Den Haag, groene stad aan zee
Francien van Westrenen
Programmamaker architectuur Stroom Den Haag
Steden presenteren zich graag in slogans, met
werelden schuil. Het zichtbaar maken van die werelden
aantrekkelijke beelden die in één oogopslag te
tast wellicht de gewenste eenduidigheid aan, maar kan
snappen zijn. Beeld en tekst zijn daarin vaak een
ook een verrassende verrijking van het beeld betekenen.
positieve vereenvoudiging van de werkelijkheid die
Kunst-en architectuurcentrum Stroom Den Haag is
natuurlijk oneindig veel complexer en weerbarstiger
om die reden een aantal jaren geleden gestart met een
is. Dit soort beelden is dan ook bedoeld om te
onderzoek naar de relatie tussen het beeld van de
werven, niet om tot nadenken te stemmen, laat staan
stad en de werkelijkheid. Fotograaf Ralph Kämena en
om zichzelf terdiscussie te stellen.
grafisch ontwerper Minke Themans kregen de opdracht om de betekenis te onderzoeken van het beeld van
Den Haag vormt hier geen uitzondering op. Van
Den Haag als groene stad aan zee.
Cultuurstad, Woonstad en Groene stad, tot Wereldstad
4
aan Zee en Internationale Stad van Vrede en Recht.
Zij namen het beleidsplan ‘Groen kleurt de stad’
Achter al deze identiteiten gaan interessante, werkelijke
(2005 – 2015) van de gemeente Den Haag als vertrekpunt.
Het beleidsplan stelt dat het Haagse groen zeer divers
Ze zijn daarop onbevangen op zoek gegaan naar
is in stadsparken, duinen, bossen, landgoederen,
de wereld achter de groene stad, om vervolgens
recreatiegebieden, straatbomen, sportvelden enz.
te ontdekken dat er op z’n minst 539 kleuren
Er is veel aandacht voor beheer, gebruik, onderhoud
groen bestaan: van fantoomgroen, cohesiegroen,
en verdeling van groen over de stad. Groen is
kredietgroen en zwartgroen tot wederopbouwgroen,
daarin recreatief, educatief, natuurlijk, ruimtelijk of
Noorderlingengroen, pauzegroen en ADOgroen.
cultuurhistorisch. Deze termen zeggen echter weinig over de betekenis die groen krijgt door het diverse
Dit boek is een uitnodiging om zelf te ontdekken en
gebruik, de plaats, waardering of beleving ervan.
te voelen hoe groen de stad werkelijk kleurt. En hoe
Kämena en Themans vroegen zich af of een meer
dat je eigen handelen als bewoner, sporter, ontwerper,
tactiele indeling van groen tot een rijker beeld zou
automobilist, politicus, ADO-fan, natuurbeschermer,
leiden en wellicht tot een andere omgang met groen.
tuinier, historicus of wandelaar beïnvloedt.
5
Titel: sportiefgroen / grensgroen / gescheidengroen Datum: augustus 2010 Plaats: Laakkwar tier, Janssoniusstraat
6
De stad heeft de ruimte, het groen heeft de tijd
David Hamers
Het groen in de stad heeft vele kleuren. Van het bruine
Het ruist en knispert. Het groen kleedt de stad aan.
poepgroen in de volksbuurt en het zaterdag-ochtendgroen
Vale plekken worden gevoerd met groen. Kale plekken
van voetbalvelden net voor de aftrap tot het pauzegroen in
krijgen een groene kraag. Het groen verruimt de stad.
nieuwbouwwijken in aanbouw en de groene daken van de
Waar de bebouwing stopt, houdt de stad niet op, omdat
toekomst. En van de stoepgroente tussen de trottoirtegels,
het groen stedelingen van binnen meeneemt naar buiten.
het schaamgroen rond platte bedrijfsdozen en het kijkgroen
Het groen verleidt, verlegt de grens. Tegelijkertijd moet
in flatwijken via het aandoenlijke groen van geveltuintjes,
het groen zijn plaats kennen. Waar de stad het wil, wijkt
het statige groen langs luxe lanen en het rangerovergroen
het groen. Buitenwijken slokken het op. Buitenwijkers
van de klimop tegen de gevel van een notariskantoor tot
gaan er wonen. Hun gazon herinnert aan het landschap
het royale parkgroen waar blauw bloed door stroomt.
dat verdween.
Het meeste groen heeft de stad niet nodig. Natuurlijk,
De kleuren op de kaart geven aan waar de stad rood is en
het laffe schaamgroen heeft de lelijke loods nodig, zoals
waar ze groen mag zijn. Die indeling geeft richting, scheidt
kijkgroen niet zonder kijkers kan. Veruit het meeste groen
en beschermt. Ze misleidt echter evengoed. Het rood loopt
kan echter met gemak zonder stad. Andersom geldt dat
in het groen over of is ermee verweven – denk aan de
niet. De stad heeft het groen hard nodig. Voor haar ligging,
stedelijke noch landelijke stadslandbouw van volkstuinen,
voor verkoeling, voor rust en allure, en als ruimte voor
het groen van de trambaan dat het buitenleven in de
uitbreidingswijken. Ze onderhouden een spannende relatie,
Vinexwijk de stad in leidt, en de achtertuinen die grenzen
de stad en het groen. Te midden van het geraas, gebonk,
aan speelveldjes. Geleidelijke overgangen genoeg.
getoeter en geroezemoes verzacht het groen.
Maar de stad heeft ook contrasten nodig. Die kunnen
7
Titel: luistergroen / duurzaamgroen / glooiendgroen / retentiegroen / panoramischgroen Datum: mei 2009 Plaats: Vissershaven, Houtrustweg
14
15
Titel: economischgroen / eendimensionaalgroen / verlorengroen / toekomstiggroen / reclamegroen Datum: november 2008 Plaats: Vogelwijk, Houtrustweg
18
Titel: dichtgroen / verdwenengroen / vervallengroen / fantoomgroen Datum: november 2009 Plaats: Transvaalkwar tier, Her tzogstraat
19
Titel: dekgroen / verstoptgroen / overwoekerendgroen Datum: september 2011 Plaats: Zeeheldenkwar tier, Anna Paulownaplein
22
Titel: perfectgroen / gemanipuleerdgroen Datum: augustus 2010 Plaats: Bezuidenhout, Sibergstraat
Titel: kadergroen / omhooggetrokkengroen / afschermendgroen / achterdochtiggroen Datum: november 2008 Plaats: Park Leeuwenbergh, Virulylaan
23
Titel: figuratiefgroen / gemeentegroen / bordergroen / geordendgroen Datum: april 2009 Plaats: Rivierenbuur t, Lauwersstraat
24
Titel: rastergroen / semi-openbaargroen / onderhoudsarmgroen / m 2groen Datum: november 2008 Plaats: Bezuidenhout, Schenkkade
Datum: juni 2009 Plaats: Binckhorst, Saturnusstraat
Titel: beperktgroen / romantischgroen / verzorgdgroen / keuriggroen Datum: september 2010 Plaats: Westbroekpark
Datum: juli 2010 Plaats: Westbroekpark
25
Titel: hofgroen / traditioneelgroen / klassiekgroen Datum: juni 2010 Plaats: Centrum, Hofje van Nieuwkoop
32
Titel: opengroen / moderngroen / buurtparkgroen / omzoomdgroen / uitnodigendgroen Datum: juni 2009 Plaats: Bloemenbuur t, Papaverhof
33
Titel: gecultiveerdgroen / designgroen / terrasgroen / commercieelgroen Datum: juni 2009 Plaats: Centrum, Spui
34
Titel: catalogusgroen / gepiktgroen / plasticgroen / platgroen Datum: augustus 2010 Plaats: Moerwijk, Erasmusweg
35
Titel: historischgroen / waardevolgroen Datum: april 2009 Plaats: Zeeheldenkwar tier, Paleistuin
40
Titel: hoffelijkgroen / koninklijkgroen Datum: juni 2009 Plaats: Zeeheldenkwar tier, Noordeinde
Titel: toeristischgroen / wandelgroen / symmetrischgroen Datum: november 2008 Plaats: Haagse Bos, Leidsestraatweg
41
Titel: begraafplaatsgroen / eeuwiggroen / erosiegroen / mystiekgroen Datum: januari 2009 Plaats: Begraafplaats Oud Eik en Duinen
46
Titel: grauwgroen / noodzakelijkgroen Datum: januari 2009 Plaats: Rijswijk, Van Vredenburchweg
47
Titel: uitkijkgroen / kindergroen / ontdekgroen Datum: januari2009 Plaats: Moerwijk, Sammersweg
50
Titel: ingekapseldgroen / sportterreingroen / verdrongengroen / overgangsgroen Datum: november 2008 Plaats: Houtrust, Houtrustweg
51
Titel: bosgroen / behanggroen / knispergroen / struingroen Datum: november 2008 Plaats: Haagse Bos
56
57
Titel: speelgroen / onveiliggroen / bruingroen Datum: januari 2010 Plaats: Segbroek, Segbroeklaan
58
Titel: verlatengroen / hanggroen / territoriaalgroen Datum: maar t 2011 Plaats: Benoordenhout, Oostduinlaan, Park Oostduin
Titel: oasegroen / vrediggroen / exclusiefgroen / weldadiggroen Datum: juni 2009 Plaats: Zorgvliet, Katshuis
59
60
61
64
65
Titel: nieuwbouwgroen / summiergroen / lightgroen Datum: september 2010 Plaats: Ypenburg, Bรถttgerwater
72
Datum: augustus 2010 Plaats: Laakkwar tier, Potgieterstraat
Titel: vinexgroen / contourgroen Datum: juni 2009 Plaats: Ypenburg, Stiemensvaar t
73
Titel: fluweelgroen / erotischgroen / zachtgroen Datum: juni 2009 Plaats: Ypenburg, Laan van Hoornwijck
92
Titel: extreemgroen / bedektgroen / boerkagroen Datum: april 2009 Plaats: Kwintsheul, Slimpad
93
Titel: productiegroen / professioneelgroen / Noorderlingengroen / Westlandgroen Datum: januari 2009 Plaats: Westland
94
95
Titel: schaamgroen / systematischgroen / muurgroen Datum: April 2009 Plaats: Wateringen, Poeldijkseweg, N464
Datum: April 2009 Plaats: Kwintsheul, Slimpad
Datum: januari 2009 Plaats: Westland
Datum: april 2009 Plaats: Bedrijventerrein Westvlietweg, Schuifmaat
96
Titel: chicgroen / landhuisgroen / massiefgroen Datum: oktober 2010 Plaats: Clingendael
97
Titel: gevelgroen / slopendgroen / manischgroen / rangerovergroen Datum: augustus 2010 Plaats: Archipelbuur t, Billitonstraat
98
Datum: juli 2010 Plaats: Stationsbuur t, Spinozastraat
99
Titel: plintgroen / schaamgroen Datum: november 2008 Plaats: Voorburg, Utrechtsebaan
102
Titel: ontoegankelijkgroen / rookgroen Datum: september 2011 Plaats: Rivierenbuur t, Rijnstraat
Titel: onbegaanbaargroen / architectonischgroen / ministerieelgroen Datum: november 2008 Plaats: Bezuidenhout, Juliana van Stolberglaan
Titel: bescheidengroen / ironischgroen Datum: september 2011 Plaats: Rivierenbuur t, Bezuidenhoutseweg
103
Titel: witgroen / ijziggroen / hardgroen / kraakgroen Datum: januari 2009 Plaats: Zuiderpark
110
Titel: cultureelgroen / recreatiefgroen / toegankelijkgroen / multi-cultigroen Datum: juni 2010 Plaats: Zuiderpark
111
Titel: elitairgroen / golfgroen / onderhandelgroen Datum: oktober 2010 Plaats: Wassenaar, Buur tweg
112
Titel: corporategroen / golvendgroen / gladgroen Datum: november 2008 Plaats: Bezuidenhout, Schenkade
113
Titel: kleinschaliggroen / stadsgroen / troostgroen Datum: november 2008 Plaats: Centrum, Oranje Buitensingel
114
Titel: verlichtgroen / complexgroen Datum: november 2008 Plaats: Kor tenbos, Sir temastraat
Titel: eenzaamgroen / sterielgroen / compensatiegroen Datum: september 2011 Plaats: Centrum, Kranestraat
Datum: november 2008 Plaats: Centrum, Turfmarkt
115
Titel: Haagsgroen / politiekgroen Datum: maar t 2011 Plaats: Centrum, Lange Voorhout
116
Titel: wintergroen / koudgroen / tekentafelgroen Datum: november 2008 Plaats: Centrum, Spui
117
Titel: glasgroen / kasgroen / binnengroen / verborgengroen Datum: april 2009 Plaats: Kwintsheul, De Driesprong
120
Datum: januari 2009 Plaats: Rijswijk, Julialaantje
121
Titel: biologischgroen / hipgroen / volkstuingroen / verkoopbaargroen Datum: juli 2010 Plaats: Vruchtenbuur t, Kornoeljestraat
Datum: juli 2010 Plaats: Leyenburg, Vreeswijkstraat
122
Datum: juli 2010 Plaats: Laakkwar tier, Noordpolderkade
Datum: juli 2010 Plaats: Vruchtenbuur t, Mient
Datum: januari 2009 Plaats: Vrederust, Erasmusweg
123
Titel: nepgroen / geurloosgroen / schaafgroen / maquettegroen / beheersbaargroen Datum: november 2008 Plaats: Rivierenbuur t, Hekkelaan
132
Titel: voordeurgroen / kaalgroen Datum: november 2008 Plaats: Rivierenbuur t, Hekkelaan
133