Noordz magazine juni 2017 editie Friesland

juni | editie friesland

meer ambtenaren is geen economische groei bernard wientjes

ADVERTENTIE

02

De logistieke opleiders van het Noorden Tussen automotive en logistieke bedrijven in Groningen staat het strakke pand van Noorderpoort Automotive & Logistiek. Henk Eefting, teammanager Logistiek, neemt ons mee in de intrigerende onderwijswereld van een groeiend vakgebied voor mannen en vrouwen. „Jonge mensen wegwijs maken in de wereld die logistiek heet. Van pakketbezorging in de binnen­ stad en het op elkaar afstemmen van vraag en aanbod van de vervoersstromen, tot de toenemen­ de rol van technologie en leerlingen vertrouwd

maken met de cultuur van het beroepenveld.”

Zo typeert Henk Eefting het werkveld van de logistieke mbo­opleidingen van ROC Noorder­ poort. In zijn team heeft hij 25 in de logistieke praktijk geschoolde docenten. Zij leiden jaarlijks vierhonderd jongeren uit een brede noordelijke regio op. „Logistiek speelt een toenemende rol in onze maatschappij, mede door internet en andere technologie. Logistiek in de zorg bijvoorbeeld is een groeiend werkveld, net als alles wat te maken heeft met bestellingen via internet, bij zowel grote verwerkers als steeds meer kleine bedrijven.

Waar voorheen het imago in logistiek vooral lag op vrachtwagens, zien we steeds vaker verbreding in de ontwikkeling van mobiliteitsvraagstukken als onderdeel van logistiek waardoor er meer cross­overs ontstaan tussen en met andere op­ leidingen binnen het Noorderpoort. Van pakket­ jes die 24/7 bezorgd worden tot in binnensteden, het beheersen van logistieke goederenstromen, de praktische inzetbaarheid van studenten in het kader van bijvoorbeeld Groningen Bereikbaar, tot emissieproblematiek; het komt aan de orde

‘Toekomst betekent jezelf uitdagen beter te worden’ Actuele cijfers zijn een must in onze snel veranderende wereld.

Ondernemerschap wordt een sleutelbegrip voor agrariërs, een grote klantengroep van Advieskantoor Van der Woude in Nieuwehorne.

Agrarisch adviseur Silvia van der Ploeg over cijfers en jezelf uitdagen beter te worden.

De app van Van der Woude is er voor klanten die het willen. ,,Steeds meer ondernemers willen op ieder moment kunnen zien hoe hun bedrijf er financieel voor staat, bijvoorbeeld omdat ze er net in de stal over staan te praten. Klantgerichte inno­ vaties moeten juist bij ons als klein kantoor van­ daan komen. Wat kun jij toevoegen aan je klant, hoe kun je hem helpen bij z’n bedrijfsvoering? Er zijn klanten die het nieuwste van het nieuwste willen, er zijn klanten die liever hun cijfers op papier zien staan.”

Van der Woude in Nieuwehorne, zes mannen en vrouwen met passie voor cijfers en voor mensen en hun bedrijf. De jaarcijfers leggen ze altijd per­ soonlijk aan de klant uit en samen kijken ze hoe het verder kan. Het kantoor heeft klanten in heel Friesland, vooral in de melkveehouderij en het mkb. Wat is het verschil tussen die twee markten? ,,De toekomst kunnen verklaren en onderbouwen wordt steeds belangrijker, de waarde van actuele cijfers, per maand of kwartaal, neemt toe: waar ga je naar toe met je bedrijf, waar moet je schakelen?

Dat betekent dat ondernemerschap in de agrari­ sche sector steeds waardevoller wordt, omdat de

sector door wet­ en regelgeving zwaar onder druk staat.” ,,Agrarische bedrijven gaan steeds minder vaak over van vader op zoon, banken zijn veel kriti­ scher, het belang van gezond toekomstperspectief is belangrijker dan ooit. Groei is mooi, maar moet vooral mogelijk zijn. Voor agrarische onderne­ mers wordt ambitie en ondernemerschap van groot belang, er is te lang uitgegaan van ‘we heb­ ben het altijd zo gedaan en het ging altijd goed.’

Die tijd is voorbij: administraties moeten in top­ conditie zijn, aflossingsverplichtingen moet je ook in mindere tijden kunnen nakomen en je moet gewoon belasting betalen, want dat betekent dat er verdiend wordt. In het mkb heerst van oudsher een andere moraal, met meer ambitie, onderne­ merschap en gedrevenheid. Vanuit onze passie voor cijfers willen we agrariërs in gesprekken motiveren en in studiegroepen meenemen naar een gezonde bedrijfsmatige manier van denken en handelen. Daag jezelf uit om beter te worden!”

www.vanderwoudeadviesbureau.nl

in onze opleidingen. De sector wordt diverser en vormt ook voor steeds meer vrouwen een aantrek­ kelijke arbeidsmarkt.”

Groeiende interesse en een lichte toename van studenten. Vinden ze ook banen en stages?

Henk Eefting: „Gelukkig vinden onze studenten hun weg prima op de arbeidsmarkt. De toenemen­ de economie helpt daaraan mee en veel leerlingen gaan na hun school werken bij het bedrijf waar ze stage hebben gelopen. Wel zien we een tekort aan werkervaringsplekken voor onze BBL’ers, de leerlingen in de Beroepslerende Leerweg die vier dagen werken en één dag per week studeren.

Dat is jammer, want ook dat zijn de werknemers van overmorgen en het is voor bedrijven juist aantrekkelijk mede in hen te investeren en vroeg­ tijdig kennis met ze te maken. Net zo goed als het bestaande personeel binnen het bedrijf te scholen naar een hoger niveau. Als opleiding denken we graag mee met bedrijven en hun wens om werk­ dagen, stages en scholing zo passend mogelijk te maken, want ook dat is logistiek.” www.noorderpoort.nl

03

EEN PLATVLOERSE WIJSHEID DIE ME IS BIJGEBLEVEN O

ndernemen is een vak. Ik kan me een praatje over ondernemerschap

herinneren met de al overleden Renze de Vries, varkenshandelaar en destijds voorzitter van FC Groningen. Hij was nooit al te lang van stof en zei toen tegen me: „Ondernemen?

Da’s simpel: de bek afvegen en weer verder.’’ Dat zal zo’n 35 jaar geleden zijn, maar de misschien wat platvloerse wijsheid is me altijd bijgebleven. Bij de ondernemers in mijn kennissenkring gebruik ik het nog wel eens. En bij mijn hoofdredacteur ook, maar dat terzijde.

Het citaat ‘Meer ambtenaren

Ondernemerschap is natuurlijk een kwestie van afzien, van vallen en opstaan en vooral

is géén economische groei’

niet te vaak achterom kijken. Met ‘de bek afvegen’ kon je destijds misschien nog wel een

op de voorpagina van deze

eind komen, maar tegenwoordig wordt er veel meer van ondernemers verwacht.

ondernemersbijlage is een uitspraak

Zoals maatschappelijke verantwoordelijkheid, oog voor verduurzaming, kennis van

van Bernard Wientjes, bijzonder

talen, regels en bedrijfswetenschappen. Het is een vak geworden.

hoogleraar ‘ondernemerschap en

Maar toch, je kunt het vak beheersen en toch geen ondernemer zijn. Want het begint

leiderschap’ aan de universiteit van

met creativiteit, hard werken en risico’s durven nemen. En dat is niet aan te leren.

Utrecht. De uitspraak is terug te

Lees er alles over in deze noordz.

vinden op pagina 22 van deze bijlage

colofon

Inhoud

noordz is een ondernemersbijlage

04

van NDC mediagroep

07 10 12

De Noorderlingen als ondernemersseminar Je doet het niet alleen voor de studiepunten

Advertenties /

22

Bernard Wientjes ondernemersexpert bij uitstek Ondernemers gaan voor de centen, maar moeten wel de lange termijn dienen

telefoon 050-5844994 specialsales@ndcmediagroep.nl

We gaan op vakantie en nemen mee…

7 x 7 tips met ondernemersvermaak

Vormgeving: Marc Bos

Branded content:

De Noordelijke Stelling Wie in zichzelf gelooft, kan ondernemen

Samenstelling: Bouke Nielsen Eindredactie: Roel Snijder

Hoe heb jij het geleerd?

Ondernemers en onderneemsters vertellen over hun moment

24

Ondernemen als vak op school Is het te leren? Nee, het gaat om de drang

Reacties:

27

telefoon 050-5844256 /

28 30

www.noordz.nl

Kort&Prachtig Het komt uit Drenthe en groeit als kool: Stevast Techniek

058-2845477 Volg noordz ook online op het blog

Column Ronald Mulder Jongeren moeten nieuwsgierig zijn

e-mail bijlagen@ndcmediagroep.nl,

Enorm veel quotes over ondernemerschap Van een spreuk moet je het hebben

04

ONDERNEMEN LEER JE ALDOENDE Op een dag weet je het: ik word ondernemer.

Of zoiets. Maar er moet iets aan voorafgegaan zijn. Een duidelijke aanleiding misschien, een organisch gevolg wellicht. Of stom toeval. Kan ook.

Ieder heeft zo zijn eigen reden om te gaan ondernemen. En sommigen zijn daarin succesvol.

Maar hoe hebben zij het trucje eigenlijk geleerd?

Door Jean-Paul Taffijn, foto’s Pepijn van den Broeke

Arjen van Hijum Store Support, Groningen „Ik leer nog elke dag, maar krijg er nooit een bul voor. Maar dat is het wel, volgens mij.

Je kunt nog zo veel in collegebanken zitten en boeken lezen, maar je leert het pas als je het echt gaat doen. Als je meer vlieguren maakt, word je beter. Dat geldt ook voor ondernemen. Ik wist al vroeg dat ik ondernemer wilde worden. Daarom ging ik ook de studie Ondernemerschap & Management doen aan de Hanzehogeschool in Groningen.

Daar leerde ik mijn compagnons Ivo en Ewoud kennen, met wie ik toen ons bedrijf begon. Want ik wist: alleen kan ik dit niet. Maar heel eerlijk: van het samen bezig zijn, elkaar scherp houden, spiegelen, van fouten beter worden, veel advies vragen en er gewoon hard voor gaan, daarvan heb ik het geleerd. Niet uit de boeken. De praktijk is belangrijker voor je leerproces dan de opleiding. Zo simpel is het.”

Ingrid Faber Faber Halbertsma Groep, Assen „Het ondernemerschap is mij met de paplepel ingegoten. Mijn vader Kees Faber was sinds 1976 de CEO van het bedrijf, nadat hij zijn vader had opgevolgd. Al vanaf mijn twaalfde zorgde ik in de vakantie voor de kantine en zette ik koffie voor iedereen, toen in de fabriek in Assen. Natuurlijk kende ik, net als mijn vader, alle werknemers.

En het bedrijf groeide. Vanaf 1992 was ik echt in dienst en heb ik diverse functies vervuld voor ik zelf eindverantwoordelijke werd. Wat ik vooral geleerd heb, is dat het altijd gaat om de mensen. Als de mensen het goed doen, dan gaat het bedrijf ook goed.”

Anne de Vries Tubbber, Groningen „Zeilen. Dat is waar het bij mij vooral om draait. Ik wilde lekker zeilen. Zo veel mogelijk. Dus dacht ik: als ik nou eens iets ga beginnen waarbij ik dat gratis kan doen?

Dat is gelukt. Ik ben nog steeds veel op het water. Mijn grootouders waren onder­ nemers, maar ikzelf heb lang in loondienst gewerkt. Daar heb ik vooral geleerd hoe 06 ›››

05

06 Xandra Groenewold

04 ››› ik níet met personeel om wil gaan. Ik wil dat mijn mensen zelf ook ondernemend zijn, ik wil zelf geen manager worden. Volgens mij is het zo: als je je passie vindt, dan moet je het gewoon proberen, ondernemen. Ja, het kost je heus wel eens een slapeloos nachtje, maar als je het eenmaal doet, wil je nooit meer terug.”

Trudie Timmerman LED-factory, Leeuwarden „Toen ik nog jong was, werkte ik al mee in de zaak van mijn vader. Dat was de manier om zijn aan­ dacht te krijgen, zeg maar. Ik vond het dus al vroeg heel gewoon om hard te werken, en lette natuurlijk op hoe hij alles deed. Na mijn studie ben ik expres elders in loondienst gegaan. Dat leek me wel relaxed, minder druk dan wat ik van thuis kende. Maar daar ontdekte ik dat dat helemaal niet zo is. Dat je van alles om je heen ziet dat je wilt veranderen, zonder dat je er echt iets aan kunt doen. Dus ben ik het familiebedrijf weer ingestapt. En daar merkte ik hoe

Xandra Groenewold

waardevol het was om buiten de deur gekeken te

Pro-Time, Groningen

hebben. Ik wist dat er andere wegen waren, andere

„Volgens mij kun je ondernemen niet leren. Het moet in je zitten. Je moet het echt

mogelijkheden en kansen. Ik kon zo mijn eigen stijl

willen, echt risico’s willen nemen. Je moet er tegen kunnen dat er geen vangnet is.

van ondernemen ontwikkelen.”

En je moet er iets uit kunnen halen. En dan bedoel ik niet geld. Geld is voor succesvolle ondernemers nooit de belangrijkste drijfveer. Toen ik in 1995 voor mezelf begon, was dat vooral omdat ik zelf beslissingen wilde nemen, mijn eigen visie wilde volgen.

Aaldrik Haijer

Video was toen nog een heel ding en ik wilde daarin pionieren. En eerlijk: ik had

Water & Energy Solutions, Groningen

achteraf gezien geen idee waaraan ik begon. Ik deed het gewoon. Lef is essentieel als

„Gewoon doen, is het simpele antwoord. Als je

je voor jezelf gaat. En dan begint het echte leren. Nog steeds. Je moet blijven door­

eenmaal bezig bent, begint de school van het onder­

ontwikkelen. En je moet dat altijd leuk blijven vinden, dat je geen baan met kantoor­

nemen als het ware. Zo heb ik het gedaan althans.

uren hebt.”

Met het idee: ik heb niets te verliezen. Als het niks wordt, dan heb ik een boel geleerd en veel ervaring opgedaan, en vind ik wel weer wat anders. Ik had

RenE´ Schoenmakers

een goed idee en was ervan overtuigd dat het kon.

Catawiki, Assen

En ben gewoon begonnen. Tuurlijk, ik heb wel wat

„Op mijn dertiende begon ik al. Ik ontdekte dat een leesportefeuillebedrijf duizenden

gesprekken met ondernemers gehad, maar bewust

stripboeken had liggen, teruggekomen na het rond gaan van hun stripmap. Ik vroeg

niet te veel. Ik wilde het gewoon op mijn eigen

of ik die strips mocht kopen. Het werd een succes. Nietjes uithalen, kaftjes afhalen,

manier doen. Die is uniek. En dan is het een kwestie

sorteren, op beurzen verkopen. Het was hard werken en risico nemen door mijn spaar­

van gaan, niet te veel beren op de weg zien en leren

geld er in te stoppen. En voor lief nemen dat vriendjes aan het voetballen waren,

van alles dat je op je pad tegenkomt. Als er één ding

terwijl ik aan het werk was. Dat is in een notendop wat ondernemen volgens mij is.

is dat ik daarvan heb geleerd, dan is het: je moet niet

Kansen zien en dan doorgaan waar anderen afhaken. Dat zat dus in mij.

denken ‘kan het?’, maar ‘hoe kan het?’

Toen later mijn internetbedrijven The Missing Link, Wisdom en Catawiki hard groei­ den, leerde ik on the job veel van de fouten die ik maakte. Je leert snel dat focus hou­

Jobert Abma

den heel belangrijk is. En dat je vooral eigenwijs moet blijven en niet zomaar moet

HackerOne, San Francisco

aannemen wat anderen je adviseren. Zeker niet als het adviseurs zijn die zelf nooit een

„Mijn eerste bedrijf richtte ik op met Michiel Prins,

bedrijf groot hebben gemaakt. Daarom geloof ik ook niet in opleidingen om onder­

die ik ken van school in Drachten. We waren beiden

nemen te leren en in andere begeleiding die de overheid ondernemers biedt. Goed

17 en werden aangespoord door onze ouders om

ondernemen is een combinatie van talent en dan vooral heel hard werken en leren van

onze kwaliteiten te verkopen per uur. Het onder­

je fouten. Hoe langer je dat dan doet, des te beter je erin wordt.”

nemerschap was voor ons een speeltuin waar we probeerden geld te verdienen en plezier te hebben.

Door gewoon te gaan, te doen. We begonnen met

Halbe Boersma

taarten. Gingen we bij bedrijven langs die we

CanvasCompany, Kollum

vroegen een half uurtje in hun systemen te kijken.

„Ik heb een heleboel gestudeerd, tot de universiteit aan toe. Maar ondernemen heb ik

Als we geen lek vonden, mochten ze de taart houden.

daar niet geleerd. Sterker nog: in mijn tijd leerde je vooral werknemer te worden.

Zo wel, dan kregen wij een contractje. We hebben

Voor ondernemerschap was toen helemaal geen aandacht. Maar eigenlijk wilde ik al

nooit een taart hoeven weggeven. In de jaren die

vanaf mijn vijftiende ondernemer worden. Dat zei ik toen ook gewoon. Het heeft nog

volgden leerden we dat onze ambities Nederland

zestien jaar geduurd. Ik had een goede baan bij Telford, toen ik die opzegde om een

ontstegen en kwamen we in Silicon Valley terecht.

half jaar te gaan reizen. Toen ik terugkwam, besloot ik voor mezelf te beginnen.

Dit nieuwe landschap heeft me geleerd dat ik

Mijn opa, vader en schoonvader verklaarden me voor gek, maar ik heb doorgezet.

energie krijg van problemen oplossen die groter dan

Dat is volgens mij typisch voor goede ondernemers. Je hart volgen en doorzetten,

wij zijn. We hebben onze krachten erkend en mensen

ondanks dat je in een maatschappij leeft die extreem op zekerheid gericht is. Het is

aangenomen voor de rest. Samen kunnen we onze

een kwestie van gaan, alles in je opzuigen en daar van leren. Dan word je er beter in.

missie volbrengen.

Zo werkt het.”

07

De Noordelijke stelling:

WIE IN ZICHZELF GELOOFT, KAN ONDERNEMEN Interessant, al die talkingheads. Die geleerden, politici en andere kundigen. Altijd een mening. Maar wat vindt ondernemend Noord-Nederland ervan? noordz vraagt mensen uit heel verschillende ondernemerswerelden, wat zij ervan vinden. Waarvan? Van de door ons geponeerde stelling. De Noordelijke Stelling.

Jan Schutrups Eigenaar van Schutrups schoenen in Exloo

‘Zelfvertrouwen moet je juist van ondernemen krijgen’ „Zonder een doel en een missie, koop je niets voor zelfvertrouwen. Hoewel je het tot op zekere hoogte natuurlijk wel moet hebben. Te veel is niet goed, dan kan het een behoorlijke valkuil

Door Jean-Paul Taffijn

zijn. Dan loop je de kans te opportunistisch te worden, niet naar de klant en de markt te

Ondernemen. Je moet het maar durven, willen en kunnen. Je gooit jezelf in het diepe, op zoek

luisteren. Inlevingsvermogen is volgens mij

naar het hoge. Dat doet dus niet iedereen. In tegendeel. Zo veel (succesvolle) ondernemers zijn

minstens net zo belangrijk, én doorzettings­

er niet. Tel ze maar eens om je heen. Kunnen we een gemeenschappelijke factor aanwijzen?

vermogen. Zo kun je mee veranderen met de

Een eigenschap die van een gewoon mens een ondernemer maakt? We doen een poging.

behoefte in de markt. En daar krijg je zelf­

De stelling: ’Wie in zichzelf gelooft, kan ondernemen’

vertrouwen van.”

Jolijn Creutzberg

chris van der voorn

stef van der ziel

Eigenaar van Van Hulley in Groningen,

Directeur en medeoprichter van

Eigenaar van onder meer Streamzilla,

het sociale bedrijf dat van oude overhemden

internetbureau TRES in Heerenveen

Jet-stream en Schuddema in Groningen

‘Zeker mate van zelfvertrouwen is nodig’

‘Niet te druk maken’

nieuwe boxershorts maakt

‘Er komt wel iets meer bij kijken’

„Zelfvertrouwen is handig om te hebben. „Dat heeft ondernemers genekt, dat ze alleen

„Je hebt het zeker nodig, zelfvertrouwen.

Want als ondernemer kom je heel wat onzeker­

veel zelfvertrouwen hadden, maar verder te

Maar ik heb het idee dat dat vooral groeit

heden tegen en daar moet je tegen kunnen.

weinig. Je hebt meer nodig. Lef vooral. Maar ook

naarmate je bezig bent met ondernemen. Ik zou

Dat zelfvertrouwen is bij mij gegroeid door de

een rotsvast geloof in het product of de dienst

zeggen dat lef, daadkracht en passie de eerste

jaren heen. Het maakt me nu echt niet meer uit

die je levert. Het is kansen zien, kwetsbaar zijn,

vereisten zijn. Je moet durven en vooral doen.

als er dingen mis gaan. Als het onverhoopt op

dus risico’s nemen. En je moet positief zijn, niet

En dat lukt alleen als je geloof hebt in wat je

een ramp uitloopt, dan vind ik wel weer wat

te veel beren op de weg zien. En jazeker, je moet

doet. Je kunt beter een slecht idee goed uit­

anders. Dat zou je zelfvertrouwen kunnen

in jezelf geloven. Elke goed ondernemer doet

voeren dan een goed idee slecht. En absoluut,

noemen natuurlijk. Het is ook een kwestie van

dat. Maar niet iedereen die in zichzelf gelooft,

om dat allemaal te kunnen is een zekere mate

je niet te druk maken om dingen die je vaak niet

is een goede ondernemer.”

van zelfvertrouwen onontbeerlijk.”

helemaal in de hand hebt. Want dat zit je alleen maar in de weg.”

ADVERTENTIE

08

Stralen en conserveren:

professioneel vakmanschap inzichtelijk maken Doe wat je zegt en doe geen concessies aan kwaliteit.

Het is Johan Leushuis van Straal- en Coatingbedrijf Fryslân in Franeker ten voeten uit. Kennismaken met een bedrijf dat meten is weten tot in het kleinste detail voor haar klanten inzichtelijk maakt.

De productie in de imposante spuithal van vijftig bij veertig meter draait op volle toeren, er wordt gestraald in een hal van dertig bij tien meter, natgelakt in een hal van dertig bij twaalf meter en gepoedercoat in een hal van tien bij vier meter met een oven van tien bij drie meter. Twee jaar na het faillissement onder de vorige eigenaar, staat SCB Fryslân er goed voor. Er was veel werk aan de winkel, vertelt Johan Leushuis. „We hebben de noodzakelijke professionalisering in het hele bedrijf doorgevoerd en fors geïnvesteerd in apparatuur en faciliteiten. Al onze processen zijn nu zo ingericht dat we alle gemaakte afspraken niet alleen nakomen, maar ook inzichtelijk maken voor onze klanten en op geen enkele wijze concessies doen aan onze normen voor kwaliteit.

Straks maken we ook nog een nieuw kantoor aan de buitenzijde en staat Straal­ en Coatingbedrijf

Fryslân er weer stralend bij.” „Meten is weten, op ieder onderdeel in de productie. Stralen en conserveren is precisiewerk, als je het niet nauwkeurig doet heb je binnen de kortste keren roestvorming of andere ellende.

Het vereist de juiste vakmensen met de juiste ken­ nis die inzichtelijk maken hoe ze werken en dat efficient doen. Luchtvochtigheid, temperatuur, exacte laagdiktes, stof, ruwheid van het materiaal, alles wordt geregistreerd, in beeld gebracht en vastgelegd, van de particulier die met de deuren van z’n klassieke auto komt tot een jachtbouwer of een grote opdrachtgever in de offshore met duizenden meters straal­ en conserveringswerk.” „Van de nieuwste praam voor de Leeuwarder grachten, de Oosterbrug in Harlingen, projecten voor machinebouwers in de landbouw, voor offshorebedrijven of specialistisch werk aan

Johan Leushuis

druktanks, we doen het allemaal. Wij vinden het een sport om de mooie, leuke opdrachten binnen te halen, want dat is waar je het samen voor doet: mooie dingen maken voor je klant. De volgende fase is dat we weer mensen gaan opleiden.

Kennis en innovatie zijn belangrijk, bijvoorbeeld op het gebied van mogelijkheden voor poeder­ coating van schepen of installaties op brak of zout water of combinaties van natlakken en poeder­ coaten. Stralen en conserveren is hier in Franeker een prachtig professioneel vak met een geweldig team en een mooie toekomst.”

www.scb.frl

Kwaliteit in elkaar ontdekken voor een beter resultaat

Ferdinand Aukes

De kracht van Innerqi, legt Ferdinand Aukes uit, zit vooral in het ontdekken van de waarde van ieder individu voor een groep, voor het team, voor het bedrijf. „Investeren in elkaar loont. Dit doe je door evoor te zorgen dat iedereen binnen het team of binnen het bedrijf optimaal tot zijn recht komt en de ruimte heeft om zijn of haar waarde en kwaliteit toe te voegen aan het totaal. Samen kom je verder en kun je de resultaten van het totaal, van het bedrijf, verbeteren.”

Ferdinand Aukes en zijn collega’s van Innerqi doen dat met behulp van paarden, omdat deze dieren zeer goed in staat zijn het gedrag van mens te spiegelen. „Paarden zijn bij uitstek in staat ons een spiegel voor te houden. Wat doe ik en wat heeft dat voor effect op mijn collega’s, op mijn werknemers, op ons team en wat ligt daaraan ten grondslag? De vraag waar sta ik voor, is van

Als je echt een keer iets wilt veranderen, in jezelf, je team en je bedrijf, dan wordt het tijd daar eindelijk iets mee te doen.

Ferdinand Aukes van Innerqi is als geen ander in staat de kracht van een individu binnen het team tot z’n recht te laten komen.

Teambuilding en leiderschap in de paardenbak. belang voor de ontwikkeling van ieder mens en dus voor de verdere ontwikkeling van het team en van het bedrijf. Het is een continue wisselwerking tussen mens en bedrijf en de vraag welke waarde­ volle bijdrage jij kunt leveren. Dat is waar we in teamtrainingen en met leiderschapstrainingen mee aan de slag gaan. Ik werk graag met paarden, omdat het van oudsher kuddedieren zijn, die mensen en hun gedrag aanvoelen en de mens inzicht geven in hoe houding en gedrag over­ komen. Spiegelen met paarden is de perfecte manier om eerlijk, puur en zonder veroordeling geconfronteerd te worden met je zwakke en je sterke punten.” „Innerqi heeft diverse trainingen om je bedrijf en je instelling te helpen het resultaat of de prestatie te verbeteren. Het kan in Grouw, maar ook op locatie. Onze kracht is bij deelnemers de

connectie aan te brengen tussen hun hoofd, hart en handen, ze de vraag te laten stellen ‘doe ik er goed aan en handel ik ernaar’. Samen elkaars kracht en toegevoegde waarde leren ontdekken, dat is de basis van Innerqi.”

innerqi.nl

Perspectief is een commercieel informatieve rubriek waarin ondernemers en bestuurders gevraagd worden naar hun visie. Welke bewegingen constateren zij binnen hun organisatie, branche en regio? In welk perspectief staan deze ontwikkelingen – op economisch en maatschappelijk vlak – in relatie tot landelijke en globale ontwikkelingen?

Hoe anticiperen zij hier op? Of zijn juist zij trendsettend?

ADVERTENTIE

09

‘Ieder bedrijf binnen een jaar verplicht tot goede privacy-administratie’ ZENN Advocatuur is een Gronings advocatenkantoor met IT-recht en privacywetgeving in de genen.

Advocaat Koen Konings studeerde als eerste in Nederland af in het IT-recht op het onderwerp privacy en lanceert een opmerkelijk online initiatief om bedrijven te helpen bij de noodzakelijke privacy-administratie, die straks door Europese regelgeving voor ieder bedrijf verplicht is.

Koen Konings

Koen Konings is specialist in IT-recht, informatierecht en privacy en geniet van de huidige technische werkelijkheid die hij ‘complex, dynamisch en relevant’ noemt. Hij studeerde in 2004 als eerste in Nederland af op het onderwerp privacy wetgeving en vormt samen met vakgenoot Gertjan van den Hout het nichekantoor ZENN. Daarnaast doceert Konings IT-recht aan de RUG. „Informatietechnologie vereist een advocatenkantoor gericht op informatierecht in een transparanter wordende wereld. ZENN staat voor ‘Advocatuur 3.0’ en is ook in haar vakgebied gericht op modernisering en daarom zijn wij ook helder over onze tarieven.”

Aanleiding voor het gesprek is de vorig jaar aangenomen Algemene Verordening Gegevensbescherming, die in heel Europa op 25 mei 2018

in werking treedt en grote impact heeft op alle bedrijven. „In 88 bladzijden is vastgelegd wat je moet, maar niet hoe. Een drama voor ondernemers. ZENN biedt uitkomst met heldere uitleg en komt in de loop van juni met het online initiatief privacy-administratie.nl. Een handige tool om bedrijven eenvoudig op weg te helpen bij het inrichten van de verplichte administratie op het gebied van het verwerken van persoonsgegevens.” „Ik kan echt geen bedrijf verzinnen dat er het komende jaar niet mee te maken krijgt. Het wezen zit in de vraag wat jij doet met de geautomatiseerde gegevens van personeel, klanten en leveranciers op een manier die in overeenstemming is met de wet- en regelgeving. Die privacy compliance vereist een administratie en een beleid.

Jij moet als bedrijf inzichtelijk maken hoe je ge-

gevens verwerkt en beschermt. Waar het toe leidt zal in de praktijk moeten blijken, maar duidelijk is dat het bedrijf verantwoordelijk is, afspraken moet maken ten aanzien van klanten, personeel en leveranciers, dat iemand binnen het bedrijf verantwoordelijk is voor de bescherming van die gegevens en dat je administratie op orde is.

Met het initiatief privacy-administratie.nl, onze workshops en specifieke blogs bieden we ondernemers een handvat en een richting.” „De complexiteit van privacybescherming maakt dat wij het voor iedere ondernemer laagdrempelig moeten maken, van kleine zelfstandige tot grote zorgorganisatie of softwareontwikkelaar.”

zenn.law

‘Ook met koffie kent duurzaamheid geen alternatief’ „Ik heb een hekel aan verspilling”, zegt de kruidenierszoon uit Gorredijk die 25 jaar geleden samen met zijn vrouw het inmiddels landelijk opererende bedrijf Overwijk Koffiesystemen opzette. Luitzen Overwijk over koffie, automaten en ontzorgen. In september zet hij de volgende stap in duurzaamheid met zijn Stack-up bekerretoursysteem.

In 25 jaar van niets naar landelijk leverancier van koffie, thee, soep, bekers en koffiesystemen.

Het eigen label Café Salento staat voor hoogwaardige apparatuur, premium ingrediënten, Fairtrade koffie en zelfs een 100% duurzame koffie, technische service en eigen transport.

Twee jaar geleden nam Overwijk het voormalige pand van Bional in Gorredijk over omdat de bestaande locatie te klein werd.

Het pand staat symbool voor de kwaliteit die hij nastreeft. Naast Gorredijk en het Utrechtse Woudenberg heeft het bedrijf nog vier landelijke steunpunten om van Groningen tot Limburg haar klanten te ontzorgen.

‘Helemaal in de bonen’ heet het typerende bedrijfsverhaal, dat de filosofie van haar oprichter en eigenaar prachtig weergeeft. Lekkere, goede

koffie begint met de kwaliteit en herkomst van de bonen, de keuze voor plukkers die alleen bonen oogsten op het moment dat ze rijp zijn (de handpicked red beans), de wijze waarop ze verhandeld en gebrand worden en de manier waarop Overwijk z’n koffiesystemen levert en onderhoudt, zodat ze langer meegaan. „Duurzaamheid kent geen alternatief. De koffiesector is van wezenlijk belang voor ontwikkelingslanden, wij hebben de verantwoordelijkheid daar duurzaam mee om te gaan. Daar hoort bij dat we heel efficiënt en met grote aandacht voor mens en milieu onze service en onderhoud verrichten en ons transport inrichten. Maatschappelijk verantwoord ondernemen is iets dat bij me hoort, ik heb een hekel aan verspilling”, zegt Luitzen Overwijk. „Daarom ben ik trots op de volgende stap die we zetten met het duurzame Stack-Up beker-

Tekst en Fotografie: Niek Donker Voor meer info: Siebrand Osinga en Alexander Zijlstra | Telefoon: 0512-204109

Luitzen Overwijk

retoursysteem. Samen met verwerkende bedrijven introduceren we als eerste een nieuw bekerretourconcept met de garantie dat de plastic of kartonnen koffie- en theebekers voor 100% gerecycled en hergebruikt worden. Het voordeel voor de klant vertaalt zich in lagere kosten in verbruik en een kleinere afvalstroom, omdat je de bekers niet meer weggooit. Het doet me goed dat we zover zijn dat er weer iets minder verbrand wordt, want verbranding van afval is het einde van een cyclus, de basis van circulair denken.

Grote bedrijven zijn klaar voor deze nieuwe stap in het tegengaan van verspilling, de bewustwording neemt toe.”

www.cafesalento.nl

ZENN ADVOCATUUR 3.0

10

7 keer 7 tips

VOOR DE VAKANTIE Een beetje ondernemer neemt noordz mee op vakantie.

Want dan is er eindelijk eens de tijd om een beetje ‘bij te scholen’.

Door Karlijn ter Horst, illustratie Job van der Molen

De laatste editie noordz voor de zomer-

5 Gaat niet bestaat niet - Richard Branson:

vakantie. Tijd voor een overzicht met 7 keer 7

Veertien persoonlijke lessen in veertien hoofd-

de beste inspirators, boeken, tips en tools om je

stukken waar iedere ondernemer lering uit

in te verdiepen. Daar heb je nu eindelijk weer een

kan trekken

beetje tijd voor. Fijne vakantie!

6 Business Adventures, Twelve Classic Tales from the World of Wall Street - John Brooks:

Zeven inspirerende YouTube-video’s

1 Richard Branson op Inspiration 360 2016:

www.sprout.nl

herhalen

7 Maak ze gek - Aartjan van Erkel: Het best over om online voor jou te kiezen?

2 Rik Vera op de Week van de Ondernemer 2016:

dingen bereikt en de ander niet

4 Margaret Heffernan op TEDGlobal 2012 - Dare to disagree: Wees uniek en maak je eigen keuzes

5 LondonReal: YouTube-kanaal met diepgaande

Zeven keer luisteren naar podcasts

1 Frankwatching: online onderwerpen met auteurs, ondernemers en marketeers. frankwatching.nl/podcast

2 Social Media Examiner: Hoe maak je gebruik van social media? Uitleg, tips en succesverhalen.

succes

http://www.socialmediaexaminer.com/

to keep creating, TED2014: Falen is een simpele, maar harde les om door te gaan.

7 Tony Robbins - Why we do what we do, TED2006: De onzichtbare krachten achter ieders motivatie om iets te doen

1 Calimeromarketing 3.0 - Karen Romme:

Zo eenvoudig en goedkoop kan marketing zijn

2 De wetten van de winnaars - Bodo Schäfer: Tips en trucs om je leven succesvoller te maken

3 Business Model Generatie - Alexander

Leaders: De nieuwste inzichten en technieken in ondernemerschap. http://ecorner.stanford.edu/podcasts

4 Zero to Scale: Hoe laat je startups zonder praktijk in meer dan 150 afleveringen. http://zerotoscale.com/

5 Entrepreneur on Fire: Meer dan 1600 afleveringen met ondernemers. https://www.eofire.com/podcast-archive/

6 The Tim Ferriss Show: Nummer één op iTunes

4 Entrepreneur: advies en inzichten voor van het gelijknamige magazine. www.entrepreneur.com

5 Startup Curated: De beste content van en voor startup-oprichters. startup.curated.co

6 Frankwatching: online Nederlandstalig platform over marketing, communicatie, social media en tech. www.frankwatching.com

7 NoordZ: Ondernemersplatform van NDC mediagroep: www.noordz.nl

Zeven handige apps om uit te proberen

1 Wunderlist: Overzichtelijke lijstjes maken van alle dingen die je nog moet doen of waar je aan moet denken

2 Tiny scanner: Nooit meer gedoe met bonnetjes, want je scant ze direct in met je telefoon en verstuurt ‘m als PDF.

3 Primer: Korte slideshows met lessen in adverteren, content en strategie.

4 Slack: Altijd in contact met je werkvloer met het chatprogramma van Slack. Het werkt als Skype,

over ondernemerschap, regelmatig samen met

maar dan slimmer.

grote namen.

modellen op de schop om ondernemingen van de

http://tim.blog/podcast/

4 Kickass content in 60 minuten - Rutger Steen-

www.marketingfacts.nl

in 2016. De schrijver van The 4Hour Workweek

Osterwalder: Hoe neem je verouderde businesstoekomst te ontwerpen?

op het gebied van online marketing.

category/podcast-episodes/

3 Stanford University, Entrepreneurial Thought

investeringen groeien? Ervaringen uit de

Zeven boeken die je gelezen moet hebben

3 Marketingfacts: Nederlandstalig kennisplatform

gevestigde en startende ondernemers,

interviews over ondernemerschap, politiek en

6 Elizabeth Gilbert - Success, failure and the drive

gespecificeerd op thema. www.medium.com

2 Sprout: Het laatste nieuws en achtergronden

want de geschiedenis lijkt zich constant te

dan jij

leaders inspire action: Waarom de een wel

artikelen over allerhande onderwerpen,

over ambitieus en snelgroeiend ondernemen.

verkochte boek van 2016. Hoe haal je klanten

3 Simon Sinek op TEDxPuget 2009 - How great

1 Medium: een (internationaal) platform met

Bill Gates raadt iedereen aan dit boek te lezen,

Vertrouw op anderen die dingen beter doen

Vijf tips om te overleven in de digitale wereld

Zeven websites om eens door te scrollen

7 De Rudi & Freddie Show: Rutger Bregman en Jesse Frederik voeren voor De Correspondent

bergen: Handige tips om originele online content

gesprekken over economie en politiek.

zó uit je mouw te schudden

https://soundcloud.com/rudifreddieshow

5 Notify: Waar wordt je bedrijf genoemd? Notify houdt het bij en meldt wanneer je naam opduikt in verschillende media en op sociale media.

Pluspunt: te koppelen met Slack.

11

6 Hootsuite: In een keer al je social-kanalen bedienen? Met Hootsuite beheer je makkelijk alle platformen, plan je berichten in en scroll je door je statistieken.

7 Evernote: Wie deze app nog niet gebruikt, maakt z’n onderneming een stuk lastiger. Één grote

3 Moneybird: Snel en gemakkelijk facturen en offertes opstellen. Houdt bij wat wel en niet betaald is.

4 MailChimp: Uitgebreid en easy-to-use nieuwsbriefprogramma.

5 Hotjar: een alternatief voor Google Analytics,

Zeven keer grandioos ontspannen, want je hebt tenslotte vakantie

1 Plan voor je vlak vakantie geen belangrijke

afspraken in die door je hoofd blijven spoken

2 Stel in je mailbox een auto-reply in dat je op

notitie-archiefkast die synchroniseert op al je

dat door heat maps het gedrag van je website-

vakantie bent en je mail sporadisch leest.

devices.

bezoekers laat zien.

Voel je niet schuldig als je niet (snel) reageert

6 Yoast: Draait je website op Wordpress?

Zeven online tools die ondernemen iets makkelijker maken

1 Pocket: zag je iets voorbij komen dat je móet lezen? Sla het op in Pocket. Extra pluspunt: ook als app.

2 Google Market Finder: Handige tool om nieuwe markten te vinden voor je product. Vul je keywoorden in en kies je landen.

Installeer plugin Yoast en check of je SEO goed zit.

7 Canva: Opmaken van foto’s, flyers, infografieken en presentaties wordt kinderspel.

3 Zet meldingen selectief aan, alleen voor zaken waarbij je echt nodig bent

4 Kijk om je heen. Daar doe je inspiratie op 5 Lees het boek dat je het hele jaar al vanaf de plank aanstaart

6 Lees de edities van noordz die je eerder miste via issuu.com (zoek op NDC mediagroep)

7 Tot slot: slaap uit. Behoeft geen verdere uitleg

12

LEREN ONDER NEMEN

13

Ondernemen moet in je bloed zitten. Een achterhaalde uitdrukking?

Er wordt in elk geval op de hogescholen de indruk gewekt dat het niet alleen om persoonlijke eigenschappen hoeft te gaan.

Door Wilbert Elting, foto Pepijn van den Broeke

De vier noordelijke hogescholen begonnen vier jaar terug ondernemers­

in het klein testen. Niet achter de computer maar buiten.

minor De Noorderlingen. Kun je leren ondernemen op school?

Ja. Een monoloog van Eelco Bakker, oprichter en aanjager van

Eigenlijk wijzigt in dat half jaar ieder plan. Bijna niemand komt met het­

De Noorderlingen:

zelfde idee naar buiten als toen hij erin ging. En daar is deze minor ook voor bedoeld. Om heel scherp na te denken over je businessplan en je

„Ik geloof niet zo in de mythe van de ondernemer die nooit zijn school heeft

verdienmodel en daar vervolgens mee aan de slag te gaan. Voor jonge

afgemaakt en puur op talent zijn zaak opbouwt. Er zijn er vast die dat doen.

ondernemers is dat vaak heel lastig omdat ze overtuigd zijn van hun eigen

Maar die zijn de uitzondering op de regel.

ideeën.

Dat betekent niet dat iedereen ondernemer kan worden. Het moet wel in

Dat is wel wat De Noorderlingen zo sterk maakt. Als je dit allemaal op je

je zitten. Bij de selectie van kandidaten voor de Noorderlingen kijken we

eigen studentenkamer gaat uitwerken, dan ben je veel langer bezig. Zal je

daar heel erg naar. Je concept moet goed zijn maar daar kunnen we aan

fouten maken, die te vermijden zijn. Wij brengen een ondernemer en zijn

schaven. Je houding, dat is iets anders. Je moet de ambitie hebben. Flexibel

idee in een stroomversnelling. En ook dan ga je natuurlijk wel eens onder­

kunnen zijn. Na de eerste intake testen we ze. ‘Praat deze week maar eens

uit. Maar dan hebben we ook de coaches en docenten die je helpen te analy­

met twintig klanten’, geven we ze dan mee. Wie dat lukt, kan verder in het

seren wat er nou misging, zodat je er ook van leert.

programma. Maar als ze met lege handen terugkomen, omdat er niemand reageerde op hun Facebook­oproepje, dan weten we genoeg.

Bovendien hebben we een gigantisch netwerk van noordelijke ondernemers om ons heen verzameld. We koppelen de studenten ook aan een van hen,

Voor studenten die echt willen ondernemen hebben we deze Topminor

zodat ze kunnen klankborden. Maar we werken bijvoorbeeld ook met

opgezet. Ik heb het vier jaar geleden voorgesteld aan de hogescholen als

Trip Advocaten, zij vertellen de studenten over de juridische kant van on­

aanvulling op hun bestaande aanbod. De minors gericht op ondernemen

dernemen. De Rabobank helpt bij financiering, Deloitte bij de accountancy.

die er tot dan toe waren, waren heel erg gericht op

Als je daar al direct een ingang hebt, dan scheelt

de vraag ‘is ondernemen iets voor mij?’ Voor een

dat als beginnend ondernemer natuurlijk ontzet­

deel van de studenten is dat voldoende. Maar de studentondernemers die ik in die tijd ontmoette, zeiden tegen mij: Dat weet ik al lang, nu wil ik weten hoe het moet.

Daar helpen we ze bij De Noorderlingen bij. En dat is best pittig voor ze. Het gaat heel diep. Het gaat niet alleen om je onderneming maar vooral ook over jezelf. We houden heel veel intervisiebijeen­ komsten. In de groep maar ook individueel kijk je

Je kunt dit niet alleen voor de studiepunten doen

tend veel.

Waar we zelf tegenaan lopen is dat we in een schoolsysteem zitten. Dat botst nog wel eens met ondernemen. Dat geldt voor de studenten ook.

Ze krijgen heel veel vrijheid. Ze hebben ongeveer anderhalve dag in de week contact met docenten, coaches en medestudenten en de rest van de tijd moeten ze aan hun bedrijf besteden. Dat is wel las­ tig als je de jaren daarvoor in de strakke schema’s

naar jezelf en naar elkaar. Wat kan er beter? Wat

van de school zit. Dan moet je de motivatie echt uit

zijn mijn sterke en zwakke punten? En wij zitten

jezelf halen.

daar als team bovenop. Als je al drie weken het­ zelfde vertelt, dan is het tijd voor actie. Want dan

Voor onszelf is het moeilijk omdat je het in de mal

sta je stil. Uiteindelijk zijn er ook altijd afvallers. Een op de tien maakt de

van cijfers moet gieten. Hoe waardeer je het werk dat een student doet?

minor niet af. Uit eigen overweging of omdat wij zeggen dat het beter is om

Voor ons is een succesvolle onderneming niet per se een tien. Waar we naar

te stoppen. Je kan dit niet alleen voor de studiepunten doen.

kijken is de ontwikkeling die je doormaakt als ondernemer. Wat dat betreft kan het ook zo zijn dat het niks wordt met je bedrijf en je toch een hoog cij­

Het grootste probleem waar de deelnemers tegenaan lopen is focus. Dat is

fer krijgt. Omdat je veel over jezelf geleerd hebt en door de ondergang van

iets wat ze echt aan moeten leren. Ze denken na over het ontwerp van het

je oorspronkelijke idee nu wel weet welke kant je op moet.

visitekaartje terwijl hun businessmodel nog niet scherp genoeg is. Dan is het goed als je begeleiders om je heen hebt die zeggen: Wat is nu je

De afgelopen vier jaar hebben er een kleine honderd studenten meegedaan

prioriteit?

aan De Noorderlingen. Van hen is 75 procent nog actief als ondernemer.

Soms met het bedrijf dat ze in de minor hebben opgezet, soms ook met iets

Waarom die focus zo lastig is? Veel ondernemers, ook onze studenten,

anders. Het heeft tot nu toe ongeveer tachtig arbeidsplaatsen opgeleverd en

beginnen te denken vanuit de oplossing. Ze hebben een idee en dat moet de

dat blijft groeien.

markt op. Het half jaar dat ze deze minor doen, gaan we daarmee aan de slag. En draaien we het om. Je moet denken vanuit het probleem, volgens

Eigenlijk zijn we zelf ook een onderneming die een stap verder moet zetten.

de lean startup methode. We sporen ze aan om klantonderzoek te doen.

De vraag is groter dan we nu aankunnen. De begeleiding van de studenten

Zitten klanten wel te wachten op jouw oplossing? Is het probleem dat je

is best wel intensief. Als je dat goed wilt doen hebben we meer mankracht

ermee oplost eigenlijk wel groot genoeg? En als je dat helder hebt, ga je het

nodig. Het piept en het kraakt nu.”

ADVERTENTIE

14

FOOD

Gemiddeld genomen zit de levensverwachting van de mens een stijgende lijn. Mede dankzij de medische vooruitgang worden we steeds ouder.

Dat lijkt een goed teken, maar er zit een keerzijde aan het verhaal.

Antenne voor authenticiteit Die keerzijde zit hem in de vraag hóe we precies ouder worden. Het voorgeschotelde beeld van de hippe oudere die energiek van alles onderneemt is een mooi ideaal, maar enigszins bezijden de waarheid. „De waarheid is dat we steeds jonger ziek worden”, zegt Jan Buining, voorzitter van foodcluster Innexus. „Vooral ‘welvaartsaandoeningen’ zoals een te hoog cholesterol en bepaalde vormen van diabetes liggen in vergelijking met een aantal jaren geleden relatief snel op de loer. We worden dus wel ouder, maar lang niet altijd gezónd ouder.”

De oorzaak daarvan ligt in onze levensstijl. „Iedereen wil graag gezond ouder worden”, vult Paul Visschedijk, directeur van Innexus aan. „Dus weet je dat je een gezonde levensstijl moet handhaven. Maar tussen weten en doen zit een grote discrepantie. Van alle kanten worden we verleid dingen te doen die een gezonde levensstijl juist tegenwerken. De hele dag lui op de bank hangen of juist een super stressvolle baan zonder een moment rust. En overal om ons heen de verleiding van snel en lekker eten dat ons lokt vanuit de etalages en de schappen van de supermarkt. De voedingsmiddelenindustrie is een genotsmiddelenindustrie geworden. Smaakt het lekker dan verkoopt het goed. Of je daarmee een uitgebalanceerde voeding binnenkrijgt, is een andere vraag. Als het al een vraag is....”

Een deel van de oplossing is daarom te vinden in voeding. Jan: „Vroeger werd gezocht naar een

superingrediënt, een wonderproduct dat iedereen gezond maakt. Een vetvervanger bijvoorbeeld, of een mineraal dat alle andere vervangt.

Allemaal ‘innovaties’ die de markt bestormden en net zo hard weer verdwenen. En dat is maar beter ook, want zo zit een mens niet in elkaar.

Een mens is een totaalplaatje, dat eet, beweegt, leeft. Het is een complex organisme, wat ook geldt voor een levensstijl. Dat totaalplaatje willen we weer dichter bij een levensloop van gezond en fit ouder worden brengen. Bij een aantal bedrijven, leden van Innexus, komt dat mooi tot uiting.

Naast het ontwikkelen van ‘convenience food’ – onbewerkte kant-en-klaar-producten – worden ook mensen van diverse disciplines zoals mindfullness-coaches, bewegingsconsultenten, psychologen, voedingsdeskundigen en lifestyle-coaches, samengebracht. Doel is om in samenwerking te komen tot een methode die mensen kan overtuigen tot een gezondere levensstijl.”

Die methode wordt onder andere toegepast in de bijdrage van Innexus aan het Man made Blue Zone project. „De wereld kent een aantal natuurlijke blue zones: plaatsen waar mensen relatief oud worden, zoals in Japan en op Sicilië”, legt Jan uit. „In Noord Nederland is de levensverwachting relatief laag. Dat heeft vooral te maken met de levensstijl van bepaalde groepen mensen die er wonen. Omdat wij gezondheid hoog op de agenda hebben staan, vinden wij het belangrijk deel te nemen in het Man made Blue Zone project. Dat doen we door middel van onder-

zoek naar de wijze waarop de consument, bewust of onbewust voor gezonde voeding kan kiezen.

Zo kan het bedrijfsleven beter inspelen op gezondere voeding en een betere levensstijl.

Het bedrijfsleven in het noorden kan naar onze mening namelijk een belangrijke rol spelen in het keren van het tij en zelfs een voorbeeld zijn voor heel Europa.”

In die bewustwording speelt de kritische consument een belangrijke rol. „Deze groep mensen wordt steeds groter”, aldus Paul. ‘”De kritische consument wil graag terug naar de basis: de koe in een weiland nabij de slagerij, brood dat écht van de bakker op de hoek komt en sap dat geperst wordt van appels uit een boomgaard die ze kennen. Of dat op grote schaal haalbaar is, betwijfel ik. Alleen al niet vanwege de wetgeving omtrent hygiëne en productie; die maakt werken op heel kleine schaal bijna onmogelijk.” „Het effect van deze groeimarkt van kritische consumenten is dat ze de foodindustrie wakker schudt. We hebben een muur om onze fabrieken gebouwd waar de consument amper een gaatje in kan vinden om naar binnen te kijken. Door die muur verliest de consument het vertrouwen in wat hij eet en drinkt. De kritische consument rammelt aan de fabriekspoort en roept om transparantie. Zij zijn de trendsetters die de foodindustrie nieuwe impulsen kan geven en waardoor de consument dichter bij de voeding komt te staan. Zij geven de ‘massa’ de antenne voor authenticiteit, die wij bij de leden van Innexus reeds hebben. En waarvan we hopen en verwachten dat deze spoedig door de hele keten van productie zal klinken. In authenticiteit liggen voor food-gerelateerde bedrijven prachtige kansen!”

www.innexus.eu.

ADVERTENTIE

Ode aan het Ei Wie het nieuws een beetje volgt, weet dat er al geruime tijd een maatschappelijke discussie is over vlees. Vragen over de herkomst van vlees en dier, vraagtekens die bij toevoegingen worden gezet, reststromen die in het niets lijken te verdwijnen.

Met diverse keurmerken en certificeringen proberen overheid en bedrijfsleven duidelijk te scheppen. Hoewel op de goede weg, zijn we er nog lang niet, meent Peter van Kruijsdijk van Kokreateur in Wolvega.

„Het Beter Leven keurmerk dat op steeds meer producten in het vleesschap gestickerd wordt, is een mooie leidraad voor de winkelende consument”, begint Peter. „Het geeft een goed gevoel van verantwoord bezig te zijn en het vlees zal er waarschijnlijk ook beter om smaken.

De shoppende consument blij. De kritische consument echter weet – of heeft een sterk vermoeden – dat hem een rad voor de ogen wordt gedraaid. Want ze krijgen niet het hele verhaal.

Het Beter Leven keurmerk kijkt alleen naar het dierwelzijn en de diergezondheid. Niet verder.

Maar rond elk dier spelen meer factoren, zoals de invloed op mens en milieu. Waarom worden die niet onder het keurmerk gevat?”

Daarom staat Kokreateur in nauwe samenwerking met Frisian Egg in Drachten en pluimvee­ slachterij W. Van der Meer en zonen B.V. in Dronrijp met kip­ en eiproducten die het Beter Leven keurmerk ontstijgen. „Samen streven wij naar een integraal duurzame voedselketen waar­ in niet alleen wordt gekeken naar dierwelzijn, maar ook naar alle milieuaspecten die horen bij een kip en het ei. Wist je dat er rond 2050 negen miljard mensen op deze aarde rondlopen? Die willen allemaal eten. Als we nu niet snel aan de slag gaan met het innoveren van onze voedsel­ keten, hebben we over dertig jaar simpelweg geen ruimte om die negen miljard monden te voeden.

Tijd dus om de keten van het productieproces van voedsel kritisch onder de loep te nemen. Hoe kan het efficiënter, zonder dat het voedsel inboet aan

voedingswaarde en smaak?” „Nederlanders houden van kipfilet. Je snijdt van een vleeskip echter maar relatief weinig filet.

Wat doe je dan met de rest? Er is niet evenredig veel vraag naar andere delen van de kip, zoals drumsticks of kippendij. En wat doe je met leg­ hennen die niet meer productief genoeg zijn?

Meestal worden ze geëxporteerd of afgewaardeerd tot goedkope grondstof, stoofkip, gehakt of vlees voor in de soep. Verlies en verspilling. Vanuit onze filosofie hebben we samen met Wytze van der Meer verschillende methodes ontwikkeld om de hele kip – zowel vlees – als legkip – te gebruiken.

Voor consumptievlees of verwerkt als grondstof in andere producten. Zo wordt de hele legkip gebruikt – tot en met de pootjes aan toe – en is de rest van de kip geen afgewaardeerd stukje vlees meer, maar wordt ze gepromoveerd tot voeding die in de businessclass op langere vluchten wordt gepresenteerd. Een kip waardig.” „Met Frisian Egg zijn we bezig met een inhaalslag voor het ei als vleesvervanger, door het te verwerken tot een hoogwaardig eiwitrijke grond­ stof, maar ook als meer bekende producten.

Wat dacht je van een omelet, roerei, plakjes ei die als maaltijdcomponent geleverd worden, om er vervolgens een belegd broodje, een ontbijt of een tussendoortje van te maken? Het ei heeft de marketingslag van de jaren vijftig en zestig gemist. Iedereen kent Joris Driepinter met zijn drie glazen melk per dag en de slogan ‘Brood, daar zit wat in’. Maar met het ei hebben ze niets

gedaan. Terwijl een ei ons zo veel te bieden heeft.

Vitamines, mineralen, hoogwaardige eiwitten uiteraard, aminozuren, antioxidanten en kalk in de schaal. En ze bevatten relatief weinig calorieën. Je kunt het dus gerust gebruiken als vleesvervangers. Want daar is het bij uitstek voor geschikt, dankzij de vele gezonde aspecten die samenkomen aan de binnenkant van dat broze, ovalen eierschaaltje.”

Kokreateur Ambachtsstraat 5A, Wolvega Tel (0561) 610 062 Info@kokreateur.nl www.kokreateur.nl

Frisian Egg Edisonlaan 8, Drachten Tel (0512)571444 Info@frisianegg.com www.frisianegg.nl

W. Van der Meer en Zonen B.V. ’t Heech 44, Dronrijp Tel (0517)231641 Info@wvandermeer.nl www.wvandermeer.nl

15

FOOD

ADVERTENTIE

‘Tot uw dienst!’

16

Vanaf 2012 is NEF, met ongeveer 750 personeelsleden, naast re-integratie en detachering van personeel, zich ook steeds meer gaan specialiseren op het gebied van co-packen van food en petfoodartikelen.

Het inpakken van voeding waaronder snoep, kruiden, roggebrood, wafels, koek, taco’s enz., gebeurt met name in Dokkum en diervoeding voor misschien wel uw hond of kat wordt verpakt in Kollum.

FOOD

Van het NEF personeel werkt de helft gedetacheerd bij externe maatschappelijk betrokken ondernemers/gemeenten. U moet hierbij denken aan productiepersoneel, groenmedewerkers, houtbewerkers enz. De andere helft werkt intern in o.a. de catering, schoonmaak, het grafisch bedrijf , montagewerk en verder hoofdzakelijk het verpakken van Food en Petfood.

Naast deze inzet lukt het NEF al enkele jaren bijna 50% van de jaarlijkse instroom aan bijstandsklanten (de laatste jaren ongeveer

Gerben Beeksma en Tjitte de Vries

400 per jaar) middels een specifiek trainings- en selectieprogramma, extern aan betaald werk te helpen.

Het verpakken van Food- en Petfoodartikelen gebeurt in opdracht van veel opdrachtgevers onder strenge hygiëne voorschriften en controles.

NEF is ISO, HACCP en SKAL gecertificeerd en bedient tevreden opdrachtgevers.

Het personeel van NEF is trots op haar inzet voor u als maatschappij.

‘Samenwerken loont’ is dan ook de slogan van dit prachtige bedrijf in Noordoost Friesland.

Noordoost Friesland heeft (naast NEF) veel te bieden, zeker nu de nieuwe dubbelbaans autoweg de ontsluiting enorm heeft verbetert. Naast glasvezelverbindingen, goede spoorverbindingen enz. zal het aan de werkzoekenden en NEF niet liggen.

Voor nadere info: www.nef.nl

‘Wij maken de lekkerste koeken van Friesland’ Het begon allemaal een kleine honderd jaar geleden met oude Molkwarder koekrecepturen, herontdekt door boerenzoon Cornelis de Boer. Hij had kort daarvoor de bakkerij in Molkwar van zijn tante overgenomen en niet veel later kwamen de eerste Molkwarder Koeke uit de oven.

Anno nu vinden de zeventien varianten van de Molkwarder Koeke hun weg naar een groot aantal supermarkten en bakkers. Voornamelijk in Friesland, een enkele keer ook nét de provinciegrens over. En de bakkerij staat inmiddels ook niet meer in Molkwerum, maar in Joure. Maar nog altijd zijn er overeenkomsten met die kleine bakkerij in Molkwar van destijds.

De heerlijke geur bijvoorbeeld. “Een mengsel van de unieke kruiden die wij gebruiken voor onze koeken,” zegt Folkert Reitsema, sinds acht jaar eigenaar en directeur van Bakkerij Molkwar BV. En met een achtergrond als bakker en verkoper.

“Tegenwoordig voelen mensen zich niet meer zo gebonden aan een bepaald merk of een winkel.

Maar de Molkwarder Koeke kent een trouwe schare afnemers. Niet omdat we de goedkoopste

zijn of de grootste variëteit hebben, maar omdat we de lekkerste koeken van Friesland maken. Van de beste kwaliteit en met de geur van verse ambacht.”

En hoewel er traditioneel gewerkt wordt, houdt men er geen conservatieve instelling op na.

“Neem nu ‘Stek yn ‘e Bûse’. Mensen willen graag koek voor onderweg. Dus kijken we hoe we onze klanten daarmee van dienst kunnen zijn. Met als resultaat los verpakte koekrepen die je eenvoudig

in je jaszak kunt meenemen.”

“Naast eigen koeken werken we ook samen met bakkers die zelf een recept hebben en dat op kleine schaal willen laten maken.

Bakkerij Molkwar BV Transportwei 11, Joure T (0513) 436 474 www.molkwarderkoeke.nl

Vlees met aandacht én smaak Vlees is overal verkrijgbaar. Goed en eerlijk vlees is wat moeilijker te vinden, maar vereist geen intensieve speurtocht. Met 82 vestigingen door heel Nederland is Uw Slager altijd in de buurt. „De ondernemers binnen Uw Slager zijn stuk voor stuk vakmensen”, begint Albert-Peter Veldkamp, formulemanager van Uw Slager. Samen met Milou Driesse, winkelbegeleider en Sietske van

Dijk van Marketing ondersteunt hij alle Uw Slager ondernemers in Nederland.„We worden ons in Nederland steeds bewuster van wat we eten.

En we zien dat veel mensen geïnspireerd worden door kookprogramma’s en -magazines. Een goede ontwikkeling, waarbij er ook steeds meer belangstelling komt voor de slager en zijn producten. Dat komt volgens ons door aandacht.” „Die aandacht krijgt het vlees in de eerste plaats van een vakman: de slager. Ondernemers die bij Uw Slager zijn aangesloten hebben allemaal een passie voor vlees. Door de professionele en creatieve manier waarop het vlees wordt verwerkt, geven ze elk stukje vlees dat door hun handen gaat nét dat beetje extra.”

Otte Boersma in Eastermar was de eerste ondernemer die zich tien jaar geleden bij de Uw Slager-formule aansloot. Otte:„De consument vraagt zich in toenemende mate af: waar komt het vlees dat ik koop en eet eigenlijk vandaan? In Eastermar hebben we daar een duidelijk en zichtbaar antwoord op. In het weiland bij onze slagerij lopen de koeien voor de slacht. Na het slachten worden ze uitgebeend en verder verwerkt. We maken er geen show van, maar iedereen die wil

zien hoe dat gebeurt mag een ‘kijkje in de keuken’ nemen. Het op deze manier transparant maken van het verwerkingsproces van koe tot biefstuk, geeft de consument vertrouwen in wat hij koopt én eet.” „Verder zijn we wars van e-nummers en andere toevoegingen: alles is hier dagvers. We hebben niets anders nodig dan het vlees en een grote dosis inspiratie.”

Dat dit geen loze taal is bewees Wiebe Merkus, medewerker van Otte, die recent de derde plaats behaalde in de Europese Young Butcher competitie.„Een prachtig resultaat”, vult Albert-Peter aan. „Het laat zien dat het traditionele beeld van de slager als een man van ver voorbij de middelbare leeftijd in een witte jas, niet meer past bij de moderne slager. Allang niet meer. Steeds meer jonge mensen kiezen voor het vak, die aan het oude ambacht en de traditie een eigentijdse invulling geven. Met als resultaat: verantwoorde en smaakvolle producten waar we als Uw Slager volledig achter staan!”

www.uw-slager.nl

ADVERTENTIE

17

Rens Kroes: vrouw, Fries, food-lover, happy & healthy lifestyle adviseur, schrijfster, columniste. Wie haar naam intikt op internet, vindt daarop een staat van dienst die respect afdwingt. Met haar vierde boek ‘Powerfood-The Party Edition’ – vanaf 8 juni te koop – is het tijd voor een (hernieuwde) kennismaking.

FOOD

‘De beste voedselexpert ben je vaak zelf’ Rens heeft de liefde voor voeding van huis uit meegekregen. Haar grootouders hadden een grote kruidentuin, haar moeder is voedingsdeskundige.

Rens studeerde in New York en raakte bevlogen over de New Yorkse healthy lifestyle. Na haar terugkeer in Nederland werkte ze met mensen met eetproblemen en zag ze de psychische kant van voeding. Ze besloot een foodcoachingbureau op te richten, dat zich ontwikkelde tot een healthy living filosofie, die ze graag met andere deelt.

Inmiddels heeft ze vier boeken op haar naam staan: ‘Powerfood’, ‘Powerfood-Van Friesland naar New York’, ‘On the Go’ en het op 8 juni 2017 verschenen ‘Power Food-The Party Edition’.

Voor mensen die je niet kennen: wie is in een notendop Rens Kroes? „Iemand die zo authentiek mogelijk probeert te zijn, die houdt van koken, mensen graag op dat gebied wil inspireren en die vol zit met plannen voor de toekomst.”

Je weet uit eigen ervaring hoe het voelt om geïnspireerd te worden? „Jazeker. Inspiratie is belangrijk voor mij en komt in alle vormen van mijn werk terug. Een grote bron is mijn mem – wij kunnen urenlang gesprekken voeren over koken, maar ook over het leven en de wereld zelf, waarna ik weer sprankel van de nieuwe energie – maar ook van vrienden die bijvoorbeeld een reis hebben gemaakt.

Hun enthousiasme over het contact met andere culturen slaat op mij over. Ik reis zelf ook veel en graag. Recent bijvoorbeeld naar Japan, waar ik de goya ontdekte. Het is iets dat het midden houdt tussen groente en fruit en lijkt op een komkommer met een huidprobleem. Japanners gebruiken dat in hun champuru, een mix van allerlei gerechtjes die tegelijk op tafel worden gezet. ‘Die ga ik ook gebruiken!’ denk ik dan direct. Maar dan wel op mijn eigen manier: een goyagerecht met een Rens-twist. Verder haal ik mijn inspiratie overal vandaan: mensen die ik ontmoet, steden die ik bezoek, culturen waarmee ik in aanraking kom, maar ook nieuws en social mediaberichten.

Al die indrukken neem ik in mij op en vinden een weg naar buiten in onder andere recepten en blogs.”

Je hebt nu vier boeken op je naam staan, vol heerlijke en bijzondere recepten en tips voor een gezondere lifestyle. Hoe zie jij je healthy living filosofie? Als een religie of meer als een richtlijn? „Ik merk dat mensen vooral zoekende zijn.

De voedseladviezen vliegen je om de oren en als je op internet gaat zoeken kom je veel tegenstrijdige dingen tegen over wat je wel moet doen en eten, en wat vooral niet. Daar word je toch helemaal tureluurs van? Mijn advies: blijf bij jezelf. Sommige mensen hebben een sneller metabolisme dan anderen, de één verdraagt voedingsmiddelen die een ander beslist niet kan hebben, de ene mens verteert gluten beter dan de ander. Ieder lichaam is anders en reageert daarom ook anders op voeding. En de beste expert ben je dan toch vaak zelf.” „Houd daarom goed in de gaten hoe je reageert

op bepaalde ingrediënten, waar je je prettig bij voelt, wat je lichaam fijn vindt. Vind je persoonlijke balans. En durf te experimenteren! Wees nieuwsgierig, stap eens af van je dagelijkse kost en verrijk het met iets nieuws. Er zijn zo veel dingen te ontdekken. En er komt elke dag wel iets bij. Bijzondere groentes, ander fruit, maar ook nieuwe combinaties van oude bekenden kunnen iets verrassends opleveren. Er ligt echt een culinaire wereld om ontdekt te worden. Mijn boeken kunnen daarbij als inspiratiebron dienen.

Ze staan boordevol recepten en tips, waarbij ik heel bewust rekening heb gehouden met bijvoorbeeld vegetariërs, veganisten of mensen die geen gluten verdragen. Maar het is zeker niet bedoeld als religie. Gebruik ze als richtlijnen voor een bewustwording van voeding, lifestyle en experiment.”

Je hebt in relatief korte tijd al heel veel bereikt. Er liggen nog genoeg uitdagingen in verschiet? „Ik heb nog ontzettend veel plannen! Na de zomer begint het vaak weer te kriebelen. Het is alsof in de zomermaanden de inspiratie zich in mij ophoopt en een uitlaatklep moet vinden. Dat heeft de afgelopen drie jaar vier fantastische boeken opgeleverd. Mijn aandacht verschuift zich nu geleidelijk naar de verdieping. Ik wil meer de focus leggen op het waarom en waarvoor ik dit allemaal doe, mijn filosofie daarin doorontwikkelen en die kennis met anderen delen. Ik wil vaker voor een publiek spreken en meer programma’s maken. Kortom: ik ga een breder podium zoeken om healthy living uit te dragen. Ik ben social worker in hart en nieren. Mensen helpen, mensen blij maken zit diep in mij verankerd.

Van blije mensen word ik enorm happy. En ik ga mijn kennis over hoe je een onderneming moet runnen flink bijspijkeren. Dat moet ook wel, want mijn bedrijf groeit en groeit maar door! En een droom wordt waarheid: mijn eerste boek ligt nu ook in Amerika in de winkels en mijn tweede boek verschijnt daar in oktober van dit jaar!”

Druk druk druk dus... „Op dit moment zeker, omdat mijn nieuwe boek net gelanceerd is. Voordeel is dat het mijn vierde boek is, en ik dus al een beetje weet wat mij te wachten staat. Dat geeft mij enigszins rust. Daarna komt alles weer in wat rustiger vaarwater en heb ik wat meer tijd voor mijzelf. Ik heb de laatste jaren geleerd dingen los te laten. Met een groeiend bedrijf en het succes dat we met zijn allen hebben, kun je het gewoon niet allemaal zelf doen. Daarom is het goed dat ik een geweldig team om mij heen heb. Mensen op wie ik kan bouwen en waar ik met vertrouwen zaken aan kan delegeren.

Dat moet ook wel, want ik wil nog zo veel doen!

Dat kan alleen als ik ook tijd voor mijzelf kan houden. Anders kunnen ze mij over een tijdje bij elkaar vegen, samen met de plannen voor de toekomst.”

Vul aan: groen en duurzaam is... „Bewustwording! Dat is zo ontzettend belangrijk.

Als we met zijn allen van de aarde willen blijven genieten, moeten we daar ook samen aan werken.

Bijvoorbeeld door onze consumptie aan te passen.

Méér groente voor een happy lichaam, minder vlees voor een happy aarde. Vlees eten belast het milieu ingrijpender dan mensen soms beseffen.

Veeteelt vraagt veel water van de aarde en geeft er veel verontreiniging voor terug. Dat komt niet goed als we zo doorgaan. Zaak is dat iedereen dat gaat beseffen. Dan temperen we hopelijk onze vleesconsumptie, wat in alle opzichten beter is voor onze planeet en alles wat daarop leeft.”

En dan recent de presentatie van alweer je vierde boek. Tijd voor een feestje? „Geweldig toch? En zeker tijd voor een feestje!

Dat is ook het onderwerp van het nieuwe boek.

Het geeft inspiratie voor het bouwen van een gezond feestje. Niet de eeuwige tompouce op een verjaardag, de grote lappen vlees op de barbecue of de standaard drankjes voor een diner with friends, maar leuke, bijzondere en verrassende alternatieven. Een geslaagde barbecue kan ook prima zonder vlees, de drankjes kun je heel goed zelf bereiden en je verjaardag vier je écht bijzonder met zelfgemaakte hapjes. Het boek bevat tachtig recepten, ze zijn niet allemaal even super gezond – het is een feestje, dus je mag best een beetje uit de band springen – maar wel verantwoord en verrassend. En vooral feestelijk!”

What’s next? „We gaan vrolijk verder! Zolang er vraag is naar mijn unieke recepten, blijf ik doorgaan met schrijven. Ik ben nog lang niet klaar met experimenten en mijn nieuwsgierigheid zoekt voortdurend naar grenzen om te overschrijden. Er ligt nog een wereld om te ontdekken. Een prachtige wereld die ik met iedereen wil delen en waar we samen blij van worden!”

www.renskroes.com

ADVERTENTIE

Knakworst met een echte ‘knak’

18

FOOD

Het is inmiddels negentig jaar geleden dat opa Koetsier de deuren opende van zijn dorpsslagerij in Ruinerwold. Anno 2017 en flink wat groter geworden zit Koetsier Vleeswaren nog steeds in Ruinerwold met een fabriek en klanten door heel Nederland. Maar aan het ambacht van 1927 zijn ze trouw gebleven. „Prachtige producten maken we hier”, zegt Bert Koetsier, een van de zes zoons Koetsier. Samen met een van zijn broers leidt hij het bedrijf. „Van de massale vleesindustrie willen wij niet Bert Koetsier

weten: wij gaan voor het pure ambacht. Eerlijke ingrediënten en zo min mogelijk toevoegingen.

Rook is échte rook en geen smaakversterker en alle vleesproducten zijn als het even kan E­nummervrij. En vooral: we doen geen enkele concessie aan kwaliteit.” „Producten krijgen bij ons in alles de tijd: eerst voor de ontwikkeling van nieuwe soorten, dan voor de ontwikkeling van smaak. Niet voor niets zijn we tijdens vakwedstrijden vaak onder­ scheiden met prijzen. En dat zijn geen prijzen voor speciaal voor de wedstrijd ontwikkelde producten, maar ze komen gewoon uit ons assor­ timent. Waarmee wij onze klanten dus prijzens­ waardige producten leveren!” „We zijn een groot voorstander van ambachte­ lijk werken, maar wel met gebruik van de meest moderne productiemiddelen. In de laatste jaren zijn we gestaag meegegroeid met de markt: al het goede komt langzaam. Daardoor heb je, net als dat geldt voor onze producten, de gelegenheid om de ontwikkelingen zorgvuldig te integeren.

We hebben alle vereiste certificeringen, zoals voor het Beter Leven keurmerk, SKAL, IFS en Weide­ melk en blijven ons ook op die gebieden dooront­ wikkelen. Met als doel: onze klanten altijd goede

en duurzame producten voorschotelen.” „Authentieke, grove en fijne rookworst en am­ bachtelijke knakworst zijn zo maar een paar van onze specialiteiten. Maar we produceren ook klantspecifiek: vegetarisch, halalvlees of speciale vleessoorten behoren, als daar om gevraagd wordt, tot de mogelijkheden. En met onze ‘traditie voor traditie’ hebben we een merk uit de vergetel­ heid terug gehaald: ‘De Man van de Knakworst’.

Vooral in de jaren vijftig en zestig was dat een alom bekend merk, en een knakworst met een echte ‘knak’. Die knak hebben we weer in de worst gestopt door authentiek schapendarm te gebrui­ ken als velletje en de worst op traditionele wijze op beukenhout te roken. Iedereen die niets moet hebben van de slappe worstjes uit een potje, moet ‘De Man van de Knakworst’ eens proberen.

Wedden dat je nooit meer iets anders wilt?”

Koetsier Vleeswaren Hoge Akkers 4, Ruinerwold Tel (0522) 481 254 www.koetsiervleeswaren.nl www.dmvdk.nl

Doorrijden op een lekke band?

Loopt het niet meer zoals het liep, zand tussen de schakels van je bedrijf? Ga het anders doen.

Ymkje de Vries van Kies Koers in Burgum over keuzes maken en mee durven bewegen met de veranderingen om je heen.

Ze traint in verandering, in communicatie, in keu­ zes leren maken. Haar basis is NLP; Neuro Lingu­ istisch Programmeren. „NLP is een doeltreffende methode om mensen te leren hun gedrag te ver­ klaren en van daaruit te veranderen. Vooral voor bedrijven, instellingen en organisaties, want als het niet meer loopt, neem dan de tijd om te kijken wat er de oorzaak van is. Als je een lekke band hebt, rij je ook niet verder. Mensen bellen vaak met de vraag, ‘wil je eens meekijken waarom er dit of dat aan de hand is?’ Inzicht krijgen is een voorwaarde om iets op te lossen en aan te pakken.

Er zijn altijd meerdere opties om een vraagstuk op te lossen. Dit is te leren in een NLP Business training.” „Met de training Pakkend Presenteren leer ik mensen in twee dagen hoe ze effectief en op hun

natuurlijke wijze voor een groep kunnen staan.

Hoe blijf ik bij mezelf?” „Ik gun het alle mensen om zelf aan het stuur te zijn van hun leven en mee te bewegen op de hart­ slag van het leven! „

www.kieskoers.nl

Samenwerken aan oplossingen in roestvrijstaal Al meer dan 55 jaar biedt De Jager RVS te Dokkum klantspecifieke roestvaststaal oplossingen aan met name de voedingsindustrie. Met als focus op installaties voor processing, heffen en kiepen, transportbanden en reiniging.

Als een voedingsfabrikant zijn processysteem wil optimaliseren, capaciteit wil uitbreiden of een geheel nieuw product op de markt wil brengen komen wij in beeld. „Daar waar een standaard oplossing voorhanden is, kunnen wij die aan­ bieden. Ervaring leert echter dat maatwerk vaak de beste oplossing is. Juist dat is onze speciali­ teit”.

Of het nu gaat om nieuwe machines, processen of aanpassingen aan bestaande, samen met de klant bedenken wij de meest geschikte oplossing.

Door de nauwe samenwerking tussen construc­ teurs met zowel de klant als de specialistische werkvloer ontstaan de beste innovaties.

Doordat De Jager RVS engineering, productie

en inbedrijfstelling zelf verzorgt, zijn de lijnen kort en kunnen snelle lever tijden gehaald worden. „Onze klanten, de wet­ en regelgeving en wijzelf stellen hoge eisen aan onze producten, daarom wordt er niet alleen gelet op efficiency, duurzaam­ heid en degelijkheid, maar ook op ergonomie, energetica, veiligheid en hygiëne.” De Jager RVS is ISO en VCA gecertificeerd en werkt met gecertificeerde lasprocessen en met de richtlijnen van CE, HACCP en EHEDG. Door een betrouwbare en oplossingsgerichte organisatie te zijn en door het leveren van goede producten en service gaan wij voor een duurzame samenwerking met de klant. Graag komen wij ook bij de klant op locatie langs. Om uiteindelijk tot de beste oplossing te komen die aansluit op de wensen van de klant.

www.jagerrvs.nl

ADVERTENTIE

19

Positief vooruitkijken Bevlogenheid voor innovatie en een positieve kijk op de mogelijkheden van het noorden van Nederland zijn de opvallende eigenschappen die lector dr. Doede Binnema, Hanzehogeschool Groningen, en dr. Koos Oosterhaven, Van Hall Larenstein, delen. Enthousiast vertellen ze over de unieke rol die hun innovatieclusters Zernike Advanced Processing (ZAP) en Food Application Centre for Technology (FACT) vertolken bij het samenbrengen van MKB en kennis en onderzoek op het gebied van voedselproductie en procestechnologie. Dat het Noorden hierdoor een boost kan krijgen voor hoogwaardige technologie en werkgelegenheid was een van de redenen om aan dit project te beginnen. De provincies Groningen en Friesland en Samenwerkingsverband Noord-Nederland hebben zoveel vertrouwen in de plannen dat ze voor 50% de onderneming financieren. Wat is het idee?

Meer voeding uit dezelfde hoeveelheid zuivel en biomassa „Kijk”, zegt Koos, „in het Noorden produceren we vooral zuivel en landbouwgewassen. Daar zijn we sterk in. Er zijn twee veranderingen die een uitdaging bieden: duurzaam produceren en meer mensen voorzien van gezond voedsel. Niet méér produceren is de oplossing, maar beter gebruik maken van onze productie. De bladeren van de bieten niet meer weggooien, bijvoorbeeld, maar met milde processen bewerken en gebruiken als grondstof voor nieuwe producten. Bijna alles uit de bijstroom van voedselproductie kun je gebruiken zolang je de natuurlijke eigenschappen behoudt. Zo kun je meer produceren met dezelfde hoeveelheid grondstoffen en dus meer monden voeden.”

Kennis delen is meer bereiken Innovatieclusters van Van Hall Larenstein en Hanzehogeschool Groningen zien belangrijke rol voor Noord-Nederland in duurzame voedselproductie.

Voordelen MKB ZAP en FACT geven bedrijven aanvullende mogelijkheden om op pilotschaal onderzoek te doen naar nieuwe productiemethoden en productieprocessen. Daarvoor zijn in Leeuwarden en in Groningen bedrijfsruimtes ingericht.

Door op pilotschaal te werken krijgt het MKB de gelegenheid om onderzoek te doen naar toepasbare methodes op een financieel beheersbare wijze. Tegelijkertijd worden de bedrijven in contact gebracht met de studenten. Goed opgeleid (technisch) personeel is moeilijk te vinden en op deze wijze vindt er een verbinding plaats. De aantrekkende werking is zichtbaar. Studenten uit binnen- en buitenland weten hun weg te vinden naar de beide hogescholen. Zowel Doede als Koos benadrukken dat bedrijven vooral gebruik moeten maken van de faciliteiten van FACT en ZAP. „Elk idee is waard onderzocht te worden”, zegt Doede, „het Noorden kan met goede ideeën en onderzoek een unieke positie verwerven.” www.hanze.nl www.hvhl.nl

dr. Koos Oosterhaven (l) en dr. Doede Binnema

Durf jij de uitdaging aan?

De ontwikkeling en productie van baby- en kindervoeding; een interessant en uiterst kritisch proces dat vraagt om een constante focus op kwaliteit. Want wat is er belangrijker dan gezonde voeding voor je kind? De ruim 500 medewerkers werkzaam bij Ausnutria Hyproca leveren hier dagelijks een bijdrage aan. „Moedermelk is natuurlijk het beste voor een baby”, begint Onno de Vegt, Corporate Manager Technology bij Ausnutria Hyproca. „Maar als dit -om wat voor reden dan ook- geen optie is, is flesvoeding een uitkomst. De ontwikkeling en productie van baby- en kindervoeding is onze kernactiviteit. Als Ausnutria Hyproca produceren wij twee eigen merken, te weten Kabrita en Neolac Organic. Kabrita is een hoogwaardige zuigelingenvoeding op basis van geitenmelk. Neolac Organic is een biologische babyvoeding. Beide merken worden geproduceerd op basis van 100 % Nederlandse melk. Daarnaast zijn wij een betrouwbare partner voor toonaangevende bedrijven die tevens actief zijn in deze sector en hun merk door ons laten produceren.”

Naast een uniek productassortiment zijn gedreven- en gemotiveerde medewerkers die kwaliteitsbewust zijn een voorwaarde. „Dat is voor ons heel belangrijk: mensen die volledig staan achter wat ze doen, steeds verbetering zoeken en de uitdaging durven aangaan”, vult Melinda Vlaskamp, HR director bij de organisatie, aan. „Babyvoeding

móet goed zijn. Aan de kwaliteit wordt bij Ausnutria Hyproca onder geen beding getornd. Iedere stap in het productieproces is gericht op het waarborgen van deze kwaliteit. Met als resultaat veilige voeding voor een gezonde groei van kinderen.”

Naast productievestigingen in Ommen (productie van hoogwaardige zuivel-ingrediënten), Kampen (productie halffabrikaat poeder) en Leeuwarden (verwerken van halffabrikaten tot eindproducten) is er flink geïnvesteerd in een nieuwe locatie in Heerenveen, waar straks eveneens baby- en kindervoeding wordt geproduceerd. De fabriek is in de tweede helft van dit jaar operationeel. Melinda: „Wij hebben alle vertrouwen in de toekomst en we willen graag dat mensen met ons meegroeien. Zowel voor de nieuwe als op de al bestaande locaties hebben wij ondernemende mensen nodig als aanvulling op ons bestaande team.”

Onno is met zijn team verantwoordelijk voor de waarborging en optimalisatie van de kwaliteit van de grondstoffen, producten en processen.

Hij is in zijn rol continu bezig met verbetering

en verwelkomt graag collega’s die dezelfde focus hebben. Onno: „Mensen die proactief meedenken, verantwoording durven te nemen en die pragmatisch, nuchter en communicatief vaardig zijn.

Mensen met een technische achtergrond in bijvoorbeeld chemie of levensmiddelentechnologie en die bereid zijn zich te ontwikkelen; dat zijn de nieuwe collega’s waar we naar op zoek zijn. Gelet op de vele projecten waar we mee bezig zijn, zoals het in-bedrijf nemen van nieuwe apparatuur, het verbeteren van de bestaande processen, testen en validaties, kwaliteitscontrole en de veranderende Chinese wetgeving, biedt dit volop mogelijkheden voor een afwisselende baan. Maar bovenal een mooie kans om in een open en ondernemende cultuur samen met ervaren collega’s bij te dragen aan uitzonderlijke babyvoeding.”

Ausnutria Hyproca B.V. Dokter van Deenweg 150, Zwolle Tel (088) 11 63 600 www.ausnutria-hyproca.nl

FOOD

ADVERTENTIE

Niet de enige, wel de eerste én beter is er niet

20

FOOD

SelektMeat is gestart door Jacob Roorda, een boerenzoon die geen boer wilde worden, maar meer zag in vlees. Hij opende met echtgenote Petra een slagerij in Tzum, verhuisde later naar Franeker om een grossierderij te beginnen, sloot zich aan bij de Versgroep voor levering aan horeca en eindigde (voorlopig) in een pand in Harlingen. Daar begon Jacob, als een van de eersten in Nederland, met de productie en verkoop van kwaliteitshorecavlees, gesneden en geportioneerd. En dat sloeg aan. „Maar zoals je altijd ziet: als je iets hebt ontwikkeld dat het goed doet op de markt, heb je mensen die je na gaan doen”, zegt Arend Nijland van SelektMeat Products. „Al snel moet je opboksen tegen concurrenten, die in prijs maar ook in kwaliteit onder je duiken.”

In 2008 hield Jacob dit voor gezien in en ging, samen met zijn zoon Peter die inmiddels ook in het bedrijf werkte, over op het produceren en

Arend Nijland snijden van carpaccio. Een gouden greep, waar SelektMeat heden ten dage weliswaar niet meer de enige in is, maar wel een van de eerste én met het op afstand meest gevarieerde assortiment.

Verder speelt SelektMeat in op de vraag naar carpaccio met een innovatieve diepvrieslijn voor rund-, wild- en viscarpaccio.’ „En onder meat valt ook vis. Voor ons eigen merk Fortuna Carpaccio hebben we klanten door heel Europa zitten. Hoe zuidelijker – met België als ‘Mekka’ –, des te groter de vraag naar vis. Naast de gangbare tonijn- en zalmcarpaccio schuwen we het experiment niet. Gambacarpaccio? Coquilles de Saint Jacques carpaccio? Langoustine- of

kreeftcarpaccio? Niets is ons te gek!” „Onze carpaccio is eerlijk en zuiver. Met certificeringen als FCCS 2000 en HACCP voor voedselveiligheid, ASC en MSC voor de vis en en SKAL voor biologisch vlees laten we dat zien, maar mensen zullen het eerst en vooral proeven. De pure smaak van carpaccio - welke variant je ook kiest.”

Selekt Meat Products Edisonstraat 17, Harlingen Tel (0517) 43 27 30 Info@selektmeat.nl www.selektmeat.nl

‘Er is in innovatie nog een mooie weg te gaan’ De foodsector is een dankbare markt voor innovatieve geesten. Wie voor optimale producten gaat moet weten wat er in het werkveld speelt en open staan voor verbeteringen. „Op het gebied van innoveren is er in de foodsector nog een mooie weg te gaan”, zegt Jurgen Bouter, director Sales & Markering bij Lapack, producent en verkoper van houten verpakkingen. „Door goed te luisteren naar je klanten, met ze mee te denken en dankzij de kennis en faciliteiten die we in huis hebben om te innoveren, kunnen we veel voor onze relaties betekenen.”

Zoals met de gelijmde pallets, die binnen afzienbare tijd op de markt worden gebracht. „We kregen van onze klanten soms klachten over spijkers. In de fabriek doen we altijd een eindcontrole, maar hout werkt: het kan dus gebeuren dat er een spijker wat omhoog komt en de lading op de pallet beschadigt; een gescheurde zak, een oliedrum met een deuk of zelfs een hand die er aan open wordt gehaald. Samen met een lijmproducten hebben we een houtlijm ontwikkeld die binnen dertig seconden droogt. Daarmee wordt het bovendek op de klossen gelijmd. Nog steeds

een oersterke en optimaal geconstrueerde pallet, maar nu zonder mogelijk hinderlijk uitstekende spijkers met alle nare gevolgen van dien. De onderkant van de pallet krijgt nog wel spijkers of nieten; zo behoudt die zijn veerkracht.”

Lapack Open Einde 3, Musselkanaal Tel (0599) 412 437 Info@lapack.nl www.lapack.nl

Met de nieuwe pallet toont Lapack dat je met goed luisteren naar de markt tot een steeds beter product komt. „En wie A zegt, moet ook B zeggen.

Goed product, goede producent. Omdat we onder andere voor de voedingsindustrie werken, besteden we veel aandacht aan hygiëne. Zo beschikken we over een eigen droogfaciliteit die alle pallets honderd procent schimmelvrij maakt. Verder werken we steeds meer met robots die het fysiek belastende werk van de werknemers overnemen.

Daarnaast doen we aan afvalscheiding en hergebruik -in het bijzonder van pallets - en zitten we met onze locaties dicht bij de klant. We hebben vijf locaties verspreid over het land en een vestiging in Duitsland en België. Dichtbij de klant betekent minder transportkilometers en dus minder CO2 uitstoot. Met Just in Time Delivery kan de klant bovendien vrijwel voorraadloos werken. Of het nu aankomt op locatie, service of innoveren; we zijn altijd in de buurt!”

Kaas om grutsk op te zijn Krachtig belegen, gemaakt van Friese melk.

Catharinus Wierda heeft sinds februari z’n ‘eigen’ kaas in het schap liggen, De Fryske. ’n Bijzonder product dat bijdraagt aan ’n beter Friesland in nauwe samenwerking met Eisenga Kaas uit Oosterwolde.

Een kaas met ’t verhaal van een gezond Fries weidelandschap, waarin De Fryske samenwerkt met boeren die ruimte geven aan natuur en een deel van het land broedgebied is voor weidevolgels zoals de grutto en de melk van koeien komt die minstens 180 dagen per jaar buiten lopen. ’n Lekkere en krachtige tsiis van volle melk en ’n goed gevoel. „Ik werk al twee jaar aan De Fryske en sinds februari ligt hij in het schap, met afzet eind van de zomer bij 70 winkels in Friesland en zo’n dertig elders in het Noorden”, zegt Catharinus Wierda met trots. „De consument zoekt meer variatie in kaas, supermarkten willen meer doen in ‘duurzaam’ en ‘lokaal’, winkeliers willen dolgraag een

kwalitatieve, smaakvolle kaas met een goed en kloppend verhaal.”

De kennis en ervaring in kaas, in rijping, in kwaliteitsborging, distributie en vermarkten vond Wierda bij Eisenga Kaas, een familiebedrijf met ’n hart voor kaas. 120 Jaar ervaring in kwaliteit en een hoog serviceniveau met veel persoonlijk contact. Juist het onderscheidende natuurlijke karakter van De Fryske maakt dat Ruud Eisenga ‘grutsk’ is op de realisatie van deze natuurlijke kaas.

Catharinus Wierda: „Bijdragen aan ’n gezond Fries land als deel van onze cultuur, boeren en consumenten blij maken met een lekkere kaas en winkeliers blij maken met een mooier aanbod van kaas, dit in samenwerking met de Friese groothandel Eisenga, dat is De Fryske.”

eisengakaas.nl

ADVERTENTIE

21

Continental Candy Industries

FOOD

Breed assortiment suikerwerk voor internationale private labels (huismerken), een succesformule Breed assortiment Elke supermarkt heeft ze: huismerken, goedkoper dan de A-merken en van prima kwaliteit, maar wie levert ze? Als het gaat om drop en ander snoepgoed is er een grote kans dat de leverancier van het door u gekochte huismerk het in Drachten gevestigde Continental Candy Industries (CCI) is.

Visie Volgens commercial director Alfred Attema en HR Officer Tsjeard Halbersma moesten nog niet zo lang geleden de Europese retailers voor hun huismerk snoepgoed bij verschillende bedrijven langs om een compleet assortiment te verkrijgen. „Dat is niet efficiënt bedachten we. Het idee ontstond om alles op het gebied van snoepgoed onder één, internationaal opererend, bedrijf te huisvesten.” Inmiddels heeft het bedrijf vijf fabrieken, waarin een breed assortiment snoep en drop wordt vervaardigd en nagenoeg alle segmenten van het suikerwerkschap ingevuld kunnen worden. Zowel de fabricage als de verpakking als de logistiek is succesvol ondergebracht bij het bedrijf uit Drachten. Zo kan CCI een compleet, op de retailer afgestemd, assortiment leveren.

Deze strategie bleek een succesformule.

De belangrijkste 25 retailers van Europa hebben CCI gevonden. CCI is inmiddels een leidende speler in snoep en drop onder private label.

Alfred wijst op de veranderende vraag van de

consument: „transparantie in de herkomst van de grondstoffen, natuurlijke vervangers voor chemische e-nummers, gelatine vrij, duurzaam geproduceerd, weinig of geen suiker dat zijn dingen waar we ons nu mee bezig houden.

CCI speelt in op deze veranderende behoeftes.

Wat zet de retailer in zijn schappen en voor wie?

CCI helpt de retailer kiezen op basis van uitgebreide data-analyse en marktonderzoek.”

Ontwikkeling CCI is leidend door deze proactieve rol. Daarin ligt de uitdaging. De markt verandert, de consument verandert, de proces- en producttechnologie veranderen en dat alles in ongekende snelheid.

Wachten met aanpassingen doen, is achterlopen.

Hoe kan automatisering worden ingezet om het welzijn van de werknemers te verbeteren, hoe analyseren we de steeds groter wordende hoeveelheid gegevens over consumentengedrag, welke verbeterslag kan gerealiseerd worden op gebied van planning, logistiek en marketing zijn voorbeelden van vragen die spelen bij CCI. Om leidend te blijven heeft CCI een voortdurende behoefte aan goed opgeleide en pro actieve collega’s die deze professionele verantwoordelijkheid aankunnen.

www.ccicandy.nl

Passie voor puur, eerlijk en heerlijk Smaak en kwaliteit Zodra Peter de Jong, eigenaar van bakkerij en banketbakkerij Appie de Jong, over het bakkersvak begint te praten, beginnen zijn ogen te glimmen. Vol liefde spreekt hij over het ambacht en wat zijn brood en andere lekkernijen voor de consument kunnen betekenen. Het is voor hem van belang dat de kennis van grondstoffen en productie in het teken staan van het bereiden van een gezond en kwalitatief hoogstaand eindproduct waarbij de heerlijke smaak de kers op de taart is.

Puur Peter legt uit dat tijdens het proces van het rijzen van het deeg de smaak, zachtheid en houdbaarheid van het brood al bepaald wordt. „We nemen de tijd voor het rijsproces. Daardoor krijg je op natuurlijke wijze een heerlijk brood. Onnatuurlijke toevoegingen zijn overbodig. Ons brood is

puur. Interessant feit is dat ons proces van broodbakken in de basis al 4000 jaar geleden op deze wijze werd uitgevoerd door de Egyptenaren.”

Eerlijk „Omdat we een mooi product willen maken”, legt Peter uit, „kennen we de herkomst van onze grondstoffen. Chocola, bijvoorbeeld, halen we uit de gebieden rond de evenaar. Het klimaat daar zorgt voor een heerlijke smaak van de chocola.

We gebruiken (Valrhona) fair trade chocola.

Niet alleen de zuiverheid van het product vinden we belangrijk, maar ook de zuiverheid van productie. Ons genot mag niet samengaan met uitbuiting elders op de wereld.”

Uw ontbijt geserveerd Bakkerij Appie de Jong gaat ook naar de klant toe.

Bij allerlei gelegenheden zoals verjaardagen, huwelijksfeesten of bij bedrijven, verzorgt de

bakkerij een uitgebreid ontbijt of brunch. Peter zegt: „dit is meer dan alleen maar brengen. Ik kom langs, maak het ontbijt mooi op en geef de klant, indien gewenst, uitgebreid de gelegenheid om informatie in te winnen over de producten.

Verbinding met onze klanten vinden we heel belangrijk.”

Passie van heel Holland bakt De passie waarmee Peter spreekt over het bakken van brood en andere lekkernijen doet denken aan de passie waarmee de kandidaten van „heel Holland bakt” hun kunsten vertonen. Achter een brood van bakkerij Appie de Jong gaat een wereld van kennis, pure ambacht en liefde voor het vak schuil met een lekkernij als resultaat.

www.appiedejong.nl

22

ONDERNEMER MOET LANGE TERMIJN DIENEN

23

Bernard Wientjes is de expert bij uitstek om over

ondernemerschap te praten. Hij kent ondernemers in soorten en maten.

Door Bouke Nielsen, foto Pepijn van den Broeke

Ondernemerschap wordt steeds meer gewaardeerd. Er zijn zelfs volop initiatieven

Aan welke ondernemerskwaliteiten hebben we wat

om het gevoel voor ondernemen op basisscholen aan te wakkeren. Daarom maar eens

in de maatschappij?

langs bij Bernard Wientjes (74), tot drie jaar geleden voorzitter van werkgeversclub

„Algemeen ondernemerschap is gebaseerd op creatieve

VNO-NCW en runde in Roden meer dan dertig jaar Wientjes Beheer (Ucosan baden).

ontwikkelingsdrang en het creëert daarmee nieuwe arbeids-

Een expert.

plaatsen. Banen hebben we keihard nodig. Daarnaast is er al tientallen jaren een ontwikkeling gaande dat de rol van de

De in Ommen woonachtige Wientjes heeft zo veel meer gedaan. Hij was onder meer

ondernemer in de maatschappij steeds belangrijker wordt.

vice-voorzitter van de Sociaal-Economische Raad (SER) en is nog steeds bijzonder

Toen ik 50 jaar geleden begon als ondernemer was het woord

hoogleraar ‘ondernemerschap en leiderschap’ aan de universiteit van Utrecht.

duurzaamheid nog niet eens uitgevonden, je dacht als ondernemer ook niet eens na over het milieu. De afgewerkte olie ging

Waarom is ondernemerschap nou zo belangrijk?

gewoon het riool in. De mensen thuis deden precies hetzelfde.”

Wientjes: „Ondernemers creëren economische groei. En ik ben er tot in m’n tenen van overtuigd: alleen ondernemerschap schept economische groei. Wat ik er in een sarcas-

„Sociaal ondernemerschap werd op een andere manier in-

tische bijzin altijd bij zeg: meer ambtenaren is géén economische groei, integendeel.”

gevuld. Als we hoorden hoeveel mensen het bijzonder onderwijs verlieten, dan verdeelden we die op de ondernemersclub.

„Ondernemers scheppen toegevoegde waarde, zoals werk, of ontwikkeling van dien-

Binnen vijf minuten had iedereen een baan.”

sten. De enige mogelijkheid om dat allemaal te doen is ondernemen. Er zijn andere

„Je moet nu rekening houden met het milieu, je kijkt toe op

Meer ambtenaren is géén economische groei, integendeel

systemen geweest, zoals de plan-

kinderarbeid. Het is vanzelfsprekend. Nu moeten ondernemers

economie in de Sovjet-Unie, maar die

voor 100.000 mensen met afstand tot de arbeidsmarkt een baan

zijn allemaal mislukt. Creativiteit,

regelen. Dat alles maakt ondernemen niet alleen leuker maar

eigenwijsheid, out of the box-denken,

ook gecompliceerder.”

het zijn die eigenschappen die nieuwe producten en ideeën brengen. Iemand

Je kunt als ondernemer niet meer met de rug naar

als Ben Woldring is zo aan de slag

de maatschappij staan?

gegaan en heeft inmiddels een bloeiend

„Nee, dan heb je geen toekomst meer.”

bedrijf.”

We hebben nu Trump, een ondernemer dan wel Wordt de maatschappij beter van

handelaar, die zich als president maatschappelijk wil

ondernemerschap? U hebt het

bewijzen. Hij kan toch geen voorbeeld zijn van

over groei, maar die is niet zalig-

ondernemerschap?

makend. Geluk is ook prettig.

„Trump is een vreemd verschijnsel, ik ben daar gewoon

„Groei is de absolute voorwaarde voor

Nederlander in. Zijn manier van denken en werken, tsja… Hij is

alles wat je wilt bereiken. Je kunt hele

eigenlijk de ondernemer zoals die jaren geleden met de rug naar

gelukkige mensen hebben zonder groei

de maatschappij stond. Kijk naar zijn klimaatstandpunt. Hij

en hele ongelukkige met groei. Het

gelooft dat ondernemerschap alles oplost, terwijl hij de grenzen

verband hoeft er niet te zijn. Maar als jij de volgende generatie de kans op een beter

gaat sluiten voor buitenlandse producten. Dat is killing voor de

leven wilt geven, dan heb je echt economische groei nodig.”

hele wereld, ook voor de VS. Als je niet importeert en exporteert heb je ook geen economische groei.”

„Er zijn mensen die een duurzame samenleving willen, maar naar mijn stellige overtuiging kun je groeien terwijl je ook de doelstellingen voor duurzaamheid haalt. Er is

Maakt een ondernemer als Trump de wereld beter?

het idee ontstaan dat economische groei ten koste van onze planeet gaat. Je ziet nu een

„Nee, maar ik vind hem ook geen ondernemer zoals ik Neder-

omschakeling. Kijk naar Paul Polman van Unilever (bestuursvoorzitter, red.) die de

landse ondernemers ken. De baas van Akzo is bezig voor de

omzet wil verdubbelen en de aarde voort de helft minder wil belasten. Je hebt daar-

lange termijn en ineens komt er een partij langs die morgen geld

voor wel groei nodig.”

wil. Een goede ondernemer wil altijd vandaag geld verdienen – ik ook – maar hij of zij moet wel altijd de lange termijn

„Geluk is ook belangrijk, zeker. Toch, je kunt een ondernemer met 100 werknemers

dienen.”

hebben die ongelukkig is. Maar die draagt wel bij aan het geluk van de mensen die bij hem werken. Die hebben een baan en kunnen ruimer leven.”

Tot slot: kun je ondernemers opleiden? „Nee, je kunt geen ondernemers maken. We schatten dat

Groei is perspectief?

ongeveer 20 procent van de mensen aanleg heeft. Bij hen ga je

„Ja. Je ziet het nu bij de vorming van een nieuw kabinet. Men krijgt duizenden mensen

via onderwijs het talent ontwikkelen. Ondernemerschap anno

op zich af. De een wil meer zorg, de ander meer dat en weer een ander minder dit.

2017 vereist talent maar ook kennis. Het is een zwaar vak

De enige manier om maar een deel van die wensen te vervullen is economische groei.

geworden en via opleiding is het foutenpercentage terug te

Productiviteitsgroei is ook innovatie. Je hebt ondernemers nodig die het invullen.”

brengen. En toch moet je vooral leren van vallen en opstaan.”

24

Tuurlijk. Zoek de juiste opleiding en je krijgt alles mee wat je nodig hebt. Onzin. Je hebt het, of je hebt het niet.

Heeft het kortom zin, Ondernemersschool?

Het is een discussie die nog lang niet uitgevoerd is.

Door Jean-Paul Taffijn, foto Pepijn van den Broeke

DIE DRANG, DIE IS BELANGRIJK Ondernemen. Volgens het etymologisch woordenboek is dat simpelweg een

men is iets dat in je karakter zit. Dat gaat inderdaad

voorwerp van onderen aanpakken met de bedoeling het op je schouders te

om drang. Om durf ook. En ik ben een aanhanger

nemen. Kwestie van techniek, om ervoor te zorgen dat het voorwerp stevig

van Freud, die al stelde dat je karakter tot je vierde

op je schouders ligt. Goede tilwijze ook, om te voorkomen dat je door je rug

levensjaar gevormd wordt. Daarna niet meer.

gaat. Dat lijkt allemaal prima te leren. Maar het voorwerp zelf, hoe zit het

Je kunt misschien wat bijschaven, maar helemaal

daarmee? Kan iemand leren welke voorwerpen hij zou moeten ondernemen

omvormen tot ondernemer? Daar geloof ik niet in.”

en welke hij beter links kan laten liggen?

Hij vindt Alfred Welink uit Assen aan zijn zijde. „Het simpele antwoord? Ja. Ondernemen kun je leren.” Dat móet Frans

De voorman van VNO-NCW Noord en ondernemer

Donders wel zeggen. Hij is directeur van de startupincubator Cube 050

(DGA Next) heeft er als bedrijvendokter al heel wat

(Rijksuniversiteit/Hanzehogeschool) in Groningen en vanuit de

voorbij zien komen, mensen die ondernemer zeggen

Hanzehogeschool belast met het ontwikkelen van ondernemerschap en

te zijn. Of mensen die het willen zijn, maar gewoon

startups onder studenten. Maar hij meent het ook echt. „In principe heeft

niet kunnen. „Drive zat. Daar ligt het meestal niet

elk mens ondernemerskwaliteiten. Nou, bijna elk mens dan.”

aan. Ze willen echt wel, maar lopen eerder vroeg dan laat tegen de muur. Ze hebben hét niet, ook al

Wat zijn dat dan, ondernemerskwaliteiten? Een definitie is niet te geven.

is hun idee nog zo goed. En ook al hebben ze nog zo

Kan ook niet. Voor elk type onderneming is een andere stuurman gewenst.

goed geleerd hoe ze een salesgesprek doen, hoe ze

Een chirurg in een maatschap heeft andere kwaliteiten nodig dan een

met hun mensen moeten omgaan, hoe ze hun boek-

internethandelaar. Donders: „Het is eerder een karaktertrek, een manier

houding op orde brengen.”

van in het leven staan. In wezen zou je kunnen zeggen dat iemand die ’s ochtends uit zichzelf zijn bed uit komt, al ondernemend is.”

Hét dus. Maar wat dan? „Het eerste dat in mij opkomt: je moet anderen kunnen overtuigen van de

Tja. Wie succesvol wil worden als ondernemer, of alleen al zijn eigen broek

kracht van je idee. Banken, investeerders, de markt.

op wil houden, zal toch iets meer mee moeten brengen. Blijft de vraag:

Als je dat niet kunt, dan houdt het op. Dan kun je

kun je dat ‘iets’ aanleren, of zit het simpelweg wel of niet in je? Joop

best een goede werknemer zijn, of een freelancer,

Akkerman uit Heerenveen vindt dat je de kracht van het onderwijs in dezen

maar geen ondernemer. Want ja, ik vind zelf-

niet moet overschatten. Akkerman is zelf succesvol ondernemer

standigen zonder personeel geen ondernemers.

(Thexton Armstrong/Micronclean Worldwide) én begeleidt ondernemers

Ondernemend wel. Ik weet dat niet iedereen er

in hun drang naar succes.

zo over denkt.”

En die drang, die is belangrijk, zegt hij. „Een opleiding brengt je op niveau,

Natuurlijk. Frans Donders gaat heus niet beweren

geeft je vakinhoudelijke kennis. Die gebruik je daarna volop, als instrument

dat hij van (bijna) iedere ziel een succesvol onder-

waarmee je je onderneming kunt op- en uitbouwen. Maar écht onderne-

nemer kan maken met een immer uitdijend bedrijf.

26 ›››

25

26

DE STUDENT ONTSTEEKT HET VUUR, WIJ LEVEREN DE BRANDSTOF

om mensen te overtuigen. Lef kan je een mooie lening of investering opleveren, maar daarna gaat het dan toch fout.”

Kijk. We zijn dus op zoek naar een combinatie van eigenschappen die het verschil maakt tussen onder­

24 ›››

nemend en ondernemer zijn. Donders: „Zo is het

„Maar het zit in meer mensen dan die mensen vaak zelf denken. En daar

precies. En voor de ene soort onderneming heb je

waar het in zit, moeten wij het er laten uitkomen, vind ik. Op de Hanze­

andere eigenschappen nodig dan voor de andere.

hogeschool stimuleren wij álle studenten om na te denken over de vraag of

Wij proberen de talenten van studenten op waarde te

ondernemen iets voor hen is. Wie bevestigend antwoordt, krijgt alle facili­

schatten en in te zetten voor het type onderneming

teiten om studeren en ondernemen te combineren. De student ontsteekt het

dat daar bij past. En dat lukt vaak genoeg.”

vuur, wij leveren de brandstof.”

En toch, toch ligt de route naar succesvol onder­ De cijfers spreken voor hem. Afgelopen jaar kregen niet minder dan

nemerschap buiten de cognitieve vaardigheden.

372 startups vanuit de hogeschool een KvK­nummer. Dat worden niet alle­

Alfred Welink: „Een goede ondernemer zegt niet snel

maal multinationals, maar een deel zal zeker slagen. Donders: „Groningen

dat iets niet kan. Hij probeert ook buiten de bestaan­

staat wereldwijd op plek vijf als het gaat om het aantal startups dat vanuit

de regels zijn weg te vinden, en weet het achteraf

studenten ontstaat.”

uit te leggen. Hij is ondeugend, nieuwsgierig, niet te vangen binnen lijntjes. Je kunt mij veel vertel­

Dat is een mooi resultaat, dat de vraag oproept: zouden al deze startups

len, maar dat zijn karaktertrekken die je niet leert

ook zonder de begeleiding van hogeschool en universiteit tot stand zijn

op een opleiding. Sterker nog: het zijn niet zelden

gekomen? Waarschijnlijk niet. Alfred Welink bijvoorbeeld, zou zonder zijn

de jongens en meiden die niet zo meegaand waren

studie aan de ‘Hanze’ vermoedelijk nog steeds ergens in loondienst zijn.

in het schoolsysteem, die het als ondernemer later

„Na mijn studie bedrijfskunde had ik pas voldoende vakkennis om anderen

ver schoppen. Een selectie aan de poort is daarom

te kunnen overtuigen van mij ideeën.”

essentieel om van een ondernemersopleiding een succes te maken.”

Dat is essentieel. En dat is precies waar opleidingen goed in zijn: vak kennis bijbrengen. En sommige kneepjes van het ondernemerschap zitten ook

Dat gebeurt tot op zekere hoogte ook, hoewel hoge­

zeker in het curriculum. Presenteren, managen, verkopen, HR, financiën.

scholen en in iets mindere mate universiteiten steeds

Daar doet Joop Akkerman ook niets aan af. „Toch moet je wel onderscheid

meer lijken te hameren op ondernemerschap. Ook bij

maken tussen opleiden en helpen. Je kunt mensen instrumenten mee­

studenten die hét niet in zich hebben. Welink:

geven die van nut zijn. Maar als je ze aan iemand geeft van wie de kern niet

„Deze methode levert zonder meer ook succes­

ondernemend genoeg is, dan krijg je per definitie geen ondernemers.”

verhalen op. En dat is fantastisch, precies wat we in het Noorden nodig hebben. Ondernemers zorgen

Akkerman doet dat zelf ook, ondernemers helpen. „En ja, daar zitten uit­

voor werk, en werk is een niet te onderschatten

blinkers en iets mindere goden tussen, zoals overal. Ik kan beïnvloeden,

factor in ons streven naar geluk.”

kan ze leren beter hun doelen te stellen, nee te zeggen, dat soort dingen.

Maar daar zit een eind aan. Vergelijk het met een touw. Ik kan hem een

Ondernemers. We kunnen ze niet maken, we kunnen

beetje recht trekken, maar hem vooruit duwen gaat nooit lukken. In mijn

ze wel vooruithelpen. En: we kunnen er dankzij het

leven kwam ik heel wat voorbeelden tegen van mensen die heel wat in zich

onderwijs voor zorgen dat ondernemers herkennen

hadden om ondernemer te worden, maar net niet genoeg. Lef, wilskracht

dát ze ondernemers zijn. En dat ze het dus ook

was er. Maar net niet de juiste skills om het product te verkopen,

worden, met alle voordelen van dien.

27

zijn gaan noemen, is de belangstelling en waardering voor ondernemerschap enorm toegenomen.

Tien jaar geleden was een ondernemer nog iemand die sigaren rookte en golf speelde. Mensen als Steve Jobs, Mark Zuckerberg en Elon Musk hebben het imago van de ondernemer flink verbeterd.

En dat is maar goed ook, want voor vooruitgang zijn ondernemers nodig. Niet per se bedrijven of werkgevers, maar ondernemers: mensen die denken dat het beter kan en dat ook gaan doen.

Prachtig dus dat steeds meer jongeren iets zien in ondernemen, en dat hogescholen zich ten doel stellen om ‘ondernemende professionals’ af te leveren. Maar gaat het ook lukken?

Je kunt lang praten over de vraag of ondernemen te leren is, maar het antwoord hangt vooral af van wat je onder ondernemen verstaat. Als je bedoelt: een marktbehoefte in kaart brengen, een bedrijf opzetten en zorgen dat er meer geld binnenkomt dan eruit gaat – ja, dat is te leren.

Iedereen kan het leren, net zoals iedereen kan leren zwemmen. Wat niet wil zeggen dat iedereen een Olympische medaille kan halen of het Kanaal over zal zwemmen. Maar als je doelt op kansen zien en initiatief nemen, als je doelt op de innerlijke drang om iets te doen, als je doelt op het intuïtieve begrip dat alles wat je om je heen ziet, ooit een keer door iemand zoals jij is bedacht en dat jij het kunt veranderen – nee, dat is bijna niet aan te leren.

GEBOREN ONDER NEMERS

Het goede nieuws is: bijna iedereen wordt met een ondernemende attitude geboren. Jonge kinderen zijn initiatiefnemers. Ze kunnen niet stilzitten, vervelen zich snel, willen dingen uitproberen en nemen geen genoegen met ‘daarom’ als antwoord. En ze weten dat ze de wereld, hun wereld, kunnen veranderen. Ook al is het maar voor even. „En dan was ik cowboy en jij was Indiaan.” Als je deze kinderen weer tegenkomt als ze 17 of 18 zijn, is een groot deel van hen veranderd in hangplanten. Ze doen alleen nog wat ze moeten doen, en dat liefst zo langzaam mogelijk. En dat komt grotendeels door het onderwijs.

Ik weet dat er scholen en docenten zijn die, tegen de stroom in, hard werken om het anders te doen.

Ronald Mulder

Maar op de meeste lagere en middelbare scholen worden twee cruciale ondernemerseigenschappen

Ondernemer en econoom.

De tweede is het vermogen om beredeneerd risico’s te nemen. Anders dan veel mensen denken is

niet aangeleerd, maar juist afgeleerd. De eerste is nieuwsgierigheid. Kinderen leren op school wat ze moeten leren, niet wat ze willen leren.

Man van weinig woorden.

een ondernemer meestal geen risicozoeker. Maar hij is wel bereid om fouten te maken en daarvan te

@ronaldmulder

leren. Hij weet dat je dodelijke fouten moet mijden als de pest, maar alle andere juist niet. Op school leer je dat alle fouten fout zijn.

Als we meer en betere ondernemers willen, dan is jongeren leren om ondernemingsplannen te schrijven helemaal niet zo belangrijk. Veel belangrijker is om ze te leren nieuwsgierig te blijven, initiatief te nemen, fouten te durven maken en daarvan te leren. Daar hebben ze bovendien ook nog wat aan als ze geen ondernemer worden.

COLUMN

Sinds een jaar of tien, ongeveer sinds we starters startups

28 KORT EN PRACHTIG

TECHNOLOGIESECTOR DRAAIT OP VOLLE TOEREN MET 6 PROCENT GROEI Ondernemen is ook ervoor zorgen om in de goeie

Omvang en vooruitzicht technologische industrie

sectoren te opereren. Want dan is er groei plus grotere kans op winst. Zo is de technologische

Productieomvang* (2017, mld. €)

Groei productie* (volume, 2017)

120

6,0%

9

3,0%

Metaalbewerking

20

3,5%

Hightech

64

6,5%

12

22,0%

Technologische industrie

sector interessant want die draait op volle toeren

Rubber- en kunststof

met verwachte groei van 6 procent dit jaar.

Aanjagers van de groei zijn de hightechindustrie

Automotive

(+ 6,5 procent), in het bijzonder de machinebouw,

Bron: CBS, *raming/berekening ing economisch bureau technologische industrie bestaat verder nog uit basismetaal en overige transportmiddelenindustrie

en de automotive industrie (+ 22 procent).

Het succes van VDL Nedcar weegt daarin stevig mee, zo heeft ING Economisch Bureau becijferd.

De technologische industrie heeft een productie van 120 miljard euro en heeft een aandeel van 40 procent in de nationale industrie.

technologische industrie houdt hoge groei begin 2017 vast productie-ontwikkeling 2016 3e kwartaal-2017 1e kwartaal, volume, % jaar-op-jaar 20% 15% 10%

De groei trekt ook aan in de metaalbewerking,

5%

de toeleveranciers. De kunststofindustrie vond al eerder het pad omhoog.

0% -5% Rubber- en kunststof

– 2016 kw3

2016 kw4

Metaal

Hightech

Automotive

2017 kw1

Bron: CBS

ONDERNEMERSCHAP UIT EEN BOEKJE Ondernemer: je bent het of je bent het niet.

Of is ondernemerschap toch aan te leren uit een boekje? noordz voelt Aard Groen, hoogleraar entrepreneurship aan de Rijksuniversiteit Groningen, aan de tand.

„Als je het goed wil leren, moet je ook begeleiding krijgen van mensen met ervaring uit de business.” Maar, het wetenschappelijk onderwijs is doorgaans niet de plek waar de praktijk een grote rol speelt, weet ook de hoogleraar ondernemerschap. Volgens hem leert een ondernemer in spe het meest van een case, waarmee lekker gestoeid kan worden. Een open deur van de buitencategorie, maar daarmee niet minder waar.

„Sommigen hebben zoveel talent. Die hoef je ondernemerschap niet te leren.” Maar voor hen die net iets minder talent hebben, zijn er de

Op de RUG trekt Groen bijvoorbeeld regelmatig een laatje patenten open.

cursussen en opleidingen. Zo ook de colleges op de universiteit, van prof.

Daarmee kunnen zijn studenten ondernemerschap onder begeleiding van

Aard Groen. Want, ook als je ‘minder talent hebt en hard werkt’, kun je

professionals aan de slag wanneer ze zelf geen idee hebben. „En die leveren

‘vrij ver komen’, weet de hoogleraar uit ervaring.

soms best successen op, zoals onlangs nog CC Diagnostics, die in de finale van de Young Business Award stonden.”

Maar met alleen een boekje over ondernemerschap red je het zelfs op de universiteit niet. „Alleen boeken is voor geen enkel vak optimaal”, stelt

Kan iedereen dan leren ondernemen door die combinatie van theorie en

Groen. „Kennis leer je uit de boekjes, maar daarmee ontwikkel je nog geen

praktijk? Met het antwoord van Groen op deze vraag zullen een aantal

ondernemende houding of vaardigheden.”

dromers flink teleurgesteld worden. „Er zijn natuurlijk ook mensen die totaal geen talent hebben. Die slecht met stress om kunnen gaan of die geen

Bovendien mis je zonder goed ondernemersonderwijs belangrijke zaken,

sociaal gevoel voor de klant hebben. Die raad ik toch echt af om te gaan

stelt Groen. „Business Model Generatie van Alex Osterwalder is best een

ondernemen.”

lollig boekje, dat geen kwaad kan om te lezen. Maar er staat niets in over concurrentie. Als je alleen dat boekje gebruikt, zul je dat niet zien.”

Dus je kunt nog zo begaafd zijn: er komt meer kijken bij ondernemen dan weten waar je aan moet denken en welke stappen je moet doorlopen om van je idee een succesvol bedrijf te maken.

29

Een beetje opgevoed in De Ondernemers Fabriek Drenthe, maar geen heuse startup. Toch, Stevast Techniek in Beilen heeft wel het groeitempo van een startup: begonnen in oktober 2015 en inmiddels tachtig man aan het werk van wie de helft in vaste dienst.

Roy Stevens (43) is de directeur-eigenaar.

„

QUOTE Als mensen je mogen dan luisteren ze naar je, maar als ze je vertrouwen dan doen ze zaken met je Zig Ziglar,

”

Amerikaans schrijver en motivator

Wat doe je precies?

Roy Stevens: „Onderhoud en detachering in de industrie en machinebouw.

Ik ben zelf onderhoudsmonteur geweest en ken de markt goed. Hoe het komt dat we snel groeien? Ik kan vanuit de praktijk goed inschatten wat men nodig heeft. Ik weet hoe het moet en ook hoe het niet moet. De klanten waarderen het. We hebben mooie bedrijven als klant. Zoals Friesland Campina, Grolsch en Philips. Dat maakt dat monteurs graag bij ons komen werken.”

Gaat het snel met jullie of valt dat eigenlijk wel mee? „Het gaat best wel snel. Zelf had ik gedacht na een paar jaar een man of dertig in dienst te hebben.”

Wat is voor jullie het grootste obstakel? „Dat is het vinden van goed personeel. Maar we doen er alles aan om dat voor elkaar te krijgen. We hebben zelfs een eigen opleidingscentrum.”

Je bent detacheerder. Wat is het verschil met een uitzender? „Wij nemen de mensen in dienst en hanteren de cao. En we leiden zelf op.”

Zo te zien is Stevast Techniek als bedrijf wel doorgebroken? „Ik denk het wel. Financieel gaat het goed, we hebben geen bank nodig.

Toen we zo snel groeiden heb ik wel wat te lang gewacht met versterking op kantoor. Maar dat is momenteel wel voor elkaar waardoor we weer verder kunnen groeien.”

Roy Stevens

KORT EN PRACHTIG

STEVAST TECHNIEK: GROEIEN ALS EEN STARTUP

30

WAT GOED GEZEGD IS, GEBRUIK HET Een interview over ondernemen is best onderhoudend. Maar 27 citaten over

ondernemen zijn misschien wel veel onderhoudender en leerzamer. Lees maar eens.

Sommige komen zelfs uit noordz, onze onderhoudende en leerzame ondernemersbijlage. Wat goed gezegd is door wie ook, gebruik het (een Latijns citaat).

Als je de slimste persoon in de kamer bent, dan ben je in de verkeerde kamer Marissa Mayer van Yahoo

Als je verliest moet je het ook voelen, want anders verandert er niks

Het is misschien beter je succes te vergeten dan je falen

Jan Buining van Food Basics Thomas Tuchel, ex-trainer Borussia Dortmund

Het is goed Goliath te zijn, maar gedraag je altijd als David

Interieurbouwer Rudolf de Jong in noordz

Ik heb onvoorstelbaar vaak gefaald en ben daarom succesvol Basketballegende Michael Jordan

Phil Knight van Nike

Ondernemer Frans Nooren

Je moet leren altijd een keer vaker op te staan dan te vallen

Intelligentie kan in de weg zitten

Ondernemen is simpel. Het is de bek afvegen en weer verder Renze de Vries, oud-voorzitter van FC Groningen

Falen is niet de enige straf voor luiheid, er is ook nog het succes van anderen Schrijver Douglas Adams

31

Mannen proberen geen nieuwe dingen, ze houden vast aan wat ze kunnen Jantine Doornbos van Fooddrop

Ik begrijp niet waarom mensen ervoor kiezen in de handel te gaan.

Dat kan toch iedereen?

Christian Branbergen

Als er geen tegenstander is, win je altijd.

Maar je leert niks Ondernemer Frans Nooren

Eric Idema van EDC uit Veendam

van Dataprovider in noordz

Iedereen boven de 30 is immigrant in de onlinewereld Socialmedia-expert Gerard Duursma

Van gedachten veranderen is goedkoop bij een startup.

Van gedachten veranderen is duur bij een scale-up

De kosten zijn vaak een zekerheid, de perspectieven niet

De reden dat de meeste mensen falen is dat ze de goeie dingen te lang zijn blijven doen John Chambers van Cisco

Je verliest als je opgeeft, dan is het afgelopen Bakschik Martirosian van BMTEC uit Emmen

Het gaat helemaal niet om ideeën, het gaat om ideeën te laten gebeuren

Brian Halligan van Hubspot Scotte Belsky van Behance

Degenen die zich het verleden niet herinneren, zijn veroordeeld het verleden te herhalen

Als je geen tijd hebt voor kleine zaken, dan zul je evenmin de tijd vinden voor grote zaken Richard Branson van de Virgin Group

Niemand is geboren als CEO, maar er is niemand die je dat vertelt Drew Houston van Dropbox

Schrijver/dichter/filosoof George Santayana

Tolereer geen briljante horken, want de kosten voor het teamwerk zijn te hoog Reed Hastings van Netflix

Je gaat er volledig uit of er vol in Maaike van der Post van Startup Weekend

Het mooiste is het verlangen, niet het bezit.

De dobbelsteen in het casino is alleen maar opwindend als-ie nog rolt Frans Nooren

Managers zijn nodig, leiders zijn essentieel William Slim, Engels legercommandan

Als niemand een hekel aan je heeft, dan doe je waarschijnlijk geen grootse dingen Rapper Jay-Z

De echt goeie ideeën klinken alsof ze de moeite van het stelen niet waard zijn Sam Altman van Y-Combinator

ADVERTENTIE

32

FOOD

‘Onze missie is: van alle Friezen bourgondiërs maken’

Erik (l) en Yke Kooistra

Wie in 1926 leefde, kon niet in de toekomst kijken. Dat gold ook voor Ynze Kooistra toen hij, naast zijn werk bij de zuivelfabriek Hollandia in Bolsward, het teveel uit zijn volkstuin langs de deuren ging verkopen.

Hij zou maar wát trots zijn geweest als hij het resultaat van zijn inspanningen kon zien...

Anno 2017 zijn er namelijk negen Jumbovestigingen voortgekomen uit Ynze Kooistra’s handel-aan-huis, verspreid over Bolsward, Makkum, Wommels, Sneek (2), Leeuwarden, Heerenveen (2) en Marknesse. Allemaal dragen ze trots de vlag van Jumbo Kooistra en staan onder leiding van Yke (vader) en Erik (zoon) Kooistra.

“Het besluit om met de landelijke franchiseondernemer Jumbo in zee te gaan stamt al uit 2003”, vertelt Erik, de vierde generatie Kooistra.

“Een voorlopig sluitstuk in een keten beslissingen.

Van de overgang van de handkar naar een groente- en fruithandel, in de jaren dertig het toevoegen van kruidenierswaren, in de jaren zestig de overgang naar een ‘echte’ supermarkt en tot slot een zogenaamd ‘omnichannel foodbedrijf’.

Een voorlopig sluitstuk, waar zonder twijfel weer een vervolg op komt. In het Kooistra-gen zit een innovatieve spirit.”

“Een vooruitstrevende aard kenmerkt onze familie. Mijn opa ruilde al vroeg de groentekar in voor een elektrische wagen, begon later de groente- en fruithandel en werkte als één van de eersten met snij- en schrapmachines. Als Kooistra waren wij één van de eerste supermarkten met scanningkassa’s en met een flessenautomaat.

Zomaar een paar voorbeelden van de innovaties waarbij we vlot aanhaakten.”

“Ik – en ook mijn vader – reizen regelmatig en daarbij bezoeken we altijd supermarkten.

Maar ook koffiebars, winkels, noem maar op.

Overal waar de klant centraal staat, nemen we graag een kijkje om ideeën en inspiratie op te doen. Thuis vertalen we die indrukken naar onze eigen winkels. Waar vraagt de klant om en hoe kunnen we dat zo brengen dat men niet alleen tevreden is met de producten, maar ook blij wordt van de presentatie?”

Dat zie je bijvoorbeeld terug in de winkel in Bolsward. Bij binnenkomst komt de geur van verse pizza’s je tegemoet. In de winkel wordt verse sushi bereid en is warme vis te koop, je kunt zelf noten of muesli ‘tappen’, en bij de bierafdeling borrelt gezellig een vaatje bier aan de muur.

Kinderen kunnen hun verjaardag vieren onder leiding van een ervaren medewerker, er worden workshops gehouden en wie trek heeft in koffie, vers gebak of een ter plekke belegd broodje, kan aan een van de tafels aanschuiven die vóór in de winkel zijn geplaatst. Er wordt elke dag vers gekookt in de winkel, er is een aparte afdeling voor vegetariërs en het assortiment aan EKO- en Fairtradeproducten is aanzienlijk. Kinderen kunnen een elektrisch karretje nemen en een elfstedentocht door de winkel lopen, waarbij ze digitale ‘stempels’ verzamelen en deze bij de servicebalie kunnen inwisselen voor een medaille. Tegenover de winkel zijn een slijterij, ijssalon, chocoladewinkel en een koffiebar gevestigd en binnenkort wordt een eigen label vers gebrande koffie geïntroduceerd. “Daarnaast zijn we bezig met een kluissysteem voor het ophalen van post-

pakketten en werken we aan een thuisbezorgingsservice.”

“Het toverwoord bij alles is ‘samen’. We zetten het resultaat samen met onze ruim 1100 medewerkers neer en werken daarnaast samen met lokale ondernemers. Samen, zodat iedereen er wat aan heeft. Daarom sponsoren we ook niet één specifieke club, maar wel een stadsfeest zoals het jaarlijkse Heamiel in Bolsward: dat is voor iedereen.”

“Het bezoek aan de supermarkt moet naar onze overtuiging een beleving zijn. Natuurlijk, wie geen behoefte heeft aan alle extra’s die we bieden, kan gewoon de winkel door met zijn boodschappen en daarna afrekenen bij de kassa. We dringen nergens op aan. Maar wie zich graag laat verrassen, kan uitgebreid door de winkel struinen. Een bezoek aan onze supermarkten moet een uitje zijn.

Voor diegene die snel wil of moet kun je alles ook online bestellen. Friezen zijn over het algemeen zuinig als het aankomt op zichzelf een beetje te verwennen. Met onze winkels zetten we een flinke stap op de weg van onze missie: van alle Friezen bourgondiërs te maken!”

Jumbo Kooistra Bolsward Snekerstraat 14, Bolsward Tel (0515) 57 44 48

www.jumbokooistra.nl.