Landbouwbijlage 6 mei 2021 FD

Donderdag 6 mei 2021

“De pootaardappelen komen vanuit de koeling binnen, buiten in het land weer in de koeling. Pas als er echt warmte komt, gaan ze zich verder ontwikkelen.”

Tineke de Vries, akkerbouwwoordvoerster LTO Noord

Landbouw

Pagina 14

L

E.coli en mastitis natuurlijk behandelen met MASCOL ®

Draagt bij aan het verminderen van het antibioticagebruik.

Stimuleert krachtig de lichaamseigen afweer.

Onderdrukt een opkomende ontsteking.

Door 0 dagen wachttijd geen melkverlies, doorlevering van niet behandelde kwartieren.

Rinagro Smart Farming

Tel. 0515-232724

www.rinagro.nl

Hoop voor boeren in onzekere tijden

He

ie n t

e w u

r o n

m

l! a a

1

De door AgriMestMix® gekweekte microorganismen in de mest, zorgen voor een beter bodemleven en gezonde plantengroei.

2

De plant neemt hierdoor makkelijk spoorelementen op, en beschikt over een beter benutbaar eiwit.

3

Beperkt ammoniakemissie in stal en op land.

Zorgt voor homogenere drijfmest.

Scan de QR code en lees er alles over op www.rinagro.nl

smart farming

OPE EUR ES K

OCTROOI

A

gri

M e s t Mi

x®

Een product van:

Scan n de d QR Q code en m leess meer ww op www.rinagro.nl

IA

ON

M AM IE + T ND AN UC LA HA RED L EN AU E A ST NIV OP

ET

M

Landbouw

Donderdag 6 mei 2021

3

Broerderij-broers willen boeren met respect voor bodem Op een stukje boerenland in De Knipe verbouwen Sander en Arjen Roelinga op kleine schaal groente en fruit. Geen ploeg of spitvork komt daarbij de grond in, alles gaat met de hand.

Wouter Hoving

I

n het midden van kniehoog gras, aan de rand van een woonwijk in De Knipe, ligt plots een lapje keurig bewerkte grond ter grootte van een half voetbalveld.

Doorkruist met paadjes van snipperhout, groeit er in de tuinbedden van alles. Boerenkool op lange kaalgeplukte stelen tot aan de heupen, bieslookplanten met dikke stengels en rucola waar bovenin bloeiende, witte bloemetjes prijken. Honderden lage fruitboompjes omringen het geheel.

Ooit moeten er appels, peren, pruimen, kersen, walnoten, perziken – noem het maar op – aan groeien.

Tussen al het groen zijn twee broers in de weer: ze bouwen een kas, zetten sproeiers aan of uit, poten kleine plantjes en proeven zo nu en dan een blaadje pittige sla, die in Nederland bijna nergens anders te vinden is.

Vorig jaar startten Sander (31) en Arjen (28) Roelinga met hun Broerderij. Die is inmiddels helemaal klaar.

Op een enkele pietluttigheid na dan, want de kas heeft nog geen deur en een verlengsnoer hangt provisorisch over de sloot, naar een tak van de boom, om via het bovenraam van Sanders huis – in de woonwijk naast de tuin – voor stroom voor de waterpomp. De tuinders zijn bezig de puntjes op de i te zetten.

Sander wijst aan wat er deze week

weer bij geplant is: stengeluitjes, pastinaak en mosterdkool. In totaal staan er wel vijftig verschillende groenten, en staan er om de tuin heen honderdvijftig bomen van verschillende oude Noord-Nederlandse fruitrassen.

Verkocht De eerste groenten zijn al verkocht in de buurt. Eenmaal stonden de broers met de groentekraam in De Knipe; een succes. ,,We krijgen zoveel positieve reacties, mensen dragen ons een warm hart toe”, zegt Sander. Veel mensen vinden de producten lekker en de manier van verbouwen belangrijk, merkt hij. ,,We voorzien in een behoefte.”

Het is met name de visie op tuinieren, die de Broerderij kenmerkt. Geen ploeg gaat de aarde in. Dat heeft tal

Via een netwerk van schimmels communiceren planten met elkaar en wisselen voedingstoffen met elkaar uit

van redenen: bij ploegen oxideert CO2 dat in de bodem ligt opgeslagen en het zorgt ervoor dat onkruidzaadjes in de grond makkelijker opschieten. Ook is er voor ploegen vaak een machine nodig. Maar zulke lawaaiige apparaten drukken de grond in elkaar en stoten CO2 uit.

Ook maakt gewoel in de bodem het netwerk aan organismen en schimmels in de bodem stuk. ,,Die schimmels breiden het wortelnetwerk uit, waardoor de plant meer vocht kan opnemen”, vertelt Sander, die dikwijls academische papers leest, om de laatste kennis te gebruiken bij het jonge bedrijf. ,,Je kunt het zien als internet tussen de planten: de planten communiceren met elkaar en wisselen voedingstoffen met elkaar uit.”

Toen de broers gebruik gingen maken van het land, ploegden ze de boel ook voor de eerste keer niet om.

Ze legden karton op de grond, om het gras af te dekken. Daar ging wat aarde en compost overheen. Het enige wat er nu af en toe gebeurt, is het toevoegen van een laagje extra compost.

Dat níét ploegen soms beter is, daar kwam Sander een paar jaar geleden in zijn eigen moestuintje al achter. Hij spitte voorheen altijd de grond rond de wortelen, maar had veel lelijke wortels. ,,Toen ik ermee ophield, had ik opeens mooie, minder gevorkte wortelen. Je leert dat je moet ploegen, maar het principe erachter klopt eigenlijk niet.”

Bij een grootschalig boerenbedrijf ploegt de boer om zaaien te vergemakkelijken, onkruid weg te krijgen en de toplaag toegankelijk te maken.

Dat gebeurt bij de Broerderij allemaal handmatig. Het is een dag werk voor de beide broers, maar naast die manuren hebben ze weinig kosten. Hun stukje land is van een boer. Op termijn willen Arjen en Sander uitbreiden op grond van hun ouders in Bakkeveen.

Arjen en Sander Roelinga op hun tuinbouwgrond in De Knipe. Foto: Wouter Hoving

Dat de beide mannen nu voltijd werken op hun arbeidsintensieve akkertje, lijkt niet geheel vanzelfsprekend. Tot voor kort stond Arjen voor de klas. Hij gaf natuureducatie en was in weer en wind buiten met de kinderen. ,,Ik nam ontslag omdat ik wilde reizen. Maar dat ging niet door vanwege corona.”

Als wij onszelf door cursussen op den duur wegconcurreren, zou dat eigenlijk een succes zijn

Sander studeerde psychologie en geschiedenis, maar het solliciteren wilde niet echt vlotten, en bovendien lag zijn hart niet bij werken aan een bureau. ,,Veel stil zitten, alleen maar praten: ik werd er gestrest van en raakte er niet opgeladen door. Soms wil je even doorpakken.”

Samen startten ze toen de Broerderij. Een plannetje dat al jaren rijpte bij de broers. Het was nu bovendien een handig moment, omdat er in Arjens achtertuin honderden fruitbomen stonden die nodig de grond in moesten.

Nu kan Arjen nog altijd in de buitenlucht bezig. En Sander blijft academisch actief, want hij verdiept zich voortdurend in de laatste kennis rond tuinbouw. ,,Het onderwerp is veranderd, maar ik ben nog steeds wetenschappelijke papers aan het beoordelen.” Ook experimenteert hij voortdurend met rassen, het liefst gewassen

met natuurlijke resistenties. Bestrijdingsmiddelen tref je in de tuin niet aan.

Rendabel De hamvraag is misschien wel: is er met zo’n kleinschalige tuinderij een boterham te verdienen? Alleen met de verkoop van groente zal het lastig worden – al kunnen de broers zich onderscheiden met extra smaakvolle, ecologisch verantwoorde en niet-gebruikelijke producten. Met name met de bladgroenten, waarbij de marge relatief hoger ligt. Vanaf juni staan de tuinders elke zaterdag met een kraam voor bakker Boonstra en leveren ze producten aan hotel-restaurant Tjaarda in Oranjewoud.

Arjen: ,,Maar of we er van kunnen leven, moet nog blijken. Misschien dat we nog meer met fruitbomen bezig gaan, of cursussen tuinieren gaan geven, of de tuin combineren met zorg of onderwijs. Dat is allemaal mogelijk. We kunnen duizend paden inslaan.”

Het is vooral een levensstijl waar ze voor kiezen, vervolgt Arjen. Het gaat om het creëren van bewustwording. ,,Als wij onszelf door cursussen op den duur wegconcurreren, zou dat eigenlijk een succes zijn. Dan leer je de mensen om meer verantwoordelijkheid te nemen voor hun eigen voedsel en hun omgeving.”

En of deze tuinderij misschien de toekomst van de landbouw is? De broers weten het niet. Arjen: ,,Dit kun je niet uitrollen op de schaal waarop nu commercieel wordt geboerd. Je hebt meer boeren nodig.”

Niettemin zijn er in landen als Zweden, Canada en Amerika meerdere voorbeelden van tuinders die rendabel kunnen telen op een paar hectare, vertelt Sander. ,,Misschien dat onze specifieke manier van werken niet geschikt is voor grote bedrijven, maar de principes waarop wij ons baseren zijn dat zeker wel.”

Aangeboden en Gevraagd

FOSFAATRECHTEN

VOOR ONDERNEMERS DIE ERUIT HALEN WAT ERIN ZIT.

EN

HENK MULDER, MTS MULDER NIEUWEHORNE

BETALINGSRECHTEN Quotumbemiddeling Tjitze Bouma Terkaple 06-51490813 Wilt u een boot huren?

Ook dit kan bij Heerenzijl.

Kijk op onze website www.heerenzijl.nl

" "

Hearresyl 1 Terkaple www.heerenzijl.nl

Uw ambities voor de volle 100% waarmaken. Door 24/7 met u mee te denken op het gebied van accountancy en fiscaal advies. Meer dan 100 betrokken topprofessionals die nooit concessies zullen doen aan uw doelen en uw plannen om ze te bereiken. In voor- en tegenspoed. Uw zaken raken ons immers net zo goed.

Betrouwbaar vanaf het 1e uur www.kromhout.com

joz.nl/2021

Mestrobot Barn-E

oor dichte stalvloeren

Nieuwe oplossing voor dichte vloeren!

Voeraanschuifrobot Moov 2.0

24/7 aangeschoven voer

Geschikt voor stro, zaagsel en diepstrooisel

Stijgende melkproductie

Diervriendelijk

Geldbesparing

Landbouw

Donderdag 6 mei 2021

5

Kringlooplandbouw vergt nog veel inzet De roep om duurzamer te produceren, met meer aandacht voor biodiversiteit en vermindering van de ecologische voetafdruk, leidt in de landbouw tot veranderingen. Rik Eweg draagt daar met zijn lectoraat op het gebied van kringlooplandbouw aan bij.

Simon Talsma

K

ringlooplandbouw en duurzamer produceren, het landbouwbeleid van minister Carola Schouten is daar in de afgelopen kabinetsperiode sterk op gericht geweest. Op het gebied van mestwetgeving en stikstofuitstoot zijn er nieuwe regels gekomen en wetenschap en onderwijs worden gestimuleerd mee te denken en bij te dragen aan een omslag. Schouten heeft voor plannen en initiatieven vele tientallen miljoenen euro’s uitgetrokken.

Bij drie hogescholen in het land zijn mede daardoor lectoraten ingesteld om met onderzoek, onderwijs en praktijk initiatieven te ontwikkelen en kennis te vergaren en te verbreiden. Naast de agrarische hogescholen in Dronten en Den Bosch, is er ook bij Hogeschool Van Hall Larenstein (HVHL) een lector aangesteld. Wageninger Rik Eweg is in januari begonnen als lector Gebiedsgerichte transities naar kringlooplandbouw, deels werkend vanuit de locatie in Velp en deels vanuit Leeuwarden. De drie lectoren zijn onder andere betrokken bij de experimenteergebieden die hiervoor landelijk zijn aange-

We merken dat er honderden boeren zijn die stappen willen zetten naar kringlooplandbouw

wezen: Twente, Flevoland, De Peel, Noord-Nederland en de Achterhoek.

Eweg heeft ervaring in het vervullen van een lectoraat op duurzaamheidsgebied bij andere instellingen en wil zich ook bij HVHL de komende vier jaar daar enthousiast voor inzetten. ,,Al is de start anders dan ik graag zou willen. De kennismaking met andere partijen in het noorden en oosten van het land, zoals boeren en onderwijsinstellingen als het Nordwin College en Terra, verloopt anders in verband met corona. Geregeld bij projecten langs gaan, zit er nu niet in.”

In het werkgebied van Eweg zijn er al zo’n veertig projecten in kaart gebracht om de landbouw duurzamer te maken. ,,Dat is een groslijst die we graag willen volgen, maar we gaan niet met al die veertig aan de slag. De komende tijd kiezen we een aantal uit waar we meer aandacht aan besteden. Daarmee gaan we de diepte in.”

Projecten Projecten in drie verschillende gebieden zullen volgens de lector intensief worden gevolgd. In het Noorden gaat dan om de noordelijke kleischil met akkerbouw en veehoude-

rij, het veenweidegebied met voornamelijk melkveehouderij zoals in de Noardlike Fryske Wâlden, en in het noordoosten van het land met de teelt van vooral zetmeelaardappelen in de veenkolonieën. ,,Het gaat om drie verschillende grondsoorten en drie heel verschillende vormen van landbouw. We willen kijken hoe daar een kringlooplandbouw vorm kan krijgen.”

Een van de voorbeelden waar de Wageninger mee aan de slag wil is Ecolana tussen Holwerd en Ternaard, een samenwerkingsproject van vier boeren (een melkveehouderij, twee akkerbouwbedrijven en een schapenhouderij) sinds het begin van deze eeuw. Met dit voorbeeldproject moet onder andere duidelijker worden hoe je met innovaties een stap kunt zetten richting een kringlooplandbouw. Ook moeten studenten leren hoe de principes van kringlooplandbouw kunnen worden toegepast. Het gaat dan om het minimaliseren van verspilling en hergebruik van reststromen uit de akkerbouw en veehouderij.

Ecolana moet een van de zogeheten Living Labs worden. De boerenbedrijven hebben samen een areaal van ongeveer 360 hectare binnendijkse kleigrond en 50 hectare buitendijks kweldergebied. Het is de bedoeling dat deze bedrijven steeds meer omschakelen van een traditionele bedrijfsvoering naar een meer maatschappelijk verantwoorde productiewijze. Studenten van het hbo en het mbo doen mee met onderzoeken naar de bodem, waterkwaliteit en biodiversiteit. De eerste onderzoeken richten zich op het bovengronds aanwenden van strorijke mest en de effecten daarvan op de kwaliteit van de bodem, de waterhuishouding en biodiversiteitsmetingen zoals een insecteninventarisatie, inventarisatie van de bodembiologie en weidevogelonderzoek. In de komende jaren worden vervolgonderzoeken op verschillende gebieden gekoppeld, zo laten de onderwijsinstellingen weten. Resultaten van de onderzoeken kunnen de boeren weer gebruiken voor het verder realiseren van de omschakeling.

Ook in de Achterhoek wil Eweg zich met studenten van het hbo en het regionale mbo inzetten bij de omschakeling.

De vereniging Vruchtbare Kringloop in die regio heeft 380 leden die bezig zijn met een systeemverandering. ,,We merken dat er honderden boeren zijn die stappen willen zetten naar kringlooplandbouw en verduurzaming van hun bedrijf. Graag willen we ze daarbij ondersteunen met onderzoek, kennis en adviezen. In Drenthe zien we ook initiatieven. Boeren werken er veel samen bij de vruchtwisseling van gewassen en het verwerken van lokale mest en reststromen.”

Uitdagingen De lector ziet dat veel boeren op enigerlei wijze al bezig zijn met een gewenste omslag. ,,Er liggen echter nog wel belangrijke uitdagingen om een echte systeemverandering mogelijk te maken. Een belangrijke rol

Lector Rik Eweg tussen Wageningen en Renkum bij koeien in de wei. Foto: Ruben Meijerink

is weggelegd voor de politiek die stappen móét zetten.” Volgens Eweg lopen boeren nog te vaak tegen belemmeringen, ook in wetgeving, aan om anders te kunnen werken. ,,Het beleid van provincies en de landelijke overheid is nu nog gericht op het nemen van maatregelen. Eigenlijk moet beleid worden gemaakt waarbij uitgegaan wordt van doelstellingen, het uiteindelijke resultaat waar je naartoe moet. Daarmee stimuleer je ook nog eens de creativiteit van de boeren om te komen waar je met zijn allen wilt zijn.”

Een voorbeeld hiervan in de Noardlike Fryske Wâlden is het onderhoud van pingo’s en andere waardevolle landschapselementen wanneer die liggen op grensvlakken van verschillende bedrijven. ,,Dat zorgt voor administratieve rompslomp en soms kun je dan maar een derde of een vierde van de subsidie ontvangen terwijl je wellicht het gehele onderhoud voor een dergelijk landschappelijk element uitvoert.

Het gaat erom dat je als overheid goede afspraken maakt over de doelstellingen die gerealiseerd moeten worden. Overheden moeten die verantwoordelijkheid ook durven geven en pas afrekenen bij het resultaat.”

Een tweede hobbel die genomen moet worden bij de transitie is de verdeling van de verdienmodellen in de keten. Boeren, de eerste schakel in de keten, moeten nu werken tegen zulke lage marges dat intensivering vaak de enige optie lijkt om financieel door te kunnen blijven gaan. Eweg zou daar graag veranderingen in zien, al beseft hij dat hij niet meer kan doen dan de partijen er op te wijzen dat de marges eerlijker verdeeld moeten worden. ,,Het is de verantwoordelijkheid van de hele keten om een omslag te realiseren. Uiteindelijk moet ook de boer kunnen innoveren. Daar horen ook voor hem voldoende marges op de prijs bij.” Er lopen nu onderzoeken van de universiteit van Wageningen en het Louis Bolk Instituut om te kijken hoe de verdienmodellen beter kunnen.

De lector constateert dat ongeveer een kwart van de marges bij de retailers terecht komt en een boer tussen de 5 en 10 procent ontvangt.

Ook de overheid kan volgens de des-

kundige actief bijdragen aan verbetering van deze verdiensten. ,,Dat kan door hogere belastingen voor minder duurzame productiemethoden en lagere belastingen voor duurzamere initiatieven. Ook kan dit met langdurige subsidies voor natuurbeheer en voor het uitvoeren van maatschappelijke diensten.”

Een derde uitdaging bij het verder vormgeven van de systeemverandering is het beter inzetten van innovatie. Nieuwe technologieën moeten, als het aan Eweg ligt, veel vaker worden ingezet en worden gestimuleerd.

Een vierde poot onder een succesvolle omslag in de landbouw heeft direct te maken met de dagelijkse praktijk van de lector: het onderwijs. Traditioneel zijn er binnen de landbouwopleidingen aparte richtingen voor de verschillende landbouwtakken als veehouderij, akkerbouw, tuinbouw en andere deelsectoren. Om duurzamer te boeren moeten tussen die deelsectoren weer meer uitwisseling van kennis

We maken al veel meer de verbindingen tussen de deelsectoren en dat is belangrijk voor de boeren van morgen

en ook reststromen zoals plantaardig materiaal plaatsvinden. ,,Deze vernieuwing in het onderwijs dat studenten meer moeten meekrijgen van andere richtingen is al gaande, ook binnen onze hogeschool. Maar daar kunnen nog extra stappen bij.

We maken al veel meer de verbindingen tussen de deelsectoren en dat is belangrijk voor de boeren van morgen die nu op onze opleidingen zitten.”

Ook in het mbo worden volgens de lector meer verbindingen gelegd

tussen opleidingen voor de verschillende deelsectoren. Terra heeft met Ine Sturkenboom al een zogeheten practor Natuurinclusieve Landbouw aangesteld om dit mogelijk te maken. „Zij moet onder andere zorgen voor de verankering van kringlooplandbouw in het mbo-onderwijs.”

De aanpassingen in het onderwijs moeten er volgens Eweg toe leiden dat de nieuwe generatie boeren nog meer multidisciplinair werkt met meer kennis van het gehele ecosysteem. Ze kunnen dan nog beter gebruik maken van de sterke kanten van de natuur, de biodiversiteit ermee verbeteren en daardoor ook de productie optimaliseren. ,,Dat vergt nieuwe lesstof, het verbreiden van die stof over meerdere opleidingen en een transitie in het onderwijs waar ook ik mee aan de slag ga.”

Stimuleren De komende jaren wil de deskundige zich niet alleen richten op het in kaart brengen van de hobbels op de weg naar een succesvolle transitie en op het slechten van die hobbels, maar ook actief bezig met het stimuleren van de goede praktijk. Zo wil hij bij de experimenten die er nu al zijn, schakels bij elkaar brengen zodat ze korte ketens kunnen vormen.

Het is immers duurzamer om producten veel meer vlakbij te verkopen in plaats van, om logistieke redenen, eerst over grotere afstanden te vervoeren. ,,Er worden dus ook gesprekken gevoerd met de grote ondernemingen als Avebe en FrieslandCampina. Ook zij hebben een taak om mee te denken bij het vormgeven van kringlooplandbouw. En zij geven ook aan mee te willen werken aan het verhogen van de lokale afzet en het verlagen van de milieuimpact.”

Ook supermarkten moeten hierbij een rol krijgen of die rol uitbreiden. Eweg signaleert dat steeds meer supermarkten regionale producten in het assortiment opnemen. ,,En daar kunnen ze wat mij betreft wel meer doen om die producten wat meer voor het voetlicht te brengen.

Er zijn veel mogelijkheden om ze meer te promoten en beter in de schappen te positioneren. Klanten zullen dan ook eerder het belang van de korte ketens en kringlopen meekrijgen.”

Van Balen Boekhoudburo maakt het verschil

Een goede boekhouder kost u geen geld, maar levert u geld op! Dat is de filosofie van “Van Balen Boekhoudburo BV” te Jellum. Een full-service boekhoudkantoor, met een grote ervaring op het gebied van bedrijfsadministratie en belastingwetgeving.

Van Balen Boekhoudburo BV maakt het verschil omdat wij garant staan voor: • Korte lijnen; • Persoonlijke- en klantvriendelijke benadering; • Steeds dezelfde contactpersoon; • Kort telefonisch advies behoort tot onze service en kost daarom niets.

• Rapportbespreking behoort tot de standaard werkzaamheden en wordt niet extra in rekening gebracht.

Kortom uw belang = ons belang!

Onze diensten • Jaarcijfers • Loonadministratie • Belastingaangifte • Fiscale- en juridische adviezen • Mestboekhouding • Ondernemersplan • Bedrijfsoverdrachten • Studiegroepen • Cursussen

Van Balen Boekhoudburo BV Hegedyk 16 9026 BB Jellum Tel. +31(0)58 251 9296 info@vanbalenboekhoudburo.nl

www.vanbalenboekhoudburo.nl

2 + "#!

1 0 3 # 5 3 " ,

*

# "

0 4

, '

% *' # " 0 4

0 2 6 #

1!& ($ (# ,3 * ,

1 0 3 # 5 3 ,"

* # "

' 4

, # " 0

*##35

advertorial

Farmers4all levert maatwerk voor elke boer voordelig bij ons bestellen. We zijn echter meer dan een webshop”. “Het persoonlijke contact via bezoek of telefonisch is bij ons zeer belangrijk”, vult Richard Kimmann het betoog van zijn bedrijfsleider aan. “Zelf vind ik het belangrijk om persoonlijk met de klanten contact te houden en de boer op te gaan.

Het is essentieel om feeling met je klanten te houden. Het blijft tenslotte mensenwerk.”

Mede door de ondersteuning van een team van vakbekwame adviseurs kan er voor elke agrarische ondernemer maatwerk geleverd worden.

Anno 2021 moet de boer van alle markten thuis zijn. Hij of zij verricht niet alleen werkzaamheden op het land of in de stal maar is vaak ook boekhouder boekhouder, werkgever, erkgever inkoper en specialist in wetgeving rondom landbouw. “Door goede prijsafspraken met onze leveranciers en maatwerk te leveren helpen wij de boer om jaarlijks tot een behoorlijke kostenbesparing te komen”, vertelt Marjan Tabak, bedrijfsleider bij Farmers4All. Famers4all is een bemiddelingscollectief voor de agrarische ondernemer. nemer. Ontstaan vanuit nemer de gedachte dat tijd en geld voor de boer kostbaar is. “Jan en alleman verdiende geld aan de boer en daar wilde ik verandering in aanbrengen”, laat oprichter Richard Kimmann weten. Wat eerst handig inkopen voor vrienden en bekenden was, groeide uit tot een organisatie met zo’n drieduizend leden.

Specialisten Naast een moderne webshop zit er ook een team van specialisten klaar om scherp

in te kopen en een deskundig advies te geven. “Ons team komt uit de verschillende agrarische sectoren zoals rundvee, pluimvee, varkens en akkerbouw”, aldus Marjan Tabak.

“Hierdoor zijn onze inkoopprijzen altijd scherp en actueel. We onderhandelen elke maand om zo een optimaal voordeel te behalen voor onze leden.”

Aanbod Marjan Tabak: “Ons aanbod varieert van oormerken tot diesel, en van ledverlichting tot energie. Wil een boer bijvoorbeeld een verzekering afsluiten dan komen we gewoon langs om de situatie te bekijken en maken we een aanbod op maat. Daarom werken we nauw samen met onze leveranciers om steeds het voordeel voor de agrarische ondernemers op nummer 1 te zetten. Feedback van onze klanten stellen we ook zeer op prijs zodat we onze processen kunnen optimaliseren en steeds gebruiksvriendelijker kunnen maken. Juist in deze tijd is het belangrijk dat we samen sterk zijn en gezond blijven ondernemen.”

Leden Aspirant leden kunnen eerst kosteloos inloggen en meekijken in de moderne webshop. “Die boeren kunnen ook meteen

H O G E D I J K E N 4 0  D O K K U M  0 51 9 51 8 5 6 3  W W W. V I SS E R  D O K KU M . N L

UW SPECIALIST IN DE AGRARISCHE SECTOR

8

Landbouw

Donderdag 6 mei 2021

De ondermijnende criminaliteit op het platteland heeft de aandacht van de veiligheidsinstanties. Zo werd recent de campagne ‘Niet onder mijn neus’ gestart, onder meer om mensen te bewegen signalen van drugsproductie te melden.

Foto’s: Marcel van Kammen, Politie.nl en RIEC Noord

Ondermijning De boer als crimineel of slachtoffer Het platteland in Noord-Nederland lijkt vaker het decor voor drugsproductie. Wat maakt dat boeren in zee gaan met criminelen? En wat zijn de risico’s? En is de rol van de boer wel zo groot?

Jan-Peter Soenveld

H

orrorschuren. Zo betitelden het Centrum voor Criminaliteitspreventie en Veiligheid (CCV) en verzekeraar Univé recent schuren op het platteland waarin drugs worden geproduceerd. ,,Een opkomend fenomeen in Nederland”, zei Ellard Roersma van Veiligheidsregio Drenthe in een webinar. ,,Een schuur waarin illegale activiteiten plaatsvinden, zoals drugslabs of hennepteelt. De kans dat het mis kan gaan is groot, bijvoorbeeld explosies of brand.”

De plaatjes die getoond werden in het webinar logen er niet om. Schuren met grote vaten vol chemische troep. Elektriciteitsdraden die niet goed aangesloten zijn. Geen zaken die je graag in je achtertuin hebt. Of bij de buren.

Rini ten Grotenhuis van het CCV ziet dit soort situaties steeds vaker voorbijkomen in Noord-Nederland.

Ze is als adviseur lokale veiligheid vooral bezig met het voorkomen van criminaliteit op het platteland. ,,Ondermijnende criminaliteit op het platteland groeit”, concludeert ze.

Hiermee bedoelt ze criminaliteit waarbij de onderwereld de bovenwereld nodig heeft voor het verdienmodel. ,,Bijvoorbeeld: als je drugs wilt produceren, heb je een locatie nodig.”

Kopiëren naar het Noorden En die locaties worden steeds vaker gezocht op het platteland in bijvoorbeeld Noord-Nederland. Vorig jaar ontmantelde de politie elf drugslabs in Noord-Nederland, waarvan vier in Fryslân. Ter vergelijking: in 2016 werden er in de noordelijke drie provincies nog twee drugslabs ontdekt.

Meerdere van die labs bevonden zich in schuren bij boerderijen. Zuid-Nederland is allang niet meer de enige regio waar op grote schaal drugs worden gemaakt, ziet ook Ten Grotenhuis. ,,Als je het in het Zuiden kan, kopieer je het naar de rest van het land.”

Of dat slaagt, hangt voor een groot deel af van de bereidwilligheid van eigenaren van schuren op het platteland, vaak boeren. Bij een onderzoek van onderzoeksbureau TwynstraGudde uit 2020 bleek dat een op de vijf boeren weleens benaderd is door criminelen. ,,Soms wordt er gewoon geflyerd door criminelen, als zij een schuur zoeken om te produceren”, vertelt Ten Grotenhuis. ,,En het benaderen van de boeren met de vraag om een schuur te huren, is niet illegaal.”

Maar wat maakt ondernemers in het buitengebied vatbaar voor het verhuren van hun loods? ,,Allereerst is het platteland geschikt vanwege de ruimte”, legt Ten Grotenhuis uit. ,,En er staan hier schuren leeg.” Volgens cijfers van de NVM (Nederlandse Cooperatieve Vereniging van Makelaars en Taxateurs in onroerende goederen) staat momenteel in Nederland zo’n elf miljoen vierkante meter aan boerenpanden leeg. Daar komt tot 2030 nog een dertig miljoen vierkante meter bij.

Leven en laten leven Ten Grotenhuis denkt verder ook dat de plattelandsmentaliteit een factor is. ,,Het is vaak: leven en laten leven.

En elkaar de ruimte geven. Als mensen bij hun buurman iets geks op het erf zien, dan zeggen ze daar niet snel iets van.”

Het verhuren van een schuur lijkt bovendien een snelle manier om gemakkelijk aan wat extra geld te komen, vaak handje contantje. In een periode waarin veel boeren het finan-

cieel moeilijk hebben, kan een paar duizend euro een welkome aanvulling zijn. Maar dat makkelijke, daar is geen sprake van, denkt Ten Grotenhuis. ,,Mensen denken weleens: ik doe het drie maanden, en daar blijft het bij. Maar daar gaat het fout. Want jij beslist niet wanneer de crimineel stopt, dat beslist de crimineel. ‘We weten waar je dochter naar school gaat’, krijgen boeren weleens te horen, als ze willen stoppen.”

En er is meer ellende. Ten Grotenhuis noemt als voorbeeld een ondernemer in het buitengebied van Noord-Nederland. Hij verhuurde geregeld zijn loods. Op een dag kreeg hij een aanbod van iemand die zijn loods wilde gebruiken om afval te sorteren. Onder tijdsdruk ging hij voor één keer akkoord met contante betaling. ,,Hij kwam daarna een paar

We weten waar je dochter naar school gaat, krijgen boeren weleens te horen, als ze willen stoppen

keer kijken. Er leek niets aan de hand. Er werd inderdaad afval gesorteerd.”

Op een dag belde zijn buurman, met de boodschap dat er allemaal politie op zijn erf stond. ,,Achter in de loods was een wandje gebouwd.

Daarachter zat een trap naar een kelder, en daar werd hennep geteeld.”

De eigenaar was korte tijd verdachte, maar hij werd niet vervolgd. Wel ging de loods maandenlang op slot, en was de rekening voor het opruimen voor de ondernemer. ,,60.000 euro.”

Platteland is witte vlek Of drugscriminaliteit meer voorkomt op het platteland, of dat de politie het simpelweg vaker ontdekt omdat beter gezocht wordt, is volgens Ten Grotenhuis niet te zeggen. ,,Eigenlijk is het platteland nog een witte vlek. We weten vaak nog niet goed genoeg wat er gebeurt.” De onderzoekers van TwynstraGudde zien op basis van politiestatistieken wel dat er een en ander aan de hand is op het platteland, maar: ‘Wij hebben echter geen aanwijzingen gevonden dat ondermijning, in het bijzonder drugscriminaliteit, een probleem is bij (actieve) boeren en tuinders.’

Uit het onderzoek bleek ook dat boeren de situatie kritisch bekijken.

Ze hebben vooral last van een imagoprobleem door de berichtgeving over criminaliteit in het buitengebied.

‘Agrariërs worden geregeld vergeleken met drugscriminelen en dat doet geen recht aan deze hardwerkende beroepsgroep’, zei een boer tegen de onderzoekers. ‘Dat helpt zeker niet om de overheid te helpen bij de bestrijding van de drugscriminaliteit.’

Tegelijkertijd zien de boeren drugscriminaliteit in het buitengebied wel als probleem. Zeven van de tien boeren gaf aan dat volgens hen criminelen soms of vaak gebruik maken van boerenpanden, en twee derde zag dat weleens bij boeren in de omgeving. Toch gaf bijna 40 procent van de bevraagde boeren aan niet zeker te weten of ze signalen van drugsmisdaad zouden melden.

‘Ik snap dat mensen niet melden’, aldus een van hen. ‘Je weet wel waar je

aan begint, maar je weet niet waar het eindigt. Die beeldvorming ook.

Als je de politie belt, sta je in de pers.

Ook gaat je bedrijf een halfjaar op slot. Dat heeft grote consequenties voor je eigen bedrijf.’ Een ander meldt: ‘Op het platteland wordt er niet echt geklikt.’

En als er drugslocaties worden gevonden, is dat meestal op het erf van stoppende boeren, en niet op die van actieve boeren, zo vertelde een expert van de Rabobank in het onderzoek. ‘De boer die vooruit wil, is écht het probleem niet. De grote problemen doen zich voor met de stoppende boer of die eigenlijk al gestopt zijn, waar weinig activiteiten plaatsvinden.’

Mexicaanse methode Of boeren vaker betrokken zijn bij drugscriminaliteit is dus de vraag.

Wel is het een feit dat er meer wordt ontdekt op het platteland. En de snelle opmars van de zogeheten Mexicaanse methode valt op. Hierbij wordt chrystal meth gemaakt, een zeer verslavende drug. ,,Eigenlijk zijn dat gewoon chemische fabrieken”, aldus Ten Grotenhuis van het CCV ,,De drugsproducenten vliegen mensen vanuit ZuidAmerika in, die de hele dag niets anders doen dan drugs maken.” Voorbeelden van zulke drugslocaties in Noord-Nederland zijn labs in Haulerwijk, Wânswert, Lucaswolde in 2020, en dit jaar nog in Miedum en Kootstertille.

Een extra nadeel van deze methode is dat het tot kwikvervuiling leidt, vertelde adviseur gevaarlijke stoffen Janneke Zeebregts van het LFO (dat voor de politie drugslabs ruimt) in het webinar van Univé en het CCV. ,,En zoals je weet, is kwik uiterst giftig.” Een schuur waar meth in gemaakt is, verandert vanwege de gifti-

Landbouw

Donderdag 6 mei 2021

ge stoffen in een ‘milieudelict’, aldus Zeebregts. ,,Die moet afgebroken worden.”

Drie kilo dit bij zes liter dat De koks die meth maken zijn vaak niet chemisch opgeleid. ,,Ze krijgen vaak een briefje: gooi drie kilo van dit bij zes liter van dat, en laat dat een half uur pruttelen op 96 graden. Maar als er iets gebeurt, weten ze niet wat ze moeten doen. Soms met dodelijke afloop.” Meth wordt in Nederland niet veel gebruikt, en wordt vaak geexporteerd.

Sowieso leidt drugsproductie volgens Zeebregts van het LFO tot veel risico’s en vervuiling. ,,Voor elke kilo amfetamine heb je zestien liter afval.

En dat wordt illegaal geloosd. We hebben wel eens een hele gierkelder vol drugsafval gevonden. Of men

rijdt het uit over het land, of gooit het in het riool.”

Zeebregts zei in het webinar verder dat drugslabs niet alleen vaker worden gevonden, maar ook groter worden. Was in 2014 een productieketel in een lab nog gemiddeld vierhonderd liter, inmiddels is dat al1800 liter. Ook Zeebregts benadrukte de noordwaartse beweging die drugscriminaliteit maakt. ,,Het is echt een fabeltje dat het alleen in Zuid-Nederland gebeurt. Ook in Drenthe, Groningen en Friesland worden steeds vaker deze locaties aangetroffen.”

Boeren worden vergeleken met drugscriminelen en dat doet deze hardwerkende beroepsgroep geen recht

Blijf van onze boeren af De problematiek gaat Ten Grotenhuis aan het hart. Ze is zelf een boerendochter, en heeft dus affiniteit met de sector. ,,Mijn hele familie was boer. Dus blijf van onze boeren af,

denk ik vaak.” Haar achtergrond helpt bij het bereiken van de doelgroep. Want hoewel boeren uiteindelijk wel ontvankelijk zijn voor de boodschap, moet Ten Grotenhuis geregeld wel enige moeite doen. ,,Boeren moeten tegenwoordig al zo veel.

Iedereen wil iets van ze.”

Ten Grotenhuis legt dan vaak uit dat het in het belang van de boeren is dat ze goed opletten in hun omgeving en niet in zee gaan met schimmige types. ,,Ook voor de lokale economie. Je moet ervoor zorgen dat jouw gebied niet besmet wordt met criminaliteit. Dat gaat ten koste van het imago en leefbaarheid. En de criminelen moeten ook van hun drugsafval af. Als die chemische troep in de gierput komt, en je moet dat laten reinigen, dan ben je er niet met 60.000 euro.”

Cybercrime

Digitale risico’s: werk aan de winkel voor boeren én leveranciers Nu de apparatuur van boeren steeds geavanceerder wordt, nemen de digitale risico’s toe.

MKB Cyber Campus uit Leeuwarden voert momenteel scans uit om de digitale weerbaarheid van boeren te toetsen, en er valt veel te verbeteren. Dat blijkt lang niet altijd de schuld van de boeren zelf.

MKB Cyber Campus is een organisatie die digitale weerbaarheid van onder meer mkb’ers wil verbeteren. Ze hebben tot nu toe zo’n tachtig scans bij boeren uitgevoerd, zegt directeur Nienke Hoeksma. MKB Cyber Campus wordt daarbij geholpen door studenten van

ROC Friese Poort en Friesland College. ,,Bij de meeste boeren is de digitale beveiliging niet op orde”, meldt Hoeksma. ,,Deels ligt dat aan de boer zelf, maar ook vaak aan leveranciers van bijvoorbeeld melkrobots.” Ze noemt als voorbeeld een boer die een computer van een leverancier op het erf had staan. ,,Die was al vier jaar lang niet geüpdatet. We zijn tegenwoordig gewend dat systemen voortdurend vanuit de cloud geüpdatet worden, zoals je iPhone. Maar in de agrarische sector heb je nog veel solitaire apparaten, die niet automatisch nieuwe updates

krijgen.” Als die systemen verouderde software hebben, kunnen die gehackt worden.

Leveranciers wijzen de boeren er onvoldoende op dat ze de systemen zelf en handmatig moeten updaten. ,,Boeren verwachten vaak dat het goed voor elkaar is, omdat ze het van een leverancier hebben. Maar dat is vaak niet zo.” MKB Cyber Campus gaat binnenkort de leveranciers wijzen op de gebreken. ,,Dat hebben we ook afgesproken met de boeren. De eerste gesprekken zijn al geweest.”

Maar ook de boeren zelf laten regelmatig steken vallen. Zo zien de digitale experts geregeld

dat boeren onvoorzichtig zijn met de wachtwoorden van hun wifi. ,,Die hangen soms gewoon op een briefje in de stal. Dat kan echt niet.” Ook is bij veel boeren geen scheiding tussen privé en zakelijk gebruik van het internet. ,,Dan zit vaak het hele gezin op het werknetwerk. En dat is niet handig. Als je kinderen iets schadelijks downloaden, kan ook het werknetwerk eruit liggen.”

MKB Cyber Campus gaat de komende periode meer scans uitvoeren. Boeren kunnen zich daarvoor nog aanmelden. info@mkbcybercampus.nl

9

En afval wordt ook vaak buiten het erf geloosd. ,,Bijvoorbeeld in jerrycans in het bos. Of in een sloot, of een kanaal.

Dus criminaliteit vergiftigt de omgeving. Letterlijk en figuurlijk.”

Er zijn meerdere mogelijke signalen van drugscriminaliteit. Zo is er stankoverlast, en zijn sloten vaak opeens veranderd. Ook worden veel kieren in een pand dicht gepurd (om stank te voorkomen), en is er op een boerenerf vaak ’s nachts activiteit.

Ook zijn er vaak veel camera’s op het pand, en doet men goed zijn best om niet zichtbaar te werken. Zo worden busjes dicht tegen een pand aan geparkeerd.

Leefbaar platteland Maar het melden van drugscriminaliteit en het oprollen van drugslabs, is deels symptoombestrijding. Dé oplossing voor het tegengaan van criminaliteit op het platteland, ligt wellicht veel meer in het levendig maken van dit gebied. ‘Het credo, zoals geanalyseerd uit de open antwoorden en uit de individuele gesprekken met boeren en tuinders, is dat een beter verdienmodel voor agrarische ondernemers en eerlijkere dan wel hogere prijzen voor agrarische producten boeren financieel ondersteunen, waardoor ze minder vatbaar zijn voor aantrekkelijke voorstellen van drugscriminelen’, concluderen de onderzoekers van TwynstraGudde. ,,Ja, leefbaarheid is natuurlijk van belang”, beaamt Ten Grotenhuis. ,,Een veilig buitengebied is een leefbaar platteland, waar je veilig woont, recreëert en je geld verdient. Bewoners van alle leeftijden en ondernemers die op hun omgeving letten. Dat is gezond. Een leefbaar en gezond platteland geeft moeilijk grip aan criminelen. Als je zuinig bent op je woning en omgeving, wil je daar geen kwaadwillenden tussen hebben.”

MEER DAN LANDBOUW

Verkoop | Onderhoud | Reparatie | Keuring

Veenstra Bakkeveen, Mandewyk 1A Veenstra Drachten, Dukdalf 7 KIJK OOK EENS OP: www.

KIJ ww voordeprofessional.n f fessional.n l

Met Fuite, voor topresultaat!

Meer melk?

Bestel maïsvlokken van Fuite!

Gebrs. Fuite b.v. Veevoeders Bel voor info: 038 385 41 77

fuite.nl

Landbouw

Donderdag 6 mei 2021

11

Zachtfruitteler Rini Kusters uit Wadenoijen heeft 4500 zonnepanelen boven zijn fruitgaard. De lichtdoorlatende panelen leveren energie aan vierhonderd huishoudens en beschermen de bessenstruiken tegen allerlei weersinvloeden. Foto: VidiPhoto

Bessen kweken onder zonnepanelen Fruitgaarden overdekt met zonnepanelen, het lijkt het ei van Columbus. De kappen beschermen het fruit tegen weersinvloeden en leveren tegelijkertijd energie. Bovendien gaat er zo geen kostbare landbouwgrond meer verloren.

Gert Janssen

Z

achtfruitteler Rini Kusters in het Gelderse Wadenoijen heeft sinds kort 1,5 hectare rode bessen onder het glas dat energie levert. Kusters heeft plannen voor nog eens 2,2 hectare. Bovendien wil hij ook zijn twee hectare pruimen op dezelfde manier gaan telen. Nederland heeft hiermee op deze schaal een wereldprimeur. De Wageningse universiteit houdt een oogje in het zeil en onderzoekt de komende jaren de voor- en nadelen.

De inventieve Betuwse teler is er van overtuigd dat het nieuwe systeem – ondanks het te verwachten productieverlies – de nieuwe teelttoekomst is. Moeiteloos somt hij de voordelen op. „De lichtdoorlatende zonnepanelen beschermen de bessenstruiken. Ze staan op 2,30 meter hoogte en ik kan er dus met mijn tractor onderdoor. Er is spra-

ke van minder schimmels omdat vocht via een druppelsysteem beter gereguleerd kan worden en de wind er makkelijk onderdoor waait.

Daardoor hoef ik nog maar 30 procent van de gebruikelijke bestrijdingsmiddelen te gebruiken. In het voorjaar is het onder glas warmer

Bessen, bramen en frambozen zijn schaduwfruit; die gewassen groeiden vroeger onder bomen

en in de zomer juist koeler, waardoor bijen voor meer en een betere bestuiving zorgen.”

Minder hittestress Andere pluspunten zijn minder hittestress in de zomer, dus betere regulering van de plukmomenten.

Het nadeel van een wat latere oogst, blijkt bovendien in het voordeel van de teler te werken. Immers, een gespreide aanvoer zorgt meestal voor een hogere prijs.

Minder zonlicht betekent ook een geringere productie en een lager suikergehalte, weet iedere fruitteler. Dat beseft ook de fruitpionier. „Bessen, bramen en frambozen zijn zogenoemd schaduwfruit. Die gewassen groeiden vroeger onder bomen. Ze hebben dus minder zonlicht nodig dan appels en peren. Bovendien verwacht ik door de iets tragere groei een betere kwaliteit fruit, die ook nog eens langer houdbaar is in de koelcellen. De prijs compenseert daarmee het productieverlies. Maar voor mij telt vooral ook dat je nu minder beducht hoeft te zijn voor slechte weersomstandigheden. De struiken hebben minder snel last van nachtvorst. Ik heb geen gedoe met kapotte plastic tunnels bij storm en nauwelijks overproductie tijdens hete zomers.”

Maar ook de duurzaamheidscomponent speelt een rol. „Kostbare landbouwgrond blijft gespaard door het plaatsen van zonnepanelen boven boomgaarden. Je houdt zo tuinbouwgrond over. Ook zonder subsidie voor dit pilotproject

zou ik het zo gedaan hebben. Ik geloof in dit systeem. Daarom wil ik volgend jaar ook pruimenbomen onder zonnepanelen plaatsen als proef.”

Ingenieur Herman Helsen van Wageningen Plant Research in Randwijk (G.), onderdeel van de Wageningen Universiteit & Research, begeleidt het project. „De oppervlakte rode bessen in deze pilot is voor zover bekend uniek in de wereld. In Babberich (Oost-Gelderland) zijn we vorig jaar gestart met een soortgelijk systeem bij de frambozenteelt. Dit jaar leveren de systemen voor het eerst elektriciteit.”

Minder energie De lichtdoorlatende panelen bestaan voor 40 procent uit zonnecel-

len en produceren dus minder energie dan reguliere zonnepanelen. ,,Desondanks is het voor energieleveranciers interessant genoeg om hier in te investeren”, zegt Helsen. ,,Het zorgt ook voor minder maatschappelijke weerstand doordat er geen extra landbouwgrond wordt gebruikt. Dit jaar meten we het productieverlies bij het gewas en we onderzoeken hoeveel licht nodig is voor een maximaal rendement.”

Of een fruittelend energiebedrijf inderdaad de grondbesparende duurzaamheidsoplossing is, moet nader onderzoek uitwijzen.

In de Randwijkse proeftuin start binnenkort een praktijkstudie naar de teelt van peren onder zonnepanelen.

Areaal

De teelt van rode bessen Het totale areaal aan rode bessen is landelijk gezien niet groot. De totale oppervlakte van dit zogeheten zacht fruit is in de afgelopen jaren bij bedrijven wel toegenomen. Volgens cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek gaat het om een oppervlakte van 258 hectare (een hectare is honderd bij honderd meter) in 2015. In de opvolgende jaren is dat gestaag gegroeid naar meer dan driehonderd hectare. In 2018 kwam de opper-

vlakte voor het eerst uit boven deze driehonderd hectare (311).

In 2019 was dit 324 hectare.

Landelijke gegevens van 2020 zijn er nog niet.

In Fryslân worden er op zeer kleine schaal door bedrijven rode bessen geteeld. Vorig jaar ging het volgens het CBS om een areaal van 5400 vierkante meter aan rode bessen, frambozen en bramen. Gegevens van alleen rode bessen zijn er niet van Fryslân.

ELECTRISCHE KLAUWBEKAPBOXEN

Werpsterdyk 9 9088BZ WURDUM T. 058-2552129 www.sietsejorna.nl

Deskundig, betrouwbaar en betrokken • jaarrekeningen • fiscale adviezen • loonadministraties • belastingaangiften • bedrijfseconomische adviezen • bedrijfsoverdrachten • samenwerkingsvormen

U wilt niet alleen uw daken asbestvrij

Maar ook uw bedrijf klaar voor de toekomst

• Duidelijke offerte • Volledige ontzorging bij renovatie • Uw werk kan gewoon doorgaan • Ook voor rieten kappen

Asbestsanering gaat niet alleen

• subsidies

over het vervangen van een oud dak.

Het draagt ook direct bij aan het verbeteren van uw bedrijfsvoering!

U kiest namelijk gelijk voor verduurzaming, goede ventilatie en/ of meer licht. Dit komt u ten goede, maar ook het welzijn van uw dieren.

Man&Mach neemt u graag alle zorgen uit handen als het gaat om renovatie

Wismastate 9 Postbus 52 8900 AB Leeuwarden

van uw asbestdaken.

Bel: 0512-544 445

T (0888) 18 18 18 F (0888) 18 18 00 E info@deelstrajansen.nl www.deelstrajansen.nl

Is uw terrein, erf of silo aan een nieuwe verharding toe?

Kies dan voor asfalt.

Steeds meer agrariërs kiezen voor zuurbestendig asfalt als verharding van hun erf of silo. Asfalt is vlak en naadloos, duurzaam, onderhoudsarm, representatief en milieuvriendelijk.

Gratis advies en oferte Koninklijke Sjouke Dijkstra heeft als partner in de agrarische sector al decennialang ervaring in silo- en erfverhardingen. Neem contact op voor gratis advies of vraag vrijblijvend een oferte aan.

Koninklijke Sjouke Dijkstra Coen Mulder | Hoofduitvoerder Asfalt T. 06 51 98 88 71 E. cmulder@sjoukedijkstra.nl www.sjoukedijkstra.nl

ASFALT IS VOOR ONS BEDRIJF IDEAAL “Onze silo’s voor mais en gras waren aan onderhoud toe. De betonnen keerwanden waren door het zuur wat aangetast en het water bleef op de verkeerde plaatsen staan.

Na het nodige grondwerk hebben we de silo’s groter gemaakt en voorzien van asfalt.

Gelijktijdig hebben we ook een deel van de erftoegang voorzien van asfalt. Om de betonwanden te beschermen zijn deze ingespoten met kleefmiddel. Alles ziet er nu netjes uit en we hebbben er de komende jaren geen omkijken meer naar!”

Maatschap Smeenge | Melkveehouderij in Lieveren

14

Landbouw

Donderdag 6 mei 2021

Gewassen Koude maar goede start akkerbouwseizoen De start van het nieuwe groeiseizoen verloopt voor akkerbouwers veel beter dan vorig jaar. Geen harde kluiten, geen droogte, maar een rulle en iets vochtige grond om in te zaaien. Door de kou komen de plantjes echter moeizaam boven.

Simon Talsma

D

e zaaiwerkzaamheden zijn op dit moment zo goed als klaar. De zaden van granen, uien en bieten zitten in de grond, net als het grootste deel van de pootaardappelen. Het zijn volgens akkerbouwwoordvoerster Tineke de Vries van LTO Noord prima omstandigheden zo aan het begin van een nieuw groeiseizoen.

De Vries is op haar eigen bedrijf in Hallum goed op schema met het poten van de laatste aardappelen. Begin deze week moest er op 12 van de 55 hectare nog gepoot worden. Ook in de rest van de provincie zijn akkerbouwers bezig met het laatste kwart, zo schat ze in.

Het poten verloopt soepel en is volgens de woordvoerster vooral te danken aan de korrelige grond. ,,Kluiten zijn in de winterperiode mooi stuk gevroren en daardoor hebben we een

veel betere structuur dan afgelopen jaar. Toen was het droog en zaten er veel harde kluiten in de grond, niet echt goede omstandigheden. De grond is nu wat nat en daarmee kunnen we prima poten. Het gaat dan ook een stuk vlotter en er zijn akkerbouwers die alles al in de grond hebben.”

De groei van de aardappelplanten komt echter nog niet op gang. De temperaturen zijn voor de knollen in de grond nu nog te laag om stengels te vormen. ,,De pootaardappelen komen vanuit de koeling binnen, buiten in het land weer in de koeling”, vat de woordvoerster samen. ,,Pas als er echt warmte komt, gaan ze zich verder ontwikkelen.”

Akkerbouwers met aardappelen hebben in een groot deel van de gevallen nog steeds een voorraad in opslag om af te leveren, blijkt uit een deze week gepresenteerd overzicht van de Verenigde Telers Akkerbouw (VTA).

Uit de voorraadinventarisatie van half april blijkt dat op dat moment ongeveer de helft is afgeleverd. Dat is iets minder dan in voorgaande jaren.

Over het seizoen dat nu op het punt van beginnen staat, zegt VTA te verwachten dat het aardappelareaal in Nederland met ongeveer 5 procent afneemt. Van de deelnemende aardappeltelers heeft 85 procent een vraag hierover bij de inventarisatie ingevuld.

Prijzen Over de prijsverwachtingen is er aan het begin van het seizoen nog niet veel te zeggen. De Vries verwacht wel dat de aangekondigde coronaversoepelingen in de loop van de zomer een positieve impuls zullen hebben. Vorig jaar hebben telers die leveren aan handelshuis HZPC in Joure een lagere prijs ontvangen omdat de markt voor consumptie- en pootaardappelen onder druk kwam door de internationale coronamaatregelen. Door sluitingen in de horeca daalde de frietconsumptie fors en dat had een groot effect op de internationale aardappelprijzen.

Worteltjes aan de randen van een perceel kunnen voorkomen dat hazen de bietenplantjes opvreten

De prognoseprijs die HZPC over afgelopen seizoen bekend heeft gemaakt voor de pootgoedtelers, kwam uit op dertig euro per honderd kilo. Daarmee kwam deze uit onder de prijzen van de twee voorgaande jaren. Het handelshuis merkt dat dit invloed heeft op het areaal dat nu wordt gepoot. ,,Voor de oogst van 2021 zal het areaal fritesaardappelen daardoor lager zijn dan gepland”, zo is de reactie.

Ook leidt de coronacrisis ertoe dat de gas- en olieprijzen laag zijn.

En dat heeft effect op de inkoopbereidheid voor pootaardappelen van landen die afhankelijk zijn van de brandstofexport. Zo ook bij Algerije, een traditioneel belangrijk exportland voor Nederlandse pootaardappelen. ,,De Algerijnse overheid heeft een importquota afgegeven aan pootaardappelimporteurs. Door de quota beperkt Algerije de uitstroom van de harde valuta. De Algerijnse klanten importeren nu de helft van wat ze de afgelopen jaren importeerden”, zo laat het handelshuis weten.

De Vries ziet hier echter wel voorzichtig veranderingen. ,,De olieprijzen trekken wel weer wat aan, en ook de frietproductie start weer wat op.”

Ook bij de twee andere belangrijke gewassen, graan en bieten, zijn er voorzichtig positieve vooruitzichten qua prijs. Graan levert de akkerbouwers normaliter niet veel extra’s op, maar wordt in het bouwplan gebruikt bij de jaarlijkse rotatie van gewassen.

Met de teelt van dit zogeheten tussengewas moet dit ertoe leiden dat de grond weer vrij wordt van soorteigen

Het poten van aardappelen bij Westhoek diezelfde plaats (zie ook de foto op de vo

gewasziekten van bieten, aardappelen en andere gewassen. ,,Dit jaar zijn de graanprijzen hoog, dan maak je nu al een betere start”, zegt de Hallumse.

Bieten Ook bij de suikerbieten zijn de prijsprognoses beter. De voorraden zijn wereldwijd veel kleiner dan in voorgaande jaren. Dat heeft een positieve invloed op de prijs.

Volgens een overzicht van Cosun Beat Company (voorheen de Suiker Unie) zijn landelijk dit jaar de laatste percelen eind april ingezaaid. Het betreft dan vooral nog nattere percelen

Landbouw

Donderdag 6 mei 2021

15

k afgelopen maand (foto hierboven), de eerste broccoliplantjes van dit seizoen zijn weer geplant bij Metslawier en enkele inwoners van Noardeast-Fryslân maken foto’s in een tulpenveld bij oorpagina van deze bijlage). Foto’s: Martin Oscar de Jong (boven) en Marchje Andringa

in het zuidoosten van het land. De gemiddelde zaaidatum komt volgens de verwerker van de suikerbieten uit op 6 april, dat is ongeveer gelijk aan het langjarig gemiddelde.

De zaaiomstandigheden zijn bij de bieten door de winter met vorst, net als bij het poten van de aardappelen, dit jaar beter. Vorig jaar waren de temperaturen dan wel hoger maar door de droogte destijds moesten de jonge plantjes veel moeite doen om door de korst aan de oppervlakte te komen. ,,Nu is de grond mooi vochtig”, stelt De Vries.

De gemiddeld lage temperatuur in

april leidt ertoe dat de groei trager gaat dan normaal te verwachten is. ,,Ondanks de tijdige inzaai lopen we dus de eerste achterstand in de groei op”, laat de suikerfabriek met vestigingen in Groningen en het Brabantse Dinteloord weten. Nachtvorsten hebben amper geleid tot kiemplantjes die zijn doodgevroren. Overzaai was dan ook nauwelijks nodig, alleen op enkele plekken in het zuidwesten van het land die hevig zijn getroffen door hagel.

Wanneer het ook deze maand fris blijft, is de kans groter dat bietenplantjes op percelen die vroeg in

Ondanks de tijdige inzaai lopen we dus de eerste achterstand in de groei op

maart zijn gezaaid doorschieten. Dat betekent dat deze bietenplanten een bloeiwijze vormen en dat de energie in het komende groeiseizoen niet zal worden aangewend voor de vorming van suiker in de bieten, waarschuwt de verwerker.

Plagen Kennisinstituut voor de suikerbietenteelt IRS komt ook dit voorjaar weer met waarschuwingen voor de bietentelers om alert te zijn op vraat.

Vooral slakken komen op de plantjes af wanneer de grond vochtiger is en er meer vers organisch materiaal

in de buurt aanwezig is.

Ook hazen waarderen de net opgekomen plantjes. In de meeste gevallen worden dan in een rij meerdere plantjes achter elkaar tot dezelfde hoogte afgevreten. Wanneer dat teveel is, is hergroei niet meer mogelijk. IRS adviseert om schrikdraad te gebruiken of langs de randen van een akker wat worteltjes neer te leggen, zodat hazen die alleen maar opvreten. Bieten worden volgens het kennisinstituut ook opgevreten door hazen wanneer ze dorst hebben. Schaaltjes water aan de randen zou dit ook kunnen voorkomen.

Wij maken een inancieringsscan op maat

Zijn uw plannen te realiseren?

Snel, onafhankelijk en zorgvuldig!

STRATEGISCH ADVIES

BEDRIJFSOVERDRACHT

FINANCIERINGSVRAAGSTUKKEN

VERMOGENSPLANNING

FISCALE OPLOSSINGEN

SECOND OPINION

ADMINISTRATIE/BOEKHOUDING

COACHING

Dick Bijlsma 06 - 5363 1544 | Jan van der Linde 06 - 1001 9885

OxAqua

www.bvdl-agroadvies.nl

r en i a n o uti em! e t s y Revol s wust e b s j i pr

SCHOON DRINKWATER VOOR DIEREN

Waarom een OxAqua Verbetering van o.a. melkproductie Verbet Verwijdering van bacteriën uit het drinkwater Verwij

Zonder toevoeging van chemicaliën!

Vermindering van medische behandelingen V Vermindering van dierlijke zelfbesmetting (diarree…)

Er zijn geen chemicaliën nodig om het drinkwater te desinfecteren.

Compact en volledig geautomatiseerd systeem

Vanaf

, 0 5 2 3

Investering is snel terugverdiend!

€

Eenvoudig te installeren Makkelijke bediening Inbouwen in de bestaande waterleiding is mogelijk

Helmhout 34-13, Drachten

0512 544 101

info@mezutec.nl

www.mezutec.nl

Landbouw

Donderdag 6 mei 2021

17

‘Boeren in de rij voor anders boeren’ Als het aan Ilse Geijzendorffer ligt, blijft de boer van de toekomst gevrijwaard van beroepsziekten en haalt hij naast een inkomen ook voldoening uit zijn werk.

Theo Klein

D

e meeste boeren zien volgens Ilse Geijzendorffer (41) de problemen waar de landbouwsector tegenaan loopt en beseffen dat het anders moet. Maar om ze voor te houden dat de veestapel met de helft moet inkrimpen, is volgens de nieuwe directeur van het Louis Bolk Instituut (LBI) niet de beste manier om veranderingen in gang te zetten. ,,Dat is ook geen fijne boodschap. Ik zeg dan liever tegen een boer die wil verduurzamen: hoe kunnen we je daarbij ondersteunen?’

Behalve hulp bij de hervorming van de landbouw maakt het LBI zich ook hard voor gezondere eetgewoontes. Zo zijn er projecten voor meer consumptie van groente en fruit in kinderdagverblijven en verzorgingstehuizen.

Als je na een jaar vlinderbloemigen aardappels poot, heb je niet alleen minder kunstmest nodig

Verder werkt het LBI mee aan de eiwittransitie door onder andere de verbouw van vlinderbloemigen zoals peulvruchten te stimuleren. ,,Dat brengt niet alleen de import van veevoer naar beneden, en kan een grondstof zijn voor vleesvervangers, het zorgt ook voor meer biodiversiteit en een gezondere bodem.

Ze binden stikstof uit de lucht voor het gewas zelf en leggen ook een deel vast in de bodem. Bovendien maken ze in de bodem fosfaat beschikbaar. Als je na een jaar vlinderbloemigen aardappels poot, heb je niet alleen minder kunstmest nodig, je gewas heeft meer veerkracht en minder snel last van bijvoorbeeld droogte.”

Opbrengsten en kosten Door de ruimere teeltwisseling is per saldo de financiële opbrengst wel iets minder. ,,Dat klopt, maar je kosten zijn ook lager. Je bedrijf krijgt een andere ambitie, gericht op kringlooplandbouw. En binden van stikstof kan ook financiële waarde hebben.”

Het aantal boeren dat mee wil doen aan verduurzaming van de landbouw, is volgens haar ook veel groter dan wat je op basis van de boerenprotesten zou verwachten. ,,Bij regelingen voor een overstap naar een andere landbouw staan boeren in de rij. Dat ze niet op eigen kracht die stap kunnen maken,

komt vaak door de hoge schulden met leningen voor hun machinerie en stallen. En ze hebben soms vraagtekens bij het verdienmodel. Maar er is meer vraag om in een project voor een overgang naar een andere landbouw te stappen dan dat er mogelijkheden zijn.”

Volgens haar is het ook verstandig om de nadruk te leggen op mensen die willen veranderen in plaats van nadruk op die dat niet willen.

Nu de landbouw onder vuur ligt met het oog op stikstofuitstoot, mestproductie, verlies aan biodiversiteit en uitbraken van dierziekten, zou je verwachten dat de landbouwvisie van het Louis Bolk Instituut breed wordt omarmd. ,,Helaas is dat nog niet het geval. Maar de afgelopen tien jaar zitten we vaker aan tafel bij het ministerie van Landbouw en vinden we daar ook een luisterend oor.”

Onderwerpen als klimaat en biodiversiteit staan, merkt ze, ook hoger op de agenda. ,,Al moeten we tegelijk erkennen dat Nederland op Europees niveau onderaan bungelt wat betreft stikstofuitstoot, klimaatmaatregelen en biodiversiteit.

Het enige wat wij als Louis Bolk kunnen doen is voor en in de praktijk kennis ontwikkelen om aan een positieve verandering bij te dragen.”

Veestapel Geijzendorffer wil bij de aanpak van de problemen in de landbouw liever kijken naar welke samenleving we willen, dan te roepen dat de veestapel kleiner moet. ,,Dan kan de gezamenlijke conclusie zijn dat de huidige concentratie van vee in een dichtbevolkt land niet goed is voor het milieu en de volksgezondheid, en van daaruit kijken wat er gedaan moet worden.”

Dat in de biologische landbouw nog steeds weinig schot zit, wijt ze aan het prijsverschil met gangbare producten in de supermarkt. ,,Gangbaar is goedkoper omdat het veel kosten afwentelt op de natuur en milieu. Zouden kosten als natuurschade en watervervuiling in de prijzen worden verrekend, dan wordt biologisch voor de consument en de boer veel aantrekkelijker. Zo lang wij echter met ons huidige marktmodel de gangbare landbouw financieel draagbaar houden, levert biologisch voor veel boeren geen verdienmodel op.”

Naast stimuleren van biologische landbouw helpt het instituut ook gangbare boeren stappen te maken naar andere bedrijfsvormen die beter zijn voor de biodiversiteit. Zo ondersteunt het bedrijven die natuurinclusief willen werken of inzetten op circulaire of regeneratieve landbouw.

Ze snapt wel dat boeren met hoop naar technische oplossingen kijkt. ,,Maar dat vergt ook weer hoge investeringen. Het zou mooi zijn dat de hoop wordt aangewakkerd om dezelfde grote investeringen te doen in duurzame landbouw.”

Systeemaanpak In plaats van veel geld in machines te steken, getuigt het van meer wijsheid te kiezen voor een bredere systeemaanpak, vindt Geijzendorffer. ,,Inzetten op bijvoorbeeld een gezonde bodem geeft tegelijk al zoveel meer voordelen op andere gebieden.

Dat is iets dat puur technologische

Ilse Geijzendorffer, directeur van het Louis Bolk Instituut, in Bennekom. Foto: Marnix Schmidt

oplossingen niet kunnen leveren.”

Tegelijk is het volgens haar ook een illusie om te denken dat een soort landbouw de oplossing is voor alles. ,,Wij zeggen zelf ook niet dat alleen biologische landbouw de oplossing is. Natuurinclusief, kringloop, regeneratief, al die stromingen vullen elkaar aan. Waar we wel van af moeten, is je stikstofuitstoot berekenen en inzetten op rendementen die je in de toekomst denkt te behalen. Dan loop je klem, zoals we bij de PAS-regeling hebben gemerkt.”

Als grote sta in de weg voor verandering wordt vaak de schuldenlast van de boeren bij de banken aangevoerd. Toch lijkt ook een Rabobank zich meer te willen inzetten voor een duurzamere landbouw. ,,Je ziet de bank vaker deelnemen in adviesraden voor biodiversiteit en ze zijn bezig met een koolstofkrediet. Maar dat weegt nog niet op tegen al het

Wij zeggen zelf ook niet dat alleen biologische landbouw de oplossing is

geld dat ze de afgelopen decennia in de intensivering van de landbouw hebben gestoken. Daarvoor mogen er nog meer concrete acties komen die boeren die willen verduurzamen, ondersteunen.”

Een ander subsidiesysteem zou ook een verstandige stap zijn. ,,Nu gaat bijna alle landbouwsubsidie naar productiedoeleinden. Dat is niet langer vol te houden als we ook de biodiversiteit, het klimaat en het watervraagstuk serieus willen nemen.”

In de landbouw van de toekomst spelen deze drie zaken volgens haar zeker een grote rol. En ook de gezondheid van de boer. ,,In Frankrijk is parkinson bij wijnboeren aangemerkt als beroepsziekte door gebruik van bestrijdingsmiddelen. Laten we zorgen dat onze boeren gezond kunnen blijven en ze, naast een inkomen, ook voldoening uit hun werk kunnen blijven halen.”

Krant of magazine drukken?

KLAAR VOOR DE START………

Klaphornewei 24 0519 561262 9171 LH BLIJE uhteb@solcon.nl

DE RUBBER SPECIALIST VOOR RUNDVEE & JONGVEE

KOEMATRASSEN

JONGVEE MATRASSEN

MELKSTALRUBBER

ECORASTER

WATERBEDDEN

LOOPPADRUBBER

KUILPLAATRUBBER

SLIJTSTRIPS

Een offerte nodig? > info@ndcgrafischbedrijf.nl www.ndcgrafischbedrijf.nl

NDC Print | Leeuwarden | Tel. (058) 284 53 46

Tel. 00-31-224 - 571 468 | info@bosrubber.nl | www.bosrubber.nl

STIHL VOORJAARSACTIES 2021 ƒ KANTENMAAIERS

iMOW® ROBOTMAAIERS

ZITMAAIERS

ACCU FSA 45 ELEKTRISCH FSE 52 BENZINE FS 38

RMI 422 RMI 632

RT 4082 € 3199 € 2999 RT 5097 € 3599 € 3199

€ 129 € 99 € 199

€ 999 € 2199 € 1999 € 1099

€ 79

Wij bezorgen gratis in Noord-Nederland. Meer informatie op:

€ 179

ELEKTRISCHE HAKSELAARS GRASMAAIERS ACCU HSA 45 ELEKTRISCH HSE 42 45 cm BENZINE HS 45 45 cm

€ 129 € 129 € 334

RM 248 RM 448 TC RM 650 V

€ 259

GRASMAAIERS RMA 235 € 379

ZA € 339

RMA 339 C met AK 30 + AL 101 € 529

met AK20 + AL101

ELEKTRISCH MSE 141 30 cm BENZINE MS 170 30 cm

€ 289

€ 599 € 499 € 999 € 899

GHE 250 € 549 € 499 GHE 355 € 699 € 649

€ 99

met AK 30 + AL 101

ACCU MSA 120 C-B

€ 304

www.raadsma.nl/STIHL

€ 189

€ 159

€ 199

€ 179

RMA 443 C met AP 200 + AL 101 € 699 € 649

REINIGERS RE 90 € 169 € 149 RE 110 € 269 € 239 RE 130 plus (incl. RA 110) € 521 € 439

RUGSPROEIER SG 51 € 95

€ 111

VERLENGDE GARANTIE Verleng uw garantieperiode door uw machine online te registreren en geniet meteen van 6 maanden extra garantie. www tihl.nl/productregistratie www.s

De acties zijn geldig tot 30/06/2021.

Hoe haal je het maximale uit je agrarische onderneming?

Als agrarisch ondernemer heb je nu eenmaal te maken met regelgeving. Daarbinnen wil je natuurlijk het maximale uit je bedrijf halen. Bij Bouwbedrijf Jelle Bruinsma weten wij dat bouwen voor de agrarische sector aan veel wet- en regelgeving moet voldoen.

Maar ook dat de ondernemer het volle potentieel wil benutten.

BOUWBEDRIJF JELLE BRUINSMA

“Bij nieuwbouw kun je vanuit de grond beginnen. Maar bij renovatie en onderhoud weten wij een project ook altijd zo op te leveren dat deze weer voldoet aan de huidige regelgeving en de eisen van de klant. Op deze manier realiseren we binnen de kaders altijd het maximale voor de ondernemer.” Aldus Jelmer Bruinsma.

Alles begint bij goed luisteren naar de wensen en bepalen wat de mogelijkheden zijn om zo binnen de regels maatwerk te leveren. Juist in deze branche draait het om maatwerk en nauwkeurigheid. Daarnaast

spelen duurzaamheid en een

Meer informatie

verminderde CO2 uitstoot een

Bouwbedrijf Jelle Bruinsma is

steeds belangrijkere rol. Bij

gevestigd aan de Industrieweg

Bouwbedrijf Jelle Bruinsma

in Harlingen. Het is een

wordt er daarom ook veel

groeiend bedrijf met zestig

waarde gehecht aan circulair

werknemers dat zich richt op

bouwen. Dat zie je terug

agrarische bouw, nieuwbouw,

in de materiaalkeuze, maar ook

verbouw, utiliteitsbouw,

in de productie- en bouwfase.

restauratie en renovatie én

Door een strakke planning te

onderhoud. Kijk voor meer

hanteren, weet de agrarische

informatie over onze

ondernemer precies waar hij

werkzaamheden op

aan toe is en wanneer hij de

www.bouwbedrijfbruinsma.nl

stal, schuur, loods of bedrijfshal

of bel voor een afspraak naar

in bedrijf kan nemen. Het

tel. 0517- 642 475.

De aardappelbewaarloods van akkerbouwbedrijf Vogels uit Firdgum met een capaciteit van 4500 kisten

leveren van kwaliteit heeft daarbij onze prioriteit.

Bij het realiseren van (ver)bouwprojecten, het verlenen van service én op het gebied van duurzaamheid.

Ligboxenstal in aanbouw

SPECIAAL ONTWIKKELD VOOR MELKVEEHOUDERS

BOERDERIJBOILERS Vervang nu uw gasverslindende heetwaterboiler door een ultrazuinige Remon boerderijboiler en bespaar per direct tot 90% op uw gasrekening!

✔

STOP NU met gas verspillen!

Een ouderwetse boiler houdt het water gedurende de gehele dag 24/7 op 80C. En dat terwijl u maar een paar uurtjes per

✔ Extreme besparing op uw gasrekening ❏ ✔ Geen stilstandsverliezen ❏ ✔ Standaard met zacht water door de ❏ Remon waterontharder

dag heet water nodig heeft voor de

❏ ✔ Subsidies mogelijk (EIA en KIA)

reiniging van de melktank

❏ ✔ Veel langere levensduur dan normale systemen

en de leidingen.

❏ ✔ Tot 910 liter heet tapwater (60 tot 85ºC)

Remon komt daarom nu

❏ ✔ Geheel RVS opgebouwd, geen kans op roestvorming

met een boerderijboiler

Alle Remon boerderijboilers nu standaard met waterontharder!

✔ Hoog rendement, korte terugverdientijd ❏

waarin het water alleen verhit wordt naar 85C wanneer u dat nodig heeft.

✘

Hiermee bespaart

passie voor water

u wel tot 90% op uw

MARUM I OSPEL I DALFSEN

gasverbruik.

Schakelstraat 4 9363 TH Marum

t +31 (0)594 64 80 80 www.remon.com

“Dankzij de melkrobots hebben we nu tijd om het bedrijf te optimaliseren.”

De Astronaut A5 geeft ons vrijheid!

Je werk flexibel indelen, meer tijd voor je gezin en meer arbeidsbesparing? Lely Center Heerenveen is jouw melk- en voerexpert in de regio. Heb jij tijd voor een kijkje in de keuken van een collega veehouder? Maak een exclusieve afspraak via www.lely.com/tijd en ervaar hoe wij slim melken.

Slim boeren is een keuze.

www.lely.com/tijd

Landbouw

Donderdag 6 mei 2021

21

Schapenwol, ooit een luxe product, nu bijna afval

Schapen, vooral van het ras texelaar, lopen op de Afsluitdijk bij Den Oever. Foto: ANP

Hoe kunnen we bijna twee miljoen kilo schapenwol die jaarlijks in Nederland wordt geproduceerd nuttig gebruiken?

Ondernemers, ontwerpers, verwerkers en natuurexperts proberen antwoord te vinden op die vraag. De kwaliteit van de wol is slecht en de markt ingestort.

Theo Haerkens

W

olhandelaar en exporteur Jan Pijl (55), eigenaar van de Friese Wolhandel in Drachten, is heel duidelijk: „Nederlandse wol is bagger. Als het zo doorgaat, komt er een tijd dat de gemeenten het moeten inzamelen omdat niemand het meer hebben wil.”

Professionele schapenhouders in Nederland verdienen hun geld met het begrazen van natuurgebieden.

Verder worden schapen gehouden voor het vlees en als hobby. Wol speelt nauwelijks een rol. De meeste wol ging de laatste decennia naar China. De handelsoorlog met de Verenigde Staten en de uitbraak van corona heeft de export nagenoeg stilgelegd, aldus Pijl.

Texelaar In luttele jaren kelderde de prijs van tachtig naar ongeveer tien cent per kilo. De politieke problemen zijn niet de hoofdzaak. De kwaliteit is namelijk hard achteruit gegaan, analyseert

Pijl. „Vroeger had je de texelaar, een schaap dat mooi vlees opleverde én wol: goed van kleur en lengte, fijn van structuur en zonder zwarte haren.”

Pijl schat dat nog maar maximaal 5 procent van alle schapen in Nederland texelaars zijn.

Een trui waar voor honderd euro wol in zit, gaat dertig jaar mee en moet tijdloos zijn

Omdat de ooien vaak hulp nodig hebben bij het lammeren en andere rassen meer lammeren produceren, werd de texelaar voor professionele

schapenhouders minder aantrekkelijk. Het Drents of Veluws heideschaap is bovendien meer geschikt voor begrazing, al levert het weinig vlees en is de wol van zeer matige kwaliteit.

Wol voor de kledingindustrie moet wit, fijn en zacht zijn. Zwarte wol laat zich moeilijk verven. „Wol voor truitjes en dure pakken komt van het merino- of het romneyschaap en heeft niets te maken met onze wol”, vat Pijl samen. „Nederlandse wol is goed voor vilt of tapijt. Je kunt er grof gebreide truien van maken in de hobbysfeer.”

Mode Zelfs de wol van de texelaar, de beste die hier op enige schaal wordt geproduceerd, wordt alleen voor kleding gebruikt in combinatie met de fijnere wol van andere rassen. Een producent kan alleen iets aan de wol verdienen als hij de topkwaliteit mengt met goedkoper materiaal, aldus Pijl.

Saskia Duives-Cahuzak uit het Brabantse Vlijmen is druk omdat haar Shetland-ooien aan het lammeren zijn. De shetlanders, net als de gelijknamige pony’s klein van stuk, leveren jaarlijks ongeveer een kilo kwaliteitswol. Beter dan die van de texelaar, maar minder fijn dan merino.

Over de mogelijkheden wol tegen een betere prijs te verkopen, is ze minder somber dan Pijl. „Als we er meer energie in steken, moet het meer kunnen opleveren.”

Duives-Cahuzak, tevens voorzitter van de LTO-vakgroep Schapenhouderij, wijst erop dat een duurzame en kostbare grondstof als wol zich moeilijk laat combineren met de grilligheid van de mode. „Een trui waar voor honderd euro wol in zit, gaat dertig

jaar mee en moet tijdloos zijn.”

Pijl wijt de problemen aan het uitblijven van vernieuwing in de branche, waar elke handeling de grondstof duurder maakt. De consequentie is dat handelaren steeds minder betalen en de boer er bijna geld op toelegt.

Als het zo doorgaat, voorziet hij dat de boer zijn wol gaat zien als afval.

Nieuwe bestemming Om dat te voorkomen, is er behoefte aan een nieuwe bestemming. Blue City, een organisatie die de circulaire economie wil stimuleren, houdt in samenwerking met de gemeente Rotterdam en de provincie Zuid-Holland op 20 mei een bijeenkomst om zo’n

nieuwe bestemming te vinden.

Teams van ondernemers, ontwerpers, verwerkers, natuurexperts en bouwprofessionals proberen dat in vier weken voor elkaar te krijgen.

Daarbij wordt gedacht aan het isoleren van woningen.

Duives-Cahuzak hoopt dat het evenement, waar zij zelf aan meedoet, nieuwe ideeën oplevert. Plannen voor isolatiemateriaal stemmen haar niet hoopvol. „Dat kan allang, het is alleen veel duurder dan de isover glaswol die overal wordt gebruikt.”

Pijl: „Het idee is sympathiek, maar het is net als bij plofkip: de mensen zijn van goede wil, maar kijken ook naar hun portemonnee.”

Gegevens

Wol voor de kledingindustrie Wol voor de kledingindustrie komt hoofdzakelijk van het merinoschaap in Australië en het romneyschaap in NieuwZeeland. De wol is fijn van structuur en bevat nauwelijks lange haren. Het merinoschaap produceert ongeveer drie kilo wol per jaar. Het gaat om vezels niet dikker dan 15 tot 25 micron (een micron is een duizendste deel van een millimeter). De wol van Nederlandse schapen is doorgaans dikker dan 34 micron. De industrie onderscheidt wol en haar, haar is hol en stug en leent zich niet voor verwerking tot zachte garens.

Nederland telt 8500 professionele schapenhouders. Volgens het Centraal Bureau voor de Statis-

tiek is het aantal schapen in Nederland op landbouwbedrijven deze eeuw flink afgenomen, mede door afnemende verdiensten en aangescherpte regelgevingen. In 2000 ging het nog om 1,3 miljoen dieren. Tien jaar later waren het er 1,13 miljoen en in de afgelopen jaren ligt het aantal onder de een miljoen. In 2018 betrof het 866.000 dieren, in 2019 en 2020 ging het om respectievelijk 918.000 en 890.000.

In Fryslân is het aantal schapen ook flink gereduceerd sinds 2000. In dat jaar waren er in deze provincie 254.000 schapen, tien jaar later waren dat er nog 209.000. Afgelopen jaar ging het om 148.000 dieren.

‘Fantastisch om de koeien zo te zien liggen’

De Aqua Star Ultimate Combi waterbedden en Ster® ligboxen zorgen voor een optimaal koecomfort.

Door de komst van twee melkrobots voor de 120 melk-

te plaatsen. ‘Wat mij overtuigde? Het comfort voor de koe,

het verbeterde koecomfort. ‘Dankzij de robot krijgen we

koeien moest melkveehouder André Baars uit het Friese

maar ook het feit dat we 15 jaar garantie kregen. Dat geeft

nu meer signalen hoe de koeien het doen. Al met al kan ik

St. Jacobiparochie een kleine verbouwing doen in zijn stal.

vertrouwen.’ Al snel bleek dat hij ook wat service betreft

alleen maar heel positief zijn over de keuze die we gemaakt

Een gedeelte van de jongveestal richtte hij in voor melk-

de juiste keuze had gemaakt. ‘De bedden moesten opnieuw

hebben. Nu is het zaak de investering terug te verdienen.’

vee. ‘Dat maakte voor mij duidelijk dat de boxen en de

aangespannen worden aan de voorzijde, dat was binnen

boxbedekking in de complete melkveestal aan vernieuwing

anderhalve dag geregeld.’

toe waren.’ Zonder twijfel kozen de melkkoeien namelijk voor de vernieuwde ligplaatsen.’

Ruimte voor de koeien

Comfort en garantie

André heel tevreden naar het resultaat. ‘Het is een heel

Vanuit zijn nieuw gebouwde skybox boven de robot kijkt De keuze voor de beste boxbedekking bij de renovatie van

ander beeld zo van bovenaf, maar duidelijk is wel dat de

de stal is echter één van de meest lastige. ‘Zand is het

koeien heel gemakkelijk gaan liggen en opstaan in de box’,

allerbeste voor de koe’, weet ook André. ‘Maar geen optie

signaleert hij. ‘De koeien hebben ruimte, ze raken nergens

bij renovatie.’ De melkveehouder besloot de Aqua Star

het ijzerwerk van de boxafscheiding.’ Bovendien hebben ze

Ultimate Combi waterbedden (een matras met daarboven

grip op het waterbed. ‘Ik zie niet meer dat de koeien voorin

op een waterbed) en Sterligboxen van DSD Stalinrichting

de box schieten.’ In de computer ziet hij de bevestiging van

STALINRICHTING STALVENTILATIE MESTVERWERKING WEBSHOP

Tevreden koeien betekent tevereden boeren!

Vraag nu e informati aan!

De mogelijkheden zijn uitgebreid, geen renovatie is te groot of te klein. Met productie en montage in eigen beheer kunnen we aan al uw wensen een oplossing bieden, in standaard producten én maatwerk.

Met onze jarenlange specialistische ervaring als stalinrichter zijn wij dé gesprekspartner in uw stal!

Tussendiepen 23

●

9206 AA Drachten

●

T. 0519 228 100

●

info@dsd-stalinrichting.nl

Vol van nieuwe energie!

Elize Energie installeert de duurzame installatie waar u naar op zoek bent. Vakkundig en met eigen gecertiiceerd personeel.

Onze belangrijkste drijfveren: eerlijkheid, advies op maat en kwaliteit. Want daar krijgen wij weer energie van.

Producten: Zonnepanelen Aquathermie Laadpalen ISDE Lucht-warmtepompen SDE++ Accusystemen/standalone Zon+wind Water-water warmtepompen (custom made)

●

www.dsd-stalinrichting.nl

ERVARING VAKKENNIS KWALITEIT

Uw erfverharding ook toe aan vernieuwing of een onderhoudsbeurt?

Neem contact op met Tjeerd Sibma (m. 06 29 59 15 58)

Neem contact op met Ruben Wijngaard via 0594-283590.

Kievitsweg 13 | 9843 HA Grijpskerk | 0594-283590 | info@elize.nl

www.elize.nl

vitsweg 13 | 9843 HA Grijpskerk | +31 (0)594 28 01 23

www.oosterhofholman.nl

24

Landbouw

Donderdag 6 mei 2021

Grondcoöperatie Burger kan boer bij weidevogels helpen De weidevogels terug in het weiland door de grond betaalbaar te houden voor de boer. Dat is kort samengevat het doel van het door een groepje boeren bedachte concept Pijpkaneel.

Theo Klein

G

rotere en nog intensievere veehouderijen. Daar kan Nederland zich op voorbereiden als er op landbouwgebied niets gebeurt, voorspelt veehouder Pieter van der Valk (38) uit Ferwoude. ,,Veel boeren stoppen zonder opvolgers. Met de steeds hogere grondprijzen is hun grond alleen over te nemen door grote veeboeren met een zo efficiënt mogelijke bedrijfsvoering.”

Tegelijk merkt hij dat die ontwikkeling maatschappelijk weinig draagvlak heeft. ,,Er zijn zorgen over een eentonig raaigraslandschap en het verdwijnen van de weidevogels. Met het concept Pijpkaneel denk ik dat boeren en burgers samen kunnen werken aan een leefbaar en biodivers platteland.”

Centraal in zijn oplossing staat een grondcoöperatie waarin boeren en burgers op fiftyfiftybasis gezamenlijk grond aankopen en er een landschapsplan voor ontwikkelen. ,,De boer is dan slechts de helft kwijt voor de grond, dus niet gedwongen tot intensief beheer. De burgers kunnen meebeslissen over de inrichting van het gebied. Zo kan er gekozen worden voor een hogere waterstand en kruidenrijk gras zodat het weiland weidevogelvriendelijk wordt.”

Nu probeert de provincie met subsidies en voorschriften de boeren te verleiden meer voor weidevogels te doen. Van der Valk denkt precies andersom: maak voor boeren een bedrijfsvoering mogelijk waar weidevogels bij gedijen. ,,Ik denk dat, gezien de huidige ontwikkelingen, het voor boeren steeds lastiger wordt aan weidevogelbeheer te doen. De marges worden steeds kleiner en de vergoedingen die je voor weidevogelbeheer krijgt van het Agrarisch Natuur- en Landschapsbeheer zijn te laag om de ge-

derfde inkomsten en de stijgende grondprijzen te compenseren.”

Door een grondcoöperatie krijgen boeren volgens Van der Valk financieel lucht voor extensievere veeteelt en krijgen de weidevogels weer alle ruimte zonder een subsidiesysteem met allerlei controles.

Verhuizing Het idee voor Pijpkaneel ontstond een paar jaar geleden toen zijn buurman wilde verhuizen en veertig hectare prima grond aanbood.

Zelf had hij als gangbare boer met 125 koeien op zeventig hectare met een paar collega-boeren wel zin in die grond om er wat voor de weidevogels te doen. ,,Mijn grote voorbeelden zijn mijn buren Epke en Anke Zonderland. Die hebben zelf

al grote stukken van hun land voor weidevogels ingericht wat hen een deel van hun inkomsten kost. Ik heb zelf ook een paar plasdrasstukken en doe aan uitgesteld maaien.

Maar ik kom er steeds meer achter dat we er met kleine deeloplossingen niet komen. Wil je de weidevogels echt terug, dan moet je zorgen voor grotere aaneengesloten gebieden waar ze zich thuis voelen.”

De buurman verkocht uiteindelijk zijn land niet, maar samen met Anton Hylkema en Ysbrand Galema rijpte het idee om een gebied rond het oude watertje het Pijpkaneel, vandaar de naam van het plan, tegen de Workumerwaard aan, voor weidevogels in te richten.

Bij de zeedijk wijst Van der Valk naar het Pijpkaneel. ,,Dat is het laagst gele-

gen stuk in de polder.

Voorheen stond dat grote delen van het jaar onder water.

Het Pijpkaneel zorgde voor de afwatering.”

Als het aan Van der Valk ligt, wordt dit het proefgebied voor de grondcoöperatie. ,,We willen hier 33 hectare inrichten als een optimaal gebied voor weidevogels. Het wordt weer een greppelweiland met een late maaidatum. Met een hoger grondwaterpeil komt het hele stuk rond het Pijpkaneel tot aan het plasdrasgebied verderop, net als vroeger voor een groot deel van het jaar blank te staan.”

Ecologische waarde De grond levert de boer dan wel minder voedsel op voor de koeien, maar tegelijk krijgt het gebied meer ecologische waarde. ,,De maatschappij hecht daaraan steeds meer belang. De meeste boeren willen daar hun steentje aan bijdragen, maar dat is in het

Melkveehouder Pieter van der Valk bij het gebied Pijpkaneel. Volgens

huidige stelsel haast onmogelijk.

Als boeren en burgers samen in een coöperatie de grondkosten delen, zet je een deel van de economische potentie van een stuk land om in ecologische potentie.

En door daar als gemeenschap geld in te steken, houdt de grond die minder voedsel opbrengt wel zijn waarde.”

Naast ontwikkelen van weidevogelgebieden ziet Van der Valk ook kansen om weilanden te gebruiken voor opslag van CO2 en waterberging.

Behalve een mooier en biodivers landschap krijgt de belegger in de grondcoöperatie een rendement van 1 procent en profiteert hij van een hogere grondwaarde – mocht die stijgen. Iets wat Van der Valk, gezien de enorme druk op grond voor onder andere huizenbouw, windmolens en zonneweides, zeker verwacht.

Het Pijpkaneel lijkt op het eerste gezicht op initiatieven als Aardpeer en Land van Ons. Ook dat zijn coöperatieve boer- en burgerinitiatieven die voor meer biodiversiteit moeten zorgen. Het grote verschil: bij het Pijpkaneel is de boer voor de helft eigenaar van de grond. ,,Of je grond wel of niet in eigendom hebt, lijkt misschien niet zo belangrijk maar voor boeren is dat echt wel een punt.

Veel van hun natuurgebieden zijn niet de gunstigste stukken grond voor weidevogels

Landbouw

Donderdag 6 mei 2021

25

hem gedijen weidevogels, zoals de grutto (tweede foto), beter als er grotere aaneengesloten gebieden zijn met optimale omstandigheden. Foto’s: Simon Bleeker en Shutterstock

Die zijn niet scheutig met het verkopen van hun land aan coöperaties.”

Impasse Met zijn plan hoopt hij de impasse waarin de huidige landbouwdiscussie is verzand, te doorbreken. ,,Als je de discussies in de media en de politiek volgt, zie je de kloof tussen boer en burger groeien. Tegelijk staat de landbouw voor grote maatschappelijke opgaven. Het gaat niet meer alleen om zoveel mogelijk voedsel produceren. Waterberging, weidevogels, stikstofproblematiek, het zijn allemaal grote maatschappelijke uitdagingen, ook voor boeren. Dan kun je je als boer bedreigd voelen, maar je kunt het ook als kans zien. De maatschappij wil een andere landbouw. Maak duidelijk dat je daar ook voor voelt, maar dat dit onder de huidige omstandigheden en de kleine marges niet kan, en kom vervolgens zelf met een plan waar zowel boeren als burgers van profiteren.”

Dat het Pijpkaneel een plan is dat boeren en burgers verbindt, ontdekte hij al snel zelf. ,,Ik had het uitgewerkt, ben naar Gaast gefietst en belde aan bij Theunis Piersma (bioloog die zich onder andere hard maakt voor de grutto, T.K.) om te vragen of hij me wilde helpen. ‘Dat ik nog mag meemaken dat een gangbare boer bij mij aanklopt voor hulp’, was zijn eerste reactie.”

Piersma las het plan en werd enthousiast. Inmiddels is hij al bezig

met onderzoeken op het land bij het Pijpkaneel.

Soms leiden zulke onderzoeken tot voor boeren minder welkome inzichten. ,,Zo blijken er meer insecten te huizen in kruidenrijk gras dan in raaigras. Door zo’n uitkomst kun je je als boer aangevallen voelen. Maar je kunt ook het initiatief nemen en naar oplossingen zoeken. Veranderingen moet je niet aan de wetenschap overlaten maar aan je voorstellingsvermogen. Wetenschap heeft vervolgens wel een rol bij het onderzoeken van de effectiviteit van je ideeën.”

Landelijk uitbreiden Het concept Pijpkaneel blijft, als het aan Van der Valk ligt, zeker niet beperkt tot Ferwoude. ,,We beginnen eerst in Fryslân maar het wordt een landelijke grondcoöperatie. De Rabobank is al aangehaakt – zonder dat ze er een belang in neemt – voor de financiële logistiek en de transacties van de grondcoöperatie.”

Per provincie komt er een werkgroep met een ecoloog, een landbouwer, een vertegenwoordiger van collectieven en een afgevaardigde van een provincie. ,,De werkgroep maakt samen met de boer een inrichtingsplan en wijst gelden toe. Na verloop van tijd wordt gekeken of de doelstellingen worden gehaald. Lukt dat niet en is er na vijftien jaar bijvoorbeeld geen weidevogel in het gebied bij gekomen, dan is er geen man

Veranderingen moet je niet aan de wetenschap overlaten maar aan je voorstellingsvermogen

overboord. Dan verkoopt de coöperatie haar ecologisch deel aan de boer en investeert haar geld in een ander gebied waar meer kans is op succes.

De verkochte grond komt weer in z’n geheel tot beschikking voor voedselproductie.” Met deze werkwijze worden ecologie en biodiversiteit geen extraatje waar een boer wel of niet aan meewerkt, maar zijn die onderdeel van de bedrijfsvoering.

Veenweide Het Pijpkaneelconcept kan volgens Van der Valk ook prima worden ingezet in het veenweidegebied. ,,Boeren in dat gebied uitkopen, wat de provincie wil, om het land vervolgens af te waarderen tot natuurgebied of minder goede landbouwgrond, vind ik een slecht idee.

Dat is in feite belastinggeld verbranden. Breng je de grond onder in een grondcoöperatie, dan voorkom je dat. Stel de grondcoöperatie koopt samen met de boer een hectare grond voor 60.000 euro, dan kost dat de boer de helft en kan hij dus – zonder klem komen te zitten – het waterpeil verhogen en extensiveren terwijl de grond zijn waarde behoudt.”

Eigenlijk vindt Van der Valk het een heel krom signaal als overheden grond opkopen om het vervolgens als natuurgebied af te waarderen. ,,Dan geef je toch zelf aan dat je natuur minder waard vindt dan boerenland?”

Hij hoopt ook dat natuurorganisaties als It Fryske Gea en Staatsbosbeheer mee willen doen. ,,Veel van hun natuurgebieden zijn niet de gunstigste stukken grond voor weidevogels. Boeren verkochten niet hun beste land voor natuurontwikkeling. Volgens Piersma hebben weidevogels dat ook heel goed in de gaten en laten ze veel van die gebieden links liggen. Als de natuurorganisaties mee-investeren in het ecologisch opwaarderen van boerenland, heb je het beste van twee werelden: én weidevogels én voedsel.”

Van der Valk denkt dat het Pijpkaneel de weidevogel meer helpt dan concepten als weidevogelmelk waarbij een paar cent op een liter melk naar weidevogelbeheer gaat. ,,Dat zal vast wel een beetje helpen, maar ik voel er niets voor de zorg voor weidevogels te waarderen via mijn melk. Je moet de waarde toekennen aan de natuur en niet aan de melk. De kernvraag is: welke waarde hechten we aan de ecologie?”

Het sterke van zijn plan vindt hij dat het de burgers zelf voor de keus stelt. ,,Het Pijpkaneel biedt een kans als maatschappij de verantwoordelijkheid voor ecologische gebieden te dragen. Als beide partijen de verantwoording niet nemen, kunnen we ook niet verwachten dat er wat verandert. We hebben het daarmee als boeren en burgers zelf in handen.”

DE GIEK 31 - DRACHTEN

PAS Mestopslagsystemen:

T. +31(0)512 – 582058 WWW.PASMESTOPSLAG.NL

! Levert & bouwt alle soorten systemen en afdekkingen

MESTOPSLAG KOMT NATUURLIJK ALTIJD VAN PAS! ! Repareert alle soorten systemen en afdekkingen

! Keurt alle soorten systemen en afdekkingen

! Reinigt mestopslagsystemen t.b.v. onderhoud, keuringen en verplaatsen

! Regelt meldingen en vergunnningen voor mestopslagsystemen

Dáár gaat ’t om Even pas op de plaats voor een korte en krachtige terugblik.

Het Friesch Dagblad bundelt voor u de belangrijkste en markantste verhalen van de afgelopen week.

gratis

Nieuwsbrief

Schrijf u in via: frieschdagblad.nl/wekelijks

MESTWEG.nl BITGUMMOLE

Foar alle soarten ferfier, spesialist yn tanktransporten Til 06 20037568

Het moment dat je beseft:

IK HAAL HET BESTE UIT MIJN GEWAS

• De hoogste stikstof efficiëntie • Een gelijkmatig strooibeeld • Herkenbaar aan de oranje korrel www.oci-nutramon.nl