Vijf landschaps steden Bouwstenen voor Vijf landschapssteden Bouwstenen voor verbonden toekomst Noord Holland Amsterdam, 12 augustus 2021 www.must.nl
verbonden toekomst
Must Stedebouw Pieter Jannink Bjorn Mensink Michelle Ritzen Lutmastraat 191 G+H Postbus 16631 1001 RC Amsterdam T +31 (0)20 470 20 13
PARK Steven Slabbers Sebastien Reinink Houtplein 33 2012 DE Haarlem www.noord-holland.nl
mail@must.nl www.must.nl
2
2
Inhoud VERBONDEN TOEKOMST Landschapssteden
Inleiding 04 Alle ballen op Groot Amsterdam 06 Krachtige steden zijn krachtige landschappen 14 Vijf Landschapssteden 18
3
VERBONDEN TOEKOMST Landschapssteden
Inleiding
Noord-Holland van boven gezien. Als je goed kijkt zie je een uniek palet van verschillende soorten landschappen. Van de kustlijn tot het landschap van West-Friesland. Van Wadden tot polders. Allemaal bereikbaar in dit prachtige gedeelte van Nederland. Bron: Google earth
4
300.000 woningen tot 2050 VERBONDEN TOEKOMST Landschapssteden
Noord-Holland groeit de komende decennia op basis van het verwachte inwoneraantal. Tot 2050 zal er ruimte gevonden moeten worden voor circa 300.000 woningen, dat zijn meer dan een half miljoen inwoners. Tegelijkertijd groeit de provincie niet qua omvang en zijn de grenzen van de uitbreidingsruimte van de steden bereikt. De ruimte is schaars en de gewaardeerde cultuurhistorische landschappen van Hol-
1910
land zijn bijzonder en het behouden waard. De afweging tussen binnenstedelijke verdichting of de verdere ontwikkeling van het landschap staat op scherp.
1960
2020
Ontwikkeling Noord-Holland door de jaren heen. Bron: Provincie Noord-Holland
5
VERBONDEN TOEKOMST Landschapssteden
1. Alle ballen op groot Amsterdam
De scheggen in Groot Amsterdam van boven gezien. De ‘groene vingers’ werden bewust aangelegd om de inwoners van Amsterdam binnen het kwartier in het groen te laten zijn. Bron: Google earth
6
De ligging van ‘Groot Amsterdam’ in de provincie Noord-Holland
7
Alle ballen op groot Amsterdam Alle inzet op de metropoolregio Amsterdam. Op dit moment zetten we alle kaarten in op binnenstedelijke ontwikkeling, rondom economische centra en knooppunten van openbaar vervoer. De druk op de metropoolregio Amsterdam is daardoor groot. Qua ruimte, leefbaarheid maar ook als het gaat om betaalbaarheid van woningen. Er zal moeten geïnvesteerd worden in nieuwe infrastructuur, herstructurering van bedrijventerreinen en de verdichting van waardevolle wijken waar op dit moment een groot deel van de sociale woningvoorraad van de stad ligt. Dit zal leiden tot een waterbedeffect. Bedrijven en werkgevers wijken uit naar elders en betaalbare woningen zijn alleen nog maar op afstand van de metropool te vinden. Het resultaat is een dure lege stad en lange onnodige reistijden van werknemers die in die stad werken.
Bebouwd gebied Bebouwd gebied volgens de provincie Noord-Holland.
Bebouwd gebied
Bron: Provincie Noord-Holland
8
Mate van stedelijkheid In ons onderzoek hebben we stedelijk gebied bepaald d.m.v. de mate van stedelijkheid 1 en 2 volgens CBS. Dit wijkt af van de definitie Bestaand Stedelijk Gebied (BSG) als omschreven in de ‘Omgevingsverordening NH2020’.
Mate van stedelijkheid 1 Mate van stedelijkheid 2
Bron: CBS buurtmonitor 2020
9
Nieuwe kaart van Nederland In de provincie Noord-Holland zijn 436.000 woningen gepland tot 2050.
436.000 woningen Zoveel woningen zijn er gepland tot 2050 in de provincie Noord-Holland Bron: De nieuwe kaart van Nederland
10
Woningbouwlocaties De 436.000 woningen zijn gepland in de volgende locaties aangegeven op de kaart.
Bebouwd gebied Woningbouwlocaties
Bron: De nieuwe kaart van Nederland
11
Plancapaciteit Van de geplande 436.000 woningen zijn 70% (305.000 woningen) gepland in stedelijk gebied van de provincie Noord-Holland.
Bebouwd gebied Planontwikkeling tot 2050 in stedelijk gebied
70%
Gepland in stedelijk gebied
(Stedelijk gebied is bepaald met mate van stedelijkheid 1 en 2 volgens CBS)
Bron: De nieuwe kaart van Nederland
12
Binnen de gemeente Amsterdam Van de geplande 305.000 woningen in stedelijk gebied van de provincie Noord-Holland. Zijn 216.336 woningen (70%) gepland in het stedelijk gebied binnen de gemeente Amsterdam.
Bebouwd gebied Planontwikkeling in stedelijk gebied buiten Gemeente Amsterdam Planontwikkeling in stedelijk gebied in Gemeente Amsterdam
30%
70%
Bron: De nieuwe kaart van Nederland
≈ 305.000 totaal in stedelijk gebied
13
86.846 woningen buiten stedelijk gebied Gemeente Amsterdam
216.336 woningen in stedelijk gebied Gemeente Amsterdam
VERBONDEN TOEKOMST Landschapssteden
2. Krachtige steden zijn krachtige landschappen
Een blik op een van de unieke landschappen van Noord-Holland. Nationaal Park Zuid-Kennemerland behoort tot de grootste duingebieden van Nederland. Een prachtig duinlandschap waar je op steenworp afstand van Haarlem, kan ontsnappen uit de drukke stad. Bron: Google earth
14
Niet plannen met getallen Binnenstedelijk ontwikkelen is complex. Het is een prestatie van formaat wanneer Noord-Holland er in slaagt 75% van de woningbouwopgaven binnen bestaand stedelijk gebied te realiseren. Waarom plannen we met getallen? Waarom plannen we niet met de kwaliteiten die Noord-Holland ons te bieden heeft?
Totaal aantal geplande woningen tot 2050 volgens plancapaciteit.nl in Noord-Holland
15
De kracht van het landschap Verder zitten de kwaliteiten ook in de stad/land-relatie. Krachtige steden zijn krachtige landschappen. Ik geloof in de balans tussen krachtige landschappen en krachtige steden. Daar waar de zee samenkomt met de stad vormen zich nieuwe coalities, daar waar de polder is ontgonnen is er ruimte voor economische ontwikkeling. Holland is een landschap waar handel in voedsel en culturele expressie samen plekken maakten die wij nu steden noemen. Stad en landschap zijn aan elkaar verbonden. De zoektocht naar 300.000 woningen in Noord-Holland is daarmee zowel een stedebouwkundige als landschappelijke opgave.
Waddeneilanden
Waddenzee
Droogmakerijen & aandijkingspolders
IJsselmeer
West Friesland
Kust, duin en waddengebied Markermeer
Het unieke landschapspalet van Noord-Holland Gooi Veenweidegebied
16
Sterk verbonden steden De kwaliteiten zijn de aanwezigheid in de huidge infrastructuur. Spoor, auto, energie en luchtwegen. Noord-Holland is een sterk verbonden regio. Infrastructuur ligt verspreid door de regio als een netkous. Er is een sterk raamwerk aanwezig die de regio met elkaar verbind.
Een netkous van infra en energiestructuren verbind Noord-Holland
17
VERBONDEN TOEKOMST Landschapssteden
3. Vijf landschapssteden
Door de vele droogmakerijen en aandijkingspolders in Noord-Holland, kenmerkt de regio zich ook door het polderlandschap. Duidelijk te zien in het landschap in de rechte verkaveling. Bron: Google earth
18
Vijf landschapssteden Noord-Holland is rijk. Drie kusten, een heuvelrug, duinen, veenweidelandschappen en ongelofelijk sterke steden zoals hoofdstad Amsterdam, bestuursstad Haarlem, marktstad Alkmaar, mediastad Hilversum en marinestad Den Helder. De zoektocht naar nieuwe woningen begint volgens mij bij de kracht van het landschap. Ik stel voor om de kansen van vijf nieuwe landschapssteden nader te verkennen.
1. Wadstad
2. Marktstad
3. Markerstad
4. Zeestad
5. Polderstad Een verbonden palet met verschillende unieke landschappen
19
VERBONDEN TOEKOMST Landschapssteden
Wadstad
De Noordzee, Waddenzee en IJsselmeer als je achtertuin. Wonen in de wadstad! Bron: Google earth
20
Wadstad
Den Helder kan zich ontwikkelen tot de hoofdstad van het wad. Naast de kansrijke economische ontwikkelingen op de Noordzee op het gebied van duurzame energie en productie van waterstof is Den Helder bij uitstek de hoofdstad van het Wad. Samen met Texel is Den Helder de poort om het Wad te ontdekken, beschermen en onderhouden. Een attractieve kuststad ligt in het verschiet, niet alleen met kajakken voor de kust en wadlopen naar de eilanden, maar ook als recreatief, toeristisch hart en uitvalsbasis van de Nederlandse, Duitse en Deense Waddenkust.
VERBONDEN TOEKOMST Landschapssteden
21
W
d a t s ad
Drie kusten
Waterstof Energieport
Productie waterstof
Wind op zee Onderhoud Offshore windenergie Texel
Stelling van Den Helder
Diepzeehaven Verbeteren werkgelegenheid
Urban air mobility
Nieuwe mobiliteitsystemen
Atlantikwall 22
Wadstad VERBONDEN TOEKOMST Landschapssteden
Transformatie havengebied
Verbeterde verbinding met Den Helder
Offshore industrie
23
Urban air mobility
VERBONDEN TOEKOMST Landschapssteden
Marktstad
Wonen tussen de polders. Een kans voor een toekomstige marktstad! Bron: Google earth
24
Marktstad
Noord-Holland kenmerkt zich door een enorme sterke verbinding tussen stad en landschap. Daar waar kaas wordt gemaakt en wordt verhandeld op de markt. Daar waar de kolen van het land worden geoogst en verhandeld. Tussen oud veenweide landschap en nieuwe polder. De Marktstad is het hart van Noord-Holland. Het beste van de stad en het land komen hier samen.
VERBONDEN TOEKOMST Landschapssteden
25
Snelle verbinding Amsterdam
M
a t d s t k ar
Stadsranden - landschap
Overgang stad - land Energielandschappen
Verbinding GeestmerambachtPark van Luna
Technologische innovatie landschap
Cultuurhistorie
Recreatie gecombineerd met landbouw 26
Verdichten rondom station
Marktstad VERBONDEN TOEKOMST Landschapssteden
Toegankelijkheid van het landschap verbeteren
Verdichten rondom de knooppunten
Randen stad-land relatie
27
Frequentie verhoging van het treinnetwerk
VERBONDEN TOEKOMST Landschapssteden
Markerstad
Wonen aan de kust van de Hoornse Hop. Wonen in het prachtige West-Friesland landschap. Bron: Google earth
28
Markerstad
Markerstad geeft betekenis aan het Markermeer. Daar waar de Markerwadden de natuur van het Markermeer opnieuw leven geven, heeft het meer een nieuwe impuls nodig als het gaat om stedelijk leven. De omgeving van Hoorn biedt hierbij de perfecte uitvalsbasis. Niet alleen de kust van de voormalige Zuiderzeestad zelf, maar ook de stedelijke kansen die de kust van de Hoornse Hop brengt voor nieuwe verstedelijking biedt kansen. Bereikbaar via spoor, weg en water. Een nieuwe stad aan het Markermeer.
VERBONDEN TOEKOMST Landschapssteden
29
M
t a s r d e k ar
Kwaliteit oostelijke deel van West Friesland Historische binnenstad
Smart innovation landbouw
Polderlandschap
Stadsstrand Hoorn
Verbinding Amsterdam
Versterken van de recreatieve uitloopmogelijkheden
30
Markerstad VERBONDEN TOEKOMST Landschapssteden
Cultuurhistorisch landschap (West-Friesland)
Wonen aan de Hoornse Hop
Beleving Hoornse Hop
31
Verbeteren spoornetwerk
VERBONDEN TOEKOMST Landschapssteden
Polderstad
Ontwikkelingen in de jonge polder van Nederland. Een polderstad verbonden met de randstad. Bron: Google earth
32
Polderstad
De drooglegging van het Haarlemmermeer gaf energie aan de ontwikkeling van een jonge polder. Een luchthaven, nieuwe dorpen, uitbreidingswijken en agrarisch gewin. De ontwikkelingen van de komende vijftig jaar vragen om een nieuwe transitie. Van dorp naar stad, van luchthaven naar inclusieve levendige stad. Met stillere vliegtuigen en nieuwe uitvliegroutes biedt de Haarlemmermeerpolder prachtige kansen voor een nieuwe stad rondom het Central Park en tussen Groene Hart en duinen.
VERBONDEN TOEKOMST Landschapssteden
33
P
a t d s r e d l o
Westeinderscheg koppelen met hollandse duinen Bosareaal met 10% uitbreiden
Recreatieve Ringvaart Upgrade Zuidtangent
Schiphol Dichtbij Amsterdam
Lightrail verbinding Schiphol-Leiden
Koppeling aan A4 Park 21
34
Polderstad VERBONDEN TOEKOMST Landschapssteden
Nieuwe HOV verbinding Schiphol - Leiden
Waterberging langs de Ringvaart
Verbinding met de Westeinderscheg
35
Park21 als nieuw groen stadshart
VERBONDEN TOEKOMST Landschapssteden
Zeestad
Het vieren van de zee! Een kans voor een nieuwe stad aan de Noordzee. Bron: Google earth
36
5. Zeestad
Mocht de staal industrie bij Wijk aan Zee het niet lukken om op de huidige plek de productie te verduurzamen ligt hier een fantastische kans om een nieuwe stad aan zee te maken. Beter dan Den Haag en Zandvoort wordt de Stad aan Zee een echte kuststad. Met een pretpark aan zee, een boulevard, veel woningen die ontsloten zijn via een hoogwaardige railverbinding met Amsterdam en slimme koppelingen tussen datacentra, energieopwekking op zee en opslagcapaciteit voor energie.
VERBONDEN TOEKOMST Landschapssteden
37
Z
d a t s e e
Voetgangersstad
Datacentra en bedrijven in de stad
Gestapeld groen
Stadsstrand Duinen Een nieuwe stad
Recreatie op het water
Compact en gestapeld bouwen 38
5. Zeestad VERBONDEN TOEKOMST Landschapssteden
Compact gestapeld bouwen
Datastad
Wonen aan een duinlandschap
39
Zeesluis als groene stapsteen naar IJmuiden
1. Wadstad
5. Polderstad
2. Marktstad
4. Zeestad
Wonen in één van de vijf unieke landschapssteden!
3. Markerstad
40
41