Aha! magazine mei 2016 by Mediahuis Noord

! a h A

16 mei 20 | g n N i y Age HA N N h t n l a a v e t ach &H in opdr Ac tive p r e e o v r o g e edia agazin NDC m n a v Ee n m e tgav ciĂŤle ui r e m m Een co

Noord-Nederland als Blue Zone Veelbelovende startups

Walking football

2 |

Aha! magazine

| mei 2016

Advertentie

DE GEZONDE STAD DE STAD DEwoGEZONDE GEZONDE STAD Van 1 t/m za 4 juni wordt op een aantal plekken in Groningen DE GEZONDE STAD getoond hoe de gebouwde omgeving op een gezonde manier Van wo 1 t/m za 4 juni wordt op een aantal plekken in Groningen

Ontdek de gezonde stad! Ontdek Ontdek de de gezonde gezonde stad! stad! Ontdek de gezonde stad!

Van wo 1 t/mworden. za 4 juniHiernaast wordt op een aantal plekken in Groningen gebruikt wordt deeen stad gebruikt als pogetoond kan hoe de gebouwde omgeving op gezonde manier Van wo 1 t/m za 4 juni wordt op een aantal plekken ingeproefd Groningen getoond hoe de gebouwde omgeving op een gezonde manier dium voor diverse sporten speelactiviteiten en kan gebruikt kan worden. Hiernaast wordt de stad gebruikt als pogetoond hoede destadsomgeving gebouwde omgeving op gezonde manier gebruikt kan worden. Hiernaast wordt deeen stad gebruikt als poworden wat aan gezonde voeding te bieden dium voor diverse sporten speelactiviteiten en kan geproefd gebruikt kan worden. Hiernaast wordt de stad gebruikt als podium voor diverse sporten speelactiviteiten en kan geproefd heeft. Alle activiteiten zijn gratisaan toegankelijk. worden wat de stadsomgeving gezonde voeding te bieden dium voor diverse sporten speelactiviteiten en kan geproefd worden wat de stadsomgeving aan gezonde voeding te bieden heeft. Alle activiteiten zijn gratis toegankelijk. worden wat de stadsomgeving aan gezonde in voeding te bieden heeft. Alle activiteiten zijn gratis toegankelijk. Het buitenprogramma wordt georganiseerd het kader van heeft. Alle activiteiten zijn gratis toegankelijk. de grote internationale conferentie Building the Future of Het buitenprogramma wordt georganiseerd in het kader van Het buitenprogramma wordtplaats georganiseerd in kader Health. conferentie vindt 1 t/mthe 4 het juni 2016ofvan de groteDe internationale conferentie van Building Future Het buitenprogramma wordt georganiseerd in het kader de grote internationale conferentie Building the Future ofvan in het UMCG in Groningen. De conferentie sluit4aan het Health. De conferentie vindt plaats van 1 t/m juni bij 2016 de grote internationale conferentie Building the Future of Health. De conferentie vindt plaats van 1 t/m 4 juni 2016 Nederlandse voorzitterschap de Europese Uniebij inhet 2016. in het UMCG in Groningen. De van conferentie sluit aan Health. De conferentie vindt plaats van 1 t/m juni bij 2016 in het UMCG in Groningen. De conferentie sluit4aan het Nederlandse voorzitterschap van de Europese Unie in 2016. in het UMCG in Groningen. De van conferentie sluit aan Nederlandse voorzitterschap de Europese Uniebij inhet 2016. Nederlandse voorzitterschap van de Europese Unie in 2016.

DOWNLOAD DE GRATIS APP DOWNLOAD DE GRATIS APP DOWNLOAD DEopen GRATIS APP Download de app ‘Groningen air’ en ontdek wat de DOWNLOAD DE GRATIS APP stadse omgeving voor invloed op jouw gezondheid heeft! Download de app ‘Groningen open air’ en ontdek wat de Download de app ‘Groningen open air’ en ontdek wat de stadse omgeving voor invloed op jouw gezondheid heeft! Download de appvoor ‘Groningen air’ gezondheid en ontdek wat de stadse omgeving invloedopen op jouw heeft! stadse omgeving voor invloed op jouw gezondheid heeft!

4 4 4 4

3 3 3 3 2 1 2 2 11 2 1

Gratis buitenprogramma Gratis buitenprogramma 1 – 4 juni 2016, Groningen Gratis buitenprogramma 1 – 4 juni 2016, Gratis buitenprogramma 1 – 4 juni 2016, Groningen Groningen 1 – 4 juni 2016, Groningen

NEEM EEN KIJKJE OP DE LOCATIES NEEM EEN KIJKJE EN DOE MEE AAN NEEM KIJKJE OP DE EEN LOCATIES DE ACTIVITEITEN! OP DE EEN LOCATIES NEEM KIJKJE EN DOE MEE AAN EN DOE MEE AAN OP DE LOCATIES DE ACTIVITEITEN! 1EN MARKT DE GROTE ACTIVITEITEN! DOE MEE AAN

ACTIVITEITEN! 1DE GROTE MARKT 2 1 MARTINIKERKHOF GROTE MARKT 12 GROTE MARKT MARTINIKERKHOF 3 INFOVERSUM 2 MARTINIKERKHOF 2 -GEBIED MARTINIKERKHOF 3 INFOVERSUM 3 INFOVERSUM -GEBIED 4 -GEBIED PIOENPARK 3 INFOVERSUM

H H H H

4 -GEBIED PIOENPARK 4 PIOENPARK H 4 UMCG PIOENPARK

H UMCG Contour waarbinnen H UMCG

de app werkzaam is H UMCG Contour waarbinnen Contour waarbinnen de app werkzaam is de app werkzaam is Contour waarbinnen de app werkzaam is

WANDELING 12.15 – 13.00MET OEFENTHERAPEUT WANDELING 12.15 – 13.00MET Start Treslinghuis, Klaprooslaan 120 WANDELING MET OEFENTHERAPEUT

OEFENTHERAPEUT Start Treslinghuis, Klaprooslaan 120 WANDELING MET 14.00 – 17.00 Start Treslinghuis, Klaprooslaan 120 OEFENTHERAPEUT

14.00 – TESTEN 17.00Klaprooslaan 120 Start Treslinghuis, E-BIKES 14.00 – 17.00 VOOR OUDEREN E-BIKES 14.00 – TESTEN 17.00 Spaak, Oude Boteringestraat 66 E-BIKES TESTEN VOOR OUDEREN

VOOR OUDEREN Spaak, Oude Boteringestraat 66 E-BIKES 15.00 – TESTEN 17.00 Spaak, Boteringestraat 66 VOOROude OUDEREN

15.00 –EN 17.00 Spaak, Oude Boteringestraat 66 SPORT SPEL 15.00 – 17.00 KLIKO (8-18J) SPORT SPEL 15.00 –EN 17.00 Cruyff Court Pioenstraat

SPORT(8-18J) EN SPEL KLIKO KLIKO (8-18J) Cruyff Court SPORT ENPioenstraat SPEL SPELCONTAINER Cruyff Pioenstraat KLIKOCourt (8-18J) VOOR KINDEREN SPELCONTAINER Cruyff Court Pioenstraat JOP (Klaprooslaan 304a) SPELCONTAINER VOOR KINDEREN VOOR KINDEREN JOP (Klaprooslaan SPELCONTAINER 20.00 – 20.30304a) JOP (Klaprooslaan 304a) VOOR KINDEREN

20.00 – 20.30 JOP (Klaprooslaan 304a) OPENING BTFOH 20.00 – 20.30

– OPEN AIR OPENING BTFOH 20.00 – 20.30 Infoversum-gebied OPENING BTFOH – OPEN AIR – OPEN AIR Infoversum-gebied OPENING BTFOH Infoversum-gebied – OPEN AIR Infoversum-gebied

WOENSDAG 1WOENSDAG JUNI WOENSDAG 11WOENSDAG JUNI JUNI 10.00 – 17.00 110.00 JUNI – 17.00

BADMINTON, VOLLEYBAL, 10.00 – 17.00 PINGPONG EN SCHAKEN BADMINTON, VOLLEYBAL, 10.00 – 17.00 Martinikerkhof BADMINTON, PINGPONG ENVOLLEYBAL, SCHAKEN

PINGPONG ENVOLLEYBAL, SCHAKEN Martinikerkhof BADMINTON, URBAN GYM VOOR Martinikerkhof PINGPONG EN SCHAKEN GEZONDE BELONINGEN

URBAN GYMGrote VOOR Martinikerkhof Op en rondom Markt URBAN GYM VOOR

GEZONDE BELONINGEN GEZONDE BELONINGEN Op en rondom Markt URBAN GYM VOOR SPELEN OP Grote HET GRAND Op en rondom Grote Markt GEZONDE BELONINGEN PIANO-SPEELOBJECT SPELEN OP Grote HET GRAND Op en Markt rondom Markt Grote SPELEN OP HET GRAND PIANO-SPEELOBJECT PIANO-SPEELOBJECT Grote Markt SPELEN HET GRAND 10.00 – OP 22.00 Grote Markt PIANO-SPEELOBJECT

10.00 – 22.00 Grote Markt ZWEMMEN, PINGPONG,

10.00 – 22.00 JEU DE BOULES, EN MEER ZWEMMEN, PINGPONG, 10.00 – 22.00 Infoversum-gebied

DONDERDAG 2 JUNI DONDERDAG DONDERDAG 2 JUNI DONDERDAG 2 JUNI 09.30 – 11.00 2 JUNI 09.30 – 11.00

LOOPGROEP 09.30 – 11.00 VOOR IEDEREEN LOOPGROEP 09.30 – 11.00 Start Treslinghuis, Klaprooslaan 120 LOOPGROEP VOOR IEDEREEN

VOOR IEDEREEN Start Treslinghuis, 120 LOOPGROEP 10.00 – 17.00Klaprooslaan Start Treslinghuis, Klaprooslaan 120 VOOR IEDEREEN

10.00 – 17.00 Start Treslinghuis, Klaprooslaan 120 BADMINTON, VOLLEYBAL, 10.00 – 17.00 PINGPONG EN SCHAKEN BADMINTON, VOLLEYBAL, 10.00 – 17.00 Martinikerkhof BADMINTON, PINGPONG ENVOLLEYBAL, SCHAKEN

PINGPONG ENVOLLEYBAL, SCHAKEN Martinikerkhof BADMINTON, URBAN GYM VOOR Martinikerkhof PINGPONG EN SCHAKEN GEZONDE BELONINGEN

URBAN GYMGrote VOOR Martinikerkhof Op en rondom Markt URBAN GYM VOOR

GEZONDE BELONINGEN

GEZONDE BELONINGEN Op en rondom Markt URBAN GYM VOOR SPELEN OP Grote HET GRAND Op en rondom Grote Markt GEZONDE BELONINGEN

JEU DE BOULES, EN MEER Infoversum-gebied ZWEMMEN, PINGPONG, 12.00 – 13.30 Infoversum-gebied JEU DE BOULES, EN MEER

PIANO-SPEELOBJECT SPELEN OP Grote HET GRAND Op en Markt rondom Markt Grote SPELEN OP HET GRAND PIANO-SPEELOBJECT PIANO-SPEELOBJECT Grote Markt SPELEN HET GRAND 10.00 – OP 22.00 Grote Markt PIANO-SPEELOBJECT

12.00 – 13.30 (opgave noodzakelijk*) PICKNICK: ETEN UIT DE STAD 12.00 – 13.30 Martinikerkhof

10.00 – 22.00 JEU DE BOULES, EN MEER ZWEMMEN, PINGPONG, 10.00 – 22.00 Infoversum-gebied

ZWEMMEN, PINGPONG, JEU DE BOULES, EN MEER

12.00 – 13.30 Infoversum-gebied PICKNICK: ETEN UIT DE STAD PICKNICK: ETEN UIT DE STAD (opgave noodzakelijk*)

10.00 – 22.00 Grote Markt ZWEMMEN, PINGPONG,

ZWEMMEN, PINGPONG, JEU DE BOULES, EN MEER

BADMINTON, VOLLEYBAL, 10.00 – 17.00 PINGPONG EN SCHAKEN BADMINTON, VOLLEYBAL, 10.00 – 17.00 Martinikerkhof BADMINTON, PINGPONG ENVOLLEYBAL, SCHAKEN

PINGPONG ENVOLLEYBAL, SCHAKEN Martinikerkhof BADMINTON, URBAN GYM VOOR Martinikerkhof PINGPONG EN SCHAKEN GEZONDE BELONINGEN

URBAN GYMGrote VOOR Martinikerkhof Op en rondom Markt URBAN GYM VOOR

10.00 – 22.00 Grote Markt ZWEMMEN, PINGPONG,

10.00 – 22.00 JEU DE BOULES, EN MEER ZWEMMEN, PINGPONG, 10.00 – 22.00 Infoversum-gebied ZWEMMEN, PINGPONG, JEU DE BOULES, EN MEER

ZATERDAG 4 JUNI ZATERDAG ZATERDAG 4 JUNI ZATERDAG 4 JUNI 10.00 – 17.00 4 JUNI 10.00 – 17.00

BADMINTON, VOLLEYBAL, 10.00 – 17.00 PINGPONG EN SCHAKEN BADMINTON, VOLLEYBAL, 10.00 – 17.00 Martinikerkhof BADMINTON, PINGPONG ENVOLLEYBAL, SCHAKEN

PINGPONG ENVOLLEYBAL, SCHAKEN Martinikerkhof BADMINTON, URBAN GYM VOOR Martinikerkhof PINGPONG EN SCHAKEN GEZONDE BELONINGEN

URBAN GYMGrote VOOR Martinikerkhof Op en rondom Markt URBAN GYM VOOR

GEZONDE BELONINGEN

GEZONDE BELONINGEN Op en rondom Markt URBAN GYM VOOR SPELEN OP Grote HET GRAND Op en rondom Grote Markt GEZONDE BELONINGEN PIANO-SPEELOBJECT

SPELEN OP Grote HET GRAND Op en Markt rondom Markt Grote SPELEN OP HET GRAND PIANO-SPEELOBJECT

PIANO-SPEELOBJECT Grote Markt SPELEN HET GRAND 10.00 – OP 20.00 Grote Markt PIANO-SPEELOBJECT

10.00 – 20.00 Grote Markt LEEFSTRAAT

10.00 – 20.00 OLIEMULDERSWEG LEEFSTRAAT 10.00 – 20.00 Oliemuldersweg t.h.v. Pioenpark LEEFSTRAAT OLIEMULDERSWEG

JEU DE BOULES, EN MEER Infoversum-gebied ZWEMMEN, PINGPONG, 12.00 – 13.30 Infoversum-gebied JEU DE BOULES, EN MEER

OLIEMULDERSWEG Oliemuldersweg t.h.v. Pioenpark LEEFSTRAAT 10.00 – 22.00 Oliemuldersweg t.h.v. Pioenpark OLIEMULDERSWEG

12.00 – 13.30 (opgave noodzakelijk*) PICKNICK: ETEN UIT DE STAD 12.00 – 13.30 Martinikerkhof

10.00 – 22.00 JEU DE BOULES, EN MEER ZWEMMEN, PINGPONG, 10.00 – 22.00 Infoversum-gebied

12.00 – 13.30 Infoversum-gebied PICKNICK: ETEN UIT DE STAD PICKNICK: ETEN UIT DE STAD (opgave noodzakelijk*)

10.00 – 22.00 Oliemuldersweg t.h.v. Pioenpark ZWEMMEN, PINGPONG,

ZWEMMEN, PINGPONG, JEU DE BOULES, EN MEER

(opgave noodzakelijk*) Martinikerkhof PICKNICK: ETEN UIT DE STAD 15.00 – 17.00 Martinikerkhof (opgave noodzakelijk*)

JEU DE BOULES, EN MEER Infoversum-gebied ZWEMMEN, PINGPONG, 12.00 – 13.30 Infoversum-gebied JEU DE BOULES, EN MEER

(opgave noodzakelijk*) Martinikerkhof PICKNICK: ETEN UIT DE STAD 13.00 – 17.00 Martinikerkhof (opgave noodzakelijk*)

JEU DE BOULES, EN MEER Infoversum-gebied ZWEMMEN, PINGPONG, 21.00 – 23.00 Infoversum-gebied JEU DE BOULES, EN MEER

15.00 – 17.00 KINDEREN BUITENSPELEN VOOR 304a 15.00 – 17.00 Spelcontainer, Klaprooslaan

12.00 – 13.30 (opgave noodzakelijk*) PICKNICK: ETEN UIT DE STAD 12.00 – 13.30 Martinikerkhof

13.00 – 17.00 FESTIVAL (DEELNAME 60+) WALKING FOOTBALL 13.00 – 17.00 Sportpark Kardinge, Bieskemaar 9

21.00 – 23.00 KAN MEEDOEN OPEN SALSA: IEDEREEN 21.00 – 23.00 Grote Markt

15.00 – 17.00 VOOR Martinikerkhof BUITENSPELEN BUITENSPELEN VOOR KINDEREN

KINDEREN Klaprooslaan Spelcontainer, BUITENSPELEN VOOR 304a 20.00 – 22.00 Spelcontainer, KINDEREN Klaprooslaan 304a 20.00 – 22.00 Spelcontainer, Klaprooslaan 304a OPEN YOGA: IEDEREEN 20.00 – 22.00 KAN MEEDOEN OPEN YOGA: IEDEREEN 20.00 – 22.00 Grote Markt OPEN YOGA: IEDEREEN KAN MEEDOEN KAN MEEDOEN Grote Markt OPEN YOGA: IEDEREEN Grote Markt KAN MEEDOEN Grote Markt

12.00 – 13.30 Infoversum-gebied PICKNICK: ETEN UIT DE STAD PICKNICK: ETEN UIT DE STAD (opgave noodzakelijk*)

(opgave noodzakelijk*) Martinikerkhof PICKNICK: ETEN UIT DE STAD 12.15 – 13.00 Martinikerkhof (opgave noodzakelijk*)

12.15 – 13.00MET Martinikerkhof WANDELING 12.15 – 13.00 OEFENTHERAPEUT WANDELING 12.15 – 13.00MET Start Treslinghuis, Klaprooslaan 120 WANDELING MET OEFENTHERAPEUT

OEFENTHERAPEUT Start Treslinghuis, Klaprooslaan 120 WANDELING 15.00 – 17.00 MET Start Treslinghuis, Klaprooslaan 120 OEFENTHERAPEUT 15.00 – 17.00 VOOR Start Treslinghuis, Klaprooslaan 120 BUITENSPELEN KINDEREN 15.00 – 17.00 Spelcontainer, Klaprooslaan 304a

13.00 – 17.00 Martinikerkhof WALKING FOOTBALL

WALKING FOOTBALL FESTIVAL (DEELNAME 60+) FESTIVAL (DEELNAME 60+)

Sportpark Bieskemaar 9 WALKING FOOTBALL 15.00 –Kardinge, 17.00 Sportpark Kardinge, Bieskemaar 9

FESTIVAL (DEELNAME 60+)

15.00 –Kardinge, 17.00 Sportpark Bieskemaar 9 ATLETIEK EN SLAGBAL VOOR 15.00 – 17.00

DOOR MONUMENTEN

Start bij MediacentraleHARDLOPEN WALKTHROUGH: 19.30 – 20.30 Start bij Mediacentrale

Grote Markt

DANSEN DE MARKT 22.00 – OP 00.00

WALKTHROUGH: HARDLOPEN DOOR MONUMENTEN DOOR MONUMENTEN DOOR MONUMENTEN

19.30 – 20.30 Start bij Mediacentrale

URBAN–BOOTCAMP 19.30 20.30

DANSEN OP DE MARKT

Grote Markt, lift Informatiecentrum

DANSEN OP DE MARKT

Grote Markt, lift Informatiecentrum Grote Markt, lift Informatiecentrum

Grote Markt Grote Markt Grote Markt

Grote Markt

WALKTHROUGH: 19.00 – 21.00 HARDLOPEN

BUITENSPELEN VOOR KINDEREN

DANSEN DE MARKT 22.00 – OP 00.00

OPEN SALSA: IEDEREEN KAN MEEDOEN

KAN Markt MEEDOEN Grote OPEN SALSA: IEDEREEN Grote KAN Markt MEEDOEN

19.00Court, – 21.00 Cruijff Pioenstraat

WALKTHROUGH: 19.00 – 21.00 HARDLOPEN Start bij Mediacentrale

22.00 – 00.00 Spelcontainer, Klaprooslaan 304a

21.00 – 23.00 Infoversum-gebied OPEN SALSA: IEDEREEN

KINDEREN ATLETIEK EN SLAGBAL VOOR 15.00 – 17.00 Cruijff Court, Pioenstraat ATLETIEK KINDERENEN SLAGBAL VOOR KINDEREN Cruijff Court,EN Pioenstraat ATLETIEK SLAGBAL VOOR 19.00 – 21.00 Cruijff Court, Pioenstraat KINDEREN

BUITENSPELEN 15.00 – 17.00 VOOR KINDEREN BUITENSPELEN VOOR KINDEREN Spelcontainer, Klaprooslaan 304a

22.00 – 00.00 Spelcontainer, Klaprooslaan 304a * Opgave voor de lunch via groningen@youthfoodmovement.nl. * Opgave voor de lunch via bijdrage €5,*Eigen Opgave voor de lunch via groningen@youthfoodmovement.nl. *groningen@youthfoodmovement.nl. Opgave voor de lunch via Eigen bijdrage €5,Eigen bijdrage €5,groningen@youthfoodmovement.nl. Eigen bijdrage €5,-

VRIJDAG VRIJDAG 3 JUNI VRIJDAG 3 JUNI VRIJDAG 3 JUNI 10.00 – 17.00 3 JUNI 10.00 – 17.00

URBAN–BOOTCAMP 19.30 20.30 URBAN BOOTCAMP URBAN BOOTCAMP

Grote Markt, lift Informatiecentrum

OPENING DINSDAG 31 MEI OM 20.00 OPENING DINSDAG 31 OM OPENING DINSDAG 31OpenMEI MEI OM 20.00 20.00 Wethouder Mattias Gijsbertsen opent het Air-programma op het OPENING DINSDAG 31 MEI OM 20.00 tijdelijke stadsstrand naast het Infoversum (Vrydemalaan 2) Wethouder Mattias Gijsbertsen opent het Open Air-programma op het Wethouder Mattias Gijsbertsen opent het Open Air-programma op het tijdelijke stadsstrand naast het Infoversum (Vrydemalaan 2) Wethouder Mattias Gijsbertsen het Open Air-programma tijdelijke stadsstrand naastopent het Infoversum (Vrydemalaan 2)op het tijdelijke stadsstrand naast het Infoversum (Vrydemalaan 2)

TIME TIME TIMETABLE TABLE TABLE

DINSDAG DINSDAG 31 MEI DINSDAG 31 MEI DINSDAG 31 12.15MEI – 13.00 31 12.15MEI – 13.00

Aha! magazine

Gezondheid! „Ik moet nog wat van de wereld zien, want ik blijf natuurlijk niet voor eeuwig 82”, waren de onsterfelijke woorden van gastvader Bill. Hij is de meest vitale tachtiger die ik ken en is woonachtig in Texas. Ik heb hem leren kennen dankzij mijn vrouw die een jaar als exchange student in Seguin, Texas terecht kwam en onder andere bij Bill en diens wederhelft Beth een gastgezin vond. Zijn opmerking blijft me bij omdat hij het in de eerste plaats meent. Hij heeft nu nog de energie om het vliegtuig te pakken naar Europa en tussendoor nog wat van zijn voormalige exchange students te zien. Het toont aan dat leeftijd maar een cijfer is. Zoals ik ook zestigers ken die na het boodschappen doen al genoeg van de wereld gezien hebben. In de tweede plaats getuigt het van een instelling die bijdraagt aan gezonder ouder worden: actief blijven, doelen stellen en deze ook waar proberen te maken.

| mei 2016 | 3

Inhoud

Lang(er) zullen we leven

Fietsen wordt nóg leuker

Bouwen op de toekomst

Congres ‘Building the Future of Health’

Maak het ﬁetsen zo leuk en gemakkelijk mogelijk

Maak woningen vooral levensloopbestendig

De toekomst van health: veelbelovende startups

Noord-Nederland als Blue Zone

Het Noorden als kraamkamer van innovatie

Samen langer, gezonder en gelukkiger leven

8 Miljoen potjes bloed, urine, ontlasting en weefsel Schat aan gegevens in databank Lifelines

Anderzijds is het best knap dat Bill relatief gezond oud is geworden. In Seguin is een omgeving die gezond gedrag stimuleert volledig afwezig. Vanwege de hitte worden alle afstanden afgelegd met een airconditioned auto. Elke afslag op de snelweg heb je de keus uit minstens vier verschillende fastfoodketens. Bij elke bestelling krijg je voor je frisdrank een beker die we in Nederland als vaas zouden gebruiken. Wanneer ons gezin Texas bezocht heeft maakt het niet uit hoeveel rondjes ik er gerend heb in het park, ik keer altijd terug met een aantal pondjes extra. Wat is het geheim van Bill? Wat helpt is dat hij tot het rijkere deel van de bevolking behoort en daarmee toegang heeft tot goede zorg en ook geld besteedt aan gezonder eten. Daarnaast valt me op dat mensen in Seguin zeer betrokken zijn bij hun lokale gemeenschap. Community is een belangrijke term. En iedere inwoner van Seguin lijkt te weten of het footballteam van de high school er dit jaar iets van kan. Bill zit in diverse besturen en levert daarmee een nuttige bijdrage aan de samenleving. Actieve gemeenschap, goed dieet, een actieve leefstijl, van nut zijn voor je gemeenschap. Het zijn allemaal factoren die van belang lijken te zijn in blue zones, gebieden in de wereld waar mensen op een gezonde manier oud worden. Wat ons betreft gaan we in Noord-Nederland voor onze eigen blue zone. Als iedereen daar voor zichzelf al mee begint, dan ga ik vast plannen maken voor mijn 82ste. Daan Bultje, directeur Healthy Ageing Network Northern Netherlands

Enter the zone!

Clustering van talent

Luisteren naar mensen

Kennis en kunde delen in ‘Life Cooperative

De clienten komen centraal te staan in de zorg

Maak werk van gezondheid en vitaliteit op de werkvloer Anders omgaan met ontspanning, voeding en beweging

Kan Messi doorgaan tot z’n tachtigste?

Samen sterk(er)

Walking football, voetballen tot op latere leeftijd

Innovatiecluster Drachten timmert aan de weg met innovatieve producten

Colofon

Voor wie interessant? Iedereen die een bijdrage kan leveren aan de doelstelling om onze samenleving op een gezonde manier ouder te laten worden is welkom! Het helpt daarbij om een concrete vraag of concreet idee te hebben waarbij HANNN van dienst kan zijn.

Waarom lid worden?

Het verbinden en in elkaars verlengde zetten van doelen vergroot het succes. Mensen en organisaties in beweging krijgen stimuleert de lokale economie. Samen bouwen aan een systeem in plaats van aan een project. Aansluiten bij interessante en succesvolle innovaties in gezondheid, zorg en technologie. Door de link met de topsectoren zorgen we voor landelijke erkenning en een gezamenlijke lobby. Samen activeren we bedrijven om mee te doen.

Doe mee. Enter the Zone. Word lid. E-mail: info@hannn.eu | Telefoon: 050 800 32 66

Aha! is een commerciële uitgave van NDC mediagroep in opdracht van Healthy Ageing Network Northern Netherlands (HANNN) Vormgeving: Eindredactie: Productie: Fotograﬁe:

Marc Bos en Judith Vegter Roel Snijder NDC studio Sake Elzinga, Rozemarijn Tromp, Marcel Jurian de Jong, Geert Job Sevink, Gea Schenk, Niels Westra, Team Horsthuis, archief Dagblad van het Noorden/ Leeuwarder Courant en Shutterstock.

4 |

Aha! magazine

| mei 2016

Advertentie

Jong geleerd, oud gedaan Stempelen met bieten en prei, aardappelanimaties en vogelpaspoorten maken, een groen schoolplein ontwerpen, pleinspelen bedenken, proeven van het boerenleven. Elf partners op het gebied van sport-, cultuur-, en natuuronderwijs brengen met het project Kansen voor Kinderen heel wat teweeg op basisscholen in Groningen.

De missie is duidelijk: met het onderwijs in de regio een meerjarig programma ontwerpen rond de thema’s gezondheid en leefbaarheid. Die staan onder druk in Noord-Nederland. Het versterken van 21ste eeuwse vaardigheden staat centraal. Veel scholen in de regio vinden de thema’s gezondheid en leefbaarheid belangrijk. De wens om tot een samenhangend aanbod van activiteiten op dit gebied te komen, is groot. Sport-, natuur-, en cultuurpartners zijn met elkaar om tafel gaan zitten om hun aanbod beter af te stemmen en om beter aan te sluiten bij de wensen van de scholen. Ze hebben ervoor gekozen om in hun activiteiten nadrukkelijker de focus te leggen op vakoverstijgende vaardigheden die een steeds grotere rol in het onderwijs krijgen: zelfregie, kritisch denken en reﬂecteren, probleemoplossend vermogen, samenwerken, ondernemerschap en creativiteit. De bouwstenen voor goede

schoolprestaties, een gezond(er) leven en actief meedoen in de maatschappij. De partners hopen bij te dragen aan onderwijs waarin alle leerlingen succes kunnen hebben, doordat er ruimte is voor hun unieke talenten en vaardigheden. Het cultuurpakket, ontworpen in samenwerking met onder andere lokale ﬁlm- en animatiemakers, is volledig gericht op die vaardigheden. Kinderen bezoeken een lokale ondernemer en maken daarna vernieuwende producten zoals animaties, -ﬁlms en recepten. Vaardigheden zoals creativiteit, ondernemerschap, samenwerking, leidinggeven en omgevingsbewustzijn komen ruim aan bod. Zo ook in het sportaanbod waarin leerlingen bijvoorbeeld zelf pleinspelen bedenken en uitvoeren en waarin leerkrachten handvaten meekrijgen om kinderen in beweging te krijgen en houden. In het natuurpakket leren de kinderen alles over het leven op de boerderij en over de

zoogdieren en vogels die in het landschap om hen heen leven. Ook de vaardigheden van leerkrachten worden binnen Kansen voor Kinderen versterkt. Partners willen hen kennis en handvaten meegeven zodat gedurende het hele schooljaar aandacht kan worden besteed aan de thema’s gezondheid en leefbaarheid. Het onderwijs moet een ontdekkingsreis worden die kind maar ook leerkracht ieder schooljaar weer aanmoedigt om verder te kijken en denken dan zij normaal doen. Enkele basisscholen in het aardbevingsgebied zijn gestart met een pilot, die mede mogelijk wordt gemaakt door het NAM Leefbaarheids- en Duurzaamheidsprogramma. Het UMCG evalueert hoe de activiteiten worden ervaren, wat kinderen en leerkrachten ervan hebben geleerd en of vaardigheden ook daadwerkelijk versterkt zijn. De eerste resultaten worden verwacht in juni.

Kansen voor Kinderen is een project van het Instituut voor Natuureducatie, Stichting Het Groninger Landschap, Stichting De Boer Op Noord, Stichting FC Groningen in de Maatschappij, Donar, Huis voor de Sport Groningen, Stichting Groningen Noord, Museum Landgoed Verhildersum, Brouwerij Bulthuis, Cultuurclick Groningen, de GGD en het UMCG. Kansen voor Kinderen past bij het Noordelijke thema Healthy Ageing (healthyageing.umcg.nl).

‘DIT WILLEN WE ALTIJD WEL DOEN, JUF’ Hilde Kruijskamp is directeur van OBS Hiliglo in Holwierde; een van de scholen die deelneemt aan Kansen voor Kinderen. De school heeft een sportief en cultureel pakket gedraaid. ,,Kinderen, leerkrachten en ouders hebben ontzettend genoten. Kansen voor Kinderen sluit aan bij onze wens om 21ste eeuwse vaardigheden bij kinderen te versterken. Skills zoals verwondering, creativiteit, kritisch denken en reﬂecteren, samenwerken en verantwoordelijkheden delen zijn erg goed belicht.” De kinderen werden uitgedaagd om hun talenten te ontdekken, benutten en bundelen. ,,De sportimpuls heeft ons bewegingsonderwijs verrijkt. De gymlessen zijn uitdagender geworden en de vakdocent heeft leuke, nieuwe spelvormen bedacht, waar de kinderen enthousiast over zijn. Ook zijn de pleinspelen geïntroduceerd. Kinderen bedenken samen een spel en voeren het uit. Een van hen heeft de leiding. Super leuk en er is minder ruzie. De vakdocent wordt nu blijvend een dagdeel ingezet bij ons op school.” In het kader van het cultuurpakket gingen kinderen op ontdekkingsreis naar een lokale ondernemer, zoals een kok of aardappelteler en leerden alles over de aardappel. Wat ze daar leerden, hebben ze op school omgezet in aardappelanimaties, -ﬁlms en zelf bedachte recepten. Zelf bedacht, geregisseerd en met trots gepresenteerd aan de ouders tijdens een heuse première. ,,De kinderen zeiden: ‘Dit willen we altijd wel doen, juf’. Het enthousiasme van iedereen was inspirerend. Het was waardevol om te werken met externe, getalenteerde professionals. Dit smaakt naar meer.”

Aha! magazine

| mei 2016 | 5

Lang(er) zullen we leven! Door Pieter Mulderij

gemeenten en bijvoorbeeld wijkzorg.”

Noord-Nederland ziet zich gesteld voor zwaarwegende Preventie is sociaal-economische de sleutel „Aan ons is het de taak vraagstukken. Een daarom fysieke barrières aan van is het terugdringen te passen of te slechten, van ziektes als obesitas en waardoor mensen nu nog diabetes die als we niets snel de auto, de brommer doen, een bedreiging of scooter pakken, omdat vormen voor bijna 50% van Peter Michiel Schaap dat in hun beleving veiliger de bevolking. Peter Michiel Schaap is, samen met Frans Jaspers (voor- of gemakkelijker is. Terwijl het veel malig lid van de Raad van Bestuur van het gezonder is om te ﬁetsen of te lopen. Zo zou je bijvoorbeeld kunnen denken aan UMCG), initiator van deze meerdaagse het schrappen van een verbinding voor conferentie. Hij is ‘aanvoerder’ bij Platmotor voertuigen in de route naar een form GRAS, het geweten van Groningen drukbezocht wijkcentrum en dat beter te Architectuur en aanjager van kennis met voet of per ﬁets bereikbaar maken.” betrekking tot de inrichting van de gebouwde omgeving. ‘Hoe dagen we menHoe zorgwekkend is de sen uit alle lagen van de bevolking uit, om toestand in Noord Nederland op actieve wijze gebruik te maken van een met betrekking tot obesitas groene en duurzame omgeving, waarin zij dagelijks verkeren? Hoe geven o.a. steden- en diabetes en hoe maakbaar is de samenleving (nog)? bouwkundigen, ontwerpers, (landschaps) „We moeten het bewustzijn meer aanarchitecten, regionale bestuurders, sociologen, demografen en medici invulling aan wakkeren dat je langer uit de zorg blijft als je gezonder leeft, door meer te bewegen die omgeving en hoe dragen zij daarmee en gezonder te eten. Het aantal te dikke bij aan een gezond, bewust en lang(er), kinderen is de laatste jaren explosief kwalitatief hoogwaardig leven voor de gestegen. Als we daar niets aan doen, mens? Het zijn vragen die Schaap zichzelf dan is dit probleem in de toekomst niet te hardop stelt en waarmee hij bezoekers|overzien. We zullen dus bij de inrichting deelnemers wil prikkelen om met ideeën, van de gebouwde omgeving moeten zorgen suggesties en oplossingen te komen die voor uitdaging en fun, waardoor beweging hieraan bijdragen. Want dat we ouder worden is een gegeven. De manier waarop, ‘sexy’ (en dus de norm) wordt.” vooral een kwestie van bewustwording.

Building the Future of Health klinkt ambitieus. Wat zijn jouw verwachtingen? „De ambitie is ook groot. De conferentie is een ‘breedspectrumstudie’ naar nieuwe mogelijkheden in de manier waarop we omgaan met de wereld van de zorg en de zorg voor onszelf. Men kan van elkaar leren en elkaar stimuleren om nieuwe inzichten een succesvolle praktijkstart te geven. Opdat we met ons allen gezonder worden en twee gezonde jaren kunnen toevoegen aan de huidige gemiddelde leeftijd.”

Zal het symposium aanzetten tot concreet nadenken over een betere leefomgeving en leefwijze? „Dat is wel de bedoeling. Het moet breed worden gedragen en ook doordringen tot alle lagen van de bevolking. Het merendeel van de gezondheidsproblematiek komt voor in de lagere sociale klassen en daar ligt dus een behoorlijke taak voor

Hoe ziet de zorg eruit over een jaar of tien?

„Er gaan naar alle waarschijnlijkheid grote stappen gemaakt worden. Denk bijvoorbeeld aan mensen die ziek zijn en die dankzij nanotechnologie een chip geïmplanteerd krijgen die op afstand te monitoren en te bedienen is, om bijvoorbeeld medicatie toe te dienen. Minder mensen zullen hierdoor minder frequent een fysiek bezoek aan een ziekenhuis hoeven te brengen.”

Speelt de overheid een sturende rol of is marktwerking heilig? „We moeten naar een betere verhouding tussen de uitgaven voor preventie (ca. 3%) en medische zorg (97%). De overheid is volgens mij de enige partij die hierin sturend kan en moet optreden. Wanneer we het overlaten aan zelfregulering of marktwerking, dan worden de problemen alleen maar groter. Blijft overeind dat de verantwoordelijkheid om bewuster te leven bij de mens zelf ligt, opdat hij/zij langer gezond zal leven.”

Conferentie Building the Future of Health in Groningen (1-3 juni) Van woensdag 1 tot en met vrijdag 3 juni, vindt de conferentie ‘Building the Future of Health’ plaats in Groningen. Gastheer is het UMCG, waar tussen de 1500 en 2000 bezoekers/deelnemers kennis uitwisselen. Zo’n 200 sprekers uit en van buiten Europa behandelen uiteenlopende thema’s binnen de kaders van het symposium. Onderwerpen die te maken hebben met gezond ouder worden en de toekomst van de gezondheidszorg. Er wordt ondermeer gesproken en gediscussieerd over de inrichting van de gebouwde omgeving. Zijn ziekenhuizen nog wel nodig over veertig jaar? Hoe houden we buurten, wijken en steden gezond? We worden uitgedaagd meer te bewegen en ons meer bewust te zijn van de eigen verantwoordelijkheid in het op een gezonde manier ouder worden. Er is aandacht voor nieuw ontwerp, nieuwe architectuur in de zorg en in leegstaand zorgerfgoed. Aandacht ook voor nieuwe technologieën, waarvan nanotechnologie wel eens de meest baanbrekende in de gezondheidszorg kan zijn. Peter Michiel Schaap (architectuurhistoricus) verwacht dat er nieuwe wegen worden ingeslagen en dat ook nu weer nieuwe inzichten zullen leiden tot meer aandacht voor architectuur in de zorg, voor nieuwe manieren van de aanpak van ziektes (cure) en meer fysiek en psychisch welbevinden voor de mens. In 2005 verzorgde Schaap in samenwerking met Frans Jaspers het symposium ‘Architecture of Hospitals’. Hij is ervan overtuigd dat het Erasmus MC in Rotterdam niet het ‘nieuwe goede ziekenhuis’ zou zijn geweest zonder dit symposium.

6 |

Aha! magazine

| mei 2016

60 procent van de vervoersbeweging in de stad Groningen gaat op de ﬁets.

Fietsen wordt nòg leuker De ﬁetsstrategie van de stad Groningen is simpel: maak het ﬁetsen zo leuk en gemakkelijk mogelijk en meer mensen laten de auto vaker staan. Door Bram Hulzebos

e Amerikaanse minister van Transport Anthony Foxx bracht recent een bezoek aan Europa. Voor Nederland had hij eigenlijk maar twee dingen op zijn verlanglijstje: het Rijksmuseum en de stad Groningen. Hem was ter ore gekomen dat wat Groningen doet op het gebied van fietsen uniek in de wereld is. 60 procent van de vervoersbewegingen in de stad gaat op de fiets. Ze zetten in Groningen alle fietsverkeerslichten tegelijkertijd op groen. Dat gaat goed. Zo goed dat het aantal dode hoek-ongelukken al een poos op 0 staat. En ze dragen er niet eens een helm! Buitenlandse media zien het met een

mengeling van verbazing en bewondering aan. Hoe doen ze dat in Groningen? Hoe krijgen ze zonder drang of dwang de automobilist uit de auto? En waar láten ze al die fietsen. Jaap Valkema is dé fietsdeskundige van de gemeente Groningen. De fietsstrategie in Groningen wijkt op een belangrijk punt af van die in de meeste andere steden. „Het is niet zozeer onze ambitie om meer mensen op de fiets te krijgen. Het gaat ons er om het leuker en beter te maken voor mensen die nu al fietsen.” Hoe? Neem de fietssnelwegen. Er zijn plannen voor bredere en dus veiliger ‘fiets-

snelwegen’ tussen Groningen en Winsum, Ten Boer, Haren en Leek. De nieuwe fietspaden zijn niet alleen veiliger, maar geven de fietser ook zoveel mogelijk voorrang. Ideaal voor forenzen, zeker nu het gebruik van e-bikes en de (nog snellere) speedpedelecs. Zeker in de spits zoef je de file voorbij en ben je amper langer onderweg dan in de auto. Binnen de stadsgrenzen is naar vergelijkbare oplossingen gezocht. Zo heb je ‘slimme fietsroutes’ (met weinig tot geen stoplichten waarbij fietsverkeer en gemotoriseerd verkeer zoveel mogelijk zijn gescheiden) naar Zernike en in de toekomst ook richting Ten Boer en Haren. Verder komt er een ‘fast lane’ naar Meerstad. Fietsers in Groningen waarderen het fietsen, zo blijkt uit een deze maand gepubliceerd onderzoek van de afdeling onderzoek en statistiek van de gemeente Groningen: vooral gezondheid wordt als motief genoemd (in 85% van de gevallen) om de fiets te pakken. Een andere belang-

Aha! magazine

| mei 2016 | 7

Vijf redenen om te gaan ﬁetsen

1 2

Het is gezond! Mensen die regelmatig ﬁetsen hebben over het algemeen minder last van obesitas, hoge bloeddruk en hart- en vaatziekten.

Fietsers zijn minder vaak ziek. Bewegen in de buitenlucht verbetert je weerstand.

Aantal verzuimdagen niet-ﬁetser en ﬁetser

3 4 5 rijke reden is dat de fiets ideaal is voor de korte afstanden. Veel mensen springen op de fiets om boodschappen te doen. Daar doemt wel meteen een uitdaging op voor de nabije toekomst: waar laat je de fiets? Valkema: „Groningen is een van de snelst groeiende steden in Nederland. Het aantal banen stijgt, het aantal inwoners en studenten ook. Ik denk wel dat met de aanpak van de zone rond het Hoofdstation de problemen op die plek worden opgelost.” In de binnenstad is het een ander verhaal. Een van de plekken die berucht was om de parkeeroverlast van fietsen, was het Broerplein. Ingeklemd tussen de dag in dag uit door studenten overlopen Universiteitsbibliotheek en het Academiegebouw was dit plein een parkeerwalhalla voor fietsen. In de ogen van velen was het echter een parkeerhel. Overvol, slordig en vaak lastig, omdat de fietsen overal stonden. Aanvankelijk werd geprobeerd met enige repressie het probleem te tackelen. Verkeerd geparkeerde fietsen werden weggehaald door de gemeente. Studenten konden de fiets aan de andere kant van de stad ophalen. „Het was dweilen met de kraan open”, zegt Valkema. „Het gebeurde wel dat de medewerker van de

Milieudienst een fiets weghaalde en er een student aankwam die hem hartelijk bedankt omdat hij nu een plekje voor zijn fiets had.” Universiteit en gemeente verzonnen een list. Er staan nu fietsstewards voor de Universiteitsbibliotheek, die studenten wijzen op de plekken waar ze hun fiets kunnen stallen. Het werkt! Voor de komende jaren voorziet Valkema verder dat het voor automobilisten nog aantrekkelijker wordt om de auto te combineren met de fiets. Nu al zie je dat veel automobilisten met de auto naar de transferia rond de stad rijden en vandaar verder gaan op de fiets. „Ik kan me voorstellen dat je ook lege plekken in de stad, bouwkavels, tijdelijk inricht als parkeerplaats van waaruit verder gefietst kan worden.” Want eigenlijk komt de fietsstrategie van Groningen hier op neer: de echte petrolhead krijg je niet uit zijn auto, maar door het fietsen zo leuk en gemakkelijk mogelijk te maken zullen steeds meer mensen de fiets als een aantrekkelijk alternatief gaan zien. En de Amerikaanse minister van Transport? Zijn bezoek aan Groningen ging niet door om agenda-technische redenen.

niet-ﬁetser

ﬁetser

8,7

7,4

verzuimdagen per jaar

Je spijsvertering werkt beter als je regelmatig ﬁetst.

Slapen als een pasgeboren baby: Fietsers weten hoe dat voelt. Je valt sneller in slaap en je slaapt beter door als je iedere dag 20 tot dertig minuten ﬁetst.

Als je overgewicht hebt en wilt afvallen, kun je het beste gaan hardlopen. Maar dat is voor veel mensen te pittig. Begin met ﬁetsen. Hardlopen kan dan later altijd nog.

Friesland en Drenthe staan bovenaan Fryslân en Drenthe hebben het beste ﬁetsroutenetwerk van Nederland. Dat blijkt uit de Kwaliteitsmonitor ﬁetsregio’s 2015 uitgevoerd door het Landelijk Fietsplatform. Er is onder andere gekeken naar de kwaliteit van het netwerk, het beheer en onderhoud, route-informatie en aantrekkelijkheid van de omgeving. Regio’s kunnen 1 tot 5 sterren verdienen. Twee provincies scoren de maximale 5 sterren: Fryslân en Drenthe. De puntentelling van Drenthe blijft daarbij iets achter ten opzichte van die van Fryslân. Groningen scoort vier sterren.

Foto: TasfotoNL / Shutterstock.com

8 |

Aha! magazine

| mei 2016

Advertentie

De beste oplossingen door het verbinden van kennis

Nieuwe behandelmethoden, de al voortschrijdende kennis en (medische) technologie: alle hebben invloed op de manier waarop wij onze zorg organiseren. Nanorobots en slimme domotica gaan ons helpen sneller beter te worden of gewoon gezond te blijven. Scienceﬁction? Welnee, veel technieken zijn er al. Het is slechts een kwestie van tijd voor we ze ook terug gaan zien in de dagelijkse zorgpraktijk. Maar wat voor effect heeft dit alles op onze ziekenhuizen en zorginstellingen? Hoe zien zij er in de toekomst uit?

Een huis waarin je gegarandeerd vier jaar ouder wordt dan gemiddeld. Kan dat? Hebben we over pakweg veertig jaar nog wel ziekenhuizen nodig? En hoe zorgen we voor gezonde wijken buurten en steden? Al deze vragen – en veel meer – staan centraal tijdens de conferentie Building the Future of Health die van 1 – 3 juni 2016 plaatsvindt in het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG). Building the Future of Health markeert een omslag in het denken over onze zorg en gezondheid. Als we met z’n allen ouder en gezonder willen worden, dan ligt de sleutel in een bewuste levensstijl. Voedingspatronen, omgevingsfactoren, voldoende beweging en hun onderlinge wisselwerking spelen hierbij een grote rol. Preventie is het sleutelwoord en de enige remedie tegen de al maar stijgende zorgkosten. Binnen deze context agendeert Building the Future of Health de bijdrage die de gebouwde omgeving kan leveren aan een goed en gezond leven. Vanuit de overtuiging dat de beste oplossingen ontstaan door het verbinden

van kennis, is het congres sterk interdisciplinair van aard. Drie dagen lang biedt het een inspirerende omgeving waar ontwerpers, beleidsmakers, bestuurders en zorgprofessionals uit binnen- en buitenland elkaar kunnen ontmoeten en kennis op kunnen doen. Binnen deze context daagt de conferentie vijftien topwetenschappers van kennisinstellingen als het UMCG, de Rijksuniversiteit Groningen en Wageningen Universiteit uit een blik op te toekomst te richten. Welke ontwikkelingen staan ons te wachten? En welke invloed kan dit hebben op onze zorg en zorggebouwen? In totaal biedt het congres een podium aan ruim honderdvijftig prominente sprekers, waaronder Andre Knottnerus (WRR), Machteld Huber (Institute for Positive Health), Rijksbouwmeester Floris Alkemade, Johan Mackenbach (Erasmus Universiteit), Rudy Rabbinge (Wageningen Universiteit), Sophia de Rooij (UMCG), Douglas L. Wood (Mayo Clinic), Peter Scialla (Delos Innovate Well), Paul Tang (IBM Watson Health),

Anne-Sophie Parent (AGE Platform Europe), Gordon Price (Simon Fraser Universiteit), Yianice Hernandez (New York Department of Health and Mental Hygiene), Christine Nickl (Nickl & Partner Architecten), Hilary Sample (Columbia Universiteit) en vele anderen. Onder de titel The Architecture of Hospitals biedt de conferentie bovendien een prachtig overzicht van de (inter) nationale state of the art op het vlak van ziekenhuisarchitectuur en het ontwerp van zorgvoorzieningen in de care. Zowel opdrachtgevers als ontwerpers zijn hier vertegenwoordigd. Building the Future of Health is een initiatief van het Healthy Ageing Network Noord-Nederland (HANNN), de Stichting Thomassen à Thuessink, TNO en de Thomassen à Thuessink leerstoel voor Ruimte en Gezondheid van de Rijksuniversiteit Groningen. De conferentie is een geassocieerde activiteit van het Nederlandse EU-voorzitterschap in de eerste helft van 2016.

Aha! magazine

| mei 2016 | 9

Bouwen op de toekomst Thuis blijven. Dat is wat we met zijn allen steeds meer gaan doen als we ouder worden. Maar dat moet wel kunnen, natuurlijk. Daarom worden er veel initiatieven ontplooid om woningen levensloopbestendig te maken én om ons te wijzen op de mogelijkheden. Door Jean-Paul Tafﬁ jn

Nationaal coördinator Groningen Hans Alders. Een slaapkamer beneden. De badkamer ook. De entree van het huis die breed genoeg is voor een eventuele rolstoel. Een makkelijk instapbaar bad, voorbereidingen om een douchestoel te installeren. Maar ook goede internetverbindingen om contact te leggen met zorgorganisaties, mogelijkheden om de deur op afstand te openen, apparaten te bedienen. Kortom: levensloopbestendig (ver)bouwen. Daar moeten we allemaal meer aandacht voor hebben. De overheid, bouwbedrijven, maar vooral bewoners zelf. Vanaf de openingsdag van Building the Future of health is bij de fontein in het UMCG een mooie én praktische tentoonsteling te bewonderen. Bouwkundige toepassingen zijn er te zien, en ICT-oplossingen om op hogere leeftijd thuis wonen te vergemakkelijken of zelfs mogelijk te maken. Het is belangrijk dat veel mensen weten wat er op dit gebied kan, zegt de Groningse wethouder Roeland van der Schaaf. „We weten allemaal dat we ouder worden en ook dat we langer thuis willen wonen. Maar het is een beetje als met je pensioen. Je weet dat het komt, maar je bent er misschien nog niet mee bezig. Terwijl dat wel zou moeten.” Dat is de reden dat de gemeente de campagne ‘Lang zult u wonen’ lanceert. Daar hoort een proeﬂab bij waar de laatste snufjes op het gebied van domotica (ICT-oplossingen in huis) te zien zijn, waar methoden van duurzaam bouwen worden getoond, waar e-health in al zijn uitingen in de schijnwerpers staat. De gemeente en de Economic Board zijn in gesprek over waar en hoe zo’n lab er komt.

Van der Schaaf: „We gaan ook naar de mensen toe, desnoods deur na deur, om duidelijk te maken dat dit thema belangrijk is en dat mensen eraan moeten denken. Het zou zonde zijn om bij een verhuizing of verbouwing geen rekening te houden met het levensloopbestendig bouwen.” Dat laatste geldt ook zeker in het aardbevingsgebied, waar al veel verbouwd wordt. Dat is de reden dat ook de Economic Board en bouwbedrijven zich achter dit initiatief scharen. Bewustwording is essentieel. Onder bewoners, maar onder bedrijven en overheden. Vanuit een andere hoek wordt daaraan ook hard getrokken. Tijdens het congres komende week spreken twee gezaghebbende Amerikanen over hoe zij bezig zijn met welzijn in combinatie met het bouwen en inrichten van huizen. Paul Scialla is oprichter en CEO van Delos, een bedrijf dat zich volledig toelegt op het centraal stellen wel ‘wellness’ in bouwen inrichtingsprocessen. Hij bedacht een standaard voor gezond wonen. Medisch directeur Douglas Wood van de Mayo Clinic in Rochester spreekt erover vanuit het perspectief van zijn vooraanstaande ziekenhuis. „Die heren zeiden me: we willen meer doen dan erover praten. Waarom proberen we niet meteen partijen bij elkaar te krijgen om dit thema meer centraal te stellen?”, vertelt directeur van het Healthy Ageing Network Noord-Nederland (HANNN) Daan Bultje. „Dat gaan we dus doen. We hebben een meeting met partijen vanuit de overheid, de bouw, de technologie en de zorg om te kijken of we hier ook een soort standaard kunnen krijgen.” Woensdag moet dat uitmonden in de ondertekening van een Memorandum of understanding, waarbij ook de Nationaal Coördinator Groningen, Hans Alders, betrokken is. Dit idee kan namelijk perfect op het aardbevingsgebied worden geplakt. Bultje: „We moeten daar levensloopbestendig renoveren. Er is al ruimte voor duurzaamheid en energiezuinigheid, maar dit is ook belangrijk. Het biedt ons de mogelijkheid om juist in Noord-Groningen nieuwe innovaties op dit gebied door te voeren.”

Aardbevingsbestendig bouwen in Loppersum.

‘Bouwen voor een gezond en gelukkig leven’ De bouwbedrijven hebben een belangrijke rol in het realiseren van levensloopbestendige woningen, bijvoorbeeld in het Groningse aardbevingsgebied. De woningeigenaren (particulieren, maar ook gemeenten, Rijkswaterstaat, woningbouwverenigingen) zouden het Lars van der Meulen initiatief moeten nemen om hun huizen klaar te maken voor de toekomst. Maar de bouwers hebben een even grote rol. Zij moeten die eigenaren wijzen op de mogelijkheden. „Daarvan zijn wij bouwbedrijven steeds meer doordrongen”, zegt Lars van der Meulen, manager Corporate Responsibility van Volker Wessels. „Het gaat verder dan puur levensloopbestendigheid. We willen zo bouwen dat mensen er zo gezond en gelukkig mogelijk kunnen wonen. De kennis is er, de innovaties ook. Het gaat erom dat het op grote schaal in praktijk wordt gebracht.” Waar denkt Van der Meulen dan aan? Uit studies blijkt bijvoorbeeld dat ronde, zachte vormen en water helpen stress te voorkomen. Meer groen in de wijk leidt bewezen tot minder hart- en vaatziekten. Een goede lichtinval heeft een signiﬁcant betere nachtrust tot gevolg. Sociale participatie maakt gelukkig. „Dat is kennis die we moeten gebruiken bij (ver)bouwprojecten. Wat mij betreft gaat dat heel ver. Waarom niet met bewoners, hoveniers en de zorgverzekering om tafel om een bouwproject neer te zetten dat met al die wetenschap rekening houdt? Wij willen de lat hoog leggen: we voegen vijf gezonde levensjaren toe aan een mensenleven als die plannen goed zijn.” Tijdens het congres komende week zit Van der Meulen aan tafel met Amerikaanse experts op dit gebied, Nederlandse overheden en zorginstellingen.

10 |

Aha! magazine

| mei 2016

Advertentie

Health Hub Roden is een samenwerking tussen bedrijven, kennisinstellingen overheid en is onderdeel van het Healthy Ageing Network Nothern Netherlands. Hanzehogeschool is penvoerder van Health Hub Roden.

W! W! NIEU NIEU

Master Master Healthy Ageing Professional Healthy Ageing Professional Voltijd &Voltijd Deeltijd & Deeltijd | Start september | Start september 2016 2016 De sector zorg, De sector welzijn zorg, en sport welzijn staat en sport voor een staatbelangrijke voor een belangrijke omslag: vanomslag: verzorgen van en verzorgen problemen en problemen oplossen naar oplossen het naar het stimuleren stimuleren van gezondvan denken gezond en denken gedrag. en Er gedrag. zijn Er zijn professionals professionals nodig die het nodig initiatief die het durven initiatief en kunnen durven en kunnen nemen om nemen deze omslag om deze te bewerkstelligen. omslag te bewerkstelligen. De Master De Healthy Master Ageing Healthy Professional Ageing Professional leidt de change leidt de change agents op die agents een op voortrekkersrol die een voortrekkersrol nemen, nemen, de competenties de competenties hebben omhebben ideeĂŤn om uit te ideeĂŤn voeren uiten te voeren en samenwerking samenwerking zoeken metzoeken anderemet betrokken andere partijen. betrokken partijen. Spreekt ditSpreekt je aan?dit Kijk je dan aan?op Kijk dan op www.hanze.nl/healthyageingprofessional www.hanze.nl/healthyageingprofessional

share share your talent. your talent. move the move world. the world.

Aha! magazine

De toekomst van Health: veelbelovende startups Gezonder oud worden. Dat is het voornaamste doel van het Healthy Ageing Network Noord-Nederland (HANNN). Dat streven levert nogal wat initiatieven, ideeën, startups op. Zoals deze drie.

Door Jean-Paul Tafﬁ jn

mage processing en Machine learning. Leg het maar eens uit op een feestje. Dat lukt Ioannis Katramados wonderwel. De oprichter van Cosmonio vertelt het alsof het logisch is allemaal. „Wij halen belangrijke informatie uit beelden met onze speciale software. Werk dat je normaal met je ogen en handen doet, kan door onze systemen geassisteerd worden, of geheel overgenomen.” Cosmonio bouwt apparaten die bacteriën kunnen tellen in waterbronnen bijvoorbeeld. Om snel te bepalen of het gezond is. De apparatuur kan net zo goed mensen tellen. De intelligente software legt ook patronen bloot, die mensenogen soms ontgaan. „Radiologen zien door ons product in een oogopslag of er een afwijking op een orgaan zit. Dat levert dus tijdswinst op. En het kan ook zijn dat onze apparatuur iets wel ziet, wat een specialist ontgaat.” Een andere tak aan het bedrijf is het maken van 3D-beelden. Veel van wat aan artsen wordt aangeboden, is nu nog 2D. Met 3D is sneller meer te zien. Ons doel is dat systeem door te laten dringen in de operatiekamer. De chirurg kijkt nog een keer naar de 3D-afbeelding, zoals hij nu ook vaak naar beelden kijkt. In combinatie met een 3D-bril moet hij dan het beeld kunnen laten draaien door met zijn handen te zwaaien. De operatiekamer van de toekomst. Dat is waarmee Cosmonio zich onder meer bezig houdt. De in Leeuwarden en Groningen gevestigde startup doet nog veel meer. Katramados: „Ik sprak ooit over de toekomst met een medicus tijdens een lunch. Zo is het idee ontstaan. Zo ontstaan de mooiste ideeën. Wij zijn high-end engineers, maar ik heb een medisch expert in dienst genomen om dit helemaal uit te werken.” Niet direct zo hightech, maar wel even veelbelovend, is FitGaaf. Tom Steffens is de geestelijk vader van het idee, dat intussen een bedrijf genoemd mag worden.

Daniëlle Tielliu-Nijkamp, DAPP Het helpt mee om mensen, vooral kinderen, een gezondere leefstijl aan te meten. De basis is een kalender met beloningsstickers. Het kind plakt een stickertje als het een glas water drinkt, een andere als het ﬂink beweegt. En zo zijn er ook sticker tjes voor onder meer gezond eten en goed slapen (heel belangrijk!). Dat klinkt nogal simpel, zo’n kalender, maar Steffens is niet over één nacht ijs gegaan. „Het product is constant ontwikkeld de laatste jaren. Ik heb studenten Toegepaste Psychologie laten meedenken over de beloningsstructuur bijvoorbeeld. De kalender is verkort, de ouders moeten nu ook meedoen. En we werken aan een app die kinderen helpt herinneren dat ze een actie moeten ondernemen voor hun kalender.” Scholen in het hele land zijn enthousiast, de kinderkliniek in Almere gebruikt het systeem voor de behandeling van obesitaspatiëntjes, huisartsen raden het aan. „We gebruiken de buurtsportcoaches om het overal uit te rollen. Dit product werkt heel goed op de gebieden preventie, bewustwording en interventie.” Uitvindingen die het leven makkelijker maken. En de zorg misschien wel beter, of in ieder geval efﬁciënter. In die categorie is DAPP in te delen. Het doel: de procedure rond transplantaties van organen vereenvoudigen. Daniëlle Tielliu-Nijkamp weet waarover ze het heeft. Jarenlang was ze transplantatiecoördinator in het UMCG.

Tom Steffens, FitGaaf „De procedure zit vrij ingewikkeld in elkaar. Van heel veel kanten moet goedkeuring gegeven worden, er moet veel geregeld worden. Chirurgen, studenten, vervoerders, anesthesisten, en nog veel meer mensen zijn erbij betrokken. In de praktijk betekent dat een enorm gebel. Ik dacht al een tijd: dat moet handiger, efﬁciënter kunnen.” En daarom bedacht ze de Donatie app (DAPP). Het is een systeem dat alle communicatie rondom zo’n transplantatie integreert. Iedereen die het moet weten ziet in één oogopslag wat en wanneer moet gebeuren. Wanneer een orgaan arriveert, wanneer een patiënt gereed moet zijn voor de ingreep, wie er op de hoogte zijn, waar het orgaan is, of alle goedkeuringen binnen zijn, of de machine voor de preservatie van het orgaan klaar is, en meer. Bovendien heb je alle data bijeen. Daar kun je later prachtig onderzoek mee doen en je maakt een extra kwaliteitscontrole mogelijk. „Het UMCG doet mee aan een pilot. Dat is geweldig. Mijn doel is uiteindelijk alle ziekenhuizen aan te sluiten. Eerst in Nederland, dan in de rest van de wereld. Om dat te bereiken wil ik snel publiceren in een vakblad en daarna spreken op congressen. Het moet geaccepteerd worden in de medische wereld. Maar daar heb ik alle vertrouwen in.”

| mei 2016 | 11

12 |

Aha! magazine

| mei 2016

Noord-Nederland als Blue Zone: samen langer, gezonder en gelukkiger leven Noord-Nederland wil een Blue Zone worden: een gebied waar mensen langer, gezonder en gelukkiger leven dan op andere plekken in de wereld. Wat het geheim is van een Blue Zone? Dat zit ‘m in de manier waarop mensen hun alledaagse dingen doen, zo ontdekten wetenschappers. Met aandacht en zorg voor voeding, ontspanning, de omgeving en elkaar. Ook in Noord-Nederland begint de Blue Zone-gedachte post te vatten. Her en der starten particulieren initiatieven op die bijdragen aan een gezondere, leefbaardere samenleving.

Door Theone Joostensz

Het is jouw wijk, jij mag het zeggen De wijk Emmerhout in Emmen wil in 2030 de eerste Blue Zone zijn in Nederland. „Ons motto is: in Emmerhout valt niemand tussen wal en schip”, zegt Wytse Bouma, secretaris bij Wijkbelangen Emmerhout. In de evenementenzaal van bewonersbedrijf ‘Op eigen houtje’ gonst het van de bedrijvigheid. Tafels worden gedekt, etensgeuren verspreiden zich. Klokslag twaalf uur stroomt de ruimte vol. Een grote groep licht-dementerende ouderen en hun begeleiders schuiven aan voor een warme lunch. Wytse Bouma kijkt tevreden toe. „Er wordt hier van alles georganiseerd”, vertelt hij. „Bijeenkomsten, een repair café waar mensen hun kapotte apparaten kunnen laten maken, maandelijkse jamsessies en een wandelgroep. Er zijn een paar dansscholen gevestigd, zzp’ers huren hier een werkruimte, we zijn bezig om een moestuin aan te leggen. En in het Eetlokaal kunnen mensen voor zeven euro een gezonde driegangenmaaltijd krijgen. Dat is geen geld, en nog gezellig ook.” Bewonersbedrijf ‘Op eigen houtje’, gerund voor en door bewoners van de wijk Emmerhout, is gevestigd in een voormalige basisschool. De missie en visie van het bewonersbedrijf zijn geënt op de basisprincipes van Blue Zone. “We willen mensen in beweging brengen, ze inspireren om te werken aan hun kwaliteit van leven”, zegt Bouma. “Eigen verantwoordelijkheid is heel belangrijk. Het is de bedoeling dat mensen zelf activiteiten organiseren en dat ze hun eigen netwerk onderhouden. Daarbij gaan we uit van wat iemand nog wél kan.”

Op eigen houtje, Emmerhout

Uit een recent onderzoek blijkt dat 53 procent van de 65-plussers in de wijk Emmerhout aangeeft eenzaam te zijn. Bouma: „Door ons te richten op de vitale oudere,

neemt die vanzelf zijn minder vitale buurman onder de arm. Want iedereen kan iets voor iemand betekenen.”

Iedereen is van de wereld In Vries ligt Plaats de Wereld: een werkplaats rond duurzaam leven en wereldeducatie. Initiatiefnemers Johan en Yvonne Westerhof: „Bij Plaats de Wereld ontdekken we samen hoe je ook anders kunt leven. Er is hier geen druk, geen haast; mensen uit de regio en van ver weg ontmoeten en helpen elkaar. We zijn geinspireerd door de veelkleurige wereld en proberen noaberschap en duurzaam leven handen en voeten te geven.” Er werken ruim 75 vrijwilligers bij Plaats de Wereld, van jong tot oud. Ook voor mensen die dagbesteding nodig hebben, is plaats. Per jaar doen bovendien zo’n drieduizend mensen mee aan workshops en activiteiten, variërend van een familiedag, vachtvilten tot poppentheater. In de moestuin kun je leren tuinieren, in het atelier je creativiteit loslaten of een (kinder-)feestje vieren. Johan: „Ook kun je workshops volgen, zoals Koken uit de natuur. Jong en oud gaat samen de natuur in om te ontdekken wat er aan groente en kruiden in het wild groeit en hoe je die klaar kunt maken. Mensen leren zo om met andere ogen naar hun omgeving te kijken.” Ook over de grenzen heen is Plaats de Wereld actief. „Mensen die vanuit een buitenlands project hier op bezoek zijn, gaan vol inspiratie en nieuwe werkvormen terug naar hun project”, zegt Yvonne. Een ander voorbeeld zijn de kleurige lappendekens die door een handwerkgroep uit een naburig verzorgingshuis worden gebreid. Plaats de Wereld zorgt dat de dekens bij leeftijdgenoten terechtkomen elders op de wereld en dat de breiende dames hier weer verslag van krijgen. Yvonne: „We gaan uit van de eigen kracht van mensen. Het is mooi om te zien hoe mensen opbloeien omdat ze zich voor anderen inzetten, of dat nu dichtbij is of ver weg. Want ten-

Aha! magazine

| mei 2016 | 13

Linksboven: Plaats de Wereld, Vries. Links: buurtmoestuin Toentje, Groningen. Boven: GRC Groningen.

slotte kunnen we alleen samen de wereld eerlijker en mooier maken.”

Trots op een krop sla In het Pioenpark in Groningen, middenin de wijk Oosterpark, ligt buurtmoestuin Toentje. Zo’n dertig vrijwilligers zijn hier structureel aan het werk. Alles wat ze verbouwen, gaat naar de Stadse voedselbank Groningen. „Als onze kratten met groente en fruit bij de voedselbank worden afgeleverd, weet iedereen: dit komt vers van het land. Verser dan dit krijg je het niet,” zegt Jos Meijers, bedenker en mede-chef van Toentje. Vorig jaar leverde de buurtmoestuin een indrukwekkende 900 kratten seizoengroenten en -fruit aan de Stadse voedselbank Groningen. Daarmee konden 120 van de 650 gezinnen die afhankelijk zijn van de voedselbank, gevoed worden. En dat voelt goed, aldus Meijers: „Het resultaat van wat we doen, is heel tastbaar. Je bent trots als je een krop sla oogst omdat je weet dat die een paar uur later bij de voedselbank ligt.” Naast voedsel produceren, werkt Toentje aan het beter zichtbaar maken van de voedselketen. Van tuin tot tafel, zeg maar. Er komt een sociaal restaurant met gezond en betaalbaar eten en er zijn plannen om workshops te geven in onder meer voedsel bewaarmethoden, zoals fermen-

teren en pekelen. De bewoners van de Oosterparkwijk worden actief betrokken bij de ideeën, want Toentje wil mensen inspireren om hun eigen leefomgeving groener, gezonder en socialer te maken. Met een moestuin, een voetbalveldje, een openbare tennisbaan en een natuurlijke speelplaats in de maak, zet de Oosterparkwijk stappen in de richting van een Blue Zone. „Over vijf jaar hoop ik dat als er een nieuwbouwwijk wordt neergezet, de functies groen, gezond, sociaal en spelen daar automatisch in zijn verwerkt”, zegt Meijers. “En dan niet top down, maar in gezamenlijkheid met de mensen.”

Hoe blauw is jouw sportclub? Blue Zone en voetbal, gaat dat wel samen? Jazeker, vinden ze bij GRC Groningen. De voetbalclub wil de Gezondste club van Groningen worden: een gemeenschap waar mensen aandacht hebben voor elkaar, voor beweging en voor gezonde voeding. De club zet zich in voor meer participatie van de ouders, gezonder eten in de kantine en meer betrokkenheid van de oudere jeugd. Als opmaat naar het nieuwe voetbalseizoen organiseert GRC Groningen zaterdag 2 juli een markt op thuisbasis Sportpark Corpus den Hoorn. Je kunt onder meer testen hoe ﬁt je bent en gezonde(re) snacks proeven. Daan Bultje, directeur van het HANNN, komt ook langs om een praatje te houden over Blue Zones en Healthy Ageing.

Gerjan Navis, hoogleraar interne geneeskunde en coördinator voeding en gezondheid in het Universitair Medisch Centrum Groningen: „Een ongezonde leefstijl gaat gepaard met een verhoogd risico op chronische aandoeningen. Er bestaan interventies voor het individueel verbeteren van leefstijlfactoren, maar de effectiviteit daarvan is klein en niet langdurig. De uitdaging is een duurzame leefstijlverandering te ondersteunen, bij voorkeur gericht op meerdere factoren, zoals voeding, beweging, stress, roken en alcohol. Dit vraagt een innovatieve integrale aanpak en wij zijn geïnspireerd door de Blue Zones; hoe kunnen we gezonde leefgewoonten en sociale betrokkenheid stimuleren? Daar gaan wij graag als UMCG samen met de bewoners in de regio mee aan de slag.”

Creëer je eigen Blue Zone Wereldwijd bestaan er vijf Blue Zones: Okinawa in Japan, het Italiaanse eiland Sardinië, Loma Linda in Californië, Nicoya in Costa Rica Peninsula en Ikaria, een geïsoleerd Grieks eiland. Je hebt echter geen exotische omgeving nodig om je eigen Blue Zone te creëren. Neem deze vier regels in acht, en je kwaliteit van leven verbetert merkbaar:

1 2 3

Stop met proppen: je hebt genoeg gegeten als je maag voor 80 procent gevuld is.

Love is all you need: investeer tijd en liefde in je familie en geliefden.

Beweeg de hele dag door, thuis en op je werk. Ontstress: zorg dat je je regelmatig ontspant op een dag.

Wil je een Blue Zone maken van je straat, buurt of wijk? Dan horen we graag van je! Meld je initiatief bij bluezone@hannn.eu Wij kunnen je desgewenst helpen als je speciﬁeke vragen hebt of je in contact brengen met andere initiatieven.

14 |

Aha! magazine

| mei 2016

8 Miljoen potjes bloed, urine, ontlasting en weefsel Sinds 2008 hebben 167.729 inwoners uit Noord-Nederland voor het bevolkingsonderzoek Lifelines honderden vragenlijsten over leefstijl en welzijn ingevuld. Ook stonden zij maar liefst 8 miljoen potjes bloed, urine, ontlasting en weefsel af, evenals 20.000 plukken haar. Daarmee helpen zij wetenschappers – en uiteindelijk ons allemaal – om uit te vinden hoe we gezond(er) oud kunnen worden. Wat hebben onderzoekers tot nu toe ontdekt? Door Marte van Santen

ederland vergrijst in een rap tempo. In 2030 is een kwart van alle inwoners 65-plus. Het gevolg: steeds meer mensen hebben steeds meer zorg nodig. Veel chronische ziektes waar senioren mee te maken krijgen, zoals diabetes en hart- en vaatziekten, ontstaan (steeds) vroeg(er) in het leven. Dat heeft onder andere te maken met het feit dat we de afgelopen decennia ongezonder zijn gaan eten en minder zijn gaan bewegen. Ook de omgeving speelt een rol; met op elke hoek van de straat vet en suiker voor het grijpen, wordt het er niet gemakkelijker op om gezond te blijven. De vraag is of, en zo ja hoe, we het ziektetij kunnen keren. Met dat in het achterhoofd startte het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG) in 2006 Lifelines, een grootschalig bevolkingsonderzoek in Noord-Nederland. De ambities liegen er niet om. De meer dan 167.000 deelnemers worden (zo mogelijk) gedurende minimaal dertig jaar gevolgd. Elke twee jaar vullen zij uitgebreide vragenlijsten in over hun leven, leefstijl en gezondheid. Daarnaast krijgen ze eens in de vier à vijf jaar een lichamelijk onderzoek, waarbij onder andere bloeddruk, gewicht, buik- en heupomgang, hartfunctie, bloedsuiker, cholesterolspiegel en nierfunctie worden gemeten. Alle gegevens en de monsters van afgenomen bloed, urine en ontlasting

komen in een grote databank terecht, waar onderzoekers ze kunnen raadplegen.

Ziekte voorkomen of uitstellen Cisca Wijmenga, hoogleraar Humane Genetica aan de Rijksuniversiteit Groningen en hoofd van de afdeling Genetica van het UMCG, is vanaf het begin betrokken bij Lifelines en maakt veelvuldig gebruik van de data. Zij vertelt wat Lifelines zo bijzonder maakt. „Wetenschappelijk onderzoek gaat vaak over mensen met een bepaalde ziekte, bijvoorbeeld kanker- of diabetespatiënten. Maar als je beter wilt begrijpen waarom ziektes ontstaan en of je ze misschien kunt voorkomen of uitstellen, heb je er veel meer aan om mensen te bestuderen, vóórdat ze ziek worden. Zo kun je oorzaak en gevolg onderscheiden. Dat is wat Lifelines mogelijk maakt.”

Waarom zitten er zoveel mensen in het bestand? „Om verbanden bloot te leggen en daar gedegen uitspraken over te kunnen doen, heb je heel veel gegevens nodig. Lifelines is uniek in Nederland. Vanwege de omvang, maar ook vanwege de verscheidenheid aan informatie. We weten welke opleiding deelnemers hebben genoten, of ze overgewicht hebben, hoeveel kofﬁe ze drinken, op welke leeftijd vrouwen in de menopauze komen, en ga zo maar door.

Cisca Wijmenga van Lifelines.

Aha! magazine

| mei 2016 | 15

Lifelines in cijfers

167.729

Het maakt het mogelijk om te onderzoeken of er een samenhang is tussen bijvoorbeeld erfelijkheid, omgeving, gedrag en ziekte.’’

deelnemers, in leeftijd variërend van 8 tot 93.

Leidt dat tot concrete nieuwe inzichten?

12% van de deelnemers maakt deel uit

„Zeker weten! Onlangs hebben psychologen Tom Postmes en Katherine Stroebe van de RUG bijvoorbeeld de eerste resultaten gepubliceerd van onderzoek naar de gevolgen van de gaswinning voor de gezondheid, het veiligheidsgevoel en het toekomstperspectief van Groningers. Voor hun onderzoek hebben ze onder andere Lifelines gebruikt. Zelf heb ik de afgelopen jaren onderzoek gedaan naar de effecten van voeding en medicatiegebruik op de diversiteit aan darmbacteriën. Dat had niet gekund zonder Lifelines.”

Waarom niet? „Niet alleen hebben we van meer dan 1.100 deelnemers ontlasting geanalyseerd, we konden die informatie ook koppelen aan gegevens over hun dieet, hun gezondheid en de medicijnen die ze gebruiken. Hierdoor was het mogelijk om te zoeken naar factoren die de samenstelling van darmﬂora veranderen. Dat bleken er veel te zijn. Je ziet het effect van voeding bijvoorbeeld direct terug in de darm. Zo hebben mensen die regelmatig yoghurt of karnemelk gebruiken een grotere diversiteit aan bacteriesoorten in hun darmen. Ook kofﬁe en wijn stimuleren de diversiteit, terwijl volle melk of een calorierijk dieet die juist verlaagt.”

Wat hebben we aan de kennis? „Ziekten ontstaan vaak door een veelheid aan factoren. De meesten, zoals je genen of je leeftijd, kun je niet veranderen. Maar het is wel mogelijk de samenstelling van je darmbacteriën te beïnvloeden door voeding of geneesmiddelen. Wanneer we goed begrijpen hoe dat kan en wat de gevolgen zijn, biedt dat grote mogelijkheden, bijvoorbeeld om problemen te helpen voorkomen. Maar daarvoor is nog veel vervolgonderzoek nodig.”

Hebben deelnemers aan Lifelines er persoonlijk nog baat bij hun medewerking? „Alle gegevens zijn geanonimiseerd voor onderzoekers. Maar deelnemers krijgen de uitslagen van bepaalde metingen en tests wel teruggekoppeld. Overigens kunnen wij wetenschappers ons werk alleen doen dankzij hun onbaatzuchtige hulp. Daarmee dragen ze bij aan een gezondere toekomst van volgende generaties. Ik hoop dat ze daar net zo trots op zijn als wij. Want het succes van Lifelines is het succes van ons allemaal.”

van een familie waaruit drie generaties meedoen aan Lifelines.

8 miljoen monsters van onder

andere bloed, urine, ontlasting en weefsel.

200

Tot nu toe meer dan wetenschappelijke onderzoeken waarbij de gegevens van Lifelines zijn gebruikt.

Meer informatie: lifelines.nl.

16 |

Aha! magazine

| mei 2016

Advertentie

Onderscheidende kracht Centre of Expertise Healthy Ageing Han de Ruiter geniet van de energie van studenten, lectoren, onderzoekers en ondernemers. Het enthousiasme van de directeur Centre of Expertise Healthy Ageing van de Hanzehogeschool Groningen is prettig aanstekelijk. Samen duurzaam onderscheidend stappen zetten voor een gezonder leven van 0 tot 100.

Bij meer dan twintig opleidingen aan de Hanzehogeschool en voor meer dan 5000 van de studenten speelt Healthy Ageing een centrale rol. Een belang dat verder toeneemt, want in september start de masteropleiding ‘Healthy Ageing Professional’. „Het is voor de start al succesvol met vijftig aangemelde studenten en worden er nog wel een paar meer, “zegt Han de Ruiter. „Het enthousiasme bij professionals om naast hun specialisme, zich breder te laten scholen op het terrein van Healthy Ageing, geeft aan dat er vraag is. In de gesprekken die we er over voerden, was de vraag duidelijk naar professionals die over de breedte van het vakgebied Healthy Ageing kunnen kijken.” Sinds 2008 is de Hanzehogeschool in navolging van het UMCG actief betrokken bij het thema. „Na die eerste periode van vijf jaar hebben we ons nog een keer gecommitteerd voor in elk geval vijf jaar, dus zeker tot en met 2021 is Healthy Ageing een centraal thema in de breedte van onze opleidingen, ook daar waar je het misschien niet direct verwacht.” De Hanzehogeschool heeft zich de afgelopen jaren steeds meer toegelegd op het ontwikkelen van nieuwe kennis en het meer en beter toepassen ervan op gebied van Healthy Ageing. In de

driehoek Onderwijs, Onderzoek en Ondernemerschap werkt ze samen met vele partners aan gezondheid en participatie. „Het is uniek dat we in heel Noord- Nederland samenwerken op dit centrale thema„ zegt De Ruiter. „Met bedrijfsleven, waar we voor veel bedrijven fungeren als een soort R&D- afdeling, waar de studenten aan de slag gaan met concrete vragen. Met overheden, die we bijstaan in vraagstukken als ‘hoe kunnen we de stad Groningen leefbaarder en gezonder maken voor mensen’ of ‘hoe kunnen we ervoor zorgen dat we in een krimpgebied de dorpen leefbaar houden’.”

BREDE CONTEXT HEALTHY AGEING Een aantal van de onderwerpen waar de Hanzehogeschool zich op focust komt ook aan de orde op de internationale conferentie Building the Future of Health „Dat geldt ook voor een aantal terreinen waar je misschien niet direct een Healthy Ageing- invulling ziet, zoals facility management, maatschappelijk vastgoed en ruimtelijke transformatie. Een aantal van onze opleidingen richt zich op de vraag welke invloed je kunt hebben op welbevinden, welzijn en gezondheid van mensen in de ruimte waar ze wonen, leven en werken. Zo komt bijvoorbeeld

het Martini Ziekenhuis met de vraag naar onze studenten hoe zij het beste hun ziekenhuisomgeving, zo goed mogelijk kunnen inrichten, zodat mensen zich er thuis en veilig voelen.” Een andere opleiding waar je niet direct een gezondheidsthema verwacht, is het Prins Claus Conservatorium. De muziekstudenten waren onder meer al betrokken bij een onderzoek naar de effecten van muziek voor mensen met dementie en onderzoeken ook de gezondheidseffecten van muziek aan bed bij mensen die langdurig aan bed gekluisterd zitten.

WERKPLAATSEN VOL INNOVATIE Om de intensieve samenwerking in de driehoek Onderwijs, Onderzoek en Ondernemerschap zo goed en effectief mogelijk vorm te geven, kiest de Hanze voor het opzetten van Innovatiewerkplaatsen. Inmiddels zijn er al 25 werkplaatsen, waar rond een bepaald thema wordt samengewerkt, zoals in Welzijn & Zorg, Actieve Leefstijl & Sport, eHealth & Technologie, Voeding en Wonen, Vrije Tijd & Zorg. „Binnen de werkplaatsen wordt onderzoek gedaan naar ‘real life’ vragen, over bijvoorbeeld de maatschappelijke participatie van mensen met een psychische beperking, eHealth &

Serious Gaming, Active Ageing Diabetes en vele andere onderwerpen.” De kracht van de Innovatiewerkplaatsen schuilt volgens De Ruiter in de concrete aanpak en de maatschappelijke relevantie. “Verbinding is het leidende thema. We laten zien dat Healthy Ageing ons allemaal aangaat, van 0 tot 100.” Ondernemerschap speelt voor steeds meer studenten van de Health Ageingopleidingen een prominente rol. „We proberen jaarlijks inzicht te krijgen hoeveel studenten voor zichzelf willen beginnen en inmiddels zijn dat er toch zo’n honderd per jaar. Ook in de Innovatiewerkplaatsen geldt heel sterk de vraag wat wij voor ondernemers kunnen betekenen en wat we voor elkaar kunnen doen; studenten zitten dicht op de praktijk.’’ „In de Health Hub in Roden bijvoorbeeld worden binnenkort de eerste start-up plekken ingericht, waar ook studenten hun bedrijfjes kunnen starten. En dat is weer een mooie aanvulling op de inmiddels negen bedrijven die zich er al gevestigd hebben of er binnenkort naar toe gaan. Een prachtige samenwerking met de gemeente Noorderveld en Ondernemersfabriek Drenthe.”

DE TOEKOMST Hoe ziet Han de Ruiter de nabije Healthy Ageing- toekomst van Hanzehogeschool? „Het voelt aan alle kanten goed, we breiden uit, er komt een nieuwe opleiding van de Healthy Ageing- professional, waarvoor ook in het zuiden bij FontysHogeschool belangstelling is om een meer technische variant op te zetten. De samenwerking in het Noorden wordt breder, ook met andere Hogescholen als bijvoorbeeld NHL in Leeuwarden. Natuurlijk, ik wil zelf ook de regie kunnen voeren als ik ouder word, dat draagt elke dag bij aan m’n motivatie.” „En ik ben er trots op dat lector Transitie Bio-Economie Rob van Haren, er in is geslaagd om in een Europees consortium subsidie los te krijgen om nader onderzoek te doen naar het kweken van lupine als vleesvervanger. Daar word ik blij van, omdat niet alleen bijdraagt aan kennis en expertise op voedingsgebied, maar ook omdat het enorm kan bijdragen aan een alternatief voor andere landbouwgewassen in het Noorden.” Velden voor lupines als de gezonde en spreekwoordelijke stip op de noordelijke horizon van gezonder leven.

Han de Ruiter

Aha! magazine

Clustering van talent

| mei 2016 | 17

Ton de Vries is directeur van Syncom BV, als specialist in het bereiden van chemische verbindingen voor medisch onderzoek een van de toonaangevende bedrijven op de Zernike Campus in Groningen. Hij geeft daarnaast mede leiding aan een verband van MKB-bedrijven die samenwerken op het gebied van Life Sciences en Medische Technologie. Door Pieter Mulderij Het ‘conglomeraat’ kwam tot stand door een krachtenbundeling van zo’n 20 bedrijven uit het Noorden van Nederland: gezamenlijk hebben deze MKB-bedrijven meer dan duizend werknemers en een omzet van circa 250 miljoen euro. Ze richtten de ‘Life Cooperative’ op, waarmee men gezamenlijk wil bijdragen aan het markeren van de hotspot ‘Noord-Nederland’ op de wereldwijde kaart. De leden vergroten hun slagkracht en efﬁciency en weten tegelijker tijd de kosten te verlagen. „Door samen op te trekken kan een centraal P&O-beleid worden gevoerd, kunnen we centraal inkopen en genereren we gezamenlijk business. Het collectief spant zich in om Life Sciences in Noord Nederland een hogere mindset te bezorgen. We leggen de lat hoog en willen binnen nu en pak ’m beet een jaar of drie tot zo’n 30 leden groeien (en wellicht zo’n 1500 hoogwaardige arbeidsplaatsen)”, vertelt de Vries. „Kennis delen betekent vaak ook kennis en kunde versterken en de overtuiging hebben, dat je samen verder komt dan alleen. Door onze krachtenbundeling worden we serieuzer genomen in de bedrijfstak omdat we beter zichtbaar zijn in de markt. Life Cooperative werd opgericht onder de naam Healthy Ageing Business Coöperatief.”

High potentials „Het is niet zo dat alle deelnemende bedrijven gelijktijdig participeren in dezelfde activiteiten. Wie tijd en de behoefte heeft om zich te presenteren op een speciﬁek evenement kan zich centraal aanmelden. Alle bedrijven binnen de club komen tijdens zo’n evenement in beeld maar voor sommigen ligt er een rechtstreeks belang met het onderwerp. Zo presenteerden onlangs vier partners zich op de banenbeurs voor onze branche; het BCF (Bio, Chemie en Food) Career Event in de RAI Amsterdam. Zij wilden graag in contact komen met high potentials in de branche.”

Sommige bedrijven uit het collectief werken concreet samen aan (deel)projecten. Zo richten vijf bedrijven zich, in nauwe samenwerking met UMCG en RUG, op het in kaart brengen en ontwikkelen van (nieuwe) biomarkers. Biomarkers spelen een belangrijke rol in de medische biologie. Het zijn een soort ‘boodschapperstoffen’ of sporen in bijv. bloed of in urine, die een indicatie geven van de kans op de ontwikkeling van bepaalde ziektes en het voorkómen daarvan. Zo kunnen ziektes al in een vroegtijdig stadium worden getackeld, kan snel worden voorspeld hoe de ziekte zich zal ontwikkelen en wat er effectief tegen gedaan kan worden. Biomarkers kunnen ons dus vertellen wat er in het lichaam gebeurt. Of er bijvoorbeeld sprake is van een ontsteking, van diabetes of bijvoorbeeld kanker. Er wordt steeds meer in kaart gebracht en net als met het menselijk genoom zal er straks ook een routekaart beschikbaar zijn die leidt naar het verhelpen en voorkomen van bepaalde ziektes. Ziehier het motto dat tijdens de conferentie ‘Building The Future of Health’ de boventoon gaat voeren. Want preventie is misschien wel de beste remedie om op een leukere, comfortabeler manier gezond oud(er) te worden. „Door te clusteren kunnen we geleidelijk werken aan schaalvergroting en zal het aantal arbeidsplaatsen in onze sector behoorlijk toenemen”,’ zegt Vries. „De farmaceutische industrie is onze klant. Er is een vrij evenwichtige verdeling tussen Europa en de Verenigde Staten. Dat proberen we geleidelijk uit te bouwen, waarmee we de kennis beter kunnen binden aan Noord-Nederland. We spelen echt een rol van betekenis maar soms is het gemakkelijker om bijvoorbeeld Italianen of Polen aan ons te binden, dan om medewerkers uit het westen van Nederland naar Groningen te halen. Wat het toch is met de perceptie van de westerling, dat vraag ik me wel eens af, maar Groningen wordt daar nog altijd als ‘ver weg’ beschouwd. Misschien dat daar ook nog eens een stofje voor wordt ontwikkeld.”

Ton de Vries van Life Cooperatieve.

Deelnemende bedrijven Er zijn momenteel 19 deelnemende bedrijven die zich hebben verenigd in ‘Life Cooperative’. Van enkele aspirant-leden zijn de namen niet vermeld

Analytisch Biochemisch Laboratorium BV Angita Pharmaceuticals BV Brains-Online Holding BV De Bereiders BV InnoCore Technologies BV Integrex Development Services BV IQ Products BV Laboratorium Medisan BV Lode Holding BV Mediaproducts BV Mucosis BV Oﬁchem Holding BV PolyVation BV Polyganics Holding BV QPS Netherlands BV Spark Holland BV SpringBoard Sulfateq BV Syncom BV

UMCG, RUG, HANZE zijn bijzonder lid van Life Cooperative: het MKB heeft belang bij kennisinstellingen en andersom. Een bijdrage aan de ontwikkeling van de Life Cooperative komt van de Gemeente Groningen en van Provincie Groningen. Er wordt regionaal samengewerkt met o.a. het Healthy Ageing Netwerk Noord Nederland en Health Hub Roden.

18 |

Aha! magazine

| mei 2016

Advertentie

Sinds maart 2016 heeft Demcon, een high-end technologieleverancier van producten en systemen voor onder andere medical devices, zich fysiek gevestigd in de Health Hub. Dit technologiebedrijf telt inmiddels 250 medewerkers verspreid over heel Nederland. Voor een nieuwe vestiging in Noord-Nederland was de keuze snel gemaakt. Health Hub Roden wordt gezien als het centrum van de medische technologie in het noorden. Jurryt Vellinga, business developer bij Demcon, ziet de markt in snel tempo veranderen.

Health Hub Roden: ruimte voor onorthodoxe initiatieven VERANDERING VAN ‘INDUSTRIËLE REVOLUTIE PROPORTIES’ Jurryt zoekt als business developer altijd naar de verbinding tussen techniek en mens. De ontwikkelingen in de markt van medische technologie gaan zeer snel. Hij verwacht dat, terugkijkend, deze ‘industriele revolutie proporties’ aan zullen nemen. Met Demcon wil Jurryt voorop lopen in die ontwikkeling. “Wat je nodig hebt als onderneming zijn je klanten maar ook zeker een ecosysteem van kennis in de nabijheid van je bedrijf. Wij hebben belang bij de interactie met kennisinstellingen die door de aanwezigheid in de Health Hub wordt gecreëerd. Daarnaast willen we het kennisnetwerk ook ondersteunen. Denk aan het geven van cursussen, masterclasses en presentaties. Demcon promoot Health Hub Roden actief in haar netwerk en heeft de ambitie om de komende jaren 5-10 arbeidsplaatsen te creëren in Roden”.

HEALTH HUB RODEN MOET LEF BEHOUDEN De initiatiefnemers van de Health Hub hebben lef gehad om proactief stappen te zetten in de ontwikkeling van een samen-

werkingsverband wat niet alleen op papier bestaat maar ook fysiek. De open inrichting van de locatie stimuleert het samenwerken, helpt om eigen verantwoordelijkheid te nemen en draagt bij aan de creativiteit. Deze omgeving past goed bij het nastreven van open innovatie. Immers, samenwerken levert uiteindelijk meer op dan te blijven zitten op je eigen idee. Jurryt ziet de directe en indirecte mogelijkheden van Health Hub Roden. “Directe mogelijkheden liggen uiteraard in de samenwerking met andere bedrijven en met kennisinstellingen. De lijnen zijn kort. Daarnaast zijn de indirecte mogelijkheden groot en is het voor een onderneming belangrijk en interessant om in Health Hub Roden te investeren. Door projecten uit te voeren met studenten geef je ze de handvaten die ze nodig hebben om goed beslagen ten ijs te komen na hun studie. En je investeert tegelijkertijd in toekomstige werknemers. Wanneer hier de juiste kennis en kunde aanwezig is, heeft dat een positieve aantrekkingskracht op andere bedrijven. Dit creëert nieuwe werkgelegenheid en heeft een positief effect op maatschappelijke issues zoals het terugdringen van krimp in Noord-Nederland”. Health Hub Roden moet de ruimte krijgen

om zich te ontwikkelen. Volgens Jurryt is het belangrijk de initiële lef te behouden en deze ontwikkeling waar mogelijk vrij te laten. “De dynamiek van het bedrijfsleven is totaal anders dan dat van een kennisinstelling of de overheid. Health Hub Roden moet als onderneming kunnen reageren op de markt. Mijn advies is om deze ontwikkeling organisch te laten verlopen. Dan ontstaat ruimte voor onorthodoxe initiatieven. En die zijn juist interessant voor het bedrijfsleven”.

COMPLEXE TECHNOLOGIE IN AAIBARE PRODUCTEN Demcon richt zich onder andere op producten voor neonatologie (pasgeborenen) die ingezet worden op de Intensive Care of de verloskamers. Het doel is om complexe, geavanceerde technologie te verpakken in gebruiksvriendelijke, aaibare producten. Een aansprekend voorbeeld is de smart jacket. Een kindje krijgt een vriendelijke knuffel die het lijfje omvat. De elektrisch geleidende stof maakt contact met de huid en zorgt voor het doorsturen van metingen naar de bewakingsmonitor. Hierdoor zit een kindje niet langer aan allerlei kabels en plakkers vast wat een

stuk makkelijker verzorgt, fysiek prettiger is voor het kind en bij de ouders ook een prettiger beeld achterlaat. Studenten kunnen vanuit diverse invalshoeken onderzoek verrichten. Technologisch onderzoek is mogelijk maar er is ook zeker ruimte voor onderzoek naar de psychologische effecten op bijvoorbeeld de ouders.

Henk Brink, Drentse gedeputeerde Economische Zaken, is blij met de komst van Demcon naar Drenthe. ‘Een vernieuwend bedrijf in de verbinding tussen mens en techniek. De komende jaren levert dit voor Noord-Nederland weer nieuwe werkgelegenheid op. Daarnaast is medische technologie een van onze speerpunten. Met de Health Hub Roden investeren we in toekomstige werknemers, door studenten in de praktijk bij de ondernemers kennis en ervaring op te laten doen in bijvoorbeeld medische productontwikkeling. Hierin is Drenthe koploper in Nederland.’

Aha! magazine

| mei 2016 | 19

Luisteren naar mensen De tevreden bewoners van De Noorderbrug.

De zorg in Nederland verandert in hoog tempo. Verzorgingstehuizen zijn aan het sluiten, waardoor kwetsbare mensen steeds vaker een beroep op hun mantelzorgers, familieleden en buren moeten doen. Is dat erg?

Door Bram Hulzebos

eon Lodde (22) en Stephan Pijl (28) rijden in hun buitenmodel rolstoelen door de gang van De Noorderbrug. De Noorderbrug is een instelling voor mensen met niet aangeboren hersenletsel. Honderd cliënten wonen samen in een gloednieuw gebouw aan de Laan Corpus den Hoorn in Groningen. Tot voor kort woonden deze mensen verspreid over de provincie op kleinschalige locaties. Soms met z’n tweeën in een woonwijk, Leon in een complex met ouderen die gemiddeld zestig jaar ouder waren. Toen het management ging praten met de cliënten over hun wensen, bleek al heel snel dat veel cliënten zich eigenlijk nogal eenzaam voelden. Ze werden weliswaar uitgenodigd voor de buurtbarbecue, de buren waren over het algemeen ook vriendelijk, maar hun levensstijl en die van de rest van de buurt verschilde dermate dat veel cliënten zich toch alleen en anders voelden. Ze gaven massaal aan heel graag met lotgenoten samen te willen wonen. Het leidde tot gefronste wenkbrauwen binnen het managementteam van De Noorderbrug. De wens van de cliënten ging nogal tegen de huidige trend in. Kleinschalig is de norm. Midden in de

wijk, tussen de mensen. En nu wilden de cliënten juist samen in een gebouw? Bij De Noorderbrug besloten ze naar de mensen te luisteren. Een oud kantoorgebouw werd omgebouwd, er werden nieuwe verdiepingen op gezet en in samenspraak met de bewoners (het zijn er honderd) werd het gebouw ingericht. Leon en Stephan zijn buurmannen en inmiddels dikke vrienden. Ze zouden elkaar niet hebben ontmoet als ze hier niet terecht waren gekomen. Karin Kalverboer is directeur van het Zorg Innovatie Forum in Groningen. Ze volgt de veranderingen in de zorg op de voet; er zijn in het noorden weinig zorginitiatieven die aan haar aandacht ontsnappen. De manier waarop de bewoners van De Noorderbrug invloed kregen zal in de toekomst belangrijk blijken, denkt ze. „Instellingen moeten goed naar de wensen en behoeften van hun cliënten luisteren. Daar komen vernieuwingen uit voort en betrek hen bij de uitwerking. Kleine veranderingen kunnen het verschil maken”. Ze geeft een concreet voorbeeld. In veel instellingen zag je dat bewoners langs een buffet moesten om hun avondeten op te (laten) scheppen. „Maar bewoners hadden behoefte aan een thuisgevoel. En wat bleek? Ze wilden geen buffet,

maar gewoon een pan op tafel.” Doordat de zorg voor ouderen en gehandicapten onder druk staat, komt er steeds meer op het bordje van mens en zijn omgeving. Overal ontstaan initiatieven waarmee mensen linksom of rechtsom proberen om zich aan te passen aan de veranderende omstandigheden en ook nieuwe initiatieven nemen. Neem bijvoorbeeld Duurzaam Nieuwolda, waar woningbouwcorporatie Het Groninger Huis twee nieuw energieneutrale en levensloopbestendigde woningen bouwt. Inwoners kunnen er logeren om wonen met vernuft zelf te ervaren en vervolgens samen met de corporatie te kiezen voor aanpassingen die in hun eigen woning en bij hun leefstijl passen. Maar er is (veel) meer: studenten die in ruil voor gratis huisvesting 30 uur per maand met ouderen optrekken. Een project in Kloosterburen waar onder begeleiding van een oud hovenier door inwoners van het dorp in de Kloostertuin wordt gewerkt en waar mensen met een licht verstandelijke beperking zinvolle dagbesteding doen. Het versterkt de sociale cohesie in het dorp, nu steeds meer voorzieningen in het dorp onder druk staan. Een andere ontwikkeling: de kangoeroe woningen. Waarbij kleine woningen naast bestaande huizen worden aangebouwd om kinderen zo de gelegenheid te geven om bijvoorbeeld voor hun hulpbehoevende ouders te zorgen. Opvallend: bij al deze initiatieven gaat het

niet om klassieke zorg. Het gaat niet over het wassen van een gehandicapte jongere of om het aantrekken van steunkousen bij de bejaarde buurvrouw. Het zijn initiatieven waarmee mensen betekenisvol voor elkaar zijn en hun isolement wordt doorbroken. Kalverboer: „Wat zorgprofessionals onder zorg verstaan: verplegen en verzorgen, waarvoor ze immers betaald krijgen, is misschien maar twintig procent van waar mensen behoefte aan hebben, 75% van de zorg aan ouderen thuis, gebeurt door mantelzorgers. Veel mensen die zorg nodig hebben, willen vooral aandacht, aanspraak of gezelligheid, anders raken ze in een isolement. Dat geldt niet alleen voor ouderen, maar ook voor jongeren.” En zo zijn we weer terug bij de bewoners van De Noorderbrug, die nadrukkelijk aangaven heel graag bij elkaar te willen wonen. Is het vervolgens een naar binnen gekeerd stel aan de Laan Corpus den Hoorn? Allerminst. Tekenend is het project dat studenten van de Rijksuniversiteit Groningen en kunstacademie Minerva recent deden bij De Noorderbrug. De studenten en cliënten gingen op ontdekkingsreis door elkaars leefwerelden. Het eindresultaat was een indrukwekkende foto-expositie over hoe jongeren met en zonder een beperking in de maatschappij meedoen. Een leerzaam en confronterend project, waaruit nieuwe contacten voortkwamen: af en toe gaan Leon en Stephan nog op stap met de studenten.

20 |

Aha! magazine

| mei 2016

Maak werk en vitaliteit op de Er klopt iets niet aan de manier waarop we werken. De asbakken zijn weliswaar van de bureaus verdwenen, maar we kampen nog steeds met gezondheidsklachten. Overgewicht, stress, burn-out en rsi; en dat nu we steeds langer moeten doorwerken en er van ons wordt verwacht dat we optimaal presteren en onze targets halen. Hoe zorgen we ervoor dat we niet al ver voor de pensioenleeftijd zijn opgebrand? Door het roer om te gooien en anders om te gaan met ontspanning, voeding en beweging. Door Theone Joostensz

Vind je balans De Romeinen zeiden het al: een gezonde geest in een gezond lichaam. Joan Boelens, eigenaar van Bewegingscentrum Leeuwarden en Bewegingscentrum Drachten, onderschrijft dit citaat van harte. „Een goed functionerend lichaam betekent niet alleen dat je fysiek gezond bent, maar ook mentaal. Eigenlijk draait alles om het brein. Ben je positief ingesteld? Wil je de regie pakken op je gezondheid? Voel je je verantwoordelijk voor je eigen welbevinden? Is dit allemaal het geval, dan is het al makkelijker om de juiste keuzes te maken voor een goede balans tussen werk en ontspanning.” Toch vinden de meeste mensen het lastig om die balans te vinden. De weegschaal slaat maar al te vaak door naar ‘werk’. Met alle gevolgen vandien: stress, lichamelijke klachten, depressies, burn-out. Omdat voorkomen te allen tijde beter is dan genezen, ontwikkelde het Bewegingscentrum Leeuwarden speciaal voor bedrijven het beweegprogramma Mobiele vitaliteit. „We komen letterlijk bij medewerkers op de werkvloer”, vertelt Boelens, „en proberen ze te inspireren om na te denken over leefstijl, gezondheid en gedrag en daar aan te werken.” Het programma bevat een aantal activiteiten rondom thema’s als fysieke belastbaarheid, mentale weerbaarheid en voeding. De groepen bestaan uit deelnemers uit alle gelederen van het bedrijf. Van managers tot productiemedewerkers: als het gaat om leefstijl, spreekt iedereen dezelfde taal, meent Boelens. „Bovendien leren medewerkers elkaar op een andere manier kennen, wat verrassende ontmoetingen kan opleveren. Als je elkaar regelmatig in sportkleding tegenkomt, dan is het al snel ‘Piet’ en plaats van ‘meneer Van Dijk’.” Of de programma’s effect hebben, wordt door middel van testen gemeten. „Tot nu toe heeft elke groep goede resultaten laten zien”, zegt Boelens. „Mensen zijn afgevallen, gaan anders om met voeding, sporten vaker en hebben een andere dagindeling gemaakt met meer ruimte voor ontspanning. Onlangs hebben we bij zorginstelling De Friese Wouden een programma afgerond. Uit de test bleek dat het programma een positieve invloed heeft op het teamfunctioneren.” Boelens is ook voorstander van transparantie binnen bedrijven en tussen bedrijven onderling als het gaat om (medewerker-)gezondheid, vitaliteit en duurzame inzetbaarheid. „Laat good practices zien, deel je bevindingen met elkaar en creëer samen een positieve sfeer. Zoek, met andere woorden, de verbinding, dat is ook het basisprincipe van Healthy Ageing.”

Het programma Mobiele Vitaliteit in Leeuwarden.

Aha! magazine

| mei 2016 | 21

van gezondheid werkvloer Kom van je stoel! „Heb je enig idee hoeveel je eigenlijk zit op een dag?” Wim Buss van Buss Ontwerp & Inrichting in Aduard geeft zelf het antwoord op zijn vraag: „Schrikbarend veel. We zitten in de auto naar ons werk, zitten de hele dag achter een beeldscherm, lunchen zittend in de kantine, rijden zittend naar huis, zitten aan de eettafel en ploffen aan het eind van de dag neer op de bank. ’s Avonds zijn we zo moe van al het zitten dat we geen puf meer hebben om te sporten.” Nederland is een zitmaatschappij geworden, en dat is zorgwekkend. Verschillende onderzoeken tonen namelijk aan dat lang zitten slecht is voor je gezondheid. Het veroorzaakt allerlei klachten aan het bewegingsapparaat, depressies, hartproblemen en overgewicht. Een uurtje sporten per dag weegt niet op tegen de lange dagen die we zittend op kantoor doorbrengen. Het is dus zaak om óp de zaak in beweging te komen, en daar is meer voor nodig dan af en toe naar de printer lopen. Buss: „Het is veel belangrijker dat je ook áchter je bureau beweegt, dat je varieert in houding. Gebruik bijvoorbeeld een stoel met een beweeglijke zitting, dat voelt een beetje alsof je op een bal zit. Daardoor worden je spieren gedwongen om aan het werk te gaan. Nog mooier is een zit-stawerkplek, een tafel die je op stahoogte kunt zetten zodat je kunt afwisselen tussen zittend en staand werken of vergaderen.” Staand vergaderen? „Jazeker”, zegt Buss, „als de vergadering begint in te zakken, dan zet je de tafel gewoon omhoog zodat iedereen moet gaan staan. Je zult zien dat de sfeer gelijk informeler wordt en dat je sneller tot besluitvorming komt. Dat scheelt ook nog eens aanzienlijk in vergadertijd.” De dynamische werkplek komt steeds meer in zwang, zij het met mondjesmaat. Maar dat is een kwestie van tijd, aldus Buss. „Onze core business is in de loop der jaren verschoven naar gezondheidsmanagement. Hoe kunnen wij bedrijven dynamisch maken? Hoe zorgen we ervoor dat mensen ﬁtter worden? Als ik mijn verhaal bij bedrijven vertel, dan reageren mensen eerst verbaasd en daarna enthousiast. Dynamisch werken spreekt iedereen aan. En het mooie is: na een dag achter je zit-stabureau ga je niet uitgeblust naar huis, maar voel je je lekker fris. En zit je vol energie om nog een uurtje te sporten.”

Een zit-sta werkplek.

70 procent minder koolhydraten in de salade van Tasty Basics.

Kauw je ﬁt „Zie je die lege saladebak? De huzarensalade is altijd als eerste op.” Glimlachend loopt Mark Kats van Kats Food Consulting en als Innovatie Makelaar Voeding en Gezondheid Noord Nederland verbonden aan HANNN, langs de saladebar in het bedrijfsrestaurant van het Universitair Medisch Centrum Groningen. De huzarensalade waar hij op doelt, is afkomstig van Tasty Basics, een mkb-bedrijf in Emmen dat gezondere voeding ontwikkelt zonder toegevoegde suikers en zonder koolhydraatrijke grondstoffen zoals tarwe en aardappel. Het gaat er blijkbaar in als koek. Als we het hebben over ﬁt en gezond op de werkvloer, dan verdient goede voeding een apart hoofdstuk. Want wat je eet, bepaalt voor een belangrijk deel of je genoeg energie hebt om lekker te werken. Op de langere termijn werkt gezond eten bovendien preventief tegen ziektes en vergroot het de kwaliteit van leven. Dus ben je als werkgever begaan met je medewerkers, dan zorg je ervoor dat ze op het werk gezonder kunnen eten. Maar hoe doe je dat zonder te betuttelen? „Door je bedrijfsrestaurant op een andere manier in te richten en door meer gezondere opties aan te bieden”, antwoordt Kats. „Dus meer groente, vezels en vis, zoals staat in de Richtlijnen Goede Voeding 2015 van de Nederlandse Gezondheidsraad. Werkgevers kunnen er ook voor kiezen om goede voeding goedkoper te maken en minder gezonde wat duurder.” Vette snacks helemaal verbannen is volgens hem niet de oplossing. „Het werkt veel beter als je mensen op een (h)eerlijke manier verleidt tot het consumeren van betaalbare gezondere voeding.” Samen met het HANNN en met Innexus, de brancheorganisatie van bedrijven werkzaam in de foodsector gevestigd in Noord-Nederland, werkt Kats aan een projectconcept om meer gezonde producten in het assortiment van bedrijfsrestaurants te krijgen. „Het idee is om mkb-bedrijven de mogelijkheid te geven om hun nieuwe, gezonde producten te testen in een stuk of vijf grote Noord-Nederlandse bedrijfsrestaurants. We vragen aan een aantal testteams bijvoorbeeld of ze de producten lekker vinden en of ze bereid zijn om er wat meer voor te betalen. De resultaten koppelen we terug naar de producent. Daarnaast willen we het effect van de gezondere voeding testen op medewerkers: worden ze er inderdaad gezonder van?” Met dit concept hoopt Kats mkb-agrifoodbedrijven te stimuleren om meer gezondere voeding te ontwikkelden.

22 |

Aha! magazine

| mei 2016

Advertentie

HOSPITAL@HOME

Ziekenhuiszorg in de thuissituatie Zorg waarvoor je vroeger voor moest worden opgenomen in het ziekenhuis, kan steeds vaker thuis georganiseerd worden. Sophia de Rooij is klinisch geriater en internist ouderengeneeskunde in het Universitair Medisch Centrum Groningen (UMCG). Zij onderzoekt met Hospital@Home onder welke voorwaarden dat kan. ,,De aanleiding voor Hospital@Home is dat kwetsbare ouderen die acuut ziek worden, niet altijd een opname in het ziekenhuis wensen en dat die opname soms ook complicaties met zich meebrengt”, vertelt De Rooij. Een verblijf van acht tot tiendagen kan leiden tot een verlies van kracht, ondervoeding en nieuwe [ziekenhuis]infecties. Daar komt bij dat de ligduur in het ziekenhuis korter wordt en de thuiszorg steeds meer ziekenhuistaken overneemt. Al deze factoren maken dat specialisten, (huis)artsen, (wijk)verpleegkundigen, thuiszorgmedewerkers en andere zorgpartners samen nadenken over de vormgeving van een zorgpad dat een goede overdracht van zorg

in het ziekenhuis naar medische zorg in de thuissituatie mogelijk maakt. Voorwaarden voor een goede overdracht zijn bijvoorbeeld een goede organisatie en heldere communicatie tussen de betrokken zorgprofessionals. Indien de patiënt ervoor kiest zorg in de thuissituatie te willen ontvangen, ontvangt hij extra (ziekenhuis)zorg en behandeling van het Hospital@Home team, bestaande uit gespecialiseerde zorgprofessionals, verpleegkundigen en artsen. Er wordt afstemming gezocht met de huisarts en kan altijd worden teruggevallen op de kennis van de behandelend medisch specialist in het ziekenhuis. ,,Ouderen worden middels focusgroepen nauw betrokken bij

de vormgeving van Hospital@Home. Het is voor ons heel belangrijk om te weten onder welke voorwaarden zij voor ziekenhuiszorg in de thuissituatie kiezen.” Aan Hospital@Home is onderzoek gekoppeld. Vanuit het Deltaplan Dementie wordt onderzocht of patiënten met geheugenstoornissen (acute verwardheid en/of dementie) en een acute ziekte baat hebben bij het H@H zorgprogramma en of het vergelijkbare kwaliteit van zorg biedt aan de kwetsbaarste groep patiënten.

Meer informatie vindt u op www.umcg.nl en op hospitalathome.nl.

Bedankt! Onze dank gaat uit naar de sponsoren en partners die het driedaagse congres over de relatie tussen de gebouwde omgeving en onze gezondheid mede mogelijk hebben gemaakt.

Ruim 200 (inter)nationale sprekers uit de gezondheidssector, wetenschap, stedenbouw, architectuur, overheid en technologie hebben met ruim 1500 bezoekers nieuwe inzichten gedeeld, geïnspireerd en verbindingen tot stand gebracht die zullen resulteren tot game changing concepten voor Healthy Ageing en de gebouwde omgeving.

Het Healthy Ageing Network Northern Netherlands (HANNN), mede initiatiefnemer van het congres, kijkt met trots terug op het congres en dankt daarvoor de volgende partijen voor hun bijdrage:

Sophia de Rooij

Aha! magazine

| mei 2016 | 23

Kan Messi doorgaan tot z’n tachtigste? Voor mensen die ouder worden is voetballen vaak geen optie meer. Het gaat te snel, te fysiek. Voor de voetballiefhebber is daar nu een oplossing voor: Walking Football. Zo kan ook Lionel Messi tot z’n tachtigste door blijven gaan.

Door Thijs de Jong Mensen die met Abe Lenstra hebben gevoetbald, vertellen vaak hetzelfde verhaal. Als Abe niet in zijn voeten werd aangespeeld, deed hij niks. Hij rende niet even 2 meter om de bal in bezit te krijgen. Abe bedreef Walking Football avant la lettre. De Friese voetbalheld was zijn tijd ver vooruit. Walking Football werd ruim twee jaar geleden geïntroduceerd in Nederland en groeit aan populariteit. Bij FC Groningen hebben zich inmiddels 32 leden aangemeld. De zogenaamde OldStars komen iedere donderdagmiddag samen en trainen dan zo’n twee uur. Het succes is zo groot dat FC Groningen inmiddels een ledenstop heeft ingevoerd.

zijn. In de selectie van FC Groningen is de jongste speler zestig en de oudste 84. „We zien ze ﬁtter worden”, vertelt Mick Duzink, manager maatschappelijke projecten bij FC Groningen. „We doen elk jaar een health check en zien bij die testen dat de voetballers erop vooruitgaan. Er zijn mannen die altijd zijn blijven sporten en ﬁt zijn, maar er zijn er ook die jaren niks gedaan hebben. Maar het is hartstikke belangrijk om na je zestigste te blijven bewegen.”

FC Groningen probeert amateurclubs met wie een convenant is gesloten enthousiast te maken voor de nieuwe sport. Onder meer Noordpool UFC, SV Bedum, VV Sios en HS ’88 hebben allen een Walking Football-team. FC Groningen hoopt ook andere clubs enthousiast te maken.

Walking Football, het is even wennen. Want niet rennen, geen duels of verwoestende schoten, is toch even anders dan velen gewend zijn. Duzink komt met een anekdote daarover. Tijdens een rondleiding in de Euroborg wordt hij aangesproken door oud-speler van FC Groningen Dick Bosschieter. „Dat Walking Football is ook maar niks. Het heeft niks met voetbal te maken”, moppert hij. „Voetbal jij dan nog?”, vraagt Duzink. „Nee, helaas. Ik kan niet meer rennen’’, antwoordt Bosschieter. „Dan is Walking Football wel wat voor jou”, tipt Duzink hem.

Maar wat is Walking Football precies? De regels zijn eenvoudig: je mag niet rennen, de bal mag niet hoger dan heuphoogte, lichamelijk contact is niet toegestaan en er wordt op een klein veldje gespeeld. Om mee te doen moet je ouder dan zestig

Naast de gezondheidsredenen kent Walking Football nog enkele voordelen. Duzink: „Soms raak je op latere leeftijd het contact bij je amateurclub kwijt, omdat je kinderen of kleinkinderen er niet spelen. Juist met Walking Football word

je weer bij de vereniging betrokken. Dat levert vaak ook weer vrijwilligers voor de club op. Voor de voetballers zelf is het ook een gezellig samenzijn. Ook dat is heel belangrijk.” Dat Walking Football een succes is, blijkt uit het evenement dat op vrijdagmiddag 3 juni zal plaatsvinden op het Sportpark Kardinge. Dan is er een Walking Football-toernooi waar twaalf teams aanwezig zijn. Toernooi? Duzink heeft het over een festival, het eerste HANNN Walking Football Festival. „Het gaat niet om winnen, maar om plezier en gezond bezig te zijn. Er is geen prijs voor de winnaar, maar een prijs voor het team dat het beste Walking

Football speelt.” In de geest van Johan Cruijff dus; het gaat niet om winnen, maar de beste zijn. Het festival, waar naast enkele amateurclubs ook Cambuur en Heracles met teams komen, heeft als doel ouderen te enthousiasmeren voor Walking Football. „Mensen die zich hebben aangemeld voor Walking Football willen er nooit meer mee stoppen”, zegt Duzink. Omdat de sport nog klein is, wordt er vooral getraind. Maar de KNVB bekijkt of er ook een competitie opgezet kan worden. „Hoe groter we worden, hoe meer er gespeeld kan worden”, besluit Duzink.

Friese OldStars gezocht! De drie noordelijke profclubs, sc Heerenveen, SC Cambuur en FC Groningen, zijn drie van de negen eredivisieclubs met een Walking Football-team. Via de website van het Nationaal Ouderenfonds kunnen 60-plussers zich aanmelden bij een club. Iedere week is er een training die begint met een kopje kofﬁe, waarbij de deelnemers tijd hebben om bij te praten. Daarna wordt er gevoetbald en worden er krachten lenigheidsoefeningen gedaan. Bij FC Groningen is op dit moment een ledenstop, maar bij SC Cambuur en sc Heerenveen kunnen mensen zich nog aanmelden. Geïnteresseerden kunnen zich via de profclubs ook bij verschillende amateurclubs op andere plekken in de provincies aanmelden.

Walking football bij FC Groningen.

24 |

Aha! magazine

| mei 2016

Kor Visscher, voorzitter Innovatiecluster Drachten.

Samen sterk(er) Door Marte van Santen

n 2011 sloegen verschillende high tech ondernemingen in Drachten de handen ineen om kennis en ervaringen uit te wisselen en zo elkaar te versterken. De provincie en gemeente waren direct enthousiast en besloten het initiatief ﬁnancieel te ondersteunen. Met succes: jaarlijks ontwikkelen de veertien bedrijven uit het cluster gezamenlijk zo’n vijftig nieuwe, innovatieve producten. Clustervoorzitter Kor Visscher, director industrial projects & facilities bij Philips: „We zijn geen concurrenten, we versterken elkaar juist.”

Wat kunnen jullie samen dat jullie niet alleen kunnen? „We werken aan oplossingen voor de grote uitdagingen van de toekomst, bijvoorbeeld op het gebied van informatie-uitwisseling, alternatieve energie en gezond ouder wor-

den. Dat doen we ‘on the edge of technology’. Anders gezegd: we betreden onontgonnen terrein. Daar is veel geld en kennis voor nodig. Neem 3D-printen in metaal, één van onze thema’s. Afzonderlijk hebben niet voldoende middelen en slagkracht om dit soort technologie uit te werken. Vandaar dat vijf bedrijven uit ons cluster de krachten hebben gebundeld. In plaats van allemaal het wiel opnieuw uit te vinden, bepalen we nu samen de juiste richting en bouwen vandaaruit verder.”

Hoe uniek is dat? „Als het over high tech innovatie gaat, kijken mensen al gauw naar de regio Eindhoven. Daar zit een beperkt aantal producenten met veel toeleveranciers. Het unieke van ons cluster is dat al onze bedrijven producten ontwikkelen én produceren én aan internationale eindgebruikers verkopen. Verder is het bijzonder dat bedrijven met zo’n verschillende omvang probleemloos samenwerken. De grootste – Philips –

heeft ruim 2000 medewerkers, waaronder 600 ontwikkelaars van 35 verschillende nationaliteiten. Het kleinste bedrijf uit ons cluster heeft zo’n 15 mensen in dienst.”

Wat levert de samenwerking op? „Het is een klassiek geval van één plus één is drie. Door kennis en ervaringen uit te wisselen, brengen we elkaar naar een hoger niveau. En het bespaart geld. Daarnaast geeft het een enorme impuls aan de regio, en helpt het ons om technisch talent aan te trekken en vast te houden. Ik geloof niet in werkgelegenheidsplannen van bovenaf, wel in werk creëren door producten te ontwikkelen waar klanten op zitten te wachten.”

Jullie concentreren je op Drachten. Wat heeft de rest van Noord-Nederland daaraan? „Philips maakt al langer onderdeel uit van het HANNN – onze organisatie richt zich steeds meer op medische technologie.

Aha! magazine

| mei 2016 | 25

Innovatiecluster Drachten in cijfers medewerkers werken bij de2700 veertien deelnemende bedrijven.

850 van hen zijn productontwikkelaars. Meer dan 100 miljoen euro wordt jaarlijks in Drachten geïnvesteerd in onderzoek en ontwikkeling.

100

Er zijn op dit moment vacatures bij de bedrijven van het cluster.

De bedrijven van het Innovatiecluster BD Kiestra, onderdeel van een Amerikaanse onderneming op het gebied van medische apparatuur. Irmato, een multi-disciplinair ingenieursbureau, gespecialiseerd machine- en apparatenbouw. Resato Internationaal, ontwikkelt en fabriceert componenten en systemen op het gebied van hogedruktoepassingen. Neopost Technologies BV, nr. 1 in Europa op het gebied van postkameroplossingen. Norma, een High Tech eerstelijns toeleverancier, die complete mechatronische systemen ontwerpt, produceert en samenstelt.

Philips in Drachten.

Het Healthy Aging Network Northern Netherlands werkt samen met tal van noordelijke ‘hotspots’: inspirerende initiatieven die kennisuitwisseling en vernieuwing stimuleren. Eén daarvan is het Innovatiecluster Drachten. „De hoogwaardige maakindustrie in onze regio is uniek voor Noordwest Europa”, aldus clustervoorzitter Kor Visscher. Met het innovatiecluster willen we daar waar mogelijk ook op gaan focussen. Zo is er al een machine ontwikkeld die medicijnrollen voor patiënten controleert, met als doel het aantal fouten met medicatiegebruik te verminderen. Verder verbreden we ons werkveld – inmiddels komen twee van onze deelnemende bedrijven uit Drenthe. Ook niet onbelangrijk: we werken nauw samen met alle relevante mbo-, hbo- en wo-opleidingen uit het Noorden, en coachen verschillende start-ups.”

Tot slot nog even over de concurrentie: kapen jullie geen klanten van elkaar weg? „Daar waken we voor. Nieuwe bedrijven die we in het cluster opnemen, vormen een aanvulling. Als klantenkringen te veel overlappen, gaat dat ten koste van de openheid, daar heeft niemand wat aan. De winst van het samenwerken moet te allen tijde groter blijven dan het gevaar van het delen.”

Uitvinderswedstrijd Innovatiecluster Drachten organiseert jaarlijks een uitvinderswedstrijd voor tweedejaars studenten van noordelijke hbo- en wo-instellingen, met als doel techniek en innovatie beter op het netvlies te krijgen bij jongeren. De opdracht van dit jaar luidde: ontwerp een robot die, gestuurd door een app, een tastbaar kunstwerk maakt van zelf te kiezen materialen. De winnaars worden bekendgemaakt tijdens een feestelijke bijeenkomst in schouwburg De Lawei in Drachten op donderdag 9 juni aanstaande.

Philips Drachten, ontwikkelt onder andere scheerapparaten, baardtrimmers, haardrogers, epileerapparaten, stofzuigers en Senseo-koffiemachines. De Variass Group, gespecialiseerd in het maken van klant specifieke elektronische en mechatronische High Tech producten. Whisper Power, ontwikkelt duurzame en efficiënte elektrische systeemoplossingen voor vaartuigen, jachten, voertuigen, huizen en industriële toepassingen. Delta Instruments B.V., houdt zich bezig met de ontwikkeling en productie van zuivelanalyseapparatuur. Science & Technology BV, gespecialiseerd in projecten en productontwikkeling op het snijvlak van wetenschap en (high) technologie. VDH Products BV, ontwikkelt en produceert al meer dan 35 jaar mechanische en elektronische instrumenten voor het meten van temperatuur, druk en relatieve luchtvochtigheid. YP Your Partner, gespecialiseerd in het ontwerpen en onderhouden van industriële automatisering. Photonis, sinds 1937 specialist op het gebied van fotosensortechnologieën. ZiuZ, gespecialiseerd in het ontwikkelen van producten die gebruik maken van visuele technologie.

26 |

Aha! magazine

| mei 2016

Advertentie

De slimme oplossingen van Healthwise Hoe kunnen we ervoor zorgen dat mensen langer gezond blijven? En hoe houden we de zorg betaalbaar, toegankelijk en dichtbij huis? Zo’n veertig economen en bedrijfskundigen van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) hebben de krachten gebundeld in Healthwise om hier onderzoek naar te doen. Door: Helma Erkelens

De mensen van Healthwise onderzoeken wat mantelzorg de staatskas oplevert, hoe je de patiënt op de juiste plek krijgt, hoe je gezond boodschappen doet en het bevorderen van een gezonde levensloop. Ook overheid en bedrijfsleven proberen de consument te bewegen tot gezondere keuzes. Maar of dat allemaal helpt: daar kan de wetenschap bij assisteren. De onderzoekers van Healthwise leggen gezondheid en de veranderingen in de zorg onder de loep. Samen met partners uit de praktijk bedenken ze slimme oplossingen en onderzoeken of die werken.

DE PATIËNT OP DE JUISTE PLEK De patiënt maakt een reis door de zorg. Hij of zij komt bij de huisarts, wordt verwezen naar het ziekenhuis, gaat op een zeker moment weer naar huis. Die momenten van overdracht worden natuurlijk bepaald door de medische noodzaak, maar bij verwijzingen van en naar de polikliniek kan ook de manier waarop we de zorg betalen een rol spelen. ,,Plat gezegd: wie de patiënt heeft, die verdient’’, zegt hoogleraar healthcare management Kees Ahaus. ,,Dit maakt het soms moeilijk om afspraken te maken over wie welke taken heeft in de zorgketen. In praktijk zien we dat de patiënt niet altijd op de plek is waar hij of zij het best de zorg kan krijgen.” Zorgverzekeraars en gemeenten kopen zorg in en betalen de declaraties van de zorgverleners. ,,Zij kunnen er dus ook aan bijdragen dat de patiënt op de juiste plek terecht komt.” Maar wat is die plek dan? We moeten geïntegreerde zorg gaan bieden, stelt Ahaus. Hij doet onderzoek naar een innovatief project van onder andere longartsen in Friesland en De Friesland Zorgverzekeraar, gericht op het verbeteren van de COPD-zorg. Patiënten die een tweede keer binnen een jaar worden opgenomen in het ziekenhuis krijgen een coach die thuis met hen bekijkt hoe zij kunnen omgaan met een longaanval. De coach leert de patiënt vroegtijdig hulp in te roepen van de omgeving en signaleert naar de huisarts. ,,Waar wij geïnteresseerd in zijn: leidt zo’n andere aanpak inderdaad tot meer kwaliteit van leven, tot betere samenwerking en tot een serieuze kostenbesparing? Is het mogelijk om dit voor veel meer aandoeningen op lokaal of regionaal niveau te regelen? Kortom, kunnen we er zo voor zorgen dat de zorg toegankelijk blijft, betaalbaar en dicht bij huis?” Kees Ahaus

SLIM ÉN GEZOND BOODSCHAPPEN DOEN Gezond oud worden begint bij preventie. Meer bewegen, niet roken, gezond eten en ook mínder eten. Het team van hoogleraar marketing en consumentenwelzijn Koert van Ittersum bewees al eerder dat mensen minder eten van kleinere borden en minder drinken uit smalle hoge glazen. Gezondheidswinst kan zo simpel zijn. Tegenwoordig richt Van Ittersum zijn pijlen op de trip langs de schappen in de supermarkt: kun je gezond inkoopgedrag stimuleren met slimme winkelwagens? ,,Ik werk met Plus Retail aan een winkelwagen dat ieder product scant en productinformatie op een eenvoudige visuele manier terugkoppelt naar de klant. Bijvoorbeeld de ingrediënten en voedingswaarden. Geen bakken informatie die je moet doorlezen voor je weet of het goed voor je is of niet, maar bijvoorbeeld met een kleur. Maar je kunt nog verder gaan. Een slimme winkelwagen kan bijvoorbeeld bijhouden hoeveel calorieën je aankoopt en je bewuster maken van wat je koopt, door je te vertellen hoe lang je moet hardlopen om deze calorieën te verbranden. Door bestaande productinformatie op een eenvoudiger wijze aan te bieden en te vertalen kan de ‘gezondheid’ van de totale winkelwagen verbeterd worden. En dus ook het dieet van hele huishoudens.” Koert van Ittersum

Aha! magazine

Advertentie

Healthy Ageing door de bril van economen en bedrijfskundigen

"Zo’n veertig economen en bedrijfskundigen van de Rijksuniversiteit Groningen (RUG) hebben de krachten gebundeld in Healthwise"

JE EERSTE VIJF JAAR ZIJN BEPALEND VOOR GEZOND LEVEN

WAT LEVERT MANTELZORG DE STAATSKAS OP?

,,De gebeurtenissen voor je vijfde levensjaar zijn bepalend voor je leven. Wil je ingrijpen om een gezonde levensloop te bevorderen, moet dat dus vroeg gebeuren”, zegt universitair hoofddocent gezondheidseconomie Jochen Mierau. Toch gaat er heel veel geld naar de hulpverlening voor oudere kinderen en jongeren. ,,Bovendien is van heel veel interventies - behandelingen, programma’s - niet wetenschappelijk onderzocht of ze werken. Er wordt mee begonnen omdat men het een goed idee vindt, en sommige worden zomaar geschrapt want ‘te duur’. Stel echter dat je vooraf weet dat een interventie voorkomt dat iemand het criminele pad op gaat: dan kun je uitrekenen wat dat de maatschappij oplevert.” Mierau brengt samen met Accare (kinderen jeugdpsychiatrie) de maatschappelijke baten van jeugdhulp in kaart. Zo wil hij zicht krijgen op de impact van de hulp voor iemands eigen levensloop en diens omgeving. Op die manier gaat hij ook onderzoek doen naar het effect van nieuwe manieren om de zorg te organiseren, zoals de wijkteams van de gemeenten. ,,Of die echt beter werken, is niet aangetoond. Je moet publiek geld alleen uitgeven aan interventies die zichzelf hebben bewezen.”

'Woont u thuis en hebt u zorg nodig of ondersteuning nodig? Eerst kijken of u het met mensen uit uw omgeving kunt regelen', wordt u tijdens het ‘keukentafelgesprek’ verteld. Via mantelzorg wil de overheid de zorg betaalbaar houden. Maar wat levert die concreet de staatskas op? Daar doet hoogleraar gezondheidseconomie Bernard van den Berg onderzoek naar. ,,De opbrengst van een mantelzorger voor de samenleving ligt tussen de 10 en 50 euro per uur geleverde zorg. Voor palliatieve zorg ligt dat bedrag veel hoger. We hebben ook berekend dat mantelzorgers een fors verlies aan persoonlijk welzijn ervaren. Met deze inzichten kunnen we nu pas écht uitrekenen wat mantelzorg oplevert en of er alternatieven zijn.” Daarvoor kijkt Van den Berg naar het buitenland. ,,Duitsland heeft zorgplicht van de familie in de grondwet vastgelegd. In Engeland was de lokale overheid verantwoordelijk voor de zorg en ondersteuning thuis. Daar komen ze van terug, want per gemeente zijn er enorme verschillen ontstaan. In Japan zoeken ze de oplossing minder in mantelzorg en meer in technologie: in zorgrobots bijvoorbeeld.” De maatschappelijke opbrengst van mantelzorg zou deels ingezet kunnen worden voor een betere ondersteuning van de mantelzorger. ,,Helaas weten we nog niet wat de beste ondersteuning is. Het zou mooi zijn als de overheid middelen vrijmaakt om hier samen met mantelzorgorganisaties onderzoek naar te doen. ”

Jochen Mierau

Bernard van den Berg

| mei 2016 | 27

28 |

Aha! magazine

| mei 2016

Advertentie

Voor wie écht Voor wie écht voordelig wil voordelig wil multitasken multitasken LG LG LG 1000 1000 1000 1000

X X X

screen screen screen

MB/MIN/SMS MB/MIN/SMS MB/MIN/SMS MB/MIN/SMS

17,17,-

TOTAAL P/MND TOTAAL TOTAAL P/MND P/MND TOTAAL P/MND BUNDELVERDUBBELAAR: BUNDELVERDUBBELAAR: BUNDELVERDUBBELAAR: -- extra 2000 MB/MIN/SMS voor slechts 5, 2000 MB/MIN/SMS voor slechts 5, BUNDELVERDUBBELAAR: 2000 MB/MIN/SMS voor slechts 5,- extra extra 2000 MB/MIN/SMS voor slechts 5,- extra

Nu bij hollandsnieuwe de LG X screen, waarmee je ontzettend goed kunt multitasken, Nu Nu bij bij hollandsnieuwe hollandsnieuwe de de LG LG X X screen, screen, waarmee waarmee je je ontzettend ontzettend goed goed kunt kunt multitasken, multitasken, i.c.m. 1000 MB/min/sms voor maar 17,per maand. Voor het toestel t.w.v. 249,betaal je i.c.m. 1000 MB/min/sms voor maar 17,per maand. Voor het toestel t.w.v. 249,betaal Nu bij hollandsnieuwe de LG X screen, waarmee je ontzettend goed kunt multitasken, i.c.m. 1000 MB/min/sms voor maar 17,- per maand. Voor het toestel t.w.v. 249,- betaal je je slechts 168,-. En als je wilt krijg je er nu voor maar 5,per maand 1000 MB/min/sms bij. slechts 168,-. En krijg je nu voor maar per maand 1000 MB/min/sms i.c.m. 1000 MB/min/sms voor maar maand. Voor toestel t.w.v. 249,- betaalbij. je slechts 168,-. En als als je je wilt wilt krijg je er er17,nu per voor maar 5,5,perhet maand 1000 MB/min/sms bij. slechts 168,-. En als je wilt krijg je er nu voor maar 5,- per maand 1000 MB/min/sms bij.

hollandsnieuwe.nl/noorden hollandsnieuwe.nl/noorden hollandsnieuwe.nl/noorden hollandsnieuwe.nl/noorden GEEN TOESTEL NODIG? GEEN TOESTEL NODIG? GEEN TOESTEL NODIG? Sim Only 1000 slechts 10,p/mnd! GEEN TOESTEL NODIG? Sim Only 1000 slechts 10,Sim Only 1000 slechts 10,- p/mnd! p/mnd! Sim Only 1000 slechts 10,- p/mnd!

Per maand €17,- waarvan €10,- abonnement en €7,- toestel. Toestel bijbetaling €0,- eenmalig. Per maand €17,- waarvan €10,- abonnement en €7,- toestel. Toestel bijbetaling €0,- eenmalig. Per maand €17,- waarvan abonnement enkosten €7,- toestel. Toestel €0,- eenmalig. Totale toestelprijs €168,-. €10,Prijs excl. eenmalige ter hoogte vanbijbetaling €30,-. Looptijd 24 maanden. Totale toestelprijs €168,-. Prijs excl. eenmalige kosten ter hoogte van €30,-. Looptijd 24 maanden. Totale toestelprijs €168,-. Prijs eenmalige kosten ter hoogte van €30,-. Looptijd 24 maanden. Deze actie is geldig tot en€10,met excl. 31 mei 2016. Per maand €17,waarvan abonnement Deze actie is geldig tot en met 31 mei 2016. en €7,- toestel. Toestel bijbetaling €0,- eenmalig. Deze is geldig tot enPrijs met excl. 31 mei 2016. Totaleactie toestelprijs €168,-. eenmalige kosten ter hoogte van €30,-. Looptijd 24 maanden. Deze actie is geldig tot en met 31 mei 2016.