30 u en van 13 u. tot 17 u

zal rein zijn; was mij.’ Deze psalm van David is een gebed om van zonde gezuiverd te worden. Hoewel eerder zeldzaam, wordt David soms samen met Johannes De Doper afgebeeld als een profeet (voorspeller) van de kruisiging. De geknielde apostel Paulus draagt een citaat uit zijn brief aan de Galaten (6,14), dat letterlijk verwijst naar de kruisiging: ‘Mij moge (God) er voor bewaren op iets anders te roemen dan op het kruis van onze Heer Jezus Christus.’ In de Bijbel vervolgt het vers: ‘…waardoor de wereld voor mij gekruisigd is en ik voor de wereld.’ Aan de voet van het kruis staat een citaat uit het Evangelie van Matteüs (23,37), meer bepaald uit de ‘bezorgdheid over Jeruzalem’ dat volgt op de strafrede tegen de Farizeeën: ‘Hoe dikwijls heb ik uw kinderen willen verzamelen, zoals een kloek haar kuikens verzamelt onder haar vleugels, maar gij hebt niet gewild.’ Onder de figuur van Johannes De Doper stond een citaat uit het Evangelie van Johannes. Op de afkorting IOAN na is de tekst helaas onleesbaar geworden. De figuur uiterst links is moeilijker te identificeren. De man met baard is op dezelfde wijze gekleed als de apostel Paulus. In zijn linkerhand heeft hij een tak waaraan scheuten ontspringen. Kan het hier gaan om de profeet Jesaja, die soms met een bloeiende twijg wordt afgebeeld als een verwijzing naar de boom van Jesse, de vader van David? Of gaat het om Aäron, wiens staf in een slang veranderde? Aangezien alle teksten nauw in verband staan met wat afgebeeld wordt, is er meer dan waarschijnlijk een verband met de tekst onder de figuur. Helaas is deze moeilijk leesbaar. Voortgaande op de weergegeven teksten kunnen de bovenaan afgebeelde vogels geïdentificeerd worden als, van links naar rechts, een feniks, een arend en een pelikaan. Alle drie staan ze symbool voor Christus. Naast de feniks lezen we: ‘Hij doodt zichzelf opdat hij zou leven. Hij schept zichzelf.’ De feniks is het symbool voor de verrijzenis van Christus. In tegenstelling tot de andere citaten, is deze tekst niet terug te vinden in de Bijbel. De regel is wel quasi letterlijk terug te vinden in Lactantius’ gedicht De ave phoenice (in het gedicht staat perit in plaats van necat). Bovenop het kruis zit een arend met daaronder een citaat uit Deuteronomium (32,11), het lied van Mozes: ‘Zoals een arend die ziet naar zijn jongen en boven hen heen en weer vliegt, die zijn vleugels uitspreidt voor hen, hen opneemt en draagt op zijn wieken.’ Ook de arend is (onder andere) een symbool van de verrezen Christus. Op een rots rechts van het kruis zit een pelikaan die met zijn bloed zijn jongen voedt. De tekst ernaast is een citaat uit psalm 102 (vers 7), het gebed van een ongelukkige die zich in zijn nood tot Jahwe richt: ‘Ik gelijk op de pelikaan in zijn eenzaamheid.’ De pelikaan symboliseert Christus die aan het kruis gestorven is om de mensheid te verlossen. Links van het kruis zien we een slang die zich rond een paal slingert. Kleine figuurtjes lopen en knielen errond. De scène illustreert het verhaal van de bronzen slang (Numeri 21, 4 en volgende) en is een voorafbeelding van Christus aan het kruis. Johannes herinnert aan deze episode in zijn Evangelie (3, 14-15). Rechts van de gekruisigde Christus was waarschijnlijk een stad te zien. Het hele borduurwerkje is zo een verwijzing naar de kruisdood van Christus, ter verlossing van de mensheid. Rest nog de vraag wat de functie van dit borduurwerkje is geweest. In de inventaris wordt gesuggereerd dat het om

1 Prentkaart met opstelling Gruuthusemuseum, 1ste kwart 20ste eeuw Foto: Stadsarchief Brugge - verz. J. A. Rau

2 Detail uit borduurwerk met crucifix: feniks, Gruuthusecollectie (Inv. XVIII.O.0005) Foto: Musea Brugge

1

1 Detail uit borduurwerk met crucifix : Jesaja (?), koning David en de apostel Paulus met op de achtergrond een scène met de bronzen slang, Gruuthusecollectie (Inv. XVIII.O.0005) Foto: Musea Brugge

een 16de-eeuwse aurifries gaat, de sierboord langs de opening van een koorkap. Opvallend is ook dat onderaan, naast het linker tekstblok, de naam ‘Gomaer’ te lezen staat, gevolgd door enkele zeer moeilijk leesbare letters. De naam van de borduurder? Enkele vragen blijven dus open. Het onderzoek wordt vervolgd…

*Nummering bijbelteksten volgens Willibrordvertaling. Met dank aan Kurt Priem (Grootseminarie Brugge) voor de geboden hulp.

100 % ambachtelijk. Meesterlijke objecten uit de Gruuthusecollectie tot 29 juni 2014 in het Gruuthusemuseum