dar pakistan che megozarad

‫بازگشت به صفحۀ اصلی‬

‫برگی از آرشیف‬ ‫در پاکستان چه میگذرد ؟!‬

‫غفار عریف‬

‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪/‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪/‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪9‬‬

‫بخش اول‪:‬‬ ‫شکست سلطۀ استعمارانگليس درنيم قارۀ هند سرگذشت عجيبی دارد‪ .‬درآغاز‪ ،‬پيش ازحصول استقالل سياسی‪ ،‬انگليس ها درجريان‬ ‫جنگ جهانی دوم « ازسرزمين هند بمثابۀ پايگاه عمليات خويش استفاده بعمل آوردند وحدود دومليون سربازهندی درجهت اهداف‬ ‫انگليس‪ ،‬درجنگ اشتراک ورزيدند‪».‬‬ ‫حزب کانگرس برآن شد که الی استقرار يک جکومت ملی وبدست آوردن آزادی کشور‪ ،‬کمپاين تبليغاتی‪ ،‬برضد انگليس ها به راه‬ ‫انداخته شود‪ .‬درسال ‪ ،2491‬حرکت اعتراضی حزب کانگرس باشعار« ازهند خارج شويد! » ازسوی استعمارگران بيرحمانه سرکوب‬ ‫گرديد و رهبران آن را روانۀ زندان ساختند‪ .‬وليک پيروزی حزب کارگردرانتخابات سال ‪ 2491‬درانگلستان‪ ،‬راه را برای رهايی هند‬ ‫آسانترگردانيد‪ .‬درهمين زمان فعاليتهای جدايی طلبانۀ حزب مسلم ليک مبنی برتأ سيس يک دولت مستقل اسالمی بنام " پاکستان" باال‬ ‫گرفت که اقدامات بعدی درراستای حفظ تماميت ارضی وبرپايی يک دولت واحد‪ ،‬سودی را درپی نداشت‪.‬‬ ‫برطبق نقشۀ شيطانی ازقبل ترسيم شدۀ انگليس‪ ،‬تقسيم سرزمين پهناور هند‪ ،‬امر اجتناب ناپذيرپنداشته شد‪ .‬هرچند مهاتماگاندی و‬ ‫جواهرلعل نيرو برعليه آن بودند‪ ،‬اما بدليل لگام زدن به بروزاختالفات بيشتر‪ ،‬ناچار به پذيرش آن شدند‪ .‬درجون ‪Lord ،2494‬‬ ‫‪ Mountbatten‬وايسرای هند برتانوی ازپالن استقالل وتقسيم نيم قاره‪ ،‬به هردوطرف اطالع داد‪ .‬بتاريخ ‪ 2494 /8 /29‬حزب مسلم‬ ‫ليک درشهربندری کراچی وبتاريخ ‪ 2494/8 /21‬حزب کانگرس در دهلی سند برسميت شناختن استقالل را بدست آوردند و درنتيجه دو‬ ‫دولت جداگانه‪ ،‬هندوستان و پاکستان بوجود آمد‪.‬‬ ‫و اما برمبنای نيات شوم انگليس‪ ،‬تقسيم نيم قارۀ هند پيشآمدهای ناميمون و فاجعه باری را درقبال داشت‪ :‬فقط باسپری شدن چند‬ ‫روزمحدود‪ ،‬شهروندان بی گناه بويژه درپنجاب قربانی اعمال زورگويانه وخشونت آميزگروههای آشوب طلب وفرقه گرايان مذهبی‬ ‫گرديدند‪ ،‬حدود يک مليون انسان درسيالب خون جان باختند‪ ،‬به تعداد (‪ )21‬مليون انسان ديگر به مهاجرتهای دسته جمعی تن درداند (‬ ‫هفت مليون اهالی هندو و سک به هندوستان کوچيدند و پنج مليون مردم مسلمان ازهند به پاکستان فرار نمودند)‪ .‬حتی مهاتماگاندی به‬ ‫سبب اينکه درهنگام توزيع دارايی های باقيمانده ازاستعمار‪ ،‬درمقابل پاکستان رفتارعادالنه نمود و درقلمرو تحت حاکميت خود‪ ،‬حقوق‬ ‫هندو و مسلمان را مساوی دانست‪ ،‬بتاريخ ‪ 2498 /2 /03‬به ضرب آتش گلولۀ يک نفر هندوی برهمنی متعصب‪ ،‬نقش برزمين شد‪.‬‬ ‫و پاکستان يعنی چه؟‬ ‫پاکستان يک توليد مصنوعی ازبيدادخانۀ استعمارانگليس‪ ،‬کانون توطئه های رنگارنگ ( سياسی‪ -‬اقتصادی‪ -‬نظامی‪ -‬مذهبی) درمنطقه‪،‬‬ ‫محل زايش‪ ،‬پرورش وافزايش بنيادگرايی مذهبی‪ ،‬مهد نظاميگری درسياست‪ ،‬وسيلۀ فشار وآلۀ دسيسه سازی دردست ارتجاع جهانی‬ ‫وامپرياليسم و بازيچۀ عظمت طلبی مائويست های چين‪ ،‬به حساب ميآيد که از روز پيدايش خود بدين طرف هميشه درگيربحران های‬ ‫متعددی سياسی‪ -‬اقتصادی‪ -‬نظامی گرديده وهرگز ازاستقرار يک ديموکراسی باثبات ورعايت پرنسيب های حقوق بشر درآنجا‪ ،‬خبری‬ ‫درميان نبوده است وبنابرنداشتن يک خط روشن درکار تمثيل خود اراديت وحاکميت ملی‪ ،‬از رسيدن به مرحلۀ پختگی وارتقای مورال‬ ‫سياسی وتثبيت هويت ملی‪ ،‬فرسخ ها فاصله دارد‪.‬‬ ‫نخستين عمل خصمانه وضد بشری زمامداران دولت نوبنياد پاکستان‪ ،‬افروختن آتش اختالفات مذهبی بغرض برهم زدن همزيستی‬ ‫مسالمت آميز شهروندان‪ ،‬بود که درمقابل حکومت هند درپيش گرفته شد‪ .‬زيرا درهند حکومت جواهرلعل نهرو (‪ ) 2499 -2494‬اقدام‬ ‫به جدايی سياست از مذهب کرد و پروسۀ آن را استحکام بخشيد ودرعين زمان کليه اديان ومذاهب ازحقوق قانونی مساوی‬ ‫برخوردارگرديدند و نظام سياسی در برابرهمه رفتاريکسان را پيشه کرد‪ .‬ولی سياستمداران انگليسی مشرب پاکستانی با اتخاذ روش‬ ‫تفرقه افگنانه به تبليغ نظريۀ جدايی دوملت پرداختند‪ .‬هدف آنها اين بود تا شهروندان مسلمان ساکن درجنوب آسيا را به دليل داشتن‬ ‫خصوصيت های کلتوری مشابه‪ ،‬درچوکات يک دولت اسالمی بسيج سازند و با بسررسانيدن اين کار‪ ،‬يک ملت واحد را به نمايش‬ ‫بگذارند‪ .‬ليکن برخالف پالن خرابکارانۀ نظريه پردازان آشوب طلب پاکستانی‪ ،‬بخش اعظم مساحت کشمير و تعداد قابل مالحظۀ‬ ‫مسلمانان درقلمرو هند باقی ماندند‪.‬‬ ‫ودرست سقوط پاکستان درلجنزار مداخله گری پرازحيله ونيرنگ‪ ،‬همسايه ستيزی ديوانه وار وهستريک‪ ،‬گرايش به سمت استقرار‬ ‫استبداد مذهبی‪ ،‬دنباله روی نوکرصفتانه ازسياست های ارتجاع جهانی و امپرياليسم‪ ،‬شکل گيری کودتاهای عسکری و برقراری‬ ‫حکومتهای خشن وخشک نظامی‪ ،‬ورشکستگی اجتماعی ( سياسی‪ -‬اقتصادی )‪ ...‬ازهمين جا آغازيافت‪ -‬دردورۀ زمامداری کودتايی‬ ‫جنرال ضياء الحق به نقطۀ اوج خود رسيد و تا امروز بدون کم و کاست بطرزتهديد آميز‪ ،‬ادامه دارد‪.‬‬ ‫پاکستان باداشتن ( ‪ ) 291‬مليون نفوس پس ازاندونيزيا دومين مملکت اسالمی درجهان است‪ .‬درحال حاضرروشن نيست که اين کشور‪،‬‬ ‫از لحاظ سياسی به کدام استقامت سوق داده ميشود‪ .‬زيرا درميدان رقابت های سياسی ناسالم و فاقد شفافيت که گاه گاهی با خشونت‬ ‫وخونريزی همراه بوده است‪ ،‬سه نيروی عمده عمآل باالی الش قدرت مصروف زورآزمايی هستند‪:‬‬ ‫ نهادهای افراطی وبنيادگرا‪ ،‬مدافع داعيۀ برقراری ديکتاتوری مذهبی؛‬‫ احزاب سياسی معامله گر با گذشتۀ آلوده وسياه‪ ،‬فعآل با ادعاهای کاذب وبلند پروازانۀ بازگشت به روند ديموکراسی وحکومت قانون؛‬‫ نظاميان کل اختياروبی ميل به ازدست دادن قدرت و صالحيت برهبری جنرال پرويزمشرف؛‬‫درلحظۀ بسيارحساس و سرنوشت ساز کنونی‪ ،‬تقابل انديشه ها‪ ،‬خواسته ها‪ ،‬تمايالت‪ ،‬وابستگی ها وزد وبندهای خطرناک اين سه نيرو(‬ ‫شايقين حفظ قدرت سياسی و گروه های تشنه لب با عطش رسيدن به حاکميت ) جامعۀ پاکستان را ازدرون و بيرون انفجاری ساخته و‬ ‫رخدادهای سال روان کشور را با انارشی روبرو کرد‪.‬‬

‫‪2‬‬

‫ناظران سياسی درجهان اوضاع جاری در پاکستان را با دقت تمام تعقيب ميکنند وازاين ناحيه که وضعيت حالت بحرانی را به خود‬ ‫گرفته و برای صلح وثبات درمنطقه وجهان فوق العاده زيان آور وتهديد آميز به پيش ميرود‪ ،‬بی نهايت نگران می باشند‪ .‬مزيد بر‬

‫دشواری های (سياسی ‪ -‬اقتصادی‪ -‬نظامی ) وکشيدگی های داخلی‪ ،‬پاکستان محل زندگی و قرارگاه فعاليت رهبران و فعالين سازمانهای‬ ‫دهشت افگن القاعده و طالبان بوده‪ ،‬آنها از بی نظمی بوجودآمده سود فراوان بردند و درتالش اند تا دوباره درافغانستان حاکميت را‬ ‫دردست گيرند و پالن طالبستان سازی پاکستان را تحقق بخشند‪.‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪/‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪/‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪9‬‬

‫هرگاه انارشی وخودکامگی درپاکستان بگونۀ فعلی ادامه وگسترش بيشترپيداکند‪ ،‬جلوگيری ازآن کارمشکلی خواهد بود‪ ،‬و آنگاه دريک‬ ‫فاصلۀ زمانی درازمدت‪ ،‬هيچ کسی با هيچ وسيله ای يارای آن را ندارد تا جامعۀ آشوب زده را آرام سازد‪.‬‬ ‫دردرامۀ بی نظمی درپاکستان‪ ،‬دردو دهۀ اخير‪ ،‬درپرده های متعدد‪ ،‬درمحيط های متفاوت‪ ،‬پرسوناژهای آتی با استخدام افراد واشخاص‬ ‫در کرکترهای دومی وسومی‪ ،‬نقش مرکزی را بازی نموده اند‪:‬‬ ‫ خا نم بينظير بوتو‪.‬‬‫ نوا زشريف‪.‬‬‫ جنرا ل پرويز مشرف‪.‬‬‫پردۀ ا ول ‪:‬‬ ‫درسال ‪ ،2444‬ذوالفقارعلی بوتو رئيس جمهورپاکستان بدستور کميتۀ ‪ ،033‬مطابق پالن طرح شده توسط هنری کيسنجر ودرنتيجۀ يک‬ ‫کودتای نظامی ازقدرت انداخته شد وصحنه سازان‪ ،‬تاج زمامداری را برفرق جنرال ضياء الحق سياه دل‪ ،‬تاريک انديش و تشنه به‬ ‫خون‪ ،‬نهادند‪.‬‬ ‫جنرال ضياء ‪ ،‬بوتو را روانۀ زندان ساخت‪ .‬رئيس جمهورمخلوع دوسال را درقيد نظاميگران خونآشام سپری کرد تا اينکه درسال‬ ‫‪ 2444‬ازپی يک دادگاه فرمايشی به چوبۀ دارکشيده شد‪.‬‬ ‫ديکتاتورنظامی باشدت وخشونت پيگرد فعالين سياسی ومخالفين خود را آغازنمود‪ .‬بينظيربوتو مجبوربه مهاجرت به خارج گرديد و‬ ‫ازسال ‪ 2483‬به بعد به مبارزۀ مصممانه برضد جنرال ضياءالحق برخاست و فکر کنارزدن اورا ازقدرت‪ ،‬درسرپرورانيد‪.‬‬ ‫بينظيربوتو درسال ‪ 2489‬دوباره بوطن برگشت و به فعاليتهای سياسی پرداخت‪ .‬جنرال ضياءالحق بتاريخ ‪ « 2488 /8 /24‬به علت باال‬ ‫گرفتن جنگ افغانستان» به هدايت « باشگاه روم به نمايندگی کميته « ‪ » 033‬دريک سانحۀ هوايی با شماری از دوستان امريکايی‬ ‫خود‪ ،‬جان باخت‪ ،‬ديکتاتوری نظامی سقوط کرد و راه به تبارزسياسی خانم بوتو بازگرديد‪.‬‬ ‫باسقوط ديکتاتوری نظامی‪ ،‬حزب افراطی رابطۀ اسالمی موقتآ اهميت خود را ازدست داد وگروههای اسالمگرا دچارسردرگمی شدند‪.‬‬ ‫اياالت متحدۀ امريکا دفعتآ ازحمايت نيروهای محافظه کاراسالمی حامی رژيم سرنيزۀ ضياءالحق مقتول‪ ،‬دست کشيد‪ ،‬برعکس حزب‬ ‫مردم پاکستان برهبری خانم بوتو را درآغوش گرفت و ازاو پشتيبانی کرد‪.‬‬ ‫خانم بوتو دارندۀ دپلوم آموزش اکادميک ازدانشگاه (‪ )Oxford‬بعنوان فرد آگاه وچشم وچراغ آيندۀ مملکت‪ ،‬دررأس حزب مردم‬ ‫پاکستان‪ ،‬به هدف اجرای ماموريت مقدس(!) درمبارزات پارلمانی اشتراک نمود و برندۀ انتخابات شناخته شد وموظف به تشکيل کابينه‬ ‫گرديد‪.‬‬ ‫پردۀ دوم‪:‬‬ ‫بينظيربوتو درمقام صدراعظم انتخابی کشورش‪ ،‬با چالش های جدی درپروسۀ مناسبات رسمی با هواداران رژيم شانتاژ و سرنيزۀ گذشته‬ ‫دست و گريبان گرديد‪:‬‬ ‫ طرفداران انديشه های مداخله درافغانستان وهند‪ ،‬جنرال حميدگل رئيس" آی‪ .‬اس‪ .‬آی"‪ ،‬جنرال ميرزا اسلم بيگ رئيس ستاد نيروهای‬‫مسلح‪ ،‬ثابت وقائيم دروظايف خود باقی ماندند‪.‬‬ ‫ نيروهای متحجر و بنيادگرای اسالمی پيروخط جنرال ضياءالحق‪ ،‬برهبری نوازشريف گورنرايالت پنجاب به همدستی اعجازالحق‪ ،‬به‬‫بهانۀ نادرست بودن تصميم بينظيربوتو مبنی بردست کشيدن ازحمايت گروههای مجاهدين افغانی‪ ،‬به تحريک افسران ارتش برضد رئيس‬ ‫حکومت نوبنياد ملکی‪ ،‬توسل جستند‪.‬‬ ‫نخستين حرکت منفی‪ ،‬تحريک آميز وحساسيت برانگيز گروههای اسالمی‪ ،‬حمله به مرکزفرهنگی امريکا دراسالم آباد بود که اختالفات‬ ‫شديد را بين نوازشريف ومقامات امريکايی بوجود آورد و بسود بينظير بوتو تمام شد‪.‬‬ ‫اقدامات خشونت آميزحزب ارتجاعی رابطۀ اسالمی وساير گروههای افراطی مذهبی‪ ،‬ظاهرآ به بهانۀ اعتراض درمقابل رمان سلمان‬ ‫رشدی صورت گرفت‪ .‬اما هدف و محل تبارزعکس العمل فزيکی را قصدی و عمدی غلط تعيين نموده بودند‪ :‬اصآل بايد يکی ازنمايندگی‬ ‫های سياسی و يا مرکزفرهنگی انگلستان دريکی ازشهرهای پاکستان مثآل دراسالم آباد‪ ،‬کراچی ويا پشاورمورد خشم معترضين واقع‬ ‫ميشد‪ .‬زيرا مؤلف رمان شهروند انگليس وموسسۀ نشروچاپ کتاب هم شرکت انگليسی بود‪ .‬ولی موضوع حمله برمرکزفرهنگی امريکا‬ ‫برمحورديگری می چرخيد‪:‬‬ ‫درنيمۀ دوم ماه دسمبر‪ ،2488‬اياالت متحدۀ امريکا‪ ،‬حکومت پاکستان را وادار به آن ساخت تا دولت عبوری مجاهدين افغان را تشکيل‬ ‫دهد تا توجه احزاب پشاوری بعوض تداوم جنگ به تعقيب خط سياسی معطوف گردد‪ .‬درجريان معامله گری های کالن و سودآور روی‬ ‫ايجاد حکومت جالی وطن تنظيمها درپشاور‪ ،‬مبالغ هنگفت دالری به جيب افراد و اشخاص می ريخت که نوازشريف نيزنمی خواست‬ ‫ازاين غنيمت باد آوردۀ سخاوت امريکايی ها دورنگهداشته شود‪ ،‬بدين لحاظ بخاطرمطرح شدن درصحنۀ کشمکش های سياسی با‬ ‫سازماندهی حمله برمرکزفرهنگی امريکا‪ ،‬توجه سياستمداران امريکايی وانگليسی را بخود جلب کرد‪.‬‬

‫‪3‬‬

‫درماه مارچ ‪ ،2484‬ادارۀ جهنمی" سی‪ .‬آی‪ .‬ای" وسازمان استخبارات نظامی پاکستان" آی‪ .‬اس‪ .‬آی" بدون درنظرداشت مفاد موافقتنامۀ‬ ‫ژنيو مورخ ‪ 2488 /9 /29‬پالن حملۀ نظامی به جالل آباد را دراختيار گروههای جنگی افغان مقيم پشاور‪ ،‬قراردادند که طی يک جنگ‬ ‫خانمانسوز چهار ماهه حرکات نظامی تجاوزکارانه ناکام ازآب بدرآمد‪ .‬تنظيمهای جهادی‪ " ،‬آی‪ .‬اس‪ .‬آی" و " سی‪ .‬آی‪ .‬ای" دراين نيت‬

‫شوم شان شکست خوردند‪ ،‬خوشبختانه برخالف آرزوهای خام آنها‪ ،‬افتخار مقاومت دليرانه دربرابر تجاوز و دفاع پيروزمندانه نصيب‬ ‫اردوی قهرمان افغانستان شد‪.‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪/‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪/‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪9‬‬

‫بينظيربوتو ازناحيۀ اين شکست شرمآور‪ ،‬تاب و تحمل را ازدست داد‪ .‬بخاطرفرونشاندن طوفان نوحه ازبابت ترکيدن بغض گلو‪ ،‬درماه‬ ‫جون ‪ 2484‬جنرال حميدگل را از رياست " آی‪ .‬اس‪ .‬آی" موقوف ساخت وبه جای او شمس الدين کلو جنرال بازنشستۀ دوران‬ ‫ضياءالحق را مقررنمود‪.‬‬ ‫جنرال شمس الدين کلو به علت اين تقاضا که بايد رئيس جمهورازمقام رياست ستاد ارتش منفصل گردد‪ ،‬با غضب جنرال ضياءالحق‬ ‫روبرو گرديده بود وجزای تقاعد بدست آورده بود‪.‬‬

‫‪:‬بخش دوم‬ ‫‪:‬پردۀ سوم‬ ‫بينظيربوتودر واقع درقبال افغانستان وهندوستان همان سياست دشمنانۀ دوران ضياءالحق را با اندکی تغييردرطرز برخورد‪ ،‬تعقيب‬ ‫ميکرد‪ ،‬اما نتوانست اعتماد کامل ارتش وگروههای افراطی اسالمی رابدست آورد‪ ،‬بنابران درسال ‪ 0991‬ازمقام صدارت سبکدوش‬ ‫‪.‬گرديد‬ ‫وحال گل اقبال نوازشريف به شگوفه نشست و بحيث صدراعظم پاکستان تعيين شد تاموصوف خواب ها وآرزوهای ضياءالحق را به‬ ‫‪.‬حقيقت تبديل کند‬ ‫رئيس حکومت جديد التقرر‪ ،‬نمايندۀ تمام عياراحزاب و گروه های مذهبی بنيادگرا ومتعصب که به شدت درمسيرنظاميگری وسياسی‬ ‫شدن روان بودند‪ ،‬به بحرانهای درون جامعه( سياسی‪ -‬اقتصادی ) که قسمآ از خلف خود به ميراث گرفته بود‪ ،‬افزايش بيشتربخشيد‪ ،‬ولی‬ ‫با حيله و نيرنگ ازاياالت متحدۀ امريکا‪ ،‬انگليس و سايردول غربی ‪ ،‬عربستان سعودی و شيخ نشينان حوزۀ خليج‪ ،‬زيرنام پيروزساختن‬ ‫‪.‬اسالم درافغانستان و برباد کردن هندوستان‪ ،‬جزيه و باج ميگرفت‬ ‫درگام اول‪ ،‬جنرال جاويد نصير را دررأس " آی‪ .‬اس‪ .‬آی" نصب کرد تا گلبدين حکمتياررا درافغانستان بقدرت برساند‪ ،‬اما دراين پالن‬ ‫ناکام ماند‪ .‬همچنان پروگرام بازسازی راه های تجارتی بسوی آسيای مرکزی‪ ،‬پس ازسقوط اتحاد شوروی‪ ،‬کدام موفقيتی را درقبال‬ ‫‪.‬نداشت‬ ‫بحران شديد اقتصادی‪ ،‬بی نظمی و بی ثباتی سياسی ‪ ،‬فساد مالی و اداری‪ ،‬افزايش سرسام آور فعاليتهای خرابکارانه و ترورستی‪ ،‬باعث‬ ‫کاهش اعتبارحکومت درمنطقه ودرنزد همکاران بين المللی وحلقه های نظاميگرپاکستان که روند سياسی آنکشوررا مشخص ميسازند‪،‬‬ ‫‪.‬گرديد‪ .‬همان بود که درنيمۀ اول سال ‪ ،0991‬غالم اسحاق خان رئيس جمهورپاکستان‪ ،‬نوازشريف را ازحکومت برکنارساخت‬ ‫‪ :‬پردۀ چهارم‬ ‫‪.‬بارديگر بخت بينظيربوتو بازشد و بقدرت رسيد‬ ‫دراولين روزها ‪ ،‬حکومت وارتش زيرفشاراياالت متحدۀ امريکا واقع شدند تا شماری ازافسران و کارمندان کهنه کارباقيمانده اززمان‬ ‫ضياءالحق را ازدستگاه استخبارات بيرون کشند‪ .‬درجوالی ‪ 0991‬تصفيه کاری آغاز يافت‪ ،‬جنرال جاويد نصيربه تقاعد سوق داده شد و‬ ‫‪.‬درعوض جنرال جاويد اشرف قاضی را به رياست "آی‪ .‬اس‪ .‬آی" برگزيدند‬ ‫اين بار‪ ،‬بينظيربوتو به مقصد بقا و تداوم خود باحزب اسالمی متعصب وبنيادگرای" جمعيت علمای پاکستان " برهبری موالنا فضل‬ ‫الرحمان‪ ،‬ائتالف سياسی بوجود آورد‪ .‬درهمين وقت بود که حزب جمعيت علما‪ ،‬روابط خيلی نزديک با ارتش ‪ "،‬آی‪ .‬اس ‪ .‬آی ‪ ".‬و‬ ‫وزارت داخله برقرار کرد و بينظيربوتو نيزدررقابت با حزب" جمعيت اسالمی" وحزب " مسلم ليک" بارنگ وروغن وعبا و قبای‬ ‫‪.‬اسالمی صف آرايی نمود‬ ‫موالنا فضل الرحمان با هوشياری و زرنگی خاص چوکی رياست کميتۀ ارتباط خارجۀ پارلمان پاکستان را ازآن خود ساخت و ازاين‬ ‫طريق توانست برسياست خارجی حکومت اثربگذارد‪ .‬با استفاده ازمزايای ائتالف حزبش با حکومت ‪ ،‬به امريکا‪ ،‬اروپا‪ ،‬عربستان‬ ‫‪.‬سعودی‪ ،‬امارات متحدۀ عربی‪ ،‬به مسافرتهای رسمی پرداخت‬ ‫درماه های اخيرسال ‪ 0991‬حکومت بينظيربوتو( با توظيف نصيرهللا بابر وزيرداخله درکارهای سازماندهی) وحزب جمعيت علمای‬ ‫اسالم درتبانی باسردمداران اياالت متحدۀ امريکا وانگلستان‪ ،‬طالبان را مسلح ساخته‪ ،‬به افغانستان گسيل کردند و مردم جهان را حيرت‬ ‫‪.‬زده و هراسان نمودند‬ ‫ولی اين کارمخالفت احزاب ملی گرا و اسالمی پاکستان‪ ،‬ازجمله حزب جماعت اسالمی قاضی حسين احمد را برانگيخت‪ .‬بعد ازاين‬ ‫رويداد‪ ،‬حکومت بينظيربوتو بيشتردرگرداب پروژۀ مدهش طالبان سرگردان بود و دشواری های متعدد داخلی‪ ،‬درعرصه های‬ ‫‪:‬اقتصادی‪ -‬سياسی‪ -‬نظامی‪ -‬مذهبی وقومی وخانوادگی به آن افزوده شد‬ ‫شهربندری کراچی درچنگال برخوردهای خشونت آميزسياسی‪ ،‬قومی و مذهبی فرياد ميکشيد‪ .‬دراين جا ديگرازثبات‪ ،‬امنيت وآرامش‬ ‫خبری درميان نبود‪ ،‬جنبش قومی مهاجر عليه سايرگروه های قومی ‪ ،‬پيروان مذهب تشيع برضد اهل تسنن درزد وخورد خونين بودند‪.‬‬ ‫‪.‬درسالهای ‪ 0991 -0991 -0991‬جمعآ درحدود چهارهزار نفرجان باختند‬ ‫جنرال عبدالوحيد خان رئيس ستاد ارتش وجنرال علی قلی خان رئيس استخبارات درتور فعاليتهای وحشت آورطالبان بند مانده بودند‬ ‫‪.‬وعمليات جنگی آنها را سازماندهی وتنظيم می نمودند‪ .‬بدين لحاظ بسيارکم به اوضاع و احوال مناطق ديگر رسيدگی کرده ميتوانستند‬

‫‪4‬‬

‫مثآل درسال ‪ 0991‬درکراچی وضعيت آنقدر وخامت پيداکرد که بايد ارتش داخل اقدام ميشد تا ازگسترش خشونت ها جلوگيری بعمل‬ ‫ميآمد‪ .‬وليک جنرال جهانگير کرامت رئيس ستاد نيروهای مسلح که بجای جنرال عبدالوحيد خان مقرر شده بود ‪ ،‬ازخود کمتر تمايل به‬ ‫‪.‬مداخله درامور حکومت ‪ ،‬نشان داد‬

‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪/‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪/‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪9‬‬

‫درزمينۀ اقتصادی‪ ،‬تشديد سياست صرفه جويی درمصارف و وضع ماليات برعايدات زمين‪ ،‬مشکالت اجتماعی را درقبال داشتند وسبب‬ ‫‪.‬بروز نارضايتی ها گرديدند‬ ‫مهمترازهمه بتاريخ ‪ 01‬سپتمبر‪ 0991‬درشهرکراچی بين قوای امنيتی و طرفداران مرتضی بوتو‪ ،‬برادر خانم بينظير‪ ،‬برخورد صورت‬ ‫گرفت که درنتيجه مرتضی کشته شد‪ .‬وقوع اين حادثه مانند بم نيرومندی در پاکستان انفجاررا بوجودآورد‪ ،‬زيرا گروه های سياسی ‪،‬‬ ‫بخصوص مخالفين حکومت چنين پنداشتند که دستورقتل مرتضی بوتو ازسوی بينظيربوتو وشوهرش آصف علی زرداری صادرشده‬ ‫‪.‬بود‪ ،‬به اين دليل که خواهر و برادر روی برگزينی خويش درمقام رهبری حزب مردم‪ ،‬باهم در رقابت سرسختانه قرارداشتند‬ ‫سرانجام پس ازاين همه گير ودارهای ناهنجار‪ ،‬فاروق لغاری رئيس جمهورپاکستان ‪ ،‬بتاريخ ‪ ،0991 /00 /1‬بينظيربوتو را به اتهام‬ ‫‪.‬فساد مالی و اداری‪ ،‬رشوه گيری وبی کفايتی‪ ،‬ازحکومت سبکدوش کرد‬ ‫‪ :‬پردۀ پنجم‬ ‫‪.‬حزب رابطۀ اسالمی درانتخابات پارلمانی ‪ 0991 /0 /1‬برنده شد وباز نوازشريف به قدرت رسيد‬ ‫اين بارحکومت نوازشريف مزيد برمشکالت داخلی‪ ،‬ازجمله وضعيت بی نهايت خراب اقتصادی‪ ،‬تشديد جنگهای فرقه يی ( بين شيعه‬ ‫وسنی )‪ ،‬درعرصۀ روابط خارجی باچالش های جدی روبرو گرديد‪ ،‬آنچه پاکستان درگذشته دراين حصه ازشهرت خوبی برخودار نبوده‬ ‫‪.‬است‬ ‫انکشاف منفی اوضاع درافغانستان دروجود طالبان که سرنخ ها در پاکستان توسط گروههای بنيادگرای اسالمی‪ ،‬ارتش و" آی‪ .‬اس‪ .‬آی"‬ ‫کش ميشد‪ ،‬سياستمداران ونظاميان پاکستانی را درمقياس بين المللی بدنام و بی آبروساخت‪ .‬درماه جوالی ‪ ،0991‬وزارت خارجه‬ ‫باردگرازخود تمايل به گفت وگوبا هند نشان داد و بحث روی قضيۀ کشميررا شامل آجندای مذاکرات گردانيد‪ .‬اما پيش ازآن تحريکات‬ ‫گسترده را در راستای بی ثباتی و نا امنی درهند سازماندهی وبراه انداخته بود‪ :‬فرستادن اسلحه به تجزيه طلبان سک درخالصتان‪ ،‬بم‬ ‫گذاری ها درشهرهای مهم هند ( کلکته‪ ،‬بمبئی‪ ،‬دهلی‪ ،‬امرتسر‪ ،‬سرينگرپايتخت کشمير) توسط اجنت های شبکۀ استخبارات پاکستان‪،‬‬ ‫‪.‬جزء تحريکات سازمان يافته بودند‬ ‫هنوز دردوراخيرمذاکرات کدام پيشرفت قابل محاسبه رونما نگرديده بود که پاکستان درماه جوالی ‪ ،0991‬راکت های پيشرفتۀ ميان برد‬ ‫‪.‬را به آزمايش گرفت و فضای روابط را به سردی کشانيد‬ ‫دخالت مستقيم " آی‪ .‬اس‪ .‬آی " و نظاميان پاکستانی درحوادث شمال افغانستان درماه می ‪ 0991‬وشناسايی رسمی ويروس طالبان بحيث‬ ‫دولت قانونی افغانستان طی اعالميۀ رسمی گوهرايوب خان وزيرخارجه‪ ،‬به پروسۀ منزوی شدن پاکستان درمنطقه‪ ،‬سرعت بخشيد‬ ‫‪.‬ومناسبات آنکشور را با دول مستقل مشترک المنافع درآسيای ميانه‪ ،‬با ايران‪ ،‬روسيه وهند خدشه دارکرد‬ ‫درگيری ارتش پاکستان با نيروهای هندی درمنطقۀ کارگيل درکشمير که حکومت بدون حصول کدام موفقيت‪ ،‬مجبوربه بيرون کشيدن قوا‬ ‫‪.‬از آن جا شد‪ ،‬سبب رسوايی حکومت و نارضايتی حلقه های معين سياسی و مذهبی درپاکستان گرديد‬ ‫انفجارآزمايشی سالح اتمی درسال ‪ 0991‬توسط پاکستان‪ ،‬تشويش و نگرانی خلقهای صلح پسند جهان را برانگيخت وموج اعتراضات‬ ‫‪.‬هواداران ترقی وعدالت را که با بنيادگرايی و روش های افراطی در جمهوری اسالمی پاکستان درمخالفت بودند‪ ،‬درقبال داشت‬ ‫پس ازمسلط شدن طالبان درشمال ومناطق شمال شرقی افغانستان اختالفات آشکارا ميان ايران و طالبان ( سمبول تجاوز وهجوم قوای‬ ‫نظامی پاکستان باالی افغانستان با ناديده گرفتن منافع اقتصادی وسياسی ايران درمنطقه ) ازيک طرف و بين ايران و پاکستان ازجانب‬ ‫ديگر‪ ،‬بروزکرد وتا لبۀ تيزدرگيری های نظامی انکشاف يافت که ازلحاظ سياسی‪ ،‬پاکستان بيشترصدمه ديد وحکومت را دچاربحران‬ ‫‪.‬عميق ساخت که تا مدتی نتوانست اززيربارآن قد راست کند‬ ‫‪ :‬پردۀ ششم‬ ‫بيکفايتی سياستمداران پاکستانی‪ ،‬عدم موثريت کار ادارۀ دولت درامر جلوگيری ازبی نظمی ها وتأمين شرايط زندگی صلح آميزبرای‬ ‫مردم‪ ،‬موجوديت فساد درکليه بخش ها‪ ،‬کشمکش های سياسی بين احزاب و گروهها برسر رسيدن به قدرت‪ ،‬نارضايتی عمومی را‬ ‫بوجود آورده بود‪ .‬اين حالت‪ ،‬مفکورۀ بسيج مردم را درراه انجام يک چرخش سياسی با الهام ازروش طالبان‪ ،‬تحريک کرد که بايست‬ ‫‪.‬افسران درآن نقش داشته باشند‬ ‫درسال ‪ 0999‬نوازشريف‪ ،‬جنرال پرويزمشرف رئيس ستاد نيروهای مسلح را که خودش دراين مقام مقررنموده بود‪ ،‬ظاهرآ بغرض‬ ‫يک ماموريت رسمی نظامی به سريالنکا اعزام نمود‪ ،‬اما درخفا پالن ديگری درسرداشت‪ .‬رئيس حکومت دريک اقدام عاجل ونا سنجيده‬ ‫مشرف را معزول اعالن کرد و بعوض وی‪ ،‬شخص مورد اعتماد خود را فرمان تقررداد‪ .‬اين گام عجوالنۀ نوازشريف با عکس العمل‬ ‫شديد طرفداران مشرف روبرو گرديد وبصورت برق آسا قطعات اردو دراسالم آباد به جاده ها ريختند و مراکزعمدۀ دولتی ازجمله‬ ‫راديوتلويزيون دولتی‪ ،‬شبکۀ خدمات مخابراتی‪ ،‬ميدانهای هوايی را درمحاصره قراردادند‪ .‬بدون شک نظاميان نيز دفعتآ و به يکبارگی‬ ‫دست به اين عمل نزدند‪ ،‬بلکه ازقبل تصميم کودتا و سقوط دادن حکومت را درسرلوحۀ کارخود داشتند ومخفيانه پالن کرده بودند که‬ ‫‪.‬ازموضوع به نوازشريف اطالع رسيده بود‬ ‫درراه بازگشت ازسريالنکا‪ ،‬به هدايت نوازشريف به هواپيمای مشرف‪ ،‬اجازۀ نشست درفرودگاه داده نشد‪ .‬هواپيما برفرازاسالم آباد‪،‬‬ ‫‪.‬سرگردان چندين باردو رزد تا آنکه کودتا چيان براوضاع کامآل مسلط گرديدند و رهبرشان جور وسالمت برزمين فرودآمد‬ ‫‪ :‬پردۀ هفتم‬

‫‪5‬‬

‫پيروزی کودتا بتاريخ‪ 0999 /01 / 00‬که فقط سه ساعت را دربر گرفت‪ ،‬به حکومت ملکی نقطۀ پايان گذاشت‪ .‬تغييررژيم بشيوۀ‬ ‫نظامی که درپاکستان به عنعنه وعرف سياسی بدل شده‪ ،‬درآغازنه تنها از سوی افراد عادی جامعه‪ ،‬بل ازطرف بخشی ازروشنفکران‬

‫وآگاهان سياسی نيزبه گرمی استقبال شد‪ .‬پاکستانی ها به اين اميد که فساد مالی واداری‪ ،‬بی عدالتی‪ ،‬رشوه ستانی‪ ،‬دستبرد به دارايی‬ ‫عامه و بی نظمی ها خاتمه پيداميکند‪ ،‬دروظايف مختلف درخدمت ديکتاتورنظامی درآمدند و به زندگی خود ادامه دادند‪ .‬صرف رئيس‬ ‫‪.‬قوۀ قضائيه ورئيس پارلمان از وظايف شان برکنارشدند وجای آنها را اسالم گرايان اشغال نمودند‬

‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪/‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪/‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪9‬‬

‫بينظيربوتو و شوهرش آصف علی زرداری ( چند سالی را به جرم دغلبازی درتجارت وسوء استفاده ازامکانات حکومت‪ ،‬درپشت ميله‬ ‫‪.‬های زندان گذرانيدند) که متهم به اختالس وفساد مالی بودند وبايد حساب پس ميدادند‪ ،‬کشور را ترک گفته دردوبی رحل اقامت گزيدند‬ ‫نوازشريف با ازدست دادن اقتدار دراول نظر بند خانگی شد و بعدآ به زندان انداخته شد‪ ،‬تا اينکه مقامات سعودی به سروقتش رسيدند و‬ ‫وساطت کردند‪ .‬درنتيجه وی ازحبس رها گرديد و درعربستان مسکن گرفت‪ .‬وزرا نيز درابتدا درمنازل شان زيرنظارت قرارگرفته‬ ‫‪.‬شدند‬ ‫درحکومت نظامی چند صباحی‪ ،‬نشانه های ازبهبود وضع اقتصادی‪ ،‬آزادی مطبوعات وغيره مظاهر زندگی به چشم خورد‪ ،‬وليک‬ ‫‪.‬بزودی حاکم نظامی دردنيای عهد شکنی و بی وفايی به وعده ها‪ ،‬فريب دادن مردم پاکستان وجهانيان گام برداشت‬ ‫جنرال های کودتاچی به نسلی ازافسران تعلق پيدا ميکردند که در مدارس آموزش قرآن زيرنظرمال های بنياد گرا تربيه شده بودند‪ .‬بدين‬ ‫لحاظ ازناحيۀ تشديد و باالگرفتن فعاليتهای بنيادگرايی ودهشت افگنی‪ ،‬نگرانی جدی بوجود آمده بود‪ .‬چنانچه گذشت زمان نشان داد که‬ ‫‪.‬نظاميان واقعآ درخدمت به عقب گرايی قرون وسطايی‪ ،‬تا گلو غرق گرديدند‬ ‫مشکل عمده برای خلقهای منطقه وجهان هما نا موضوع دوام وحشت و دهشت طالبان والقاعده درافغانستان بود که ازکانال های‬ ‫پاکستانی تغذيه ميشدند‪ .‬زمامداران نظامی نو به دوران رسيده با تمام امکانات داخلی و خارجی درگسترش فعاليت و تحکيم قدرت آنها‬ ‫کوشيدند‪ .‬حتی پرويز مشرف نسبت به رؤساء حکومت های قبلی ( بينظيربوتو ونوازشريف) گستاخانه و بيشرمانه پارا فراترنهاده‪،‬‬ ‫پشتيبانی وحمايت سياسی‪ -‬نظامی‪ -‬مالی‪ -‬لوژستيکی ازطالبان را ناشی ازعالقه مندی پاکستان‪ ،‬داير برمسلط شدن و حفظ قدرت دردست‬ ‫يک قوم و مليت خاص درافغانستان‪ ،‬بر شمرد‪ .‬طبعآ اين سياست هيچ نوع کمکی به پروسۀ تشنج زدايی وثبات در افغانستان و نزديکی‬ ‫‪.‬دول همسايه در مسير دريافت يک راه حل سياسی‪ ،‬نه نمود‬ ‫مقارن با کودتای نظامی درپاکستان‪ ،‬درهند نيزحکومت جديد برهبری اتل بهاری واجپای‪ ،‬حلف وفا داری ياد کرد ومرتبط به انکشاف‬ ‫‪.‬وضع سياسی‪ -‬نظامی دردولت همسايۀ غربی‪ ،‬نيروهای مسلح هند را امر آماده باش داد‬ ‫اياالت متحدۀ امريکا‪ ،‬انگليس‪ ،‬چين ( دوست ومتحد بسيار بسيار نزديک‪ ،‬عنعنوی واستراتيژيک پاکستان از زمان تأسيس آنکشورتا به‬ ‫امروز) وعربستان سعودی به مانند گذشته‪ ،‬پايه های نظام ديکتاتوری را درپاکستان با تعميم و تحکيم روابط نيک وحسنه درکليه جهات‪،‬‬ ‫ازتزلزل نجات دادند و استقرار بخشيدند‬

‫‪:‬بخش سوم‬ ‫‪ :‬پردۀ هشتم‬ ‫پاکستان درميان موجی ازنا آرامی های سياسی‪ ،‬دشواری های اقتصادی وصد ها مشکالت داخلی ديگر‪ ،‬برهبری پرويزمشرف حاکم‬ ‫‪.‬نظامی‪ ،‬نفس ميکشيد تا اينکه حمالت ترورستی ‪ 0110 /9 /00‬رخداد‬ ‫اياالت متحدۀ امريکا بخصوص " سی‪ .‬آی‪ .‬ای" برپايۀ همکاری های استخباراتی قبلی ( دردهۀ هشتاد‪ ،‬در دوران حکومت تنظيم ها‪ ،‬پس‬ ‫از ظهور وبقدرت رسيدن طالبان) با " آی‪ .‬اس‪ .‬آی" خوب ميدانست که‬ ‫هيچ کشوری به اندازۀ پاکستان وهيچ سازمان خدمات اطالعاتی به اندازۀ "آی‪ .‬اس‪ .‬آی" راجع به طالبان و شبکۀ ترورستی القاعده‬ ‫ومحل بود وباش اسامه بن الدن و ساير رهبران آن‪ ،‬آگاهی ندارند‪ .‬بنابران کشانيدن پرويزمشرف درپروژۀ مبارزۀ جهانی برضد دهشت‬ ‫‪.‬افگنی (!) يک امر ضروری شمرده شد‬ ‫مطابق نقشۀ اياالت متحده و انگليس‪ ،‬پرويزمشرف‪ ،‬با اخذ رشوت کالن‪ ،‬تغييرجهت داد‪ ،‬ازماشين جنگی امريکا درسقوط دادن طالبان‬ ‫حمايت کرد و ازهيبت زور و فشارامريکايی ها درروند مبارزۀ جهانی برعليه تروريزم شريک اياالت متحده شد‪ .‬دريک زد و بند‬ ‫محرمانه «درآن زمان پاکستان مبلغ ده مليارد دالر کمک مستقيم دريافت نمود‪ ،‬زمينۀ تبديلی کريدت های سابقه به کريدت های جديد با‬ ‫شرايط سهل وسودمند به آنکشور فراهم گرديد‪ .‬مشرف شخصآ درهمه عرصه های زندگی وعدۀ پشتيبانی سياسی ازسوی اياالت متحده‬ ‫»‪.‬را بدست آورد و رئيس جمهور امريکا با حاکم نظامی پاکستان ‪ ،‬طرح دوستی ريخت‬ ‫و اما آنچه را که مشرف پس ازسقوط طالبان برضد سازمان القاعده و خود طالبان انجام داد‪ ،‬به نظرمقامات امريکايی ومتحدين آن کافی‬ ‫پنداشته نميشود‪ .‬بنابر ان مشرف درسيل انتقادات گيرماند‪ .‬غربی ها علت نا رضايتی خويش را ازحکومت پاکستان‪ ،‬به خرابی اوضاع‬ ‫‪.‬امنيتی در افغانستان ‪ ،‬ارتباط ميدهند‬ ‫صلح دايمی و پايدار) جنگجويان طالبان و القاعده بشمول رهبران آنها ( مالعمر‪ (Enduring Freedom = ،‬بعد ازعمليات نظامی‬ ‫اسامه بن الدن و ايمان الظواهری ) شماری به استحکامات توره بوره و عده ای به سپين بولدک فرارنمودند و ازآن جاها به پاکستان راه‬ ‫يافتند‪ .‬مناطق قبايلی ( آنطرف خط ديورند ) قبل ازهمه وزيرستان جنوبی و وزيرستان شمالی‪ ،‬حوزه های صوات و باجور محل مطمئن‬ ‫و با امن برای جاگزين شدن اسالمگرايان مسلح ميباشد‪ .‬زيرا ازسال ‪ 0110‬بدين سو در ايالت صوبۀ شمال غرب ائتالف بنياد گرايان‬ ‫مذهبی بنام " حزب متحدۀ مجلس عمل " حکومت ميراند‪ .‬دراين محالت نفوذ حکومت مرکزی خيلی ناچيز بوده‪ ،‬حق تصميم گيری و‬ ‫‪.‬صدور دساتيررا سران قبايل‪ ،‬خوانين و امامان مساجد درانحصار خود گرفته اند‬

‫‪6‬‬

‫دفاتراستخباراتی درجهان براين باوراند که پايگاه های آموزشی نوتأسيس شبکۀ القاعده درباجور بنا نهاده شده اند‪ .‬طالبان افغان و‬ ‫پاکستانی و دهشت افگنان خارجی که ازحمايت باشندگان محل برخوردارهستند‪ ،‬ازهمين جا جنگ‪ ،‬انفجارات و حمالت انتحاری را‬ ‫‪.‬درداخل افغانستان سازماندهی ميکنند‬

‫درجنوری ‪ 0111‬دهکدۀ " داما دوال" پناهگاه ايمان الظواهری هدف راکت های امريکايی قرارگرفت‪ .‬اما او جان به سالمت برد‪ .‬بعدآ‬ ‫الظواهری دريک پيام ويد يويی‪ ،‬ضمن اعالن جهاد برعليه امريکا‪ ،‬بشکل تمسخرآميز‪ ،‬بآدرس رئيس جمهوربوش اين سخنان را حواله‬ ‫‪:‬نمود‬

‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪/‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪/‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪9‬‬

‫» بوش ميخواهی بدانی که من درکجا هستم ؟ «‬ ‫پرقدرت ترين رهبرطالبان پاکستانی در وزيرستان جنوبی‪ ،‬حاجی عمر نام دارد که هيچ گاهی پابند تعهدات خود با مقامات دراسالم آباد‬ ‫نبوده است‪ .‬دراکتوبر‪ 0111‬بين حاجی عمر وحکومت مرکزی پروتوکول آتش بس به امضاء رسيد‪ .‬بموجب اين قرارداد‪ ،‬اسالم آباد‬ ‫تعهد سپرد که از اعزام نيروهای ارتش به مناطق قبايلی بمنظورپيشبرد عمليات نظامی‪ ،‬انصراف بعمل ميآورد و درمقابل طالبان‬ ‫پاکستانی بايست پروسۀ گسيل جنگجويان و دهشت افگنان را به افغانستان با عبوردادن ازسرحد‪ ،‬به غرض خرابکاری وبی ثباتی‪ ،‬قطع‬ ‫‪.‬ميکردند‬ ‫وليک تعهدات صلح ميان اسالمگرايان مسلح درمنطقۀ قبايلی و حکومت مرکزی دراسالم آباد به ناکامی انجاميد‪ .‬حاال خطرآن ميرود که‬ ‫‪.‬اين محالت به خط مقدم جبهۀ مبارزه برضد تروريزم بدل شود‬ ‫حاجی عمر درسال ‪ 0111‬درمصاحبه ای با يک ژورنالست پاکستانی اظهارنموده بود‪ « :‬قصد دارد که جنگجويان را بدون وقفه به‬ ‫افغانستان‪ ،‬بفرستد‪ .‬زيرا امريکا‪ ،‬انگليس‪ ،‬فرانسه‪ ،‬آلمان و دوستان شان‪ ،‬متحد شدند ورژيم اسالمی را درافغانستان سقوط دادند‪ .‬عمر‬ ‫پالن نموده که هرگاه طالبان دوباره درافغانستان بقدرت برسند‪ ،‬جهاد را به عراق ميکشاند و درصورت توافق وآمادگی عراق‪ ،‬جهاد را‬ ‫»‪.‬به لبنان ميرساند‬ ‫بهرحال‪ ،‬سياست آزاد سازی پرويزمشرف درمناطق قبايلی به سبب اينکه ازلحاظ نظامی کدام موفقيتی درپی نداشت‪ ،‬درتمام خطوط به‬ ‫ناکامی انجاميد‪ .‬اين سياست به طالبان اجازه داد تا سرازنوشکل گيری کنند و بدون مزاحمت‪ ،‬مراکز تربيت نظامی را غرض‬ ‫سربازگيری به جهاد‪ ،‬ايجاد نمايند‪ .‬اخيرآ " سی‪ .‬آی‪ .‬ای" روشن ساخت که شبکۀ القاعده آنقدر نيرومند است که پيش از‪0110 /9 /00‬‬ ‫نبود واين پيروزی دهشت افگنان‪ ،‬نتيجۀ سياست ناموفق مشرف ميباشد‪ .‬حاکم نظامی پاکستان ترس ازآن دارد که عده ای ازافسران‬ ‫عاليرتبه و پائين رتبۀ کودتای سال ‪ 0999‬با اسالمگرايان همدردی نشان ميدهند واستخبارات نظامی بدليل نزديکی با طالبان و القاعده‬ ‫‪.‬درگذشته‪ ،‬چندان مورد اعتماد بوده نمی تواند‬ ‫‪ :‬پردۀ نهم‬ ‫دروزيرستان شمالی نيز‪ ،‬رهبران محلی طالبان يک سروگردن از ديگران فعال بوده‪ ،‬به پروسۀ بی ثباتی ونا امنی درافغانستان‬ ‫‪.‬وپاکستان‪ ،‬روغن و هيزم ميريزند‪ .‬دراين جا جالل الدين حقانی نا آرامی ها را رهبری ميکند‬ ‫حقانی دردهۀ هشتاد قرن گذشته‪ ،‬با استخبارات عربستان سعودی‪ " ،‬سی‪ .‬آی‪ .‬ای" و " آی‪ .‬اس‪ .‬آی" درارتباط بود و با آنها درضديت با‬ ‫دولت افغانستان همکاری می نمود‪ .‬اين همکاری شرايط آن را ميسرساخت تا مقاديرقابل مالحظۀ سالح ومهمات بشمول راکتهای‬ ‫‪.‬استينگر و مليون ها دالرنصيب حقانی گردد‬ ‫به حوالۀ گزارش های نشرشده در رسانه های جمعی دول غربی‪ ،‬جالل الدين حقانی فعآل دريک بخش بزرگ وزيرستان‪ "،‬امارت‬ ‫اسالمی" را اعالم داشته است و با استفاده ازامکانات گذ شته وجديد خود‪ ،‬حمالت جنگی را برضد عساکرامريکايی و قوای ائتالف بين‬ ‫المللی مبارزه برعليه دهشت افگنی‪ ،‬سازماندهی مينمايد‪ .‬آگاهان سياسی را عقيده برآنست که پيشبرد حمالت انتحاری درافغانستان‪،‬‬ ‫‪.‬برطبق پالن و پروژۀ حقانی صورت ميگيرد و درنظردارد که عراق ثانی را برای امريکايی ها در افغانستان بوجود آورد‬ ‫اياالت متحده با وارد آوردن فشارباالی زمامداران پاکستان‪ ،‬تقاضا کرد تا جالل الدين حقانی‪ ،‬آن همکار وهم پيمان پيشين " سی‪ .‬آی‪ .‬ای‬ ‫" را تحت تعقيب قراردهند و دستگيرکنند و يا هم به قتل برسانند‪ ،‬کاری که تا کنون جامۀ عمل نپوشيده است و نظاميگران پاکستان‬ ‫‪.‬درتحقق آن کم آمده اند‬ ‫‪ :‬پردۀ دهم‬ ‫بتاريخ ‪ 0111 /1 /9‬پرويزمشرف‪ ،‬افتخارچودری رئيس قوۀ قضائيه را به اتهام رشوه ستانی ازوظيفه برکنارساخت‪ .‬مردم پاکستان اين‬ ‫حرکت حاکم نظامی را يک بازی سياسی شمرده وآن را شديدآ محکوم کردند‪ .‬چودری اشتغال همزمان مشرف را در دومقام عالی (‬ ‫ملکی ونظامی) دولتی ( رياست جمهوری وفرماندهی ارتش) خالف قانون اساسی خوانده واشتراک او را درانتخابات رياست جمهوری‬ ‫‪.‬زيرسوال برده بود‬ ‫نيروهای سياسی‪ ،‬حقوقدانان‪ ،‬وکالی مدافع‪ ،‬پس ازسبکدوش ساختن رئيس قوۀ قضائيه‪ ،‬به جاده ها ريختند وخواهان استعفاء مشرف و‬ ‫برگشت مجدد چودری به وظيفه اش‪ ،‬شدند که ازسوی مردم پاکستان پشتيبانی بيدريغ شد‪ .‬دستگاه انتظامی درشهرهای عمدۀ پاکستان‬ ‫درمقابل تظاهر کنندگان از خشونت کارگرفت که منجر به خونريزی وکشته شدن صدها نفرگرديد‪ .‬تنها « درجاده های شهرکراچی‬ ‫درنيمۀ ماه می ‪ 0111‬جسد ‪ 10‬نفر قربانی حادثه کشف شد که بطرفداری چودری درراه پيمايی های ضد مشرف‪ ،‬اشتراک ورزيده‬ ‫»‪.‬بودند‬ ‫درنتيجۀ تظاهرات‪ ،‬افتخارچودری به سمبول مقاومت مردم بدل شد‪ .‬عکس العمل خشن نيروهای امنيتی درمقابل اعتراضات دوام دار‬ ‫وبرحق مردم‪ ،‬خشم و نفرت را برانگيخت و مشرف را وادار به عقب نشينی کرد‪ .‬همان بود که افتخار چودری دوباره به وظيفه برگشت‬ ‫‪.‬وقوۀ قضائيه نيرومندی خود را به اثبات رسانيد‬ ‫با حصول اين موفقيت‪ ،‬ديوان عالی قضيۀ کانديدی مشرف را در دستورکارخود قرارداد تا معلوم کند که آيا با احکام قانون اساسی‬ ‫مطابقت دارد يا خير؟ سرانجام بعد ازغور ومداقۀ همه جانبه‪ ،‬مشرف اجازه يافت که خود را کانديد نمايد ودرانتخابات اشتراک ورزد‬

‫‪7‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪/‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪/‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪9‬‬

‫‪:‬بخش چهارم‬ ‫پيش از صدورقرارديوان عدالت‪ ،‬يک مطلب کامآل روشن بود‪ :‬مشرف هميشه به شکل تهديد آميز روی اين حرف پيهم تاکيد می نمود که‬ ‫هيچ کسی وهيچ مشکلی نميتواند مانع اشتراک او درانتخابات رياست جمهوری ‪ 0111 /01 /1‬شود ! به همين علت بود که درمقابل‬ ‫اعتراضات مردم به اقدامات خشونت آميز متوسل شد وبا نشان دادن واکنش خيلی پرشتاب واحساساتی‪ ،‬شماری ازحقوق دانان ومنسوبين‬ ‫قوۀ قضائيه را بصورت دسته جمعی زندانی ساخت‪ .‬اما ازسوی ديگربا مقررکردن جنرال نديم تاج درمقام رياست " آی اس‪ .‬آی "‬ ‫وتعيين جنرال محسن کمال بحيث قوماندان گارنيزيون شهرراولپندی که هردو ازنزديکترين دوستان وهمکاران عسکری مشرف ميباشند‪،‬‬ ‫‪.‬پايه های ديکتاتوری نظامی را تقويت بخشيد‬ ‫حکمران نظامی دربيانيه ها وصحبتهای رسمی ‪ -‬نيمه رسمی و خصوصی خود تذکارميداد که هرگاه ازانتخاب بی چون وچرايش درمقام‬ ‫رياست جمهوری‪ ،‬تضمين داده شود‪ ،‬اندکی قبل از اجرای مراسم حلف وفاداری‪ ،‬لباس نظامی را ازتن بيرون می آورد‪ .‬ليکن پابندی‬ ‫پرويز مشرف به وعده هايش دايربراينکه صرف يک زمامدار ملکی باشد‪ ،‬خيلی بعيد به نظرميرسيد‪ .‬زيرا مشرف ازگذشته‪ ،‬شخص‬ ‫‪.‬عهد شکن ثابت شده بود‪ ،‬اين بارنيزنميتوانست که با تمام قدرت خواهان حفظ دوامدار موضع نظامی خود نباشد‬ ‫‪:‬پردۀ يازدهم‬ ‫تشديد فعاليتهای تخريبی ورهزنانۀ سازمان القاعده ‪ ،‬طالبان و حزب اسالمی درافغانستان‪ ،‬با استفاده ازامکانات موجود درآنسوی مرزها‬ ‫و تحريکات خشن وسازمان يافتۀ گروههای افراطی وبنيادگرای اسالمی درخود پاکستان درنزد رهبران دول وحلقه های سياسی‬ ‫‪.‬درجهان‪ ،‬اين نگرانی را بوجود آورد که دولتمردان پاکستانی ميتوانند درمبارزه برضد دهشت افگنی همسفران نيمه راه باشند‬ ‫بربنياد همين نگرانی بود که درفبروری ‪ 0111‬ديک چينی معاون رئيس جمهورامريکا با پيام آتی وارد اسالم آباد گرديد‪ «:‬مشرف بايد‬ ‫در مبارزه برضد طالبان خيلی جدی عمل نمايد‪ ،‬درغيرآن اياالت متحدۀ امريکا کمکهای اقتصادی ونظامی خودرا به پاکستان کاهش‬ ‫»‪.‬ميدهد‬ ‫ظاهرآ اين تقاضای غيرمنتظرۀ امريکايی ها ازپرويزمشرف دليل خاصی داشت‪ :‬مدتی قبل ازورود معاون رئيس جمهورامريکا به اسالم‬ ‫‪:‬آباد‪ ،‬عبدالرشيد غازی‪ ،‬خواست مشخصی را مطرح ساخته بود‬ ‫ما درپاکستان تطبيق احکام شريعت واستقرار يک رژيم خالص اسالمی را ميخواهيم‪ ،‬هرگاه حکومت درتحقق اين هدف کوتاهی کند‪« ،‬‬ ‫»‪.‬مردم خود دست بکارميشوند و آن را عملی می سازند‬ ‫عبدالرشيد غازی اين مطلب را بسيار دقيق وبا سنجش دريک زمان خيلی پرمخاطره درپاکستان‪ ،‬به ميدان کشيد‪ .‬به سبب اينکه دربين‬ ‫‪.‬گروههای ماجراجو نفوذ برقرارکرده بود‪ ،‬خواسته اش به تشنج داخلی هرچه بيشتر دامن زد وخشونت ها را افزايش داد‬ ‫حال بايد ديد که اين غازی کی وچه کاره بود؟‬ ‫درگذشته‪ ،‬درمسجد سرخ اسالم آباد‪ ،‬مولوی عبدالعزيزامامت ميکرد‪ .‬مولوی دارای دوپسر بنامهای عبدالرشيد غازی و دمحمعزيزغازی‬ ‫بود‪ .‬پس ازفوت پدر‪ ،‬وظيفۀ پيشوايی را درمسجد سرخ دمحم عزيزغازی بدوش گرفت وعبدالرشيد غازی دوباب مدرسۀ دينی را بنامهای‬ ‫(فريديه) و ( حافظيه) درکنار مسجد سرخ رهبری مينمود ( گزارشهای استخباراتی ميرساند که هردو برادر درتربيۀ افراد جهت انجام‬ ‫‪).‬حمالت انتحاری و اختطاف منسوبين پوليس دست داشتند‬ ‫به حوالۀ گزارش های نشر شده دررسانه های جمعی وتحليل کارشناسان امور‪ ،‬هردو مدرسه محل تجمع افراطيون وبنياد گرايان اسالمی‬ ‫بودند که درحدود ‪ 1‬الی ‪ 01‬هزارنفرشاگرد درآن جا دروس را فرا ميگرفتند ( بيش ازنصف مشمولين مدارس را دختران وخانم ها‬ ‫‪ ).‬تشکيل ميدادند‬ ‫درپايان ماه مارچ سال جاری شماری ازشاگردان اناثيه ‪ ،‬ملبس با لباس ها وروسری های سياه وچوب دنده ها دردست داخل يک باب‬ ‫کتابخانۀ دولتی شدند وکنترول آن را دردست گرفتند‪ .‬درگام ديگری يک خانم پاکستانی را بجرم داشتن يک باب سالون پيشبرد مفاسد‬ ‫اخالقی گرفتار ودربند کشيدند‪ .‬همينگونه ازداخل يک سالون زيبايی ومساژ بدن‪ ،‬مربوط به چينايی ها به تعداد ‪ 01‬نفرزن را بجرم‬ ‫‪.‬خودفروشی دستگير وبا خود بردند که به اثرمداخلۀ سفارت چين درپاکستان‪ ،‬دوباره آزاد گرديدند‬ ‫عبدالرشيد غازی و دمحم عزيزغازی درضديت با نيروهای ارتش که با بنياد گرايان مسلح ودهشت افگنان درسرحدات با افغانستان می‬ ‫جنگيدند وانسان می کشتند‪ ،‬يک فتوای اسالمی صادر نمودند‪ .‬درفتوای صادره آمده بود که آنعده عساکرپاکستانی که درجنگها درسرحد‬ ‫‪.‬کشته ميشوند‪ ،‬تدفين آنها نبايد بطريقۀ اسالمی صورت گيرد‬ ‫مسئلۀ حساسيت برانگيزديگر که برادران غازی آن را تا مرزهای دردادن آتش يک بحران داخلی سراسری کشانيدند‪ ،‬همانا موضوع‬ ‫‪:‬تخريب مساجد غيرقانونی بود‬ ‫درتابستان امسال‪ ،‬شهرداری اسالم آباد ‪ ،‬چند باب مسجد کوچک خود سراعمار شده را بدليل احداث جادۀ جديد ‪ ،‬تخريب نمود‪ .‬برادران‬ ‫غازی اين اقدام شهرداری را عمل غيراسالمی دانسته‪ ،‬تحت همين بهانه شاگردان مدارس دينی ( فريديه ) و( حافظيه ) وچندين صد نفر‬ ‫ديکر (شامل زن ومرد‪ ،‬پسر ودختر وحتی خرد ساالن ) را با اسلحۀ گرم ‪ ،‬ازجمله بم های پترولی ونارنجک مجهزساخته‪ ،‬ابتداء‬ ‫وزارت محيط زيست را به آتش کشيدند‪ ،‬موترها را سوختاندند وباالی قوای پوليس حمله نموده‪ ،‬تفنگچه های ماشيندار را غنيمت کردند‪،‬‬ ‫‪.‬بعد ازآن درمسجد سرخ سنگر گرفتند وبا نيروهای امنيتی به زور آزمايی پرداختند‬

‫‪8‬‬

‫درآغاز دولت بمقصد پايان دادن به ماجرا از راههای مسالمت آميز‪ ،‬در مذاکره ومفاهمه را درپيش گرفت‪ ،‬ميانجی گران دست بکارشدند‬ ‫‪ ،‬ولی سودی نه بخشيد‪ .‬پس از بی نتيجه ماندن مذاکرات‪ ،‬قوای امنيتی‪ ،‬مسجد لعل را به محاصره کشيد ويورش نظامی به مسجد‬ ‫امراجتناب ناپذير محسوب گرديد‪ .‬درجريان تبادل آتش ميان طرفين‪ ،‬شمار زيادی از اسالمگرايان افراطی وافراد پوليس جان باختند‪،‬‬ ‫خون دهها بی گناه ديگر نيز برزمين ريخت‪ .‬دمحم عزيزغازی خطيب مسجد لعل با پوشيدن لباس زنانه ميخواست ازمحل حادثه فرارکند‪،‬‬ ‫اما توسط نيروهای امنيتی شناسايی ودستگيرشد‪ .‬عبدالرشيد غازی بالجاجت ازخود مقاومت نشان داد وبا حيات صدها انسان ديگربازی‬ ‫‪.‬کرد‪ ،‬تا اينکه ازپا درآمد وکارنامۀ خط خون وآتش ازخود بجا گذاشت‬

‫‪:‬پردۀ دوازدهم‬

‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪/‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪/‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪9‬‬

‫پس ازيورش به مسجد سرخ‪ ،‬متعصبين افراطی‪ ،‬باالی پرويزمشرف تاپۀ بی دينی کوبيدند واو را دشمن اسالم وغالم حلقه بگوش امريکا‬ ‫خواندند‪ .‬پيش ازاين نيز‪ ،‬همراه با پيچيده شدن اوضاع امنيتی درشهرهای بزرگ پاکستان ‪ ،‬منجمله شهربندری کراچی طالبان پاکستانی‬ ‫واسامه بن الدن‪ ،‬مردم را به آن فرا خوانده بودند تا پرويزمشرف را ازقدرت براندازند که سازماندهی انفجارات و سوء قصد های‬ ‫انتحاری پيامد اين فراخوان شمرده ميشوند‪ .‬حتی بجان خود مشرف چندين بار سوء قصد صورت گرفت‪ ،‬ولی به او آسيبی نرسيد که‬ ‫‪.‬آخرين آن شليک راکت باالی هواپيمای حامل مشرف درهنگام پرواز ازفرودگاه شهرراولپندی بود‬ ‫يورش به مسجد سرخ‪ ،‬بدترين تأثير را درجنوب غرب پاکستان‪ ،‬درمناطق صعب العبورقبايلی درسرحد با افغانستان‪ ،‬ازخود بجا گذاشت‪.‬‬ ‫دراين جا رهبران قبايلی طرفدار طالبان والقاعده‪ ،‬ختم آتش بس با دولت را اعالم نمودند وبه دهشت افگنان اجازه دادند که بدون کدام‬ ‫‪.‬درد سر فعاليتهای خرابکارانۀ خويش را به پيش ببرند‬ ‫برای نيروهای صلحدوست‪ ،‬بخصوص مردم افغانستان‪ ،‬اين مسئله تشويش آوراست که درمناطق قبايلی سازمان القاعده وطالبان‪ ،‬توسط‬ ‫گروهی ازافسران بازنشستۀ پاکستان ( روسای پيشين " آی‪ .‬اس‪ .‬آی" و شماری ازصاحب منصبان پايين رتبۀ فارغ شده از مدارس‬ ‫‪.‬آموزش قرآن) آموزش می يابند وازسوی آنها با سالح ومهمات اکمال ميشوند‬ ‫شماره ‪00‬مورخ ‪ 0111 /1 /00‬آلمان درپاسخ به بعضی ) ‪ Spiegel) Der‬نوازشريف درمصاحبه ای با ژورنالست مجلۀ هفتگی‬ ‫‪:‬پرسشها‪ ،‬ازقبل زنگ خطر را برای مشرف به صدا درآورده بود‬ ‫سؤا ل‪ :‬معلوم ميشود که فعآل زورگويی ها درسراسرپاکستان‪ ،‬بخصوص درسرحد با افغانستان‪ ،‬حالت غيرعادی را بخود گرفته است؟ «‬ ‫جواب‪ :‬چيزی عجيب نيست‪ .‬پرويزمشرف دربلوچستان چهرۀ منفور ميباشد‪ ،‬زيرا قوۀ نظامی دراگست ‪ 0111‬يک رهبرسرشناس وبا‬ ‫نفوذ قبايل را بقتل رسانيد‪ .‬طالبان محلی به سبب پشتيبانی مشرف ازجنگ امريکا درمقابل دهشت افگنی بين المللی درمناطق آزاد ‪ ،‬ازاو‬ ‫‪.‬نفرت دارند‪ .‬تقريبآ کليه احزاب درپاکستان حاکم نظامی را مسؤول بی نظمی ها وکشتارها درکراچی ميدانند‬ ‫سؤال‪ :‬شما و بينظيربوتو مشترکآ تعهد نموده ايد که ديموکراسی را دوباره اعاده می نماييد؟‬ ‫جواب‪ :‬حاال ضرورت آن ديده ميشود که درسراسرپاکستان برضد نظاميان‪ ،‬جنبش مقاومت بوجود آيد‪ .‬ارتش بايد به قرارگاهها‬ ‫»‪.‬وگارنيزيون های خود برگردند‪ ،‬ازسياست د وری جويند وبه قانون اساسی احترام بگذارند‬ ‫واما اين خوشبينی های خام نوازشريف‪ ،‬سکاندارشماری ازگروههای اسالمی بنيادگرا درپاکستان‪ ،‬دربارۀ نظاميان تا حدودی حرفهای بی‬ ‫پايه و بی مايه محسوب ميگردد‪ .‬زيرا مزيد برقرارداشتن قدرت سياسی دردست نمايندۀ ارتش ‪ ،‬درنظام اقتصادی مملکت نيز اقتصاد‬ ‫‪.‬نظامی ريشه دوانيده ومنسوبين با نفوذ وبا صالحيت اردو يک ساحۀ وسيع ازشبکه های اقتصادی کشور را رهبری ميکنند‬ ‫‪.‬مهمتر ازهمه اينکه پرويزمشرف درنزد اياالت متحدۀ امريکا‪ ،‬بهترين انتخاب ومناسب ترين همکار بحساب ميرود‬ ‫جمهوری چين ازگذشته های دور بدينسو‪ ،‬دردورۀ زمامداری هريک ازدولتمردان پاکستان ( رژيم های نظامی وحکومتهای ملکی )‬ ‫‪.‬دوست سياسی وشريک استراتيژيک پاکستان بوده ‪ ،‬فعآل هم بجزپرويزمشرف‪ ،‬بديل ديگری را نمی شناسد‬ ‫‪:‬پردۀ سيزدهم‬ ‫انکشاف ناهنجار وضع درپاکستان‪ ،‬اياالت متحدۀ امريکا را به آن واداشت تا روی پروژۀ سياسی جديدی کارکند وباالی مفکورۀ‬ ‫برقراری حکومت دوگانه ( پرويزمشرف وبينظيربوتو ) سرمايه گذاری نمايد تا از پيروزی مجدد بنيادگرايان برهبری نوازشريف‪،‬‬ ‫‪.‬جلوگيری بعمل آورده باشد‬ ‫برمبنای همين طرح ‪ ،‬چند وقت پيشتر بينظيربوتو به واشنگتن سفر کرد وبا سناتورها وشخصيتهای مهم درکانگرس ودپلوماتها مالقات‬ ‫نمود وبا استقبال شايان روبرو گرديد‪ .‬خانم بوتو درجريان مذاکرات خود با امريکايی ها چنين وانمود ساخت که توانايی آن را دارد تا‬ ‫‪.‬پاکستان را از انارشی وطالبی شدن نجات دهد‬ ‫ودرست اين دريک مقطع زمانی بسيارجنجالی بود که امريکايی ها نه تنها پرويزمشرف را درزيرچترحمايتی خود قراردادند‪ ،‬بلکه‬ ‫اززاويۀ ديد سياسی آنها بينظيربوتوهم خيلی سودمند به نظررسيد تا دوباره درصحنۀ سياسی ظاهرگردد و دربازار سياست بامشرف به‬ ‫‪.‬معامله گری بپردازد‬ ‫خانم بوتو به رسانه های گروهی اظهارداشته بود‪ « :‬من معتقدم که ما توانايی آن را داريم تا درپاکستان مبارزه با بنيادگرايی ‪ ،‬تروريزم‪،‬‬ ‫فقر وبهبود سيستم آموزش وصحت عامه را به پيروزی برسانيم‪ .‬من ديموکراسی وانکشاف را درارتباط مستقيم با يک دگر می بينم»‪،‬‬ ‫بدون اينکه به کارنامه های ننگين دوره های حکومت خود‪ ،‬سری زده باشد‪ ،‬با اينگونه گزافه گويی های بی مايه ميخواهد درقالب فضل‬ ‫فروشان قيمتی اعادۀ شخصيت کند‪ .‬هنوزفراموش نشده که سرطان طالبان ‪ ،‬بقدرت رسيدن آنها‪ ،‬شکل گيری وتجمع افراد القاعده‪ ،‬همه‬ ‫‪.‬مولود حکومت بينظيربوتو بودند‬ ‫به هرحال‪ ،‬امريکايی ها با سازماندهی يک تجارت سياسی به هدف کاهش اعتبارونفوذ ائتالف اسالمی" مجلس متحد عمل" که تا چندی‬ ‫‪.‬پيش پرويزمشرف به حمايت آنها برتوسن سرکش قدرت سواربود‪ ،‬زمينۀ نشست ومالقات دو دشمن سرسخت را فراهم ساختند‬ ‫درتابستان امسال دوبار ديدار مخفيانه ميان پرويزمشرف وبينظيربوتو درابوظبی صورت گرفت که درجريان آن موافقتنامۀ تقسيم قدرت‬ ‫را به امضاء رسانيدند‪ .‬بموجب پروتوکول امضاء شده خانم بوتو اجازه يافت تا دوباره دردنيای سياست کشورش قدم بگذارد وبا‬ ‫صدوريک فرمان دولتی ازتعقيب عدلی وقضايی معافيت حاصل کند‪ .‬درعوض بايد حزب مردم با تمام قوا ازموضوع انتخاب مجدد‬ ‫‪.‬مشرف بحيث رئيس جمهورپشتيبانی عام وتام نمايد‬ ‫شماره ‪ 11‬مورخ ‪ 0111 /1 /01‬دربرابرپرسشها‪ ،‬پاسخ های زيرين را ) ‪ ( Der Spiegel‬بينظيربوتو درمصاحبه با مجلۀ هفتگی‬ ‫‪:‬ارائه نموده بود‬

‫‪9‬‬

‫سؤال‪ :‬پاکستان آرامی ندارد‪ .‬مشرف درحالت سقوط است‪ .‬دراخير جوالی شما با اودرابوظبی ديدارداشتيد‪ ،‬موضوع روی چه «‬ ‫چيزميچرخيد؟‬

‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪/‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪/‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪9‬‬

‫جواب‪ :‬من نميتوانم‪ ،‬رسميت اين مالقات را تاييد کنم‪ ،‬ليکن ما هردو مشترکآ روی بازگشت به ديموکراسی وانتخابات قريب الوقوع به‬ ‫‪.‬مذاکره پرداختيم‬ ‫سؤال‪ :‬ازمدت ‪ 1‬سال بدينطرف درخارج ازکشورزندگی ميکنيد وبوطن خود برگشته نميتوانيد‪ .‬زمانی به پاکستان عودت کرده ميتوانيد‬ ‫که اتهام وارده برعليه شما مبنی براستفاده جويی های مالی‪ ،‬ازبين برود‪ ،‬ممانعت ازسر راه انتخاب شما برای بارسوم درچوکی صدارت‬ ‫برطرف گردد‪ .‬مشرف دراين موارد چه گفت؟‬ ‫‪.‬جواب‪ :‬ما دربارۀ دريافت يک راه بيرون رفت عادالنه ازاين مشکالت و راجع به يک پارلمان نيرومند حرف زديم‬ ‫سؤال‪ :‬اززمان يورش به مسجد سرخ‪ ،‬محبوبيت مشرف درجامعه کاهش يافته که هيچ وقت ديگرچنين نبود‪ .‬آيا اين مسئله يک شانس‬ ‫برای شما نيست؟‬ ‫جواب‪ :‬بسيارجای تأسف است که مشرف درمناطق هم سرحد با افغانستان بخاطر اعادۀ نظم وقانونيت کاری را انجام نميدهد ودهشت‬ ‫‪.‬افگنی وعاملين آن را ازبين نمی برد‬ ‫سياست آتش بس ها وقراردادهای صلح مشرف درمناطق قبايلی‪ ،‬تنها طالبان را زنده نگهداشت وساحۀ فعاليت ونفوذ آنها را گسترش داد‪.‬‬ ‫من ميخواهم به هموطنان خود مشورۀ يک انتخاب روشن را بدهم‪ :‬يا اينکه از بنيادگرايان پشتيبانی کنيد ويا مصممانه درپی رد و طرد‬ ‫»‪.‬آنها براييد‬ ‫وبا همين اميد واری های ازپيش رنگ وروغن شده‪ ،‬خانم بوتو درجو يک خوشبينی ساده لوحانه‪ ،‬با امريکايی ها و جنرال پرويزمشرف‬ ‫به توافق رسيد وحرف دل خود را چنين بيان داشت‪ « :‬من بتاريخ ‪ 0111 /01 /01‬بوطن برميگردم تا تمام نيروهای اعتدال پسند را‬ ‫»‪.‬برضد بنياد گرايان متحد بسازم وديموکراسی را نجات دهم‬ ‫چه وعدۀ کاذبانه‪ ،‬چه بازی فريبکارانه وچه حرفهای ريا کارانه‬

‫‪:‬بخش پنجم‬

‫‪10‬‬

‫‪:‬پردۀ چهاردهم‬ ‫پارلمان پاکستان بتاريخ ‪ 0111 /01 /1‬جنرال پرويزمشرف را به اکثريت آراء‪ ،‬منجمله با رأی گروههای مذهبی‪ ،‬درمقامش بحيث‬ ‫‪.‬رئيس جمهور مجددآ انتخاب کرد که بايد ازسوی شورای قانون اساسی‪ ،‬قانونيت پروسۀ آن تاييد گردد‬ ‫پس از ختم رأی گيری‪ ،‬قوۀ قضائيه بدليل حفظ چوکی رهبری ارتش‪ ،‬جريان گزينش مشرف را بحيث رئيس جمهور‪ ،‬غيرقانونی دانست‪.‬‬ ‫ازديدگاه صاحب نظران سياسی ‪ ،‬ازامکان بعيد نبود که شورای قانون اساسی با ديوان عدالت هم نظرنشود وانتخاب مشرف را‬ ‫غيرقانونی اعالن نکند‪ ،‬درآنصورت فرمان رد اتهام فساد مالی باالی بينظيربوتو ازسوی شورای قانون اساسی تاييد نخواهد شد‪ .‬وآنگاه‬ ‫‪.‬خطر آن ميرود که مشرف ازصالحيت خود کاربگيرد ودرپاکستان حالت اضطراری را اعالم نمايد‬ ‫چند روزبعد ازرأی پارلمان درموردبرگزينی مجدد مشرف بحيث رئيس جمهور‪ ،‬نوازشريف که ازقبل خواستار بازگشت به پاکستان بود‪،‬‬ ‫خالف مشورۀ مقامات عربستان سعودی‪ ،‬تصميم خود را عملی ساخت و هواپيمای حاملش درميدان هوايی اسالم آباد فرودآمد‪ .‬ليکن‬ ‫‪.‬نيروهای امنيتی برايش اجازۀ بيرون شدن ازترمينال را ندادند‪ ،‬همان بود که مجبور به رفتن دوباره به عربستان گرديد‬ ‫واما بينظيربوتو‪ ،‬خيلی ها ماهرانه پروگرام بازگشت خود را ازدوبی به پاکستان سازماندهی کرده بود‪ .‬سرانجام موعود معينه فرارسيد‬ ‫وهواپيمای صدراعظم پيشين طبق پالن توافق شده‪ ،‬بروزپنجشنبه مورخ ‪ 0111 /01 /01‬درميدان هوايی شهر کراچی فرود آمد و‬ ‫‪.‬مورد استقبال طرفدارانش قرارگرفت‬ ‫به استناد گزارشهای نشرشده ‪ ،‬شيشۀ کابين موتری که بينظيربوتو را از فرودگاه الی منزلش انتقال ميداد ‪ ،‬ضد گلوله بود‪ .‬قوای امنيتی‬ ‫به علت دريافت اطالعات موثق مبنی برصورت گرفتن سوء قصد های مسلحانه بجان بوتو‪ ،‬تقاضا بعمل آورد تا کوتاه ترين راه را‬ ‫‪.‬انتخاب نمايند ويا هليکوبتر‪،‬اورا به منزلش انتقال ميدهد‬ ‫بينظيربوتو درنظر گرفته بود که نخستين کمپاين انتخاباتی خويش را درمقبرۀ قائد اعظم ‪ ،‬دمحم علی جناح ‪ ،‬آغازنمايد‪ .‬درمسيرراه دفعتآ‬ ‫چراغهای دولتی کنارجاده خاموش گرديدند وبا استفاده ازتاريکی يک فرد مهاجم وابسته به بنياد گرايان يک عدد خمپاره را دربين‬ ‫قطارموترهای که بوتو را بدرقه ميکردند‪ ،‬انفجارداد وکسانی را که دررقص وپايکوبی بودند هدف گرفته بود‪ .‬بزودی شعله های آتش به‬ ‫‪.‬هوا بلند شد ومشايعت کنندگان را سراسيمه ساخت‬ ‫يک دقيقه پس تر ازاين رويداد‪ ،‬يک حمله کننده انتحاری‪ ،‬بقصد کشتن بينظيربوتو‪ ،‬يک بم ‪ 011‬کيلويی را که درموترخود جابجا کرده‬ ‫بود آتش زد‪ .‬ازاثراين انفجار به تعداد ‪ 011‬نفر درميان شعله های آتش سوختند و باالتر از‪ 111‬نفرديگر جراحت برداشتند‪ .‬خود خانم‬ ‫بوتو دراثنای انفجار درداخل تشناب واسطۀ زرهی ضد گلوله بود‪ ،‬ازهمين سبب به او آسيبی نرسيد وبرق آسا ازسوی طرفدارانش به‬ ‫‪.‬يک موترديگری انتقال داده شد‬ ‫به اعتقاد بينظيربوتو‪ ،‬درعقب واقعۀ خونين شهرکراچی‪ ،‬هواداران جنرال ضياء الحق قرارداشتند ودرسازماندهی آن دست طالبان‬ ‫والقاعده نيزدخيل بود‪ .‬آصف علی زرداری شوهرخانم بوتو‪ ،‬دردوبی درتماس با رسانه های خبری " آی‪ .‬اس‪ .‬آی " را مسؤول اين‬ ‫‪.‬حادثه دانست‬

‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪/‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪/‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪9‬‬

‫‪11‬‬

‫بينظيربوتو چند روزی درکراچی باقی ماند وبا شماری ازاعضای خانواده های قربانيان مالقات نمود‪ .‬تقاضای عامه درپاکستان باال‬ ‫گرفت تا حکومت عاملين انفجارات خونين درکراچی را شناسايی وتحت پيگرد قانونی قراردهد‪ .‬پرويزمشرف نيزطی تماس تلفونی با‬ ‫‪.‬خانم بوتو‪ ،‬مراتب همدردی خود را بيان داشت و وعده سپرد که قضيه را دنبال می نمايد ومجرمين اين حادثه را مجازات ميکند‬ ‫‪.‬بينظيربوتو بد ليل عدم مصئونيت فردی ونبود امنيت سراسری‪ ،‬بتاريخ ‪ 0111 /00 /0‬پاکستان را بقصد دوبی ترک گفت‬ ‫‪:‬پردۀ پانزدهم‬ ‫آنگنونه که پيشبينی می شد‪ ،‬پرويزمشرف درشب روزشنبه مورخ ‪ 0111 /00 /1‬درتلويزيون دولتی ظاهرشد ودريک سخنرانی کوتاه ‪،‬‬ ‫»‪.‬خطاب به مردم اظهارداشت‪ « :‬بی ثباتی اوضاع درپاکستان مرا مجبوربه آن ساخت تا يک تصميم بی نهايت درد آور را اتخاذ نمايم‬ ‫درهنگام اعالن حالت فوق العاده‪ ،‬ظاهرآ درسيمای مشرف نشانه های ازيک انسان درمانده ‪ ،‬ناتوان وعاجزبنظرميرسيد‪ ،‬ليکن اين‬ ‫تظاهرآميخته با دروغ‪ ،‬گواهی برفريب ونيرنگ بازی او می داد تا بتواند قدرت را ازراه نظامی غصب نمايد وبرتعهد خود مبنی براينکه‬ ‫‪.‬هرگاه انتخاب مجددش درمقام رياست جمهوری قانونی خوانده شود‪ ،‬بتاريخ ‪ 0111 /00 /01‬ازرهبری ارتش کنار ميرود‪ ،‬پشت کند‬ ‫قراربود شورای قانون اساسی‪ ،‬جريان رأی گيری مورخ ‪ 0111 /01 /1‬را غيرقانونی بشمارد‪ ،‬اما حاکم نظامی پيش دستی کرده‪ ،‬با‬ ‫‪.‬وضع نمودن حالت اضطرار‪ ،‬برتمام فيصله های محاکم برضد خودش نقطۀ پايان گذاشت‬ ‫اعالم وضعيت اضطراری‪ ،‬نقاب ريا کاری را ازچهرۀ نظاميگران پاکستانی ودوستان بين المللی آنها‪ ،‬بدورافگند وبا اين رخداد‪ ،‬مشرف‬ ‫موفق شد که مخالفين سياسی خويش را ‪ ،‬ولو برای مدت کوتاه ‪ ،‬منجمد سازد‪ ،‬قانون اساسی مصوب سال ‪ 0911‬کشوررا بحالت تعليق‬ ‫‪.‬درآورد و دهان ژورنالستان ورسانه های گروهی را بدوزد‬ ‫پرويزمشرف پس ازرسميت دادن بحالت اضطرار‪ ،‬درگام نخست با مخالفت ديوان عالی عدالت روبرو گرديد‪ .‬درشب شنبه مورخ ‪/1‬‬ ‫‪ 0111 /00‬قضات به رهبری افتخارچودری‪ ،‬تالش ورزيدند تا حرکت مشرف را متوقف سازند وطی فيصلۀ رسمی‪ ،‬عمل اورا‬ ‫غيرقانونی خواندند‪ .‬اما قبل براينکه فيصلۀ قضات به اطالع مردم رسيده باشد‪ ،‬پوليس تعمير ديوان عالی را محاصره نمود وهمزمان با‬ ‫‪.‬آن‪ ،‬چودری ازوظيفه سبکدوش ساخته شد‬ ‫فردای آن شب‪ ،‬آگاهان سياسی‪ ،‬فعالين مدافع حقوق شهروندی ووکالی حقوقی به جاده ها ريختند واعتراضات گسترده را براه انداختند‬ ‫‪.‬که با خشونت پوليس وبازداشتها همراه بودند‬ ‫جريان حوادث نشان داد که دشمن سرسخت پرويزمشرف ومدافع آرمان بازگشت ديموکراسی‪ -‬نظم وقانون به پاکستان نه بينظيربوتو ونه‬ ‫نوازشريف ميباشند‪ ،‬بلکه افتخارچودری ويارانش دراين راستا‪ ،‬بيشتر از ديگران باوزنه بوده وقادراند جنبش مقاومت بخاطر‬ ‫‪.‬ديموکراسی را رهبری کنند‬ ‫واکنش رهبران جهان درقبال روش سرکوبگرانۀ مشرف متفاوت بود‪ :‬رئيس شعبۀ سياسی اتحاديۀ اروپا (خاويرسوالنا ) ‪ ،‬خانم‬ ‫کوندوليزارايس وزيرخارجۀ امريکا و همچنان وزيرخارجۀ آلمان ازحاکم نظامی پاکستان تقاضا کردند تا به قانون اساسی کشورش‬ ‫احترام بگذارد‪ .‬برعالوه وزير خارجۀ امريکا يادآورشد که واشنگتن قصد دارد تا روی شرايط تاديۀ قروض به پاکستان تجديد نظربعمل‬ ‫‪.‬آورد‬ ‫بعد ازاعالن حالت اضطرار‪ ،‬بينظيربوتو‪ ،‬ازدوبی به پاکستان بازگشت نمود وميخواست تظاهرات ضد مشرف را درشهرهای الهور‪،‬‬ ‫راولپندی وکراچی رهبری نمايد‪ ،‬ولی قوای امنيتی جلو آن را گرفت‪ .‬بتاريخ ‪ 0111 /00 /9‬باالی بينظيربوتو شرايط حبس خانگی‬ ‫تحميل گرديد‪ .‬به نمايندگی ازمقامات حکومتی‪ ،‬شيخ رشيد احمد وزيرراه وآهن پاکستان ودوست نزديک مشرف دليل اين اقدام را حفظ‬ ‫‪.‬جان وامنيت خانم بوتودرمقابل حمالت احتمالی دشمنان‪ ،‬عنوان کرد‬ ‫رئيس جمهورامريکا‪ ،‬صدراعظم انگلستان وسايررهبران دول خواستار آن شدند تا پرويزمشرف تاريخ مشخصی را مبنی برکناره گيری‬ ‫ازرهبری ارتش وبرگزاری انتخابات پارلمانی تعيين نمايد‪ .‬همان بود که درزيرفشارافکارعامۀ جهانيان ‪ ،‬تاريخ نهم جنوری ‪ 0111‬را‬ ‫‪.‬روزانتخابات پارلمانی مشخص ساخت‬ ‫ازآنچه که تا کنون گفته آمد‪ ،‬برای فعآل به درامۀ حوادث پيچ درپيچ پاکستان‪ ،‬درهمين جا نقطۀ پايان گذاشته ميشود‪ .‬اما به يقين که‬ ‫‪.‬رويدادهای بعدی درجايش دنبال خواهد شد‬ ‫واما نتيجه گيری ما ازاوضاع جاری درپاکستان وباورما به علت بروز ودامنه دارشدن آن‪ ،‬چيزی بجز ياد آوری مطالب زيرين بوده‬ ‫‪:‬نميتواند‬ ‫درحال حاضر‪ ،‬يعنی درعصری که ما انسانها می بايستی درهوا وفضای آن‪ ،‬درحقيقت‪ ،‬درصلح‪ ،‬دوستی‪ ،‬همزيستی مسالمت آميز‪1- ،‬‬ ‫همکاری متقابل‪ ،‬سازندگی‪ ،‬ترقی سياسی واقتصادی‪ ،‬شگوفايی علم و فرهنگ‪ ،‬بهره گيری ازپيشرفتهای علمی وتخنيکی وشرايط رفاه‬ ‫اجتماعی‪ ،‬حيات بسرمی برديم ‪ ،‬برعکس درنتيجۀ سياستهای توسعه طلبانه وسلطه جويانۀ يکه تازان ميدان سياستهای استثماری‬ ‫واستعمار نوين دراکثرنقاط گيتی‪ ،‬بخصوص درکشورهای که مردم زنجيرهای ستم وانقياد استعمارکهن را درهم شکسته اند‪ ،‬جنگ‬ ‫وخونريزی‪ ،‬قتل وغارت‪ ،‬تخريب وويرانی‪ ،‬فقر‪ ،‬گرسنگی‪ ،‬امراض‪ ،‬عقب ماندگی اجتماعی (سياسی واقتصادی) بدبختی وتيره روزی‪،‬‬ ‫بيداد ميکند ومشتی ازاوباشان با پشتوانۀ نيرومند ستم سرمايه ‪ ،‬برگرده های زحمتکشان سواربوده بر سرنوشت توده ها حاکميت ميرانند‬ ‫‪.‬که پاکستان يکی ازنمونه های بارز اين طرزادارۀ ميراث خواران استعمارانگليس بحساب می آيد‬ ‫ازدهۀ هشتاد قرن پيشين به بعد‪ ،‬پاکستان به محل تجمع وپناه گاه بيرحم ترين جنايتکاران روزگاربدل شده است‪ .‬دردوران جنگ ‪2-‬‬ ‫سرد‪ ،‬آدم کشان وتبهکاران حرفوی ازسراسرجهان درخاک پاکستان ‪ ،‬درمراکزتربيت نظامی جهت آموختن وآموزش دادن‪ ،‬گرد آمدند‬ ‫وباکيسه های پراز زر‪ ،‬ازعوايد نفتی وسخاوت بی حد وحصردنيای غرب‪ ،‬به سردمداری اياالت متحده وارتجاع عرب‪ ،‬درضديت‬ ‫بارژيم سياسی درافغانستان‪ ،‬تجهيزوتمويل شدند‪ ،‬درپايگاههای دهشت افگنی شيوه های عملی جنگ‪ ،‬دروس خونريزی‪ ،‬سبق آتش‬ ‫‪.‬افروزی‪ ،‬کلتورتخريب وويرنگری را فرا گرفتند‪ ،‬که شرح کارنامه های سياه آنها دراين مختصرنمی گنجد‬

‫کسانيکه امروزازسوی باداران ديروزی شان دهشت افگن‪ ،‬جنگساالر‪ ،‬ناقض حقوق بشر‪ ،‬متجاوزبه مال‪ -‬دارايی وناموس مردم‪3- ،‬‬ ‫بنيادگرا‪ ،‬متعصب مذهبی و‪ ...‬ناميده ميشوند‪ ،‬درگذشته نيز با داشتن همين خصوصيات‪ ،‬کرکتر وعملکردها درپاکستان النه کرده بودند‬ ‫وپول و جنگ افزاربدست می آوردند‪ ،‬انسان می کشتند‪ ،‬تخريب ميکردند ودهها جنايت ديگررا براه می انداختند‪ ،‬وليک القاب «‬ ‫‪.‬مبارزين آزادی (!)‪ ،‬مجاهدين راه اسالم (!) ومدافعين ديموکراسی (!) » به آنها داده شده بود‬ ‫امروز پاکستان فقط پاداش اعمال گذشتۀ خود را بدست می آورد وازناحيۀ نادرست بودن روش سياست مداران ديروزی وامروزی‬ ‫‪.‬خويش رنج ميکشد‬ ‫تازمانيکه نيروهای ترقی خواه‪ ،‬تحول طلب وصادق به آرمانهای صلح وديموکراسی وترقی اجتماعی باهم نزديک نشوند وجلو خودسری‬ ‫ها وخشونت طلبی های زمامداران وگروههای متحجر وبنيادگرا وافراطی را نگيرند‪ ،‬استقرار يک دولت ملی وبا ثبات ومعتقد به انديشه‬ ‫‪.‬های انسان دوستانه ‪ ،‬بعيد بنظرميرسد‬ ‫حکومتهای پوشالی ووابسته به ارتجاع بين المللی‪ ،‬نمايندۀ تاريکترين وخون آشام ترين قشراستبدادی داخلی‪ ،‬درپاکستان وافغانستان‪،‬‬ ‫هرگز قادرنخواهند شد که بزورسرنيزه برمردم حاکميت رانند‪ .‬فقط مشارکت گستردۀ مردم درامر گزينش راه ‪ ،‬برپايۀ خواسته ها‬ ‫وآرزوهای ديرين وبرحق شان‪ ،‬مبنی برتأمين صلح وثبات‪ ،‬امنيت ‪ ،‬آزادی‪ ،‬دموکراسی‪ ،‬ترقی وشرايط مناسب برای کار وزندگی‪....‬‬ ‫‪.‬ميتواند راه برون رفت از بن بست کنونی باشد‬ ‫‪:‬ياد داشتها‬ ‫‪.‬بروشورمعلوماتی راجع به ساختارسياسی درهند( به زبان آلمانی) شماره ‪ 011‬زمستان ‪1- 0991‬‬ ‫کميتۀ ‪ 111‬کانون توطئه های جهانی‪ ،‬تاليف‪ :‬جان کولمن ترجمه‪ :‬داکتريحی شمس‪ ،‬ناشر‪ :‬بانگاه نشراتی فيروزه‪ ،‬تهران‪،‬چاپ دهم ‪2-‬‬ ‫‪ .‬سال ‪0110‬‬ ‫‪.‬تلک خرس ( فاجعۀ قرن ما ) تاليف دگروال دمحم يوسف ومارک ادکين‪ ،‬مترجم‪ :‬داکتر نثاراحمد صمد ‪3-‬‬ ‫سلمان رشدی وحقيقت درادبيات‪ ،‬تاليف‪ :‬صادق جالل االعظم‪ ،‬ترجمه‪ :‬تراب حق شناس‪ ،‬ناشر‪ :‬انتشارات سنبله شهرهامبورگ آلمان ‪4-‬‬ ‫‪.‬سال ‪0111‬‬ ‫شماره های( ‪ 00‬مورخ‪ 01 ،0111 /1 /00‬مورخ ‪ 11 ،0111 /1 /9‬مورخ ‪ (Der Spiegel) /1 /01‬مجلۀ هفتگی آلمانی ‪5-‬‬ ‫) ‪10 ،0111‬مورخ ‪0111 /01 /00‬‬ ‫‪.‬شماره ‪01‬مورخ ‪ (Die Zeit ) 0111 /1 /01‬جريدۀ هفتگی آلمانی ‪6-‬‬ ‫شماره های ( ‪011‬مورخ ‪011 ،0111 /1 /9‬مورخ ‪001 ،0111 /1 /00‬مورخ ‪ (Die Rheinpfalz ) /9 /01‬روزنامۀ آلمانی‬ ‫) ‪011 ،0111‬مورخ ‪011 ،0111 /01 /09‬مورخ ‪011 ،0111 /00 /1‬مورخ ‪0111 /00 /01‬‬

‫‪1‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪/‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪9‬‬ ‫‪/‬‬ ‫‪2‬‬ ‫‪0‬‬ ‫‪1‬‬ ‫‪9‬‬

‫مأخذ‪:‬سايت وزين سپيده دم‪.‬‬

‫‪12‬‬