Dossier geneesmiddelen: waar staan we vandaag?

Vele fronten zijn geopend in de aanval op muco. Sommige gaan naar het hart van de aandoening: de longcel met een genetisch defect. Andere proberen de ontstekingen in de longen aan te pakken. Een definitief geneesmiddel ligt nog niet in de rekken, maar enkele denkpistes zijn alvast veelbelovend.

De werking van het CFTR-eiwit herstellen

In België zijn ze voor de meeste mensen nog niet toegankelijk, maar in sommige andere landen zijn Orkambi® en Symkevi® wel al verkrijgbaar. Deze medicijnen, ook wel CFTR-modulatoren genoemd, werken op het eiwit dat in longcellen zo belangrijk is, en als het fout loopt tot muco leidt (zie infografiek). Zowel Orkambi® als Symkevi® bevatten twee stoffen: de eerste stof zorgt ervoor dat het eiwit met een afwijkende vorm toch het celoppervlak bereikt, de tweede bevordert de werking van het eiwit. Verschillende farmaceutische bedrijven werken momenteel aan een verbeterde versie van deze stoffen met als doel de huidige medicatie nog doeltreffender te maken. Vertex Pharmaceuticals (onderzoeksfase drie) is hierin het verst gevorderd en test, los van elkaar, twee nieuwe producten bij mensen met muco. De resultaten van onderzoeksfase twee zijn alvast veelbelovend: afhankelijk van welke mutaties de deelnemers hadden, en of ze ervoor al Symkevi® slikten of niet, zorgden beide medicijnen voor een stijging van de longfunctie van 10% tot 14%! Ze ervaarden ook minder luchtwegproblemen. De bijwerkingen waren mild, wat de deur opent voor verder onderzoek. Deze ontwikkelingen zijn een regelrechte doorbraak in de strijd tegen muco, vooral bij kinderen die van jongs af aan met deze nieuwe medicatie behandeld kunnen worden.

De luchtwegen bevrijden

Normaal functionerende longcellen scheiden via de CFTR-kanalen chloridedeeltjes uit in de luchtwegen (zie infografiek). Die trekken op hun beurt natriumdeeltjes aan vanuit de longcellen, en samen vormen ze zout. Hierdoor komt een stroom van water op gang die ervoor zorgt dat de luchtwegen gehydrateerd blijven. Bij mensen met muco zijn de CFTR-kanalen defect, én er is een verhoogde activiteit van natriumkanalen die natriumdeeltjes onttrekken aan de luchtwegen, waardoor ze nog meer uitdrogen.

Verschillende farmaceutische firma’s bestuderen momenteel hoe ze dit laatste mechanisme kunnen afremmen. Spyryx Biosciences kon deze zomer mooie resultaten voorleggen van fase 2-onderzoek met het experimentele eiwit SPX-101. Bij de mensen met muco met een longfunctie hoger dan 55% zagen de onderzoekers na 28 dagen behandeling 8% meer longcapaciteit ontstaan in vergelijking met mensen die een nepproduct kregen.

Luchtweginfecties bestrijden

Omdat sommige bacteriën heel hardnekkig zijn, blijft het belangrijk om in te zetten op nieuwe therapieën die luchtweginfecties bestrijden.

Bacteriën worden in ons lichaam aangevallen door immuuncellen. Stikstofmonoxide (NO) is een stof die van nature in ons lichaam voorkomt en die in lage concentraties deze cellen versterkt, en in hoge concentraties eigenhandig microben doodt. In de Verenigde Staten (in onderzoeksfase 2) bekijkt men de impact van geïnhaleerde NO op bacteriën zoals Pseudomonas, Staphylococcus en Stenotrophomonas maltophilia bij mensen met muco. Op het Europese ademhalingscongres van afgelopen september in Parijs kon een ander farmaceutisch bedrijf dan weer een eerste laboratoriumstudie voorleggen waaruit bleek dat NO doeltreffend is tegen Mycobacterium abscessus, een bacterie die meer en meer voorkomt

bij mensen met muco en ernstige schade aan de longen kan veroorzaken. Dit vergroot de hoop dat NO ook werkt tegen resistente bacteriën die met klassieke antibiotica nog maar moeilijk te bestrijden zijn.

SNSP113 zou een ander wapen in dat gevecht kunnen worden. Bacteriën die lange tijd in de longen zitten, kunnen daar biofilms vormen. Dit is een soort van beschermende mantel die ervoor zorgt dat antibiotica veel moeilijker bij de bacteriën raken waardoor deze resistent worden. Uit laboratoriumonderzoek is reeds gebleken dat het glycopolymeer SNSP113 (ontwikkeld door Synspira, onderzoeksfase 2) in staat is deze biofilms af te breken zodat antibiotica terug doeltreffend worden.

Ontstekingsreacties in de longen tegengaan

Bij mensen met muco slaagt het immuunsysteem er niet in om de bacteriën in de longen te doden. Het immuunsysteem gaat daarom steeds sterker reageren, en zelfs zo sterk dat het eigen longweefsel beschadigt. Als we in staat zouden zijn om het immuunsysteem af te remmen, kunnen we mogelijks ook die schade beperken. Het immuunsysteem mag echter niet teveel onderdrukt worden, anders krijgen microben nog meer vrij spel. Dit moeizaam spel van evenwichten wordt momenteel druk onderzocht. Wetenschappers kijken hiervoor onder andere in de richting van de ‘signaalmoleculen’, dit zijn stoffen die microben signaleren en het immuunsysteem alarmeren. Als ze hun signaal kunnen afzwakken, trekt het immuunsysteem niet meer op topsnelheid ten aanval. Verschillende moleculen worden momenteel ontwikkeld om die signaalmoleculen voor een deel stil te leggen.