Heropening Bruggemuseum-Gezelle

terug heropening bruggemuseum-gezelle

Dinsdag, 14 September 1926, was het de dag der inwijding van het Gezellemuseum. Te 4 uur in den namiddag verdrong zich een uitgelezen schaar Gezellevereerders, meest uit het Brugsche, in den opgesmukte tuin vóór het borstbeeld van den dichter door Jules Lagae, dat onder den ceder was geplaatst (en nog is, maar nu in brons gegoten) waar de kleine Guido zoo dikwijls had rondgespeeld en was opgeklauterd. (E.H. Dr. P. Allossery, ’t Gezellemuseum, in: Brugghe’n Spieghel!, 1939). In dit citaat evoceert Paul Allossery, medeoprichter en de eerste conservator, de opening van het Gezellemuseum. 85 jaar later krijgt de dichter een nieuwe permanente opstelling rond zijn werk. Door INGE GEYSEN - adjunct-conservator Bruggemuseum.

Het museum werd in zijn kleine eeuw van bestaan al meerdere malen heringericht (de laatste herinrichting dateerde van 1999). Binnenkort kan de bezoeker kennismaken met een nieuwe opstelling, die vertrekt vanuit het werk van Gezelle. Tijdens het openingsweekend van 30 april - 1 mei zwaaien de deuren van Gezelles geboortehuis weer open. Begin 2010 was het Bruggemuseum-Gezelle ‘gestript’ om plaats te maken voor het project ‘Poëzie in Dubbeltijd’. Het museum vormde met een selectie van vijf gedichten van Gezelle het startpunt van een poëzieroute. De minimalistisch vormgegeven opstelling van ‘Poëzie in Dubbeltijd’ deed het nodige stof opwaaien. Het was echter steeds de bedoeling na afloop van

het project de dichter Gezelle weer uitgebreider aan bod te laten komen in zijn geboortehuis.

uitgangspunt Met het oog daarop startte in het voorjaar van 2010 een inhoudelijk werkgroep met het uitwerken van een nieuwe invulling van het Bruggemuseum-Gezelle. De leden van de werkgroep zijn: prof. dr. Piet Couttenier (UA), prof. dr. Johan Van Iseghem (K.U.Leuven/KULAK), Els Depuydt (Gezellearchief), Leen Speecke (Openbare Bibliotheek Brugge), Hubert De Witte, Inge Geysen, Willy Le Loup en Katelijne Vertongen (Musea Brugge).

Er werd besloten om de nieuwe opstelling te laten vertrekken vanuit het werk van Guido Gezelle (1830-1899). Zijn werk is immers wat hem vandaag nog belangrijk en inspirerend maakt. Gezelle staat uiteraard bekend als dichter, maar hij was meer dan dat. Hij schreef ook proza, was redacteur van volkskundige en taalkundige tijdschriften, was actief als politiek journalist en verdiepte zich in de studie van de taal met onder andere een Woordentas van 150.000 bewaarde fiches als resultaat. Een veelzijdig man dus. Niet alleen in zijn ‘productie’ maar ook in zijn manier van schrijven was hij veelzijdig: vertrouwd met de classicistische conventies maar tegelijk op zoek naar een eigen vorm en niet bang voor experiment. Gezelle bleef niet zonder invloed op latere dichters, van Paul van Ostaijen tot Hugo Claus. En wat te zeggen van Hafid Bouazza die bij zijn vertaling van erotische Arabische poëzie dankbaar putte uit Gezelles Woordentas…

uitwerking Gezelle heeft een omvangrijk oeuvre nagelaten. Het museum wil de bezoeker laten proeven van zijn werk waarna die hopelijk zin krijgt in meer. Het werk van Gezelle wordt gepresenteerd aan de hand van vijf thema’s: natuur, religie, taalen volkskunde, vriendschap en traditie en vernieuwing. Per thema selecteerde de werkgroep een aantal teksten die niet alleen het thema maar ook de evolutie in het werk van Gezelle weergeven. Rond elke tekst worden een aantal objecten samengebracht en in het museum gepresenteerd. De presentatie wordt aangevuld met een multimediapresentatie die bezoekers individueel kunnen raadplegen. Ze herneemt de vijf thema’s van het museum. De bezoeker kan grasduinen in teksten en bijvoorbeeld verschillende versies van een gedicht vergelijken. Ook klank en bewegend beeld zijn in de presentatie verwerkt. Zo hebben uiteenlopende artiesten gedichten van Gezelle op muziek gezet. Er zijn fragmenten uit een radio-opname waarin Stijn Streuvels vertelt over zijn nonkel Guido. Een journaalfilmpje toont ons hoe het museum er in de jaren vijftig uitzag. In een fragment uit de reeks ‘Een Hollander ontdekt Vlaanderen’ draagt Godfried Bomans Gezelles gedicht ‘Terug’ voor.

De permanente opstelling beslaat drie museumzalen. De conciërgerie wordt gereserveerd voor tijdelijke tentoonstellingen. Samen met het vernieuwde museum, zal op 30 april ook de tentoonstelling ‘Gezelle in vertaling’ openen, opgezet naar aanleiding van 50 jaar Guido Gezellegenootschap.

vijf thema’s Vaak zijn de teksten van Gezelle niet onder één thema te plaatsen. In heel wat natuurgedichten zit bijvoorbeeld ook een religieuze boodschap vervat. Maar de vijf gekozen thema's geven een goed beeld van (de elementen die belangrijk waren in) Gezelles leven en werk.

Het thema ‘natuur’ komt als eerste aan bod. De natuur loopt als een rode draad door Gezelles leven en werk. Zijn vader was tuinman, zijn moeder een boerendochter. De eerste lessen die hij als leraar aan het Klein Seminarie in Roeselare mocht geven, waren de lessen Histoire naturelle (dier- en plantkunde). Ook als redacteur van Rond den Heerd zou hij zijn lezers laten kennismaken met de wondere wereld van fauna en flora. Net zo vervlochten met Gezelles leven en werk 1

1

Voordeur Gezellemuseum, 1932

2 Gezelle in de tuin van mevr. BeckDesalmon in Kortrijk, 1893 2

1

2

1 Ontwerp van de hal van het Bruggemuseum-Gezelle, 2011

2 Ontwerp van de zaal ‘natuur’ van het Bruggemuseum-Gezelle, 2011 is het religieuze. Van thuis uit streng katholiek opgevoed, voltooide Gezelle zijn priesterstudies aan het Grootseminarie in Brugge. Daarna was hij leraar en onderpastoor in Roeselare, Brugge en Kortrijk. Gezelle schreef niet alleen religieuze poëzie. In ‘Rond den Heerd’ publiceerde hij ook artikels over het volksgeloof. En hij roerde zich als politiek journalist waarbij hij zich scherp afzette tegen het opkomende liberalisme.

Het thema 'vriendschap' plaatst Gezelle tussen de mensen uit zijn directe omgeving: zijn familie, zijn leerlingen, zijn vrienden en medewerkers. Gezelle droeg werk aan hen op en omgekeerd ontving Gezelle hun hulp bij zijn werk. Denk bijvoorbeeld aan de zanters die Gezelle woorden en uitdrukkingen toestuurden. Als oprichter of redacteur van een aantal tijdschriften vond Gezelle een kanaal waarlangs hij zijn onderzoek en kennis rond taal- en volkskunde publiek kon maken. Sommige zaken werken tot vandaag door: de duikalmanak, het tijdschrift Biekorf, de woorden uit de Woordentas die werden opgenomen in het Woordenboek der Nederlandse taal.

Het laatste thema biedt de mogelijkheid om de brug naar de moderne literatuur te slaan. Hoewel verankerd in de traditie, zocht Gezelle duidelijk ook naar een eigen vorm. Dat was/is wat moderne dichters in hem bewonder(d)en: zijn zin voor experiment, zijn zoektocht naar de muzikaliteit en de zeggingskracht van de taal. Dit thema biedt het Bruggemuseum-Gezelle de

kans om via tentoonstellingen en activiteiten de lijn naar de moderne en hedendaagse literatuur door te trekken.

uitvoering De vormgeving van het vernieuwde museum werd toevertrouwd aan het Antwerpse bureau Monkey Business. Zij tekenden onder andere al voor de vormgeving van de permanente opstelling en van meerdere tijdelijke tentoonstellingen in het AMVC Letterenhuis (Antwerpen). Monkey Business brengt een ontwerp dat recht doet aan locatie en onderwerp. Het museum krijgt een warmere uitstraling en er is oog voor typografie. De bezoeker krijgt de nodige plaats en ruimte om zich in Gezelles teksten te verdiepen.

openingsweekend Het Bruggemuseum-Gezelle opent opnieuw de deuren op zaterdag 30 april. Die dag en ook op zondag 1 mei, de geboortedag van Gezelle en dit jaar ook Erfgoeddag, staan heel wat activiteiten op het programma. Het museum zal dat weekend gratis te bezoeken zijn. Houd de site van Musea Brugge in de gaten!

(…) Weet gij iets klaar uit te leggen van al ’t geen me u vragen kan? Antwoordt dan en wilt mij zeggen: Dichten… wat is dichten dan?

1 Bloemenhulde op 1 mei bij de buste van Gezelle

2 Bruggemuseum-Gezelle vanop de Kruisvest 1

2