Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience | Nottebohmkrant - 3de editie

JANUARI 2019 - NOTTEBOHMKRANT - ERFGOEDBIBLIOTHEEK HENDRIK CONSCIENCE - DE BIBLIOTHEEK VOOR NEDERLANDSE TAAL, CULTUUR EN GESCHIEDENIS VAN VLAANDEREN

Nottebohm KRANT SEKS, RITUELEN EN MUZIEK Editoriaal - An Renard en Koen Broucke Seks, rituelen en muziek. Een voor de hand liggende variatie op Sex & drugs & Rock & Roll. De titel van het iconische nummer van Ian Dury uit 1977.

Sex and drugs and rock and roll Is all my brain and body need Sex and drugs and rock and roll Are very good indeed Het is op zijn beurt geïnspireerd door de gevleugelde woorden Wein, Weib und Gesang. De oorsprong van dit begrip is onduidelijk, maar gaat terug tot de zeventiende eeuw, en werd door Johann Strauss verklankt in een wals uit 1869. Het is een onmiskenbare oproep tot een hedonistische levensstijl. Voor ons is het de inspiratie voor een nieuwe reeks Nottebohmlezingen. En zoals steeds zijn onze thema’s ingegeven door andere activiteiten in de Nottebohmzaal. Met name een tentoonstelling eind 2019 over de zogenaamde ‘onder de toonbankliteratuur’.

De Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience bezit een belangrijke collectie van die literatuur. U weet wel, de boekjes die in de jaren 60 en 70 vaak met een blanco cover werden verkocht onder de toonbank van de boekhandel of de tijdschriftwinkel, met een eerder aandoenlijke erotische en seksuele inhoud. Het is een

interessante weerspiegeling van de toenmalige tijdsgeest, en vooral ook van belang omdat een aantal bekende auteurs - met een schuilnaam - dergelijke ‘vieze’ boekjes schreven.

Volgens Dury was het nummer Sex & drugs & Rock & Roll geenszins een poging om zijn publiek tot excessen aan te zetten. Het was slechts een fijne teaser, een kier om aan het ‘9 to 5’ leven te ontsnappen. Of in termen van vandaag; te ontsnappen aan de consumptiedrift van de Black Fridays en Cyber Mondays en andere obligate koopwoedes.

Here’s a little piece of advice You’re quite welcome it is free Don’t do nothing that is cut price You know what that’ll make you be They will try their tricky device Trap you with the ordinary Get your teeth into a small slice The cake of liberty

© Koen Broucke

KOEN BROUCKE IN GESPREK MET SCHRIJVER-ANTROPOLOOG KOEN PEETERS

Het is goed om elkaar aan te raken als je mekaar begroet, of gewoon als je elkaar goed verstaat.

Een interview afnemen van Koen Peeters? Wanneer ik de vragen formuleer is het alsof ik de antwoorden al bijna ken. We zijn al vele jaren in gesprek, en we zagen elkaar een maand lang (september 2018) in de Academia Belgica in Rome.

Vandaar dat het interview de vorm heeft gekregen van een literaire constructie.

Ik vraag hem naar de thema’s die dit jaar in de Nottebohmlezingen aan bod komen. Het zijn vrije associaties van de auteur, zonder kennis te hebben gekregen van de onderliggende betekenissen die ik er zelf aan geef. Echte vragen zijn niet meer nodig. Een woord en een vraagteken zetten aan tot eindeloze gedachtesprongen. Het is tevens een ode aan de vriendschap en een voorbode op de lezing die Peeters zelf geeft op zondag 14 april.

Seks?

Komt u maar mee proeven van deze delicieuze taart tijdens de prachtige, vrij op het thema voortbordurende lezingen die we u dit jaar weer aanbieden in de Nottebohmzaal.

Peeters: Dat is wat gebeurt in bed, natuurlijk.

Maar het is net zo goed het wonen in hetzelfde huis, de tafelgemeenschap, de kleine en grote aanrakingen. Ook de blikken ’s ochtends, overdag en ’s avonds wanneer je elkaar soms

ziet, alsof je elkaar nooit eerder zag. Het lachen ook, vooral de onnozele grappen, het keuvelen en het plagen, de geuren en de adem, tot en met het stof op het linoleum in het huis. Ik zie het ook in de voorzichtige lichamelijkheid

ERFGOEDBIBLIOTHEEK HENDRIK CONSCIENCE - Hendrik Conscienceplein 4 - 2000 Antwerpen - tel. +32 3 338 87 10 - consciencebibliotheek@antwerpen.be

1

JANUARI 2019 - NOTTEBOHMKRANT - ERFGOEDBIBLIOTHEEK HENDRIK CONSCIENCE - DE BIBLIOTHEEK VOOR NEDERLANDSE TAAL, CULTUUR EN GESCHIEDENIS VAN VLAANDEREN

De Nottebohmzaal is een tijdscapsule, een gewijde plek, een kostbaar schrijn. van vriendschappen. Het is goed om elkaar aan te raken als je mekaar begroet, of gewoon als je elkaar goed verstaat.

Dit alles met wederzijdse toestemming welteverstaan. Géén gedoe met hashtags.

Rituelen?

Peeters: Ik verbaas me erover hoe modieus dat woord de laatste jaren is geworden. Er is zelfs een inflatie in het woordgebruik. Het woord wordt tegenwoordig ook vaak gebruikt voor kleine gewoontes, gedragingen waaraan men gehecht is en waardoor men zich blijkbaar zekerder voelt. Het lijken wel tics nerveux, slechts voorbereidingen voor iets anders. Ik ben zelf antropoloog van opleiding en reserveer het woord toch liever voor de grote levensmomenten waarop mensen overgaan van de ene levensfase naar de andere. Doop, begrafenis, initiatie, huwelijk.

Ik las pas het boek van Herman De Dijn over rituelen, hij ziet de rituelen vooral in de liturgische sfeer. Ik durf het zelf ook gebruiken voor die speciale momenten waar we op een bijzondere plek iets oproepen dat er daarvoor niet was. Maar dat doe je niet alleen, het gebeurt op een samen-vertellende wijze.

Muziek?

Peeters: Ik beken maar meteen: ik ben zeer amuzikaal. Ik heb ook geen behoefte aan muziek als achtergrond, ik vind het meestal zelfs storend. Maar de laatste jaren trok ik veel op met een pianist, en ben toch gevoelig geworden voor pianomuziek. Ik kijk graag naar de grote gebaren van de pianist. Dat spelen met een beheerste, welluidende hartstocht, zich geheel overgeven aan de muziek. Dat heeft een pianist gemeen met een schilder, daar zie je het ook voor je ogen gebeuren. Het is allemaal veel zintuiglijker, directer dan een schrijver die zit te schrijven. Daar is in het geheel niets aan te zien. Gepruts eigenlijk. (lacht)

Pianomuziek bracht je op het spoor van onze grootste dichter aller tijden, Paul van Ostaijen.

Hoe ging dit in zijn werk?

Peeters: Welja, enige tijd geleden ging ik met drie goede vrienden op zoek naar de geest van Paul van Ostaijen. We bedachten een bedevaart naar Miavoye-Anthée, het onooglijke Waalse dorpje waar hij in 1928 onopvallend stierf in een klein sanatorium. Hij was net 32 jaar geworden. Onze bedevaart was een bevlogen, ook wel zeer ironische expeditie met schrijver-journalist Pascal Verbeken, dichter Peter Holvoet-Hanssen, jijzelf (kunstenaar Koen Broucke) en ikzelf.

Het sanatorium zelf was intussen gewoon de woning van een bejaard boerenechtpaar. Met ons vieren hebben we er overnacht. In één van de laatste brieven van Van Ostaijen hadden we gelezen welke pianomuziek er vaak weerklonk. Vooral Mazurka nr. 48 van Chopin. Holvoet had een gedicht geschreven dat we perfect konden zingen als de mazurka (een dans in driekwartsmaat). Jij zat aan de piano. We hebben het gezongen voor het bejaarde boerenechtpaar, én voor Zot Polleke.

Komen er in je nieuwe roman Kamer in Oostende, die in juni 2019 verschijnt, ook rituelen voor?

© Peter van Straaten

2

Peeters: Ja, en in mijn Nottebohmlezing wil ik het daarover graag hebben. De roman gaat over een schrijver en een schilder die flaneren in Oostende. Ze zwerven tussen de Oostendenaars. Ze vertoeven in het gezelschap van vissers, tragische architecten, Snoek en Claus, Spilliaert en Ensor, Congolezen. En vrouwen. De schrijver en de schilder zijn nieuwsgierig, soms opdringerig maar nooit onbeschoft.

Ze ontwikkelen een ironische onderzoeksmethode, het perspectivisme. Dat kan een ritueel zijn. Als je samen een verhaal vertelt, kun je terugkeren naar zeldzame, kostbare, melancholische momenten.

Zelfs diep terug in de tijd. Het is een soort Onvoltooid Oostendse Tijd. Niets blijkt dan nog toevallig. Tegelijk gaat het boek, heel melancholisch, over vriendschap.

Wordt jouw lezing een ritueel?

Peeters: Nee, daarvoor zitten we toch allemaal wat te statisch naar elkaar te kijken op onze stoelen. Een ritueel mag toch wat lichamelijker en zintuiglijker zijn. Maar op zijn best, en ik zal mijn best doen als ik de lezing hou, beloofd - ontstaat er toch één of andere communitas. Een gelijkstemmigheid, een gezamenlijke begeestering door woorden. Nu je het zegt, ik zal ook beelden gebruiken. Tegenwoordig gebruik ik in mijn lezingen een ouderwetse diamontage. In de Nottebohmzaal hoorde ik een tijdje geleden al eens Björn Schmelzer van Graindelavoix. Hij is etnomusicoloog en antropoloog, hij volgde les bij dezelfde professor als ik, Renaat Devisch. Wat me bij Björn aanspreekt is die combinatie van onderzoek die leidt tot uiterst vrije, kunstzinnige vinding. Uitvinding zelfs. Björn sprak begeesterd over zijn antropologisch werk in Sardinië.

Hoe eenvoudige, quasi ongeletterde Sarden oude rituelen van de Settimana Santa opvoerden, en daarbij nogal vrij improviseerden bij de oude partituren. In feite konden of wilden ze die amper volgen. Enfin, ik overdrijf misschien een beetje, met mijn verbeelding en slechte geheugen. Maar Björn vertelde hoe ze dan een onduidelijk lied aanhieven, geheel in lijn met de traditie, en op dat moment van de lezing klonk door het open raam achter hem, vanop het plein, het gezang van een dronkaard. Het was eigenlijk meer gelal. Iemand met een probleem, of iemand die juist heel gelukkig was met zichzelf, maar hij moest iets kwijt op een luide manier. Enfin, het was onduidelijk maar prachtig, die toevallige samenzang tussen Schmelzer en een anonieme zanger.

Het is dus niet de eerste keer dat je op bezoek komt in de Nottebohmzaal van de Erfgoedbibliotheek.

Peeters: Zeker niet. De Nottebohmzaal is een tijdscapsule, een gewijde plek, een kostbaar schrijn. Het is de mooiste bib die ik ken, ook al kun je er geen enkel boek uitlenen. De laatste keer was ik er in 2017 toen een nummer van het literair tijdschrift DW B werd voorgesteld. Het was geheel gewijd aan de schrijver Ivo Michiels die stierf in 2012. Zijn weduwe Christiane Faes was erbij, vorig jaar is zij ook overleden, en zij sprak over haar man. Het was heel intiem en bijzonder. Toch vreemd om vast te stellen hoe de aanwezigheid van getuigen én een bijna-sacrale plek zorgen voor dergelijke intense momenten. De schrijversgeest van Michiels zinderde in de zaal, en daarna dronken we met zijn allen samen een glas. Meer moet dat niet zijn. (lacht)

De vriendschap?

Peeters: Laat ik het maar meteen toegeven. Jij, Koen Broucke, bent de schilder en pianist met wie ik de voorbije jaren erg veel optrok. Ik wilde al lang een boek schrijven over vriendschap, hoe weldoend, verrijkend, soms ook troostend die kan zijn. We zijn beiden nogal nieuwsgierig van aard, en als we samen op pad gaan, gaat die speurzin nog een versnelling hoger.

Schrijver Koen Peeters is de auteur van een rijk en veelbekroond oeuvre. Voor zijn elfde en voorlopig laatste roman De mensengenezer kreeg hij in 2017 de ECI Literatuurprijs. Op zondag 14 april geeft hij een Nottebohmlezing getiteld Kostbare, melancholische momenten.

Kunstenaar Koen Broucke is programmator van de Nottebohmlezingen.

ERFGOEDBIBLIOTHEEK HENDRIK CONSCIENCE - Hendrik Conscienceplein 4 - 2000 Antwerpen - tel. +32 3 338 87 10 - consciencebibliotheek@antwerpen.be

JANUARI 2019 - NOTTEBOHMKRANT - ERFGOEDBIBLIOTHEEK HENDRIK CONSCIENCE - DE BIBLIOTHEEK VOOR NEDERLANDSE TAAL, CULTUUR EN GESCHIEDENIS VAN VLAANDEREN

Nottebohmlezingen DE ZWAARTE VAN EEN LIBEL, HET WANKELE EVENWICHT VAN HET VERLANGEN zondag 3 februari 2019 – 11u00

Bernard Dewulf is dichter, essayist, columnist, vertaler en theaterauteur. Zijn werk werd meerdere malen bekroond, onder andere met de Debuutprijs, de Librisprijs en de Inktaap. In 2018 verscheen zijn laatste dichtbundel Naar het gras.

‘Of ik iets wil schrijven over het verlangen.

Natuurlijk, schrijven is een van mijn oudste verlangens.

Meteen na de vraag zie ik me al lyrisch haar borsten beschrijven, zodat de lezer kan verlangen naar mijn bevoorrechte handen.

Ziedaar, dat is meteen een dubbel verlangen, lezer.

Daarna begin ik te denken. Ik kan veel denken, nachtenlang.

Denken is ook een vorm van verlangen.

Naar inzicht, oplossing, verlossing.

En zo denkend raak ik, als wel vaker, verstrikt.

Verlangen, besef ik al snel, is zo’n levensbreed thema – ik zou niet weten waar ik moet beginnen, na haar borsten.’ © Koen Broos

BETEKENISVERLIES IN DE MUZIEK zondag 10 maart 2019 – 11u00

Marlies De Munck doceert muziekfilosofie aan de Universiteit Antwerpen en aan het Koninklijk Conservatorium in Gent. Daarnaast schrijft ze filosofische artikels over muziek, film, literatuur en schilderkunst.

HET FANTASMA TUSSEN ORAKEL EN ENIGMA zondag 24 februari 2019 – 11u00

Ariane Bazan is doctor in de biologie en in de psychologie.

Ze is hoogleraar Klinische Psychologie en Psychopathologie aan de Université Libre de Bruxelles en werkzaam als zelfstandige psychoanalytica. Ze is ook columniste voor De Standaard.

Wie het orgasme heeft verkend, voelt met ongemak dat wat het meest gevreesd wordt, soms ook de grootste opwinding geeft: ook het fantasma brengt de daver op het lijf.

Dat fantasma is een zin die het singuliere seksuele genot samenvat en die het meest gebald duidt wat een orgasme aan het lijf kan ontlokken. Nu blijkt dat het in taal hernemen van het fantasma ook is wat een orakel kan onttoveren tot een enigma: een spreuk die weliswaar nog steeds ontcijferwerk vraagt maar wel zijn vervloekend karakter verliest. Tot orgasme komen is dan ook één van de grootste beschavingsuitdagingen.

De klassieke muziek heeft het moeilijk. De canon veroudert.

Nieuwe muziek vindt moeilijk haar weg naar het ruime publiek. In musicologische middens wijst men erop dat dit proces onvermijdelijk is: er is geen terugweg mogelijk. Deze lezing plaatst enkele vraagtekens bij die gangbare verklaring. Er is wel degelijk een uitweg uit de impasse.

KOSTBARE, MELANCHOLISCHE MOMENTEN zondag 14 april 2019 – 11u00

Koen Peeters is schrijver en antropoloog.

Koen Peeters is al langer gefascineerd door rituelen. Hij ziet ze als een manier om iets nieuws te laten verschijnen. Het is nooit een gewone herhaling van iets van vroeger. Geen herdenking. Wel een ontmoeting op een bepaalde © Koen Broos plaats, die gelijkstemmigheid veroorzaakt. In deze lezing vertelt Peeters op een hoogst literaire manier over zijn recente ervaringen.

HET RITUEEL EEN GELIEFDE ZACHT MET DE VINGERS DOOR DE HAREN TE STRELEN zondag 12 mei 2019 – 11u00

Barbara Raes doet onderzoek naar nieuwe mentale en fysieke ruimtes voor afscheidsrituelen. In 2016 richtte ze Beyond The Spoken op. In deze werkplaats creëert ze samen met kunstenaars rituelen voor niet-erkend verlies.

België behoort tot de meest geseculariseerde landen van Europa. Toch beschouwt een groot deel van de bevolking zichzelf als ‘religieus of spiritueel georiënteerd’. Zingeving is dus niet volledig uit onze samenleving verdwenen. In deze lezing brengt Barbara Raes verslag uit van een zoektocht naar zingeving en vertroosting.

Lezing gemist?

Surf dan naar www.consciencebibliotheek.be/herbeluister en ontdek de podcasts van alle voorbije Nottebohmlezingen.

ERFGOEDBIBLIOTHEEK HENDRIK CONSCIENCE - Hendrik Conscienceplein 4 - 2000 Antwerpen - tel. +32 3 338 87 10 - consciencebibliotheek@antwerpen.be

3

JANUARI 2019 - NOTTEBOHMKRANT - ERFGOEDBIBLIOTHEEK HENDRIK CONSCIENCE - DE BIBLIOTHEEK VOOR NEDERLANDSE TAAL, CULTUUR EN GESCHIEDENIS VAN VLAANDEREN

VOORBIJE QUEESTE Column – Chris Van Camp Het begenadigd zijn met een zoekende geest is een vermoeiende aangelegenheid. Het eeuwige vorsen en proefondervindelijk vaststellen dat ermee gepaard gaat, leidt je langs een kronkelig pad vol valkuilen. Al levert serendipiteit je soms heerlijke vondsten op, het hongerige brein is een onbetrouwbare gps. Toch had ik mijn ommetjes op zoek naar zelfverwerkelijking niet willen missen.

FATENA AL-GHORRA, ONZE GASTVROUW OP GEDICHTENDAG De Palestijnse dichteres Fatena Al-Ghorra is geboren in Gaza, wordt op haar zeventiende tegen wil en dank uitgehuwelijkt, kan negen jaar later scheiden en bouwt een succesvolle carrière uit als dichteres en televisiepresentatrice. Wanneer Hamas haar met de dood bedreigt slaat ze op de vlucht. Op Gedichtendag stelt ze in de Notthebohmzaal haar nieuwste bundel Neem dit lichaam voor.

Sam Capiau Al-Ghorra kwam in 2009 via Egypte naar België. Van hieruit werkte ze als journaliste voor onder andere Al Jazeera. Nu schrijft ze vooral poëzie, in het Arabisch.

‘Schrijven is als een therapie voor mij. Mijn gedichten komen recht uit het hart, en dat lukt uiteraard het beste in mijn moedertaal.’

Met de steun van PEN Vlaanderen werd haar bundel Gods bedrog in 2014 naar het Nederlands vertaald. Hierin slaat ze een zeer directe en soms ruwe toon aan, alsof ze haar verleden van zich afschrijft. Met diezelfde intensiteit en vol temperament draagt ze haar gedichten voor op het podium. Een optreden van Al-Ghorra wordt wel eens vergeleken met de uitbarsting van een vulkaan.

‘Mensen zeggen mij soms dat ze mijn gedichten pas echt voelen wanneer ik ze voordraag, hoewel ze de taal niet begrijpen. Een mooier compliment kan ik mij niet voorstellen.’

Op Gedichtendag draagt Al-Ghorra voor het eerst voor uit haar laatste boek Neem dit lichaam. Ze schreef de gedichten tussen 2014 en 2017. Een lange periode, waarin ze zich moest aanpassen aan haar nieuwe leven in België. Het resultaat is een duistere innerlijke zoektocht. ‘Ik ben ongelooflijk dankbaar voor de kansen die ik hier krijg. Maar het leven alleen, weg van je familie en vrienden, is niet altijd gemakkelijk. Soms hoor ik een week lang geen andere stem dan die van mijzelf.’

Al-Ghorra zal haar gedichten in het Arabisch brengen, de vertaling wordt simultaan geprojecteerd. Als ze mag dromen, welke Nederlandstalige schrijver mag haar gedichten dan komen voordragen? ‘Ik denk meteen aan twee grote namen. Ten eerste Stefan Hertmans. Ik vertaalde al enkele van zijn gedichten naar het Arabisch, en ik hou ontzettend van zijn werk. Maar het zou ook een ongelooflijke eer zijn mocht Ramsey Nasr mijn woorden vertolken. Met zijn Palestijns bloed denk ik dat hij mijn poëzie goed aanvoelt. Stuur je dit interview door naar hen beiden? Wie weet springen ze mee op het podium. (lacht)’ Fatena Al-Ghorra treedt op Gedichtendag (31 januari) om 16u30 op in de Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, onder muzikale begeleiding van het Damast Duo (violist Shalan Alhamwy en accordeonist Jonas Malfliet). De toegang is gratis, inschrijven kan op www.consciencebibliotheek.be/gedichtendag.

Neem dit lichaam (Uitgeverij Jurgen Maas/Uitgeverij P) verschijnt op 15 januari.

Iets wat me lang fascineerde was de vermoede link tussen spiritualiteit en perversie. Zo kwam ik, als consument van biografieën, meermaals tot de constatatie dat briljante geesten vaak uitstapjes maakten in de wereld van de pornografie. En dan heb ik het niet over hapklare copulatiefilmpjes, maar over het meer gesofistikeerde literaire en grafische werk. Henry Miller en Anaïs Nin, de ommetjes van Gore Vidal, de vunzige lijnen van Cocteau, de pin-ups van Anne-Mie Van Kerckhoven, wijlen Joost Zwagerman zijn Pornotheek Arcadië, allerhande bloemlezingen toegedekt met een zweempje wetenschap… Ik mocht er graag in grasduinen.

Ook mijn eerste stappen richting proza namen de lezer/toehoorder mee naar een wereld waar schoonheid zich schuilhield onder een laagje lijden. Met in barok gedoopte pen voorzag ik lichaamsdelen van adjectieven en vunzige handelingen van een schurend onvermogen om daadwerkelijk je immense lusten bot te vieren.

Mijn eerste monoloog ooit, over de meest achteloze, groezelige ontmaagding die een jong meisje kan meemaken, zag ik als het begin van een heiligenleven. Vooral ingegeven door het niet-slachtofferschap van het meisje en haar vastberadenheid een queeste naar hoerige volleerdheid in te zetten. Met de ijver van een evangelist schreef ik een erotisch oeuvre bijeen dat me lezingen, voorstellingen en een exquise schare fans opleverde. Iets wat vandaag in onze onmiskenbaar preutse tijden al lang ondenkbaar is.

Maar net de vrijheid die ik nam, zorgde voor gezonde saturatie. Het boeide me niet meer.

Het licht ging ik in de duisternis dan toch niet vinden. Wanneer ik er nu op terugblik leert dit verlaten pad mij belangrijke dingen over onbestemde gedrevenheid, over opoffering en loutering. Het doet me beseffen dat we die loutering vandaag zoeken in verbeten activisme.

We wentelen ons in een pervers mea culpa voor alles wat er sinds de homo sapiens verkeerd ging. Het actuele, westerse ‘schuld en boete’ spel is de nieuwe pornografie die niet moet onderdoen voor De Sade.

Andere lezingen en activiteiten JANUARI DO 31.01 | Gedichtendag 16u30 - Fatena Al-Ghorra en Damast Duo FEBRUARI ZA 16.02 | Davidsfonds Academie 10u00 - Rob Heirbaut en Dave Sinardet – Verkiezingen 2019. Wat staat er op het programma?

Opgelet! Deze cursus bestaat uit drie dagdelen; ook op 02.03 en 09.03 VR 22.02 | Rondleiding Hemelse barok op het Conscienceplein 14u00 - voor individuele bezoekers ZA 23.02 | Lezing Dotatiefonds voor boek & letteren 11u00 - Hugo Soly - Corruptie en machtsmisbruik in Antwerpens Gouden Eeuw MAART ZA 02.03 | Davidsfonds Academie ZA 09.03 | Davidsfonds Academie ZO 24.03 | Duel op zondag 11u00 - Liesbeth Van Impe (hoofdredacteur Het Nieuwsblad) vs. Peter Terryn (anarchistisch politiek activist, zelfbenoemd ‘minister van agitatie’). Philippe Heylen (voormalig schepen van cultuur van de stad Antwerpen) modereert – De democratie onder vuur. Hoe kan ze worden gered?

WO 27.03 | Miraeus Lecture 19u00 - Marianne C.E. Gillion - Religieuze en muzikale identiteiten in de liturgische boeken van de Onze-Lieve-Vrouwekathedraal en de Sint-Jacobskerk in Antwerpen ZA 30.03 | Rondleiding achter de schermen 10u00 - voor individuele bezoekers APRIL ZA 13.04 | Rondleiding achter de schermen 10u00 - voor individuele bezoekers VR 26.04 | Rondleiding Hemelse barok op het Conscienceplein 14u00 - voor individuele bezoekers MEI WO 15.05 | Miraeus Lecture 19u00 - Margriet Hoogvliet - Religieuze leescultuur van leken in de regio tussen Parijs en Antwerpen in de vijftiende eeuw ZA 18.05 | Rondleiding achter de schermen 10u00 - voor individuele bezoekers JUNI ZA 15.06 | Rondleiding achter de schermen 10u00 - voor individuele bezoekers INFO & TICKETS: www.consciencebibliotheek.be

ERFGOEDBIBLIOTHEEK HENDRIK CONSCIENCE - Hendrik Conscienceplein 4 2000 Antwerpen - tel. +32 3 338 87 10 - consciencebibliotheek@antwerpen.be

V.U.: An Renard, Erfgoedbibliotheek Hendrik Conscience, Hendrik Conscienceplein 4, 2000 Antwerpen

© Sattar Naama

Het leidde tot een aandoenlijke kijk op verloren mensen en vooral op het vervagen van de rigide scheiding tussen goed en kwaad. De mix van zuivere overgave - ook al betekende dat de sloop van je ego - en vleselijkheid had iets religieus.