Cordelia
Over het uitgevershuis van Angèle Manteau vond plaats in januari, evenals de presentatie van Bert van Raemdoncks Niks geniaal vandaag, de uitgave van de briefwisseling tussen Karel van de Woestijne en Emmanuel de Bom. In maart werd hier de nieuwe Belgicareeks voorgesteld. De Publishers Tour voor kinder- en jeugdliteratuur, een initiatief van het Vlaams Fonds voor de Letteren, kwam op 25 februari kennis maken met het Letterenhuis en die voor proza en poëzie bezocht ons op 1 juni. Het Vlaams-Nederlands Huis deBuren (Brussel) organiseerde op 10 maart de tweede Multatulilezing in het Letterenhuis: de Zuid-Afrikaanse schrijfster Brink Scholtz gaf een fel gesmaakte lezingin-briefvorm waarin zij Multatuli advies vroeg over hedendaagse interculturaliteit en (post)kolonialisme. U ziet het, we zitten niet stil. We hopen u van harte te mogen verwelkomen op een van onze activiteiten dit najaar – raadpleeg geregeld ook de website – en zeker op de bijzondere Elsschottentoonstelling!
6
7
Lies Galle Schietende
Een reeks semi-erotische productiefoto’s van een blond
gangstermeisjes –
leger hooggehakte, schaars geklede dames? De beeld-
actiescène van het
bank van het Letterenhuis brengt vaak onverwachte
maken van de fotoroman,
informatie aan het licht. De foto’s zijn genomen op de
1968, Natovliegbasis
set van Princess, een speelfilm van regisseur Herman
Wechelderzande (Zoersel) Princess – actiescène
Wuyts. Wuyts wilde een film maken ‘waar de mensen twee uur gespannen naar kijken en dan huiswaarts ke-
van het maken van
ren zonder hoofdpijn. Maar met een glimlach, omdat ze
de fotoroman, 1968,
een prettige avond gehad hebben’. Verleidelijke gangs-
Natovliegbasis
termeisjes rennen vrolijk schietend rond in deze rolprent
Wechelderzande (Zoersel).
die in Nederland ook wel de titel Strippoppie kreeg.
Over Herman Wuyt’s speelfilm
Princess
Even opwindend als een gummibal. Als cameraman was Herman Wuyts (1927-1986) alom bejubeld en geprezen. De film naar Herman Teirlincks roman Rolande met de bles bijvoorbeeld werd door De Standaard met de grond gelijkgemaakt, maar het werk van Wuyts daarin kreeg lof: ‘mede door de biezonder mooie, genuanceerde fotografie van Herman Wuyts, vermoedt men wat [regisseur] Verhavert werkelijk heeft willen zeggen.’ Bespreekt Ivo Nelissen in de Nieuwe Gazet Hugo Claus’ film De vijanden, dan wijdt hij uit over de ‘ongelooflijke cinematografische vormkracht’ en ‘knap camerawerk van Herman Wuyts’. Ook in de verfilming van Consciences Loteling excelleert Wuyts’ met zijn camerawerk. De manier waarop de scène waarin Katrien door rovers wordt overweldigd in beeld is gebracht – ‘Ik zie haar paradijs, soldaat!’ – heeft inmiddels een klassieke status in de Vlaamse filmgeschiedenis. Dat Wuyts een cameraman van internationaal formaat was, staat buiten kijf; maar ook als monteur en regisseur van korte speelfilms als Flash Back (1952), Konflikt (1956), Solitude (1957) en De overkant (1966) behaalde hij verschillende internationale prijzen. Met de BRT-reeks Het manneke oogstte hij als regisseur in 1961-1963 bij het Vlaamse publiek veel succes.
8
9
archief
Lies Galle Schietende
Een reeks semi-erotische productiefoto’s van een blond
gangstermeisjes –
leger hooggehakte, schaars geklede dames? De beeld-
actiescène van het
bank van het Letterenhuis brengt vaak onverwachte
maken van de fotoroman,
informatie aan het licht. De foto’s zijn genomen op de
1968, Natovliegbasis
set van Princess, een speelfilm van regisseur Herman
Wechelderzande (Zoersel) Princess – actiescène
Wuyts. Wuyts wilde een film maken ‘waar de mensen twee uur gespannen naar kijken en dan huiswaarts ke-
van het maken van
ren zonder hoofdpijn. Maar met een glimlach, omdat ze
de fotoroman, 1968,
een prettige avond gehad hebben’. Verleidelijke gangs-
Natovliegbasis
termeisjes rennen vrolijk schietend rond in deze rolprent
Wechelderzande (Zoersel).
die in Nederland ook wel de titel Strippoppie kreeg.
Over Herman Wuyt’s speelfilm
Princess
Even opwindend als een gummibal. Als cameraman was Herman Wuyts (1927-1986) alom bejubeld en geprezen. De film naar Herman Teirlincks roman Rolande met de bles bijvoorbeeld werd door De Standaard met de grond gelijkgemaakt, maar het werk van Wuyts daarin kreeg lof: ‘mede door de biezonder mooie, genuanceerde fotografie van Herman Wuyts, vermoedt men wat [regisseur] Verhavert werkelijk heeft willen zeggen.’ Bespreekt Ivo Nelissen in de Nieuwe Gazet Hugo Claus’ film De vijanden, dan wijdt hij uit over de ‘ongelooflijke cinematografische vormkracht’ en ‘knap camerawerk van Herman Wuyts’. Ook in de verfilming van Consciences Loteling excelleert Wuyts’ met zijn camerawerk. De manier waarop de scène waarin Katrien door rovers wordt overweldigd in beeld is gebracht – ‘Ik zie haar paradijs, soldaat!’ – heeft inmiddels een klassieke status in de Vlaamse filmgeschiedenis. Dat Wuyts een cameraman van internationaal formaat was, staat buiten kijf; maar ook als monteur en regisseur van korte speelfilms als Flash Back (1952), Konflikt (1956), Solitude (1957) en De overkant (1966) behaalde hij verschillende internationale prijzen. Met de BRT-reeks Het manneke oogstte hij als regisseur in 1961-1963 bij het Vlaamse publiek veel succes.
8
9
archief
Affiche, 1969. Ontwerp Paul Ibou. Grafisch ontwerper Paul Ibou (1939) kan met zijn werk voor Princess de eerste professionele art director in de Vlaamse filmindustrie worden genoemd: Ibou was verantwoordelijk voor de volledige vormgeving, van de huisstijl van uitgeverij Sextra Inc, de decors, de interieurs en de kleding tot aan de logo’s en de affiches; ook bedacht hij de opzet van de actiescènes in de film en verzorgde hij de publiciteit. Filmstill met Herman van Veen als Mark – een scène in het kantoor van uitgeverij Sextra, 1968, Antwerpen.
Niettemin raakte zijn indrukwekkende curriculum in 1969 enigszins bezoedeld. Zijn eerste en enige speelfilm Princess viel niet in de smaak bij de pers. Princess flopte ook aan de kassa, terwijl Wuyts met zijn film juist het grote publiek wilde bereiken – hij was het eens met de kritiek dat de Vlaamse cineasten in de jaren zestig over te zwaarmoedige en intellectueel getinte onderwerpen films maakten. Nochtans begon het allemaal veelbelovend. Het door Wuyts zelf geschreven scenario had alvast niet de intentie om veel aandacht te besteden aan existentiële levensvragen: fotograaf Mark ontmoet in Venetië een Engelse schone, Margie. Hij besluit dat zij de hoofdrol moet vertolken in een fotoroman-in-afleveringen. Zijn vriend kan het scenario schrijven en uitgeverij Sextra is bereid het verhaal uit te geven. Het feuilleton is een succes en de oplage blijft stijgen naarmate vrouwelijke gangsters, almaar schaarser gekleed, meer strijd leveren met de sexy heldin Princess. Het Engelse meisje krijgt er echter genoeg van en wil terug naar huis. De fotograaf, die inmiddels verliefd op haar is geworden – ‘hij was het eigenlijk al van in ’t begin’ – kan haar op het vliegveld nog net inhalen en overtuigen bij hem te blijven.
10
De cast was sterk – en beeldschoon. De Nederlandse kleinkunstenaar Herman van Veen en het Britse fotomodel Virginia Mailer vertolken de hoofdrollen. Beiden acteerden voor het eerst, maar hadden uitstraling en charisma. Met Franz Marijnen, Rob van der Veken en Fanny Winkeler beschikte Wuyts voorts over een schare sterke Belgische acteurs. Ook over de crew mocht Wuyts niet mopperen. Zelf stond hij bekend als filmvakman, en bovendien omringde hij zich met ervaren en beloftevolle collega’s waaronder producent Roland Verhavert, scenarist Harry Kümel, cameraman Ralf Boumans en art director Paul Ibou. Aldus klonken er over de productie niets dan positieve geluiden. De gedrukte Vlaamse media sloegen de voorbereidingen en de opnames gretig gade en lichtten voor hun lezers geregeld een tipje van de sluier op met tot de verbeelding sprekende actiefoto’s. Het ministerie van Cultuur juichte een film voor het grote publiek toe. Wuyts zelf droomde al luidop van een vervolg: De zoon van Princess. Het verdict van de recensenten kwam als een donderslag bij heldere hemel. Over de montage, het kosmopolitische decor, de fotografische beelden en de mooie camerabewegingen waren de filmcritici het eens: beslist knap werk. Maar het scenario werd te
11
Affiche, 1969. Ontwerp Paul Ibou. Grafisch ontwerper Paul Ibou (1939) kan met zijn werk voor Princess de eerste professionele art director in de Vlaamse filmindustrie worden genoemd: Ibou was verantwoordelijk voor de volledige vormgeving, van de huisstijl van uitgeverij Sextra Inc, de decors, de interieurs en de kleding tot aan de logo’s en de affiches; ook bedacht hij de opzet van de actiescènes in de film en verzorgde hij de publiciteit. Filmstill met Herman van Veen als Mark – een scène in het kantoor van uitgeverij Sextra, 1968, Antwerpen.
Niettemin raakte zijn indrukwekkende curriculum in 1969 enigszins bezoedeld. Zijn eerste en enige speelfilm Princess viel niet in de smaak bij de pers. Princess flopte ook aan de kassa, terwijl Wuyts met zijn film juist het grote publiek wilde bereiken – hij was het eens met de kritiek dat de Vlaamse cineasten in de jaren zestig over te zwaarmoedige en intellectueel getinte onderwerpen films maakten. Nochtans begon het allemaal veelbelovend. Het door Wuyts zelf geschreven scenario had alvast niet de intentie om veel aandacht te besteden aan existentiële levensvragen: fotograaf Mark ontmoet in Venetië een Engelse schone, Margie. Hij besluit dat zij de hoofdrol moet vertolken in een fotoroman-in-afleveringen. Zijn vriend kan het scenario schrijven en uitgeverij Sextra is bereid het verhaal uit te geven. Het feuilleton is een succes en de oplage blijft stijgen naarmate vrouwelijke gangsters, almaar schaarser gekleed, meer strijd leveren met de sexy heldin Princess. Het Engelse meisje krijgt er echter genoeg van en wil terug naar huis. De fotograaf, die inmiddels verliefd op haar is geworden – ‘hij was het eigenlijk al van in ’t begin’ – kan haar op het vliegveld nog net inhalen en overtuigen bij hem te blijven.
10
De cast was sterk – en beeldschoon. De Nederlandse kleinkunstenaar Herman van Veen en het Britse fotomodel Virginia Mailer vertolken de hoofdrollen. Beiden acteerden voor het eerst, maar hadden uitstraling en charisma. Met Franz Marijnen, Rob van der Veken en Fanny Winkeler beschikte Wuyts voorts over een schare sterke Belgische acteurs. Ook over de crew mocht Wuyts niet mopperen. Zelf stond hij bekend als filmvakman, en bovendien omringde hij zich met ervaren en beloftevolle collega’s waaronder producent Roland Verhavert, scenarist Harry Kümel, cameraman Ralf Boumans en art director Paul Ibou. Aldus klonken er over de productie niets dan positieve geluiden. De gedrukte Vlaamse media sloegen de voorbereidingen en de opnames gretig gade en lichtten voor hun lezers geregeld een tipje van de sluier op met tot de verbeelding sprekende actiefoto’s. Het ministerie van Cultuur juichte een film voor het grote publiek toe. Wuyts zelf droomde al luidop van een vervolg: De zoon van Princess. Het verdict van de recensenten kwam als een donderslag bij heldere hemel. Over de montage, het kosmopolitische decor, de fotografische beelden en de mooie camerabewegingen waren de filmcritici het eens: beslist knap werk. Maar het scenario werd te
11
‘Sextraseks wordt extra seks!’
luchtig bevonden en het acteerwerk te nadrukkelijk; bovendien zette de filmcrew het lichtzinnige scenario iets te expliciet om in seks en geweld. Kortom, de critici vonden de film te gechargeerd. Al voor de première had Wuyts nochtans geanticipeerd op kritiek op het scenario. Hij gaf in interviews aan dat het hem er alleen maar om te doen was een ontspannende film te maken, zonder diepgang. Toch spaarden de recensenten hem niet over het scenario. Een film mocht volgens hen zeker luchtig en onderhoudend zijn, maar ook in zulke films is een sterk verhaal onontbeerlijk. En dat verhaal ontbrak, vond men unaniem. De dialogen haperden daarnaast zo hard, dat ze de zwakke plot niet konden maskeren – aldus de critici. Een paar voorbeelden: De directeur van uitgeverij Sextra tegen Walter van de Vijver, de auteur van de roman, tijdens het kiezen van het ‘princessjurkje’: ‘Zou u willen gaan zitten meneer Van het Water.’ – ‘Van de Vijver.’ ‘Zeg dit [jurkje] heeft wel iets […] het is nog teveel [stof] volgens mij…’ – ‘ha ha ha.’ ‘Hier wordt niet gelachen meneer van de Zee’ – ‘Van de Vijver.’ ‘Wat denkt meneer Van de Plas van het Princesskleedje?’ – ‘Welk kleed?’ ‘Mag ik u doen opmerken meneer Van de Plas.’ [Mark onderbreekt] De directeur van Sextra, nadat Mark hem zijn idee voor een fotoroman uit de doeken heeft gedaan: ‘Sextraseks wordt extra seks!’ Mark tegen Margie wanneer hij haar op de luchthaven overtuigt om met hem mee te gaan: ‘you’ll be famous and I will be rich’ Een zwak verhaal kan in een speelfilm misschien nog worden gecompenseerd door sprekende actiescènes, maar ook daar ging het mis. Uit budgettaire overwegingen wellicht, gebruikte Wuyts sommige beelden tot driemaal toe. En hoe goed en vinnig ze ook waren, het kwam wat ‘armetierig’ over. Critici betwijfelden bovendien of al dat bloot in de film wel nodig was: ‘precies of het zou niet mogelijk zijn een commerciële film te maken zonder om de haverklap een naakte vrouw te tonen’, schreef Richard Swartenbroeckx in Het Belang van Limburg. De recensent van De Nieuwe Gids was nog scherper: ‘Om te bewijzen dat hij volwassen is, heeft hij bovendien een hele reeks jonge
Brief van Harry Kümel aan Herman Wuyts, 1968.
12
13
‘Sextraseks wordt extra seks!’
luchtig bevonden en het acteerwerk te nadrukkelijk; bovendien zette de filmcrew het lichtzinnige scenario iets te expliciet om in seks en geweld. Kortom, de critici vonden de film te gechargeerd. Al voor de première had Wuyts nochtans geanticipeerd op kritiek op het scenario. Hij gaf in interviews aan dat het hem er alleen maar om te doen was een ontspannende film te maken, zonder diepgang. Toch spaarden de recensenten hem niet over het scenario. Een film mocht volgens hen zeker luchtig en onderhoudend zijn, maar ook in zulke films is een sterk verhaal onontbeerlijk. En dat verhaal ontbrak, vond men unaniem. De dialogen haperden daarnaast zo hard, dat ze de zwakke plot niet konden maskeren – aldus de critici. Een paar voorbeelden: De directeur van uitgeverij Sextra tegen Walter van de Vijver, de auteur van de roman, tijdens het kiezen van het ‘princessjurkje’: ‘Zou u willen gaan zitten meneer Van het Water.’ – ‘Van de Vijver.’ ‘Zeg dit [jurkje] heeft wel iets […] het is nog teveel [stof] volgens mij…’ – ‘ha ha ha.’ ‘Hier wordt niet gelachen meneer van de Zee’ – ‘Van de Vijver.’ ‘Wat denkt meneer Van de Plas van het Princesskleedje?’ – ‘Welk kleed?’ ‘Mag ik u doen opmerken meneer Van de Plas.’ [Mark onderbreekt] De directeur van Sextra, nadat Mark hem zijn idee voor een fotoroman uit de doeken heeft gedaan: ‘Sextraseks wordt extra seks!’ Mark tegen Margie wanneer hij haar op de luchthaven overtuigt om met hem mee te gaan: ‘you’ll be famous and I will be rich’ Een zwak verhaal kan in een speelfilm misschien nog worden gecompenseerd door sprekende actiescènes, maar ook daar ging het mis. Uit budgettaire overwegingen wellicht, gebruikte Wuyts sommige beelden tot driemaal toe. En hoe goed en vinnig ze ook waren, het kwam wat ‘armetierig’ over. Critici betwijfelden bovendien of al dat bloot in de film wel nodig was: ‘precies of het zou niet mogelijk zijn een commerciële film te maken zonder om de haverklap een naakte vrouw te tonen’, schreef Richard Swartenbroeckx in Het Belang van Limburg. De recensent van De Nieuwe Gids was nog scherper: ‘Om te bewijzen dat hij volwassen is, heeft hij bovendien een hele reeks jonge
Brief van Harry Kümel aan Herman Wuyts, 1968.
12
13
‘het PearWhite-maliënkolder-
Filmstills met gangstermeisjes
minijurk-harnas-effekt’
maken van de fotoroman, 1968,
in schuim – actiescène van het Fort VII (Wilrijk).
vrouwen ingeschakeld die een levende publiciteit schijnen te maken voor de monokini.’ A décharge gaf Wuyts te kennen dat hij een parodie wilde brengen op de vedettecultus en de seksindustrie. Hij wilde gekscheren met de fotoromannetjes. Exhibitionisme hoorde daar volgens hem onvermijdelijk bij. Toch werd hem verweten dat hij het puur uit commerciële overwegingen deed. Commercieel of niet, over de sexy outfits was wel nagedacht. Daarvan getuigt een brief uit 1968 van Harry Kümel aan Wuyts over de laatste modetrend, een doorzichtig mini-jurkje. ‘Als je dit nu zou laten breien uit metaaldraad of iets dergelijks, dan heb je tegelijk het “PearWhite-maliënkolder-minijurk-harnas-effekt” dat je beoogde.’ Kümel bracht met Wuyts destijds ‘acht dagen in een ingesneeuwd Waals hotel door om de découpage door te nemen’, en dacht dan ook graag mee over hoe Princess gekleed kon gaan en welke mooie vrouw aan haar gestalte kon geven. Art director Paul Ibou werkte als kostuum- en decorontwerper ook de spectaculaire kledinglijn van de film uit. De sexy prinses kreeg desondanks geen staande ovatie. Was het, zoals collega-regisseur Roland Verhavert suggereerde, onder invloed van de afbrekende persreacties dat niemand kwam kijken? Of was het Vlaamse publiek niet klaar voor deze James Bond spystory van eigen bodem? Wuyts was zwaar ontgoocheld door de commerciële flop en wilde daarna geen tweede speelfilm meer maken. Enkele prachtige foto’s van de productie bewaarde hij gelukkig wel. Mark Hermans, vriend en testamentuitvoerder van Wuyts, kreeg een aantal van de foto’s en affiches in zijn bezit. Die schonk hij in 1987 aan het Letterenhuis, een jaar na het overlijden van Wuyts. De beeldbank herbergt sindsdien uitzonderlijke beelden van halfnaakte amazones en schuimgevechten, maar ook van Herman van Veen in een prachtige kantoorscène. ‘Even opwindend als een gummibal’, zoals de recensent van Het Handelsblad in januari 1970 schreef? In 2004 kreeg Princess een nieuwe kans: samen met andere Vlaamse filmklassiekers werd de film gedigitaliseerd en op dvd uitgegeven door filmdistributiebedrijf Mediafuture en Vintage Films. Ook Pallieter (door Roland Verhavert naar de roman van Felix Timmermans), De vlaschaard (Jan Gruyaert naar Stijn Streuvels), Het afscheid (Roland Verhavert naar Hugo Claus), De vijanden (Hugo Claus naar Hugo Claus) en Vrijdag (Hugo Claus naar Hugo Claus) zijn in de reeks opgenomen. Van al deze klassiekers – en soms ook van de romans waarnaar ze verfilmd zijn – bewaart het Letterenhuis documenten, knipsels en foto’s, ondermeer uit het archief van Herman Wuyts. En wie met eigen ogen wil zien hoe opwindend Princess is, kan de dvd bij de betere videotheek huren.
14
15
‘het PearWhite-maliënkolder-
Filmstills met gangstermeisjes
minijurk-harnas-effekt’
maken van de fotoroman, 1968,
in schuim – actiescène van het Fort VII (Wilrijk).
vrouwen ingeschakeld die een levende publiciteit schijnen te maken voor de monokini.’ A décharge gaf Wuyts te kennen dat hij een parodie wilde brengen op de vedettecultus en de seksindustrie. Hij wilde gekscheren met de fotoromannetjes. Exhibitionisme hoorde daar volgens hem onvermijdelijk bij. Toch werd hem verweten dat hij het puur uit commerciële overwegingen deed. Commercieel of niet, over de sexy outfits was wel nagedacht. Daarvan getuigt een brief uit 1968 van Harry Kümel aan Wuyts over de laatste modetrend, een doorzichtig mini-jurkje. ‘Als je dit nu zou laten breien uit metaaldraad of iets dergelijks, dan heb je tegelijk het “PearWhite-maliënkolder-minijurk-harnas-effekt” dat je beoogde.’ Kümel bracht met Wuyts destijds ‘acht dagen in een ingesneeuwd Waals hotel door om de découpage door te nemen’, en dacht dan ook graag mee over hoe Princess gekleed kon gaan en welke mooie vrouw aan haar gestalte kon geven. Art director Paul Ibou werkte als kostuum- en decorontwerper ook de spectaculaire kledinglijn van de film uit. De sexy prinses kreeg desondanks geen staande ovatie. Was het, zoals collega-regisseur Roland Verhavert suggereerde, onder invloed van de afbrekende persreacties dat niemand kwam kijken? Of was het Vlaamse publiek niet klaar voor deze James Bond spystory van eigen bodem? Wuyts was zwaar ontgoocheld door de commerciële flop en wilde daarna geen tweede speelfilm meer maken. Enkele prachtige foto’s van de productie bewaarde hij gelukkig wel. Mark Hermans, vriend en testamentuitvoerder van Wuyts, kreeg een aantal van de foto’s en affiches in zijn bezit. Die schonk hij in 1987 aan het Letterenhuis, een jaar na het overlijden van Wuyts. De beeldbank herbergt sindsdien uitzonderlijke beelden van halfnaakte amazones en schuimgevechten, maar ook van Herman van Veen in een prachtige kantoorscène. ‘Even opwindend als een gummibal’, zoals de recensent van Het Handelsblad in januari 1970 schreef? In 2004 kreeg Princess een nieuwe kans: samen met andere Vlaamse filmklassiekers werd de film gedigitaliseerd en op dvd uitgegeven door filmdistributiebedrijf Mediafuture en Vintage Films. Ook Pallieter (door Roland Verhavert naar de roman van Felix Timmermans), De vlaschaard (Jan Gruyaert naar Stijn Streuvels), Het afscheid (Roland Verhavert naar Hugo Claus), De vijanden (Hugo Claus naar Hugo Claus) en Vrijdag (Hugo Claus naar Hugo Claus) zijn in de reeks opgenomen. Van al deze klassiekers – en soms ook van de romans waarnaar ze verfilmd zijn – bewaart het Letterenhuis documenten, knipsels en foto’s, ondermeer uit het archief van Herman Wuyts. En wie met eigen ogen wil zien hoe opwindend Princess is, kan de dvd bij de betere videotheek huren.
14
15