Meteor 7 - Later word ik Arts Zonder Grenzen

rontières

Amici senza frontiere

Amigos

Friends without frontiers Copains sans frontières

Amigos sin fronteras Venner uden graenser Vänne

Later word ik Arts Zonder Grenzen VRIENDEN ZONDER GRENZEN

Hallo! Ik ben Sylvie. Ik ben 12 jaar oud en later word ik Arts Zonder Grenzen. Wil je weten waarom? Okee, geen probleem! Ik zal het je proberen uit te leggen.

Zodra we hier in België last hebben van een kwaaltje, gaan we langs bij de dokter en de apotheker. We worden altijd snel verzorgd! In sommige landen zijn er echter niet voldoende ziekenhuizen en artsen om iedereen te helpen. En als je je al kan laten verzorgen, dan is dat vaak erg duur.

2

Volgens mij is het heel belangrijk dat iedereen – rijk of arm – verzorging krijgt.

Daarom wil ik mij later inzetten voor Artsen Zonder Grenzen, of AZG in ‘t kort!

AZG-paspoort Dit boekje behoort toe

Plak HIER je foto

Ik ben geboren op:

Dit werk zou ik graag

bij AZG doen:

Mijn grootste wens: :

ag naartoe zou trekken

Het land waar ik gra

aan:

Hallo! Ik ben Ziggy en wil later ook een Arts Zonder Grenzen worden. Ik wil mij voor deze medische organisatie inzetten omdat AZG mensen helpt die geen gezondheidszorg krijgen, vooral in streken waar er oorlog heerst of gebieden die door een natuurramp zijn getroffen.

3

Wat is humanitaire hulpverlening?

In het woord “humanitair” horen we het latijnse “humanitas” of menselijkheid. Humanitaire hulpverlening is het helpen van mensen of bevolkingsgroepen die zich in een heel moeilijke situatie bevinden. Door hen te helpen, kunnen we hun leven redden of hun pijn verzachten.

Om het even waar ze wonen op deze planeet.

Wie biedt er hulp?

Dat zijn voornamelijk niet-gouvernementele organisaties of ngo’s. Organisaties die van geen enkele regering afhankelijk zijn en dus de vrijheid hebben om te werken waar dat het meeste nodig is. Artsen Zonder Grenzen is trouwens een van de grootste ngo’s ter wereld!

Elke humanitaire organisatie heeft zijn eigen specialiteit. Sommige organisaties zien erop toe dat kinderen zonder problemen naar school kunnen gaan, andere dat hun rechten worden gerespecteerd. Artsen Zonder Grenzen is gespecialiseerd in medische noodhulp. Dat wil zeggen dat ze mensen verzorgt tijdens conflicten en bij epidemieën of natuurrampen.

Artsen Zonder Grenzen werd in Frankrijk opgericht.

Daarom gebruikt de organisatie wereldwijd het logo “Médecins Sans Frontières”.

Wil je graag meer weten over humanitaire hulpverlening? Zet je dan maar schrap! Volg mij voor een bezoekje achter de schermen van een medische organisatie zoals AZG!

4

De humanitaire spelregels

Oorlog voeren is niet verboden, maar de soldaten moeten wél bepaalde regels

Hulp bieden in crisisgebieden, daar kan je niet zomaar in het wilde weg aan beginnen! Je moet bepaalde regels (ook wel “principes” genoemd) respecteren en je op een bepaalde manier gedragen, en dit allemaal op basis van het internationaal humanitair recht. De humanitaire organisaties moeten in de eerste plaats neutraal en onpartijdig zijn.

Onpartijdig wil zeggen dat ze iedereen die in nood verkeert moeten helpen, en niemand mogen uitsluiten.

respecteren. Deze regels werden verzameld in wat het internationaal humanitair recht wordt genoemd. Ze beschermen de mensen die niet meevechten. Vrouwen en kinderen bijvoorbeeld, maar ook de dokters die hen komen

Neutraal betekent dat ze tijdens een oorlog geen kant mogen kiezen.

Ze tonen geen voorkeur voor iemand, ze bieden enkel en alleen hulp.

helpen.

Een handvest is erg belangrijk

Bovendien willen humanitaire hulpverleners zoals Artsen Zonder Grenzen ook onafhankelijk blijven. Ze zullen dus enkel gaan helpen waar zij vinden dat dat nodig is, en alle gewonden verzorgen, wie ze ook zijn, en waar ze ook wonen. Niemand anders – dus ook geen enkele regering – mag in hun plaats beslissen. Hierdoor kunnen ze ook “neutraal” en “onpartijdig” blijven.

voor een organisatie zoals Artsen Zonder Grenzen. Hierin staan namelijk de belangrijkste basisregels. Dankzij het handvest kan je een organisatie herkennen en zien hoe ze van andere verschilt!

Artsen Zonder Grenzen vermeldt al deze principes in haar handvest.

5

Getuigenis Protesteren tegen bepaalde situaties (zoals geweld tegen burgers), en de aandacht van het publiek en de politici hierop vestigen via de televisie bijvoorbeeld, is ook een taak van Artsen Zonder Grenzen.

Om te werken hebben we ruimte nodig Hulpverleners hebben ruimte nodig om hun werk te kunnen doen. Dat noemen we “humanitaire ruimte”. Concreet betekent dit bijvoorbeeld dat alle strijders tijdens een oorlog het werk van de hulporganisaties respecteren en beloven dat ze niet op een ziekenhuis of op een ziekenwagen zullen schieten. Ze aanvaarden dat de gewonden vervoerd worden en dat bevolking geholpen wordt.

Vandaag merken we dat deze humanitaire ruimte in veel plaatsen steeds minder wordt gerespecteerd en dat het steeds moeilijker wordt om de mensen te gaan helpen. Waarom? Omdat de hulpverleners soms het verbod krijgen om in het land of de regio waar de oorlog woedt, te gaan werken. Of omdat het te onveilig is, waardoor het voor hen te gevaarlijk wordt.

AZG verzorgt dus niet alleen de mensen, ze wil ook “getuigen” in de hoop hiermee bepaalde zaken te kunnen veranderen …

En dankzij haar getuigenissen mocht AZG in oktober 1999 de Nobelprijs voor de Vrede in ontvangst nemen.

6

Hé, Ziggy! Renzo, een van de verantwoordelijken van het noodhulpteam, kreeg zopas een oproep van een AZGmedewerker: er is dringend hulp nodig!

Ik denk dat we vlug zullen merken dat dit niet zo gemakkelijk is als het lijkt!

Eerste hulp bij noodgevallen Wanneer er een noodgeval is, gaat een team ter plaatse om te kijken wat de noden zijn en welk materiaal opgestuurd moet worden (tenten en dekens bijvoorbeeld, maar ook medicijnen en voedsel).

Bij noodinterventies wordt het materiaal per vliegtuig verstuurd. Indien het om

Het vervoer van dat materiaal is soms een hele uitdaging! Al het gerief wordt in grote hoeveelheden opgeslagen in grote magazijnen (in Brussel, maar ook in Nairobi in Afrika bijvoorbeeld). Het wordt van tevoren ingepakt in de vorm van “noodhulpkits” (kijk naar de volgende pagina!). Die zijn volledig klaar om te worden verzonden, meestal met het vliegtuig.

Eenmaal ter plaatse, moet het materiaal zo vlug mogelijk overgebracht worden naar de plek waar de crisis zich voordoet. Dat is niet altijd eenvoudig. Zeker niet wanneer er geen wegen zijn, of wanneer de wegen door een aardbeving of bombardementen werden verwoest. Dan moet een andere oplossing worden gezocht. Zoals in Congo, op een plaats waar er geen bruggen waren om de twee oevers met elkaar te verbinden. Daarom moest AZG prauwen gebruiken om het materiaal én de auto’s naar de andere kant te brengen!

grote, minder dringende spullen gaat, wordt alles per boot verscheept.

7

De noodhulpkit Een noodhulpkit is een verzameling materiaal, die snel kan worden opgestuurd bij een noodsituatie. Het zit in kisten, koffers of handige rugzakken. Er bestaan wel honderd verschillende soorten kits. Sommige kits bevatten al het nodige materiaal om enkele honderden mensen met spoed te opereren. Andere bevatten alles wat nodig is om duizenden kinderen te vaccineren, enz.

noodhulpkoffer, medicijnen, uitrusting geneesmiddelen

infusen verbanden

chirurgische uitrusting onderzoeksmateriaal

materiaal om wonden te hechten

8

Met welk soort urgenties krijgen de hulpverleners eigenlijk te maken?

Helpen in conflictsituaties Tijdens een oorlog moeten de hulpverleners niet alleen voor de gewonden zorgen, maar ook voor de mensen die voor de gevechten gevlucht zijn en die hun hele hebben en houden moesten achterlaten.

Er zijn ver­ schillende soorten noodgevallen …

Een vluchteling is iemand die uit zijn eigen land wegvlucht om in een ander land onderdak te zoeken. Een ontheemde is iemand die zijn huis ontvlucht om in een andere regio van zijn eigen land een onderkomen te zoeken.

Sommige mensen kunnen bij familie of vrienden logeren, maar anderen kunnen helemaal nergens terecht. Daarom zoeken ze hun toevlucht in kampen. Dit zijn “vluchtelingen- of ontheemdenkampen” die speciaal voor hen werden opgericht. Ze wonen hier totdat hun stad of dorp opnieuw veilig is, maar ze bezitten vaak niet veel om te kunnen overleven.

Daarom zorgen de humanitaire organisaties voor onderdak, water en voedsel, maar ook voor medische verzorging. De mensen zijn vaak ziek of gewond, maar de ziekenhuizen zijn dikwijls vernield of niet toegankelijk.

De bevolking houdt zich dikwijls schuil op afgelegen en moeilijk bereikbare plekken (in de brousse, in de bergen) en

Aan de ingang van de ziekenhuizen en op de voertuigen van AZG kleven de stickers “Wapens verboden”. Dit betekent dat het gaat om een neutrale plaats, waar wapens niet toegelaten zijn. Iedereen kan hier worden verzorgd, maar de veiligheid van de patiënten en van de hulpverleners moet worden gerespecteerd. Weet je nog wat “neutraal zijn” betekent?

durft deze door de oorlog niet te verlaten. De Artsen Zonder Grenzen gaan hen daarom zelf opzoeken om hen te kunnen verzorgen: dat noemen we een mobiele hulppost.

9

Helpen bij natuurrampen Aardbevingen, overstromingen, cyclonen of vulkaanuitbarstingen laten een enorm spoor van vernieling achter: veel gebouwen zijn verwoest en heel wat mensen moeten gered worden.

De slachtoffers van natuurrampen zijn vaak alles kwijt. Daarom helpen de humanitaire organisaties hen vooruit met het meest noodzakelijke materiaal: zo zijn er keukenkits (vorken, borden,…) of hygiënekits (zeep, tandpasta,…) en krijgen ze onderdak of voedsel indien nodig.

Bovendien zijn deze mensen erg geschokt en getraumatiseerd door wat hen is overkomen. De gewonden moeten dus niet alleen medische verzorging krijgen, ze hebben ook psychologische hulp nodig om de schok en soms ook het verlies van hun naasten te verwerken.

Dialyse: kunstmatig zuiveren van het bloed.

Bij een aardbeving lijden de mensen die door een gebouw verpletterd werden aan het crushsyndroom.

Door de schok van de verplettering geven de spieren van de slachtoffers een giftige stof vrij die zo snel mogelijk uit het lichaam verwijderd moet worden. Dat gebeurt met een dialyse. Indien het gif niet verwijderd wordt, kan de patiënt sterven omdat zijn nieren niet meer normaal werken.

10 Om geen kostbare tijd te verliezen, meten we de armomtrek van kinderen tussen 6 maanden en 5 jaar met een soort armband, de MUAC. Zo kunnen we zien hoeveel mensen ondervoed zijn en hoe ernstig de ondervoeding is.

Met de MUAC kunnen we snel vaststellen of een kind hulp nodig heeft. Als de meter in het rood komt, dan is het kind in levensgevaar. Oranje of geel betekent dat het kind verzorging nodig heeft maar dat zijn leven niet in gevaar is. Groen wil zeggen dat het nog in goede gezondheid verkeert.

Helpen bij een voedselcrisis In sommige landen is het erg moeilijk om goed te eten. Hier zijn verschillende redenen voor: oorlog, een natuurramp die alles verwoest, te weinig voedsel of een slechte oogst…

De hulpverleners krijgen dus soms plots met grote voedselcrisissen te maken. We spreken van een voedselcrisis wanneer op korte tijd een groot aantal kinderen sterft door ondervoeding. Er moet dan snel ingegrepen worden om te verhinderen dat nog meer kinderen doodgaan.

Daarom openen de hulpverleners voedingscentra. De kinderen die het zwaarst ondervoed zijn, worden in het ziekenhuis opgenomen en krijgen een intensieve medische verzorging. Soms moeten ze ook behandeld worden voor andere ziektes zoals mazelen. Ze krijgen ook speciale voeding met extra eiwitten in de vorm van een pindanotenpasta. Die bevat evenveel calorieën als een volledige maaltijd! Op enkele dagen tijd kan een doodziek kind zo weer bruisen van leven!

Ondervoeding, voedselcrisis of hongersnood?

Wanneer iemand te mager is voor zijn lengte, is die persoon ondervoed. Wanneer er een belangrijke toename is van het aantal ondervoede kinderen, spreken we van voedselcrisis.

Hongersnood is een extreme vorm van de voedselcrisis, en vindt plaats wanneer er een enorm tekort aan voedsel is en wanneer kinderen én volwassenen getroffen worden.

11

Wat is een epidemie?

We spreken van een epidemie wanneer een ziekte zich heel snel verspreidt en een groot deel van de bevolking treft. Meestal gebeurt dit via besmetting.

Wat is hersenvliesontsteking of meningitis?

Dit is een erg besmettelijke ziekte. Eén op twee mensen

Helpen bij epidemieën Hier bij ons worden baby’s en kinderen ingeënt tegen een heleboel verschillende ziektes, die soms dodelijk kunnen zijn.

Zo zijn ze beschermd tegen die ziektes. We zeggen dan dat ze immuun zijn. Maar in Afrika of Azië bijvoorbeeld worden kinderen niet zo vaak ingeënt.

die de ziekte krijgt en niet behandeld wordt, zal sterven.

Het gaat om een infectie van de hersenvliezen (een vlies rond de hersenen en het ruggenmerg).

Wat is mazelen?

Mazelen is een ziekte veroorzaakt door een virus, die vooral kinderen treft. We denken vaak dat mazelen

Daardoor sterven daar veel mensen, en vooral kinderen, aan ziektes zoals hersenvliesontsteking of mazelen.

Deze ziekten zijn bovendien zeer besmettelijk, waardoor veel andere mensen ze kunnen oplopen. We moeten dus snel optreden om de epidemie te stoppen en de zieken te verzorgen. De beste manier is het organiseren van vaccinatiecampagnes.

ongevaarlijk is. Het is nochtans wereldwijd één van de belangrijkste doodsoorzaken bij kinderen.

Wat is cholera?

Cholera is een erg besmettelijke ziekte die de darmen

Voor sommige ziektes bestaan er echter geen vaccins. En toch zijn ze even dodelijk. Dat is het geval voor cholera. Om zo’n epidemie te stoppen moeten de zieken geïsoleerd worden zodat ze andere mensen niet meer kunnen besmetten. De hulpverleners vangen de zieken op en geven hen veel water, zodat ze niet uitdrogen. Ze helpen ook om de bevolking betere toegang tot drinkwater te geven en informeren hen over een betere hygiëne.

aantast. Deze ziekte veroorzaakt zware diarree die kan leiden tot uitdroging en zelfs de dood. Ze verspreidt zich erg snel in ongezonde situaties en wordt voornamelijk overgedragen door vuil water en besmet voedsel.

12

De ziekte aids wordt veroorzaakt

Ook aids is een humanitaire noodsituatie

door het hiv-virus. Dit virus valt het afweersysteem, ook wel immuunsysteem genoemd, aan. Dat systeem beschermt het lichaam tegen microben. Het afweersysteem wordt gaandeweg verzwakt door het virus,

Aids is een ziekte die zich de voorbije dertig jaar over de hele wereld verspreid heeft. Van de 33 miljoen mensen die wereldwijd met het virus besmet zijn, hebben er vijf tot zes miljoen dringend geneesmiddelen nodig om opnieuw een normaal leven te kunnen leiden.

waardoor het lichaam zich niet meer tegen de aanvallen van de microben kan beschermen. Die veroorzaken dan allerlei soorten ziektes zoals tuberculose,

De medicijnen die deze mensen nodig hebben, heten antiretrovirale medicijnen of aidsremmers. Die zijn echter héél duur, en mensen in ontwikkelingslanden hebben niet genoeg geld om ze te kopen. Daarom geven humanitaire organisaties zoals Artsen Zonder Grenzen deze medicijnen gratis aan duizenden aidspatiënten.

huidaandoeningen en andere infecties.

Kinderen en aids Wereldwijd leven er meer dan 2 miljoen kinderen met

We kunnen helaas niet iedereen verzorgen... Daarom moeten de prijzen van de geneesmiddelen dringend dalen. Want dan kunnen er meer patiënten mee behandeld worden. En we moeten er voor zorgen dat de mensen niet met het aidsvirus besmet worden. Daarvoor moeten we hen uitleggen hoe ze zich kunnen beschermen.

aids. De meesten van hen wonen in Afrika. Zonder behandeling kan de helft van de besmette baby’s sterven voor ze twee jaar oud zijn.

13

14

De hulpverleners van Artsen Zonder Grenzen

Dat klopt. Meer dan de helft van de medewerkers bij AZG is geen dokter! En er zijn ook niet alleen maar expats.

Wist jij dat er bij Artsen Zonder Grenzen niet alleen maar dokters werken?

De teams van Artsen Zonder Grenzen zijn samengesteld uit expats maar bovenal uit een lokaal team met medewerkers die in hun eigen land – waar AZG een project heeft zijn aangenomen: artsen, verpleegkundigen, chauffeurs.

Een expat is iemand die beslist in een ander land te gaan werken. Bijvoorbeeld: een Belgische arts die in Pakistan werkt, is een expat.

dv un

ker

gk

w er

dig e – v ro e

De a

e ed

De

l o gi s ti e k m

De verpleegkundige verzorgt de gewonden op de verschillende afdelingen: pediatrie, interne geneeskunde, operatiekwartier. Hij/zij waakt over de hygiëne en het steriliseren in de gezondheidscentra en ziekenhuizen. De verpleegkundige kijkt na of de apotheek goed aangevuld is. De vroedvrouw is op haar beurt verantwoordelijk voor de gezondheid van de (toekomstige) moeder: ze neemt de verzorging tijdens de zwangerschap en de bevalling op zich.

Steriliseren:

van microben ontdoen

uw

rt

De arts zorgt voor de medische opvolging van de mensen die verzorgd moeten worden. Hij/zij behandelt de patiënten die aan aids, mazelen of cholera lijden. Het medisch personeel bestaat ook uit chirurgen die de patiënten opereren.

De anesthesist is verantwoordelijk voor de opvolging van de patiënten voor, tijdens en na de operatie. Ten slotte bekommert de gynaecoloog zich over de (zwangere) vrouwen.

ro

s

De ver

ple

e

De logistiek medewerker is verantwoordelijk voor de inrichting van de operatiekwartieren en de ziekenhuizen. Hij/ zij kan op enkele dagen tijd een ziekenhuis op poten zetten.

Daarnaast kijkt hij/zij de voertuigen van AZG na en herstelt ze indien nodig. De logistiek medewerker zorgt voor de elektriciteit, informatica, telecommunicatie (radio, telefoon) ...

15

r a n t w o or d e

l ij

ke

ve e n fin a n c

lic h ei d s v o o r

nd

ep

syc

h o lo o g –

zo

D

ge

De administratief en financieel verantwoordelijke staat in voor het aanwerven van het lokale team. Hij/zij zorgt ook voor de administratieve opvolging van de expats (regelen van de inschrijving, visums, werkvergunning) en de algemene administratieve opvolging (verlof, verzekeringen). De financiële medewerker beheert de rekeningen en kijkt er nauwlettend op toe dat het geld goed uitgegeven wordt.

“Watsan” is een woord dat is afgeleid van twee Engelse woorden: “water” en “sanitation”. De watsan is dus een expert in water en sanitaire voorzieningen en een ware microbenjager! Hij/zij waakt erover dat ziektes niet worden overgedragen door de verdeling en afvoer van water te verbeteren. Hij/zij organiseert ook de sortering van het afval en doet aan “vector controle”.

Vector controle:

Het bestrijden van ongedierte om ziekten te voorkomen

De

De la

b

or

an

t - a poth ek

e

r

r

ie

el

st

ie f

er

D e a d m in i at

ht

De gezondheidsvoorlichter leert de bevolking hoe ze hun hygiëne kunnen verbeteren. Hij/zij is er om deze mensen advies te geven zodat ze minder microbes oplopen en minder vaak ziek worden.

De psycholoog helpt mensen die moeilijke tijden hebben beleefd: oorlog, natuurramp, overlijden van een naaste, ziekte, verwonding. Hij/zij luistert naar hen en biedt hen psychologische steun.

w at sa n

De laborant is verantwoordelijk voor de analyses in de laboratoria. Hij/zij analyseert bijvoorbeeld het bloed van een patiënt en kan bevestigen of die al dan niet aan een ziekte lijdt.

De apotheker staat in voor de medicijnen: hij zorgt voor de bestelling en verdeling ervan in de ziekenhuizen.

VRIENDEN ZONDER GRENZEN

Ziggy en Sylvie zijn 12 jaar en dromen ervan om voor Artsen Zonder Grenzen (AZG) te werken. Ze nemen de leerlingen mee achter de schermen van onze organisatie, naar de kern van de medische noodhulp. Wat hebben de mensen nodig tijdens een humanitaire crisis?

Hoe wordt de hulpverlening georganiseerd? Wat zijn de belangrijkste uitdagingen? Op die en nog veel andere vragen zoeken de twee leerlingen van AZG het antwoord.

Meteor is een didactische koffer die leerlingen van 10 tot 12 jaar laat kennismaken met de humanitaire waarden. De koffer bestaat uit deze brochure en een videoreportage, een dossier voor de leerkracht, een poster en zelfklevers. Het materiaal kan worden besteld op www.azg.be of schriftelijk bij: Artsen Zonder Grenzen Jeugdprojecten - Dupréstraat 94 - 1090 Brussel

Wij bedanken : Ziggy en Sylvie en hun familie.

Foto’s: Avril Benoit/AZG, David Levene, Francesco Zizola, Guillaume Le Duc/AZG, Jean-Marc Giboux, Juan Carlos Tomasi/AZG, Jun Aoki/AZG, Marta Ramoneda, Rip Hopkins/Agence VU, Sebastian Bolesch, Stephane Grosse Rueschkamp/ AZG, Teun Voeten, Vali, Wayne Conradie, Zohra Bensmra/Reuters.

Grafische vormgeving en illustraties: Debie graphic design © AZG 2010 · Verantwoordelijke uitgever : H. Lorinquer, Dupréstraat 94 - 1090 Brussel.

D/2010/9672/2

Tel 02 474 74 91 - Fax 02 478 61 06