Meerjarenstrategie MOVISIE 2012 - 2015
Kennis met impact Voor een krachtige samenleving
Colofon Redactie: afdeling communicatie MOVISIE Fotografie: I-Stock, Redmar Kruithof (cover) Vormgeving: Suggestie en Illusie, Utrecht Drukwerk: Libertas Bestellen: www.movisie.nl Overname van informatie uit deze publicatie is toegestaan onder voorwaarde van de bronvermelding: Š MOVISIE, kennis en aanpak van sociale vraagstukken. Utrecht, januari 2012
Meerjarenstrategie MOVISIE 2012 - 2015
Kennis met impact Voor een krachtige samenleving
Inhoudsopgave MOVISIE de komende jaren
3
Instituut en onderneming
5
Programma’s die aansluiten
7
Effectiviteit en vakmanschap
9
Participatie en actief burgerschap
12
Sociale zorg
15
Huiselijk en seksueel geweld
18
Gebiedsgericht werken
21
Realiseer uw maatschappelijke opdracht
Zo werken wij
Door deze brochure heen leest u bij dit tekentje over de pluspunten van het werken met MOVISIE. Punten waar u ons op kan en mag aanspreken. Graag zelfs.
24
MOVISIE de komende jaren In deze brochure leest u waar onze focus tot en met 2015 ligt en wat onze ambities zijn. Deze focus en ambities vinden een stevig fundament in de maatschappelijke en politieke ontwikkelingen, maar ook in wensen en behoeften vanuit het veld. Niet voor niets hebben we alle belanghebbenden de afgelopen jaren regelmatig bevraagd over ons functioneren.
Focus
Impact
Werken aan een krachtige samenleving met burgers
We willen vaker het verschil maken met onze kennis-
die zoveel als mogelijk zelfredzaam zijn; deze missie
functie. Samen met welzijnsorganisaties, gemeenten,
is en blijft actueel en sluit aan bij maatschappelijke en
vrijwilligersorganisaties en belangenbehartigers werken
politieke ontwikkelingen. Zowel politici als betaalde
we aan een stevig kennisfundament voor de sociale
beroepskrachten spreken steeds vaker van buurtkracht
sector en het vakmanschap van de sociale professional.
en burgerkracht. In onze programma’s zullen we ons
Door nadrukkelijk voorrang te geven aan visieontwik-
duidelijker richten op deze kracht en zelfredzaamheid,
keling, debat, agendering, advies en trendonderzoek
en de ondersteuning daarvan met effectieve kennis.
ontwikkelen we een aansprekende en samenhangende inhoudelijke agenda voor de komende jaren. Dit vormt de basis voor het verzamelen, valideren, verrijken en
Zo werken wij
verspreiden van kennis. Effectiviteit en vakmanschap vormen de spil in al onze programma’s.
Kennisfunctie
Blijvend verbeteren
We verzamelen en verspreiden
Onderzoek laat zien dat we een goede naam hebben als
kennis over sociale vraagstukken.
partner in het verzamelen, verrijken en verspreiden van
De adviestrajecten die we uitvoeren
kennis. En ook de adviezen op basis van die kennis wor-
zijn ter ondersteuning van die
den gewaardeerd. We blijven onze kennis- en advies-
kennisfunctie.
functie aanscherpen door te leren van (zelf)evaluatie en het volgen van de laatste ontwikkelingen binnen onze vakgebieden. Zoals u dat van ons gewend bent: betrokken, resultaatgericht en inventief.
Meerjarenstrategie 2012-2015 3
***
Duurzaamheid Een kennisfundament bouw je niet in korte tijd. Onze missie en de landelijke kennisfunctie vereisen meerjarige
Zo werken wij
en duurzame programma’s. Er is immers tijd nodig voor sociale interventies om hun effectiviteit aan te tonen. Het kost dus ook tijd om deze interventies te volgen en te onderzoeken. Ook voor het inbouwen van kennis in opleidingen en het komen tot een goede en soepele samenwerking kunnen we niet over één nacht ijs gaan.
Professionalisering Effectieve kennis krijgt pas echt impact als de sociale professional haar ook weet toe te passen. En natuurlijk moet ook zijn organisatie daarop ingesteld zijn. Wij werken aan professionalisering
Als u ook werkt aan een krachtige samenleving en u herkent zich in bovenstaande, dan is er alle reden om onze partner te worden of te blijven.
Marijke Steenbergen, Raad van Bestuur
“ We willen impact realiseren en zetten in op een versterking van onze landelijke kennisfunctie”
***
4 Meerjarenstrategie 2012-2015
en vakmanschap.
Instituut ĂŠn onderneming Wat zijn we? We zijn een onafhankelijke stichting, deels gefinancierd met een instellingssubsidie van het ministerie van VWS en deels met inkomsten vanuit marktopdrachten. Een kennisinstituut ĂŠn een kennisonderneming. Onze activiteiten sluiten aan bij beleidsimpulsen en
blijven. En de kennis over die vraagstukken zou ook niet
kenniscycli die in het teken staan van een maatschappe-
zo maar zijn weg naar het veld vinden. We proberen
lijke opdracht. We zijn er immers voor een krachtige en
maatschappelijke vraagstukken helder te krijgen met
zelfredzame samenleving. Dat we daarbij ondernemend
visie en debat, agendering, advies en trendonderzoek.
optreden is noodzakelijk om ook als instituut compleet
We verrijken de verkregen kennis en verspreiden deze
te zijn. Zonder onze ondernemende zin zou een flink
door advies, training, kennisuitwisseling en implementa-
aantal maatschappelijke vraagstukken onderbelicht
tie. Deze laatste vier activiteiten leveren vervolgens een goede toetsing en weer nieuwe kennis op. Kennis die ons helpt oplossingen te bieden voor sociale vraagstukken. Zo is de cirkel weer rond.
Zo werken wij
Grenzen aan ondernemen We opereren als kennisonderneming op het snijvlak
Duurzaamheid
van markt en overheid, maar we zijn selectief in onze
Kennis opdoen en maken vergt geduld
marktactiviteiten en laten die ondersteunend zijn aan de
en een lange adem. We leggen daarom
kennisfunctie. Wij zullen geen marktopdrachten uitvoe-
de nadruk op grotere, meerjarige pro-
ren die afdoen aan de bereidheid van anderen om kennis
gramma’s. Korte projecten zijn er om
beschikbaar te stellen of die geen meerwaarde bieden
kennis te toetsen. Het is van belang de
voor kennisontwikkeling. Daarbij mogen de opdrachten
verbinding tussen onderwerpen te zien,
ons niet beperken in met wie we samenwerken. Kennis
te respecteren en te benutten. Verre-
maken doe je samen; dat is en blijft ons adagium. Kennis
gaande samenwerking met de overheid
verspreiden doe je ook samen. Dat betekent dat we advies,
en het veld zijn onontbeerlijk voor een
training, kennisuitwisseling en implementatie niet bij
duurzame implementatie.
onszelf houden, maar overlaten aan andere partijen zodra dat mogelijk is.
Meerjarenstrategie 2012-2015 5
***
Visie & debat Agendering Advies Trendonderzoek
Onderzoek Methodiek- en instrumentontwikkeling Kennisontwikkeling
De functies van MOVISIE in relatie tot de (lokale) samenleving en de sociale sector.
***
6 Meerjarenstrategie 2012-2015
Kennisuitwisseling Advies Implementatie Training
Programma’s die aansluiten Investeren in een krachtige samenleving waarin burgers zoveel als mogelijk zelfredzaam zijn, vraagt om daadkracht. Daarom hebben we onze programma’s goed bekeken, geschrapt in wat minder belangrijk is gebleken en de kern in nieuwe programma’s ondergebracht.
De basis voor deze indeling ligt in maatschappelijke
Soms ten koste van sociale netwerken, maar gelukkig
ontwikkelingen. We hebben het dan over de
heel vaak ook ten bate daarvan. Wat we al langer
verzorgingsstaat die in hoog tempo plaats maakt voor
zagen aankomen, maar wat nu werkelijk plaatsvindt,
een participatiemaatschappij. Burgers moeten in staat
is vergrijzing, ontgroening en een flinke toename
gesteld worden om hun eigen verantwoordelijkheid
van het aantal (kleine) huishoudens. Samen met de
te nemen en meer deel uitmaken van de samenleving
invloed van de multiculturele samenleving vragen deze
en een sterk sociaal netwerk. Extra moeilijk, want
ontwikkelingen om nieuwe antwoorden en aanpakken.
traditionele samenlevingsverbanden veranderen door
Een andere belangrijke ontwikkeling waar we meer
globalisering, technologisering en individualisering.
rekening mee gaan houden is het feit dat de sociale sector zich steeds beter moet verantwoorden en effectiever en efficiënter moet gaan werken.
Zo werken wij
Met deze maatschappelijke ontwikkelingen, de beleidsontwikkelingen en onze lessons learned hebben we vijf
Flexibiliteit
programma’s ingericht. De programma’s zijn nauw met
We spelen flexibel in op maatschappe-
elkaar verbonden en benaderen regelmatig dezelfde
lijke ontwikkelingen door onze mensen
problematiek vanuit verschillende, elkaar aanvullende
ruimte te bieden voor ondernemend
perspectieven.
gedrag en verregaande samenwerking. De grenzen aan inhoudelijke programma’s – voor zover ze bestaan – zijn er om overschreden te worden.
Meerjarenstrategie 2012-2015 7
***
De programma’s: 1. Effectiviteit en vakmanschap
4. Huiselijk en seksueel geweld
Kernwoorden: weten wat werkt, effectiviteit van me-
Kernwoorden: veiligheid thuis, in instellingen,
thoden, trendonderzoek, professionalisering, sociale
organisaties, bedrijven en in de openbare ruimte.
innovatie, internationale activiteiten, organisatieversterking, visie, debat en agendering. 2. Participatie en actief burgerschap Kernwoorden: participatie, vrijwillige inzet, cliënten-
5. Gebiedsgericht werken Kernwoorden: integrale aanpak, samenlevingsopbouw, plattelandsontwikkeling, sociaal en groen, kunsten cultuur en welzijn, bedrijven en welzijn.
en bewonersparticipatie, maatschappelijke participatie door kwetsbare groepen, homo-emancipatie,
Over de inhoudelijke focus van deze programma’s leest
mannen- en vrouwenemancipatie en interculturalisatie.
u meer op de volgende pagina’s. We willen benadrukken
3. Sociale zorg
dat inhoud en domeinafbakening niet statisch zijn maar
Kernwoorden: informele zorg, mantelzorg, zelfregie,
zich ontwikkelen aan de hand van de verdere maatschap-
empowerment, wonen, welzijn, zorg en preventie.
pelijke ontwikkelingen en nieuwe sociale vraagstukken.
Effectiviteit en vakmanschap Participatie en actief burgerschap
Gebiedsgericht werken
Huiselijk en seksueel geweld
Sociale zorg
Vijf onderscheidende maar met elkaar verbonden programma’s, met Effectiviteit en vakmanschap als programma dat in de vier andere een sterke voorwaardelijke rol speelt. Het programma Gebiedsgericht begeeft zich in alle domeinen en staat een integrale aanpak voor.
***
8 Meerjarenstrategie 2012-2015
Effectiviteit en vakmanschap Iedere zichzelf respecterende sector wil en moet effectief zijn Met het programma Effectiviteit en vakmanschap rich-
als Welzijn Nieuwe Stijl, de aangekondigde decen-
ten we ons op een dynamische sociale sector waarin
tralisatie van AWBZ naar de Wmo en de Wet werken
gedreven, maar vooral ook bedreven beroepskrachten
naar vermogen, nieuwe eisen aan de professionele
op effectieve wijze maatschappelijke vraagstukken
kwaliteit die de uitvoerende organisaties in de sociale
aanpakken. Zij maken gebruik van onderbouwde ken-
sector moeten kunnen bieden. Eén ding is zeker, laten
nis en helpen met het ontwikkelen hiervan. Universi-
zien wat werkt wordt steeds belangrijker. Om goed
teiten, hogescholen en partijen in het veld een kunnen
verantwoording af te kunnen leggen, maar ook om de
hierbij een belangrijke rol spelen door onderzoek te
aanwezige middelen goed te gebruiken.
doen. Wij willen dit stimuleren en eraan bijdragen. Ook een goede aansluiting van beroepsopleidingen op
Dat is een grote uitdaging. De professional en zijn
de beroepspraktijk en -toekomst is onontbeerlijk. Net
organisatie vormen de basis, door hen moeten me-
als een effectieve samenwerking in ketens, netwerken
thoden de kans krijgen hun effectiviteit te bewijzen.
en allianties, zodat er een betere afstemming van
We moeten ook inzien wanneer iets niet effectief is.
werkprocessen tussen bestuurlijke, organisatorische,
Onderzoek is belangrijk om te achterhalen wat werkt.
uitvoerende niveaus komt.
Debat en visievorming zijn nodig om te agenderen en
Een sterke noodzaak
te verspreiden, om kennis te toetsen en zichtbaar te maken, om de (organisatie)gevolgen in beeld te bren-
Steeds vaker voeren we de discussie over de toege-
gen. En om te verbinden, want kennis maken kunnen
voegde waarde van het welzijnswerk. Forse bezuinigin-
we alleen samen.
gen bij gemeenten en rijksoverheid maken het geven van een goed antwoord nijpender en tegelijkertijd niet
Spil en aanjager
eenvoudiger. Inhoudelijk klinkt de roep om nieuwe
Het programma Effectiviteit en vakmanschap is de spil
professionals, die meer outreachend en integraal wer-
en aanjager van al onze programma’s. Het programma
ken. Ook vanwege een steeds verder gaande decentra-
kan tegelijkertijd niet zonder de andere programma’s
lisatie en de behoefte aan nieuwe verhoudingen tussen
vanwege de daar opgedane kennis.
overheid, instellingen en burgers. Burgers krijgen daarbij een toenemende verantwoordelijkheid voor hun eigen welzijn en buurt. Concreet stellen veranderingen
Meerjarenstrategie 2012-2015 9
***
Voorbeeldprojecten
Effectieve sociale interventies
Effectiviteit en vakmanschap in de praktijk
Verder ontwikkelen van de databank Effectieve sociale
Maatschappelijke organisaties en gemeenten inspireren,
interventies. Ondersteuning en advies bij ontwikkeling,
adviseren en begeleiden bij organisatievernieuwing en
implementatie en borging van methoden. Passend be-
nieuwe samenwerkingsvormen.
wijs voor effectiviteit in de sociale sector ontwikkelen.
Trends en debat Professionaliteit verankerd
Signaleren van trends en stimuleren van debat en
Formuleren van kwaliteitsstandaarden voor de uitvoe-
agendering, bijvoorbeeld in de Wmo-monitor 2012, het
ring van de dienstverlening op de prestatievelden van
Participatiedebat en op www.socialevraagstukken.nl.
de Wmo. Het versterken van de competenties van de uitvoerende beroepskrachten in de organisaties om hen toe te rusten voor een goede kwaliteit van uitvoering.
***
10 Meerjarenstrategie 2012-2015
De eerste prioriteit van Astrid van der Kooij, manager Effectiviteit en vakmanschap:
“ Weten dat je iets bijdraagt”
“Mijn eerste prioriteit is ervoor zorgen dat effecti-
in het veld. Dus met (welzijns)instellingen, ge-
viteit en professionalisering hand in hand gaan. Als
meenten, brancheorganisaties als de MOgroep,
vrijwilliger wil je dat je inzet er echt toe doet voor
hogescholen, universiteiten en andere kennisin-
een ander. Als betaalde beroepskracht wil je laten
stituten. Dit geven we samen met de inhoudelijke
zien laten dat jouw werk ook echt bijdraagt aan
programma’s binnen MOVISIE concreet vorm.”
het aanpakken van sociale vraagstukken. Daarvoor heb je een werkende combinatie van interventies
Het gewenste resultaat?
én vaardigheden nodig.”
“Wat ik voor me zie, zijn goede professionals die heel bewust methodes inzetten die werken en die
Met wie doen we dat?
daar ook de vaardigheden voor hebben. Daarbij
“Het vergroten van de effectiviteit en vakman-
hoort een onderwijsaanbod waarin zowel vaardig-
schap kan alleen samen met de betrokken partijen
heden als interventies aan bod komen.”
Meerjarenstrategie 2012-2015 11
***
Participatie en actief burgerschap Iedereen doet mee in een open maatschappij Met het programma Participatie en actief burgerschap
Participatie mogelijk maken
willen we bereiken dat iedereen naar vermogen mee
We helpen organisaties en overheden hun
kan doen in de maatschappij. Én dat de maatschappij
participatieopdrachten zo goed mogelijk te vervullen.
toegankelijk is voor iedereen, ongeacht sekse, leeftijd,
Daarbij richten we onze aandacht op maatschappelijke
religie, seksuele oriĂŤntatie, etniciteit, handicap of
participatie (in de vorm van vrijwillige inzet en
sociaaleconomische status. Mensen hebben zoveel
burgerinitiatieven), op arbeidsparticipatie (werken
mogelijk zelf de regie over hun leven, kennen hun eigen
naar vermogen) en participatie voor en door kwetsbare
kracht en worden daar op aangesproken. Daar waar zij
groepen. In 2012 ligt onze hoogste prioriteit bij de
moeite hebben met participeren, krijgen ze meer kans
decentralisatie van extramurale begeleiding (vanuit
zich te emanciperen, maar ook ondersteuning.
AWBZ naar de gemeente) en bij de uitvoering van
Participatie neemt toe
landelijke en lokale bezuinigingen hebben deze
Sinds de komst van de Wmo in 2007 is de aandacht voor
ontwikkelingen directe gevolgen voor mensen die toch
actieve deelname van alle burgers aan de samenleving
al in een kwetsbare situatie verkeren als gevolg van
sterk toegenomen. Het gaat om vele vormen van
een beperking, arbeidsongeschiktheid of langdurige
deelname. Van meedenken over beleid tot het doen
werkloosheid. Hun maatschappelijk participatie is in
van allerlei soorten vrijwilligerswerk, van het laten
het geding. Organisaties en overheden spelen een rol
participeren van kwetsbare groepen tot re-integratie
in het beperken van deze gevolgen en het versterken
in arbeid, van het vergroten van toegankelijkheid voor
van de zelfredzaamheid van deze mensen, zodat zij
mensen met een beperking aan allerlei activiteiten tot
zoveel mogelijk op eigen kracht de gevolgen het hoofd
leefbaarheidsprojecten. Vanuit dit programma wordt
kunnen bieden.
nauw samengewerkt met het programma Sociale zorg, waarbij onder andere vrijwilligers mensen met een zorgvraag helpen zelfredzaam te blijven, want burgerparticipatie wordt steeds belangrijker om het zorgniveau op peil te houden.
***
de Wet werken naar vermogen. Samen met de
12 Meerjarenstrategie 2012-2015
De eerste prioriteit van Marjet van Houten, senior adviseur Participatie en actief burgerschap:
“ Zelf de regie over je leven voeren“ “De synergie die we in dit programma creëren
ongeorganiseerde burgers. Afstemming en samen-
tussen de verschillende kanten van participatie
werking tussen de wereld van sociale zekerheid
is essentieel. De ondersteuning aan kwetsbare
- ik noem hier Divosa - en zorg en welzijn is een
mensen is vaak opgedeeld, maar in het leven zijn
absolute must. Beide sectoren hebben veelal te
de problemen vaak met elkaar verbonden. Het is
maken met dezelfde mensen.”
belangrijk dat mensen zelf de regie over hun eigen leven kunnen blijven voeren. Focussen op participa-
Het gewenste resultaat?
tie breed, vanuit de gedachte van zelfregie, is echt
“Maatschappelijke steun die zo toegankelijk is dat
noodzakelijk.”
mensen zich op hun plek voelen in onze samenleving. Steun die uitgaat van wat mensen zelf
Met wie doen we dat?
willen en kunnen, met een optimale mix van eigen
“Met cliënten en hun organisaties; Wmo-raden,
inbreng en externe steun.”
belangengroepen, actiecomités en ook gewoon
Meerjarenstrategie 2012-2015 13
***
Lokaal centraal
Voorbeeldprojecten
We helpen uitvoeringsorganisaties en gemeenten om de overgang te maken van het ondersteunen naar
Effectieve participatie-interventies
het versterken van de eigen kracht van mensen. Deze
Inventariseren effectieve interventies en verspreiden
empowerment vraagt om verandering op drie niveaus.
gevonden interventies, onder andere via de databank
Van de cliĂŤnt vraagt het om optimale benutting van
Effectieve sociale interventies.
zijn of haar eigen mogelijkheden. Van uitvoerende betaalde beroepskrachten vraagt het om de inzet van
CliĂŤntparticipatie
(effectieve) methoden gericht op de versterking van
Kwaliteit van cliĂŤntparticipatie vergroten, innovatie
eigen kracht en het mogelijk maken van zelfregie. Van
door cocreatie, in beeld brengen van veranderingen als
beleidsmakers vraagt het om het mogelijk maken van
gevolg van de decentralisatie AWBZ, Jeugdzorg en de
een krachtgerichte manier van werken. Maatschap-
Wet werken naar vermogen.
pelijke organisaties en gemeenten helpen we bij het maken van de noodzakelijke keuzen: op wie richten
Decentralisatie AWBZ
we ons, en op wie niet? Wat doen we, en wat niet?
Ondersteunen van gemeenten, welzijnsinstellingen en
Op welk moment moeten we iets doen, en wanneer
organisaties op het terrein van wonen, arbeid en zorg.
vooral ook niet? En is hulp en ondersteuning tijdelijk nodig of blijvend?
Kwetsbare burgers toeleiden naar arbeid Bevorderen van de maatschappelijke en arbeidsmarktparticipatie van kwetsbare burgers.
***
14 Meerjarenstrategie 2012-2015
Sociale zorg Mensen met een zorg- of hulpvraag, maar ook met eigen kracht Met het programma Sociale zorg willen we bereiken dat
Deze laatsten moeten hun functie anders invullen en de
mensen met zorg- of hulpvragen zoveel mogelijk zelfred-
nadruk leggen op ondersteuning van eigen kracht en
zaam zijn, zeggenschap hebben over hun eigen leven en
zelfregie van cliĂŤnten in plaats zelf het aanbod vanuit de
naar vermogen meedoen in de samenleving. Dat draagt
professionele organisaties in te vullen. De gemeente is
bij aan een sterke en leefbare samenleving. Voor de
in toenemende mate verantwoordelijk voor maatschap-
zorgvragers zelf betekent het dat ze zich optimaal kunnen
pelijke ondersteuning en zorg mede door de decentrali-
ontplooien en kwaliteit van leven ervaren. Het program-
satie van AWBZ-taken naar gemeenten. Dit maakt dat we
ma draagt bij aan lokaal georganiseerde sociale zorg,
samen met organisaties in het veld van zorg, welzijn en
geboden door mantelzorgers, vrijwilligers, zorgverleners,
wonen allerlei vormen van maatschappelijke ondersteu-
sociale professionals (zorg, welzijn, wonen), lotgenoten en
ning mĂłeten versterken en innoveren. Enerzijds omdat
ervaringsdeskundigen in de leefwereld van de cliĂŤnt.
de zorg anders te duur is, anderzijds om de eigen kracht
Rol betaalde beroepskrachten
en het sociale netwerk van mensen te benutten. Het programma Sociale zorg legt de nadruk op ondersteuning
Zorg en welzijn zijn sterk in beweging. De ondersteuning
die vroegtijdig, zo licht als mogelijk en dichtbij de sociale
door mantelzorgers en vrijwilligers wordt steeds belangrij-
leefwereld van mensen wordt georganiseerd. Dit wordt
ker ten opzichte van de rol van betaalde beroepskrachten.
in samenwerking met het programma Gebiedsgericht werken vormgegeven.
Zo werken wij
Kwetsbare burger centraal Centraal staan de kwetsbare burgers en de ondersteuners in hun directe omgeving (mantelzorgers en vrijwilligers).
Impact en kwaliteit
Met kwetsbare burgers bedoelen we mensen die behoefte
Ons werk moet iets teweeg brengen.
hebben aan ondersteuning op het snijvlak van zorg,
Dat lukt met de juiste mensen op het
welzijn en wonen, bijvoorbeeld vanwege beperkingen op
juiste onderwerp, de samenhang tussen
lichamelijk, zintuiglijk, verstandelijk gebied of vanwege
de verschillende onderwerpen duide-
psychosociale of psychiatrische problemen. Mantelzor-
lijk te maken en integraal te werken.
gers kunnen overigens in hun zorg voor hun kwetsbare
Samen met partners.
naaste(n) zelf ook kwetsbaar worden, wanneer zij overbelast raken.
Meerjarenstrategie 2012-2015 15
***
Voorbeeldprojecten
Wat werkt binnen Sociale zorg?
Decentralisatie AWBZ
Verzamelen en beschrijven van nieuwe, werkende inter-
Ondersteunen van gemeenten, welzijnsinstellingen en
venties en het verspreiden van informatie over werkza-
organisaties op het terrein van zorg, arbeid en wonen.
me methoden, onder andere in de databank Effectieve
In dit project wordt nauw samengewerkt met het pro-
sociale interventies.
gramma Participatie en actief burgerschap.
Zelfregie en eigen kracht
Uitdagingen voor een krachtige informele zorgÂ
Ondersteunen en toerusten van professionals, vrij-
Aandacht voor (de grenzen aan) het ondersteunen
willigers, ervaringsdeskundigen, mantelzorgers en hun
van zorg in eigen kring. Verkennen risicogroepen met
organisaties om meer en beter te werken vanuit het
expliciete aandacht voor ontspoorde mantelzorg. Stimu-
concept zelfregie en eigen kracht.
leren van methodisch werken. Investeren in het scholen van professionals en vrijwilligers.
Samenwerking formeel en informeel Vanuit onderzoek en praktijk bijdragen aan een optimale samenwerking tussen betaalde beroepskrachten en informele zorgers.
***
16 Meerjarenstrategie 2012-2015
De eerste prioriteit van Hilde van Xanten, senior adviseur Sociale zorg:
“ De urgentie is duidelijk”
“In veel gemeenten zie je dat de samenwerking
redzaamheid en kracht van bewoners de ruimte
tussen (kwetsbare) burgers, mantelzorgers,
kan krijgen en worden gefaciliteerd vanuit het
vrijwilligers én professionals volop in beweging
welzijnswerk en de zorg.”
is of komt. Mijn prioriteit is het daadwerkelijk bij elkaar brengen van formele en informele
Het gewenste resultaat?
zorg. Door burgers bewust te maken, door
“In Apeldoorn streven we naar een sterkere
mantelzorgers en vrijwillige inzet te versterken,
samenwerkingsstructuur door onder meer een ge-
maar ook door professionals binnen organisaties
deelde wijkagenda. De professionals zullen meer
ruimte te geven.”
en meer werken vanuit de participatiegedachte en Welzijn Nieuwe Stijl. Daarvoor is training en
Met wie?
coaching nodig. Informele zorg en professionele
“In de driehoek gemeenten, burgers, professio-
zorg zijn beide in beeld bij dienstverlening en hulp
nals ontstaat nu urgentie. We werken nu in de
aan burgers. Met lokale organisaties (zoals De Kap,
Gemeente Apeldoorn aan een mooie praktijkcasus
MD Veluwe en WisselWerk) worden afspraken
waarbij de vraag speelt in hoeverre de zelf-
gemaakt om dit in de praktijk te brengen.”
Meerjarenstrategie 2012-2015 17
***
Huiselijk en seksueel geweld Je veilig voelen is een belangrijk deel van je welbevinden Met het programma Huiselijk en seksueel geweld willen
niet acceptabel is. Burgers en professionals moeten de
we een betekenisvol bijdragen aan de preventie en aan-
handen in een slaan, gestimuleerd en ondersteund door
pak van geweld om daarmee de sociale veiligheid te ver-
professionele organisaties. Organisaties die deskundig
groten. Sociale veiligheid, of interpersoonlijke veiligheid,
kunnen informeren en in staat zijn effectieve maatregelen
is een belangrijk aspect van de kwaliteit van leven. Veilig-
te nemen waar dat noodzakelijk is. Deze betaalde be-
heid komt uit elk bevolkingsonderzoek naar voren als
roepskrachten kunnen dat echter niet zonder de inzet van
prioriteit van burgers. Een van de ernstigste aantastingen
burgers. Zonder een gezonde sociale controle en burgers
van deze sociale veiligheid is wanneer iemand huiselijk en
die signaleren en melden, neemt de effectiviteit enorm af.
seksueel geweld ondergaat. Uit recent onderzoek komt naar voren dat negen procent van de bevolking vanaf 18
Samen met professionals
jaar slachtoffer is van enige vorm van huiselijk en seksueel
We betreden met het programma Huiselijk en seksueel
geweld. Als gevolg hiervan overlijden jaarlijks 50 kinderen.
geweld het privédomein én de wijk en openbare ruimte,
Dat gebeurt vaak in een omgeving die vertrouwd en veilig
samen met professionals. Geweld vindt op al deze ter-
zou moeten zijn. Buiten de eigen kring is er ook vaak een
reinen plaats en verdient een aanpak waarin betaalde
gevoel van onveiligheid. Een kwart van de bevolking voelt
beroepskrachten én burgers ondersteund worden om
zich onveilig op straat.
de eigen mogelijkheden te benutten en verantwoorde-
Enorme gevolgen De gevolgen van huiselijk en seksueel geweld zijn
lijkheden op te pakken. Er is een duidelijke wens vanuit het veld naar meer preventie van (intergenerationele overdracht van) geweld.
enorm. De norm is dat huiselijk en seksueel geweld De afgelopen jaren is veel geïnvesteerd in het signa-
Zo werken wij
leren en stoppen van het geweld en het opheffen van handelingsverlegenheid van betaalde beroepskrachten. We zetten nu stappen naar effectieve interventies en
Effectiviteit
het verzilveren daarvan. Het programma Huiselijk en
Toepasbaarheid en effectiviteit van
seksueel geweld ondersteunt vrijwilligersorganisaties
kennis voor het oplossen van sociale
bij de aanpak van seksueel misbruik en werkt hierbij
vraagstukken staan centraal.
nauw samen met het programma Participatie en actief burgerschap.
***
18 Meerjarenstrategie 2012-2015
De eerste prioriteit van Bert Groen, senior adviseur Huiselijk en seksueel geweld:
“ Nu het geleerde toepassen“
“We beschikken reeds over veel kennis over
Met wie?
geweld en veiligheid. Het verspreiden en toepas-
“We moeten verregaand samenwerken met alle
sen van die beschikbare kennis en meegeven in
professionals en intermediairs binnen de justiti-
welke mate iets effectief is, heeft voor mij absolute
ële keten en de hulpverleningsketen. Daar ligt
prioriteit. Het bevorderen van een veilige samenle-
de kracht om de beschikbare kennis effectief
ving, waar geen plaats is voor huiselijk en seksueel
toe te passen. Dat kan natuurlijk niet zonder de
geweld, waar mensen zich veilig voelen op straat,
brancheorganisaties.”
in een openbare ruimte of binnen een instelling kan immers alleen als we onze lessons learned
Het gewenste resultaat?
ook echt toepassen.”
“Onze ketenpartners zijn in staat snel, adequaat en effectief in te spelen op de onveilige gevoelens van hun cliënten en doelgroepen.”
Meerjarenstrategie 2012-2015 19
***
Voorbeeldprojecten
Wat werkt voor de cliënt? Inventariseren nieuwe of nog niet geanalyseerde methoden, beschrijven van nieuwe interventies voor databank Effectieve sociale interventies en databank Effectieve interventies Huiselijk Geweld. Bevorderen gebruik van beide databanken en de implementatie van de methoden. Effectonderzoek methoden over seksualiteit
WE CAN (Young) campagne Wereldwijde bewustwordingscampagne met als doel het stoppen van allerlei vormen van geweld tegen vrouwen. In Nederland is daarnaast een speciale campagne voor jongeren ingericht.
Werken met een meldcode Ondersteunen gemeenten bij het invullen van hun regierol en de mogelijkheden van de meldcode daarbij. Adviseren (branche)organisaties. Beheren databank met trainingsaanbod voor professionals.
Partnership aanpak seksueel geweld Ondersteunen netwerk GGZ Nederland, GGD Nederland, MOgroep Welzijn & Maatschappelijke Dienstverlening, Jeugdzorg Nederland, Federatie Opvang, VSK, MEE Nederland, Pharos, Politie/justitie, Korrelatie, CASA Nederland, het CCV, Slachtofferhulp Nederland, Nederlands Jeugdinstituut, Trimbos-instituut en Rutgers WPF.
‘In the picture!’ Preventie en aanpak van seksueel grensoverschrijdend gedrag in instellingen en organisaties.
***
20 Meerjarenstrategie 2012-2015
Gebiedsgericht werken Er is zoveel meer mogelijk met sociaal ondernemerschap Met het programma Gebiedsgericht werken willen we
mingen op het snijvlak van sociale diensten, buurt- en
bewoners versterken in hun zelforganisatie, zelfsturing
groenbeheer, buurtcorporaties en buurtwinkels, kleine
en het nemen van verantwoordelijkheid in hun eigen
startende bedrijven van uit moeder- en vadercentra.
leefgebied (buurt, wijk, dorp, streek of regio). Dat
Aan verbinding tussen scholing, opleiding, empower-
doen we door samen te werken met kansrijke bestaan-
ment en re-integratie met werkervaringsplekken in
de lokale initiatieven. Daarvan te leren wat werkt en
de buurt. Aan de inzet van mensen met uitkering of
de kennis te ontsluiten en over te dragen die nodig is
in een activerende dagopvang die een plek vinden in
om verbindingen te realiseren op economisch, cultu-
een buurtcafé, restaurant of maaltijdvoorziening. Deze
reel en zingevingsvlak. Dit vanuit de leefwereld van
zogeheten buurtkracht speelt een steeds grotere rol in
bewoners. In die verbindingen spelen vitale coalities
de zelfredzaamheid van mensen.
van bedrijven, sociaal ondernemers, welzijn/zorgorganisaties, corporaties, vrijwilligerszelforganisaties en
Kracht als uitgangspunt
de lokale overheid een belangrijke rol. We stimuleren
De talenten en de kracht van bewoners kunnen veel
sociaal ondernemerschap, duurzaam maken van goede
vaker het uitgangspunt en de spil van sociale interven-
werkwijzen en het tot stand brengen van sociale ver-
ties zijn. Dat blijkt uit de Wmo-praktijk (o.a. de trajec-
dienmodellen. Denk hierbij aan kleine buurtonderne-
ten van Welzijn Nieuwe Stijl), de visitatieronde van de krachtwijken en veel onderzoek. Professionele instellingen, waaronder de lokale overheid, laten hier kansen
Zo werken wij
liggen. De inzet van welzijn is effectiever als bewoners zelf in sturing en uitvoering van het werk een grotere rol krijgen. Dat vraagt om een andere relatie tussen de
Samenwerking
gemeente en de instellingen.
We kunnen het niet genoeg benadrukken: kennis maken doe je samen. We
Praktijkvoorbeelden
nemen deel aan netwerken en allian-
Bij het ontsluiten en ontginnen van praktijkvoorbeel-
ties. We initiëren ze ook. We bevorde-
den van buurtkracht streven we naar een diversiteit
ren de samenwerking en verbindingen
van context en schaalgrootte: krachtwijk, Vinex-wijk,
tussen organisaties en burgers.
bloemkoolwijk, krimp/achterstandstreek, verstedelijkt platteland etc. Juist het ontdekken van de overeenkom-
Meerjarenstrategie 2012-2015 21
***
sten in de verschillen tussen stad en platteland levert
Voorbeeldprojecten
nieuwe inzichten op. De gedwongen kleinschaligheid van het platteland biedt inspiratie tot stedelijk buur-
Buurt- en dorpskracht in de Wmo
teigenaarschap en slim omgaan met voorzieningen. De
In beeld brengen bestaande verbanden en sociale
aanpak op bijvoorbeeld het gebied van talentontwikke-
ondernemers in buurt- en dorpskracht.
ling bij stadsjongeren geeft richting aan bestrijding van jeugdwerkloosheid op het platteland.
Slimme constructies
Wmo en domeinverbindingen Verbinden van bedrijfsleven met sociale inzet in buurt, van cultuur en community arts met welzijn, van buurt
Bezuinigingen in de wijken en de buurten, de opgave
met sportsector. Bestendigen en uitbreiden allianties op
om achterstanden in te lopen en nieuwe doelgroepen in
het thema bevolkingskrimp.
de verdere decentralisatie van de AWBZ maakt slim en efficiënt werken noodzakelijk. De aantallen specifieke
Partnership met bedrijfsleven
cliënten zijn binnen een kleine gemeente soms op een
Bedrijven en maatschappelijke organisaties weten elkaar
hand te tellen. Met de decentralisatie zullen gemeenten
te vinden. Aansluiten op uitvoering van het Nationaal
in regioverband moeten gaan samenwerken om een
stimuleringsprogramma MBO. Maatschappelijke beurs-
passend aanbod van ondersteuning, opvang en dag-
vloer neemt een vlucht.
besteding te kunnen blijven bieden. Daar is een flinke slag te maken.
Buurtkracht als tegenhanger In de eerste periode van invoering van de Wmo hebben gemeenten alle functionaliteiten geregeld. Daarna zijn ze gaan kantelen naar werken vanuit de behoefte en de levenssituatie van de burger. Met de decentralisatie van AWBZ-taken, de jeugdzorg en de toeleiding naar werk en participatie, gaat in combinatie met bezuinigingen veel aandacht naar de afbouw en het stoppen van activiteiten. Buurtkracht kan hier een goede tegenhanger van zijn. In dit programma nemen we de ambtenaar mee als coalitiepartner, waarbij gemeentelijk beleid richting geeft zonder dat het te dwingend wordt.
***
22 Meerjarenstrategie 2012-2015
De eerste prioriteit van Jel Engelen, senior adviseur Gebiedsgericht werken:
“ Gebiedsgericht soms de enige weg” “Mijn eerste prioriteit is dat gemeenten beseffen
Met wie
dat sommige vraagstukken alleen gebiedsgericht
“Samen met burgers (bewoners, ondernemers)
kunnen worden aangepakt. Zoals bij de teruggang
en de sociale professionals (in welzijn, onderwijs,
van voorzieningen in krimpgebieden en kleine
politie en corporaties.”
dorpen, verpaupering van wijken, de overlast van jongeren, de participatiebevordering van vrouwen
Het gewenste resultaat
in achterstandswijken en bijvoorbeeld de inbreng
“Bewoners (burgers) en de verbanden van werk-
van bewoners bij wijkrenovaties. We moeten deze
groepen, platforms en vrijwilligersorganisaties
buurtkracht in beeld brengen.”
zijn steeds beter in staat samen problemen op te lossen.”
Meerjarenstrategie 2012-2015 23
***
Realiseer uw maatschappelijke opdracht Samen met ons MOVISIE werkt graag kritisch en opbouwend samen
Heeft u een maatschappelijke opdracht te realiseren? Wij
met opdrachtgevers en samenwerkingspartners in het
werken daar graag aan mee. U kunt gebruik maken van
behouden en verkrijgen van de kennis die nodig is voor
onze kennis, meewerken in onze programma’s en pro-
de aanpak van sociale vraagstukken. Onder andere door
jecten of ons vragen bij te dragen aan uw projecten. We
visieontwikkeling, debat, agendering, advies en trend-
kunnen uw kennis toetsen en verspreiden, laat u verrijken
onderzoek. Met als doel: een krachtige samenleving met
en verrijk ons. Wij werken voor en samen met ministeries,
burgers die zoveel als mogelijk zelfredzaam zijn.
gemeenten, fondsen, maatschappelijke organisaties en bedrijven. Professionals uit ons werkveld kunnen ook direct een beroep doen op onze kennis en expertise.
Zo werken wij
Een greep uit onze opdrachtgevers en samenwerkingspartners
Schakel tussen landelijk en lokaal
Ministeries van VWS, OCW, SZW, EL&I, BZK
De komende jaren zijn er grote ontwik-
en Justitie * Oranje Fonds * VSBfonds *
kelingen zoals de decentralisatie van de
ZonMw * FORUM * MOgroep * Politie * Rode
ABWZ en de Jeugdzorg en de invoering
Kruis * Vrijwilligerscentrales * Rabobank *
van de Wet werken naar vermogen. Wij
Lokale steunpunten mantelzorg * Regionale
willen de schakel tussen landelijk en lo-
patiënten- en cliëntenplatforms * Mezzo,
kaal niveau zijn bij deze veranderingen.
Landelijke Vereniging voor Mantelzorgers en Vrijwilligerszorg * GGD Nederland * Advies- en steunpunten huiselijk geweld * COC Nederland
* Federatie Opvang * Huisartsen * ABVAKABO FNV * Beroepsverenigingen * Een veelheid aan gemeenten * VNG
***
24 Meerjarenstrategie 2012-2015
MOVISIE is hÊt landelijke kennisinstituut en adviesbureau voor toepasbare kennis, advies en oplossingen voor de aanpak van sociale vraagstukken. We werken vanuit vijf actuele programma’s: Effectiviteit en vakmanschap, Participatie en actief burgerschap, Sociale zorg, Huiselijk en seksueel geweld, en Gebiedsgericht werken. Onze ambitie is het realiseren van een krachtige samenleving waarin burgers zoveel als mogelijk zelfredzaam zijn.
Werken aan een krachtige samenleving met burgers die zoveel als mogelijk zelfredzaam zijn; deze missie is en blijft actueel en sluit aan bij maatschappelijke en politieke ontwikkelingen. In deze brochure over onze meerjarenstrategie leest u waar onze focus tot en met 2015 ligt en wat onze ambities zijn.
Postbus 19129 * 3501 DC Utrecht * T 030 789 20 00 * F 030 789 21 11 * www.movisie.nl * info@movisie.nl