Koloniekid Suus neemt kinderen bij de hand

Suus heet ze. Dochter van een pauper in Frederiksoord. Zij neemt haar hedendaagse leeftijdsgenootjes mee en laat aan hen het dorp zien. Aan de hand van een app. En kinderen steken ook nog iets op van Suus.

TEKST JON VAN SCHILT

Voor de niet meer zo piepjonge verslaggever, die speciaal voor dit kinderfeest is opgetrommeld, is het allemaal niet zo vanzelfsprekend. De speciaal voor kinderen van pakweg 6 tot 10 jaar (en hun ouders uiteraard) bedachte wandeling met een lengte van 2,5 kilometer langs 18 locaties is alleen met een smartphone te doen. Aha.

Eerst dus even de app Spacetime Layers downloaden en dan de juiste wandeling zien te vinden. Koloniekids heet de route. Moet je even Frederiksoord intikken, luidt het advies. Wat ook de revue passeert, geen kinderwandeling. Pas als Ko-lo-nie-kids volledig is uitgeschreven, begrijpt de app de intenties. Let’s go!

EERSTE VRAAG VERGETEN

De parkeerplaats af, rechtsaf het voetpad langs de Vledderweg op en de app, Suus dus, wijst de weg. Kind kan de was doen. Of niet dan? Ik stap stevig door, maar dat kan niet van de app worden gezegd. Ook niet na het nodige getik (lees: aanmoedigingen) op het schermpje. Eigen schuld, in mijn enthousiasme de eerste vraag vergeten. En die gaat over de gereedschappen in de hal van Museum De Koloniehof. Teruglopen? Nee. Gokje. Fout. Maar ik kan wel door.

Ook de tweede opdracht loop ik bijna ongemerkt voorbij. De app en ik zijn nog geen vrienden. Toch maar even kijken hoe het zit. Ik ben een blauw bolletje dat op het kaartje de route naar het volgende vraagteken volgt. Zodra ik, het blauwe bolletjes dus, de iets grotere blauwe cirkel rond het vraagteken binnenwandel, kan een venster worden geopend. Daarin staat de volgende vraag of opdracht. Pas nadat het antwoord is gegeven én verstuurd, kan het vizier worden gericht op het volgende punt.

De vragen en opdrachten onderweg zijn zo samengesteld dat alle kinderen kunnen meedoen. Ook als je nog niet of nog niet zo goed kunt lezen en schrijven. Het gaat ook om het zoeken naar verschillen tussen vroeger en nu. Goed opletten dus. Dat deed ondergetekende niet en liep de vrijboerhoeve pardoes voorbij. Toch maar even terug, want om de route te kunnen lopen, móét op alle punten een antwoord worden gegeven. Een rebus. Makkie! Zeker als je al wat ouder bent.

MET SUUS MEE NAAR HUIS

Het was al aangekondigd door de mensen van het museum: in het begin van de route neemt Suus je mee naar huis en mag je het huisje aan de zandweg, waar ze met haar familie woont, van binnen bekijken. Om de voordeur te openen, moet je een code intoetsen en die is voor 2,50 euro te koop (en later ook te gebruiken bij het kolonieschooltje).

Bij Suus thuis hebben ze het niet breed, maar waarschijnlijk is het altijd beter dan in de armoedige omstandigheden in de stad, waar het gezin vandaan komt. In het piepkleine voorhuis, dat uit één ruimte bestaat, gebeurt bijna alles: wonen, koken, eten en slapen. Er zijn twee bedsteden. Groot genoeg voor Suus, nog wel, maar haar ouders moeten er zeker met opgetrokken benen slapen.

In het iets ruimere achterhuis, de deel, wordt wat vee gehouden. Met een beetje fantasie zie je de levende voorraadkast voor je: een zeug met biggen voor vlees en spek en misschien een koe of geit voor een dagelijkse portie melk. En waar gaat al dat lekkers uiteindelijk heen? Los van het huisje staat een ander huisje, ’t huusie. Met in de deur het hartje. Het oogt nu schoon en fris, maar dat zal met een groot gezin ook weleens anders zijn geweest. De vraag die in de app over dit onderkomen wordt gesteld, behoeft nog enige aandacht of wordt gewoon niet begrepen.

ZES GENERATIES VOORFAMILIE

Het zijn deze (school)dag vooral mensen van middelbare leeftijd en hoger die op de

route zijn te vinden. Veel mensen schrijven iets in het gastenboek in het huisje van Suus. ‘Bijzonder dat dit bewaard is gebleven’. ‘Een apart verhaal, maar wel het begin van onze sociale staat’. En: ‘Zes generaties lang woonde mij voorfamilie hier’.

En door! De hardwerkende dieren, waarover de app rept, laten zich niet zien. Die zijn waarschijnlijk aan het werk. Maar met een goede gok kom je een heel eind, zo blijkt. Ook de voorloper van het ziekenfonds passeert de revue. Wie een paar cent per maand betaalt kan een beroep doen op de dokter indien nodig. Ondanks dat woont de geneesheer in een knap optrekje, ook naar hedendaagse maatstaven.

Aan de andere kant van de Vledderweg, de drukke weg die twee keer moet worden overgestoken, staan de ambtenarenhuizen. Iets groter en ruimer dan de koloniehuisjes. Verschil moet er kennelijk zijn. De Graaf van Limburg Stirumlaan is een plaatje, een door eeuwenoude beuken gevormde tunnel.

OVER EN UIT

Die mooie laan eindigt bij het kook- en spinhuis, de gaarkeuken van de vroegere kolonie. En daar is het ineens over en uit met de ontluikende vriendschap met de app. Hoezeer ik ook probeer in de blauwe cirkel met het vraagteken te geraken, het lukt niet. Ik probeer het vanuit alle windrichtingen, maar de vraag over het kookhuis kan niet worden geopend. Is het de app of hapert de belegen van bedrijfswege verstrekte iPhone?

En dan ineens, ik sta op de plek waar ik al tien keer heb gestaan, kan dan toch de vraag worden aangeklikt. Toch niet, want pats boem, de app houdt het voor gezien. Opnieuw opstarten en in sneltreinvaart door de wandeling scrollen. Bij de voormalige gaarkeuken aangekomen, is het weer zoeken naar de juiste plek. Deze keer iets verderop. En weer floept de app eruit. En nog een keer. Wellicht speelt ook mee dat de bodem van de batterij in zicht komt en akelig rood kleurt. Ik houd het beantwoorden van vragen voor gezien.

BULT ZAND

De huidige bewoonster van de vroegere gaarkeuken wil best vertellen hoe ik, via het terrein van de voormalige tuinbouwschool, bij het kolonieschooltje kom. Maar ze vraagt wel een kleine wederdienst: ,,Tot voor kort kon je vanaf de M.E. van de Meulenweg zo naar het terrein van het museum lopen. Op een gegeven moment is die ingang tijdelijk afgesloten met een bult zand. Wanneer gaan ze die nu eindelijk eens weghalen, want dit is heel onhandig. Moeten we helemaal omlopen.’’ Bij deze.

In het schooltje, het is overigens een replica, is het best donker. En ik kan me voorstellen dat het er in de zomer warm is en koud in de winter. Houten schoolbankjes, aap-noot-mies en de tafel van de meester op een kleine verhoging. Maar van sterallures kun je Jan Hessels van Wolda bepaald niet betichten. Hij was onderwijzer in het naburige Vledder. Omdat de koloniekinderen daar niet welkom waren, gaf hij hen in z’n vrije tijd les. Het was de generaal Johannes van den Bosch zelf die zag wat de onderwijzer voor de kinderen betekende en nam hem in dienst.

En zo loop ik, in gedachten nog steeds met Suus, weer richting het museum. Een beetje mijmerend over het leven in de vroegere kolonie. En ik kom tot de slotsom dat kinderen, hoe jong ook, gelukkig een stuk handiger met apps en smartphones zijn.

De woonkamer van Suus.

De deel, het iets ruimere achterhuis. Hier werd onder andere de was gedaan, naast het vee.