12 minute read
poezia
from My World 31
gala da oli
Advertisement
vaxtang javaxaZe
1913 wlis 25 seqtembers galaktionma pirveli sasiyvarulo werili gagzavna WiaTuraSi:
– sada xar exla, olol!.. ise minda exla Sens axlos viyo, Sens sunTqs vgrZnobde... magram yvaferi isea SaZli, rogorc cisa da miwis SeerTa. me mgonia, Cemi unaskni siyri gedis simRera iyo im bednieris, romsac ase ganvicdidi martoobis dros Cems siymawvileSi... olol, Tu saldad wamiyn, Sen gewyina, ara? me mgonia, Sen erd erTi arsa xar mT qveyanaze, romsac Cemi ubedura gs gatkens... exla rom Senn viyo, dagkocnidi, dagkocnidi giJiviT... saSin sier oblobas ganvicdi. aravin ar minda vnaxo, davaparako. minda, mxolod Sen iyo Cems axlo. ra vqna, olol, ar SemiZlia uSenod gaZla. maradis Seni g. tabiZe
gala da oli
galaktioni dedasTan da ZmasTan erTad
erTmaneTi quTaisSi gaicnes 1912 wels da werilebs WiaTuraSi ugzavnida, sadac olia maswavleblobda.
galaktioni xSirad Cadioda WiaTuraSi da rCeboda kidec. leqsebsac iqve werda da misi pirveli mkiTxveli olia gaxldaT.
1914 wels poeti ori kviriT daikarga:
– martis miwuruls galaktioni gauCinarda, ufro zustad, quTaisidan gaqra. Zmam ramdenimejer miakiTxa, magram mis asavaldasavals ver miakvlia. prokle SeSfoTebulia da nacnob-maxloblebs sTxovs daxmarebas. da, ai, 7 maiss mariam xaCaturovas werils iRebs: `galaktioni quTaisSi ar Camosula da mec Zalian mikvirda misi ambavi, magram exla gavige, rom WiaTuraSi yofila ~ . – gvauwyebs nodar tabiZe.
olia ganuwyvetliv elodeboda werils quTaisidan da quTaisis matarebels – WiaTuris vagzalSi. molodinisas ki galaktionis xelnawerebs efereboda, romlebic magidaze ewyo:
– Tlier Seni xiT gadaweril rves. xi minls. moWarbi grZnobi ar masvenen. Sexac ki maSins am furclisa. yov maTganze Seni anabeWdia. RmerTo Cemo, axlaxan igi exoda, kiTxobda, werda, ocnobda, ganicdida, Cems gverdiT idga. exla ki aRaraa. minda wavikiTxo Seni leqsi da werili, magram meSinia, raRacis meSinia. mgonia, xi rom Sexo, Seni kli waiSla, CemTvis waiSla da samudamod waiSla.
es 1915 wlis ianvris Canaweria da olias dRiurebSi, romlebic galaktionma Semogvinaxa Tavis arqivSi, mze iSviaTad anaTebs, mTvare ki Zalian xSirad kaSkaSebs da SeiZleba vivaraudoT, swored 1915 wels, olias TandaswrebiT da SesaZlebelia olias STagonebiT, daiwera WiaTuraSi `mTawmindis mTvare ~ . sxvaTa Soris, dRiurebs werdnen saziaros – orenovans:
exla orni rT, mz damSvidiT, vucqeriT, rogorc ar gvicqeria... saRamoTi ki vkiTxobT dRiurs, rac ki odme dagviweria.
poezia
olia rusulad gaxldaT ganswavluli da qarTuls imerulad uqcevda. olia galaktionma ticians gaacno da ticianma Tqva – `mas genialuri Tvalebi aqvso ~ . mere, mogvianebiT, galaktionma mwared gaixsena:
hoi, lali, lali, Serdens gigavs Tli, ar maviwyda me Seni genialuri Tli.
olias arqivma Seyvarebuli galaktionis 17 werili Semogvinaxa:
galaktioni da ticiani
– olia!.. rac Sen waxvedi, raRac saSinma sicariem moic mTi Cemi arsa. CemTvis ubralod Sens axlo yofna sakmarisi iyo, rom Sens garda araferze mefiqra sazafxoT usaTuod erd viqniT sadme... Tu sazafxoT ara, moskovSi xom mainc, Tu moskovSic ara, odme xom mainc viqniT erd?.. mSvidobiT, gkocni, gkocni. Seni maradis da maradis iqic galaktioni.
panteleimon petrenkos daxatuli olia okujavas portreti
_ olkin, Zvirfaso olkin, usaTuod Camodi male, Torem vs moviav... miTxari, giyrr Zvurad? me mgonia, ara! Cemgri ci gana SeiZla vinm uyrd?.. me ki isev Zvurad, gagiJiT da didi siyruliT miyrxar!.. momwere, olkin, Tu ranairad da rogor giyrr, risTvis giyrr, Cemo Zvirfaso, erd erTo megobaro, erd erTo nugeSo... galons Sen Zalian uyrxar.
_ marTla ad iyavi, olol? sad iyo im dros Seni galaktioni, rom mxurle alersiT ganekurne. minda viyo Senn, Senn visaubro, Seni nagrZnobis xma gavigono... Seni, Seni, Seni.
galaktionis daxatuli tician tabiZis portreti
`artistuli yvavilebi~
gala da oli
oliac ugalaktiono dReebs veRar itanda:
– mTrev, Sen gaxsovs Cemi giJuri Ramei? Sen gaxsovs, rogor avdiodiT mze me da galaktioni? Sen gaxsovs, rogor amitana idumalma SiSma? Sen gaxsovs, im Ram pirvad makoca da gamomityda siyrSi? Sen yvaferi gaxsovs! sadaa axla igi? me igi Zalian miyrs da ar SemiZlia vi Sevivo. SemiZlia, mxolod Sen gaubro usityvod.
_ Cemo galon, saSinlad minda gaubro, minda axla Cemn iyo, aq, am ganmarto oxSi, minda magrad Cagekra, minda gakoco da kocnakocnaSi vdaviwyiT CameZinos. galon, sada xar? ratom amdenxans ar Cans werili? Svenisas gzalze gavedi, megona, Camoxvidodi. galon, rogor minda, rom Segxvde, magrad Cagekra da mogefero. Sen mindixar, mxolod Sen! modi! raxania aRar minaxixar! wami saukuned meCvena miyrxar, miyrxar, miyrxar, galon, mTi Cemi siyriT. minda axla Senn viyo.
_ Sen waxvedi. me avtirdi. vexvevi baliSs, romsac Seni vi amZimda... Ria fanjaraSi mTr vuyur, romic oriv dagvnaToda am oxSi jer kidev guSin, roca gaxari viyavi da ganSoraze ar vfiqrobdi. axla mTre me Semomyurs, mxolod me, danaRians, daRons, mwuxariT damZims... vqviTin, vtiri, mavs daveZ, mwyuria alersi, mwyuria vdaviwya. gaoci mTre ise Semomyurs, TiTqos mekiTxa: sadaa igi? o, saocaro galon, iqn Senc am mTr Sehyur axla da aseve naRob iqn Senc im wams igon, roca erd viyaviT.
poezia
1916 wels SeuRldnen da quTaisis guberniidan moskovs gaemgzavrnen. ori Tvis Semdeg galaktioni samSobloSi dabrunda da momavali 1917 wlis aprilSi isev oliasTan Cavida. olia mTeli cxovreba msaxiobobaze ocnebobda. moskovSi col-qmarma daamTavra erTsemestriani sareJisoro kursebi da atestatebic aiRes. eswrebodnen mcire Teatris speqtaklebs. rac mTavaria, poeti meore wigns amzadebda. werda bevrs da kiTxulobda bevrs. did dros atarebda rumiancevis biblioTekaSi. 1918 wels galaktions ukve mzad hqonda `artistuli yvavilebi ~, saukunis wigni, Sedevrebis krebuli, romelmac gansazRvra axali qarTuli poeziis momavali. undoda wigni moskovSi daebeWda. vano sarajiSvilTan erTad ramdenime stambas estumra, magram qarTuli Srifti ver aRmoaCina. olia da galaktioni aqtiurad monawileobdnen revoluciur gamosvlebSi. ramdenime dRiT galaktioni petrogradSi gaemgzavra. 1917 wlis Tebervlis revolucias galaktioni quTaisSi Sexvda, olia ki – moskovSi. moskovSi isini gaecnen amerikel komu- nists – jon rids da 1924 wels daweril poemaSi `jon ridi~ poetma aRwera oqtombris revoluciis saintereso epizodebi. colqmarma monawileoba miiRo moskovis mosaxleobis aRweraSi.
1918 wlis ivlisSi galaktioni saqarTveloSi gamoemgzavra, olia ki moskovSi darCa. amave wels dawerili leqsi `gemi `dalandi~ aseTi strofiT daasrula:
gaxsenis momZaxoda mtanjvi landi: Sen da moskovi, petrogradi, lenini kremli! Savi zRvis lands miapobda gemi ”dalandi ” da Tlze madga ganSoris msubuqi cremli.
vano sarajiSvili (1879-1924)
`Sen~ – cxadia, olias gulisxmobs. olias da leninis erTad moxseniebac araa SemTxveviTi: 1917 wels olia moskovSi gaxda komunisturi partiis wevri da misi Zmebic aqtiuri komunistebi gaxldnen. isic niSandoblivia, rom olia 1921 wels, sabWoTa xelisuflebis damyarebis Semdeg, dabrunda TbilisSi. am dros galaktionis lirika zenits aRwevs. ukve gamocemuli aqvs `artistuli yvavilebi ~ . emzadeba Semdegi wignisaTvis. wers `efemerebis~ cikls. 1926 wels `mnaTobSi~ aqveynebs as leqss. olia aqtiurad exmareba. umzadebs rusul pwkaredebs. Tuki galaktioni daigvianebs, daeZebs da saxlSi mohyavs. sasmels yidulobs da saxlSi moaqvs. xSirad TviTon mihyveba meuRles restoranSi. 1926 wels daibeWda soliduri moculobis krebuli, egreT wodebuli `zarniSiani wigni ~ , romelmac daasrula XX saukunis qarTuli poeziis ganaxlebis procesi.
gala da oli
1924 wels galaktionma `mnaTobSi~ gamoaqveyna poema `mogonebebi im dReebis, roca ielva ~ , romelSic CarTo 1924 wlis ajanyebulTa daxocvis usastikesi epizodi: patimrebi daxurul satvirTo vagonebSi Seiyvanes da ise daxoces. Jurnalis es nomeri akrZales da galaktioni daapatimres. am dros Sinsaxkomis ufrosi iyo kote cincaZe, romelsac olia quTaisidan icnobda. galaktionis dapatimrebis ambavi rom Seityo, olia Sinsaxkomisaken gaiqca, magram cincaZesTan ar SeuSves. maSin telefoniT daureka da kotem daamSvida, wadi saxlSi da galaktions male gavaTavisuflebo. galaktioni meore dRes saxlSi dabrunda.
erT-erT werilSi galaktioni werda:
_ Zvirfaso olia, Sen rom ar yofiliyavi, SaZlia me samudamod davamarine am cinikis xros.
`zarniSian wignSi~ dabeWdili leqsis `warwerebi~ erT variantSi ki vkiTxulobT:
msurs cota Rimili umanqolio, ar mwams misteria. SemeZlos netavi, rom vinme olia vkocno, viT feria.
1929 wels olias Zmam, Salva okujavam, griboedovis quCaze ukeTesi bina miiRo da sakuTari 12 metris farTobis bina Tavis das da siZes dauTmo krilovis 10 nomerSi. 20-iani wlebis meore naxevarSi qarTvel komunistebs Soris urTierToba daiZaba. olia da misi Zmebi budu mdivanis koaliciaSi aRmoCndnen. isini met avtonomias moiTxovdnen da daupirispirdnen stalinstebs.
budu (polikarpe) gurgenis Ze mdivani (1877-1937) – Zveli bolSeviki, sabWoTa partiuli da saxelmwifo moRvawe. 1922 wels b. mdivanma saqarTvelos komunisturi partiis centraluri komitetis wevrebTan (filipe maxaraZe, sergo qavTaraZe, mixeil okujava, kote cincaZe) erTad gaaprotesta amierkavkasiis sabWoTa socialisturi federaciis Seqmnis formebi da meTodebi. ioseb stalinma da ruseTis komunisturi partiis kavkasiis biuros xelmZRvanelobam am jgufs brali dasdo bolSevikuri erovnuli politikisagan nacionalistur gadaxraSi da maT „nacional-uklonistebis“ (rus. уклон gadaxras niSnavs) iarliyi miakera. „nacional-uklonistebi“ miiCnevdnen, rom saqarTvelo sabWoTa socialisturi respublikebis kavSirSi (ssrk) uSualod, „damoukideblobis yvela atributis SenarCunebiTa“ da amierkavkasiis federaciis gverdis avliT unda Sesuliyo. es azri moskovSi ar gaiziares. saqarTvelos kompartiis „nacional-uklonisturi“ centraluri komiteti (da maT Soris b. mdivani) Tanamdebobidan koleqtiurad gadadga.
poezia
1929 wels olia da misi Zmebi daapatimres da Sua aziaSi gadaasaxles.
olia samaryandidan werilebs ugzavnida da iwvevda galaktions. galaktioni gaecno literaturas Sua aziis Sesaxeb. esaubra mxatvrebs gigo gabaSvilsa da rihard zomers, romlebic adre Sua aziaSi cxovrobdnen, da emzadeboda gasamgzavreblad. magram oTxi Tvis Semdeg olia yirimSi gadaiyvanes – yarasubazarSi da axla aqedan epatiJeboda meuRles, samgzavro marSrutsac acnobda. galaktioni moemzada, magram kidev oTxi Tvis Semdeg olia TbilisSi dabrunda.
30-iani wlebis dasawyisSi galaktioni, samwuxarod, aqtiuri ideuri TematikiT dainteresda: 1930-1931 wlebSi zedized gamosca axali leqsebis sami krebuli – `epoqa ~ , `pacifizmi~ da `revoluciuri saqarTvelo ~ .
1933 wels saqarTvelos saxalxo poetis wodeba mianiWes da poeturi moRvaweobis 25 wlisTavis aRsaniSnavi iubile operis TeatrSi gadauxades. galaktioni scenaze nerviulobda, olia ki kulisebSi ijda da iqidan amxnevebda:
– meSinoda, iTu violinos simiviT daWimma nervma ver gauZlon-meTqi. am dros umweo bavSviviT gamoiyuroda da saerTod igi praqtik saqmianobaSi xSiradaa didi bavSvi.
Caiwera oliam Tavis dRiurSi.
1935 wels galaktionma monawileoba miiRo parizis mweralTa antifaSisturi kongresis muSaobaSi da iq sityva warmoTqva. am gamosvlis teqsti oliasTan erTad moamzada. kongresidan dabrunebis Semdeg moxseneba waikiTxa mweralTa kavSirSi da am teqstis dawerisas coli exmareboda. 1936 wlis 25 Tebervals umaRlesi jildo miakuTvnes – leninis ordeni, xolo amave wlis 11 noembers olia meored daapatimres. etyoba, am dros dawera da aRar gaagrZela es gabrazebuli striqoni:
asec ar SeiZla, amxanago stalino!
gala da oli
1935 wels galaktions deda gardaecvala, 1936 wels ki coli wahgvares ise, rom memkvidres ver eRirsa:
udabnoSi midis zoli da iq vdgar Seni mwiri, aRarc deda, aRarc coli, aRarc Svili, aRarc Ziri.
olia iaroslavlSi gadaasaxles da iqidan sistematurad ugzavnida werilebs, galaktioni ki ar Tu ver pasuxobda, fuls ki ugzavnida. uceb werilebi Sewyda:
– yvaferi SeiZla rgad moewyos, rom olias ambavi ara: Tvenaxeria werili araa misgan. orasi maneTi gavugzavne da damibrunda. adrati ar gamocxaddao. Semdeg kidev orasi _ isic damibrun. safosto yuTi daixurao. dazRvei werili gavugzavne, isic damibrun. amnair mdgomareobaSi (daaxloiT, yvafers ar vswer) gatare Svidi Tve. verkvevi koSmaridan.
rogorc Semdeg gamoirkva, olia iaroslavlidan moskovis axlos, qalaq vladimirSi gadaiyvanes da iqidan werda:
– imedia, Sen mainc gjera, rom me sabWo xisuflis mteri ara r. ukve gagzavne gancxada centrSi. vnaxoT. mjera daadgenen Cems udanaSaobas da gamavisuflen... – Seni alersiani xma Cammis: ,,msxverpli xar da gagavisuflen . ,,male gaarkveven Sens saqm, darwmundian, rom Sen ciliswamis – neta Tu meRirsa male saxlSi dabruna? gavigon ki Sens sayr xmas?
– valmi da veferi Sens wigns da xnawers. auwye maT, rom me isini Zvurad miyran da vs vei, rogorc yovTvis.
1938 wlidan galaktionTan cxovrobda misi meore meuRle olga dariusi, romelmac poets urCia olias gamo werili miewera stalinisaTvis. saintereso faqtia: meore coli pirvelis dabrunebaze zrunavs. werilis teqsti olga dariusma Seadgina da gaagzavna kidec. rogorc irkveva, am werilma stalinamde ver miaRwia. galaktioni mweralTa kavSirSi daibares da gulTbilad moikiTxes, xom araferi gawuxebTo. saguramos dasasvenebeli saxlis ori sagzuri SesTavazes da galaktioni darwmunda, rom misma mcdelobam ar gaamarTla.
poezia
1941 wlis meore naxevarSi, germanelebi rom moskovs miuaxlovdnen, stalinma da beriam gaiTvaliswines saSiSroeba, rom sabWoTa kavSiris politikuri patimrebi SeiZleboda mowinaaRmdegeTa xelSi aRmoCeniliyvnen. 6 seqtembers Sinagan saqmeTa saxalxo komisarma lavrenti beriam Tavdacvis saxelmwifo komitetis Tavmjdomares ioseb stalins warudgina 170 politikuri patimris sia da moiTxova maTTvis umaRlesi sasjeli. stalinma imave dRes daado Tanxmobis rezolucia.
qalaq oriolSi sxvadasxva qalaqebidan Caiyvanes 154 patimari (danarCenebi cocxlebi ar aRmoCndnen!).
oriolis maxloblad, daTvebis tyeSi, veeberTela xeebi moTxares da samarxebi winaswar moamzades.
11 seqtembers moskovidan Camovida operatiuli sameuli – egreT wodebuli `troika ~ . yovelgvari gafrTxilebis gareSe SemohyavdaT patimrebi da ucxadebdnen sasikvdilo ganaCens. mere daxuruli manqanebiT mihyavdaT qalaqgareT. ase ganaxorcieles es mzakvruli operacia. daxvretilebi ormoebSi Cayares, miwa miayares da xeebi pirvandel mdgomareobaSi daabrunes. am 154 ganwiruls Soris iricxeboda olia okujava. galaktionma amis Sesaxeb araferi icoda. olias ukanaskneli werili 1941 wlis 30 agvistos TariRiT miiRo. werili ase mTavrdeboda:
– saxlSi minda!
1957 wlis 10 dekembers, roca olias reabilitaciis jerma moaRwia, galaktioni dakiTxes da man dawera ganmartebiTi baraTi. cxadia, igi darwmunda, rom olia represiebs emsxverpla. olias 10 weli hqonda misjili. 1941 wels rom ar daexvritaT, 1946 wlis 11 seqtembers ganTavisufldeboda da gadaarCenda galaktions. ase rom, stalinma da beriam, oliasTan erTad, galaktionic gawires.
olia rom daapatimres, galaktioni am striqonebiT gamoeTxova:
sarkmi saRamom da fardam daburda, sanTi mbJutavi mTlad gaudaburda – mas Semdeg, rac Seni saxa bindbundze saxlidan gavida da aRar dabrunda.
1959 wlis 17 marts ki galaktionic `saxlidan gavida da aRar dabrunda ~ . 1941 wels oliasTan erTad daxvrites cnobili qarTveli Terapevti Salva miqelaZe. 2011 wels misma SviliSvilma arCil miqelaZem moinaxula represirebulTa memorialuri saflavi da Camoitana erTi muWa miwa. 2011 wlis 17 marts olias saflavidan Camotanili miwa Cemi xeliT movayare galaktionis saflavs mTawmindaze.