Aha magazine december 2016 by Mediahuis Noord

! a h A

6 e r 2 01 b m e c de N eing | g A y HA N N h t n l a a v e t ach &H in opdr Ac tive p r e e o v r o g e edia agazin NDC m n a v Ee n m e tgav ciële ui r e m m Een co

Op weg naar een rookvrije generatie

Gezond eten is een feest

Speel je ﬁt

Aha! magazine

| december 2016

Advertentie

Health Hub Roden: de verbindende factor

Han de Ruiter, directeur Centre of Expertise Healthy Ageing van de Hanzehogeschool Groningen

Health Hub Roden biedt ondernemers, zorginstellingen, zorgprofessionals, studenten en docenten van het hoger onderwijs een platform om elkaar te vinden, met name op het gebied van zorg (Healthy Ageing). Het kantoor in Roden is een centraal ontmoetingspunt waar partijen samen kunnen werken. Het diverse zorgnetwerk dat eruit voortkomt, zorgt voor een versnelling in het onderzoek naar innovatieve oplossingen. „Health Hub Roden is het punt waar wij samenkomen”, zegt Jan Zijlstra, docent binnen de studie Elektrotechniek van de Hanzehogeschool Groningen. „Voor de biomedische minor zitten we hier met studenten Werktuigbouwkunde, Elektronica en Mechatronica. We doen projecten met externe opdrachtgevers, zoals bedrijven, ziekenhuizen of medische instellingen en die voeren we bij Health Hub Roden uit.”

Studenten onderzoeken concrete hulpvraag Een van de huidige projecten wordt uitgevoerd in opdracht van het UMCG Centrum voor Revalidatie, locatie Beatrixoord. Gonnie van Lente is bewegingstechnoloog in het revalidatiecentrum. Zij ontwerpt en vervaardigt technische hulpmiddelen voor patiënten en overziet het project van de studenten. „Wat de jongens nu als project uitvoeren, is mijn dagelijkse werk.”

Van Lente heeft veel baat bij het denkproces van de studenten. „Ik ben de enige in mijn omgeving die zowel het technische als het medische aspect in ogenschouw moet nemen. Hoewel ik veel technische en vindingrijke collega’s heb, kan ik met hen niet altijd het medische aspect doordenken. De studenten hebben oog voor beide aspecten. Daardoor komen we sneller tot vernieuwende oplossingen.” Het project biedt de studenten kans om verder te denken dan hun speciﬁeke studieveld. „Normaal gesproken houdt mijn werk op na het ontwerp van een product”, zegt Daniël Antonides, vierdejaarsstudent Werktuigbouwkunde. „Voor het revalidatiecentrum bouwen wij ook een prototype. Zelf bouwen en testen is heel waardevol, want dan zien we direct waar het ontwerp beter kan.”

Prototype

Vier studenten ontwikkelen op dit moment een hulpmiddel voor het aantrekken van een zeer strakke steunkous. Een hulpvraag, die Van Lente kreeg van een patiënt van het revalidatiecentrum. „De patiënt heeft reuma en daardoor verminderde kracht in haar handen. Ze wil de kous graag zelfstandig aan en uit kunnen trekken. De producten op de huidige markt zijn niet geschikt voor haar situatie.”

Docent Zijlstra is enthousiast over de samenwerking. „Wat de jongens nu maken is niet eerder vertoond op de wereld. Dit is echt iets unieks. Soortgelijke apparaten voor deze speciﬁeke gevallen bestaan niet.” Zijlstra’s leerlingen worden met het project uitgedaagd om na te denken over nieuwe oplossingen. “Het is boeiend om met ze te ontdekken wat er nog ontwikkeld kan worden. Een uitgebreid netwerk kan dat proces versnellen.”

„Het Centre of Expertise Healthy Ageing stimuleert samenwerking tussen onderwijs, onderzoek en ondernemerschap op het gebied van Healthy Ageing. Dit doen we samen met partners binnen en buiten de regio, we brengen ze met elkaar in contact, delen kennis en proberen gezamenlijk oplossingen te vinden, die bijdragen aan het maatschappelijk probleem binnen de zorg. Health Hub Roden is een van de geweldige plekken waar dit (fysiek) gerealiseerd wordt. Bedrijven kunnen terecht met een concrete vraag of probleem en studenten krijgen de kans om in de praktijk ervaring op te doen, een fantastische combinatie! De Hanzehogeschool is trots om penvoerder van de Health Hub te zijn.”

Kennis neemt toe door groeiende bedrijvigheid Als projectbegeleider werkt Zijlstra wekelijks in het gebouw van Health Hub Roden. „De groeiende bedrijvigheid in het pand is erg nuttig. De kleine bedrijfjes die zich er vestigen nemen praktijkervaring en kennis met zich mee. In het pand knoop je makkelijk een praatje met elkaar aan, waardoor studenten de nodige informatie dichtbij kunnen vinden en meteen hun netwerk vergroten.” Antonides en zijn medestudenten hebben veel werk vanuit de locatie van de Health Hub Roden verzet. „We hebben gebruik gemaakt van de faciliteiten als werkplek voor de ontwerpfase. Ook konden we hier rustig vergaderen en onze voortgang aan onze docent laten zien. Als we straks overgaan op het bouwen van het prototype, zullen we waarschijnlijk ook veel bij Health Hub werken. Daar kunnen we gebruik maken van faciliteiten zoals de werkplaats en 3D-printers.” Als het prototype bruikbaar blijkt, mogen de studenten het testen op de patiënt. „Het moet wel een goed werkend product zijn”, licht Van Lente toe. Voor de studenten een unieke kans om het productieproces van begin tot eind mee te maken. „Het is een leerzame aanvulling op onze studie”, zegt Antonides. „We zien het resultaat van wat we ontwerpen en helpen iemand die de techniek nodig heeft op een hele directe manier.”

Aha! magazine

Voorwoord Ik ga naar de keuken, moet ik nog iets voor je meenemen? -Ja, kopje thee. Lekker. Wil je verder nog iets? -Wat neem jij? Weet niet. Heb eigenlijk wel zin om iets te snaaien. -Hm. Ik ook wel. Zoet of hartig? -Ehm. Doe maar hartig. Knisper, knisper. We hebben nog kaasknabbels uit dat kerstpakket en verder alleen dorito’s. -Hm. Wat hebben we nog voor zoets in huis dan? Knisper, knisper Aha! Een reep chocola! -Kom maar door! Een willekeurig gesprek in een willekeurig huishouden. Wellicht herkenbaar. Misschien ook niet. Voor mij in elk geval wel, want het gesprek wordt bij ons thuis regelmatig gevoerd. Soms initieer ik het, soms mijn vrouw. Maar de uitkomst is vrijwel altijd hetzelfde: je gebruikt elkaar een beetje als alibi om te snacken. Is niks mis mee op z’n tijd. Toch loop je het risico dat het zich ontwikkelt tot een patroon. Een kofﬁe alstublieft. -Extra sterk? Graag. -Wilt u er iets lekkers bij, voor 1 euro? Ehm… Ongetwijfeld herkenbaar voor iedere treinreiziger die een kop kofﬁe haalt bij de kiosk. Maar ook als je bij een benzinepomp tankt, krijg je meestal de vraag: „Zin in iets lekkers?” Dan wordt je wilskracht behoorlijk op de proef gesteld. En hoe vaker je nee zegt, des te groter is de kans dat je na vijf keer de neiging hebt jezelf alsnog te belonen met iets lekkers. Voor je het weet is het onderdeel van je reisroutine. Gezondheid zit in kleine dingen en de wereld zit vol met speldenprikjes die je verleiden tot bepaalde keuzes. En soms moeten we elkaar een handje helpen om de speldenprikjes te weerstaan. Jij nog iets? -Nee, alleen een kop thee Zucht…

| december 2016 | 3

Inhoud

5 7 8

Burgerinitiatieven beter zichtbaar Burgers nemen steeds vaker het heft in eigen hand

Weer lekker eten dankzij smaaksturing Sleutelen aan maaltijden in het Antonius Ziekenhuis in Sneek

Noord-Nederland Europees kampioen healthy ageing Deze regio scoort als een van de besten van Europa

9 12 15 16 19 20

Langer zorgeloos thuis blijven wonen Voorlichting, demonstratie en advies in ZorgThuis Winschoten

Speel je ﬁt Games kunnen je gedrag op het gebied van gezondheid veranderen

Ziekenhuiszorg aan huis Hospital@Home: nieuwe vorm van zorg

Er is altijd een betere keus Gezond eten kan wel degelijk lekker zijn

Fluitend naar je pensioen met SPRINT Innovatieve producten houden werknemer langer aan het werk

Te gekke ideeën door samenwerking studenten en zorginstellingen Healthy ageing krijgt voet aan de grond bij mbo’s in Groningen, Drenthe en Friesland

Stadjers waren opmerkelijk gezond in de 18de eeuw Onderzoek naar de geschiedenis van de gezonde Groninger

Startschot voor nieuwe beweging in gezondheid Wielrennen en gezond ouder worden: ziedaar de Healthy Ageing Tour

Op naar een rookvrije generatie Heel Nederland moet van het roken af

Daan Bultje, directeur Healthy Ageing Network Northern Netherlands

Enter the zone! Voor wie interessant? Iedereen die een bijdrage kan leveren aan de doelstelling om onze samenleving op een gezonde manier ouder te laten worden is welkom! Het helpt daarbij om een concrete vraag of concreet idee te hebben waarbij HANNN van dienst kan zijn.

Waarom lid worden?

Het verbinden en in elkaars verlengde zetten van doelen vergroot het succes. Mensen en organisaties in beweging krijgen stimuleert de lokale economie. Samen bouwen aan een systeem in plaats van aan een project. Aansluiten bij interessante en succesvolle innovaties in gezondheid, zorg en technologie. Door de link met de topsectoren zorgen we voor landelijke erkenning en een gezamenlijke lobby. Samen activeren we bedrijven om mee te doen.

Doe mee. Enter the Zone. Word lid. E-mail: info@hannn.eu | Telefoon: 050 800 32 66

Colofon Aha! is een commerciële uitgave van NDC mediagroep in opdracht van Healthy Ageing Network Northern Netherlands (HANNN) Samenstelling: Productie: Vormgeving: Eindredactie:

HANNN NDC studio Marc Bos Bram Hulzebos, Tine van Knijff, Marike van der Molen, Martine van der Linden

Aha! magazine

| december 2016

Steeds vaker nemen burgers het heft in eigen hand om hun buurt mooier en leefbaarder te maken. Deze maatschappelijke initiatieven zijn van grote waarde. Maar hoe meet je die waarde? En wat kun je er vervolgens mee?

Foto: Holly Moors

Burgerinitiatieven beter zichtbaar Door Theone Joostensz

„MAEX maakt deze initiatiefnemers niet alleen zichtbaar, maar koppelt ze ook aan mensen – zowel aan de doelgroep als aan vrijwilligers – en aan organisaties en bedrijven”, aldus Deekens. „Wij waren al lang overtuigd van de waarde die deze initiatieven creëren, zoals sociale cohesie, duurzaamheid en zelfredzaamheid. Maar nu kunnen we die waarde ook laten zien en inzetten.”

Zichtbaarheid Hoe dat in z’n werk gaat? Het begint in ieder geval met zichtbaarheid. Stel, je wilt een ruilwinkel opzetten. Via de site www.maex.nl beantwoordt je een aantal vragen over je initiatief. Je vult in hoeveel mensen je bereikt met je winkel, geeft aan welke welzijnswaarden je levert aan de doelgroep en de omgeving, en laat zien waar je initiatief behoefte aan heeft; mensen, materialen of geld. Als alle vragen zijn ingevuld, heb je gratis en voor niks een proﬁel aangemaakt op MAEX en sta je in de digitale etalage, voor iedereen zichtbaar en goed vindbaar voor bedrijven, overheden, doelgroep en vrijwilligers. „Investeren in deze initiatieven is nu heel simpel, vanuit de behoefte van het initiatief”, zegt Deekens. „Mocht er bijvoorbeeld behoefte zijn aan geld, dan kan het initia-

tief ook nog gratis een doneerbutton toevoegen aan het proﬁel en kunnen mensen direct doneren.”

Disbalans Inmiddels zijn er zo’n duizend initiatieven genoteerd bij MAEX. Twee miljoen Nederlanders maken er gebruik van of zijn vrijwilliger bij zo’n initiatief. „We hebben een behoorlijk goed overzicht in deze nieuwe topsector”, zegt Deekens. „Zo is er een duidelijke disbalans tussen betaald en onbetaald werk. Er zijn veel meer vrijwilligers werkzaam dan betaalde krachten, terwijl ze wel heel veel waarde leveren. Je kunt je afvragen of we dat zo moeten willen. Ook ontkrachten we het vooroordeel dat maatschappelijke initiatieven subsidieslurpers zijn. Steeds meer initiatieven genereren zelf inkomsten door producten en diensten te leveren.” MAEX en het HANNN zijn nu en de komende maanden bezig honderd initiatieven uit Noord-Nederland op de ‘Maatschappelijke AEX-index’ te krijgen. Deekens: „Ik vind het superleuk om daar samen met het HANNN aan te werken. Ik hoop dat er straks een community ontstaat die daadwerkelijk onderdeel gaat uitmaken van de economie van NoordNederland.”

Foto: Holly Moors

r gebeuren zoveel mooie dingen in Nederland. Buurtbewoners die samen een moestuin beginnen, zorgverlening in hun wijk organiseren, zelf energie opwekken. Tegelijkertijd is er geen podium waarop al deze burgerinitiatieven gezamenlijk te vinden zijn. Daarom zijn we gestart met MAEX”, vertelt Gerda Deekens, medeoprichter van MAEX (spreek uit: MAX), een landelijk instrument dat inzicht geeft in de maatschappelijke waarde van burgerinitiatieven.

Hoogezand-Sappemeer Misschien dat er de komende tijd wel initiatieven uit de gemeente HoogezandSappemeer hun weg vinden naar MAEX. Want daar zijn allerlei ontwikkelingen gaande in het kader van het gezondheidsprogramma dat erop is gericht de gezondheidssituatie van de bewoners van Sappemeer en Noorderpark en omgeving te verbeteren. Ook wil het programma de sociale betrokkenheid vergroten. Het gezondheidsprogramma loopt tot 2020 en heeft een budget van ruim acht ton, waarvan 375 duizend euro van Fonds

Foto: Holly Moors

Aha! magazine

| december 2016 | 5

Johan Kalk. Foto: Holly Moors

Gerda Deekens. Foto: MAEX

NutsOhra komt. De gemeente HoogezandSappemeer legt ongeveer hetzelfde bedrag bij en stelt personeel beschikbaar.

Ouderkamers

Beweegtuin „Kijk, hier willen bewoners een beweegtuin voor jongeren en ouderen opzetten, vlak naast de kinderspeeltuin”, zegt Johan Kalk, programmaleider van het gezondheidsprogramma en werkzaam bij de gemeente Hoogezand-Sappemeer. Hij wijst naar het grasveldje bij wijkcentrum ’t Spinneweb, het hart van de wijk Margrietpark. Op een wandeling door de wijk komen we langs beweegtuinen, buurttuintjes, een basisschool die deelneemt aan het gezondheidsprogramma en lopen we dwars door het Prinses Margrietpark, de trots van de wijk.

Kwetsbaar „Er wonen hier betrekkelijk veel kwetsbare gezinnen en ouderen”, vertelt Kalk. „Eenzaamheid en sociaal isolement zijn belangrijke vraagstukken, evenals armoede en een ongezonde leefstijl. Het een houdt vaak verband met het ander. We hebben veel gesprekken gevoerd met bewoners, sociale wijkteams, huisartsen, basisscholen, bewonerscommissies en vrijwilligersorganisaties. Steeds weer stelden we de vragen: Wat vind jij belangrijk? Waar wil jij zélf mee aan de slag? Het gezondheidsprogramma gaat namelijk uit van waar mensen warm voor lopen en wat ze zelf kunnen oppakken. Al die gesprekken leverden gigantisch veel informatie op die resulteerde in de projecten Gezonde School, Welzijn op Recept, Betrokken Bewoners en het overkoepelend thema Brede Samenwerking.”

De projecten bevinden zich nog in de opbouwfase. De plannen voor de Gezonde School zijn het verst ontwikkeld. Drie basisscholen gaan onder meer aan de slag met het thema sport en bewegen en met het thema welbevinden, sociale veiligheid en weerbaarheid. Ook worden plannen uitgewerkt voor zogenaamde ‘ouderkamers’ op de scholen; huiskamers waar ouders samenkomen om te praten over alles rondom het opgroeien en de opvoeding van hun kinderen. Studenten van de Hanzehogeschool helpen daarbij mee.

Wijkservicepunten „Er is veel stil leed en eenzaamheid achter de voordeur”, zegt Kalk. „Welzijn op Recept is een breed samenwerkingsverband van huisartsen, welzijnscoaches en vrijwilligersorganisaties om bewoners te motiveren om (weer) mee te doen in de maatschappij. Het project Betrokken Bewoners sluit hierbij aan. We koppelen mensen met een hulpvraag aan mensen die hulp aanbieden. Dat doen we onder meer door een lokale versie op te zetten van de website Wehelpen.nl. Ook zijn bewoners bezig met het opzetten van wijkservicepunten waar mensen terechtkunnen met allerlei vragen.” Overkoepelend thema is Brede Samenwerking. „We steken het gezondheidsprogramma zo in dat we beter samenwerken, opdat projecten elkaar versterken. Het gaat om de eigen kracht van mensen en organisaties. Die is in rijke mate aanwezig. We kunnen nog winst behalen door de vele kwaliteiten en kracht onderling te verbinden.”

Aha! magazine

| december 2016

Advertentie

Gezondheid moeder en kind onder de loep

Jackie Dekens

Cisca Wijmenga

Kunnen darmkrampjes bij baby’s worden voorkomen door het voedingspatroon aan te passen? Kan via ontlasting vroegtijdig de ontwikkeling van allergieën bij kinderen worden voorspeld? Op dergelijke vragen hopen het UMCG en Lifelines met het project Lifelines NEXT antwoord te vinden. Dit met behulp van liefst 1500 zwangere vrouwen en hun baby’s. Zij worden de komende twee jaar gevolgd vanaf de derde maand van de zwangerschap tot minstens een jaar na de geboorte. Van moeder en kind worden onder andere bloed, ontlasting en moedermelk verzameld. De ouders zelf zullen een belangrijke rol spelen bij het verzamelen van deze materialen. Daarbij krijgen ze hulp van doktersassistentes. De vrouwen vullen in het kader van Lifelines NEXT ook vragenlijsten in over de leefsituatie, gezondheid, leefstijl, voeding en de relatie moeder/kind. „We willen bijvoorbeeld graag weten wat moeder en kind eten, hoe de kinderen zich ontwikkelen en wat hun moeders hen meegeven”, vertellen Cisca Wijmenga en Jackie Dekens. Wijmenga is hoogleraar Humane Genetica en Dekens is projectmanager van Lifelines NEXT. Aan de hand van al deze verzamelde gegevens wordt de ontwikkeling van het afweersysteem en de gezondheid van de baby nauwkeurig in kaart gebracht. „Met behulp van ontlasting willen we bijvoorbeeld onderzoeken of we al in een vroeg stadium kunnen ontdekken of kinderen allergieën ontwikkelen en of dit verband heeft met het eetpatroon. Ook willen we weten of wat moeder en kind eten, invloed heeft op de ontwikkeling van darmkrampjes en of verandering van het voedingspatroon hierop een

effect heeft. Met andere woorden: kunnen we door simpele aanpassingen de gezondheid van kinderen verbeteren?” De verzamelde gegevens worden geanonimiseerd en zijn bedoeld voor de onderzoekers. Lifelines NEXT is een initiatief van de afdelingen Verloskunde, Kindergeneeskunde en Genetica van het UMCG in samenwerking met Lifelines. Wijmenga en Dekens hopen dat op termijn meer partners aansluiten bij Lifelines NEXT. „Het is bijvoorbeeld erg interessant voor ons onderzoek als partners apparaten kunnen leveren waarmee de gezondheid van de kinderen nog beter gevolgd kan worden. Denk bijvoorbeeld aan een babyfoon die de beweging en het geluid van kinderen in kaart brengt terwijl ze in hun bedje liggen. Er zijn daarnaast ook partijen die apparatuur bezitten waarmee we de ontlasting nog beter kunnen onderzoeken. Dergelijke samenwerkingen zouden erg waardevol kunnen zijn.”

Meedoen Bent u een deelnemer van Lifelines en maximaal 26 weken zwanger, dan kunt u meedoen aan Lifelines NEXT. Bel met 050-361 11 13 of mail naar onderzoek@lifelines.nl. Of geef u op via uw verloskundige, gynaecoloog of huisarts. Meer informatie vindt u via www.lifelines.nl

Masters Healthy Ageing

Healthy Ageing is een speerpunt van Hanzehogeschool Groningen

Master Healthy Ageing Professional

Voltijd & Deeltijd | Voorlichtingsavonden De sector zorg, welzijn en sport staat voor een belangrijke omslag: van verzorgen en problemen oplossen naar het stimuleren van gezond denken en gedrag. Er zijn professionals nodig die het initiatief durven en kunnen nemen om deze omslag te bewerkstelligen. De Master Healthy Ageing Professional leidt de change agents op die een voortrekkersrol nemen, de competenties hebben om ideeën uit te voeren en samenwerking zoeken met andere betrokken partijen.

Spreekt dit je aan? Meld je aan voor één van de voorlichtingsavonden op www.hanze.nl/healthyageingprofessional

Master Talentontwikkeling & Diversiteit Voltijd & Deeltijd | Proefcolleges

Het onderwijs staat voor grote uitdagingen. Er is zowel in het basis- als in het voortgezet onderwijs behoefte aan leraren die kunnen omgaan met nieuwe ontwikkelingen en complexe situaties. Aan professionals die binnen een school het voortouw nemen om veranderingen te realiseren. Leraren met passie voor het begeleiden van iedere leerling in de klas met oog voor de verschillen tussen leerlingen.

De master Talentontwikkeling & Diversiteit leidt leraren op met een brede blik op talentontwikkeling, waarin diversiteit uitgangspunt is. Masteropgeleide leraren die op basis van onderzoek innovaties in de klas en in de school initiëren.

Interesse? Meld je aan voor één van de proefcolleges via www.hanze.nl/talentontwikkelingendiversiteit

Aha! magazine

| december 2016 | 7

Weer lekker eten dankzij smaaksturing Wie gezond is, geniet volop van lekker eten. Patiënten die bijvoorbeeld chemotherapie krijgen, proeven en ruiken vaak veel minder. Ook ouderen ervaren dit probleem, waardoor ze weinig eetlust hebben en zelfs ondervoed kunnen raken. Het Antonius Ziekenhuis in Sneek heeft de oplossing: smaaksturing. Door Baukje van der Meer

e hebben allemaal onze voorkeuren voor eten, maar elk gezond mens kan onderscheid maken tussen zoet, zuur, bitter en zout. „Baby’s hebben een heel groot proef- en reukvermogen. Dit verdwijnt steeds meer als we ouder worden”, legt Thijs Geerdink uit. Hij is afdelingshoofd van de centrale keuken in het Antonius Ziekenhuis in Sneek en weet als chef Gastro-Engineering alles over smaak.

Mensenrecht Ook patiënten kunnen smaken heel anders waarnemen. „Een vrouw die chemotherapie had gehad, vond rode kool opeens naar karton smaken”, vertelt Geerdink. „De elementen die ze niet meer proeft, of juist als te sterk ervaart, compenseren we door bijvoorbeeld hartig, fris of zoet toe te voegen. In dit geval hebben we citroenzuur toegevoegd aan de rode kool, totdat ze weer rode kool proefde. Toen wij het proefden, liepen de tranen over onze wangen, zó zuur!” Goede voeding is belangrijk voor het herstel van patiënten, benadrukt Geerdink. „Gezond, veilig en lekker eten is een mensenrecht. Als je eetlust verdwijnt,

bestaat het gevaar van ondervoeding. Veel ouderen komen al ondervoed bij ons binnen. Zij kunnen pas worden behandeld als ze weer op gewicht zijn. Dit kun je voorkomen met voedzame, smaakvolle voeding.”

Smaaktest Om te weten wat een patiënt lust, vindt er een smaaktest plaats. Een kok komt aan het bed van de patiënt om verschillende smaken uit te proberen. Daarna krijgt de patiënt zijn eigen smaakpaspoort, met basisrecepten op maat waarmee hij later thuis ook aan de slag kan. Patiënten krijgen verspreid over de dag drie maaltijden en drie tussendoortjes, afgestemd op hun smaakbeleving. Wie geen maaltijd op kan, krijgt zo toch voldoende eiwitten en koolhydraten binnen. „Een maaltijd bestaat uit drie soorten groenten, zoals wortel, bloemkool en witlof”, schetst de chef. „De verschillende texturen triggeren de smaakbeleving.” Met kruiden en verschillende kooktechnieken brengen de koks het eten op smaak. „Een gekookte ui smaakt zoet”, zegt Geerdink. „Sommige patiënten worden daar misselijk van. Je kunt de ui ook

bakken en daarmee bijvoorbeeld een hartige hutspot maken. Dat lust de patiënt misschien wél. Als iemand geen zout proeft, voegen we geen ladingen zout toe, maar bijvoorbeeld lavas, salie of pittige rucola. Voor ouderen werken we vaak met authentieke ingrediënten. Denk aan boeuf bourguignon met reuzel en kruidkoek.” Smaaksturing vraagt veel kennis en creativiteit. De koks van Maaltijdservice Patyna & Antonius lopen hierin voorop. Ze volgden de opleiding Gastro Engineering aan de universiteit van Leuven. Dagelijks maken ze zo’n 1.100 verse maaltijden volgens het concept van smaaksturing. Dit jaar werd het smaakpaspoort beloond met de Foodcare Innovatietrofee 2016. Collega’s van onder andere het UMCG en het AMC willen graag leren van hun Friese collega’s. Geerdink heeft al een aantal workshops verzorgd om zijn kennis te delen.

Thijs Geerdink: ‘Smaakvolle voeding is een mensenrecht’. Foto: Fotograﬁe Majella

8 |

Aha! magazine

| december 2016

Noord-Nederland Europees kampioen Healthy Ageing Ouderen die in Noord-Nederland wonen, hebben het maar mooi getroffen. Want als het gaat om Active and Healthy Ageing, dan scoort deze regio als een van de besten in Europa. Alle prijswinnaars bijeen tijdens de ceremonie in het Square Brussels Meeting Center in Brussel. Foto: Daan Bultje

oord-Nederland is koploper in Europa op het gebied van Healthy Ageing, volgens de Europese Commissie. Afgelopen jaar presenteerde de commissie een ranglijst van Europese voorbeeldregio’s op het gebied van Active and Healthy Ageing. Noord-Nederland behaalde onder leiding van het Healthy Ageing Netwerk NoordNederland (HANNN) de maximale score van vier sterren, een eer die alleen een selecte groep van acht regio’s ten beurt viel.

Sterren De vier sterren zijn een gevolg van een proces waarbij regio’s regelmatig opnieuw worden gecontroleerd en beoordeeld. Liefst 78 regio’s uit 22 Europese lidstaten deden mee voor een plek op deze lijst die wordt bepaald door het aantal sterren dat je haalt. Met deze erkenning wordt de zichtbaarheid van Noord-Nederland in Europa vergroot, komen kennisinstellingen en andere organisaties sneller in aanmerking voor internationale samenwerking en wordt het voor bedrijven makkelijker om innovaties op het gebied van gezondheid te exporteren.

Succesprojecten Drie voorbeelden van projecten die van-

uit het HANNN werden aangedragen bij de Europese Commissie: Health-i-care, waarbij midden- en kleinbedrijven en kennis- en zorginstellingen innovatieve hulpmiddelen ontwikkelen voor de preventie van infecties en antibioticaresistentie. SamenOud, een project waarin een zorgmodel voor de ouderenzorg wordt ontwikkeld en geïmplementeerd. En tot slot SPRINT, het Center of Research Excellence dat zich richt op het verbeteren en herstellen van de mobiliteit van ouderen.

Voorbeeldregio In 2013, de eerste keer dat voorbeeldregio’s werden aangewezen, kreeg Noord-Nederland ook al de (toen) hoogste score van tweemaal drie sterren. De nieuwe status is volgens Daan Bultje, directeur van het HANNN, nog unieker. „De Europese Commissie heeft de lat dit jaar hoger gelegd omdat we moesten kunnen aantonen dat we met onze activiteiten een groter deel van de bevolking bereiken. Ik ben er heel trots op dat dit gelukt is, en dat de Europese Commissie bevestigt dat Noord-Nederland er goed aan heeft gedaan te kiezen voor het speerpunt Healthy Ageing. De maximale score onderstreept de boodschap die wij al jaren

uitdragen: Op het gebied van innovatie voor gezond ouder worden is er in Europa geen betere regio dan Noord-Nederland.”

Verplichtingen De status is niet alleen een erkenning voor wat er al door Noord-Nederland gepresteerd is, maar schept ook verplichtingen voor de toekomst, aldus Bultje: „Voorbeeldregio’s worden voor de Europese Commissie namelijk steeds belangrijker. Zij worden ingezet om hun kennis over Active and Healthy Ageing te delen met minder ontwikkelde regio’s. Daarnaast wil de EU de export van gezondheidsinnovaties afkomstig uit voorbeeldregio’s stimuleren. Zowel overheden als bedrijven en kennisinstellingen proﬁteren hiervan. Gezondheidsinnovaties die hier worden ontwikkeld, hebben immers een betere kans om Europees te worden overgenomen en opgeschaald. Dat is geweldig nieuws voor bijvoorbeeld een mkb-ondernemer die zijn vleugels over de landsgrenzen uit wil slaan, en met deze status kan aantonen dat zijn diensten en producten zijn ingebed in een regio die vooroploopt op het gebied van gezonde innovaties. Niet alleen een mooie opsteker voor de regio, maar ook voor de BV Nederland dus.”

Aha! magazine

| december 2016 | 9

Langer zorgeloos thuis blijven wonen In het ZorgTechnologiehuis in Winschoten zie en ervaar je zelf hoe moderne techniek ouderen kan helpen om langer veilig en met plezier thuis te blijven wonen. Van hightech snufjes tot hulpmiddelen van een paar euro: voor de bezoeker gaat een wereld open. Door Theone Joostensz

op te doen, die ze straks tijdens hun werkende leven nodig hebben. Om ze te laten ervaren hoe het is om met stramme ledematen door het leven te moeten, zijn er twee ouderdomspakken aangeschaft. Stel: „Als je daarbij ook nog een bril met kokervisie opzet, dan ben je ineens heel blij met die rollator.”

Zorgrobot Een mooie verbinding tussen onderwijs en bedrijfsleven, zo noemt Paulien Hietbrink, directeur Noorderpoort Beroepsonderwijs Stadskanaal, het ZorgThuis. „We kunnen studenten laten zien wat er aan state-ofthe-art-zorgtechnologie beschikbaar is en hoe het werkt. De bereidheid van het bedrijfsleven om mee te werken, is groot. KipCare heeft bijvoorbeeld een compacte sanitaire unit geplaatst in het huis. Dat is een soort kast met een douche, wastafel en wc die je in de woonkamer kunt installeren.” „Een van de dingen die nog op ons verlanglijstje staan, is een zorgrobot”, zegt Stel. „Dat is de allernieuwste ontwikkeling op het gebied van zorg, maar vreselijk duur.”

Verbinding

Harm Stel en Paulien Hietbrink. Foto: Jan Willem van Vliet

en sensor onder de voordeurmat die een alarm op je mobiel laat afgaan als je dementerende vader het huis probeert te verlaten. Een app waarmee je op afstand in de gaten kunt houden of het goed gaat met oma. Maar ook een kaartspel met extra grote kaarten of een gehoekt broodmes voor mensen, wier ﬁjne motoriek niet goed meer werkt: het zijn maar een paar voorbeelden van technologische hulpmiddelen die langer zelfstandig thuis wonen gemakkelijker, veiliger en leuker maken. Niet alleen ouderen varen wel bij deze extra ondersteuning, maar ook hun familieleden, mantelzorgers en zorgverleners.

Rollatorvriendelijk Campus Winschoten ontwikkelde het ZorgTechnologiehuis, ofwel het ZorgThuis, om voorlichting, demonstraties en advies te geven over zorgtechnologie en toepassingen voor e-health. „In opdracht van woningcorporatie Acantus hebben studenten van Campus Winschoten in het ZorgThuis twee rollatorvriendelijke woningen ingericht”, vertelt Harm Stel, directeur Noorderpoort Campus Winschoten. „De ene woning is gericht op COPD, de andere op beginnende dementie. Studenten van alle studierichtingen hebben hieraan meegewerkt; vanuit de zorg, zakelijke dienstverlening, elektrotechniek,

bouw, groen. We willen zoveel mogelijk studenten laten nadenken over oplossingen voor ouderen. Ook zij zullen op enig moment in hun werkzame leven te maken krijgen met deze steeds groter wordende groep.”

Ouderdomspakken Het ZorgThuis is tevens een plek voor studenten van Zorg & Welzijn van heel Noorderpoort om de ervaring en kennis

Momenteel wordt er hard gewerkt aan plannen om ook een ZorgThuis, afgestemd op de zorgbehoefte in de regio, neer te zetten in Stadskanaal, Groningen en Appingedam. Waarom niet gewoon een praktijkruimte inrichten in de school? „Het is op deze manier ‘echter’. Je treedt als school naar buiten, je zoekt en vindt de verbinding”, aldus Hietbrink. „Met de gemeente en met jonge ondernemers in de buurt die met je mee kunnen denken.” Ouderen zien door al die technologie straks steeds minder mensen. Worden ze daardoor niet nog eenzamer dan ze soms al zijn? Dat zal zo’n vaart niet lopen, denken Hietbrink en Stel. „Het is wel een punt waar aandacht voor is en het kan ook weer een mooi onderzoeksonderwerp zijn voor onze studenten.”

10 |

Aha! magazine

| december 2016

Advertentie

Werken aan toekomstbestendige samenleving Fryslân staat bol van de ontwikkelingen op het terrein van zorgeconomie. Net als Groningen en Drenthe trouwens. Daarom heeft de Europese Commissie de noordelijke provincies uitgeroepen tot de Healthy Ageing regio van Nederland. Hier liggen de komende jaren gouden kansen voor het MKB als het gaat om innovatie in de zorg. De zorgwereld verandert en vraagt om nieuwe, innovatieve producten. Producten die zorgen dat mensen langer thuis kunnen wonen. Dat zorg op afstand steeds gemakkelijker en breder toepasbaar wordt. Denk aan ontwikkelingen in domotica, maar ook aan nieuwe technieken waarmee mensen van angsten af kunnen komen bijvoorbeeld. De mogelijkheden zijn oneindig. Zorgeconomie zonder innovatie is nagenoeg ondenkbaar. De Friese samenleving vergrijst, het zorgaanbod verandert. Zorgaanbieders moeten efﬁciënter werken. Ouderen blijven langer zelfstandig wonen. Het is slechts een greep uit wat er op ons af komt en dat vraagt om nieuwe oplossingen. Oplossingen, die gebruik maken van de laatste stand der techniek, met oog voor menselijke waardigheid. Virtual Reality bijvoorbeeld, kan oplossingen bieden voor angststoornissen. Deze uitdagingen bieden ongekende kansen voor het MKB. Samen met kennisinstellingen en zorgpartijen kunnen zij nieuwe wegen inslaan om goede zorg te kunnen blijven bieden. Het is nog geen vanzelfsprekendheid dat zorg en MKB elkaar weten te vinden, maar toch is deze samenwerking cruciaal in het komen tot goede innovatieve oplossingen. In Fryslân zijn steeds meer ondernemers bezig de kansen die er liggen, te verzilveren. Dat heeft al prachtige projecten opgeleverd. LapVas bijvoorbeeld, een project om de techniek voor darmoperaties te verbeteren, zodat er minder lekkages ontstaan.

Of wat te denken van een serious game om je angst voor de dokter te overwinnen? Maar er is meer. Er wordt gewerkt aan een waterdichte virtual reality bril, gemaakt van gerecyclede visnetten. Daarmee kunnen patiënten met autisme of depressies virtueel tussen dolﬁjnen zwemmen, wat een therapeutische werking heeft. Er is een speciale laars in ontwikkeling die de kans op wondvorming bij diabetespatiënten moet verkleinen. En er wordt een 3D printer gebouwd, die biologisch afbreekbare protheses en medische hulpmiddelen kan printen. Om er maar even een paar te noemen. Tel daarbij op wat er in Groningen en Drenthe gebeurt, en je weet: voor Healthy Ageing moet je in het Noorden zijn. Innoveren en verbinden met zorg. Onder die titel werken we in de provincie Fryslân aan zorgeconomie. Deze drie kernwoorden geven aan hoe wij tegen zorgeconomie aankijken. Innovatieve projecten ontwikkelen, met zorg en voor de zorgsector, in een samenspel tussen zorginstellingen, kennisinstellingen en MKB. Dat is wat er nu al volop gebeurt in Fryslân. De provincie waar de komende jaren nog een heleboel mooie dingen het licht gaan zien. Ons einddoel? Noord-Nederland als man made blue zone. Als regio waar mensen langer leven dan elders. Hoe dat kan? Door een goede leefomgeving te bieden. Daarin zijn en blijven mensen actief, eten ze gezond en begeven ze zich in actieve sociale gemeenschappen. Noord-Nederland heeft alle kansen. Wij grijpen ze.

Aha! magazine

Advertentie

| december 2016 | 11

Beweegminuten: kleine verandering, groot effect Zitten is het nieuwe roken, horen we steeds vaker. Maar wat betekent dat eigenlijk? Moeten we onmiddellijk hardloopschoenen kopen, is een abonnement bij de sportschool wijs of kunnen we het beste een stabureau aanschaffen? Volgens Steef Bredeweg, sportarts in het UMCG, moeten we vooral niet te hard van stapel lopen.

Flitsende pakjes en zweetdruppels op je voorhoofd tellen mee, maar er zijn meer wegen die naar een gezond beweegpatroon leiden. Gezond bewegen staat namelijk voor honderdvijftig minuten per week lichte lichamelijke activiteit of vijfenzeventig minuten per week intensieve activiteit, legt Bredeweg uit. Bij matig lichamelijke activiteiten kun je denken aan tuinieren, de auto wassen, ﬁetsen en wandelen. „Heel ingewikkeld is het dus niet om beweegminuten te maken. En als je een manier van bewegen vindt die je echt leuk vindt, zijn die honderdvijftig minuten per week helemaal zo gevuld.” Over een ding is Bredeweg duidelijk: bewegen moet. „Dit is voor iedereen een belangrijk onderdeel van gezond ouder worden, oftewel Healthy Ageing. Door genoeg te bewegen kun je ziektes voorkomen. Maar als je ziek bent, heeft bewegen ook een positief effect op de behandeling en het herstel van de ziekte.”

Bewegingskuur Als Bredeweg het voor het zeggen had, zou bewegen in het UMCG een vast onderdeel van de behandeling worden. „Als je nu het ziekenhuis binnenkomt, is het eerste wat je doet in bed gaan liggen. Maar als je niet doodziek bent, waarom blijf je dan niet in beweging? Ook in het ziekenhuis kun je met beweging doorgaan. Naast een kuurtje antibiotica zou een leefstijlcoach een kuurtje bewegen moeten kunnen voorschrijven aan patiënten.” De verantwoordelijkheid ligt niet alleen bij het ziekenhuis. „Iedereen kan bijdragen aan (gedrags)verandering. Laten we onszelf als voorbeeld nemen; we geven elkaar de hand en vinden het normaal om tijdens dit gesprek te gaan zitten. Dat zit sterk in ons gedrag en onze omgeving is daar ook op ingericht. Het zou goed zijn als we daar bewuster over nadenken.”

benen strekken. Dat heeft al een positief effect.” Bredeweg laat een plaatje zien over wetenschappelijk onderzoek naar kankertumoren bij muizen. „Er is gekeken naar de groei van kankercellen en het effect van chemotherapie en bewegen op de tumor. Bij de muizen die behandeld werden met een chemokuur daalde de tumorgrootte met 25%, maar bij de groep die beweging als medicijn aangeboden kreeg, gebeurde hetzelfde. Bewegen kan dus een groot effect hebben, ook bij ziekte.”

Kleine veranderingen Een recept voor gezond bewegen hoeft dus niet ingewikkeld te zijn. Fiets je elke dag naar je werk? Dan ben je al een heel eind. Wandel ’s avonds nog een rondje door de buurt. Vergeet niet tijdens je werk af en toe op te staan, je benen te strekken en een rondje te lopen. En voilà: je hebt de gezonde effecten van bewegen te pakken.

Fietsbureaus Onderzoek laat volgens Bredeweg zien dat wanneer je meer dan vier uur per dag zit, het gezondheidseffect van bewegen wordt uitgegumd. „Als je op je werk de hele dag zit, heeft een avond sporten bij wijze van spreken weinig zin meer. Bewegen op het werk kan gestimuleerd worden door ﬁetsbureaus en loopbandbureaus. Maar het kan nog simpeler. Geef elkaar elk uur een seintje om vijf minuten de

Meer informatie over gezond ouder worden vindt u op de site www.healthyageing.umcg.nl.

‘Vier uur per dag zitten gumt het effect van bewegen uit’

12 |

Aha! magazine

| december 2016

Speel je ﬁt Iedereen die wel eens heeft geprobeerd om bijvoorbeeld af te vallen of meer te bewegen, weet hoe lastig het is om je (gezondheids) gedrag blijvend te veranderen. Speciale digitale spelletjes – in vaktermen healty games – kunnen daarbij helpen.

ontzeggen. Dat werkt niet bepaald motiverend. Logisch dus dat veel mensen er voortijdig het bijltje bij neergooien en in hun oude gedrag terugvallen. Bovendien kan het door de overdaad aan – vaak tegenstrijdige – informatie knap lastig zijn om de juiste gezondheidskeuzes te maken. Wat mag je nu wel eten, en wat niet? En hoe weet je of je de oefeningen die de fysiotherapeut je heeft gegeven wel correct uitvoert? Daar komen serious games om de hoek kijken. Als gezond leven een spelletje wordt en je er lol in krijgt, houd je het namelijk makkelijker vol. Door de gegevens uit het spel terug te sturen naar de zorgverlener, krijgt die ook nog eens beter inzicht in de vordering van de behandeling. Zo nodig kan die dan tijdig worden bijgestuurd.

Rugklachten Door Marte van Santen

Onder: Met de ﬁetsgame Bicycle balance kunnen ouderen thuis bewegen en balansoefeningen doen. Het doel: minder valincidenten. Rechts: Het bijzondere aan Back trainerapp (Critical Bit) is dat je de voorbeeldpersoon van alle kanten kunt bekijken, zodat je de oefeningen zo goed mogelijk kunt nadoen.

tel, je bent een getalenteerde jonge gameontwikkelaar, die met je kennis en kunde de wereld graag een beetje beter willen maken. Bijvoorbeeld door serious games te ontwikkelen om zo gezondheidsklachten te voorkomen, of het effect van medische behandelingen te vergroten. Maar als buitenstaander met vernieuwende plannen de zorg binnendringen, is nog niet zo gemakkelijk. Wat doe je dan? Met die vraag in het achterhoofd stelde de provincie Fryslân eind 2015 vijf vouchers

van elk 10.000 euro beschikbaar voor bedrijven uit de groeiende Friese gamingindustrie. Het doel: de ontwikkeling van zorggames een impuls geven. Het Healthy Ageing Network Northern Netherlands (HANNN) werd ingeschakeld om de gamemakers in contact te brengen met mogelijke opdrachtgevers in de zorg. Precies een jaar later liggen er vijf leuke en vooral ook zinvolle nieuwe spellen.

Met plezier meer effect Gezonder leven of revalideren is voor veel mensen moeilijk vol te houden. Oefeningen zijn bijvoorbeeld pijnlijk of saai. Of je hebt het gevoel dat je jezelf prettige dingen – ongezond eten, sigaretten – moet

Critical Bit is een van de voucher winnaars die afgelopen jaar zo’n digitale zorgtoepassing heeft gebouwd. Via het HANNN kwam het jonge gamebedrijf in contact met ziekenhuis De Tjongerschans in Heerenveen. Samen besloten ze de Back trainer te ontwikkelen, een app die mensen met rugklachten helpt om hun fysiotherapieoefeningen thuis beter te doen en langer vol te houden. „Op internet vind je veel ﬁlmpjes met dit soort oefeningen”, zegt gameontwerper Mitchel Bonnema, een van de oprichters van Critical Bit. „En er zijn ook al verschillende apps op dit terrein. We hebben daarom eerst onderzocht wat we daaraan konden toevoegen.”

Aha! magazine

Bonnema en zijn collega’s kwamen tot de conclusie dat ze voor hun app motion capture wilden gebruiken, een techniek om bewegingen van mensen te kopiëren naar heel realistische animaties. „Het voordeel daarvan is dat je, door met je vingers over het beeldscherm te gaan, het ﬁguurtje kunt draaien en van alle kanten kunt bekijken. Ook kun je op een bepaald lichaamsdeel inzoomen. Dat helpt om de oefening zelf zo goed mogelijk na te doen.” Wat het project extra bijzonder maakte, is dat Critical Bit het ‘prijzengeld’ van 10.000 euro deelde met Jean Driessen van De Tsjongerschans. Deze sportarts was eerder al betrokken bij de ontwikkeling van een andere app, Puffer, die ouders helpt om hun kinderen met astma de juiste behandeling te bieden. Nu doet hij wetenschappelijk onderzoek naar de effectiviteit van de Back trainer. „Het feit dat onze app meteen in de praktijk wordt getest en gevalideerd, maakt dat we hem straks hopelijk beter in de markt kunnen zetten”, aldus Bonnema. „Want uiteindelijk is het doel natuurlijk dat fysiotherapeuten in heel Nederland hem gaan gebruiken.”

Begrip Voor veel gamemakers kan het lastig zijn de cultuurkloof tussen techniek en zorg te overbruggen. Dat ligt anders voor Maarten Stevens, medeoprichter van 8D Games, een andere voucherwinnaar. Stevens werkte lang als creatief therapeut in de geestelijke gezondheidszorg. Tien jaar

| december 2016 | 13

geleden besloot hij daarnaast serious games te gaan ontwikkelen. Inmiddels verdient hij daar volledig zijn brood mee. Met het geld van de provincie bouwde 8D Games voor de GGD een game om jongeren met elkaar in gesprek te laten gaan over grenzen bij seksueel gedrag. „Een oud-stagiair die inmiddels bij ons werkt, Edwin ten Wolde, is afgestudeerd op het idee voor deze game”, vertelt Stevens. „Maar de GGD had geen geld om hem daadwerkelijk te laten maken. Dankzij de voucher konden we dat toch doen. In de game ben je een meisje van 16, dat na een feestje wakker wordt in een onbekend huis. Ze weet niet meer precies wat er is gebeurd. Terwijl ze haar spullen verzamelt, krijgt ze ﬂashbacks van de avond ervoor. Over het seksueel getinte appje dat ze de jongen stuurde, hoe ze samen naar boven gingen en hoe hij reageerde toen zij uiteindelijk toch ‘nee’ zei.” In totaal zijn er in het spel acht situaties waarover jongeren in discussie kunnen gaan. Was wat hij deed wel handig? Had zij niet duidelijker moeten zijn? „We hebben de game op een MBO-school getest”, besluit Stevens. „Toen bleek al snel dat jongens en meisjes heel anders tegen seksueel gedrag aankijken. Eén jongen had bijvoorbeeld niets kwaads in de zin met een tik op de billen van een meisje, terwijl zij dat heel vervelend vond. Tijdens het gesprek, zag je het begrip over en weer groeien. Als je dat met een game kunt bereiken, is ons werk geslaagd.”

Winnaars Deze vijf Friese gameontwikkelaars wonnen een voucher van de provincie:

Critical Bit (Leeuwarden) 8D Games (Leeuwarden) Meulen Game Development (Sneek) Grendel Games (Leeuwarden) Skerp (Tytsjerk)

Van de wieg tot het graf Bij de term healthy aging denk je al snel aan vergrijzing en ouderdom. Past een game voor jongeren over seksueel overschrijdend gedrag daar wel bij? Het antwoord luidt: ja. Het Healthy Ageing Network Northern Netherlands stimuleert namelijk nieuwe producten, diensten en concepten voor alle leeftijdsgroepen. Van de wieg tot het graf dus. Preventie is daarbij een sleutelwoord. Want door nu problemen te voorkomen, heb je daar (veel) later baat bij.

Met de voucher van de provincie Fryslân ontwikkelde 8D-games een game die jongeren helpt om samen in gesprek te gaan over seksueel overschrijdend gedrag.

14 |

Aha! magazine

| december 2016

Ouder worden, actief blijven Het kan in Fryslân

Fryslân, dé healthy ageing regio. Mijn Huis Op Maat Mĳn Huis Op Maat is een informatief platform over een leven lang veilig en comfortabel wonen.

Mijn Huis Op Maat biedt: Informatie over ouder worden en wonen

Mijn Huis Op Maat geeft tips over woningverbeteringen, handige producten, regelgeving, geldzaken en inspiratie voor prettig wonen en ouder worden. Alle informatie is overzichtelijk weergegeven en makkelijk uit te printen.

De Huistest

Door het maken van de gratis online Huistest krijgt de bewoner advies over mogelijke verbeterpunten van zijn woning op het gebied van veiligheid, comfort en technologie.

Een zoekmachine met lokale ondernemers

Ook de installateur, aannemer of bouwmarkt die de producten levert of woningaanpassingen uitvoert, is op www.mijnhuisopmaat.nl eenvoudig te vinden. Bedrijven zijn in de gemeente waar ze gevestigd zijn gratis zichtbaar. Adverteren is niet mogelijk. Het is belangrijk dat er rond het onderwerp ouderen en wonen verbinding ontstaat met het lokale bedrijfsleven. Zij moeten het uiteindelijk doen!

Participeren

Gemeenten, corporaties en zorgen welzijnsorganisaties kunnen op eigen wijze participeren in Mijn Huis Op Maat. Hun bewoners en cliënten krijgen dan de uitgebreide versie van de Huistest aangeboden. Naast de online toegang tot de Huistest, worden lokale vrijwilligers jaarlijks getraind om met de Huistest op huisbezoek te gaan en de vragen samen met de bewoners te beantwoorden. Zo wordt een persoonlijk woningadviesrapport gemaakt met concrete oplossingen en een kostenindicatie voor de verbeterpunten van de woning. Mijn Huis Op Maat is een product van GeneratieThuis; een sociale onderneming met praktische instrumenten voor krachtige ouderen op het gebied van wonen en technologie.

Meer inspiratie nodig?

Vraag een kosteloze brainstorm of presentatie bij ons aan! Mieke Koot T 06 54238830 of M mieke@generatiethuis.nl

Doe de st huiste n d ee of vin er op nci levera pmaat.nl uiso www.h

Aha! magazine

| december 2016 | 15

Ziekenhuiszorg aan huis Ziekenhuiszorg thuis, dat is Hospital@Home. Het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) start per 1 januari met deze dienst voor kwetsbare patiënten en hun naasten. Door Marte van Santen

e is er maar eerlijk over: een ziekenhuis is voor kwetsbare ouderen met bijvoorbeeld dementie niet per deﬁnitie een goede plek om te verblijven. Aan het woord is internist-geriater Sophia de Rooij, hoofd van het Universitair Centrum Ouderengeneeskunde van het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG). Deze groep patiënten loopt een groter risico op vallen, infecties, ondervoeding en ernstige verwarring, vaak al binnen een paar dagen. En misschien wel het allerbelangrijkste: 86 procent van de oudere patiënten wil helemaal niet naar het ziekenhuis. Veel liever worden deze ouderen thuis behandeld. Dan gaan we dat doen, dacht De Rooij. Zo ontstond het idee voor Hospital@Home. Simpel gezegd komt het erop neer dat patiënten na een kort bezoek aan de Spoedeisende Hulp van het ziekenhuis direct teruggaan naar hun eigen, vertrouwde huis. Daar krijgen ze alle benodigde behandelingen en zorg van een speciaal team van verpleegkundigen en artsen. Professionals uit het ziekenhuis, maar ook van de thuiszorg. Het team stemt alles af met de medisch specialist (die hoofdbehandelaar blijft) en met de eigen huisarts.

Zorg anders organiseren „Veel zaken, zoals het geven van antibiotica en zuurstof- en vochttoediening, worden nu ook al aan huis gedaan”, vertelt De Rooij. „Vandaar dat er voor dit project geen extra of anders opgeleid personeel nodig is. Het gaat erom dat we de zorg anders organiseren en beter samenwerken. Op die manier kunnen we meer recht doen aan de wensen van patiënten. Hopelijk besparen we mensen bovendien complicaties, en de maatschappij ook geld. Dat gaan we onderzoeken.” Toch heeft het heel wat voeten in de aarde gehad om met ingang van 1 januari met deze nieuwe vorm van zorg te kunnen starten. De initiatiefnemers moesten strakke afspraken maken over rollen, taken en verantwoordelijkheden met

Door ziekenhuiszorg thuis kunnen ouderen thuis worden behandeld in plaats van in het ziekenhuis. onder andere specialisten, huisartsen, thuiszorg en ambulancediensten. Ook de gemeente Groningen en zorgverzekeraar Menzis werden erbij betrokken. Gezamenlijk ontwikkelden alle partners speciale protocollen om bijvoorbeeld het gebruik van medicatie en hulpmiddelen beter op elkaar af te stemmen. „En dan hebben we het nog niet eens gehad over alle verschillende geldstromen”, zegt De Rooij. „Thuiszorg, ziekenhuiszorg, hulpmiddelen; ze worden allemaal uit andere potjes betaald. Die bij elkaar brengen was een hele toer.”

Aanpak landelijk invoeren Inmiddels staat een grote groep zorgpartners in Noord-Nederland en omgeving in de startblokken om met Hospital@Home aan de slag te gaan. Dat is ook in de rest

van Nederland niet onopgemerkt gebleven. Eerder deze maand sprak de Tweede Kamer over het project. Vermoedelijk maakt de overheid er 100.000 euro voor vrij. Dat is niet zozeer bedoeld voor het betalen van de zorgverleners die meedoen (dat is op andere manieren geregeld), maar vooral om de aanpak landelijk in te kunnen voeren. „Het zou fantastisch zijn als dat lukt”, besluit De Rooij. „Voor patiënten, maar óók voor hun naasten, die met kortdurende extra zorg erg geholpen zijn. Uiteindelijk wordt iedereen er dus beter van.” Kijk voor meer informatie op www.hospitalathome.nl.

16 |

Aha! magazine

| december 2016

Er is altijd een betere keus G

ezonde voeding maakt je gelukkiger. Ineke de Boer, directeur van cateringbedrijf s’Amuse in Groningen, weet het zeker. „Het verband tussen eten en gezondheid wordt steeds duidelijker.” Maar het mag allemaal niet te veel moeite kosten. „Je moet mensen wel een handje helpen. Onze gasten vinden het ﬁjn als we bijvoorbeeld extra groentes op tafel zetten.” s’Amuse laat zien dat een gezonde, duurzame maaltijd heel lekker én verrassend kan zijn. „In ons Café de Sleutel in Groningen voeren we het concept ‘Eten wat de pot schaft’”, vertelt De Boer. „We serveren iedere dag een ander menu, met keuze uit vlees of vegetarisch. Zo nu en dan hebben we vis in plaats van vlees.”

Werkvloer

Boven: Het Friesland College kreeg dit jaar de Gezonde Schoolkantine Schaal toebedeeld van het Voedingscentrum. Scholen kunnen in het vervolg een gouden, zilveren of bronzen schaal verdienen. Foto: Friesland College Rechts: Hangop met citrusfruit: een gezonde en feestelijke traktatie van s'Amuse. Foto: s'Amuse

Acht jaar heeft s’Amuse de catering in de kantine van Google in de Eemshaven in Groningen verzorgd. „Google snapt heel goed dat voeding veel impact heeft op mensen”, zegt De Boer. „Gelukkig begrijpen steeds meer bedrijven dat. Binnenkort verzorgen we een Nieuwjaarsontbijt voor 250 personen met groene smoothies en veel vers fruit. Gezond eten is een feest!” Ook tijdens vergaderingen verzorgt De Boer regelmatig de catering. „Cheesecake en chocolademufﬁns worden deels vervangen door bijvoorbeeld havermoutbrokken en mueslischotsen. Mensen zijn vaak verbaasd dat gezond eten ook heel lekker kan zijn. Niet alle zoetigheid verdwijnt, zelf kiezen blijft belangrijk.”

Jong geleerd Aanleren is makkelijker dan aﬂeren, weten ze bij SKSG Kinderopvang in Groningen. „We willen kinderen van jongs af aan een gezonde leefstijl aanleren. Dan pikken ze het zo op, net als het bedienen van een iPad”, zegt directeur Enno van der Werff. „We volgen de richtlijnen van het Voedingscentrum, gericht op minder suiker, zout en vet. Hagelslag en ranja serveren we bijvoorbeeld niet. Het is mooi om te zien dat jarige kinderen nu ook uit zichzelf op gezonde lekkernijen trakteren.” De pedagogen worden opgeleid tot coach gezonde kinderopvang. Ouders kunnen bij hen terecht voor vragen over voeding en beweging. Het nieuwe beleid heeft veel

Aha! magazine

| december 2016 | 17

Van smoothies tot havermoutbrokken: wie gezond wil eten en drinken, heeft veel te kiezen. Toch blijft het voor veel mensen een lastige opgave. Ze associëren gezond met ingewikkeld, saai of ongezellig. De volgende drie bedrijven bewijzen het tegendeel. „Gezond eten is een feest!” Door Baukje van der Meer

reacties losgemaakt. „Sommige buitenstaanders vinden het betuttelend”, merkt Van der Werff. „Maar ik kan me niet herinneren dat er ooit zó veel aandacht voor gezondheid was als nu. Uit onze enquête blijkt dat 95 procent van de ouders onze visie omarmt.” Verspreid over tachtig locaties in Groningen vangt SKSG 6000 kinderen op in de leeftijd van 0 tot 13 jaar. „We kunnen echt het verschil maken”, gelooft de directeur. „Kinderen zitten beter in hun vel als ze gezond leven. We hopen ook bij te dragen aan het terugdringen van ziekten als obesitas.” Af en toe is er overigens wel ruimte voor wat lekkers, zoals pepernoten op 5 december. In de zomer moet een ijsje ook kunnen. Hoe laat je een kind een glas water drinken als hij thuis limonade krijgt? „We willen een veilige omgeving creëren waarin kinderen tóch nieuwe dingen durven te proberen”, aldus Van der Werff. „Wie écht geen water of thee drinkt, krijgt ranja. Vervolgens kijken we wel hoe we het kind toch thee of water kunnen laten drinken.”

sandwiches en Snack a Jacks. „Het zal je verbazen hoe vaak die rijen leeg zijn”, reageert Sijtsma. „Als je het in groten getale aanbiedt, kiezen ze het vanzelf.” Voor enkele ‘guilty pleasures’ is nog wel plek. Chocoladerepen zijn teruggebracht naar één rij en worden aangeboden in kleinverpakkingen. Chips is er ook nog, maar dan wel van Nibb-it en geen Lay’s. „We werken toe naar een 80/20-verhouding: veel gezond en een beetje ongezond. Zo laten we zien dat er altijd een betere keuze is.”

Boven: Kinderen van SKSG bereiden een groentetaartje. Foto: SKSG Onder: Bij Café de Sleutel eet je wat de pot schaft, zoals biologische kalfssukade met een stamppotje pompoen en chips van pastinaak. Foto: s'Amuse

Aardschok De pastabar zorgde volgens de praktijkexpert voor een ‘aardschok’ onder de mbo-studenten. „Ze waren daarvoor ook wel erg verwend met snacks, het moest gewoon anders.” Inmiddels is de pastabar niet meer weg te denken. Ook van de salade- en fruitbar wordt gretig gebruik-

Aanleren is makkelijker dan aﬂeren

Frituur verbannen Ook in de kantine van het Friesland College in Leeuwarden zijn de richtlijnen van de Gezondheidsraad leidend. In 2011 maakte de frituur er al plaats voor een pastabar. De kantine wordt gerund door derdejaars studenten van de Middelbare Hotelschool, onder leiding van Praktijkexpert Leerbedrijf Jessica Sijtsma. „We maken alles zelf en werken veel met verse producten”, vertelt ze. De kantine is zo ingericht dat je sneller neigt naar gezonde(re) producten, ook wel ‘nudging’ genoemd. „Water zetten we bijvoorbeeld op ooghoogte, cola staat onderaan. Driekwart van het brood is nu bruin. Wit ligt achteraan, waardoor je sneller voor bruin kiest.” De automaten in de school bevatten gezonde producten, zoals cherrytomaatjes, vers gesneden fruit, ﬂesjes water, bruine

gemaakt. „Als je voldoende variatie biedt, gaan mensen vanzelf gezonder eten.” Het Voedingscentrum moedigt scholen aan om gezondere voeding te serveren. Ze kunnen sinds kort een gouden, zilveren of bronzen ‘Schoolkantine Schaal’ verdienen. „Wij gaan natuurlijk voor goud”, zegt Sijtsma. Het Friesland College ontving eerder al meerdere onderscheidingen van het Voedingscentrum. De Middelbare Hotelschool heeft ook zijn zinnen gezet op het themacertiﬁcaat Voeding van het vignet Gezonde School, dat aangeeft dat een school extra op gezondheid let. Het is nog even wachten op de uitslag, vertelt Sijtsma. „Heel spannend!”

Voorkom een lunchdip met brainfood De lunch is van grote invloed op je productiviteit, stelt Ineke de Boer van partycateraar s’Amuse. „Heb je weleens een leeuw gezien die na het eten van een prooi vrolijk rondloopt? Nee, die valt onmiddellijk in slaap. Mensen kunnen ook suf worden na de lunch. Brainfood, zoals broccoli, rauwe vis, kikkererwten en blauwe bessen, voorkomt een lunchdip. Het bevat weinig koolhydraten, waardoor de verbranding minder moeite kost en je meer energie overhoudt voor goede ideeën.”

18 |

Aha! magazine

| december 2016

Advertentie

Alfa-college biedt integrale aanpak om vitaliteit te bevorderen

‘Vitaliteit en gezondheid worden meer en meer gezamenlijk gedachtegoed’ Het is een drukte van belang in de hal van het Alfa-college aan de Boumaboulevard in Groningen. Studenten, docenten en ondersteunend personeel rennen de trappen van het roc op en af. Gezamenlijk zetten zij zich, zo vlak voor de Kerstvakantie, met de ‘100 stairs challenge run’ in voor een goed doel. Daarnaast verwezenlijken zij een belangrijke gedachte van het Alfa-college: alles begint bij een goede gezondheid. Tekst Marike van der Molen Het Alfa-college vindt het vanuit een goed werkgeverschap belangrijk, dat personeel vitaal en met plezier haar werk kan doen. Hiertoe werd een integraal vitaliteitsbeleid opgesteld. Dit is een van de onderdelen van integraal gezondheidsmanagement. ,,Integraal houdt in dat het alle relevante onderwerpen omvat, zoals professionalisering, mobiliteit, gezondheid en Arbo. Zo zorgen we ervoor dat het stevig in de organisatie wordt verankerd. De gezondheid van de medewerkers is een onderdeel van het strategisch beleid. Het wordt gedragen door het college van bestuur en er wordt jaarlijks budget voor vrijgemaakt”, zegt Nanda Vinken, adviseur gezondheidsmanagement van het college.

‘Sport je wel genoeg?’ Duurzame inzetbaarheid is hiermee een belangrijk thema geworden op het Alfa-college. Bij het woord ‘gezondheid’ is de eerste vraag vaak: ‘sport je wel genoeg?’ Vinken: ,,Onze integrale aanpak is gericht op drie pijlers: gezondheid, veiligheid en welzijn. Wat wij doen gaat dus zowel over fysieke als mentale en sociale gezondheid. Zo kunnen medewerkers bijvoorbeeld kiezen voor Stoelshiatsu, Afvallen zonder zweten, Tai Chi of een cursus Stoppen met roken.” Doel van het plan is, dat medewerkers zelf verantwoordelijkheid voor eigen werkplezier en gezondheid nemen en hierin een rolmodel zijn voor studenten en collega’s. Het Alfa-college faciliteert hierbij.

Fit for Life Want niet alleen medewerkers van het Alfa-college, ook studenten worden gestimuleerd om aan de slag te gaan met de eigen gezondheid. ,,We ge-

loven erin dat het belangrijk is jongeren al vroeg bewust te maken van het belang van een goede gezondheid”, vertelt Nanda. Voor de leerlingen werd daarom het programma Fit for Life samengesteld, dat op alle zes hoofdlocaties van het Alfa-college wordt aangeboden. Het programma bestaat onder meer uit sportlessen, beweeg- en sportworkshops, een leefstijltest en weerbaarheidstrainingen. ,,Op dit moment zijn de programma’s voor de medewerkers en de studenten nog grotendeels gescheiden. Eén van de doelen voor de komende jaren op het gebied van gezondheidsmanagement wordt het meer integreren van de activiteiten”, vult Nanda aan. ,,De ‘100 stairs challenge run’ is hier een mooi voorbeeld van. We willen graag gebruik gaan maken van de verschillende talenten binnen het Alfa-college. Zo geven medewerkers al een cursus Mindfulness, Talentmanagement of Stoelshiatsu. Ook studenten, bijvoorbeeld van de opleiding Sport en bewegen, zouden een bijdrage kunnen gaan leveren.” Op deze locatie zijn kroketten of saucijzenbroodjes sinds twee jaar niet meer verkrijgbaar in het bedrijfsrestaurant. Twee zilveren schalen vormen het trotse bewijs dat de kantine al twee jaar op rij voldoet aan het keurmerk Gezonde school. Dit jaar gaan ook de andere locaties voor de gouden schaal.

Gezamenlijk gedachtegoed Zo werkt het hele college mee aan de gezonde aanpak. ,,Vitaliteit en gezondheid worden meer en meer een gezamenlijk gedachtegoed op het Alfa-college”, besluit Nanda. ,,We geloven er met zijn allen in. Samen met veel plezier hieraan werken is natuurlijk het allerleukst.”

Aha! magazine

| december 2016 | 19

Fluitend naar je pensioen met SPRINT In het personeelsrestaurant nuttig je een gezonde lunch met veel goede vetten. Daarna ga je de competitie aan met je collega’s: wie wint de schaatsgame in de ﬁtnessruimte? Wie zo zijn lunchpauze doorbrengt, heeft meer energie. Het klinkt werkgevers als muziek in de oren en SPRINT maakt het waar. Met de schaatsgame die SPRINT ontwikkelde, trainen werknemers zowel thuis als op de werkplek spelenderwijs hun balans.

Door Tine van Knijff

Verkerke, technical-scientiﬁc director bij SPRINT.

PRINT is een Center of Research Excellence dat sinds 2011 in samenwerking met zeventig bedrijven technologieën ontwikkelt om onze vergrijzende samenleving ﬁt en mobiel te houden. De oudere werknemer is een interessante doelgroep: we moeten allemaal een paar jaar langer doorwerken en dat houd je het beste vol met een gezonde leefstijl.

Alerter door anders eten

Met behulp van sensoren wordt de leefstijl van de deelnemers in kaart gebracht. „Op basis van de informatie die de sensoren verzamelen worden gezondheidsrisico’s zichtbaar. Wij adviseren de werknemer vervolgens om meer te bewegen, anders te eten of het slaapritme anders in te richten”, vertelt professor Bart

Het registreren van loopbewegingen kan een patroon van onregelmatige stappen aan het licht brengen. „Bij oudere mensen zijn de voetzolen minder gevoelig, wat kan leiden tot een wankele manier van lopen”, bevestigt professor Verkerke. „Door balanstraining kan de werknemer weer ‘op het rechte pad’ gebracht worden.”

De slimme sensoren registreren bijvoorbeeld oogbewegingen en houden bij wat je typt: als je vaak de backspace-knop gebruikt, ben je waarschijnlijk minder alert. „Dat kan komen door lang achter elkaar te werken, maar óók door slechte voeding. Eet minder koolhydraten en suikers en meer goede vetten en je bent misschien al een stuk alerter”, aldus Verkerke.

Schaatsen op het werk SPRINT ontwikkelde innovatieve middelen om werknemers in beweging te houden, zoals een schaatsgame die op de werkplek gespeeld kan worden. „Je traint je balans door een schaatsbeweging te maken, terwijl je op een scherm een poppetje diezelfde beweging ziet maken. Hoe meer je beweegt, hoe meer punten je krijgt. Je kunt zelfs de competitie aangaan met je collega’s.” Ook voor het trainen van spierkracht ontwikkelde SPRINT een systeem, dat thuis of op de werkplek gebruikt kan worden. „De bewegingen die je daarbij maakt, zoals squads, worden geregistreerd en je kunt op een beeldscherm volgen wat je aan het doen bent. Bovendien kunnen wij de data die eruit voortkomt, beheren en beheersen. Als de sensoren melden dat je spierkracht afneemt, kunnen we daarop inspringen.”

Dolenthousiast Werknemers hoeven niet bang te zijn dat SPRINT individuele testresultaten aan hun werkgever doorgeeft. „De werkgever betaalt, maar moet tegelijkertijd maar geloven dat wat wij doen, nut heeft.” Dat blijkt geen probleem te zijn: een aantal grote werkgevers is dolenthousiast over de innovatieve producten van SPRINT. Verkerke: „Bedrijven kijken ook naar de toekomst: meer oudere werknemers kan meer uitval door ziekte betekenen. Een ﬁtte werknemer is duurzaam inzetbaar.” Fluitend naar je pensioen met SPRINT, vanaf wanneer is dat in de praktijk mogelijk? „Binnen nu en vier jaar hopen wij daarin een grote slag gemaakt te hebben.”

Professor Bart Verkerke, technical-scientiﬁc director bij SPRINT. Foto Jan Willem van Vliet

20 |

Aha! magazine

| december 2016

Studenten van het Centrum Innovatief Vakmanschap Healthy Ageing werken samen met zorgrobot Zora.

Te gekke ideeën door samenwerking studenten en zorginstellingen Bij opleidingen rond Healthy Ageing hoef je niet per se aan universitair of hoger onderwijs te denken. Het thema ‘Hoe blijven we langer gezond?’ heeft ook vaste voet aan de grond gekregen bij mbo’s in Groningen, Friesland en Drenthe. Goed voor de studenten, goed voor het bedrijfsleven, goed voor de maatschappij. Door Jean-Paul Tafﬁ jn

ansen zijn er. Te over. De mbostudenten die nu een opleiding als verzorgende of verplegende volgen, krijgen allemaal te maken met het thema Healthy Ageing. Want de roc’s in Groningen, Friesland en Drenthe zien de noodzaak om de uitdagingen in de zorg in een vergrijzende maatschappij het hoofd te bieden ook wel in. Dus zoeken ze verbindingen met het bedrijfsleven en met zorginstellingen om de uitdagingen

in kaart te brengen en oplossingen aan te dragen. Rudolf Winius en Arjen de Jong zijn programmamanagers van het Centrum Innovatief Vakmanschap (CIV) Healthy Ageing, dat in september tot stand kwam dankzij subsidies van het Rijk en de provincie Friesland. ROC Friese Poort, het Friesland College en partners NHL Hogeschool en Stenden Hogeschool, zorginstellingen en bedrijven in vooral de technologie, werken daarin samen. Winius: „Platgeslagen werkt het ongeveer

zo: zorginstellingen signaleren problemen of vraagstukken, onze studenten en techbedrijven werken samen met cliënten en medewerkers aan oplossingen die in de praktijk getest worden. Zo ontstaat echte innovatie, echte producten die waarde hebben in de praktijk.”

Makkelijker en beter In het CIV worden lopende en nieuwe initiatieven gebundeld. Zo wordt er al samengewerkt met Philips, ZuidOostZorg en studenten uit het excellentieprogramma, om toepassingen te ontwikkelen om de zorg makkelijker en beter te maken. Met Coolminds kijken de studenten en cliënten naar de mogelijkheden die 3D-technologie bieden. Cinnovate werkt samen met mbo-studenten om domoticatoepassingen te ontwikkelen om ouderen langer in hun eigen huis te kunnen verzorgen. Winius: „Het CIV is in wezen een platform waar zorgpartijen, technologiebedrijven en het mbo en hbo zich aan gecommitteerd hebben. Zij hebben allemaal kennis

Aha! magazine

| december 2016 | 21

Telehealth is één van de onderwerpen op het Centrum voor Innovatief Vakmanschap.

Het Practoraal Zorg en (sensor)technologie brengt technische en verzorgende studenten bijeen.

In de door Netwerk Zon ondersteunende Verzoamelstee Onderdendam leren ouderen om te gaan met tablets. Foto: Martijn Heemstra

in te brengen, die bij elkaar zorgt voor oplossingen waar eerder misschien nooit iemand aan gedacht had.” In Groningen en Drenthe werken het Alfa College en Stenden Hogeschool in het lectoraat Duurzame innovatie in de regionale kenniseconomie samen met partners uit het werkveld. Met een meervoudig doel. Vraagstukken van onder meer zorginstellingen liggen er op tafel, maar tegelijkertijd wordt ook gekeken naar hoe het onderwijs zich kan ontwikkelen. Regiocoördinator Marjolanda Hendriksen: „In het regionaal co-makership zitten we met alle partijen om tafel; docenten van verschillende achtergronden, marktpartijen, overheden, instellingen. We praten open over vraagstukken en oplossingsrichtingen. Dat is de beste manier om tot echt nieuwe dingen te komen.” Vraagstukken als: hoe bieden we de ontwikkeling dat ouderen langer thuis wonen het hoofd? Hoe zorgen we ervoor dat mensen een gezondere leefstijl krijgen? „In Veenoord hebben we een zorgvilla ontwikkeld, een blik in de toekomst. Daar is intussen ook een leerwerkplaats voor het mbo in gesitueerd.”

met een frisse blik op het vak. De studenten bouwen ervaring op en worden voorbereid op de zorg van de toekomst. Het is investeren voor het grotere doel, namelijk met zijn allen gezonder oud worden.”

Twee levensjaren erbij Netwerk Zon in Groningen brengt al bijna twintig jaar studenten en zorginstellingen samen. Heel letterlijk vaak. Elk jaar

vinden vijfduizend verzorgende en verplegende mbo- en hbo-studenten een stageplek via Zon. Sinds dit najaar is er een nieuwe loot aan de Zonboom: Zon 2020. Het doel is even simpel als ingewikkeld: een bijdrage leveren aan de ambitie dat mensen er in 2020 twee levensjaren bij winnen. „Dat proberen we te bereiken door zoveel mogelijk organisaties en instellingen samen met studenten te laten nadenken over hoe we de zorg en het welzijn kunnen verbeteren”, zegt programmamanager Jelly Zuidersma. Zon 2020, dat mede tot stand kwam dankzij een bijdrage van het Rijk, roept in vier jaar tijd vijftig leernetwerken in het leven, die allemaal een thema hebben dat direct is afgeleid vanuit de behoefte in de zorg. „We hebben de eerste open huizen gehad, netwerkbijeenkomsten waar zorgen welzijnstudenten samen met zorginstellingen, managers, verpleegkundigen én de burgers en patiënten om wie het gaat, werken aan oplossingen voor uitdagingen die in het veld leven. De thematische leernetwerken ontstaan tijdens die open huizen.” De kern van Zon 2020 is wederkerigheid. En dan niet in de ouderwetse ( voor wat hoort wat ) zin van het woord. „We hebben er allemaal wat aan. De instellingen krijgen richtingen aangereikt door studenten

Slim toilet Een slim toilet, een matras dat doorliggen onmogelijk maakt, gerafﬁneerde ICToplossingen. Ideeën om het leven van ouderen te verbeteren, om de zorg op een hoger plan te krijgen. Aan het Drenthe College blijft het niet bij ideeën. Daar is het practoraat Zorg & (sensor) technologie, een samenwerking met de Hanzehogeschool, in het leven geroepen. Sinds oktober werken studenten er met zorginstellingen en technologiebedrijven aan praktische oplossingen van problemen die in de zorg spelen. „Eigenlijk doen we dat al wat langer”, zegt projectleider Zorg & Techniek Elvira Coffetti. „Het practoraat is een verstevigde en verduurzaamde vorm van wat we sinds vorig jaar al doen in de Healthy Ageing Innovatiewerkplaats.” Dankzij toegekende subsidie van Rijk, gemeente Assen en de

provincie Drenthe wordt het nu grootser aangepakt. „Wij willen nieuwe technologie ontwikkelen voor in de zorg. Maar we kijken ook sterk naar wat er al is en wat we daar voor meerwaarde aan kunnen geven.” Het slimme toilet is zo’n voorbeeld van wat het practoraat kan doen. In de bril zitten sensoren die signaleren of de gebruiker vochttekort heeft, of voedingstekort, of een urineweginfectie. „Het meet ook gewicht. Interessant voor in ziekenhuizen.” Bedrijven uit de regio doen mee. Zij zien de grote kansen die door het gezamenlijke werk van de studenten en de zorginstellingen ontstaan. De Health Hub (vijftig bedrijven op het snijvlak van zorg en technologie) is bijvoorbeeld partner. „Het gaat om kennisdeling. Wij luisteren naar de vragen die er in het veld leven en proberen daar oplossingen voor te vinden. Met mbo- en hbo-studenten samen. Wanneer studenten uit zorgen techniekopleidingen samenwerken, krijg je fantastische ideeën.”

22 |

Aha! magazine

| december 2016

Noord-Nederland wil een Blue Zone worden, een regio waarin mensen langer, gezonder en gelukkiger leven. „Niks nieuws onder de zon”, zegt historica Rina Knoeff. „Driehonderd jaar geleden stond de stad Groningen al bekend om het gezondere leefklimaat.”

Stadjers waren opmerkelijk gezond in de 18de eeuw

Boven: Wind en regen hadden vrij spel in het Groningen van de 18de eeuw. Rechts: Wouter van Doeveren. Beeldmateriaal: Groninger Archief

Door Helma Erkelens

eur niet zo over het Groningse weer, de harde wind en de regen. We hebben hier juist een oergezond klimaat. Daarom zijn Groningers gezonder en leven ze langer. Dat stelde hoogleraar Wouter van Doeveren (1730-1783) in zijn afscheidsrede van de Groningse universiteit. „Hij had een punt”, zegt Rina Knoeff, die aan de Letterenfaculteit onderzoek doet naar de geschiedenis van de geneeskunde. „Stadjers (inwoners van de Stad Groningen-red.) werden gemiddeld écht ouder dan de inwoners van bijvoorbeeld Leiden of Amsterdam.” De eerste ofﬁcieel geregistreerde oudste mens werd eind 18de eeuw geboren en was een Groninger. „Hij woonde in een gasthuis in de stad en daar klaagde hij steeds over het eten, het was een beetje een rebelse man. Hij werd 110 jaar en 10 maanden. Hij was niet de enige Groninger die over de 100 werd.” Vergeleken met andere delen van het land werden inwoners van Groningen ouder.

Kwalijke dampen Van Doeveren en medici uit zijn tijd weten

het ontstaan van ziektes aan ‘slechte deeltjes’. „In de relatief brede straten van Groningen had de wind vrij spel, en konden deze deeltjes weggeblazen worden, zo was de redenering. En omdat de stad hoger ligt dan de omgeving, spoelde de regen die deeltjes weg en was er ook minder sprake van ‘kwalijke dampen’”, aldus Knoeff. Net als alle andere steden had het Groningen van de 18de eeuw nog geen riolering of waterleiding. Afval en uitwerpselen gooide men in de diepen. Toch dronk men in veel steden uit de gracht. In Groningen gebeurde dat minder. Ook dat kan een verklaring zijn voor de gezondere Groningers. „De bevolking moest regenwater drinken van de Groningse hoogleraren.”

iemand daadwerkelijk ziek wordt. Die omgevingsfactoren blijken heel oud te zijn. Het gaat om de zogeheten non naturalia uit de Griekse Oudheid: lucht en water en de plaats waar je woont, eten en drinken, beweging en rust, slapen en waken, emotionele balans en een gezonde toiletgang. Die kennis is in de 19de en 20ste eeuw op de achtergrond geraakt. Maar juist die aspecten zijn nu belangrijk in de discussie over hoe we gezonder oud kunnen worden.”

Waan van de dag

Zo houdt de geschiedenis ons een spiegel voor, stelt Knoeff. „Ik vind het belangrijk dat mensen actief nadenken over wat het betekent om gezond te blijven en wat daarvoor nodig is. Vandaag is dit gezond, morgen weer iets anders. De waan van de dag regeert. Dat laat de geschiedenis je beseffen.”

Knoeff onderzoekt welke mechanismes voor gezonder oud worden men zag in de 18de eeuw, en welke gezondheidsadviezen daar uit voortvloeiden. „Vandaag de dag stellen wetenschappers dat iemand wel aanleg kan hebben voor een ziekte maar dat omgevingsfactoren vaak bepalen of

Van 21 tot 23 juni organiseert de Faculteit der Letteren van de RUG het congres Histories of Healthy Ageing. In het Universiteitsmuseum loopt de tentoonstelling Gelukkig Gezond!

Aha! magazine

| december 2016 | 23

Healthy Ageing Tour en Karavaan:

Startschot voor nieuwe beweging in gezondheid Combineer een wielrenwedstrijd voor vrouwen met het motto ‘gezond ouder worden duurt een leven lang’, én de ambitie een breed gedragen tourevenement neer te zetten en voilà: je staat aan de start van de Healthy Ageing Tour. Door Tine van Knijff

et is in een notendop het verhaal van de ontmoeting tussen Daan Bultje, directeur van het Healthy Ageing Network Northern Netherlands (HANNN), en Thijs Rondhuis, koersleider van de Energiewachttour. „De Energiewachttour begon als Omloop door Middag-Humsterland, tot de Internationale Wielerunie, UCI, na zeven jaar aangaf aan liever een tour in het voorjaar te willen. Energiewacht werd de hoofdsponsor en de tour een vijfdaagse in de eerste week van april. De beste wielrensters van de wereld ﬁetsten door de hele provincie Groningen en tweemaal door Drenthe”, vertelt Rondhuis. De tour gaat zijn veertiende jaar in en kon wel wat nieuw elan gebruiken. „We werken nog niet lang samen, maar er komt nu al zóveel energie los”, haakt Dan Bultje in. Die energie, en de samenwerking met de vier Groninger Rabobanken, leidde tot de Healthy Ageing Tour Karavaan: een serie activiteiten voorafgaand aan de tour, gericht op gezondheid en beweging.

„We richten ons dit eerste jaar op drie doelgroepen: kinderen, ondernemers en ouderen.”

Drie pijlers Met het programma ‘Van Bidon tot Broodtrommel’ leren oud-wielrensters – tevens gediplomeerd diëtisten – op, of net voor een etappedag, aan scholieren hoe een gezond gevulde broodtrommel eruitziet. De scholieren krijgen van de Healthy Ageing Tour zo’n gevulde broodtrommel en tonen op een ﬁetsparcours hun kunnen aan de wielrensters. Lokale ondernemers worden aan elkaar verbonden door ‘De gezonde kopgroep’: bijeenkomsten over voeding en gezondheid, georganiseerd door gemeenten waar etappes starten of ﬁnishen. Nadat de ondernemers geïnformeerd zijn, gaan ze met elkaar aan de slag: kunnen ze gezonde thema’s inpassen in hun eigen bedrijf? Zijn er mogelijkheden tot samenwerking? ‘De thuiswedstrijd’ is een voorlichtingsprogramma voor ouderen over langer en

gezond zelfstandig kunnen blijven wonen, bijvoorbeeld met behulp van aanpassingen aan de woning. Bultje: „We zien de Karavaan als een kapstok waar ook andere initiatieven met betrekking tot gezondheid op kunnen aanhaken. Zo creëren we een breed gedragen Healthy Ageing Tour waarbij iedereen doordrongen is van het belang van gezond ouder worden, voor alle generaties.”

De eerste etappe van de Energiewachttour 2015, het peloton bij Ter Apel.

Niet meer googelen Rondhuis voegt toe: „Ook de wielrensters zijn al bezig met het thema. Eén van de deelneemsters vertrouwde me toe: ik heb meteen even gegoogeld toen ik de nieuwe naam van de tour hoorde. Wat is dat nou; dat healthy ageing?” Na de karavaan en de Healthy Ageing Tour hoeft niemand meer te googelen, hopen Bultje en Rondhuis. „Je hebt een dorp nodig om gezond ouder te worden. Wij hopen door verbinding elk dorp te overtuigen van het belang van een actieve en gezonde leefstijl.”

De wedstrijd

De Healthy Ageing Tour is een feit. Vooraan wielrenster Anouska Koster, geﬂankeerd door Audrey Antuma en Harry Scholte. Achteraan Daan Bultje en Thijs Rondhuis.

Ofﬁciële UCI etappewedstrijd voor vrouwen Zes etappes in vijf dagen Door de hele provincie Groningen Van 5 tot en met 9 april: elite en junioren Van 5 tot en met 8 april: UCI Nations Cup voor junioren Beste wielrensters van de wereld doen mee Hoofdsponsor: Groninger Rabobanken

24 |

Aha! magazine

| december 2016

Slapen op comforthoogte! jaars Einde

EINDE VOORJAARS D SHOWEEL !!

ubelen seniorenme n iddele scootmobielen m p l u h relaxfaut euils

Actieprĳs

bad- en bedtextie l

NU Ó HOOG ÓK LATTE -LAAG NBOD EMS

Seniorenledikant Boston

Prachtig, solide seniorenledikant, nu extra breed 120x200 cm Inclusief lattenbodem en matras

Normaal € 1903,-

Onze actieprĳs

€ 1195,-

Electrisch verstelbare bodem, wielen met rem. incl. papegaai. Electrisch verstelbaar in hoogte. Vanaf

€ 1289,-

Extra opties: matras en nachttafel met uitschuifbaar plateau.

Bekĳk de grote collectie seniorenbedden in onze showroom van meer dan 5000m2

Incontinentiematras, drukverlagend, geprofileerde zones al voor € 599,-

ig 2017!

Wij wensen iedereen een pracht

Showroom: Westeresch 14, 9301 ZW Roden. (050) 501 06 01

0601

Zitcomfort, slaapcomfort en leefcomfort voor senioren

www.seniorenadviescentrum.nl

GRA

vrĳblĳ TIS en vend bĳ u th advies uis Bel voo r een a ! 050 - 5 fspraak 01

Tevens de grootste keuze in matrassen en bedtextiel!

Ook verkrĳgbaar in 90x200 cm

Puur & prachtig zitcomfort!

Hoog/laag bedden

5000m2 keuze in seniorenmeubelen, bad- en bedtextiel, scootmobielen, hulpmiddelen, relaxfauteuils etc.

Dinsdag t/m vrĳdag 10.00 - 18.00 uur. Zaterdag 10.00 - 17.00 uur. Maandag gesloten.

Donderdag koopavond tot 20.00 uur. Gratis parkeren voor de deur.

De grootste keuze in relaxfauteuils

Wĳ wensen u een voorspoedig en gelukkig 2017!

Levertĳd binnen 24 uur

U heeft al een relaxfauteuil vanaf

€ 399,-

Dit is slechts een greep uit onze modellen. Westeresch 12, 9302 ZW Roden. (050) 501 37 39 www.50plusland.nl

5000m2 keuze in banken, comfort- en lifestyleproducten, tafels, boxsprings, verlichting, relaxfauteuils, stoelen, bed- en badmode, etc. Dinsdag t/m vrĳdag 10.00 - 18.00 uur. Zaterdag 10.00 - 17.00 uur. Maandag gesloten.

Donderdag koopavond tot 20.00 uur. Gratis parkeren voor de deur.

Aha! magazine

| december 2016 | 25

Op naar een rookvrije generatie Zien roken doet roken. Vandaar dat het volgens verslavingsarts Robert van de Graaf zo belangrijk is om kinderen rookvrij te laten opgroeien. In het Friese Ureterp willen ze daar alvast mee beginnen. Door Marte van Santen

Verslavingsarts Robert van der Graaf. Aan de gevolgen sterven jaarlijks 20.000 mensen, oftewel 55 per dag. Dat zijn er méér dan door drank, drugs, misdaad en verkeer bij elkaar. Daarmee is roken de belangrijkste oorzaak van ziekte en vroegtijdig overlijden. „Onbegrijpelijk toch, dat we het desondanks nog steeds normaal vinden dat er zoveel wordt gerookt?”, zegt verslavingsarts Robert van de Graaf van Verslavingszorg Noord Nederland (VNN). Van de Graaf maakt zich al jaren hard voor een rookvrije zorg en is actief binnen de Alliantie Nederland Rookvrij, waar ook het Healthy Ageing Network Northern Netherlands (HANNN) onderdeel van uitmaakt. Het doel: een samenleving waarin niemand meer aan de gevolgen van (mee)roken hoeft te overlijden. „Dat begint bij een rookvrije omgeving voor de jeugd”, aldus Van de Graaf. „Want zien roken doet roken. Het aantal kinderen dat ooit heeft gerookt is de afgelopen decennia weliswaar gedaald, maar iedere dag opnieuw beginnen in Nederland toch nog ruim honderd kinderen met roken. Dat zijn er zo’n 37.000 per jaar. ’De vervangers’, noemt de tabaksindustrie ze, omdat ze overleden rokers moeten vervangen. En hoe jonger je start, hoe ernstiger de verslaving.” Om het tij te keren is het volgens hem niet genoeg als ouders voor hun sigaretje naar buiten gaan. 92 procent rookt namelijk wel op andere plekken in het bijzijn van hun kind. „ Kinderen van rokende ouders hebben de grootste kans om zelf te gaan roken en zeker zij zouden er nergens meer mee moeten worden geconfronteerd. Dus óók niet bij een kinderspeelplaats, op een terrasje of bij de ingang van een ziekenhuis. We zijn er hard mee bezig om dat op

zoveel mogelijk plekken in Nederland voor elkaar te krijgen.” In het Friese Ureterp hebben ze alvast een vliegende start gemaakt. Lokale huisarts Hilly ter Veer, Van de Graaf, ziekenhuis NijSmellinghe en GGD Fryslân gingen afgelopen najaar met bewoners in gesprek om ze informatie te geven over (de gevolgen van) roken en de verschillende vormen van hulp om te stoppen. Ook kregen inwoners tips over wat ze zelf kunnen doen om te zorgen dat kinderen niet beginnen. Bijvoorbeeld door op school of bij de sportclub aan te kaarten dat nergens waar kinderen komen mag worden gerookt. Het merendeel van de mensen bleek direct enthousiast om Ureterp ‘rookvrij’ te maken. „Want kinderen tegen de schadelijke gevolgen van roken beschermen, dat wil eigenlijk iedereen”, aldus Van de Graaf. Sinds de start van ‘Ureterp rookvrij’ lijkt het aantal verzoeken om stoppen-metrokenbegeleiding bij de huisartsen in ieder geval alvast te zijn toegenomen. Ook zijn scholen, sportverenigingen, ondernemers, dorpsverenigingen en Gemeente Opsterland benaderd met de vraag of ze een bijdrage willen leveren aan het project. De aanpak blijkt als een olievlek te werken; inmiddels heeft het Friese initiatief tal van andere gemeenten en organisaties in het hele land geïnspireerd. „Belangrijk is dat we rokers niet dwingen te stoppen met roken”, besluit hij. „Dat werkt sowieso averechts. In plaats daarvan helpen we ze om hun kinderen rookvrij te laten opgroeien. Als dat betekent dat rokers zelf willen stoppen, dan steunen we ze daar natuurlijk graag bij.” Meer informatie: rookvrijegeneratie.nl, alliantienederlandrookvrij.nl.

In gesprek met inwoners van Ureterp. Foto’s: Kees van de Veen

Rookstoplijn Meer weten over roken of hulp nodig bij het stoppen? Kijk op ikstopnu.nl of novea.nl/roken van VNN. Of bel de landelijke rookstoplijn: 0800-1995.

Rookfeiten In Nederland roken er zo’n 3,6 miljoen mensen. Jaarlijks sterven wereldwijd bijna zes miljoen mensen door roken. In Nederland zijn dat er ongeveer 20.000. Er zitten zo’n zeventig kankerverwekkende stoffen in tabaksrook. Rokers sterven gemiddeld tien jaar eerder dan niet-rokers. Twee derde van de rokers is begonnen voor zijn 18de. Roken kost sigarettenrokers gemiddeld ruim 1200 euro per jaar. Jaarlijks doen zo’n 1 miljoen rokers een stoppoging. 90 tot 96 procent daarvan begint binnen een jaar weer.

26 |

Aha! magazine

| december 2016

Advertentie

Koop nu Alfa-college biedt integrale aanpak om je ticket s vitaliteit te bevorderen online! €5,-

Het leukste reisevenement van Noord-Nederland

Zaterdag 7 & zondag 8 januari 2017 MartiniPlaza Groningen 10.00 - 17.00 uur De grootste vakantiewinkel van Noord-Nederland puilt uit van de ideeën en is daarmee het beste voornemen om het nieuwe jaar mee te beginnen. Van backpacken in Zuid-Afrika, een stedentrip naar Gdansk, weekendje Borkum tot een rondreis in Amerika. Op het evenement Reis! doe je ideeën op voor uiteenlopende vakanties. Reis! is de ultieme route naar veel, heel veel ﬁjne herinneringen.

Chris Zegers

Chantal Schram #Reisdoc.n l

Milou van Roon #Expl orista.n l

Chantal Schram #Reisdoc.n l | www.reisevent.nl |

@reisevent

Aha! magazine

Advertentie

| december 2016 | 27

wenst u een fijn en gezond 2017

Het Team Gezondheid&Co denkt graag met u mee in het ontwikkelen van een optimale marketingcampagne binnen de themaâ&#x20AC;&#x2122;s: Voeding, Bewegen, Zorg/Medisch en Well-Being.

Nieuwsgierig geworden? Bel of mail gerust!

Team Gezondheid&Co T E

050 - 584 49 94 specialsales@ndcmediagroep.nl @gezondheidenco www.facebook.com/Gezondheidenco

www.gezondheidenco.nl

28 |

Aha! magazine

| december 2016

Advertentie

Alfa-college biedt integrale aanpak om vitaliteit te bevorderen

Wij zoeken gezonde vrijwilligers voor geneesmiddelenonderzoek CS0266-4 en CS0270 in het kort: Vergoeding: € 1644,- of € 720,- bruto Proﬁel: M/V vanaf 55 jaar of M/V 18-55 jaar Tijdsinvestering: 14 of 6 dagen

Onderzoek CS0266-4 Geheugen Wat wordt er onderzocht? Onderzoek naar een mogelijke combinatie van 2 middelen voor de behandeling van Alzheimer.

Planning Het onderzoek start in februari 2017. Voor de data verwijzen we naar de website.

Wie zoeken wij Voor dit onderzoek zoeken wij gezonde mannen en vrouwen in de leeftijd vanaf 55 jaar.

Vergoeding € 1644,- bruto + reiskosten.

Onderzoek CS0270 Gevoelswaarneming Wat wordt er onderzocht? Onderzoek naar een mogelijk nieuw middel tegen neuropathische pijn. Neuropathie is een aandoening waarbij de lange zenuwen naar de benen, voeten, armen en/of handen minder goed werken. Dit geeft een verandering van de gevoelswaarneming en ook pijn. Deze pijn reageert niet op de normale, ons bekende pijnstillers.

Meld u nu aan voor dit onderzoek

Wie zoeken wij Voor dit onderzoek zoeken wij gezonde mannen en vrouwen in de leeftijd vanaf 18 jaar tot en met 55 jaar. Planning Het onderzoek start in februari 2017. Voor de data verwijzen we naar de website. Vergoeding € 720,- bruto + reiskosten.

www.qpsvrijwilliger.nl

Informatie en aanmeldingen - QPS Recruitment 050-8200483 - vrijwilligers@qps.com - www.qpsvrijwilliger.nl Bereikbaar op ma t/m vr van 9:00-19:00 uur.