał, że wielki malarz rodzi się raz na sto lat. Delacroix jako sztandarowy malarz francuskiego romantyzmu w malarstwie był często porównywany do Ingresa, uważanego za głównego malarza klasycyzmu. W 1855 przy okazji Wystawy Światowej stało się ewidentne, że Delacroix został odnowicielem malarstwa francuskiego, który nie tyle "pokonał" klasycyzm, co otworzył drogę nowemu spojrzeniu na sztukę - bez niego być może nie byłoby impresjonizmu. Delacroix był przede wszystkim kolorystą, artystą malującym ze swobodą, co po okresie bardzo oszczędnej kolorystyki i sztywnej kompozycji czasu klasycyzmu - wniosło element żywiołu już samą formą. W zakresie tematyki okazał się nowatorem, gdyż wiele jego dzieł dotyczyło ważnych wydarzeń jego czasów, głównie politycznych - tak więc Delacroix był twórcą "zaangażowanym" (dotąd współczesne wydarzenia pojawiały się w postaci alegorii lub panegiryków na konkretne zamówienie, ewentualnie jako ryciny i satyra prasowa). Był także twórcą dzieł religijnych, mimo że sam czasem deklarował ateizm. Po śmierci Delacroix artyści jego epoki oddali mu liczne hołdy (np. Gustave Courbet). Twórczość Delacroix inspirowała wielu jego następców, m.in. Vincenta Van Gogha. Wolność wiodąca lud na barykady Rzeź na Chios Portret Chopina Śmierć Sardanapala Théodore Géricault (ur. 26 września 1791 w Rouen, zm. 26 stycznia 1824 w Paryżu) – malarz i grafik francuski, zwany też "malarzem koni i wariatów", tworzący w epoce romantyzmu. Tworzył portrety, sceny batalistyczne, liczne przedstawienia koni. Jego obrazy odzwierciedlają barwną, energiczną i ekstrawagancką osobowość artysty. Cechuje je wyjątkowy dynamizm, bogaty koloryt, duża siła wyrazu. Malarz tworzył w ekstatycznym napięciu, próbując oddać najbardziej gwałtowne emocje. Gericault wykonał serię portretów pacjentów ze szpitala psychiatrycznego. Wizerunki te miały posłużyć jako dokumentacja. Są to obrazy zawierające ogromny ładunek emocji. Jako jeden z pierwszych twórców we Francji zajmował się techniką litografii. Twórczość Géricault silnie oddziałała na Eugène Delacroix. Wiele jego obrazów znajduje się w Luwrze.
Najbardziej znany obraz Géricault to Tratwa Meduzy. Płótno ukazuje katastrofę francuskiego statku-korwety La Méduse i jest metaforą ludzkiego losu, który porównuje do losu rozbitków. Kiedy statek zatonął, na tratwie i w jej pobliżu znajdowało się 150 osób. Po dwóch tygodniach dryfowania zostało już tylko 15, do końca wytrwały dwie osoby. Odnotowane zostały przypadki kanibalizmu – ludzie na tratwie nie mieli wody pitnej ani jedzenia. Przed namalowaniem obrazu malarz wykonał wiele szkiców, studiował zwłoki rozbitków w szpitalu Beaujoin. Młody rozbitek na pierwszym planie (po lewej) to Eugène Delacroix, który pozował przyjacielowi. Dramatyzm obrazu wywołują skłębione ciała, liczne gesty wyrażające rozpacz, a także ostre kontrasty cieni i świateł. John Constable (ur. 11 czerwca 1776, zm. 31 marca 1837) - malarz angielski, uznawany za jednego z najwybitniejszych pejzażystów XIX wieku. Malował przede wszystkim krajobrazy angielskie (rodzinne hrabstwo Suffolk), był znany z doskonałego ukazywania zjawisk przyrody. Reprezentował wzorce holenderskiego tzw. realizmu melancholijnego (pozostawał pod wpływem Jacoba Ruisdaela). Constable nadał malarstwu pejzażowemu nowy wymiar. Nigdy nie wyjeżdżał za granicę, przez całe życie malował swoje rodzinne strony. Malarstwo studiował w Londynie w Królewskiej Akademii i wkrótce zaczął odnosić sukcesy. W 1821 r. za obraz Wóz z sianem zdobył złoty medal na paryskim Salonie, a w 1829 r. został przyjęty w poczet członków Akademii, co było niewątpliwym dowodem uznania. John Constable zawsze widział naturę jako dynamiczny, wciąż zmienny układ. Jako pierwszy zaczął malować z natury, w plenerze. Twierdził, że malarz powinien pamiętać o tym, że każdy dzień, a nawet godzina, jest inny. Zmienia się kształt chmur, drzew, a przede wszystkim światło. To zjawiska atmosferyczne: siła wiatru, zachmurzenie, wilgotność powietrza, deszcz i przechodząca burza nadają krajobrazowi dynamiczny charakter. Choć swoje obrazy olejne kończył w pracowni, to bezpośrednio w plenerze wykonywał liczne szkice, które wykorzystywał w dalszej pracy. Często notował dzień, godzinę i pogodę – moment, w którym namalował konkretną akwarelę. Te właśnie szybko powstające szkice są najlepszym świadectwem jego "aktywnego" i świeżego spojrzenia na krajobraz. Łany Zboża Caspar David Friedrich (ur. 5 września 1774 r. w Greifswaldzie, zm. 7 maja 1840 r. w Dreźnie) – niemiecki malarz, uznawany za jednego z najwybitniejszych przedstawicieli malarstwa romantycznego.[1] Studiował na Akademii Sztuk Pięknych w Kopenhadze i Akademii Sztuk Pięknych w Dreźnie. Podróżował na Rugię i w Karkonosze. Malował widoki zimowej lub jesiennej przyrody o cechach religijnych i symbolicznych. Motywami obrazów artysty są realistycznie ukazane ruiny kościołów, postacie pogrążone w kontemplacji, odwrócone tyłem do widza, uschłe drzewa, cmentarze, blaski wieczoru lub świtu. Wartości nastrojowe wyrażał linearną, streficzną zabudową płaszczyzny obrazowej. Jego najważniejsze dzieła to: Krzyż w górach, Opactwo w dębowym lesie oraz Wędrowiec przed morzem mgły. Pozostawił po sobie także obszerne dzieło teoretyczne. Joseph Mallord William Turner (ur. 23 kwietnia 1775 [1], zm. 19 grudnia 1851 w Londynie) – malarz angielski, znany przede wszystkim z romantycznych pejzaży. Uważany za prekursora impresjonizmu.
Jego obrazy charakteryzują się pięknymi barwami; głównie żółcieniami. Malarz świetnie umiał uchwycić światło na swoich pracach. Ciekawostką jest fakt,że artysta w ogóle nie umiał malować postaci i nieszczególnie przywiązywał do tego faktu znaczenie. [2] Odbył liczne podróże po Anglii i Europie. Mistrz pejzażu, najbardziej znane dzieła: Zachód słońca, Szybkość, para i deszcz, Upadek Kartaginy oraz Burza śnieżna na morzu. W 1790 po raz pierwszy wystawił swój obraz na Salonie Królewskiej Akademii Sztuki, a 10 lutego 1802 został członkiem tejże instytucji. Zmarł w swoim domu w Chelsea, umierając miał powiedzieć : Słońce jest Bogiem. Został pochowany w londyńskiej Katedrze Św. Pawła. Pozostałe prace Turnera (282 płótna olejne, 19 049 szkiców) zostało przekazanych do Galerii Narodowej w Londynie. Jacques-Louis David (ur. 30 sierpnia 1748 w Paryżu, zm. 29 grudnia 1825 w Brukseli), francuski malarz, główny reprezentant neoklasycyzmu, nadworny malarz Napoléona Bonaparte. Uważany za filar sztuki oświecenia, oficjalny artysta rewolucji francuskiej, stworzył czytelny i nośny symbol rewolucyjny - Przysięgę Horacjuszy Studiował w pracowniach Bouchera i Viena, udał się z nim razem do Rzymu i tam pod wpływem antyku odsunął się zupełnie od rokokowego rodzaju malarstwa. W roku 1774 otrzymał Prix de Rome. Wykonał w latach (1775-1780) portret konny Stanisława Kostki Potockiego oraz Belizariusza. Po powrocie do Paryża 1780, zostaje 1783 przyjęty do Akademii, za obraz: "La douleur d'Andromaque". Burzę zachwytu wywołał jego obraz wykonany na polecenie króla Francji Ludwika XVI: "Przysięga Horacjuszy" (1784, obecnie w Luwrze), doskonale odpowiadający nastrojom epoki rewolucji francuskiej. Oddźwiękami rewolucji są: niedokończony obraz przysięgi rewolucjonistów, malowany na polecenie „Zgromadzenia Ustawodawczego” oraz realistycznie pojęta "Śmierć Marata", "La sermient du Jeu de Paume" (1790), Portret Madame Sèriziat (1795, Luwr). Jako członek Corps Mlectoral Paryża i deputowany Konwentu, głosował 1792 za śmiercią króla. Zasiadał w Komitecie Bezpieczeństwa Powszechnego. Aresztowanego jako przyjaciela Robespierre`a, uratowała amnestia 1795 roku. Napoleon mianował go nadwornym malarzem (1804 r.) i z tego okresu pochodzą główne dzieła Davida: "Portret konny Napoleona na górze św. Bernarda" , "Le sacre" (Koronacja Napoleona) (18051807)), portret Napoleona w stroju koronacyjnym i "Rozdział orłów w 1810 r.". Doskonałym był też David portrecistą, sławnym jest portret Madame Recamier, siedzącej na szezlongu i w. i. David namalował też: "Porwanie Sabinek", czy "Portret konny Stanisława Kostki Potockiego". Po upadku Napoleona musi uchodzić wygnany z Francji jako „królobójca”, osiada w Brukseli (1816) i tam maluje, wiek jednak sprawia, że dzieła te nie dorównują już poprzednim. Jacques Louis David pozostawił ponad 400 uczniów, z których najwybitniejszymi byli: Gros, Gèrard, Drouais, Girodet, Ingres, Rude, Isabey, Granet im., z Polaków m.in. Antoni Brodowski. Wywarł też decydujący wpływ na malarstwo francuskie i belgijskie XIX. w. Honoré Victoryn Daumier (ur. 26 lutego 1808 w Marsylii, zm. 11 lutego 1879 w Valmondois), francuski malarz, grafik, rysownik i rzeźbiarz. Jeden z wybitniejszych przedstawicieli realizmu XIX wieku. Należał do artystów, wykorzystujących z jak największą swobodą najróżniejsze techniki. Z jednakowym mistrzostwem wypowiadał się w litografii, rzeźbie i rysunku. Za życia
artysty najważniejsze miejsce zajmowało jego dzieło litograficzne. W chwili obecnej uwagę przyciąga jednak przede wszystkim jego twórczość malarska. Daumier-litograf dał się poznać jako zjadliwy karykaturzysta polityczny i niezastąpiony badacz obyczajów swojej epoki. Jego dzieło malarskie posiadało zupełnie inny wymiar, gdyż w mniejszym stopniu skupione było na aktualnych wydarzeniach. Dążył przede wszystkim do zachowania przy życiu, odnowienia i przedłużenia tradycji. Pierwszymi rzeźbami jakie przyniosły mu rozgłos, były popiersia-karykatury jakie wykonał na prośbę Charlesa Philipona. Popiersia znanych polityków, wykonane w glinie , wystawione były w witrynie gazety "La Caricature". Najbardziej znaną rzeźbą jest posążek Ratapoil, oraz płaskrzeźba Emigranci . Mimo tak skromnego dorobku, ich wyjątkowa jakość, wystarcza by zapewnić Daumierowi odpowiednią pozycję również jako rzeźbiarza. Daumier był podziwiany przez bardzo wielu malarzy i rzeźbiarzy m.in: Maneta, Picassa, Pissarra, van Gogha, Toulouse-Lautreca, Rodina, Alberto Giacomettiego i wielu innych. Jean-Baptiste Camille Corot (July 17, 1796[1] – February 22, 1875) was a French landscape painter and printmaker in etching. Corot was the leading painter of the Barbizon school of France in the mid-nineteenth century. He is a pivotal figure in landscape painting and his vast output simultaneously references the Neo-Classical tradition and anticipates the plein-air innovations of Impressionism. Jean-Baptiste Camille Corot (ur. 26 lipca 1796 w Paryżu, zm. 22 lutego 1875 w Villed'Avray), francuski malarz, przedstawiciel kierunku realistycznego. Malował głównie pejzaże, ponadto sceny historyczne i portrety. Wykonał również kilka akwafort. Jego rodzice byli dobrze sytuowanymi krawcami na dworze Napoleona I, posiadali również salon mody. Ojciec chciał go przygotować do zawodu kupca tekstylnego, lecz zrezygnował z planów i umożliwił synowi karierę artystyczną. Pierwszych profesjonalnych lekcji udzielili Corotowi malarze Achille Etna Michallon i Jean Victor Bertin. W latach 1825 - 1828 przyszły artysta przebywał we Włoszech, studiował dzieła starych mistrzów, odwiedził Rzym, Neapol i Wenecję. Do Włoch wracał jeszcze dwukrotnie w 1834 i w 1843. Plonem wyjazdu było ponad 200 rysunków i 150 obrazów. Po powrocie do Francji Carot zamieszkał w Paryżu, jednak stale podróżował po kraju w poszukiwaniu inspiracji dla swoich obrazów. Odwiedzał Prowansję, Burgundię i Bretanię, często wracał do przywiezionych z Włoch szkiców i rysunków. Pierwszą pracę wystawił w paryskim Salonie w 1827, od 1835 wystawiał już regularnie, a od 1848 był członkiem jury. Dwukrotnie wyróżniano go Legią Honorową. Pod koniec życia malarz cieszył się dużym uznaniem, osiągnął też znaczny sukces materialny. Wg współczesnych odznaczał się niezwykłą hojnością wspierając ubogich i początkujących artystów. Był przy tym człowiekiem skromnym, apolitycznym i spełnionym. Zmarł w 1875 w wyniku choroby żołądka, został pochowany w Paryżu na cmentarzu Père-Lachaise. Wśród jego uczniów i malarzy, którzy oficjalnie uznawali się za kontynuatorów jego dziedzictwa artystycznego byli m.in. Camille Pissarro, Eugène Boudin, Pascal DagnanBouveret i Berthe Morisot.
Gustave Courbet zajmował się głównie malarstwem rodzajowym, portretowym, pejzażowym oraz martwą naturą. Pierwsze jego kompozycje (np. Lot i jego córki), wykonywane były pod wpływem dzieł literackich, zdradzając wyraźnie wpływ romantyzmu. W 1844 r. wystawił na Salonie swoją pierwszą pracę - Autoportret z psem (1842 r.), która należy do serii dzieł ukazujących malarza w różnych etapach życia; Autoportret z lat 1850-53, Człowiek z fajką (1849), Człowiek w skórzanym pasie (184546). Rok później jury Międzynarodowej Wystawy w Paryżu odmówiła Courbert’owi wystawienia dwóch prac: Pogrzebu w Ornans i Atelier. Malarz postanowił zorganizować indywidualną wystawę pod szyldem Le Réalisme, na której zaprezentował 34 płótna. Courbet najdobitniej sformułował swoje credo artystyczne we wstępie do katalogu wystawy autorskiej. Uważał, że miano realisty zostało mu narzucone, jak ludziom z 1830 r. miano romantyków. Studiował sztukę artystów dawnych i nowych. Cenił malarstwo artystów, z Halsem na czele, którzy ukazywali dzień powszedni we wnętrzach i na placach publicznych, na ziemi i na morzu (...) – jeźdźców, myśliwych, marynarzy i rybaków, (...) – w ciszy domu rodzinnego, w radosnym gwarze kiermaszu, w rubasznym nastroju karczmy, podczas pracy na roli.[1] Powiadał: nie chciałem naśladować jednych ani nie kopiować drugich; myślą moją było osiągnięcie próżniaczego celu sztuki dla sztuki. Nie! Chciałem po prostu, żeby znajomość tradycji mogła mi dać rozsądne i niezależne poczucie własnej osobowości. (...) Umieć wyrazić obyczaje, idee, epokę wedle swego uznania; być nie tylko malarzem, ale człowiekiem; słowem, stworzyć sztukę żywą – oto mój cel....”[2] Uważam również, że malarstwo jest sztuką z gruntu konkretną i może polegać jedynie na przedstawianiu rzeczy realnych i istniejących. Jest to język fizyczny, którego słowami są wszystkie przedmioty widoczne; przedmiot abstrakcyjny, niewidoczny, nie istniejący, nie należący do dziedziny malarstwa. Wyobraźnia w sztuce polega na umiejętności znalezienia najpełniejszego wyrazu dla rzeczy istniejącej; ale nigdy na stworzeniu tej rzeczy. Propagował malowanie z natury, malowanie tego, co widzi oko i tylko tego, co oko może widzieć. Akcentował materialną trwałość form, ich namacalność, dotykalność i ważkość. Chciał jak gdyby udowodnić jej niezależne od działań artysty istnienie. Odrzucany, ośmieszany, pomniejszany przez prasę, przyczynił się do tego, że na nowo zaczęto mówić o sztuce i wpłynął na zamianę oblicza wystaw we Francji. Największą krytykę budziły dzieła ukazujące w pełni swej realności postaci wieśniaków, mieszczan, które obnażały, bezstronnie analizując i opisując. Nikt nie zaprzeczy, że jakiś kamieniarz jest obiektem równie godnym sztuki co książę, lub ktokolwiek inny(...) – powiadał Charles Perrier Sentymentalizm – kierunek umysłowy i literacki w Europie,który trwał od lat 70 XVIII wieku do początku wieku XIX, był okresem pomiędzy oświeceniem a romantyzmem. W różnych krajach trwał w róznym czasie. Np. w Anglii rozpoczał sie juz w latach 50 XVIII wieku, a w Polsce w latach 80 tegoż wieku. Jego twórcami byli Jean Jacques Rousseau (we Francji) i Laurence Sterne (w Anglii). Nazwa nurtu pochodzi od dzieła Laurence'a Sterne'a Podróż sentymentalna. Sentymentaliści w centrum zainteresowania stawiali człowieka i jego uczucia, skupiali się na indywidualizmie, wnętrzu. Uważali, że człowiek w procesie cywilizacji utracił podstawowe wartości, dlatego propagowali powrót do natury. Metody poznawania świata według nich to: empiryzm i sensualizm. Dzieło sztuki, zgodnie z zasadami kierunku, powinno mówić o uczuciach, psychice człowieka i przeżywanych przez niego emocjach. Dla nurtu typowe były gatunki: sielanka, powieść sentymentalna. Główni przedstawiciele
w Europie to Jean Jacques Rousseau, Laurence Sterne; w Polsce: Franciszek Karpiński i Franciszek Dionizy Kniaźnin. Cechy stylu sentymentalistycznego nasilenie pierwiastka uczuciowego, poszerzenie tematyki literatury i wzbogacenie jej o treści społeczne, w literaturze podkreślanie indywidualizmu bohaterów, stylowi retoryczno-oratorskiemu przeciwstawienie intymności i czułości, nastroje religijne, smutek i melancholia, wprowadzenie uczuć litości i empatii, wprowadzenie folkloru, naśladowanie natury, ale nie ucywilizowanej, lecz prostej, a nawet dzikiej. Charakterystyka człowieka sentymentalnego: czuły patrzy na świat przez pryzmat miłości powinien analizować własne przeżycia powinien kochać przyrodę powinien bywać na łonie natury nie powinien korzystać ze zdobyczy cywilizacji najlepiej żeby był pasterzem lub pasterką (kostium pasterski) Poglądy Jeana Jacques'a Rousseau: uczucie jest podstawową cechą kultury ludzkiej kultura i cywilizacja niszczą w człowieku to co dobre człowiek jest rozdarty między czułością, dobrocią, a wymaganiami jakie stawia mu cywilizacja trzeba powrócić do natury i odbudować w człowieku dobroć człowiekowi dają szczęście uczucia takie jak miłość, przyjaźń, życie w zgodzie z samym sobą, z głosem serca Jeana Jacques'a Rousseau obwiniano o niemoralność i propagowanie związków niemoralnych. Jean-François Millet (October 4, 1814 – January 20, 1875) was a French painter and one of the founders of the Barbizon school in rural France. Millet is noted for his scenes of peasant farmers; he can be categorized as part of the naturalism and realism movements. Jean-François Millet (ur. 4 października 1814 w Grouchy w gminie Gréville-Hague, zm. 20 stycznia 1875 w Barbizon) – francuski malarz. W początkach swej twórczości najchętniej malował sceny z mitologii, a także portrety i pejzaże. Pod wpływem realizmu zaczął ożywiać swoje dzieła ludźmi pracującymi na świeżym powietrzu np. Kobiety zbierające kłosy (1857). Pochodził z chłopskiej rodziny, malował głównie wiejskie życie chłopów, ukazywał etos ich pracy. Akcentował więź człowieka z naturą oraz sferę pobożności. From 1850 to 1853 Millet worked on Harvesters Resting (Ruth and Boaz), a painting he would consider his most important, and on which he worked the longest. Conceived to rival his heroes Michelangelo and Poussin, it was also the painting that marked his transition from the depiction of symbolic imagery of peasant life to that of contemporary
social conditions. It was the only painting he ever dated, and was the first work to garner him official recognition, a second-class medal at the 1853 salon.[7] Nabiści – grupa artystyczna, działająca we Francji w latach 1888-1899, stworzona przez Paula Sérusiera. Nazwa pochodzi od hebrajskiego słowa nabis oznaczającego proroka. Artykuł z sierpnia 1890 pt. Definicja neo-tradycjonalizmu drukowany w piśmie Sztuka i Krytyka uważany był za manifest artystyczny tegoż kierunku. W swoim programie artystycznym uważali, że w sztuce rzeczywistość ulega podwójnej deformacji: subiektywnej - ukazującej indywidualne uczucia twórcy i obiektywnej - łączącej w sobie poszukiwania artystyczne. Interesowali się muzyką, literaturą, filozofią, religiami świata. Inspirowali się sztuką Lautreca, Gauguina, Moreau, symbolizmu i prerafaelitów. Wydawali czasopismo "La Revue Blache". Swoje obrazy umieszczali m.in. na wystawach Związku Artystów Niezależnych, w galerii Le barc de Boutteville. W marcu 1899 odbyła się ostatnia wystawa grupy. Ich malarstwo charakteryzuje zazwyczaj przygaszony koloryt, płaskość plamy barwnej, wyraźny kontur. Odrzucali zasady akademickiego malarstwa uważając je za sztuczne i przesadnie odtwarzające pejzaże natury. Do grupy nabistów należeli: Maurice Denis (1870–1943) Pierre Bonnard (1867–1947) Paul Sérusier (1863-1927) Édouard Vuillard (1868-1940) Henri Gabriel Ibels Auguste Cazalis Paul Ranson (1864–1909) Jan Verkade Aristide Maillol, rzeźbiarz (1861–1944) Feliks Valloton (1865–1925) Ker Xavier Roussel. Jako grupa istnieli bardzo krótko, stanowili jednak znaczącą inspirację i mieli duży wpływ artystyczny na twórczość Matisse'a, kubistów, Balthusa, Kandinskiego, Mondriana i Czapskiego. Paul Sérusier (ur. 9 listopada 1864 w Paryżu, zm. 6 października lub 7 października 1927 w Morlaix) - francuski malarz, organizator nabizmu - awangardowego kierunku w sztuce. Podróż do Bretanii w 1888 dokonała przełomu w jego życiu i działalności artystycznej. Poznał wtedy Paula Gauguina i otrzymał od niego wiele cennych porad dotyczących malarstwa. Dzięki nim powstał obraz Talizman ) - dzieło założycielskie i symboliczne dla nabizmu. Początkowo nazywał się Las miłości - namalował go w lasku w Pont-Aven. Praca ta miała pomagać innym nabistom w tworzeniu według pierwszych wrażeń wizualnych, wyłaniając czyste kolory przedmiotów i nie dbając o kopiowanie rzeczywistości.
Pasjonował się folklorem i pejzażami tego rejonu, nazywając go swoją "duchową ojczyzną". Stanowił dla niego największe natchnienie. Uważał, że istnieje związek między sztuką i nauką ukazujący się w tym, że w obu tych dziedzinach objawia się Bóg. Poszukiwał, jak mówił, "niezmiennych zasad w sztuce". Niektóre dzieła, a także rozważania teoretyczne Paula Sérusiera i innych nabistów nazwane są "poszukiwaniem absolutu" naznaczonym mistycyzmem, który objawia się m.in. w prostocie i pragnieniu ukazania uniwersalnego piękna. W swoich obrazach i dziełach dekoracyjnych Vuillard przedstawiał głównie wnętrza, ulice i ogrody. Okraszone lekkim humorem, są wykonane w delikatnej palecie miękkich, rozmytych kolorów charakterystycznych dla artysty. Żyjąc do sześćdziesiątki ze swoją matką, krawcową, Vuillard był dobrze zaznajomiony z wnętrzami i przestrzenią domową. Znajduje to odbicie w wielu jego dziełach, wysoce dekoracyjnych i często zawierających bardzo wyszukane wzory. Vuillard zmarł w La Baule w 1940. Suprematyzm - kierunek w sztuce abstrakcyjnej stworzony przez Rosjanina polskiego pochodzenia Kazimierza Malewicza w 1913 roku. Suprematyzm zakładał całkowite oderwanie sztuki od rzeczywistości, dążenie do maksymalnego uproszczenia form, a przede wszystkim do zerwania z narracją i przedmiotowością w sztuce. Nazwa tego kierunku pochodzi od łacińskiego słowa oznaczającego 'najwyższy', mającego zdaniem Malewicza ukazać kierunek, w którym powinna zmierzać sztuka-poszukiwanie istoty odwzorowania. Malewicz próbuje pokazać najmniejszą jednostkę w sztuce, "malarski atom". Modernizm - ogólne określenie prądów w architekturze światowej rozwijających się w latach ok. 1918-1975, zakładających całkowite odejście nie tylko od stylów historycznych, ale również od wszelkiej stylizacji. Architektura modernistyczna opierała się w założeniu na nowej metodzie twórczej, wywodzącej formę, funkcję i konstrukcję budynku niemal wyłącznie z istniejących uwarunkowań materialnych. Dadaizm – ruch artystyczno-literacki w sztuce XX w., którego głównymi hasłami były dowolność wyrazu, zerwanie z wszelką tradycją i odrzucająca jakiekolwiek kanony swobody twórczości. Narodziny dadaizmu dokonały się 5 lutego 1916 roku[1] wraz z otwarciem literackoartystycznego klubu Cabaret Voltaire w Zurychu. Klub założyli Hugo Ball i Emmy Hennings, a towarzyszyli im w tym uciekinierzy z Rumunii: Marcel Janco, Tristan Tzara, George Janco i Arthur Segal, przy czym obecność tego ostatniego jest tylko prawdopodobna. Neutralna Szwajcaria stanowiła w czasie I wojny światowej schronienie dla wielu intelektualistów i artystów. Dada uważane bywa za reakcję na absurd wojny i falę nacjonalistycznego szaleństwa, które ogarniało wówczas kraje Europy Zachodniej. W latach 1919-1921 zdołał przyciągnąć pewną uwagę twórców i publiczności, zwłaszcza we Francji, Szwajcarii, Niemczech i Stanach Zjednoczonych, lecz w wyniku waśni między czołowymi przedstawicielami właściwie zanikł już w roku następnym - w maju 1922 r.
odbyła się w Weimarze "Konferencja w sprawie końca Dada" z udziałem czołowych przedstawicieli kierunku. Założenia Dadaizmu [edytuj] Dadaizm był sztuką oderwaną od tradycji, nie odwołującą się do wspólnoty pojęć między twórcą a jej odbiorcą, opartą na nonsensie, chaosie i zupełnej dowolności. Dadaizm miał szokować i robił to skutecznie: dadaiści zbierali się w kawiarniach i klubach pisząc absurdalne "poezje", komponowali "muzykę hałasu", przedstawiali przedmioty codziennego użytku jako dzieła sztuki. Słynny jest obraz Marcela Duchampa będący reprodukcją Giocondy, której Duchamp dorysował wąsy i hiszpańską bródkę, po czym podpisał własnym nazwiskiem. Wystawa Maxa Ernsta w Kolonii przyciągała uwagę czym innym – wchodziło się do niej i wychodziło przez ustęp. Dadaizm nie stworzył żadnego stylu, bo nie mógł – swą ulubioną technikę kolażu przejęli dadaiści od kubistów, techniki formalne czerpali z futuryzmu. Twórcza jałowość dadaizmu najwyraźniej przejawia się w ideale poezji dadaistycznej: jest to gaworzenie dziecka, którego umysł nie został jeszcze skażony żadnym językiem. Dadaizm zmienił jednak pojęcie o sztuce: unicestwił ideał geniusza, zlikwidował "dzieło sztuki". Do tych koncepcji nawiązywał później m.in. John Cage i Fluxus. Swoje manifesty dadaiści publikowali również w wydawanych przez siebie pismach: Cabaret Voltaire i Dada (wychodzące w Zurychu latach wojny), Litterature (Paryż), Dada Club i Der Dada (Berlin) oraz The Blind Man (Nowy Jork). Inspiracje dadaizmem [edytuj] Po zaniku dadaizmu wielu jego przedstawicieli związało się z surrealizmem, na rozwój którego wywarli poważny wpływ – i to może jest największą zasługą dadaizmu. Jego elementów można też doszukiwać się w sztuce pop artu i konceptualizmu. Powstanie futuryzmu [edytuj] Koniec wieku XIX i początek XX to czasy rewolucji technicznej - gwałtownego rozwoju przemysłu i transportu. Rozbudowywała się sieć kolei, skonstruowany został samolot i samochód. Powstał szereg wynalazków, takich jak elektryczność, telefon i film. Świat dynamizował się i przekształcał w tempie dotychczas niespotykanym. Pojawił się kult nauki i techniki, pełne optymizmu przekonanie o ogromnych możliwościach człowieka oraz idealistyczna wiara w rozwój ludzkości i jej wspaniałą przyszłość. W 1909 roku poeta Filippo Tommaso Marinetti i malarz Umberto Boccioni ogłosili pierwszy Manifest futuryzmu w paryskim dzienniku Le Figaro, w którym sformułowali w 11 punktach główne założenia kierunku mającego nieść rewolucję kulturalną Kubizm stał się popularny i zyskał wielu zwolenników w środowisku artystycznym. Choć często bywa identyfikowany z Picassem, nie należy zapominać, że tworzyli go także inni
artyści oraz że sam Picasso nie był wierny kierunkowi przez całe swoje artystyczne życie. Do artystów, którzy wnieśli twórczy wkład w rozwój tego kierunku, zaliczani są: Juan Gris Fernand Léger Francis Picabia Louis Marcoussis Jean Metzinger Albert Gleizes Pablo Picasso Kubizm analityczny [edytuj] Trwał w latach 1907–12. Jego cechy główne, pozwalające na łatwe odróżnienie od innych odmian kierunku, to monochromatyczna paleta, ograniczona do czerni, brązów, szarości. Pojawiające się na płótnach formy są sztywne, geometryczne. Obiekty wydają się być rozbite na pryzmatyczne fragmenty, złożone na powrót niezgodnie z ich wcześniejszą pozycją, ale widzeniem artysty. Dla odmiany kompozycję cechowała delikatność i zawiłość. Cel, jaki postawili sobie artyści tworząc kubizm analityczny, to malowanie nie dla oka widza, ale jego umysłu, organu, który w najpełniejszym stopniu “patrzy” na przedmioty. Tak, jak w przypadku krzesła, odbiorca może widzieć tylko jego profil, wie jednak, jak wygląda cała konstrukcja. Umysł “dopowiada” brakujące elementy, znajdujące się z tyłu czy z boku obiektu. Takie podejście zakłada odrzucenie perspektywy, bo umysł “widzi” przedmiot z różnych stron, nie z jednego, ustalonego, koniecznego dla wyrysowania linii perspektywy. Takie założenia włączają do płótna także czas. Kubizm analityczny odwoływał się do intelektu widza. Najsłynniejsze prace zaliczane do nurtu kubizm analitycznego to: Portret Ambrose Vollard (1910) Ma Jolie, (1911) Kubizm hermetyczny [edytuj] Trwał na przełomie 1912/1913 r. Picasso i Braque posunęli się w deformacji przedmiotów już w tak znacznym stopniu, że bliskość ich twórczości do abstrakcji (której obaj nie akceptowali) ich przestraszyła i skłoniła do poszukiwania innych sposobów obrazowania, które dawałyby pewną treść dziełu bez konieczności jej fizycznego namalowania. Zastosowali gazety, bilety, fragmenty tapet itp., co zapoczątkowało okres kubizmu syntetycznego. Przykładem kubizmu hermetycznego jest "Portugalczyk" Braque'a. Półprzeźroczyste plamy barwne nawzajem się przenikają, kontury oryginalnej postaci są ledwo widoczne. Autor posłużył się głównie kolorami monochromatycznymi wpadającymi w brązowy odcień. Tak jak w wielu obrazach z tego okresu, autor użył drukowanej czcionki w celu wywołania "formalnego" wrażenia. W późniejszym okresie kubizmu - w kubiźmie syntetycznym - temu celowi posłużyły m.in. wycinki nagłówków z gazet. Kubizm syntetyczny [edytuj]
Miał miejsce w okresie od 1913 roku do lat dwudziestych. W porównaniu z kubizmem analitycznym, był prostszy, nie deformował aż tak bardzo przedmiotów, stosował żywsze barwy. Cechą charakterystyczną jest także dołączenie kolażu. Różne przedmioty, doklejone do powierzchni obrazu, pełnią taką samą funkcję, jak powierzchnie zamalowane. Pojawiające się tu dwojakie rozumienie elementów doklejonych, które, jak fragmenty gazet, są z jednej strony zwyczajnym przedmiotem, ale z drugiej, stają się obiektem estetycznym - otworzyły dyskusję trwającą nieprzerwanie przez cały XX wiek a dotyczącą stosunku zachodzącego między sztuką a rzeczywistością (Historia malarstwa). Fowizm (fr. Les Fauves - dzikie zwierzęta, drapieżniki) - kierunek w malarstwie francuskim początku XX wieku o bardzo żywej i oderwanej od rzeczywistości kolorystyce dzieł. Ponieważ świat widzialny jawi się jako barwny, malarstwo od wieków posługuje się kolorem właściwym naturze rzeczy. Fowizm jako kierunek istniał bardzo krótko, rozwijał się w latach 1905-1908, a więc w czasie, gdy secesja osiągnęła pełnię. Nie należy jednak do typowych zjawisk tego stylu, lecz jest początkiem rewolucji, która dokonała się w sztuce w XX wieku.Jak każda zasada i ta musiała zostać złamana w burzliwym okresie modernizmu. Choć już Paul Gauguin w niektórych swoich obrazach operował barwą dość swobodnie, prawdziwa burza kolorów rozpętała się na początku XX wieku. Rozwijający się ekspresjonizm, akcentujący poryw malarski, wyrażał się m.in. w szokujących zestawieniach kolorystycznych. Fowizm to właściwie odłam ekspresjonizmu, który jednak nie posiada płaszczyzny dramaturgicznej i intelektualnej. Ta beztroska wyraża się już w samej nazwie ruchu, pochodzącej od francuskiego rzeczownika les fauves, oznaczającego "dzikie zwierzęta". Słowem tym francuski dziennikarz Louis Vauxcelles określił grupę artystów, którzy wystawiali swoje prace na Salonie Jesiennym w 1905 roku. "Przywódcą fowistów" nazywano Henri Matisse'a, który na swoich obrazach zestawiał czyste kolory, często pozbawiając je ich związków z rzeczywistością. Jego silnie uproszczone, dziś powiedzielibyśmy – "komiksowe", płótna są tak naprawdę plamami wyrazistych kolorów (jak np. w "Tańcu" z 1910). Maurice de Vlaminck i André Derain stosowali mniejsze pociągnięcia kontrastujących barw, budujących absurdalny świat, w którym trawa jest czerwona, a góry purpurowe. Obydwaj chętnie przedstawiali świat miasta ("Most w Chatou" de Vlamincka - 1906, "Katedra Św. Pawła" Deraina z tego samego roku). Również Raoul Dufy ożywiał malowane przez siebie krajobrazy, jednak raczej wyostrzając kolory niż je zamieniając jego płótna przypominają dziecięce kolorowanki (np. "Kasyno w Nicei" z 1927). Kees van Dongen malował portrety w stylu przypominającym Matissa, ożywiając je chętnie ostrymi czerwieniami. Z fowizmem łączony jest także Georges Rouault, jednak jego styl był bliższy czystemu ekspresjonizmowi: stosował on bardziej łagodną paletę i często sięgał do tematu śmierci, w stylu przypominającym dramatyczne wizje Jamesa Ensora. Również Georges Braque przez pewien czas tworzył w stylu fowistycznym, ale większość swego malarskiego życia poświęcił kubizmowi.
Fowizm szybko wyczerpał swój twórczy potencjał, a artyści rozeszli się w swoich kierunkach, zwykle oscylując wokół ekspresjonizmu. Dalekie echa buntowniczego koloru fowistów można dziś odnaleźć w transawangardzie włoskiej i u neofowistów. Główni twórcy [edytuj] André Derain (1880-1954) Kees van Dongen (1877-1968) Henri Matisse (1869-1954) Georges Rouault (1871-1958) Maurice de Vlaminck (1876-1958) Raoul Dufy (1877-1953) Ekspresjonizm – terminu tego po raz pierwszy użył dla oznaczenia swojej sztuki francuski malarz J. A. Hervè w 1901 roku nadając tę nazwę cyklowi swoich obrazów wystawionych w Salonie Niezależnych. Kierunek w sztuce rozwinął się na dobre na początku XX w. w Niemczech, ale korzeniami sięga do eksperymentów artystycznych wielkich twórców schyłku XIX w.: Vincenta van Gogha, Edwarda Muncha, Jamesa Ensora i Paula Gauguina, których można określić jako prekursorów ekspresjonizmu. Ekspresja (łac. exprimere - wyrażać) to wyrazistość, siła oddziaływania dzieła na odbiorcę, na emocjonalną sferę jego psychiki. "Dzieło ekspresyjne" i "ekspresjonistyczne" to dwa osobne pojęcia. Po raz pierwszy w roku 1911 autor książki "Abstraktion und Einfühlung" Wilhelm Worringer w studium o malarstwie na łamach czasopisma "Der Sturm" wspomniał 'paryskich syntetystów i ekspresjonistów Cézanne'a, Van Gogha i Matisse'a'. W roku 1912 nazwą tą określano wystawiającą w galerii Der Sturm grupę "Der Blaue Reiter". Cechy charakterystyczne to deformacja i ostro zamalowywane kontury przedmiotów. Ekspresjonizm miał na celu wyrażenie uczuć artysty. Przeciwstawiał się naturalizmowi i mieszczaństwu. Wyraźna mimika w teatrze, w kinie kontrast barw. 1927 Herwarth Walden w "Der Sturm" ustalił chronologię historyczną: Oskar Kokoschka, futuryści, zwłaszcza Boccioni, Rosjanie Kandinsky i Chagall, Niemcy Franz Marc i August Macke, Szwajcar Paul Klee, Francuzi Albert Gleizes, Robert Delaunay i Fernand Leger. Munch Wiele lat spędził w Niemczech (Berlin), Francji i Włoszech (Nicea). Był związany z symbolistami i szkołą z Pont-Aven. Wiele lat walczył z alkoholizmem i zaburzeniami nerwowymi. Po ciężkiej chorobie nerwowej (z której leczył się w klinice dla nerwowo chorych w Kopenhadze nowoczesną metodą elektrowstrząsów), osiadł w Norwegii. Tworzył symboliczne kompozycje figuralne, dając w nich w ekspresyjny sposób wyraz obsesjom erotycznym, uczuciom samotności, przygnębienia, lęku przed chorobą i śmiercią.
Edvard Munch był pod wieloma względami artystą-nowatorem, zwłaszcza w dziedzinie grafiki, której technikę znacznie rozwinął. To on po raz pierwszy zastosował na szeroką skalę grafikę barwną. Styl artysty: silny kontur, płynna secesyjna linia, zróżnicowany koloryt, po 1909 rozjaśnił paletę ekspresja Twórczość Muncha oddziałała bardzo silnie na malarstwo europejskie początku XX wieku, będąc jednym z głównych źródeł ekspresjonizmu. W Polsce wpływ Muncha w sztuce Młodej Polski zaznaczył się dzięki Przybyszewskiemu - wpływ Muncha widać zwłaszcza w malarstwie Wojciecha Weissa. Manet (łączył realizm z idylla) i Impresjonisci (ktorych byl autorytetem) [prymat plamy barwnej, malowanie światła, powietrza i czystych kolorów, inspiracje drzeworytem japońskim]]: Monet, Pisarro, Sisley, Degas (smiale kadrowanie), Morrisot (babeczka), Seurat (dywizjonizm). Postimpresjonisci: Gauguin (dekoracyjna plaszczyznowosc, linearyzm, szukal krainy prawdziwej - Bretania, Tahiti, syntetyzm, szkoła z Point Avens, Cloisonizm (kluazonizm) to sposób malowania opracowany przez Paula Gauguina i kontynuowany przez malarzy skupionych wokół szkoły z Pont-Aven. Polegał na stosowaniu plam o jednolitej barwie otoczonych konturem.), Cezanne (malarstwo jako proces - dlugo poprawial swoje dziela, malować Poussena z natury - uchwycic chwilowość+trwały stan), Van Gogh (pramatyzm, indywizualizm, protoekspresjonista, artysta wyklety) Byl jeszcze Lautrec (m.in wklad w plakat), Villard (nabisci, intymizm)