Het Belang van Limburg by NBTC

PRINT MEDIA NEDERLANDS TOERISME Ref : 29006

Het Belang van Limburg Date : 06/02/2016

Circulation : 103263

Page : 1213 in De Plus

Audience : 358200

Periodicity : Daily

Size : 1591 cm²

Journalist :

EXPO JEROEN BOSCH KOSTTE TIEN JAAR INTENSIEF ONDERZOEK

Plots sta je in zijn atelier 500 jaar terug in de tijd DEN BOSCH Volgende zaterdag opent in het Noordbrabants Museum in Den Bosch Jheronimus Bosch Visioenen van een genie Met 20 van de 24 van Bosch bekende schilderijen afkomstig uit tal van topmusea is het de grootste retrospectieve ooit van de schepper van wonderlijke monster tjes hemelse droombeelden en apocalyptische hallucinaties Dat indruk wekkende resultaat was enkel mogelijk dankzij het Bosch Research and Conservation Project BRCP Het was een droom om hier aan mee te werken zegt kunsthistoricus Prof Dr Jos Koldeweij voorzitter van het BRCP en hoogleraar aan de Radboud Universiteit Nijmegen heremieten uit de Gallerie dell Acca demia in Venetië voortaan weer in al

de meest recente hoogtechnologische technieken De verschillen die je dan

hun originele pracht te zien zijn

ziet zitten meer in de documentatie

Het onderzoek leverde zelfs een nieu

Door Christof Rutten

dan in de schilderijen Dat wilden we vermijden Door alles te documenteren volgens hetzelfde protocol met dezelfde mensen en telkens met dezelfde appa ratuur moeten verschillen die opdui Het unieke aan het BRCP onderzoek ken wel degelijk aan de werken zelf is dat voor het eerst alle werken van liggen Al die documentatie hebben een kunstenaar volgens hetzelfde we bij elkaar gelegd en toen zijn we protocol bestudeerd en gedocumen beginnen te vergelijken wat zien we teerd werden Een fotograaf nam nu precies De kracht van dit project overal met dezelfde camera en op de is dat we niet vanuit één museumcol zelfde manier hoge resolutie beelden lectie kijken maar vanuit het gehele we ontdekking op met De verzoeking van de heilige Antonius een paneel dat in het depot van een museum in Kan sas City decennialang het daglicht niet meer had gezien

in zichtbaar licht en in infrarood

Ook de aanwezige röntgenfoto s van Tien jaar lang bezocht het negenkop de werken in de verschillende musea pige team van kunsthistorici een fo werden gefotografeerd en zo gedigi tograaf een computerdeskundige en taliseerd

oeuvre van één schilder Nu

bij

een restaurator alle musea waar zich

Normaal gezien reizen onderzoe kers musea af om werken ter plekke te 1516 bevindt Het doel grondig on bekijken en vergelijken ze daarna

werk van Jeroen Bosch circa 1450

derzoek en documentatie van alle foto s en ander onderzoekmateriaal

werken en waar nodig restauratie dat de afzonderlijke musea ter be Daardoor zullen werken als Het schikking stellen zegt Jos Kolde Laatste Oordeel uit het Groeninge weij Maar van het ene museum museum in Brugge en de triptieken krijg je een foto uit de jaren 50 en van met de gekruisigde martelares en de een ander een beeld gemaakt volgens

1 / 4 © auxipress • +32 2 514 64 91 • info@auxipress.be • www.auxipress.be

PRINT MEDIA NEDERLANDS TOERISME Ref : 29006

Bosch was dat mogelijk omdat zijn Baltisch gebied We hebben de laatste oeuvre niet zo groot is Anders is zo stukjes en beetjes die nog niet waren iets niet haalbaar We hadden ook onderzocht laten bekijken door Peter toestemming nodig van alle musea Klein een gespecialiseerde bioloog om ter plekke te mogen werken en uit Hamburg Door de jaarringen te dat is nagenoeg overal gelukt bestuderen kan hij zien wanneer het hout is gegroeid Gebeurde dat na het

niet weten wie het wél heeft geschil derd je wil die fantastische kunste naar kennen Leert dit technische onderzoek ons ook meer over de inhoud

Als je ontdekt dat Bosch eerst iets an

leven van Bosch dan kan het sowieso

ders wilde schilderen maar het toch

Maar op één plaats in de Gemalde geen werk van hem zijn galerie in Wenen waar een grote trip Bosch werkte ook op panelen die al tiek van Bosch staat Ze wilden eerst ingelijst waren 500 jaar later zijn die hun eigen onderzoek publiceren Nu kaders in de meeste gevallen verdwe dat werk was sowieso ook niet uit nen maar er rest nog altijd een oplo leenbaar te groot en te kwetsbaar pend randje verf Is dat randje er niet

nog heeft aangepast doet je dat met de schilder meedenken waar gaat het hier precies over Neem de landloper op de buitenkant van De Hooiwagen triptiek Die passeerde in eerste in stantie een groot kruis Als hij aan een brugje komt moet hij kiezen pak ik de goeie of de slechte weg Bosch ver andert echter zijn aanpak in plaats van dat grote kruis hangt hij een klein kapelletje in een boom Nog altijd een christelijk landschap maar niet meer zo duidelijk Bosch geeft het niet zo maar weg Hij wil dat we langer kijken en dieper nadenken over goed en kwaad en over waar de mens naar op weg is in het leven Iets dat Bosch vol gens mij telkens weer vertelt

Waar is het niet gelukt

is dat ook een sterke indicatie dat het

Dat geldt ook voor De tuin der lusten in het Prado in Madrid Precies hetzelfde verhaal En ook

later is geschilderd Met infraroodopnames kijken we naar de voorbereidende schetsen on

het zou ons 15 werkdagen hebben ge der de verf Doordat we alsmaar meer kost om het te onderzoeken terwijl informatie verzamelden herkenden het drieluik 7 dagen op 7 non stop in we daar de schildershand en een be tensief bekeken wordt door het pu paalde werkwijze in Meestal maakte bliek Bovendien zal dat werk dat al Bosch die ondertekeningen in een sinds het derde kwart van de 16de waterige verf soms met krijt Infra eeuw in Spanje hangt nooit meer het rood kan enkel zwart krijt zien geen land verlaten Op de expo hangen rood Dat is dus iets voor de techniek echter 20 schilderijen van de 24 die we van de toekomst Tenslotte kijken we in totaal van Bosch zelf kennen dat is naar de iconografie hoe is iets afge een ongelofelijk resultaat Wat niet mogelijk zou zijn geweest zonder het onderzoek

In de museumwereld geldt ook het principe van voor wat hoort wat Tus sen grote musea is er een levendig bruikleenverkeer Probleem van het Noordbrabants Museum is dat het

geen kunstwerk in bezit heeft dat in dat leenverkeer kan meespelen Dus is het museum aangewezen op good will Hoe kan je die creëren Wel met dit onderzoek Wanneer beleefde u een eerste wow moment

Heel in het begin al We waren De Zondvloed in Museum Boijmans Van Beuningen aan het bestuderen en stelden al meteen via onze appara tuur vast dat Bosch in eerste instantie

de zondvloed had getekend toen die nog in volle gang was Mensen waren aan het verdrinken een en al treurnis

Maar uiteindelijk heeft hij het tafe reel geschilderd als de ark is gestrand dus blijdschap en redding Op zo n moment krijgje plots een inkijk in het atelier van Bosch 500j aar terug in de tijd Het uiteindelijk geschilderde re sultaat snap je beter doordat je hebt gezien wat het niet is geworden Wanneer weet u zeker dit is een Bosch

Er zijn een paar basisvoorwaarden Bosch schilderde op eikenhout uit het

beeld Pas als al die aspecten passen concluderen we

Is dat mysterieuze de reden waarom we 500jaar na zijn dood nog zo gebiologeerd blijven

Tuurlijk Hans Memling is een fan

dit moet wel een

tastische schilder maar de attractivi

Bosch zijn Van het paneel van de heilige Antonius dat we vorige week voorstelden zijn we vanuit ons refe rentiekader 100 procent zeker

teit en fascinatie die Bosch voor el

Andere werken zijn volgens het onderzoek geen Bosch zoals De Kruisdraging van Christus van het MSK in Gent Wat waren de

argumenten

Een andere ondertekening een late re vorm van paneel en inlijsten een andere manier van schilderen

karikaturen van de koppen zijn prachtig maar anders dan bij Bosch Iets later dan Bosch ook

Je ziet zelden zulke close ups bij Bosch

Dat deed hij inderdaad niet vaak en dat is natuurlijk het spannende van het schilderij in Gent Het enige waar Bosch dat nog doet is op de De Door nenkroning dat in Londen hangt Als je die twee vergelijkt zie je het ver schil in karakter

De beulen van

Christus worden als misdadigers neergezet maar minder extreem dan in Gent Nu het schilderij in Gent blijft fantastisch We hebben letter lijk gezegd dat we met spijt in het hart moeten concluderen dat het geen Bosch is En het jammere is dat we

kaar krijgt in zijn én in onze tijd zijn eindeloos groter Den Bosch bezit geen enkel origineel werk van Bosch Kan deze expo daar iets aan verande ren

Wel er is niets te koop Ook niet de tekening in privébezit van een Vlaming die door uw onderzoek als een echte Bosch

erkend is

Ja die is wel te koop Maar dat gaat niet lukken voor het museum in Den

Bosch vrees ik Het zou een enorme

investering vergen en tegelijkertijd is het een kwetsbaar werk datje bijna al tijd zorgvuldig in het donker moet be waren Ik hoop dat de tekening ergens terecht komt waar ze beschikbaar blijft voor tentoonstellingen en onder zoek

Gaan er nog nieuwe werken van Bosch opduiken

Ik denk dat er zoals het paneel dat in Kansas in het depot lag nog meer wer ken zijn die interessanter zijn dan we op dit moment denken Daarom zou het fijn zijn om met dit onderzoek ver der te gaan Dit was een droom om aan mee te werken Maar het blijft een feit dat veel werk van Bosch verdwenen is

PRINT MEDIA NEDERLANDS TOERISME Ref : 29006

Hij heeft zon 50 jaar geschilderd zijn werk was te zien in kerken kloosters

kapellen en privéhuizen En toch is er maar een fractie van overgebleven

I VS

v Geen Bosch meer

Wel een Bosch

De Kruisdraging in het Museum van Schone Kunsten in Gent is volgens het onderzoek van het BFtCP geen Bosch Op 17 februari organiseert het museum een gespreksavond over het schilderij Aan tafel zit ook Jos Koldeweij foto msk gent

De tekening Hellelandschap werd gekocht door een Vlaming die er 274 000 euro voor betaalde Nu zij door het BRCP erkend is als een échte Bosch is de tekening véél meer waard fotobrcp

PRINT MEDIA NEDERLANDS TOERISME Ref : 29006