HARTZ ZURIA
EGILEAK: ANE SANTAMARIA ETA MIKEL FERNANDEZ
AURKIBIDEA
Sarrera:............................................................... 3. or. Ezaugarriak:......................................................... 4. or. Elikadura:.............................................................. 6. or. Ugalketa:............................................................... 7. or. Bizitokia eta bizimodua:........................................ 9. or. Bitxikeriak:............................................................ 10. or.
SARRERA: Bere izen zientifikoa “ursus maaritimus” edo “Thalarcotos maritimus” da, ugaztuna da eta hartz familiakoa da. Munduko haragijale handiena da, eta oso azkazal handiak ditu. Hartz zuria hartz arrearen familiatik dator.
EZAUGARRIAK: • Munduko harraparirik handiena da. • Arrak 300-600ko pisua edukitzen du. Beste hartzek baino mutur luzeagoa dute, eta hanka garatuagoak dituzte igeri egin eta ibiltzeko. • Buztan eta belarri oso txikiak dituzte, beroa hobeto mantentzeko. Beroa mantentzeko milaka ile zuri dituzte eta beroa erakartzeko gorputz beltza. Singapurreko zooko hartz batzuk berdeak bilakatu ziren beraien gorputz gainean algak jaiotzean. • Arrek 2.4 m-ko altuera dute; emeek, berriz, 175 eta 300 kg-ko pisua eta 2 m-ko altuera. • Biologoen arabera 1.100 kg gorako harrapari batek arazo metaboliko handiegiak izango lituzke bizitzeko. Inoiz neurtu den hartzik handiena 1.002 kilokoa zen. • Hartz dezberdinen artean motarik handiena da. • Arrak 400-600 arteko pisua edukitzen dute baina 1000 kilo ingurukoak agertu dira. • Emeak 200-300 kg artekoak dira. • Emea 2 metro ditu eta arra berriz 2´5 metroko luzeera edukitzen du. • Buztana eta belarriak motzak ditu, gorputzeko beroa hobeto mantentzeko. • Hotzetik babesteko bere ilea airez beteta dago.
• Errealitatean ez du kolore zuria, bere gorputzaren kolorea beltza da eta kanpokoa kolore gabekoa. • Asko ibiltzeko eta ondo igeri egiteko hanka sendoak ditu. • Larruazalaren azpian gantza geruza sendoa du eta ile asko du. Gehienez, 30 urte bizi daitezke.
ELIKADURA Itsas txakurrak edo fokak haren jaki ohikoena dira. Artikoko animalia guztiez elikatzen dira, azeriz eta otsoz izan ezik. Nagusiek 30 kilo haragi jaten dute egunean eta kumeek, berriz, 1 kilo. Behar duten likidoa animalien odoletik ateratzen dute, barazki gutxi-gutxi jaten ditu.
Gehienetan beraiek egiten elikadurarengatik izaten dira.
dituzten
borrokak
ugalketagatik
edo
Bere etsai handiena gu gara, gizakiak. Kanibalak bihurtu ahal dira, gose direnean. Izotzean arnasteko zuloak egiten dituzte eta han fokak, belugak etab aurkitu ahal ditu. Uretan egotea gustatzen zaie, baina etsaiak edo harrapakinak izotzean aurkitzen ditu.
UGALKETA Emeek ez dute ezer jaten haurdunaldian, neguan lortutako grasez, beste animalietatik lortutakoez, hain zuzen, elikatzen direlako. Kumeak urrian jaiotzen dira, haurdunaldi motz baten ondoren. Kumeak 700 gramo pisatu eta 30 cm neurtzen ditu. Hasieran itsua da, baina 5 hilabete ondoren, hazi egiten da eta bere amari erraz jarrai diezaioke. 3 eta 4 urterekin nagusitu egiten dira. Apirilan eta maiatzan izaten dute ugalketa egiteko momentua. 路Apirila eta maiatzean ugalketa harremanetarako garaia da. Epe honetan haien arteko erlazioa lagunartekotasunekoa izaten da eta ez dute burrukarik egiten. Emeek neguan izotz artean zuloak egiten ditu kumeak izateko eta zaintzeko Garai honetan emeek ez dute ezer jaten; larruazalaren azpian metatutako gantzaz elikatzen dira. Kumeak urrian jaiotzen dira eta 30cm inguru neurtzen dute 700 gramo inguru pisatzen dute. Itsu jaiotzen dira eta ez dute hortzik. Beraz, amaren esneaz elikatzen dira
Azkar hazten dira eta bost hilabete igaro ondoren, amaren atzetik ibiltzeko gai izaten dira. Hiru eta lau urte artean ugaltzeko gai izaten dira. Ondorengo 5 hilabeteetan amarengandik janaria lortzen eta hartz harrengatik babesten ikasiko dute.
BIZITOKIA ETA BIZIMODUA Poloetan eta izoztutako lurraldeetan bizi dira bereziki. Adibidez Groelandia, Ipar Poloan eta Hego Poloan. Ipar poloan eta ipar Hemisferioko alde izoztuan bizi da; Ipar Amerika, Artkoa eta Ipar Asia.
BITXIKERIAK -Haragijalerik handiena hartz polarra da. -Inoiz neurtu den hartzik handiena 1.002kgkoa da. -Ehizatzean gastatutako energia baino gehiago berreskuratu behar da harrapatutakoa jaten. -Biologoen esanean, tona batetik gorako harrapariek nekez lortzen dute hori. -Harrapari pisuagoek oso animalia handiak harrapatu beharko lituzkete. -Harrapari txikietan ez da hori gertatzen. - Eskimaleek eta artikoko beste zenbait herrik ehizatu ohi dute bere gibelaren bitaminengatik batez ere. - Europear kolonoak bere bizitokietan lapurketak sahieteagatik, eta kirolagatik hasi ziren ehizatzen neurririk gabe. Hala ere, hartzak ez du gizakia erasotzen...