2 minute read
Recensie De wintervesting
Neal Bascomb
Wie waagt, wint
Advertisement
In 1942 was de race om een atoomwapen te ontwikkelen in volle gang. Zowel de geallieerden als nazi-Duitsland deden volop onderzoek. De Britse inlichtingendienst kreeg via het verzet in Noorwegen informatie dat Duitsland in bezet gebied bij de waterkrachtcentrale van Vemork een cruciaal bestanddeel maakte: zware waterstof. In De wintervesting van Neal Bascomb krijgt de lezer een uitgebreid verslag van deze operatie, het belang ervan en de voorgeschiedenis.
DOOR PETER-PAUL DE WAAL
Om te voorkomen dat Hitler als eerste over een werkende atoombom zou beschikken, zette de Britse Special Operations Executive (SOE) een gewaagde actie op touw, bedoeld om de nazi’s op achterstand te zetten. ‘Tegen de zomer van 1942 was er uit Europa het bericht gekomen dat de Duitsers misschien al een werkende kernreactor hadden gebouwd – iets dat de Verenigde Staten nog voor elkaar moesten krijgen. Een wetenschapper schreef aan [adviseur] Bush: “Niemand kan nu zeggen of we klaar zullen zijn voordat Duitse bommen onze steden wegvagen.” (…) Churchill schreef in zijn dagboek: “Stel dat de vijand eerder een atoombom heeft dan wij!”’ Elf gevluchte Noren kregen in Groot-Brittannië de commandoopleiding en werden op een onmogelijke missie gestuurd. Met de hulp van het ondergrondse verzet moest de centrale opgeblazen worden en moesten de commando’s zien te ontsnappen aan Noorse verraders en de gevreesde Gestapo. Uniek is dat de schrijver de hand heeft weten te leggen op verslagen uit archieven, ook die van het vijandelijke kamp. Dat maakt het boek niet alleen bijzonder spannend, maar maakt het ook tot een uniek historisch document. Wat helaas minder tot de verbeelding spreekt, is dat Bascomb ondanks deze verslagen er niet in slaagt om de leden van de expeditie echt tot leven te wekken. Zelfs als hij citeert uit een dagboek van één van hen, Tronstad, mist de diepgang. Veel meer dan feitelijke constateringen zoals ‘Tronstad miste zijn gezin verschrikkelijk’, biedt de schrijver helaas niet. De dialogen voelen wat houterig aan en nergens krijgt de lezer een inkijkje in het gevoelsleven of de enorme ontberingen van sommige hoofdrolspelers. Daardoor leest het boek enigszins als een droge reportage over een potje schaken op hoog niveau. Waar de auteur wel bijzonder goed in slaagt, is tonen hoezeer deze operatie een dubbeltje op zijn kant was en dat het te danken was aan uitzonderlijke vindingrijkheid, doorzettingsvermogen, offers en geluk aan de kant van de saboteurs, waardoor deze operatie slaagde. Ook toont hij uitstekend hoe de Duitse bezetter tegenspel bood en door welke overwegingen hij werd geleid. Dat draagt bij aan het historische belang van het boek. Menigeen denkt misschien soms dat oorlogen worden beslist door grote veldslagen, uitgekiende strategie, slimme generaals of goed materieel. De wintervesting toont aan, dat gewone mensen die uitzonderlijke dingen presteren en geluk – of de kunst van het omgaan met tegenslag – niet te onderschatten, zelfs beslissende factoren kunnen zijn. Dat is iets waar speciale eenheden wereldwijd zich al langer bewust van zijn. Het bewijst eens te meer dat mensen geen human resource zijn, maar een bron van vindingrijkheid – resourcefulness – en bezieling zijn. Twee zaken zonder welke geen krijgsmacht kan functioneren. Met, op het moment van schrijven, de verkiezingen van maart 2021 voor de deur, is het te hopen dat dit inzicht zal prevaleren.
