Κυκλαδικός Πολιτισμός
ένας πανάρχαιος νησιωτικός πολιτισμός O Kυκλαδικός πολιτισμός αναπτύχθηκε στα νησιά των Κυκλάδων, στο Αιγαίο Πέλαγος κατά την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού, από το 3200 έως το 2000 π.Χ. και έγινε γνωστός κυρίως από τα ειδώλια, τα μικρά μαρμάρινα αγάλματα που βρέθηκαν σε αφθονία στα νησιά αυτά.
Λαός κυρίως ναυτικός, οι Κυκλαδίτες διέσχιζαν με τα καράβια τους το Αιγαίο ανταλλάσσοντας προϊόντα και ιδέες. Η γεωργία, η κτηνοτροφία, το ψάρεμα και το κυνήγι αποτελούσαν τις καθημερινές ασχολίες των κατοίκων που ήταν μόνιμα εγκαταστημένοι σε μικρούς οικισμούς, αρχικά κοντά στις ακτές και αργότερα στις πλαγιές των λόφων. Στην καθημερινότητά τους χρησιμοποιούσαν αγγεία και σκεύη από πηλό, κατασκεύαζαν εργαλεία και όπλα από χαλκό, καθώς και άλλα αντικείμενα από άργυρο και μόλυβδο. Το μάρμαρο που υπήρχε σε όλα σχεδόν τα νησιά καθώς και άλλα υλικά, όπως ο οψιανός στη Μήλο και η σμύριδα στη Νάξο, ήταν επίσης πολύ σημαντικά για τη ζωή και την τέχνη των Κυκλαδιτών. Οι γνώσεις μας για την καθημερινότητα των αρχαίων Κυκλαδιτών, τα ταφικά τους έθιμα και τις θρησκευτικές αντιλήψεις τους βασίζονται αποκλειστικά στα αντικείμενα που έχουν ανακαλύψει και συνεχίζουν να ανακαλύπτουν οι αρχαιολόγοι στις ανασκαφές, καθώς δεν υπάρχουν καθόλου γραπτές μαρτυρίες από την εποχή εκείνη.
Οι Κυκλάδες Οι Κυκλάδες είναι ένα σύμπλεγμα πολλών νησιών στο κεντρικό και νότιο τμήμα του Αιγαίου Πελάγους. H ονομασία είναι αρχαία και παραδίδεται από τους ιστορικούς Ηρόδοτο και Θουκυδίδη, τον γεωγράφο Στράβωνα και πολλές άλλες πηγές. Η Νάξος είναι το μεγαλύτερο σε έκταση νησί του συμπλέγματος. Η Κέα, η Κύθνος, η Σέριφος, η Μήλος, η Σίφνος, η Κίμωλος, η Πάρος, η Σύρος, η Μύκονος, η Τήνος και η Άνδρος, σχηματίζουν κύκλο γύρω από το ιερό νησί της Δήλου, η Θήρα, η Ίος, η Σίκινος, η Φολέγανδρος, η Αμοργός, η Ανάφη, είναι επίσης κάποια από τα νησιά. Οι Κυκλάδες είναι γενικά άνυδρες, με περιορισμένη χλωρίδα και πανίδα και μικρές εκτάσεις πρόσφορες για καλλιέργεια και κτηνοτροφία. Το κλίμα είναι ξηρό με μεγάλη ηλιοφάνεια και ελάχιστες βροχοπτώσεις. Οι δυνατοί άνεμοι, ωστόσο, που κυριαρχούν στο μεγαλύτερο τμήμα του χρόνου, ιδιαίτερα το καλοκαίρι, κρατούν τη θερμοκρασία σε χαμηλά επίπεδα.
μάρμαρο
σμυρίδα
οψιανός
µ
µ
Κυκλαδικά ειδώλια Τα μαρμάρινα ειδώλια είναι τα πιo αντιπροσωπευτικά αντικείμενα της τέχνης του Κυκλαδικού Πολιτισμού. Μέσα στα χίλια χρόνια περίπου που διήρκεσε ο Πρωτοκυκλαδικός Πολιτισμός (3200-2000 π.Χ.) δημιουργήθηκαν διάφοροι τύποι ειδωλίων, άλλοτε με περισσότερες και άλλοτε με λιγότερες γλυπτικές λεπτομέρειες. Απεικονίζουν κυρίως γυναικείες μορφές και σπανιότερα ανδρικές ή συμπλέγματα μορφών. Οι πιο συνηθισμένοι τύποι ειδωλίων είναι τα ειδώλια με διπλωμένα χέρια, τα βιολόσχημα και τα καθιστά ειδώλια, καθώς και τα ειδώλια που αναπαριστούν μουσικούς, κυνηγούς ή πολεμιστές.
Οι Κυκλαδίτες για να φτιάξουν τα ειδώλια λάξευαν μεγαλύτερα ή μικρότερα κομμάτια μάρμαρο, υλικό που υπήρχε σε αφθονία στα νησιά των Κυκλάδων, κυρίως στη Νάξο και την Κέρο και λιγότερο στην Πάρο και την Ίο.
Τα χαρακτηριστικά του προσώπου, τα μάτια, το στόμα, αλλά και τα μαλλιά των ειδωλίων φαίνεται ότι είχαν αποδοθεί με χρώμα. Οι χρωματικές τους λεπτομέρειες φανερώνουν ενδεχομένως τη συνήθεια που θα είχαν οι αρχαίοι Κυκλαδίτες να βάφονται και οι ίδιοι σε διάφορες περιστάσεις.
Τι ήταν όμως κυκλαδικά ειδώλια; Ποτέ δεν θα μάθουμε με σιγουριά… Επειδή δεν έχουμε γραπτές μαρτυρίες από τη μακρινή εκείνη εποχή, οι γνώσεις μας προέρχονται από τη μελέτη κυρίως των ίδιων των ειδωλίων, του τόπου που ανακαλύφθηκαν και άλλων αντικειμένων που βρέθηκαν μαζί τους. Σήμερα μπορεί κάποιος να θαυμάσει κυκλαδικά ειδώλια σε μουσεία της Αθήνας και των Κυκλάδων καθώς και σε μουσεία του εξωτερικού, όπως στη Νέα Υόρκη, στο Λονδίνο, στο Παρίσι κ.ά.
Τα κυκλαδικά ειδώλια και η σχέση τους με τη Μοντέρνα Τέχνη Τα κυκλαδικά ειδώλια, από τις πιο πρώιμες αναπαραστάσεις της ανθρώπινης μορφής, μας εντυπωσιάζουν σήμερα με τη λιτή και διαχρονική παρουσία τους. Όμως, μέχρι τα μέσα του 20ού αιώνα, οι αρχαιολόγοι που τα ανακάλυψαν αλλά και το ευρύ κοινό τα θεωρούσαν άκομψα, άτεχνα, πρωτόγονα, μια και πρότυπο γι’ αυτούς ήταν τα έργα τέχνης των κλασικών χρόνων και ιδιαίτερα τα φημισμένα γλυπτά του 5ου αιώνα π.Χ., όπως η Αφροδίτη της Μήλου, ο Ερμής του Πραξιτέλη κ.ά. Από τα τέλη του 19ου και κυρίως από τις αρχές του 20ού αιώνα, διάσημοι ευρωπαίοι καλλιτέχνες, γλύπτες και ζωγράφοι, όπως οι Brancusi, Matisse, Moore, Coper, Hepworth, Picasso, Giacometti, Modigliani και άλλοι, ανακαλύπτουν σε μουσεία και συλλογές τα κυκλαδικά ειδώλια. Οι σχεδόν επίπεδες, μαρμάρινες μορφές, με την απλότητα και τη συμμετρία των αναλογιών τους, συναρπάζουν και εμπνέουν τους καλλιτέχνες αυτούς. Με τα έργα τους, μας προσκαλούν να πλησιάσουμε με μιαν άλλη ματιά τα κυκλαδικά ειδώλια και να φανταστούμε μια γέφυρα ανάμεσα σε χιλιετίες.
Constantin Brancusi, Kορμός ενός νέου κοριτσιού ΙΙ, 1923
Hans Coper Κυκλαδική φόρμα 1976
Alberto Giacometti, Η γυναίκα της Βενετίας, 1923
Amedeo Modigliani, Όρθιο γυμνό, 1912
Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης Το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης είναι ένας ζωντανός πολιτιστικός οργανισμός στο κέντρο της Αθήνας που εστιάζει στην προβολή των αρχαίων πολιτισμών του Αιγαίου και της Κύπρου, με ιδιαίτερη έμφαση στην Κυκλαδική τέχνη της 3ης π.Χ. χιλιετίας. Ιδρύθηκε το 1986 για να στεγάσει την ιδιωτική συλλογή αρχαιοτήτων της Ντόλλης και του Νικολάου Γουλανδρή. Έκτοτε, επεκτάθηκε σημαντικά και σήμερα φιλοξενεί μία από τις πιο ολοκληρωμένες ιδιωτικές συλλογές Κυκλαδικής Τέχνης στον κόσμο, με αντιπροσωπευτικά δείγματα των παγκοσμίως γνωστών μαρμάρινων κυκλαδικών ειδωλίων. Οι μόνιμες συλλογές του μουσείου περιλαμβάνουν 3.000 αντικείμενα Κυκλαδικής και Αρχαίας Ελληνικής και Αρχαίας Κυπριακής Τέχνης, μαρτυρίες πολιτισμών που άνθισαν στο χώρο του Αιγαίου και της ανατολικής Μεσογείου από την 4η π.Χ. χιλιετία έως περίπου και τον 6ο μ.Χ. αιώνα. Οι περιοδικές εκθέσεις του Μουσείου Κυκλαδικής Τέχνης επικεντρώνονται στην αρχαιολογία, τη μοντέρνα και τη σύγχρονη τέχνη και έχουν στόχο να φέρουν το κοινό σε επαφή όχι μόνο με την αρχαιότητα αλλά και με σημαντικούς καλλιτέχνες του 20ού και του 21ου αιώνα, διερευνώντας τους δεσμούς μεταξύ των αρχαίων πολιτισμών και της σύγχρονης καλλιτεχνικής δημιουργίας. Μεταξύ των καλλιτεχνών που έχουν φιλοξενηθεί είναι οι Salvador Dali, Pablo Picasso, Thomas Struth, Louise Bourgeois, Sarah Lucas, Ugo Rondinone, Jannis Kounellis, Mario Merz, Ai Weiwei και Cy Twombly. Το Μουσείο Κυκλαδικής Τέχνης διοργανώνει τέλος εκπαιδευτικά προγράμματα για μαθητές και οικογένειες, προγράμματα για ευπαθείς ομάδες, συνέδρια, σεμινάρια κτλ.
Περισσότερες πληροφορίες για τις δραστηριότητες του ΜΚΤ μπορείτε να βρείτε στο www.cycladic.gr