Liquid city | Vloeibare stad

liquid city | vloeibare stad triënnale brugge 2018

Triënnale Brugge 2018: Liquid City | Vloeibare Stad haakt in op het thema van de eerste editie in 2015, waarbij werd nagedacht over de stad als een megapolis. Alleen gaat het nu nog een stapje verder: hoe flexibel, vloeibaar, weerbaar kan een historische stad als Brugge zijn in een tijd waar niets nog zeker lijkt? De wereld verandert snel, gevestigde gedachten en leefvormen staan onder druk. Wat brengt de toekomst?

Triënnale Brugge heeft internationale kunstenaars en architecten uitgenodigd om hierover na te denken. Velen zochten voor hun werk inspiratie in de rol van het vloeibare dat de stad letterlijk doorkruist en omringt. Het water, dat Brugge ooit zijn wereldfaam bezorgde, wordt een metafoor voor Liquid City. In de binnenstad worden kunstwerken, installaties en ontmoetingsplekken opgebouwd. Ze vormen een gastvrij parcours dat bewoners en bezoekers op onverwachte plekken samenbrengt. Want net dat is een van de doelstellingen van Triënnale Brugge 2018: ontmoetingen genereren, mensen uitdagen om de kunstwerken niet alleen te bezichtigen, maar ook te beleven en deel uit te maken van het creatieve proces. Door ELS WUYTS

Paviljoen van Spaanse architectenduo selgascano in de Coupure © Triënnale Brugge 2018 foto Jasper van het Groenewoud

vloeibaar leven in een vloeibare stad In mei 2018 start in Brugge de tweede editie van de Triënnale voor Architectuur en Beeldende Kunsten met de tentoonstelling Liquid City | Vloeibare Stad. In dat verband nodigen de curatoren Till-Holger Borchert en Michel Dewilde een reeks kunstenaars en architecten uit om nieuw werk te concipiëren in functie van het concept van de vloeibare samenleving.

Geïnspireerd door een aantal teksten van de Pools-Engelse filosoof en socioloog Zygmunt Bauman (1925-2017) is gekozen voor de thematiek van de actuele stad en haar samenleving als een vloeibaar gegeven. Het bekendste concept dat vandaag met Zygmunt Bauman wordt geassocieerd, is dat van de ‘liquid society’, een (post-)moderne samenleving die wordt beheerst door het permanente veranderen en constante vervloeien van wat haar ooit soliditeit verschafte. De huidige maatschappij wordt gekenmerkt door variatie, pluralisme, ambiva

lentie en contingentie en heerst in een precaire toestand: een wereld in ontbinding, waar alles op losse schroeven lijkt te staan, onderhevig aan globale maatschappelijke, politieke, economische en ecologische omwentelingen. De huidige periode is vervlochten met onduidelijkheid over positie en levensonderhoud, een gevoel van onveiligheid van het eigen lichaam en bezittingen, overconsumptie en escapisme.

Omdat die onzekerheid over de toekomst het verlangen naar zekerheid oproept, ziet Zygmunt Bauman het als een taak om valse zekerheden te ondermijnen. Eigen aan de toekomst is immers dat je niet weet wat ze inhoudt, elk moment in de geschiedenis houdt een veelheid aan mogelijkheden in zich, maar we weten niet welke werkelijkheid zullen worden. Zijn kritiek wil evenwel niet leiden tot fatalisme of doemdenkerij, maar draagt een krachtig appèl in zich: hij toont aan dat de manier waarop we momenteel ons leven organiseren één mogelijkheid is naast andere. Hij wil ons niet alleen tot een beter begrip van het heden brengen, maar ook tot een verantwoordelijke houding ten aanzien van de toekomst.

tijdelijke constructies met een duurzaam karakter En in deze vloeibare tijden is elke stad – ook een kleinere centrumstad zoals Brugge – potentieel een spiegel van de wereld en haar stromen en bewegingen. Zeshonderd jaar geleden was deze regio evengoed een smeltkroes van verandering.

In het verhaal van de Triënnale functioneert de huidige situatie van de stad naast het beeld van de middeleeuwse metropool als symbool voor een vorm van succesvolle stedelijkheid waar verbindingen en samenwerking voorop staan. Dankzij haar fysieke locatie, de rol van waterlopen en de nabijheid van de zee, kon de stad lokale en internationale handel met elkaar verbinden.

1

2

Liquid City | Vloeibare Stad behelst verschillende intensiteiten: het hart van de Triënnale bestaat uit een parcours van in situ creaties gelegen in de historische binnenstad. Het zijn tijdelijke constructies die in de vorm van installaties, performances of sculpturen iets toevoegen aan het kader van de gezellige straten, pleintjes en reitjes. Het is een verbinding van heden, verleden en toekomst, waar oude vormen en gedachten vervloeien en zullen stollen tot nieuwe vormen en gedachten. Het dagelijkse en vertrouwde beeld van de stad wordt uitgedaagd om de routine te doorbreken. Het verleden hoeft hierbij geen vlucht te zijn, maar wordt een vertrouwelijke context voor spannende ontdekkingen of ietwat vreemde ervaringen met een duurzame impact. Sommige architecten en kunstenaars vertalen de verbeelding van de vloeibare stad op een meer symbolische en abstracte manier. Het zijn ingrepen die ons van op afstand, langs de oever of aan de kade, doen nadenken, dromen of twijfelen. De ‘call to action’ van het architectenduo StudioKCA is er zo één: een 1 John Powels, Lanchals Foto Iwan Baans, (c) Triënnale Brugge 2018 2 Renato Nicolodi, Acheron I Foto Iwan Baans, (c) Triënnale Brugge 2018 3 The Floating Island van ORBA in de Langerei, © Triënnale Brugge 2018 gigantische walvis duikt op uit het water, vervolledigt bijna het idyllische karakter van het plein, maar is tegelijk een manier om het te hebben over de mondiale afvalproblematiek. Bij ‘ACHERON I’ van Renato Nicolodi lijkt een betonnen constructie ons voorbij de grens van het wateroppervlak mee te willen voeren, naar een wereld die boven- en onderwereld verbindt, een toegangspoort tot het ongekende. John Powers verbindt dan weer verleden en heden in een duizelingwekkende modernistische zwanenhals en met ‘Fountain of Life’ brengt Monir Shahroudy Farmanfarmaian een meerlagig volume in glas, geïnspireerd door geometrische patronen uit diverse culturen en achtergronden.

Andere kunstenaars en architecten ontwikkelen gastvrije ontmoetingsplaatsen, plekken waar ruimte is om ‘de ander’ of ‘de vreemde’ informeel en toevallig te kunnen kruisen. Op de ‘BRUG’ van Jarosław Kozakiewicz bijvoorbeeld, maar ook in de beeldende constructie van Wesley Meuris op de Burg, de rechthoekige units uit de verticale woonstructuur van Bruggeling Peter Van Driessche of ‘Floating Island’ van OBBA. Het zijn werkbare instrumenten waar uitsluiting of dominantie achterwege kunnen worden gelaten. Het zijn mogelijke alternatieven om tot ontmoeting te komen en misschien zelfs om uit vrije wil een gesprek aan te gaan. Dat zal zeker het geval zijn aan het paviljoen van selgascano, een duo uit Madrid dat in de Coupure voor een kleurrijke ‘bubbel’ zorgt die uitnodigt om een duik in het water te nemen of langs de waterkant te flaneren. Of is het een observatiepunt voor wat een eenvoudig lijkend idee teweeg kan brengen: samen zijn?

Ten slotte onderzoekt een andere groep architecten en kunstenaar de directe samenwerking met buurtbewoners, waarbij het procesmatige en participatieve karakter primeert. Voor de ‘Minne Floating School’ ontworpen door Kunlé Adeyemi hebben leerlingen en leerkrachten uit klassen met diverse achtergronden en met eigen leerdoelen gewerkt rond paviljoenen in of

op het water. In ‘House of Time’ creëren Brugse jongeren samen met Raumlabor een microfabriek in de schaduw van een industriële site, waar naast engagement ook verwacht wordt om het individualisme achterwege te laten. En in het godshuis aan de Garenmarkt lijkt het traject van Ruimteveldwerk sociale patronen in alle stilte te bespreken. Het is een aftastend benoemen van de grens tussen privé en publiek, maar ook van vereenzaming en veroudering. Is het ook geen manier om het over populaire toeristische bestemmingen te hebben?

een nieuwe artistieke ‘hub’ in de stad: de poortersloge In de gebouwen van de gerenoveerde Poortersloge wordt het thema van de vloeibare stad verder verdiept aan de hand van enkele nieuwe werken en bestaande maquettes, video’s en archiefmateriaal. Naast het monumentale houten diorama van Roxy Paine en de video-installatie van Tomás Saraceno, orkestreert Rotor een natuurhistorische museale installatie over de Chinese Wolhandkrab, een exotische diersoort

die in China als delicatesse en in de Europese wateren als een bedreiging voor het natuurlijke evenwicht wordt beschouwd.

De Poortersloge is naar aanleiding van de Triënnale een hub: een soort ‘switch’ in de infrastructuur van het culturele netwerk van de stad, de combinatie van een pop-up café dat ondertussen gekend is bij het publiek als URB EGG, tentoonstellingsruimte én onthaalplek. En waar de artistieke ingrepen in het stedelijke weefsel voor een andere beleving van de omgeving zorgen, is de dynamiek die op vrijwillige basis gegenereerd is, minstens even bemoedigend te noemen. Het is een feest om te merken hoe vaak op particuliere basis onafhankelijk initiatieven worden genomen om aan Liquid City | Vloeibare Stad een extra stem te geven. Terwijl niet direct een ‘open call’ werd uitgestuurd, zijn voorstellen voor extra tentoonstellingen, lezingen, workshops of voorstellingen vervlochten geraakt in een “Inspired by” programma. De ideeën worden gewikt en gewogen en gerealiseerd met eigen middelen en volgens schaal en draagkracht van de initiatiefnemers. Ze lij3

ken wel de belichaming van de ‘opdracht’ van Zygmunt Bauman: gewaardeerde betekenisvolle acties die voorbij de traditionele festivalprogrammering gaan, maar vertrekken vanuit een eigen enthousiasme en waar beperkingen het streven naar kwaliteitsvolle mogelijkheden niet in de weg hoeven te staan. Nu of later.

Referenties voor deze tekst komen uit de catalogus waarin diverse auteurs uitgenodigd zijn om te reageren of zich te laten inspireren door het concept. In die zin fungeert de catalogus eveneens als een gastvrije ruimte voor debat, gedachtewisselingen of poëtische bespiegelingen met teksten van Anna Tsing, Till-Holger Borchert, Michel Dewilde, Marc van den Bossche, Tom Trevor, Abdelkader Damani en Gilles Rion (FRAC Centre-Val de Loire).

Triënnale Brugge 2018: Liquid City | Vloeibare Stad brengt hedendaagse kunst en architectuur in de historische binnenstad van Brugge, is gratis, dagelijks toegankelijk tussen 12:00 en 18:00 en loopt van 5 mei tot 16 september 2018.

Meer informatie: www.triennalebrugge.be