Gezondheid&co september 2017 - editie Friesland by Mediahuis Noord

D O N D E R D A G 2 1 S E P T E MB E R 2 0 1 7

LEEF EVENT

Het gezondheidsevenement voor Noord-Nederland

Alles is gezondheid, gezondheid is alles. De tweedaagse beurs Leef Event in Martiniplaza toont het eind volgende week. Van sauna tot bootcamp, van gezond lekker eten tot afslanken, van sushi tot menstruatie.

Leeuwarder Courant - donderdag 21 september 2017

Advertentie

Original CBD olie,

it CBD olie u n Denemarke

één van de beste ter wereld!

CBD Emulsie helpt bij elk huidongemak

Voor uitwendig gebruik

Dat lukt jou ook! Ga aan de slag in jouw regio.

Nu tijdelijk van €39,95 voor

Ter kennismaking

In 7 stappen emotie-eten de baas.

€36,95

gratis CBD Emulsie t.w.v. €6,95

Voor inwendig gebruik.Bevat minimaal 4% (400mg) pure en zuivere CBD (Cannabidiol)

bij aankoop van Original CBD Olie

‘Het is echt ongelofelijk waar mensen CBD olie voor gebruiken!’

ADVERTENTIE

CBD wordt gewonnen uit industriële hennep. CBD is een heilzame stof die goed ins voor het behoud van een goede gezondheid. In onze winkel horen we bijna dagelijks ongelofelijke verhalen van mensen die CBD olie gebruiken. ‘Toen wij in onze winkel CB producten gingen verkopen, waren wij redelijk sceptisch. Nu hebben wij inmiddels via onze klanten al zoveel positieve verhalen over CBD gehoord, dat wij er zelf ook heel enthousiast over zijn geworden. Het is echt ongelofelijk waar mensen CBD olie voor gebruiken, vaakmet verbluffende resultaten.’ ‘ Waar wij iedereen

wel voor willen waarschuwen, is dat er veel verschillende CBD-producten te koop zijn, maar deze zijn niet allemaal even heilzaam. Het is daarom belangrijk om goed op de samenstelling, kwaliteit en sterkte te letten van de CBD olie die je wilt gaan gebruiken.’ Wat bijna niemand weet is dat het Scandinavische klimaagt en de natuurlijke omstandigheden daar

perfect zijn voor de groei en de teelt van hennepplanten en dat de CBD geteeld in Denemarken één van de beste ter wereld is. ‘Indien jij ook CBD wilt gaan gebruiken voor het behoud van jouw gezondheid, kom dan voor een persoonlijk advies, vrijblijvend, bij ons langs. Onze medewerkers weten bijna alles over CBD en kunnen je dus een gedegen advies geven.’

Ga voor topkwaliteit! Original CBD olie is pure natuurkracht! Original CBD olie is o.a. verkrijgbaar bij:

G&W Clement

Hoofdstraat 32 - Gorredijk Telefoon 0513-461455

‘t Winkeltje

Molenplein 9 - Heerenveen Telefoon 0513-624182

G&W Bolsward

Snekerpoort 19 - Bolsward Telefoon 0515-573307

De Pepermolen

Oude Doelensteeg 1-3, Leeuwarden Telefoon 058-2150336

G&W Franeker

Voorstraat 15 - Franeker Telefoon 0517-396300

G&W Sneek

Galigastraat - Sneek Telefoon 0515-230266

G&W Dokkum

Kleine Breedstraat 3 - Dokkum Telefoon 0519-292497

KOM KENNIS MAKEN MET...

DE DRUKTE EN MASSA? NOORD-NEDERLAND. EVEN NIET OPGAAN IN & BEAUTY CENTRA VAN S ES LLN WE E ST BE T DE MAAK NU KENNIS ME DOORBREKEN! DAGELIJKSE SLEUR TE DE OM EK PL E AL IDE DE

GENIET NU ZELF OF NGEMENT CADEAU! DOE EEN ACTIE ARRA

Boarnsterhim State te Aldeboarn Boarnsterhim State is een particuliere kleinschalige woon-zorgvoorziening voor ouderen gelegen in Aldeboarn. De 15 appartementen voor vaste bewoning variëren in grootte van 38m2 tot 65m2 en beschikken in de meeste gevallen over een woonkamer met kitchenette, een slaapkamer en een royale badkamer voorzien van toilet, wastafel en een ruime douche. Ook heeft Boarnsterhim State 4 zorghotelkamers die bestemd zijn voor tijdelijke verblijf. Cliënten kunnen hier verblijven na een ziekenhuisopname tot ze voldoende hersteld zijn om weer naar huis te kunnen. Maar ook voor een korte vakantie in combinatie met zorg of voor de laatste levensfase. Wonen of tijdelijk verblijven in Boarnsterhim State betekent de dagelijkse beslommeringen aan anderen overlaten en onbezorgd leven in een mooie woonomgeving, waar 24 uur per dag professionele, toegewijde mensen aanwezig zijn. Wij doen er alles aan om er samen met onze bewoners en gasten voor te zorgen, dat het leven zoveel mogelijk hetzelfde blijft als

en) (geldig voor 2 person T EN EM NG RA AR T OU SAUNA TRY

VAN € 75,- VOOR € 25,-

thee • Entrée • Kofﬁe of gestoel/hydrojet sa aarheid • Zonnebank/mas tober o.b.v. beschikb ok 8 t/m 2 ig ld ge / Reserveren verplicht van € 75,ingsarrangement: ACTIE: kennismak personen! voor € 25,- voor 2

DERLAND CENTRA VAN NOORD-NE S ES LN EL W E ST BE POWERED BY DE

KIJK VOOR MEER UITJES OP:

BOEK NU VIA: N.NL WWW.VANPLA

thuis. Zelfstandigheid en persoonlijke wensen zijn daarbij sleutelbegrippen. Wij willen dat bewoners en gasten zich thuis voelen in onze prachtige state, in het appartement of zorghotelkamer met persoonlijke sfeer, zodat zij zoveel mogelijk kunnen blijven genieten van wat het leven te bieden heeft. Er worden dagelijks diverse activiteiten georganiseerd waar bewoners en gasten vrijblijvend aan kunnen deelnemen en onze koks zorgen 7 dagen per week voor heerlijke maaltijden. Wilt u meer informatie omtrent het wonen op Boarnsterhim State, neem dan vrijblijvend contact op met mevrouw Andrea Reidsma (Directeur Zorg) 06-83208957, voor een rondleiding of een informatiepakket.

Boarnsterhim State

Wjitteringswei 67 8495 JM ALDEBOARN 0566-631294 info@boarnsterhimstate.nl

Humanitas. Iets voor jou? Voor als je steun nodig hebt of juist steun wil bieden.

Vrijwilligers bieden tijdelijk een steuntje in de rug. Zoals bij de thuisadministratie, eenzaamheid, opvoeden en opgroeien. Vind onze afdeling in jouw buurt via www.humanitas.nl/noord | 050-3120633

TEKST AREND VAN WIJNGAARDEN FOTO SHUTTERSTOCK

Het is bijna niet te geloven wat er tegenwoordig allemaal te koop is op het gebied van gezondheid. Het is te zien op 30 september en 1 oktober in Martiniplaza in Groningen. Op het Leef Event, het tweede gezondheidsevenement van deze krant. Komt dat zien.

Afvallen als Linda de Mol De blinkende lach is zijn handelsmerk. Neemt niet weg dat Carlos Lens bikkelhard kan zijn. Dat moet ook wel als personal coach van een trits bekende Nederlanders. Zo zat hij Linda de Mol achter de broek toen zij samen met bijna 90.000 medestanders in het voorjaar een maand aan het lijnen sloeg om minimaal 5 kilo kwijt te raken. Met succes: de tv-presentatrice raakte 6 kilo overgewicht kwijt. Zaterdagmiddag 30 september pakt hij ook jou in met z’n lach, wanneer Carlos Lens zijn kennis met je deelt tijdens het Leef Event (14-15 uur). Meer weten over Carlos Lens? Neem een kijkje op zijn internetkanaal Fitchannel (www.fitchannel.com), waaraan ook bekende (oud-)sporters meewerken zoals schaatser Mark Tuitert en bokser Remy Bonjasky.

ENORME VARIATIE OP LEEF

De Poepdokter Nienke Tode, bij veel mensen beter bekend als De Poepdokter, schreef het populaire boek Gezond van mond tot kont. Een luchtig boek over de darmen en de darmflora waarin je leest hoe je de bacteriën in je lichaam tevreden houdt. We hebben met z’n allen in toenemende mate klachten als verstopping, dunne ontlasting of een opgeblazen gevoel. Als we zien wat we onze darmflora dagelijks aandoen is dat ook niet zo vreemd, zo stelt Tode. Tijdens haar presentatie op zondagmiddag 1 oktober (12.45-14 uur) op Leef Event leer je hoe je dit kunt verbeteren door anders te eten en je leefstijl aan te passen. Zie ook: www.groenevrouw.nl.

ezond en actief leven is een groeiende, levendige bedrijfstak. Waar de gemiddelde mens vroeger pas naar de dokter ging als hij ziek werd, proberen we nu klachten voor te zijn door een gezonde leefstijl. En als je dan toch ziek wordt, bestaan naast de puur medische zorg ongelooflijk veel alternatieven dan wel aanvullingen. Een greep uit het aanbod is te zien op het Leef Event in Groningen. Om te beginnen kan gezond eten stukken leuker. Op de gezondheidsbeurs kun je proeven van smoothies of van gezonde Oost-Groningse soepen, een sushiworkshop volgen, kun je de Dutch weedburger uitproberen of de Gezondere Box. De Bijzaak presenteert honingproducten, er is natuurvoeding, Thee Bewust en afslankhulpen als The Cambridge Weight Plan en enkele gewichtsconsulenten. Gezondheid is in de moderne tijd vooral ook bewegen, en ook op dat terrein is het aanbod groot. Bootcamp, personal training, fitness en fietsen, naast tal van noordelijke sportclubs. Een gezond leven biedt ook

plaats aan ontspanning. Dat kan op het saunaplein waar u diverse wellnessresorts treft, met onder meer aandacht voor massage, shiatsu en aromatische kruidenkamers. Ook de mentale ontspanning komt aan de orde: van paardencoaches, bijzondere reiservaringen en persoonlijke ontwikkeling van het Verleidkundig Instituut tot bio-energetische hulpverlening en educatie. Daarnaast vindt u praktische ondersteuning bij de stands budgetbeheer en communicatie. Voor wie last krijgt of heeft van ziektes en kwalen is informatie verkrijgbaar bij allerlei patiëntenverenigingen en privéklinieken, van aambeienoperaties tot apneuklachten, van bekkenbodemproblemen en bekkenbodemoplossingen tot het geneesmiddelenbijwerkingencentrum Lareb. Ook bedrijven met hulpmiddelen presenteren zich, denk aan scootmobielen, steunzolen, hoorapparaten en visuele ondersteuning. Er is een stand van Nettie, de mantelzorg-app die hulpbehoevenden en hulpverlenenden bij elkaar brengt.

Op het Zus en Zorgplein is informatie beschikbaar voor vrouwen; van menstruatieklachten, vleesbomen en overgang tot hoofdpijn en hormoonproblemen. Dwars door de disciplines heen is er zowel aandacht voor de reguliere medische zorg als voor homeopathie en natuurgeneeswijzen.

Prijzen en tijden De tweedaagse gezondheidsbeurs Leef Event vindt plaats op 30 september en 1 oktober in Martiniplaza Groningen (Leonard Springerlaan 2). Op beide dagen van 10 tot 17 uur. Entreekaarten zijn te bestellen via het internet: www.leefevent.nl. Prijs online: 4 euro per persoon (netto, dus géén bijkomende servicekosten). Aan de kassa tijdens de beurs kost een entreebewijs 6 euro. Kinderen tot 12 jaar mogen gratis naar binnen. Abonnees van Dagblad van het Noorden en Leeuwarder Courant kunnen op de website aanspraak maken op twee vrijkaarten per adres (www.leefevent.nl/vrijkaart). Kijk voor het volledige programma en voor meer informatie op: www.leefevent.nl.

COLOFON Gezondheid&Co verschijnt elke maand. De tweede helft van dit septembernummer gaat geheel over de beurs Leef van komende week. De volgende reguliere bijlage verschijnt op 19 oktober. Eindredactie Gerda Douma, Roel Snijder, Theo Zandstra Art director & vormgeving Alie Veenhuizen Coverfoto Shutterstock Redactie Gezondheid&Co Arend van Wijngaarden 050-5844433 arend.van.wijngaarden@dvhn.nl Goos Bies 058-2845423 goos.bies@lc.nl Advertentieverkoop Rianne Marissen 050-5844466 rianne.mariissen@ndcmediagroep.nl www.gezondheidenco.nl

L E E U W A R D E R C O U R A N T D O N D E R D A G 21 S E P T E M B E R 2 017 3

ONTSPANNING

POTJE PUUR NATUUR

Zelf proberen? Gezichtsmasker met havermout Tip van huiddeskundige Jetske Ultee. Je hebt nodig: 1 eetlepel fijngemalen havermout, 1 eetlepel jojobaolie en 1 eetlepel honing. Mix alle ingrediĂŤnten in een kom en breng een dikke laag aan op je gezicht. Laat die 15 minuten zitten, reinig met water. Havermout werkt onder meer verzorgend, kalmerend en beschermend. Honing en jojobaolie werken van nature ontstekingsremmend. Anti-acnemiddel van kurkuma, honing en yoghurt In het programma Gezond verstand werd dit natuurlijke masker tegen acne getest, met positief resultaat. Waarschijnlijk is het succes toe te schrijven aan de ontstekingsremmende werking van kurkuma en honing en de verzachtende en voedende werking van de yoghurt. Je hebt nodig: 1 eetlepel gemalen kurkuma (koenjit), 1 eetlepel honing, 1 eetlepel yoghurt. Mengen, aanbrengen op een schoon gezicht, 10 minuten laten zitten en afwassen met lauw water. Minimaal twee weken dagelijks aanbrengen voor resultaat.

Zelf cosmetica maken is in, maar is een gezichtsmasker met havermout en honing, of avocado in je haar nou echt beter dan dat wat je in de winkel vindt?

4 L E E U W A R D E R C O U R A N T D O N D E R D A G 21 S E P T E M B E R 2 017

TEKST FLOOR BAKHUYS ROOZEBOOM ILLUSTRATIE REIN JANSSEN

SPORT & BEWEGEN

CHALLENGE

elf deodorant maken van baking soda en kokosolie? Simpel. Een lippenbalsem klussen van cacaoboter? Fluitje van een cent. Een gezichtsscrub van honing en suiker uit je keukenkastje? Hemels. Een haarmasker van avocado? Je wilt nooit meer anders. Tenminste, dat is de boodschap van talloze filmpjes en blogposts. Onder de naam DIY (do it yourself) worden enthousiast recepten gedeeld waardoor het vaste bezoek aan de drogist overbodig zou moeten zijn. Zelf verzorgingsproducten maken is niet alleen verrassend simpel, maar ook nog eens veel gezonder, duurzamer en goedkoper dan elke maand gedachteloos je mandje volgooien bij de Etos, stellen de fans van de DIY-trend. Maar is een potje Puur Natuur echt altijd beter dan wat je bij de drogist vindt? Werken die zelfgemaakte middeltjes net zo goed als de producten van officiële merken? Of zijn er ook kanttekeningen te plaatsen bij de zelfmaaktrend? Een van de meest genoemde voordelen van zelf cosmetica maken is controle. Over de hoeveelheid, over de verpakking en over wát je nu precies op je huid of in je haar smeert. Dat laatste is voor Marlies Lammers, die al zo’n vijf jaar experimenteert met zelfgemaakte verzorgingsproducten, het belangrijkste. ,,Je leest steeds meer over hoeveel chemische troep in cosmetica zit. Van conserveermiddelen, geur- en kleurstoffen tot irriterende parfums. Terwijl je je kunt afvragen: wat heb je nu helemaal nodig? Mijn Filipijnse moeder gebruikte altijd al natuurlijke producten als kokosolie om de huid te verzorgen. Daardoor voelt het voor mij logisch om verzorgingsproducten puur en simpel te houden. Bovendien: iets zelf maken geeft voldoening. Waarom bijvoorbeeld een dure scrub met synthetische bestanddelen kopen als een mengseltje van honing en suiker net zo goed werkt of misschien zelfs beter?”

ZELFMAAKPAKKETJES Rena Molter begon cosmetica te maken toen ze een paar jaar geleden voor werk in Azië woonde en daar niet de natuurlijke verzorgingsproducten kon kopen die ze thuis gebruikte. ,,Ik maakte shampoo op basis van baking soda. Je haar gaat er niet van glanzen of lekker van ruiken, maar wordt wel schoon. Of ik maakte conditioner op basis van appelazijn. Daarvan wordt je haar heerlijk zacht.” Terug in Nederland koopt ze de meeste producten weer van biologische merken, in de winkel. ,,Zelf maken doe ik nog af en toe, maar

zijn voor de huid. Ook moet je letten op het risico van bacteriën en schimmelgroei, zeker als je zonder bewaarstoffen werkt.”

Werken die zelfgemaakte middeltjes net zo goed als reguliere producten? het is ook wel veel gedoe.” Erica Linger opende daarom in Amsterdam DIY Soap, een winkel waar je kant-en-klare zelfmaakpakketjes kunt kopen. Met voor elk product de ingrediënten in de juiste hoeveelheden. Want, zegt Linger: ,,Wat moet je nou met een heel blok shea butter als je daarvan maar een beetje gebruikt? En alles bij elkaar zoeken en afmeten kost veel tijd.” Ook huiddeskundige Jetske Ultee, van oorsprong arts, herkent de zelfmaaktrend. Als onderzoeksarts cosmetische dermatologie brengt ze online advies uit over huidverzorging. ,,Ik denk dat de behoefte om dingen zelf te maken is toe te schrijven aan een toenemende bewuste leefstijl en een hang naar natuurlijke ingrediënten. Niet schadelijk voor de gezondheid en niet belastend voor het milieu.” De gedachte dat ‘veel dure onzin wordt verkocht in de cosmeticabranche’ is een andere drijvende kracht achter de trend van huisgemaakte cosmetica: ,,Die onderschrijf ik zeker ten dele. Zo is ook mijn blog en wetenschappelijke zoektocht naar goede en werkzame ingrediënten ontstaan.” Wat vindt ze? Werken huisgemaakte verzorgingsproducten net zo goed als cosmeticaproducten uit de winkel? ,,Er zijn veel slechte cosmeticaproducten die niet doen wat ze beloven en de huid kunnen irriteren, laten uitdrogen en verouderen. Dan kan een zelfgemaakt alternatief een stuk beter zijn. Zeker als je het simpel houdt.” Maar ze zegt ook: ,,Om goede, complexe crème te maken met een hoge concentratie actieve stoffen, heb je veel kennis nodig en professionele apparatuur. Sommige ingrediënten werken bijvoorbeeld alleen bij een bepaalde zuurgraad, sommige stoffen kunnen verbindingen met elkaar vormen die ongunstig

NATUURLIJK BETER? Het is een misverstand dat natuurlijke ingrediënten per definitie beter zijn dan synthetische, aldus Ultee. ,,Van veel plantaardige ingrediënten is de werkzaamheid nog nooit goed onderzocht. Sommige plantaardige ingrediënten, zoals lavendel, tea tree-olie en muntachtige stoffen, kun je zelfs beter mijden in zelfgemaakte producten, omdat ze irriterend kunnen werken.” Betekent dat dan dat je het maar beter kunt laten? ,,Nee hoor,” zegt Ultee. ,,Mijn reserve bij home made producten is niet anders dan bij reguliere cosmetica. Er is ontzettend veel goedbedoelde, maar slechte informatie te vinden over huidverzorging. Dat geldt net zo goed voor DIY-recepten. Zelf je zonnebrandcrème maken vind ik niet verstandig. Maar er zijn genoeg simpele middeltjes waarbij dat wel kan. Lippenbalsem bijvoorbeeld of haar- en gezichtsmaskers.” ,,Stoffen waarvan is aangetoond dat ze echt wat doen voor de huid zijn bijvoorbeeld groene thee, zoethoutwortel, cafeïne, havermout en koffiebes. Ook kun je met eenvoudige producten op basis van natuurlijke oliën – 100 procent – zoals jojoba, amandel en argan, weinig verkeerd doen. Voor iedereen die zelf aan de slag wil, luidt mijn advies dan ook: maak niet te veel, gebruik het bij voorkeur direct en bovenal: houd het simpel.”

Do’s en don’ts – houd het simpel; – vergelijk de recepten en zoek van tevoren informatie op over de werking van de ingrediënten die je wilt gebruiken; – koop ingrediënten en grondstoffen bij betrouwbare leveranciers; – zorg bij de bereiding en het gebruik voor goede hygiëne om bacterie- en schimmelgroei te voorkomen; – maak niet te veel en gebruik dat zo snel mogelijk; – experimenteer met ingrediënten of ze werken: elke huid is anders. Wat voor de één heilzaam is, irriteert bij de ander; – maak je liever complexere producten dan avocadomaskers en havermoutpapjes? Verdiep je dan in de materie of volg een cursus; – geen zin meer in chemicaliën, maar te lui om zelf te klussen? Online is veel informatie te vinden over stoffen die je beter kunt mijden in cosmetica en merken die een niet-irriterend alternatief bieden.

oh, wát een sportzomer, hè! Allemaal mooie, interessante en historische sportmomenten. Sprintfenomeen Usain Bolt nam afscheid van de atletiek, het Nederlands Elftal won het Europees kampioenschap vrouwenvoetbal, atlete Dafne Schippers prolongeerde haar wereldtitel op de 200 meter en wielrenner Chris Froome won de dubbel: hij schreef zowel de Ronde van Frankrijk als die van Spanje op z’n naam. Alleen Bernard Hinault en Jacques Anquetil gingen hem voor. Wielericonen. Een legendarische prestatie van Froome dus. Negatieve sportmomenten waren er ook, trouwens. Het Nederlands mannenelftal lijkt zich weer niet te gaan plaatsen voor een groot eindtoernooi. En vorige week werd bekend dat wielrenster Leontien van Moorsel haar olympische heldinnenstatus wellicht te danken heeft aan het gebruik van doping. Althans dat beweerde de voormalig wielerarts Peter Janssen. Van Moorsels reactie op deze aantijging vond ik wel grappig. ,,De toekomst van het wielrennen is niet gebaat bij deze vage verdachtmakingen.” Eh, Leontien, lieverd, als het waar is wat Janssen zegt, dan toch juist wel? De beerput moet helemaal open! Júíst in het belang van het wielrennen. Ik zal Van Moorsels reactie trouwens onthouden. Komt vast nog weleens van pas. Als mijn echtenote Jolanda me beticht van vreemdgaan bijvoorbeeld. ,,Eh, Jolanda, ik denk dat de toekomst van onze relatie niet gebaat is bij deze vage verdachtmakingen.” Hoeven we het er daarna ook niet meer over te hebben, haha! Of ik zelf nog gesport heb deze zomer? Jazeker! De reis naar de Mont Ventoux is er door de drukte (nieuwe baan op het CIOS en een plotseling optreden op de PC – kaatsen voor achtduizend man!) helaas niet van gekomen, maar wat we wel hebben gedaan was ook tof. Surfen, longboarden, fietsen, kaatsen, fitnessen. Dat laatste deden we ook als groep. Met de calisthenics-sportgroep van Koudum deden we mee aan een challenge: een maand lang élke dag honderd keer opdrukken. Wat was het zwaar om dit vol te houden. Hiervoor moet je echt discipline hebben. Het is ons ook niet helemaal gelukt, moet ik bekennen. De 24 dagen hebben we wel gehaald en dat is natuurlijk ook al veel. Deze challenge (of neem sit-ups of squats) kunt u natuurlijk zelf ook doen met een clubje vrienden of vriendinnen. Maak een appgroep aan, leg uit wat de bedoeling is en begin nog dezelfde dag! Motiveer elkaar door foto’s en filmpjes te sturen. Werkt echt ont-zet-tend goed! Kun je na een maand weer een nieuwe challenge bedenken. Let’s do this! JAN HOSPES SPORTDOCENT

L E E U W A R D E R C O U R A N T D O N D E R D A G 21 S E P T E M B E R 2 017 5

Advertorial

Mensen krijgen steeds minder thuiszorg. En thuiszorgmedewerkers hebben steeds minder tijd voor persoonlijke aandacht. Daardoor komen er steeds meer taken op het bordje van familie en vrienden. Nettie #Zorgdichtbij geeft verlichting door persoonlijk beeldcontact, een regelapp voor het sociale netwerk en slimme welzijnsmonitoring.

Nettie #Zorgdichtbij:

PERSOONLIJKE AANDACHT, RUST EN VEILIGHEID Nettie #Zorgdichtbij is een virtuele thuiszorgdienst die door middel van moderne technieken alle mensen in het persoonlijke netwerk van een zorgvrager inzet voor ondersteuning en hulp thuis. Dat is nodig, omdat het Nederlandse thuiszorgsysteem vanuit overheidswegen verandert. Er is minder ruimte voor persoonlijke zorg, terwijl de persoonlijke aandacht er juist voor zorgt dat mensen langer zelfstandig kunnen blijven, minder eenzaam zijn en zich veiliger voelen. Efﬁciente inzet van het netwerk van de hulpbehoevende, empathische medewerkers in het Nettie #Zorgdichtbij welzijnscentrum en makkelijk te bedienen moderne (meet)apparatuur dragen samen bij aan het behoud van de fysieke, geestelijke en sociale gezondheid en daarmee ook aan de zelfstandigheid van degene die wat extra zorg of ondersteuning nodig heeft.

Mantelzorgers verlichten Boodschappen doen, helpen in het huishouden, begeleiding bij een ziekenhuisbezoek of ’s morgens helpen bij douchen en aankleden. Allemaal voorbeelden van persoonlijke zorg die steeds vaker door mantelzorgers wordt overgenomen. Zorgvrijwilligers en ook familie, buren en vrienden die uit liefde daar helpen waar het nodig is. Hoe intensiever de zorg voor een persoon, hoe meer druk het kan leggen in het persoonlijke levens van de naasten. Nettie #Zorgdichtbij ondersteunt deze mensen, die vaak een drukke baan en gezinsleven hebben, met de regelapp: een eenvoudige app waar alle betrokkenen precies kunnen zien welke taken wanneer nodig zijn en wie het regelt. Eerlijke taakverdeling Het idee is simpel: Nettie vult een adresboekje met de gegevens van alle mensen uit het netwerk van de hulpbe-

Mijn alleenstaande moeder van 81 heeft ondersteuning nodig. Tot nu toe kwam dat vooral op mij neer. Maar ik kan niet alles doen. Met Nettie worden taken wat eerlijker verdeeld tussen de mensen die ook bij mijn moeder betrokken zijn. – vrouw van 46

hoevende. Vervolgens wordt in de app een agenda en takenoverzicht gemaakt. Alle groepsleden krijgen bericht van een nieuwe vraag, zoals: ‘Wie kan volgende week mee naar het ziekenhuis?’ Wie kan, klikt op de knop Regel-ik, zodat iedereen precies weet wat er geregeld moet worden en wie een taak op zich neemt. Persoonlijk contact Nettie is een app en werkt met pushberichten. Je kunt dus razendsnel zaken met elkaar regelen. Daardoor is een hulpvraag snel beantwoordt. Daar waar Nettie regelapp vooral voor het persoonlijke netwerk is bedoeld, is Nettie #zorgdichtbij er voor de hulpbehoevende zelf. Via een tablet kan deze persoon beeldbellen met medewerkers van Nettie #Zorgdichtbij. Op gezette tijden wordt de tablet ook gebruikt om te beeldbellen met de vaste medewerkers op het welzijnscentrum van Nettie #Zorgdichtbij. Deze medewerkers

Ik vind het prettig dat ik dagelijks even contact heb met een van de vaste ‘zusters’, want zo noem ik de zorgmedewerkers die ik op mijn iPad zie. Iedere dag gewoon even een praatje over hoe ik heb geslapen en wat ik vandaag ga doen. Ze kennen ondertussen de namen van mijn kleinkinderen ook, daar hebben we het best vaak over. – man 85 jaar thuiswonend

onderhouden regelmatig contact om te horen hoe het gaat. Zo wordt er een extra oogje in het zeil gehouden. Continue gezondheidsmetingen De medewerkers van het Nettie #Zorgdichtbij welzijnscentrum houden op afstand ook de gezondheid van een Nettie-gebruiker in de gaten. Het meegeleverde zorghorloge houdt onder meer beweging, hartslag en slaapritme bij. Wordt iemand plotseling onwel? Dan mobiliseert Nettie meteen het netwerk en waarschuwt indien nodig ook de alarmcentrale. Zo werken mensen en techniek samen om persoonlijke zorg en ondersteuning dichtbij te houden. Nettie #Zorgdichtbij is te bestellen op www.nettie.nu/zorgdichtbij en op www.vodafone.nl/plaza T. (085) 047 3557 / (06) 5802 3046 @ bestel@nettie.nu I. www.nettie.nu F Facebook.com/nettiegoedgeregeld

Ik zou vaker bij mijn vader op bezoek willen komen en dingen voor hem regelen, maar mijn baan laat dit niet toe. Ik zit veel in het buitenland. Met aansluiting bij het servicecentrum, heb ik daar minder stress over. Zo mag ik van mijn vader bijvoorbeeld meekijken in zijn slaapritme en ik hoor het meteen als er iets aan de hand is. Maar nog belangrijker: mijn vader geniet dagelijks van zijn praatje met de zorgmedewerker. – man 41

1 OKTOBER | PUBLIEKSACADEMIE MANTELZORGER Martiniplaza | Groningen

Mantelzorgen! Maar wie zorgt er dan voor mij?

TEKST SANDER DE HOSSON

FENOMENAAL

Muziek is een hogere openbaring dan alle wijsheid en filosofie (Ludwig van Beethoven)

uim een jaar voor haar dood ontmoette ik haar voor het eerst. Ik kan me dat moment precies herinneren, omdat ze een opmerkelijke verschijning is. Ze is een prachtige vrouw. Flamboyant. Ze straalt warmte uit. Haar mooie zwarte krullende haren, haar gezicht, haar intonatie, haar stem en haar kleding verraden een hoge mate van levenshartstocht. In het eerste gesprek dat ik met haar heb, vertelt ze over haar werk als verdienstelijk danseres. Ze verhaalt over de verre reizen die ze daarvoor mocht maken. Over de esthetiek die muziek in zich draagt. Over de wijsheid die ze erin vond en die ze er jarenlang mee overdroeg. De scan die gemaakt is vanwege pijnklachten in haar rug, toont een lever vol tumors. Ze zwijgt veelbetekenend als ik het haar vertel en bevestigt dat het niet als een verrassing komt. Ze kende haar sluipmoordenaar al. We besluiten chemotherapie te starten, in de maanden erna knapt ze op. De pijn in haar rug verdwijnt. Elke keer als ik haar tref,

Sander de Hosson is longarts in het Wilhelmina Ziekenhuis in Assen, met als specialisaties longkanker en palliatieve zorg. In de rubriek Op leven en dood beschrijft hij zijn ervaringen in persoonlijke verhalen. Aflevering 19.

in mijn spreekkamer en op de chemotherapie afdeling groeit mijn waardering voor deze bijzondere vrouw en haar muziek. De behandeling biedt tijdelijk soelaas. De ziekte slaat na anderhalf jaar terug, ditmaal voorgoed. In de laatste fase nemen we haar nog eenmaal een nacht op voor bloedtransfusie. Ze is verzwakt en heeft een forse bloedarmoede ontwikkeld. We weten beiden dat dit haar laatste weken zijn.

MUZIEK OVERWINT Als ik die avond met de coassistent nog even haar kamer binnensluip, vraagt ze me de deur te sluiten. Met haar karakteristieke, afgewogen bewegingen pakt ze een cd en vraagt me die in de speler te doen die in de hoek van de kamer staat. De coassistent sluit de deur. En dan gebeurt het. Ze slaat haar dekens van zich af en staat langzaam op. Ik zie nog hoe haar kleine voeten de koude ziekenhuisvloer raken. Mijn hart bonst in mijn keel. Ik zie de coassistent op de knop drukken. Als de muziek begint, treft elke noot. Het is muziek die alles omvat wat zij is. Haar verhaal over de hoop en de liefde die zij vindt en zelfs, ondanks haar ziekte, nog naar ons doorzendt. Het is een ode aan de overwinning van de muziek op haar verdriet. Op een ogenschijnlijk gewone donderdagavond ergens in september danst deze vrouw

En dan gebeurt het. Ze slaat haar dekens van zich af en staat langzaam op

misschien wel haar laatste keer en het is fenomenaal. Ondanks de handicap van de infuuspaal is elke beweging zo vol verfijning getimed, zo breekbaar, zo gedecideerd. Haar houding, haar mimiek, haar hele optreden getuigt van een grootse emotionele schoonheid. Het is haar hartstochtelijke dankwoord aan iedereen die haar publiek was. Aan het leven.

PROFESSIONELE CODE Op de laatste tonen valt ze stil. Wij zijn totaal ademloos wanneer ze stil voor ons staat, daar in het zachte schijnsel van een bedlamp. Er staan tranen in haar ogen. Haar getoonde kwetsbaarheid dwingt ons antwoord af, dat voelen we. Misschien mag dat helemaal niet volgens professionele codes. Maar echt, het kan niet anders. We staan samen op en slaan een arm om haar heen. En daar, in die krachtige omhelzing, nemen we afscheid. Heel soms zet ik haar muziek nog op. En dan denk ik terug aan dat prachtige moment en aan wat ze mij geleerd heeft. En dan danst ze weer. Dan danst ze nog. Daarna voel ik weer die ademloosheid. Het is een waardevolle herinnering en het troost. Zie ook: www.gezondheidenco/tag/columnsander-de-hosson Twitter: @shossontwits

L E E U W A R D E R C O U R A N T D O N D E R D A G 21 S E P T E M B E R 2 017 7

MEDISCH

iets lijkt minder sexy te zijn dan plastic cups die bloed opvangen of menstruatieondergoed dat je zelf moet uitwassen. Toch zijn deze producten onder vrouwen in opmars. Van de menstruatiecup – een siliconen bekertje dat wordt ingebracht, bloed opvangt en vervolgens kan worden schoongemaakt voor hergebruik – zijn er de laatste tijd duizenden online verkocht. Wie vroeger zocht naar biologische tampons of maandverband, zonder pesticiden of plastic, moest het hebben van de natuurwinkel. Sinds een jaar liggen ze gewoon in de schappen van supermarkt en drogisterij. De menstruatiemarkt wordt overspoeld met artikelen die meer aandacht hebben voor lijf en milieu. Vernieuwend zijn de producten, maar ook de manier waarop ze aan de vrouw worden gebracht: de merken doen er alles aan om het taboe rond menstruatie weg te halen. ,,Er is een mind shift gaande”, zegt antropoloog Iris Verstappen. Zij doet voor haar boek Menstrual revolution, dat eind dit jaar verschijnt, onderzoek naar duurzame menstruatieproducten en hoe wordt gekeken naar menstruatie in de samenleving. ,,Toen ik vijf jaar geleden met dit onderwerp begon, besefte ik pas dat dit iets was waarover je niet sprak. In Nederland lijkt alles bespreekbaar, maar niemand begreep dat ik hiermee bezig was.” Vanuit haar onderzoek naar zwangerschap ontdekte ze hoe weinig mensen over menstruatie nadenken. ,,Ik kwam erachter dat vrouwen zich eigenlijk pas met hun cyclus bezighouden als ze proberen zwanger te worden.” Vanuit die verbazing begon ze haar onderzoek, inmiddels geeft ze ook workshops over menstruatie. ,,Dan blijken er tientallen vragen te zijn die thuis niet worden gesteld.”

GROEN Duurzaam menstrueren is in opkomst. Neem bedrijven als Eco Femme (uitwasbaar maandverband), Organicup (menstruatiecups) en Thinkx (herbruikbaar ondergoed dat het

8 L E E U W A R D E R C O U R A N T D O N D E R D A G 21 S E P T E M B E R 2 017

TEKST NOUSCHKA VAN DER MEIJDEN ILLUSTRATIES LIZETTE SCHAAP

WE WILLEN BLOED ZIEN Het taboe op menstruatie verdwijnt. De revolutie is bovendien duurzaam: menstruatiecups en -ondergoed veroveren de markt.

bloed absorbeert). Zij benadrukken het belang van het milieu als het op menstruatie aankomt. Het gebruik van een cup of wasbaar maandverband is immers enorm groen als je bedenkt hoeveel tampons en maandverbanden maandelijks bij het vuilnis belanden. ,,Of producten van natuurlijke ingrediënten echt beter zijn, is wetenschappelijk nog niet bewezen”, zegt Judith Huirne, gynaecoloog bij het VU Medisch Centrum in Amsterdam. ,,Er is überhaupt bijna geen onderzoek gedaan naar de menstruatieproducten.” Dat geldt ook voor de standaardtampon, die al sinds 1934 te koop is. ,,Dat de effecten van iets wat zo grootschalig wordt gebruikt amper zijn onderzocht, onderschrijft het taboe op ongesteldheid.” Vrouwen doorbreken de stilte en geheimzinnigheid rondom menstruatie steeds vaker. In 2015 deed zangeres en wiskundige Kiran Gandhi mee aan de marathon van Londen terwijl ze ongesteld was. Zonder tampon. De foto’s van haar deelname gingen de hele wereld over. ,,Ik rende de hele marathon terwijl het bloed langs mijn benen naar beneden liep voor vrouwen die, ondanks kramp en pijn, hun ongesteldheid verbergen en doen alsof het niet bestaat’’, schreef ze later erover. Tijdens de Olympische Spelen van 2016 in Rio de Janeiro was het de Chinese zwemster Fu Yuanhui die, na het mislopen van een medaille, in een interview zei: ,,Ik ben gisteren ongesteld geworden, dus ik voel me best zwak en moe.” Ze werd internationaal gebombardeerd tot heldin. Opvallend is niet de opmerking zelf, maar de vraag die ze oproept. Waarom horen we sporters hierover niet vaker? Bij topsport, waarin materiaal, dieet of training tot in detail worden uitgedacht, moet menstruatie toch ook een grote factor zijn?

REVOLUTIONAIR Libresse kwam daarom met een reclame waarin vrouwen worden aangemoedigd zich tijdens sporten niet te laten stoppen door bloed in welke vorm dan ook. Een menstruatiereclame waarin, hoe revolutionair, ook bloed werd getoond. Het ‘controversiële’ spotje ging gepaard met een open brief van het bedrijf: ,,Er is een significante ondervertegenwoordiging van vrouwen in medisch sportonderzoek. Dit is omdat vrouwen worden gezien als te moeilijk om te onderzoeken’’, schrijft Libresse. ,,Dit kan en moet veranderen’’. Huirne onderschrijft de tekortkoming in de wetenschap. ,,Onderzoek naar vrouwspecifieke problemen staat nog in de kinderschoenen. Er is zo veel onwetendheid en tegelijkertijd is er bijna geen financiering te krijgen voor dit type onderzoek.” Volgens de gynaecoloog is het feit dat veel mensen ongesteldheid nog als een bescha-

mend onderwerp zien een groot onderdeel van het probleem. ,,Het maakt het niet populair voor wetenschappelijk onderzoek, maar betekent ook dat vrouwen de juiste hulp niet weten te vinden. Wij behandelen vrouwen met allerlei menstruatieklachten. Maar zij zijn slechts het topje van de ijsberg. Omdat we het er onderling weinig over hebben, denken vrouwen dat de klachten die zij hebben ‘erbij horen’. Terwijl er vaak goede behandelingen zijn.” Huirne is begonnen met het interviewen van vrouwen om uit te zoeken hoe groot het probleem is. ,,Uit die gesprekken blijkt dat vrouwen vaak niet eens naar de huisarts stappen. Ik had laatst een patiënt die elke twee uur een wekker moest zetten om zich te verschonen. En toch ging zij niet naar de dokter.” Ze juicht de veranderende houding vanuit de menstruatiemarkt toe. ,,Marketing helpt enorm om zo’n onderwerp open te breken.” Antropoloog Iris Verstappen merkte in het onderzoek voor haar boek dat reclames zoals we die gewend zijn vooral het idee versterken dat ongesteld worden stom is. ,,Door nooit bloed te laten zien en bijvoorbeeld het woord menstruatie niet de noemen, houden reclames het beeld in stand dat het iets is wat je voor jezelf moet houden.”

Reclames houden het beeld in stand dat menstruatie iets is dat je voor jezelf moet houden

GELIKT De ‘nieuwe’ menstruatiemarkt doet zijn uiterste best deze discretie te doorbreken. De advertenties en posters van de merken zijn gelikt. Geen blauwe goedjes die klinisch over maandverband worden gegoten, maar moderne, diverse vrouwen voor wie ongesteldheid de normaalste zaak van de wereld is. Vrouwen die gewoon rood bloed bloeden. Ook in de reclames. Ondertussen draaien de marketingmachines achter de nieuwe producten op volle toeren. Het menstruatieondergoed is mooi, van string tot boxer. Menstruatiecups zijn er in alle kleuren van de regenboog. Kledingmerk Monki kwam met een limited editionmenstruatiecup. In confession-filmpjes praten vrouwen openlijk over hun ervaringen met menstruatie. De algemene boodschap: na jaren van schaamte mag het bloed openlijk vloeien, en wel in dit product. Beroemdheden als Mila Kunis en Sophia Bush prijzen online enthousiast menstruatieondergoed aan. Celebrities die openlijk toegeven in hun onderbroek te bloeden, dat was een paar jaar geleden ondenkbaar geweest. Die ontwikkeling moeten we volgens Verstappen breder zien dan de menstruatie zelf. ,,Vrouwen zoeken steeds meer de publieke ruimte op. Denk aan het feminisme dat weer in opkomst is, maar ook zoiets als de Women’s March. Dat creëert ruimte voor zulke onderwerpen.”

Biologische tampons Mariah Mansvelt Beck begon in 2015 met Wendelien Hebly het merk Yoni, dat biologische tampons en maandverband produceert. Voor Mansvelt Beck, die voor Artsen zonder Grenzen werkte, kwam het omslagpunt toen ze een voorstadium van baarmoederhalskanker had. ,,Een arts adviseerde mij voortaan biologisch katoenen tampons en maandverband te gebruiken om irritatie te voorkomen. Tot aan dat moment had ik nooit nagedacht over hoe die producten worden gemaakt, het verbaasde ons dat op de verpakkingen van normale tampons helemaal geen ingrediënten zijn vermeld.” Met Yoni pakten ze het anders aan: ,,Wij dachten: wij zetten de ingrediënten wel op de doos en we gaan het over die bestanddelen hebben.” De advertentiecampagne begon met een billboard met de tekst Chemicals are not for pussies.

L E E U W A R D E R C O U R A N T D O N D E R D A G 21 S E P T E M B E R 2 017 9

ONDERVOEDING BIJ Jan had iets extra’s nodig De 78-jarige Jan klopte enige tijd geleden aan bij diëtiste Marian Schoonveld-van der Wolde. Hij was zich ervan bewust dat zijn voedingspatroon beter kon. „Jan wilde in eerste instantie begeleiding om af te vallen.’’ Marian Schoonveld, diëtiste in de Groningse zorginstelling Maartenshof, schetst ‘de kwestie Jan’ als voorbeeld uit de praktijk. ,,Later veranderde zijn hulpvraag: door de chronische longziekte COPD was hij in korte tijd 10 kilo afgevallen. Door de ontstekingen nam zijn eetlust flink af. Bovendien zorgde de antibiotica ervoor dat hij last had van diarree.” „Jan had dus iets extra’s nodig om aan te sterken. We zijn begonnen met energie- en eiwitrijke adviezen en aanvullende drinkvoeding. Ook heb ik samen met hem een voorbeeld van een dagmenu gemaakt.” Om Jan op de juiste manier te ondersteunen deed de diëtiste een bioimpedantiemeting. Een meting die wordt uitgevoerd bij alle COPDpatiënten in de zorginstelling. „Met een dergelijke meting krijgen we een indicatie van hoe het staat met de spiermassa van een patiënt. Bij COPD is een goed lichaamsgewicht belangrijk. Maar ook een goede samenstelling van de lichaamsmassa. Bij veel COPD-patiënten neemt de hoeveelheid spierweefsel af. Daardoor kunnen zij hun dagelijkse activiteiten minder goed volhouden.” Tijdens de behandeling van Jan werkt de diëtiste samen met specialisten en zorgmedewerkers van andere medische disciplines, zoals ouderengeneeskunde, logopedie, fysiotherapie. „Zo kon Jan door oefeningen zijn conditie en spiermassa verbeteren.” Vaak is zo’n multidisciplinaire aanpak nodig om het probleem van ondervoeding te kunnen aanpakken. „Wanneer een cliënt ondervoed raakt, is het van groot belang dat op tijd te herkennen”, zegt Schoonveld. „Dan kan zo snel mogelijk actie worden ondernomen. Binnen Zorgroep Groningen werken we sinds een aantal jaren met het zogeheten SNAQRC, Short Nutritional Assessment Questionnaire for Residential Care. Dat is een screeningsinstrument om ondervoeding bij patiënten vroegtijdig te kunnen signaleren en behandelen.”

Een derde van alle ouderen die afhankelijk zijn van de thuiszorg is ondervoed. Van alle mensen boven de 65 jaar eet 10 procent te weinig. Vaak ontbreekt het ze aan fut om hierop actie te ondernemen.

iëtiste Carin Pool komt in haar praktijk geregeld ouderen tegen die zich er niet van bewust zijn dat ze te weinig eten of niet de juiste voeding tot zich nemen. „Ondervoeding bij ouderen is een groot probleem”, zegt ze. „In Nederland is gemiddeld 1 op de 10 mensen boven de 65 jaar ondervoed. Bij de groep die thuiszorg krijgt is dat naar schatting 1 op elke 3 mensen.” Er is sprake van een neerwaartse spiraal waarin senioren terechtkomen als ze sluipenderwijs steeds slechter eten. „Ze krijgen te maken met vage klachten of een gevoel van onbehagen. Mensen verzwakken, verliezen gewicht en worden meer kwetsbaar voor ziekten. Als ze daar eenmaal in zitten ontbreekt vaak de fut om dat patroon te doorbreken.”

SLECHTER KAUWEN Volgens de diëtiste zijn de oorzaken voor ondervoeding heel divers. „Het kan te maken hebben met chronische of acute ziekten, waardoor er minder eetlust is. Of een gebit dat niet goed zit, waardoor ze minder goed kunnen kauwen of slikken. Psychische problemen als angst, depressie, verdriet of eenzaamheid zijn redenen waardoor de zin in eten kan afnemen.” In haar praktijk in Groningen - Carin Pool Voedingsbureau - ondersteunde de diëtiste een 70-plusser die na het verliezen van zijn vrouw niet goed wist hoe hij zichzelf moest verzorgen. „Zijn vrouw was degene die kookte en de boodschappen deed. Hij wist zich na haar dood geen raad. Eten deed hij nog maar mondjesmaat. Het heeft heel lang geduurd voor hij zijn huisarts vertelde wat er speelde. Hij schaamde zich ervoor dat hij hulp moest inroepen. Daarna ben ik erbij betrokken. We hebben ervoor gezorgd dat er elke dag een maaltijdservice langs komt.” APOTHEEK De huisarts is niet de enige die verwijst naar de diëtist. Er zijn ook andere wegen die kunnen worden bewandeld. „De thuiszorg en ook vaak kinderen trekken bij ons aan de bel. Die zien dan dat hun ouders zijn afgevallen en signaleren problemen met de voeding. De apotheek is een andere plek vanwaar senioren kunnen worden doorverwezen.’’

10 L E E U W A R D E R C O U R A N T D O N D E R D A G 21 S E P T E M B E R 2 017

Diëtiste Carin Pool legt uit bij welke voedingsmiddelen ouderen het meeste baat hebben. ‘Slachtoffer’ Jelke de Vries luistert aandachtig naar de aanwijzingen.

,,Apotheekmedewerkers zijn er meer in getraind om op te letten en vragen te stellen als ouderen er hun medicijnen komen ophalen: ‘Hoe is het met uw gewicht of hoe is het met uw eetlust?’ Als ze vermoeden dat iemand problemen heeft verwijzen ze door naar een diëtist.” Carin Pool vindt het van groot maatschappelijk belang dat er meer aandacht komt voor goede voeding bij ouderen. „Ik ben betrokken bij senioren die door ziekte of ongeluk in het ziekenhuis terechtkomen. Ze moeten dan genezen van een wond, maar dat duurt veel langer omdat ze al ondervoed in het ziekenhuis komen te liggen. Dit zijn situaties die eenvoudig kunnen worden voorkomen door meer

aandacht te schenken aan ouderen.” Doordat senioren langer thuis blijven wonen is het probleem van ondervoeding toegenomen, zo vermoedt de diëtiste. „Vroeger werden ouderen sneller opgenomen. Dat is niet meer zo. Ouderen kunnen veel langer thuisblijven met behulp van thuiszorg en medicijnen. Dat brengt het risico met zich mee dat er minder zicht is op de werkelijke voedingstoestand van een patiënt. Ik ken een mevrouw die elk dag tien pillen moet slikken. Dat doet ze trouw elke ochtend. Maar het ontbijt schiet erbij in omdat ze zich na al die pillen al verzadigd voelt.” Zie ook: www.carinpool.nl.

TEKST ELLIS VAN WEES FOTO PETER WASSING

OUDEREN

Eiwit essentieel voor ouderen Prof.dr.ir. Lisette de Groot, hoogleraar ‘voeding van de oudere mens’ aan de universiteit van Wageningen, doet samen met haar team al jaren onderzoek naar gezonde voeding voor ouderen. Hoe kunnen senioren door gezonde voeding een hogere levensverwachting bereiken, inclusief een betere kwaliteit van leven en een kortere ziekteperiode aan het einde daarvan? De Groot over de bevindingen tot nu toe.

Hoe belangrijk is goede voeding voor senioren in relatie tot welzijn, welbevinden en gezondheid? „Ik onderzoek voeding in relatie tot lichamelijke en cognitieve functionaliteit. Behoud van beide wordt belangrijk geacht voor het behoud van de zelfredzaamheid, autonomie en de kwaliteit van leven. Vanuit dit oogpunt is goede voeding dus van groot belang. Daarnaast heeft eten ook een sociale functie ... natuurlijk is ook die belangrijk voor je welbevinden.’’ Uit onderzoek van Wageningen University Research blijkt dat zowel ouderen als zorgprofessionals onderschatten hoe belangrijk het voorkomen van ondervoeding is. ,,Het bedoelde onderzoek van Canan Zilyan resulteerde in het persbericht Aandacht voor voeding ouderen moet primaire zorgtaak worden. De bijbehorende cijfers: in Nederland is gemiddeld 1 op de 10 mensen boven de 65 jaar ondervoed, en bij de groep die thuiszorg krijgt naar schatting 1 op de 3. Om ondervoeding bij ouderen te voorkomen, moet de problematiek veel meer aandacht krijgen. Zorgprofessionals dienen samen te werken in het screenen en behandelen van ondervoeding bij ouderen. Ze weten in de praktijk vaak niet goed wat de procedures zijn en waar ieders verantwoordelijkheden liggen. Wijkverpleegkundigen, praktijkondersteuners en huisartsen hebben een signaleringsfunctie in het geval van voedingsproblemen.’’ Wat zijn de gevolgen van ondervoeding? „Met name een gebrek aan eiwit leidt bij ouderen tot een afname van spiermassa en spierkracht. Dat hindert het zelfstandig functioneren. Dat ouderdom met bepaalde gebreken komt, betekent niet dat we energieverlies maar moeten accepteren.’’ Eiwit dus. Hoe doen ze dat? ,,Gezonde ouderen krijgen normaliter voldoende eiwit binnen uit eieren, vlees, vleeswaren, zuivelproducten en noten. Dreigt er een eiwittekort, dan zijn met eiwit verrijkte kant-en-klaar maaltijden een goed alternatief. Ze worden gewaardeerd, zo blijkt uit het onderzoek.’’

Tips – het signaleren en herkennen van ondervoeding is van belang. U herkent het bijvoorbeeld aan een horloge dat losser om de pols zit, kleding die wijder valt of stofzuigen of wandelen dat moeilijker gaat; het is belangrijk is om eens per week op de weegschaal te staan. Zo kunt u in de gaten houden of er sprake is van gewichtsverlies; – ouderen hebben minder energierijke voeding nodig dan jongere volwassen mensen, maar evenveel of zelfs meer specifieke voedingsstoffen

(nutriënten) als eiwitten en vitamine D. Dit betekent dat ouderen meer nutriëntrijke voeding moeten eten, en juist minder ‘lege’ calorieën. Lege calorieën zitten vooral in be-

werkte producten uit de fabriek. Door de bewerking gaan veel voedingsstoffen verloren, en worden vaak suikers toegevoegd om de houdbaarheid te verlengen en om de smaak te

versterken. Voorbeelden: koek, snoep, gebak, frisdrank en sapjes met geraffineerde suikers; – eet regelmatig: drie keer op een dag. Het is daarbij goed om voldoende eiwitten te eten. Onder meer in vlees, kip, vis, eieren. Drink en eet zuivel (yoghurt, melk, kaas), eet groenten, peulvruchten, noten, avocado en fruit; – wees niet bang voor vet. Smeer ruim boter op uw brood en giet wat olie over het eten; – bij twijfel: raadpleeg een diëtist.

Hoe is het mogelijk dat er anno 2017 toch nog onwetendheid is over ondervoeding bij ouderen? „Er zijn vele oorzaken van ondervoeding; medicijngebruik is daar een van. Moeite met eten en drinken kan ook samenhangen met de mondgezondheid. Onlangs toonden we aan dat problemen met het gebit en/of kauwen het risico op ondervoeding verdubbelt. Hoe dan ook: belangrijk is dat ondervoeding (of het risico daarop) vroegtijdig gesignaleerd wordt.” Wat is nodig om de situatie te verbeteren? „Awareness (bewustzijn) is belangrijk bij de oudere zelf, maar ook bij hulpverleners, zorgprofessionals en behandelaars. Daarnaast afstemming van verantwoordelijkheden in de signalering en behandeling van het probleem. Een multidisciplinaire aanpak is nodig omdat er veel uiteenlopende oorzaken zijn.” Kijk voor meer wetenschappelijke informatie over ouderen en voeding op deze Engelstalige website van de universiteit van Wageningen: www.humannutrition.nl

L E E U W A R D E R C O U R A N T D O N D E R D A G 21 S E P T E M B E R 2 017 11

ADVERTENTIE

Mariska Meijer: Zorgmarketeer met een missie

tilzitten staat niet in haar woordenboek. Mariska Meijer, marketing- en communicatieprofessional in de gezondheidszorg en directeur van Zus & Zorg, is een ondernemer van het zuiverste water. Ze houdt van innoveren en pionieren, maar koerst intussen vastberaden af op haar doel: zorg zichtbaar maken. Want daar wordt iedereen beter van.

Mariska Meijer. Foto Laura Keizer

TEKST PAULA KRAGTEN

Misschien komt het door haar andere passie - sloepvaren op de Friese wateren - maar een poging om zorgondernemer Mariska Meijer te portretteren, lijkt uit te monden in een nautische metafoor. Om te beginnen is het haar stellige overtuiging dat partijen in het huidige zorgstelsel te veel op een eigen eilandje blijven zitten, waardoor de communicatie te wensen overlaat. ,,Dat heeft niet alleen consequenties voor de organisatie van de zorg, en dus op het prijskaartje dat daaraan hangt, maar zorgt er ook voor dat informatie die vaak wel beschikbaar is, onvoldoende wordt benut.” Haar professionele passie is helder. ,,Ik wil die eilandjes verbinden. Bruggen bouwen. Informa-

,,Er lijkt een zee aan medische informatie beschikbaar, maar het is lang niet altijd duidelijk of deze gesponsord is of niet.” tie op een laagdrempelige manier toegankelijk maken voor iedereen.” Want gebrek aan kennis bij de zorgconsument was het eerste dat haar opviel toen ze als communicatieprofessional in de zorgwereld begon. ,,Plus de angst en schaamte. Mensen lopen vaak te lang door met gezondheidsproblemen die weliswaar niet levensbedreigend zijn, maar wel een nadelige impact hebben op de kwaliteit van leven.” Aan het roer Wie door een huisarts wordt doorverwezen, weet vaak niet meer dan de naam van de betreffende specialist en welke onderzoeken zoal te wachten staan.

,,Voor mij persoonlijk is het vanzelfsprekend dat je je vooraf in de betreffende zorgverlener verdiept. Wat is zijn of haar meerwaarde? Zijn er alternatieven? Niet voor iedereen is dat zo eenvoudig. Niet altijd heb je ook een vrije keuze. Maar toch, ik geloof in een stukje eigen regie. Het probleem is dat je als zorgconsument alleen aan het roer kunt staan, als je goed bent geïnformeerd.” Ook daar wringt het. ,,Er lijkt misschien een eindeloze zee aan informatie beschikbaar in dit digitale tijdperk, maar het is lang niet altijd duidelijk wie of wat achter een bepaalde informatiebron zit. Of het bijvoorbeeld om een gesponsorde website gaat, waardoor de informatie niet objectief is.” Vijf jaar geleden besloot Mariska Meijer een nieuwe koers te gaan varen en startte ze marketing- en communicatiebureau Zus & Zorg. De naam knipoogt alvast naar één van haar andere overtuigingen: dat zorg voor specifieke doelgroepen, zoals vrouwen, aparte aandacht behoeft. ,,Er zijn helaas veel aandoeningen waarmee alleen vrouwen te maken krijgen. Denk aan overgangsklachten en bekkenbodemproblemen. Nog los van eventuele perikelen rondom menstruatie en zwangerschap. Er is gelukkig steeds meer aandacht voor genderverschillen in de gezondheidszorg. Maar we zijn er nog lang niet. Medicijnen zijn bijvoorbeeld vaak alleen op mannen getest.” Online zorgportaal Zus & Zorg bestaat uit drie pijlers, legt Meijer uit. ,,Zus Online is een online portaal voor vrouwen met medische zorgvragen. Het biedt zorgprofessionals een platform waarop zij hun kennis kunnen delen en helpt consumenten zo de zorg te vinden die het beste bij hen past.”

De tweede pijler is Zus & Zakelijk, waar zorgbedrijven terecht kunnen voor marketing- en communicatieadvies. ,,Denk aan het ontwikkelen van een huisstijl of website, de productie van nieuwsbrieven of het maken van filmpjes.” Ieder zijn vak tenslotte. ,,Je kunt een geweldige zorgverlener zijn, maar dat wil nog niet zeggen dat je je kwaliteiten en expertise goed kunt uitleggen aan de consument.”

,,Mijn ambitie: één onafhankelijk zorgportaal voor iedereen.” Last but not least is er Zus & Events, de tak die is gespecialiseerd in het organiseren van beurzen en evenementen, waardoor zorg letterlijk zichtbaar wordt gemaakt voor een specifiek publiek. ,,Een voorbeeld daarvan is G.O.W.! Life. Deze beurs over gezond ouder worden hebben we inmiddels al twee jaar achter elkaar georganiseerd in de gemeente Súdwest Fryslân. We hebben de ambitie dit uit te rollen naar alle gemeenten in Nederland. Op zaterdag 30 september en zondag 1 oktober staan we bovendien op het Leef Event in Groningen. Daar richten we een speciaal Zus & Zorg-plein in, met aandacht voor onder meer hormonen, overgang, menstruatie, hoofdpijn

en migraine, het vrouwenhart, bekkenbodemproblematiek enzovoort. Specialisten komen daar hun kennis delen.” Interactief platform De volgende haven? ,,Mijn ambitie is één onafhankelijk zorgportaal voor iedereen, met informatie voor specifieke groepen, zoals ouderen of vrouwen. Een interactief platform, waarop zorgaanbieders informatie over hun diensten kwijt kunnen en consumenten informatie over specifieke aandoeningen en behandelingen vinden. Een zorgloket waarop je een online consult kunt boeken of bijvoorbeeld een webinar kunt volgen. Als mensen zelf betrouwbare informatie kunnen vinden en op basis daarvan goed voorbereid het gesprek met de arts aangaan, scheelt dat tijd en dus geld. Daar wordt de hele samenleving beter van.”

Zus & Zorg 085-0408063 info@zusenzorg.nl www.zusenzorg.nl

TEKST CARINA TWERDA FOTO’S SHUTTERSTOCK

VRAAG & ANTWOORD

RECEPT

PULLED PORK

ké, het duurt even voor je kunt aanvallen, maar dan heb je ook wat! Pulled pork is namelijk ontzettend lekker. En ook nog eens leuk om zelf te maken. Ik weet zeker dat je dit gerecht vaker dan een keer zult maken. Koop de lekkerste procureur bij de (biologische) slager of bij een goed gesorteerde (horeca) groothandel. Even snel naar de supermarkt om vlugvlug dit recept te maken zit er dus niet in.

Wat heb je nodig? 1 kilo procureur; een eetlepel olijfolie; 150 milliliter kippenbouillon; 75 milliliter wijnazijn; twee theelepels paprikapoeder; twee uien, grof snijden; vijf teentjes knoflook, fijngesneden; 200 milliliter barbecuesaus; vier eetlepels basterdsuiker; een eetlepel mosterd; twee theelepels gedroogde tijm; een theelepel cayennepeper; twee theelepels zout; acht broodjes; coleslaw; peterselie.

Ook tijdens het zomerreces kregen we weer een aantal vragen binnen van onze lezers. We pikten deze vier eruit.

elissa Jansma uit Steenwijk is gek op zuurkool. Haar man en kinderen wat minder. ,,Ze vinden zuurkool te zuur. Een schep suiker toevoegen lijkt me niet een goed idee. Hoe maak ik zuurkoolliefhebbers van ze?” Eerst twee dingen die je niet moet doen. In het zuurkoolsap zit veel vitamine C. Je moet zuurkool dus niet eerst afgieten alvorens te koken, want dan raak je veel vitamine kwijt. Vanwege die vitamine kun je zuurkool ook beter niet eerst afspoelen. Wat wel te doen? In Frankrijk wordt (ganzen)vet toegevoegd aan zuurkool om het minder zuur te maken. Vind je zuurkool te zuur, doe er dan wat appel of rozijnen of peer door. Een gesneden ui meekoken schijnt ook te helpen om de smaak wat minder zuur te maken. ,,Als je kauwgom inslikt, groeit er een kauwgomballenboom in je buik.” Deze opmerking kreeg hij vroeger te horen van zijn moeder, zo schrijft Wim van der Hoog uit Haren. ,,Dat van die boom geloofde ik niet, maar ik ben wel benieuwd of het inslikken van kauwgom kwaad kan.” Kauwgum is natuurlijk niet gemaakt om te worden ingeslikt, maar soms gebeurt dit. Kwaad kan het gelukkig niet. Kauwgom bestaat onder meer uit zoetstoffen en kleuren smaakstoffen, die door het lichaam worden verteerd. De gum of gom verteert niet, zelfs niet

door het sterkste maagzuur. Hij blijft echter niet plakken aan maag en darmen, en veroorzaakt evenmin constipatie. Net als alle andere voeding komt de kauwgom binnen 24 tot 48 uur gewoon met je ontlasting mee naar buiten. Pieter Baarda uit Dokkum eet graag mosselen. Toch heeft hij ze een tijdje niet bereid omdat hij de vorige keer behoorlijk ziek werd van een bedorven mossel. Hoe kun je dit voorkomen? Mosselen worden doorgaans verpakt in een lekbak ‘onder beschermde atmosfeer’. Als de mosselen net uit de verpakking komen, staan ze vaak een beetje open. Mosselen zien de verpakking als een veilige omgeving en daardoor ontspannen ze zich. Spoel de mosselen in ruim koud water. Tik tegen de openstaande schelpen. Als een schelp zich vervolgens sluit, is dat een teken dat de mossel nog leeft. Sluit de schelp zich niet, dan is hij dood; gooi deze weg! Dat geldt ook voor de beschadigde exemplaren en voor de schelpen die dichtzitten of zwaar aanvoelen, die zitten meestal vol met zand. Gerda van der Veen uit Stiens is benieuwd hoe het kan dat koorts ’s avonds erger is dan overdag. Ook je gewone lichaamstemperatuur is ’s avonds hoger dan overdag. Pas als je gaat slapen daalt die temperatuur licht. Dat is nodig om je lichaam in slaapmodus te krijgen. Wanneer je temperatuur stijgt denkt je lichaam dat het tijd is om

op te staan. Omdat je vaak overdag actief bent stijgt je temperatuur dan al zodat je het verschil met de avondlijke stijging niet zo merkt. Als je koorts hebt komt die bovenop je normale temperatuur. Dus zegt je thermometer ’s avonds dat je temperatuur omhoog is gegaan.

Hebt u ook een vraag of wilt u reageren? Of bent u (medisch) specialist en wilt u bijdragen aan deze rubriek? Mail naar gezondheidenco@ndcmediagroep.nl. Vergeet niet uw naam en woonplaats te vermelden.

Hoe maak je het? Gebruik een braadslee met deksel of een pan met deksel die in de oven kan. Doe de olijfolie in de pan plus bijna alle andere ingrediënten: niet de broodjes en de coleslaw (koolsalade). Meng alles en plaats het geheel in een voorverwarmde oven van 100 graden Celsius. Haal na twee uren de pan of braadslee uit de oven. Is er veel vocht verdampt? Gooi er dan een scheutje water bij. Check elke twee uren. Na een uurtje of 5 à 6 zou je vlees lekker zacht moeten zijn. Wanneer je het vlees met twee vorken uit elkaar kunt trekken is je vlees klaar. Gaat het nog wat stijfjes dan moet de pan of braadslee nog een poos langer in de oven. Is het gaar? Doe je vlees in een grote schaal of een andere pan en trek het met twee vorken uit elkaar. Doe er wat vocht bij uit de pan die in de oven heeft gestaan. Snijd je broodjes open en vul ze met de pulled pork. Doe er tot slot een schepje coleslaw op, en een beetje barbecuesaus. Eet smakelijk! Heb je een recept dat je graag met ons wilt delen? Stuur dan een mail naar gezondheidenco@ndcmediagroep.nl.

Kijk voor meer gezondheidsnieuws op www.gezondheidenco.nl; like onze facebookpagina op: www.facebook.com/gezondheidenco. Meld je aan voor onze gemoderniseerde nieuwsbrief: www.gezondheidenco.nl/nieuwsbrief. Wie zich hiervoor in september inschrijft maakt kans op het boek Grip op koolhydraten van diëtiste Yvonne Lemmens. Ook bestaande abonnees loten mee.

L E E U W A R D E R C O U R A N T D O N D E R D A G 21 S E P T E M B E R 2 017 13

Leeuwarder Courant - donderdag 21 september 2017

Advertentie

Steeds meer mensen zorgen voor iemand uit de naaste omgeving die gehandicapt, langdurig ziek of (hoog)bejaard is. Soms is de zorg zo zwaar dat de mantelzorger overbelast raakt. Hoe kunnen we dit voorkomen?

1 oktober | Publieksacademie Mantelzorger

Gratis toegang!

Mantelzorgen! Maar wie zorgt er dan voor mij?

Aanmelden en meer informatie: gezondheidenco.nl/publieksacademie_mantelzorg Datum, aanvang en eindtijd: Zondag 1 oktober, 14.00-15.00 uur Prijs: De toegang is gratis Locatie: MartiniPlaza, Leonard Springerlaan 2, Groningen

De meeste mantelzorgers hebben er niet bewust voor gekozen om voor een ander te zorgen. Het is hen als het ware overkomen, bijvoorbeeld doordat een dierbare een ongeluk of beroerte heeft gehad, of doordat de zorg voor een naaste steeds intensiever is geworden. Vaak bestaat de mantelzorg uit huishoudelijke hulp, het bijhouden van de administratie, maar ook uit hulp bieden bij de persoonlijke verzorging zoals douchen, aankleden of naar het toilet gaan. Met behulp van mantelzorg kan de ander zich redden, langer thuis wonen en bij de samenleving betrokken blijven. Mantelzorgers vinden het vanzelfsprekend om voor hun naaste te zorgen, maar lopen steeds vaker wel tegen problemen aan. De zorg is vaak behoorlijk intensief, vooral naast een baan en het onderhouden van een gezin. Overbelasting en stress liggen op de loer. Kan het anders? Kan de zorg bijvoorbeeld meer gedeeld worden? Wat moet daar dan voor gebeuren? Tijdens de publieksacademie denkt u hier gezamenlijk over na. U komt toch ook?

Tijdens deze publieksacademie worden onder leiding van Marijke Roskam ervaringen van mantelzorgers gedeeld. In deze sessie is volop ruimte om in te gaan op uw vragen en ervaringen. Schuift u ook aan?

k in Nu oohten Drac

Hand en pols snel hersteld

Hand & Polstherapie Centrum is een specialistisch handencentrum dat poliklinische zorg op het gebied van handen polsaandoeningen biedt. Ons team bestaat uit gekwalificeerde handfysiotherapeuten en handergotherapeuten met veel deskundigheid op het gebied van het behandelen van klachten aan de hand, pols en arm. Ons team werkt met veel passie om u de zorg te bieden die bij u past.

elkaar afgestemd. Daarmee is de hand ook erg kwetsbaar. Bij een letsel of aandoening kan het gebruik van de hand al snel verstoord raken. Wanneer u uw hand niet meer volledig kunt gebruiken, kan dat verstrekkende gevolgen hebben. Handelingen die voorheen als vanzelfsprekend verliepen kunnen dan de grootste aandacht vereisen. Met handtherapie kunt u deze problemen laten behandelen.

WAT IS HANDTHERAPIE? Handtherapie is een specialisatie binnen het vakgebied fysiotherapie en ergotherapie. Handen zitten zeer fijn en ingewikkeld in elkaar. Alle onderdelen zijn nauwkeurig op

WAT MAG U VAN EEN HANDTHERAPEUT VERWACHTEN? Handtherapeuten zijn uitstekend op de hoogte van de anatomie van de hand en van de verschillende letsels en aandoeningen. Wij werken

nauw samen met huisartsen en overige medische specialisten, waardoor u de beste kans heeft op een goed (postoperatief) herstel. Uw handtherapeut adviseert, behandelt en begeleidt. Dit kan eenmalig zijn, maar u kunt ook gedurende langere periode therapie krijgen. De adviezen en/of behandelingen van uw handtherapeut kunnen zeer uiteenlopend van aard zijn, maar vanzelfsprekend altijd gericht op uw specifieke

probleem. U kunt denken aan: • Deskundige analyse van uw beperkte handfunctie • Wondverzorging • Herstel van de kracht en beweeglijkheid • Aanmeten, maken en/of aanpassen van een (tijdelijke) spalk • Advisering en verstrekking van hulpmiddelen • Ergonomische adviezen • Advies en begeleiding bij arbeidsreïntegratie

MAAK EEN AFSPRAAK Blijf niet lopen met hand of polsklachten, maak een afspraak bij Hand & Polstherapie Centrum in Drachten, Sneek, Emmeloord, Leeuwarden of Heerenveen. U wordt dan direct geholpen door gespecialiseerde handtherapeuten, topkwaliteit behandelingen met persoonlijke service binnen 24 uur op indicatie. Iemand met problemen aan hand, vinger of pols kan zonder verwijzing terecht. Hand & Polstherapie Centrum heeft een contract met alle zorgverzekeraars. Kijk voor meer informatie op www.handenpolstherapiecentrum.nl of bel 088-0044844.

Leef actief

Leef puur

Leef gezond

Leef ontspannen

GRATIS TICKETS

SPECIAAL VOOR ABONNEES Gratis naar LEEF event! Lees in deze bijlage hoe je de vrijkaartenvoucher kunt onvangen.

90 specialisten in MartiniPlaza Bekijk de plattegrond

De poepdokter, Carlos Lens en meer... Ontdek het programma van de Leef-Academy

Mantelzorgen! Maar wie zorgt er dan voor mij? Bezoek publieksacademie Nettie

Gezond & lekker

Volg een gratis sushi-workshop

30 SEPTEMBER + 1 OKTOBER MartiniPlaza Groningen

Leef actief

Leef puur

Leef gezond

Leef ontspannen

MartiniPlaza Groningen 10.00-17.00 uur

30 SEPT + 1 OKT Ornatrix

MELD JE AAN OF KIJK VOOR MEER INFORMATIE OP: CURVES.NL/ACTIE

Kamperfoelielaan 4a 9363 EV Marum • 0594-740004 www.ornatrix.nl

Step Forward Orthotics Van der Hoevenstraat 5 2313 VA Leiden • 06-30644454 www.steunzolen.nu

CURVES GRONINGEN CENTRUM Vechtstraat 133 | Tel: 050 5280170

* Alleen voor nieuwe leden.

30 MINUTEN FITNESS VOOR VROUWEN

Hoofdpijnnet

Bekkenbodem4All

www.allesoverhoofdpijn.nl

Hét patiëntenplatform dat optreedt als spreekbuis en belangenbehartiger van 1 miljoen mensen met bekkenbodem problemen www.bekkenbodem4all.nl

Ontdek nu de unieke afslankmethode van NewFysic

Apneuvereniging Postbus 134, 3940 AC Doorn www.apneuvereniging.nl

Persoonlijke begeleiding Snel en blijvend resultaat Lekker en gezond eten Op maat gemaakt Past bij iedere levensstijl

Koninklijke Visio 088-5858585 www.visio.org

50% korting op het Startpakket* (t.w.v. € 37,75)

NewFysic - T. 088 - 323 00 00 - info@newfysic.nl - newfysic.nl NewFysic heeft meer dan 40 vestigingen in Nederland en België

*Bij start van het NewFysic programma en o.v.v. Leef beurs. Niet in combinatie met andere aanbiedingen en/of kortingen. Geldig t/m 31 december 2017.

# Happily Handmade

Onze Sushi, dagelijks vers in uw bijzijn bereid! Bootcamp Noord in: Groningen, Haren, Ten Boer en Zuidhorn. Meld je nu aan op onze website voor een gratis proefles!

www.bootcampnoord.nl

/bootcampnoord

www.sushidaily.com SushiDailyNL Sushidaily Wij zijn o.a. te vinden in de AH Helperplein 4, te Groningen.

Leef actief

Leef puur

Leef gezond

Leef ontspannen

Leef-Academy zorgt voor inhoud en fun

Het leukste en gezondste evenement van Noord-Nederland

Bezoek gratis presentaties tijdens LEEF

30 september 12.45 – 14.00 uur

Hoe ziet de perfecte drol eruit? Tips en feitjes van de Poepdokter tijdens LEEF De één maakt er een dagelijkse momentje van

op het toilet, gaat soms zelfs twee keer. De ander houdt het bij één keer per week. Poepen. We doen het allemaal. Met je smartphone in de hand op je eigen vertrouwde wc of gewoon wanneer je maar moet: op je werk, in het café of bij een tankstation terwijl je van A naar B koerst. Poepdokter Nienke Tode-Gottenbos heeft er haar specialiteit van gemaakt. Ze schreef het populaire boek Gezond van Mond tot Kont, schoof aan in menig talkshow

De perfecte drol

en geeft tijdens LEEF een gratis keynotepresentatie in de LEEF-academy.

In onze darmen leven miljarden bacteriën. Bacteriën die niet alleen van invloed zijn op ons gestel, wij hebben ook invloed op hen. Je darmflora is belangrijk voor je hele gezondheid. “Houd ze daarom tevreden”, luidt het advies van Nienke. Gezond van Mond tot Kont is een boek boordevol tips waarin je leest hoe je de bacteriën tot tevredenheid stemt. Klachten als verstopping, dunne ontlasting en een opgeblazen gevoel komen steeds vaker voor. “Als we zien wat onze darmflora dagelijks aandoen is dat ook niet zo vreemd”. Tijdens haar presentatie, die ze exclusief voor LEEF geeft, leer je hoe je dit kunt verbeteren. Bijvoorbeeld door anders te eten en je leefstijl aan te passen.

Over menstruatie zeur je wél (als dat nodig is) Paula Kragten in Leef-Academy

Gemiddeld zijn we (lees: vrouwen) zo’n 500

keer ongesteld in ons leven. Is dat eigenlijk wel gezond? En hoe komt het dat ‘het’ nog altijd zo’n ongemakkelijk gespreksonderwerp is? Bladenmaker/journalist Paula Kragten vroeg zich medio 2013 af waarom er over elk denkbaar onderwerp een magazine werd gemaakt, behalve over het vrouwenonderwerp bij uitstek: menstruatie. Dit bleek het startsein voor Period! Magazine. In de Leef-Academy praat Paula je in rap tempo bij over het thema ‘menstruatie’.

Paula Kragten is niet alleen oprichter van Period!, in het voorjaar van 2017 publiceerde ze het boek Mooi rood is niet lelijk. Hierin vraagt ze zichzelf of het geen tijd wordt voor trots in plaats van schaamte. “We weten toch waar het fenomeen voor dient, en hoe het biologisch hoort te werken?”, aldus Paula. In haar boek belicht ze de tragische, komische en mooie kanten van het thema ‘menstruatie’. Dit vertaalt ze door naar een verrassende presentatie tijdens LEEF. Ook is ze beide dagen aanwezig op het Zus&Zorg plein. 1 oktober 15.45 – 16.15 uur

Menstruatie

30 SEPT + 1 OKT MartiniPlaza Groningen

PLATTEGROND MartiniPlaza - Middenhal B7

B10

B11

C12 B4

B15

C5 C6

C15

C11

B14

A14

A15

A25 A26

A27 A28

A24

A29 A30

A17 A18

D17 D16

D3 D19

ARENA

D14

A20 D8

A21

Pluk de dag & maak je eigen sapje

D15

D13

A19 D7

D18

Sportworkshop

A16 D2

A10

C10

A13

A12

C14

B13 C13

terras

D20

D12

KUIP D10

E-bikes &

sport ďŹ etsen

D11

A22 A7

A23

Leef Academy

ENTREE

Publieksacademie Mantelzorger

ZO 14.00 - 15.00 uur

30 SEPT + 1 OKT

IN- / UITGANG

Doe het zelf! gratis sushiworkshop bij Sushi Daily Sushi Daily opent een pop-up vestiging op het themaplein ‘Puur’. Hier geven ze jou de kans om zelf sushi te rollen! Meerdere keren per dag starten sushiworkshops van twintig minuten. Leer het van de meesters en geniet daarna van je e igengemaakte sushi roll.

D��N��S Gezond

A1 A2 A3

A4 A5 A6 A7 A8 A9 A10 A12 A13 A14 A15 A16 A17 A18 A19 A20 A21 A22 A23 A24 A25 A26 A27 A28 A29 A30

Gezondheid&Co Invitalis BeNeLux Zus&Zorg plein Bekkenbodem4All Prima Donna Hoofdpijnnet ICP Heart Health Yoni Care Biobite Leef-Academy ARENA GezondNu CuraNovum Aloë Vera Forever Van Boxtel Hoorwinkels B.V. CC Cosm0 Step Forward Van Meerendonk Nettie/Mobilcare Vegro Minder en meer door Weten (Comfy) New Fysic MedCat Leef Orthocenter Groningen Dalanca / Breinlijnen Bartiméus Generatie Thuis Vitaal en in balans Cura Vitalis HA-RA Line & Beauty Marianne Ornatrix Bijwerkingencentrum Lareb Eleveld Financieel Advies Straight Away

Puur

B1 B2 B3 B4 B5 B6 B7 B8 B9 B10 B11 B13 B14 B15

Sushi Daily Leef The Dutch Weed Burger Werklust Oost-Groningen Gio’s Corner Sjeu Smoothies De Gezondere Box Thee Bewust Hotel Aduard Glutenvrij Van der Lei De Bijzaak Foodsciffer MartiniPlaza Horeca Cambridge

Actief

C1 C2 C3 C4 C5 C6 C7 C8 C9 C10 C11 C12 C13 C14 C15

Blije Voeten Sportief90 Platform 050 Kardinge Curves Fit20 Fit Solutions Bootcamp Noord Crossfit Noord Koninklijke Visio Run2Health Peper Fietsen Leef Molenduinbad Totally in Shape Sportarena

Ontspannen

D1 D2 D3 D4 D5 D6 D7 D8 D10 D11 D12 D13 D14 D15 D16 D17 D18 D19 D20

Rond-de-tafel Young Living Vandebron Bolero Cosmetics Free-Souls Wellness Noord Equicoaches.nl Hamamdoekengeluk Leef-Academy KUIP Dagblad van het Noorden Apneuvereniging Leef Vakantie Vreugd Approved by Danielle Reizen met een plus Previtas X-Over Week van de Wellness XXL-slaapkamer

Hoortest

Plof neer in de XXL-slaapkamer We besteden er een derde van ons leven aan: slapen. Slapen speelt een belangrijke rol in de werking van onze hersenen. Na een goede nacht slaap kunnen we normaal geachte dingen als spreken, dingen onthouden en innovatief en flexibel denken. Slapen wordt ook wel beschouwd als de meest ultieme vorm van ontspannen.

Leef actief

Leef puur

Leef gezond

Leef ontspannen

Sushiworkshops

Hoor ik dat goed? Gratis hoortest bij Van Boxtel hoorwinkels Spring dit weekend in de hoorbus van Van Boxtel en ontdek hoe je gehoor ervoor staat. Van Boxtel neemt een gratis hoortest van maximaal 15 minuten met je af. Zie het als een quick-scan waarbij het deskundige team je ondertussen bijpraat over het gehoor.

D20

XXL slaapka mer

Tijdens LEEF ontdek je de XXL-slaapkamer, waar je ook overdag prima een dutje mag doen én een krantje d’r bij pakt. Even bijtanken tijdens LEEF!

C15

Sportarena

Eat like you give a damn: probeer The Dutch Weed Burger

Carlos Lens

Met The Dutch Weed Burger heb je één van de gezondste burgers ter wereld te pakken. De veganburger is gemaakt van zeewier, gaat (internationaal) als een komeet en is al bij talloze horecazaken en festivals te happen.

Sportarena: voor sportharten en fanatieke bezoekers Spring op de spinningfiets, join een bootcampworkshop of doe een boksclinic. De Sportarena van LEEF is dé plek waar sportharten ontstaan. Doe gratis mee aan sportkwartiertjes en ontdek de liefde voor sporten. De Sportarena wordt georganiseerd samen met Totally in Shape, Sportief90, Bootcamp Noord, Curves en Fit Solutions.

Weedburger

GRATIS Gezondheid&Co s canvas ta

Registreer je op de Gezondheid&Co-stand voor de nieuwsbrief en scoor een gratis canvas tas

LEEF is het grootste e venement in Noord-Nederland dat de domeinen gezond, actief, puur en ontspannen combineert. Hiermee omarmt LEEF de groeiende wereld van het eerlijke leven, duurzame bestaan en gezonde voeding. LEEF staat voor een mix tussen inhoud en fun, en werkt samen met ruim 90 specialisten.

Z��r�� 30 ��t��r - ��N� TIJD

TITEL PRESENTATIE

Leef actief

Leef puur

SPREKER

Leef gezond

Leef ontspannen

BEDRIJF

10.30 - 11.00 uur

Een stralende lach is zoveel meer...

Orthocenter

11.15 - 11.45 uur Een gezonde leefstijl van mensen met een visuele en verstandelijke beperking!

Aly Waninge

Koninklijke Visio

OVER! voor 45-plussers

Betty Visker van Heuven van Staereling

Prima Donna

Bijwerkingen? Melden! Daar wordt iedereen beter van!

Gerda Weits

Stichting Lareb

Te zwaar? Het is de schuld van je brein!

Hans de Graaf

Breinlijnen

Run2Health

Lorraine Luchjenbroers en Goudje Haadsma

Run2Health

Over menstruatie zeur je wél (als dat nodig is)

Paula Kragten

Zus &Zorg

12.00 - 12.30 uur 12.45- 13.15 uur

13.30 - 14.00 uur 14.15 - 14.45 uur

15.00 -15.30 uur 15.45 - 16.15 uur Zus &Zorg

16.30 - 17.00 uur Bekkenbodem, zowel een lust als een lastig gebied

Petra Boorsma

Z��r�� 30 ��t��r - ��P

Bekkenbodem4All

10.30 - 11.00 uur

Floatfit een pittige en erg leuke activiteit!

Molenduinbad

11.15 - 11.45 uur Levensbelang

Denise Munster

Equicoaches.nl

Een reis door de chakra’s

Diny Veldkamp

Cura Vitalis

Emotie eten de baas

Martha van der Velde

Dietheek

Fit met Carlos

Carlos Lens

Leef! zoals jij dat wilt

Tessa Jonker

Vegro

Hoe maak jij je leven tot een succes?

Anja van Dingen

Big Five For Life

12.00 - 12.30 uur 12.45- 13.15 uur

14.00 - 15.00 uur

15.15 -15.45 uur 16.00 - 16.30 uur

Z��a� 1 ��o�� - ��N�

TIJD

TITEL PRESENTATIE

SPREKER

BEDRIJF

Hoe belangrijk is jouw gezondheid?

Rob van der Ven

Heart Health

10.30 - 11.00 uur 11.15 - 11.45 uur

Floatfit een pittige en erg leuke activiteit

Molenduinbad

12.00 - 12.30 uur Spataderen en aambeien, een veelvoorkomend probleem

dhr H.E.R. Li-Fo-Sjoe en dhr. A.R. van Goethem

Braam Kliniek

Een gezonde leefstijl van mensen met een visuele en verstandelijke beperking!

Aly Waninge

Koninklijke Visio

“eHealth, dé oplossing voor urineverlies (?)”

Marco Blanker

Bekkenbodem4All

Run2Health

Lorraine Luchjenbroersen Goudje Haadsma

Run2Health

Emotie eten de baas

Judith van Gennip

Spijswijzer

Een reis door de chakra’s

Diny Veldkamp

Cura Vitalis

Bekkenbodem 4ALL, geen taboe meer!

Alec Malmberg

ICP & Bekkenbodem4All

Bijwerkingen? Melden! Daar wordt iedereen beter van!

Gerda Weits

Stichting Lareb

Te zwaar? Het is de schuld van je brein!

Hans de Graaf

Breinlijnen

12.45- 13.15 uur

13.30 - 14.00 uur 14.15 - 14.45 uur 15.00 -15.30 uur 15.45 - 16.15 uur 16.30 - 17.00 uur

Z��a� 1 ��o�� - ��P 10.30 - 11.00 uur

11.15 - 11.45 uur 12.00 - 12.30 uur Een stralende lach is zoveel meer...

Orthocenter

12.45- 14.00 uur Gezond van Mond tot Kont

Nienke Tode-Gottenbos

De Poepdokter

Moeiteloos afvallen met de kracht van hypnotherapie

Tanja Nab

Slankinzicht

Gezond leven leuk maken

Marloes Waardijk

Optima Vita

Over menstruatie zeur je wél (als dat nodig is)

Paula Kragten

Zus & Zorg

Leef! zoals jij dat wilt

Tessa Jonker

Vegro

14.15 - 14.45 uur

15.00 -15.30 uur 15.45 - 16.15 uur 16.30 - 17.00 uur

Homeopathie Bioresonantie Acupunctuur Orthomoleculair EAV Polyenergetica Webshop

GEZONDHEIDSCENTRUM

30 SEPT + 1 OKT

MartiniPlaza Groningen

WWW.CURAVITALIS.NL

Handelsstraat 44 F • 9501 EW Stadskanaal T. 085-2735130 • info@curavitalis.nl

Free-Souls Hulpverlening en Educatie Kolkweg 7 Zijldijk

Dierenriemstraat 190 Winkelcentrum Paddepoel Groningen, (050) 360 33 00 www.vanboxtelhoorwinkels.nl

Bent u het overzicht kwijt in uw �inanci�le huishouding? Staat u te vaak in het rood? Of lukt het maar niet om te (be)sparen?

www.free-souls.com

Neem dan contact op met Eleveld Financieel Advies.

www.elevel��in�n�ieel��vies.nl info@elevel��in�n�ieel��vies.nl - 06 81686221

Beursaanbieding

De Bijzaak

12 nummers gezondNU voor € 35,-

Norgerweg 161, 9494 TA Yde www.honingheerlijkheden.nl

+ keuze uit één van de boeken van gezondNU Standnummer: A7 themaplein gezond

gezondNU is hét onafhankelijke magazine over gezondheid, voeding en psyche

Een

stralende lach

Glutenvrij van der Lei

is zoveel meer...

Miedloane 24, 9271 VG De Westereen www.glutenvrij-vanderlei.nl

STAND A2 op het Leef-Event ( www.invitalisbenelux.com )

snel, makkelijk én voordelig uw huis schoonmaken! Boek of bezoek een workshop of vraag persoonlijk advies over ons schoonmaaksysteem en onze huidverzorgingslijnen. Ha-Ra Jens 06 22 88 08 70 • jjens@ha-ra.nl http://bit.ly/2wBe7mW • www.ha-ra.nl

advertentie

Elke organisatie overgangsproof in 1 jaar

MET PROGRAMMA OVER! NAAR LAGER VERZUIM

Kom lekker lunchen bij Sjeu! Smoothies & tosti’s

Het is de eigen verantwoordelijkheid van

FACTS&FIGURES

werkende vrouwen om fit en vitaal te blijven.

• 3,8 mln werkende vrouwen; 1,6 mln 45+ • 40%: menopauze beïnvloedt werk • 25%: vertelt het leidinggevende • werkstress beïnvloedt klachten • hoe meer klachten, hoe minder betrokkenheid bij werk • slechtere workability voor 34% verklaard door overgangsklachten zie www.werkenergieanalyse.nl

Ook in hun overgangsfase (tussen 45 en 60 jaar). Het is aan de werkgever om te zorgen voor een veilige werksfeer, waarin overgangsklachten bespreekbaar zijn. Van belang is dat bij verzuim betrokken professionals en vrouwen zelf voldoende geïnformeerd zijn.

Meer weten? Kijk op www.werkendevrouwen.nl

Leven in harmonie met de natuur

www.facebook.nl/sjeusmoothies

Leef actief

Leef puur

Leef gezond

Leef ontspannen

MartiniPlaza Groningen

30 SEPT + 1 OKT

10.00-17.00 uur Voor gezonde bloedvaten en lagere bloeddruk Voor diabe�ci zeer geschikt en zinvol Betere wondheling en andere voordelen Geheel natuurlijk voedingssupplement

De Gezondere Box Atoomweg 6b Groningen 06-44122118 www.degezonderebox.nl

Verkrijgbaar bij MedCaT - www.medcat.nl

www.arterialformula�on.nl

CrossFit Noord www.blije-voeten.nl

De crème waar uw voeten weer vrolijk van worden

Osloweg 29, 9723 BK Groningen

Speciaalzaak in Aziatische en internationale producten • Alles voor de oosterse en mediterrane keuken. • Topkwaliteit kruiden en specerijen. • Kruidenmixen zonder zout of toevoegingen. • Ruim assortiment aan sambals en boemboe’s.

www.crossfitnoord.nl

• Gezonde biologische producten o.a. rijst, thee, olijven.

Stationsweg 65-B - 9471 GL Zuidlaren - Tel : 050 851 0682 - www.gioscorner.nl - www.dekruidenspecialist.nl

Nettie 085-0473557 www.nettie.nu

fit in 20 minuten per week. Uw personal trainer begeleidt u bij elke oefening, zodat u deze optimaal uitvoert. Na 3 maanden merkt u al verschil. • omkleden en douchen niet nodig • altijd met een personal trainer • frisse en rustige trainingsruimte • train alleen of als duo

Sportief90 Eendrachtskade NZ 3 9718 BA Groningen, www.sportief90.nl

• zakelijk fiscaal aftrekbaar

Groningen West - Haren - Groningen Zuid 050 - 21 11 789

Bel ons nu voor een vrijblijvende demo, gratis bij u thuis of op locatie: 085 - 060 2407

TWEE MATEN KLEINER, MEER ENERGIE EN EEN KLEINERE KANS OP ERNSTIGE ZIEKTES?

Afvallen én op gewicht blijven?

Wij helpen je! cambridgeweightplan.nl www.curanovum.nl

Jolan da, Denn is

en Marlies gingen je voor!

Leef actief

Leef puur

Leef gezond

Leef ontspannen

MartiniPlaza Groningen

30 SEPT + 1 OKT

10.00-17.00 uur

Totally in Shape Sport050 Kardingerplein 1 9735 AA Groningen www.sport050.nl

Personal Training Center

Mental Coaching Stress Counseling Sportvasten Krachttraining Afvallen Voeding kettlebell Boksfun Bootcamp

Lifestyle Coaching

Bulgarian Bag Spiermassa Rope

Multatulistraat 169, 9721 NJ Groningen www.totallyinshape.nl

X-Over www.trendscout.nl

Bezoek onze stand op LEEF maak kennis met de coaches en producten van Straight away! Met Straight away wordt afslanken leuker, lekkerder en makkelijker. En met vier gediplomeerde gewichtsconsulenten in Groningen is er altijd een coach bij jou in de buurt! Reset Afslankbegeleiding ggggggg ggggggg gg gggg ggg gggg gg ggggggggg Straight away Groningen ngggn nggggn nggkwgggnggggg gg gg3g nW ggggggggg

Vegro

Approved by Danielle

Griffeweg 11 9724 GE Groningen

Jonkerslaan 37 9843 BN Grijpskerk

www.vegro.nl

www.approvedbydanielle.nl

Van de Bron Herengracht 545 1017 BW Amsterdam www.vandebron.nl

Slanker Groningen ngggngggnggggg nng nnnggn ngggngggnggggg gn gggg nn ggggggggg Slim Slanker Hoogezand ggggg dgngggg ndgggnggggg dggg gg gddn nn gggggdggg

Thee Bewust

Zus & Zorg

Swifterband

Zwarteweg 4 8603 AA Sneek • 085-0408063

www.theebewust.com

䰀䔀䔀䘀樀攀氀攀瘀攀渀渀甀℀ 䤀渀猀瀀椀爀愀琀椀攀眀漀爀欀猀栀漀瀀稀愀琀攀爀搀愀最㌀猀攀瀀琀攀洀戀攀爀漀洀㄀㘀⸀ 甀甀爀䀀䰀攀攀昀攀瘀攀渀琀Ⰰ 䴀愀爀琀椀渀椀倀氀愀稀愀䜀爀漀渀椀渀最攀渀

眀眀眀⸀戀椀最最瘀攀昀漀爀氀椀昀攀⸀渀氀

www.zusenzorg.nl

GRATIS TICKETS voor het LEEF event in MartiniPlaza

Leef actief

Leef puur

Leef gezond

Leef ontspannen

30 SEPT + 1 OKT Poepdokter in Leef-Academy

Oost-Gronings soepje bij Werklust

Bijtanken in de XXL-slaapkamer

als Het café in de blinde/slechtzien

Smoothies, kruiden & glutenvrij eten

MartiniPlaza Groningen

Ga naar www.leefevent.nl/vrijkaart en ontvang als abonnee van de Leeuwarder Courant een vrijkaartenvoucher voor het LEEF event voor 2 personen. Maximaal 2 vrijkaarten per abonneenummer. Alleen geldig na invullen online formulier via Leefevent.nl/vrijkaart. De voucher is niet overdraagbaar.

GRATIS TICKETS

LEEF is het leukste én gezondste evenement van het Noorden met aandacht voor de thema’s gezond, actief, ontspannen en pure voeding. LEEF komt niet alleen met een leuke beursvloer op de proppen, het evenement wordt pas écht leuk door het activiteitenprogramma. Je springt op de spinningfiets, volgt een yogaworkshop en krijgt in de Leef-Academy o.a. tips van Carlos Lens. LEEF werkt samen met ruim 90 gezichten in het gezondheidsdomein.

OP=OP

GRATIS Gezondheid&Co s canvas ta

www.leefevent.nl

Vita Nova Cosmetics Nijverheidsweg 12-1 3762 ER Soest www.vitanova-cosmetics.nl

Zwemmen? Natuurlijk in Norg! Subtropisch zwembad Aquasporten - Zwemlessen

IEBAG D O O G S I T A GR ers van voor bezoeevkent! LEEF MOLENDUINBAD NORG WWW.MOLENDUINBAD.NL - Eenerstraat 52 - Norg - 0592 612812

GeneratieThuis

Vakantievreugd

Line Studio Marianne

Creatieve oplossingen rondom ouder worden en wonen

Postbus 93, 9410 AB Beilen

Schipborgweg 31, 9471 PP Zuidlaren • 06-13205711

www.generatiethuis.nl

www.vakantievreugd.org

www.linestudiomarianne.nl

Equicoaches.nl

30 SEPT + 1 OKT

MartiniPlaza Groningen

Coaching & therapie met paarden! Gediplomeerd en o.a. Nobco en Big geregistreerd. Meer weten? Kom kennismaken!

Proﬁteer in de week van 2 tot 8 oktober van aantrekkelijke arrangementen voor lichaam en geest.

Energiek de winter door

Leef actief

Leef puur

Leef gezond

Leef ontspannen

MartiniPlaza Groningen

30 SEPT + 1 OKT

10.00-17.00 uur

Kom jij een heerlijk gezond soepje eten op de Werklust Spot Oost-Groningen? Meer positieve beeldvorming over werk, opleiding en gezondheid in OostGroningen. Dit is de ambitie van de nieuwe beweging ‘Werklust Oost-Groningen’. Doel is samenwerking tussen organisaties (lees: mensen) in de regio te versterken.

Huuskens en Flexiplus Facilitiy Group bevragen we over hoe ze hun medewerkers stimuleren tot een gezonde levensstijl en duurzame mobiliteit binnen het bedrijf.

Kopje Werklust soep

Onder de naam Werklust Oost-Groningen zetten de Werklust Supporters actief de spotlight op succesvolle projecten en initiatieven rondom werk, opleiding en gezondheid. De kickoff van Werklust gebeurt tijdens Leef Event op de Werklust Spot OostGroningen.

regio. Wij willen onze successen en dompers delen. Wij willen elkaar inspireren out of the comfort zone te gaan. Nieuwe dingen uit te proberen. Samen onderzoeken hoe we onze succesvolle initiatieven kunnen versterken.

Meer verbinden – meer samenwerken

De kickoff van Werklust doen we met elkaar op het Leef Event. Als ‘Oost-Groningen’ geven we acte de prèsance in het weekend 30 sept - 1 okt. Daar geven we voorbeelden van wat er op terrein van gezondheid, vitaliteit en duurzame inzetbaarheid gebeurt. Op zondag 1 oktober verwelkomen we relaties tussen 13.00 en 15. 00 uur.

Als je niet lekker in je vel zit – letterlijk en figuurlijk – is leren en werken een lastige opgave. Zelfvertrouwen voelt bij het voornemen jezelf te ontwikkelen. Bij jezelf te onderzoeken of je meer kan dan je denkt. Meer dan ooit maken scholen en werkgevers beleid om de vitaliteit en zelfvertrouwen van hun leerlingen en werknemers te versterken. Het is geen hype maar een trend die blijvend is. Met Werklust OostGroningen reiken we uit naar samenwerking met andere gemeenten, scholen en werkgevers in onze

Welkom op Leef Event

Medewerkers van Synergon serveren gedurende de gezonde tweedaagse de zelfgemaakte Werklust Soep. Deze soep wordt iedere dag in de kantines vers bereid met biologische en verse ingrediënten. De Kleinste Soepfabriek levert wekelijks de traag getrokken bouillon. Lifestylecoach Dick Oosterwijk vertelt meer over dit project Gezond, Sterk en Vrij tijdens een lezing op zondag. We nodigen alle bezoekers en Oost-Groningers in het bijzonder van harte uit onze heerlijke Werklust soep te komen proeven!

We interviewen bestuurders en medewerkers over gezondheidsprojecten uit de gemeente Pekela, Oldambt en Veendam. Vertegenwoordigers van

Interstitiele Cystitis Patientenvereniging Simon van Haarlemstraat 2 4003 XG Tiel www.icpatienten.nl

www.facebook.com/previtas

low carb [ hype of hit? ]

Wij geloven dat consistentie de sleutel is tot succes en het behalen van jouw gewenste resultaat. Ons doel is jou te helpen bij het creëren en behouden van een gezonde lifestyle.

info@ﬁt-solutions.nl • +31 (6) 553 583 59 Gorecht Oost 177 Hoogezand

www.ﬁt-solutions.nl

‘Genieten in het donker’ Meer info? Bezoek ons Grand Café op standnr A21 of kijk op www.bartimeus.nl

DE MEEST VEILIGE & WENDBARE BAKFIETS VAN NEDERLAND!

gewoon lekker ﬁetsen.

Tijdens de Grote E-bike Nazomer Sale bij Stella hebben we speciale kortingen tot 48%! Zo kunt u nog lekker genieten van de nazomer én uw nieuwe Stella e-bike. Proﬁteer snel van de E-bike Nazomer Sale en ervaar de unieke Stella ﬁetsbeleving!

t.w.v.

€125,-

Kom nu naar een E-bike Testcenter en ontvang het Stella Verrassingspakket!

NU TOT

de Deze actie is gen geldig: volgende da

MAANDAG

18 SEPT

19 SEPT

WOENSDAG

20 SEPT

DONDERDAG

21 SEPT

VRIJDAG

22 SEPT

assen

PRODUKSJEWEI 14 joure

heerhugowaard

P ALLE O G N I T R O K -B I K E S E E D R E E T GESELEC DINSDAG

Joure

texel

purmerend

nunspeet

badhoevedorp

Hengelo

ZATERDAG

23 SEPT

Rijnsburg Waddinxveen

NIEUW

veenendaal

Rijswijk Ridderkerk

MODEL!

BEmmel

Breda

E-BIKES AL V.A.

BEST

GOES

999,nettetal

erkrath

burscheid

incl. gratis service aan huis

LIVORNO STEPS

nuth

timent in ehele assor g s on ijk Bek enters. -bike Testc E e z on n a een v Bezoek een E-bike Testcenter Inmiddels hebben we al 21 E-bike Testcenters. Zo zijn we altijd bij u in de buurt! U bent van harte welkom om onze e-bikes te testen.

Stella’s

VERRASSINGSPAKKET

Gratis proefrit aan huis Zelf een e-bike uitproberen? Bel voor een gratis proefrit naar 0341 - 25 22 66 of kijk op stellaﬁetsen.nl

ACTIE GELDIG T/M

VICENZA SUPERIOR NERO 1

23 SEPTEMBER 2017

Gratis brochure Vraag de gratis brochure aan op stellaﬁetsen.nl. U ontvangt deze digitaal én via de post!

Lever deze coupon in bij één van onze E-bike Testcenters!

t.w.v.

€125,-

Niet i.c.m. lopende acties en inruil. Bestellingen via NFP of BFN uitgezonderd. Prijswijzigingen, druk- en zetfouten voorbehouden. 2 Garantie op locatie in Nederland, excl. Waddeneilanden. Bij normaal gebruik en onderhoud op accu en motorpakket twee jaar garantie.

Garantie tot 5 jaar 2

5 dagen levertijd

Gratis proefrit en service aan huis

Laagste prijs

Nederlandse kwaliteit Vraag de

Direct de zen? actuele prij

gratis digitale brochure aan op onze website!

1709.6 - Leeuwarder Courant

Bij aankoop van een Stella E-bike.