Noordz magazine juni2018 editie Drenthe by Mediahuis Noord

juni | editie drenthe

in een vliegtuig zet je eerst je eigen zuurstofmasker op renate westdijk

ADVERTENTIE

Paques pampert bacteriën Joost Pâques

Dit voorjaar won Paques de prijs ‘Beste Friese Onderneming van het jaar’. In 1990 sleepte het Balkster bedrijf in waterzuivering de titel ook al binnen. Sindsdien is er veel veranderd. „De prijs ‘Beste Friese onderneming van het jaar’ levert ons veel leuke reacties op”, zegt Joost Pâques, Global Director Business Development & Strategy van Paques. „Zo’n titel genereert veel positieve aandacht en energie, en dat voelen we nog steeds in het bedrijf. De voorbereiding voor de prijs was hard werken. We wilden als Paques natuurlijk wel wat laten zien. We waren onder de indruk van de professionele organisatie achter de prijs.” „Cijfers moesten op tafel, we moesten een Business Maturity Scan invullen en er kwam een jury op bezoek die onderzocht of we wel aan de juiste criteria voldeden. Die criteria bestonden onder andere uit: innovatie, duurzaamheid en een internationaal karakter. Voor Paques waren alle drie punten bullseye!” „Sinds de oprichting in 1960 doen we niets anders dan innoveren, we zijn milieubewust, we verkopen onze producten wereldwijd en hebben inmiddels vestigingen op twaalf plekken in de wereld. Toen we in 1990 de prijs ook wonnen, hadden we voor 13,6 miljoen verkocht en werkten er ongeveer 100 medewerkers bij Paques. Vorig jaar is er voor bijna 100 miljoen verkocht en zat het aantal medewerkers op 450. Er is dus het nodige gebeurd in een kleine 30 jaar.” Overal bacteriën Voor de leek lijkt het lastig te begrijpen wat Paques precies doet. Maar Joost Pâques is een

meester in het eenvoudig en duidelijk uitleggen. Gedreven: „Wij zuiveren afvalwater en gasstromen met behulp van bacteriën, de zogenaamde biotechnologie. Het leuke van bacteriën is: ze zijn overal. Ze helpen ons om stoffen in water om te zetten, zodat we natuurlijke bronnen opnieuw leven in kunnen blazen. Wij noemen dat Revitalizing Resources.” „We gebruiken natuurlijke bacteriën die bij wijze van spreken in het slootje om de hoek voorkomen. Deze bacteriën zijn in staat om de afvalstoffen af te breken en om te zetten in waardevolle stoffen als biogas en bio-plastics. Bij Paques zijn we dus goed in het maken van huizen voor bacteriën. We zorgen goed voor ze: krijgen ze de juiste vitamines? Hoe is de zuurgraad? Er vindt altijd een natuurlijke selectie plaats binnen een groep bacteriën. Wij trainen ze en creëren de juiste omstandigheden voor ze, zodat ze hard kunnen groeien en optimaal hun werk kunnen doen.” Langere termijnvisie Paques is een familiebedrijf waar Joost in 2009 kwam werken. Volgens hem heeft een familie invloed op de waarden van het bedrijf, maar ook op hoe je met andere mensen en je omgeving omgaat. „Een familiebedrijf heeft een langere termijnvisie, het denkt in generaties. Het is niet beter dan een ‘gewoon’ bedrijf, het is ánders. Het heeft vooren nadelen. Werk en privé lopen in elkaar over. Dit is een continue balans die veel flexibiliteit vereist, maar er niets zo mooi om met je familie aan

de toekomst van ons familiebedrijf te werken.” Betere wereld Met de Friese Ondernemersprijs op zak ziet Joost Pâques de toekomst positief in. „Maar we realiseren ons goed, dat het hard werken is om onze unieke positie te behouden. In een wereld waarin duurzaamheid steeds gewoner wordt – en gelukkig maar – en de concurrentie toeneemt, moet je blijven innoveren. Gelukkig groeit in (Noord-) Nederland de watertechnologie ‘hub’. Een belangrijke ontwikkeling voor ons innovatieprogramma.” „Zelf zijn wij bezig om in Balk een Biobizz ‘hub’ te realiseren. Dit project past goed in het concept van de Watercampus in Fryslân. Het idee van de BioBizzHub is om jonge ondernemers te helpen bij het opschalen van hun producten, zodat ze er de markt mee opkunnen. Het is mooi om te zien dat wij met biogas een ﬂinke steen kunnen bijdragen aan het milieuvraagstuk.” „Op dit moment produceert Paques – door middel van onze reactoren – een signiﬁcant deel aan biogas. Dit deel staat gelijk aan het energieverbruik van 2,8 miljoen Nederlandse huishoudens. Mijn persoonlijke drive is en blijft dan ook: met dit mooie bedrijf een bijdrage leveren aan een betere wereld. Die drive, dat maakt mijn werk leuk.” nl.paques.nl

OVERZOMEREN A

l twee keer vandaag hoorde ik haast verontwaardigd: ‘Aan het werk? Je bent

op vakantie!’ Op moment van dit schrijven zit deze zelfstandige (zonder personeel) inderdaad op een Italiaans terras. Maar dat betekent niet dat ik zomaar alles aan de kant wil gooien. Wil, inderdaad. Lees verderop in deze noordz wat ‘af en toe inchecken’ voor je rust kan doen. Voor sommige ondernemers in deze bijlage is de zomer juist het zwaartepunt van handelen: fruitkwekers, bijvoorbeeld. Of de innovatietesters van Innofest, midden in het festivalseizoen. Voor anderen is het echt komkommertijd. „Je probeert het met vakantiekrachten, maar dat loopt gewoon niet”, zo vertelt Jan Rijkeboer van de Hoogeveense fietsenfabriek Azor in deze laatste noordz voor de zomerstop. Conclusie: bedrijf drie weken dicht en overzomeren. Zouden meer ondernemers moeten doen, zegt Peter Scherjon van de MKB-Workpleats in hetzelfde artikel. „Word je niet minder van. Integendeel.” Een mooi moment voor bezinning dan, zo’n zomer. Wat zijn de volgende stappen en het grote plaatje, voor jezelf en je bedrijf? In deze zomereditie van noordz daarom ook een aantal bestsellers voor aan het zwembad, ter inspiratie. Het citaat ‘in een vliegtuig zet je

Of je wel of niet gaat overzomeren, hoe dan ook: een goede zomer en op papier

eerst je eigen zuursstof masker

tot september!

op’ op de voorpagina van deze ondernemersbijlage is een uitspraak van Renate Westdijk. De uitspraak is terug te vinden op pagina 22 van deze bijlage.

PS. Op noordz.nl kennen we geen komkommertijd.

colofon

inhoud

noordz is een ondernemersbijlage

van NDC mediagroep

De zomer is duur

Kort&Prachtig

Samenstelling: Karlijn ter Horst Eindredactie: Roel Snijder Vormgeving: Marc Bos

18 Advertenties / Branded content:

Festival als minimaatschappij

Waarom Innofest juist daar innovaties test

telefoon 0512-204109

De discussie over wel of niet dichtgaan Een startup met een mollenspel en een wereldspeler in koelkastrecycling

De acht meest prikkelende boeken voor bij het zwembad

Met onder andere het verhaal van Bol.com en de laatste New York Times bestsellers

Als ik Unilever-CEO Paul Polman was..

Dan zou Jos Blom ijsjes veel gezonder maken

s.osinga@multiplusmedia.nl

Welzijn of welvaart?

Reacties:

Cities zijn steeds smarter

Column Ronald Mulder

Vraag naar fruit

e-mail bijlagen@ndcmediagroep.nl, telefoon 050-5844256 / 058-2845477 Volg noordz ook online op het blog www.noordz.nl

‘Ondernemers moeten bij zichzelf te rade gaan wat het beste past’ Innovaties voor slimme steden komen van dicht bij huis Bevrijdingsdag

‘Als fruitteler overleven in het Noorden is best bijzonder’

FESTIVAL ALS MINIMAATSCHAPPIJ Anna van Nunen

Voordat je als ondernemer iets nieuws op de

markt brengt, is een goede testfase van groot belang. Innofest zet festivals in als testomgevingen. Maar waarom juist festivals?

Door Jasper de Vries, foto Pepijn van den Broeke

Om maar gelijk met het antwoord in huis te vallen: „Klinkt misschien gek,

publiek. Maar het blijft geen dwarsdoorsnede van de samenleving.”

maar een festival is eigenlijk een kleine maatschappij met elementen die je

Voor elke geselecteerde innovatie zoekt Innofest het best passende

ook in een echte stad of omgeving hebt”, aldus Anna van Nunen, directeur

festival. Zo komen er bij het TTfestival mensen uit alle lagen van de

van Innofest. Het bedrijf helpt ondernemers met een innovatief product of

bevolking en vrij veel gezinnen, terwijl Eurosonic vooral een hoger opgeleid

dienst met een pilot. Dat doen ze door de innovaties te testen op acht

publiek trekt. „Zo kunnen we tussen verschillende werelden switchen.”

festivals waar ze mee samenwerken. Tegelijk kleeft daar ook een nadeel aan. Het is een soort selectie. In de Zo mag het bedrijf de infrastructuur van Oerol, TT Festival, FestiValderAa,

echte wereld kun je niet bepalen wie ermee in aanraking komt. „Daarom

Welcome to The Village, Paradigm, Noorderzon, Into The Great Wide

moet je altijd onderzoeken of aanvullend onderzoek nodig is om te weten

Open en Eurosonic Noorderslag gebruiken. „Festivals willen graag maat

of het echt aansluit bij de doelgroep. Dat blijft bij ons random. Bezoekers

schappelijk bijdragen. Daarnaast mislukken negen van de tien startups.

komen niet speciaal voor een innovatie.”

Als je goed test, valt er echter veel winst te behalen. Daarom zijn we Innofest gestart”, legt Van Nunen uit.

Sluit je, juist omdat je een festival als proeftuin kiest, niet ook veel soorten innovaties uit? „Er zijn genoeg innovaties sectoren waar we geen goede

Maar kan een festival echt gezien worden als een minimaatschappij?

optie voor zijn”, vindt Van Nunen. „Zaken die heel hightech zijn blijven

Hoe loopt die vergelijking? Van Nunen schets een beeld „Veel dingen zijn

vaak toch in het lab. Wij richten ons op iedere ondernemer die een inno

zeker te vergelijken. Aangelegde riolering, waterinfrastructuur en een

vatief prototype wil testen. Daarnaast moet het festival een meerwaarde

energiegrid, met aggregaten op biodiesel of zelfopgewekte stroom. Verder

hebben en moet het bijdragen aan een betere wereld. Dat zijn onze criteria.”

hebben we veel projecten met afval. Dat is er natuurlijk genoeg op festivals. Zo heb je best een interessante parallel met de infrastructuur van een stad.” Innofest heeft nog een belangrijke reden om juist op festivals te testen. „Als ondernemer kan je maar zelden een pilot opzetten en de omstan digheden daarbij zelf creëren”, begint Van Nunen haar uitleg. „Onlangs voerden we een test uit met de Friese startup Afmitech. Zij

Je kan een stadje in een weekend opbouwen

hebben een filtersysteem waarmee afvalwater tot

Sectoren die bij Innofest passen noemt ze bewust niet. Alles dat voldoet aan de criteria is welkom. „Wel zien we veel langskomen met betrekking tot duurzaamheid: energie, afval, water, voedsel. Veel sociale innovaties. En zelfs gezondheids innovaties. Die laatste had ik nooit verwacht. Zo wordt deze zomer een installatie getest die in ziekenhuizen en bejaardentehuizen kan worden gebruikt om eenzaamheid te verminderen. Het zijn planten die muziek maken als je ze aan raakt. Zo zit in elke sector wel iets.”

zuiver oppervlaktewater gefilterd wordt. Dan heb je een riolering nodig. Maar wil je dat bijvoor

Bij het testen op festivals blijven er altijd wat

beeld in Leeuwarden testen, dan moet je de hele riolering verbouwen en

losse eindjes. Het is geen heilige graal, erkent ook Van Nunen. Toch zijn het

afvalwater uit een riool halen.” Lastig. En bovendien niet toegestaan.

fantastische testplekken, vindt ze: „Wat betreft de bezoekers zijn bepaalde

„Op een festival wordt toch al een riolering aangelegd. Dus kan je net zo

dingen niet helemaal te ondervangen. Maar voor ongeveer de helft van

goed even een waterfilter er tussen zetten waar zij mee kunnen testen.”

de innovaties die getest worden, zijn geen bezoekers nodig. Het voordeel van een festival is dat je een stadje in een weekend kan opbouwen. En het

Voor ongeveer de helft van de pilots, wordt de festivalbezoeker ingezet.

scheelt bakken met geld. Een goede pilot opzetten kost tijd, energie, uren

„Laat ik vooropstellen dat een bezoeker nooit verplicht mee hoeft te doen”,

en geld. Op een festival heb je zo’n compacte omgeving en kun je zo mak

legt de directeur van Innofest uit. „Bezoekers zijn soms zelfs niet bewust

kelijk zaken manipuleren. Stel je hebt voor een experiment honderd man

van het feit dat ze onderdeel uitmaken van een experiment.” Een voorbeeld:

nodig. In het wild kost je dat echt veel moeite en geld. Maar bij En laten we

van kraanwater werd bruiswater gemaakt voor frisdrank. „Als bezoeker

een belangrijke reden vooral niet vergeten: Als er iets misgaat, is dat ver

koop je gewoon je drankje en heb je geen idee hoe het gemaakt is. Maar je

velend, maar het is minder erg dan wanneer je de riolering in Leeuwarden

bent wel onderdeel van een experiment.”

gaat ombouwen en het gaat dan mis.”

Bezoekers komen vooral naar een festival om te genieten, al dan niet met een biertje in de hand. En het is een relatief kleine doelgroep. Dat is toch niet te vergelijken met de originele samenleving? „Ja en nee”, stelt Van Nunen. „Daarom doen we ook wel eens twee testen, op verschillende

Zien hoe Innofest

festivals. Deze zomer hebben we bijvoorbeeld een experiment met het eten

innovaties op festivals test?

van insecten, op twee heel verschillende festivals met heel verschillend

Bekijk de video op noordz.nl

ADVERTENTIE

Een selfie waarmee Carsten Lunter een prijs won tijdens de Verkiezing Friese Onderneming zegt veel over de bevlogenheid van de eigenaar van Lunter Textiel. Het Friese familiebedrijf bestaat sinds 1869 en is een begrip in heel Nederland. „En wij zijn klaar voor de toekomst.”

Carsten Lunter: „Wij richten ons met Lunter Textiel op grootwinkelbedrijven, private label klanten en voeren diverse agentschappen.” Foto: Niels Westra

Lunter Textiel klaar voor de toekomst De prijs leverde een artikel op over Lunter Textiel. Het bedrijf zit sinds 2017 in Leeuwarden, nadat het na 150 jaar door ontwikkelingen het pand aan de Marne 106 in Bolsward verruilde voor een verkoopkantoor aan de Spanjaardslaan in de Friese hoofdstad. Vanuit Leeuwarden werkt Lunter sinds ruim een half jaar samen met zijn 23-jarige dochter Merel. Zij is de zevende generatie die is toegetreden tot Lunter Textiel en was het ook die de selfie op Instagram plaatste. Kleurrijk „Ik kreeg een uitnodiging van Cid Berger, directeur marketing en verkoop bij De Friesland, om bij de verkiezing aanwezig te zijn. Die bijeenkomst was heel bijzonder. Er lag een rode loper, er werd geklapt en gejuicht en er werden foto’s gemaakt. Iedereen was echt enorm vrolijk. Cid zei tegen mij dat ik een selfie moest maken, omdat ik daarmee een prijs kon winnen. Waarop ik hem vastpakte.” Lunter zag bij het maken van de selfie toevallig het bestuur van de verkiezing op de achtergrond staan. „Het werd uiteindelijk een hele kleurrijke foto. Twee dagen later al kwam het bericht dat Lunter Textiel de hoofdprijs had gewonnen.” Bakery Lunter Textiel houdt zich sinds 1910 bezig met het leveren van babykleding, beddengoed, huishoudtextiel, bovenkleding voor mannen en vrouwen, nachtgoed, ondergoed en sokken. De klanten zijn grootwinkelbedrijven en zelfstandige winkeliers. Daarnaast heeft het bedrijf diverse agentschappen, waaronder Hajo, Comtessa, Normann

en Robson. Op dit moment worden de eigen merken The Dutch Design Bakery lady’s en Bakery nights gevoerd. Voor deze merken verzorgt Lunter Textiel de styling, verkoop, productie en levering. Ontzorgen Bij de private labels richt Lunter Textiel zich op ontzorgen, waarbij het hele productieproces van begin tot eind wordt verzorgd. „Zo worden staaltjes ontwikkeld in de juiste kleuren en maten. De inkoop doen wij eveneens. Dat gebeurt sinds 1999 al in India en China. Wij werken daarbij samen met de beste fabrieken, die voor ons en onze klanten de juiste producten maken tegen scherpe prijzen.” Aan de ruim twintig grootwinkelbedrijven worden jaarlijks de eigen merken geleverd. Dat gebeurt onder andere aan Kruidvat, Wibra, CoopConsult, Dirk van den Broek en Ten Cate Ondergoed. „De helft van ons klantenbestand brengt elk half jaar een collectie op de markt. Dat hele proces regel ik voor hen. De andere helft werkt met acties. In dat geval bellen klanten ons, vaak voor herhalingsorders.” ‘Aan half woord genoeg’ Dat zijn dochter Merel sinds twee jaar in het familiebedrijf werkt vindt Carsten Lunter overigens geweldig. „Ik was met het plan bezig om als verkoopkantoor verder te gaan. Tijdens Koningsdag 2016 zei ik tegen mijn dochter: ‘Wat zou je ervan vinden om bij mij te komen werken?’ Dat vond ze prachtig. Zij werkt nu vier dagen per week voor Lunter Textiel en is een kopie van mij.

We hebben aan een half woord genoeg om elkaar te begrijpen. Ook runt zij sinds haar zeventiende haar eigen bedrijf Foliesign, waarmee ze kleding bedrukt en stickers maakt.” Daarnaast hoopt Lunter dat ook zijn jongste zoon Rogier „mijn andere zoon Max is filmmaker”, in het bedrijf komt. „Ik zou het leuk vinden als hij het bedrijf uiteindelijk samen met Merel overneemt. De nieuwe generatie staat in elk geval klaar om de traditie van Lunter Textiel voort te zetten.” www.luntertextiel.nl

Oorsprong in Duitsland De naam Lunter kent zijn oorsprong in Epe en Gronau. Daar stonden in de veertiende en vijftiende eeuw verschillende boerderijen bijeen. Dat werd vaak een Lunterie genoemd. De achternaam Lunter is daarvan afgeleid. De eerste koopman van de familie was Willem Lunter (1780-1856). Samen met zijn vader trok hij vanwege de economische omstandigheden op 20-jarige leeftijd naar Friesland om daar op een boerderij te werken. De Gouden Eeuw brak aan, met volop handel. Dat zag ook Willem. Hij besloot om bij zijn volgende reis lappen stof mee te nemen om die te verkopen (lapkepoepen). Dat sloeg aan. In 1807 vestigde hij zich op de Heiligeweg in Harlingen. Daarmee was de basis gelegd voor het huidige Lunter Textiel. In de loop der jaren is Lunter Textiel veranderd van een bedrijf met een eigen magazijn en diverse winkelpanden tot een verkoopkantoor. Daarnaast runt de broer van Carsten, Harry Lunter, een ander deel van de voormalige groothandel. Met de firma De Arend richt hij zich op ondergoed en nachtkleding en levert hij rechtstreeks aan marktmensen en diverse grote klanten.

Advertentie

perspectief

XPER Personeelsdiensten lost pieken en dalen bij werkgevers op Meer doen dan alleen het uitzenden of detacheren van medewerkers, dat staat bij XPER Personeelsdiensten in Akkrum voorop. Een voorbeeld is de arbeidspool, waaruit werkgevers bij een tekort aan vakkundige medewerkers kunnen inlenen, maar bij tijdelijk minder werk ook arbeidskrachten kunnen stallen, die dan weer bij een andere werkgever ingezet kunnen worden. „We denken met de klant mee om zijn flexibele vraagstukken accuraat in te vullen”, zegt Pieter de Vries. Niet voor niets wil XPER Personeelsdiensten bekend staan als baanbrekend. „Dat is wie we zijn en wat we doen. Wij zijn zelf ondernemer en zijn daardoor van huis uit gewend om mee te ademen met de drukte van een bedrijf. We gaan niet voor de bulk, maar voor het maatkostuum. Niet voor de snelle winst, maar voor de lange termijn relatie. Voorop staat dat de medewerker moet passen bij het werk en het bedrijf waar hij of zij naartoe gaat en andersom moet het ook klikken.” Daar slaagt XPER goed in, getuige het groeiende aantal opdrachtgevers, maar ook nieuwe mensen die zich bij XPER inschrijven. Arbeidspool „De markt is grillig”, geeft Robert Heeringa aan. „Kijk naar de bouw. Het is momenteel niet de vraag of er werk is, dat is er in ruime mate, veel lastiger is het plannen van de werkzaamheden. Diverse materialen kunnen vaak niet op de afgesproken tijdstippen geleverd worden, waardoor bedrijven soms medewerkers ‘over’ hebben. Deze mensen kunnen dan in onze arbeidspool worden geplaatst, waarna wij vervolgens op zoek gaan naar een ander bouwbedrijf waar deze mensen aan het werk kunnen. Dat vraagt om vertrouwen tussen de deelnemende bedrijven in de pool, de medewerkers en ons. Maar, dat gaat goed en er heerst alom tevredenheid over deze aanpak. We

nemen de bedrijven hiermee veel zorgen uit handen.”

Binden Vakkrachten kunnen ook in dienst worden genomen door XPER Personeelsdiensten. „Wij willen graag binden en dat gaat verder dan alleen geld”, legt Heeringa uit. „Zo investeren we bijvoorbeeld in opleiding, gezondheid, duurzame inzetbaarheid, enzovoort. We willen een band met onze uitzendkrachten en medewerkers creëren, de ervaring leert ons dat ze dan minder snel weggaan. En dat waarderen onze opdrachtgevers.” Het komt zelfs voor dat mensen hun vaste baan opzeggen en in dienst treden bij XPER Personeelsdiensten. „Die zekerheid kunnen wij bieden.” Relaties XPER heeft opdrachtgevers in diverse branches, maar, zegt De Vries veelzeggend, „wij zitten in relaties, niet in branches. Wij zoeken klanten die goed bij ons passen. XPER gaat graag met (potentiële) opdrachtgevers om tafel, ook als we al langer zaken met elkaar doen. Wij willen graag zien naar welk bedrijf we onze mensen sturen en andersom heeft de opdrachtgever het recht om te weten hoe wij werken en wat onze filosofie is. Want, één ding staat voorop: we willen het graag goed doen.”

Robert Heeringa (l) en Pieter de Vries: "We willen het graag goed doen."

www.xper.nl

‘Duurzame productie en producten nieuwe standaard in drainage’ Flexibel in leidingsystemen

Drainageleidingen horen bij laag gelegen landen en de productie daarvan past dus prima in Friesland. GrainPlastics op de Leeuwarder Zwette produceert flexibele kunststof drainageleidingen, kabelbeschermingsbuizen en vrijverval rioleringsbuizen, grotendeels van gerecycled kunststof. Stephan Vermeulen over kennis, lokaal initiatief en samenwerking.

GrainPlastics maakt deel uit van het familiebedrijf Bouw & Infra Vermeulen, dat verschillende bedrijven omvat in watermanagement en afbouw; o.a. Kijlstra Riolering in Drachten is een zusterbedrijf. GrainPlastics is met zo’n veertig mensen specialist op drainagegebied, Stephan Vermeulen leidt het bedrijf sinds januari. ,,De productie van drainagesystemen past in laag gelegen gebied zoals Friesland, waar de systemen worden gebruikt en de kennis ook bij afnemers groot is. Wat ons uniek maakt is dat we niet alleen de flexibele, geribbelde drainagebuizen uitsluitend in PE en PP produceren, maar ze zelf ook ommantelen, met name met natuurlijke kokos en met gerecycled kunststof vezels. Onze productie was van oudsher sterk seizoen-gestuurd en daarom hebben we ons assortiment verbreed binnen onze productiemogelijkheden, zoals met kabelbeschermingsleidingen en rioolleidingen. Onze nieuwe Prolan PP rioolleiding is een duurzaam alternatief voor PVC leiding. Door te investeren in de verbetering van bestaande machines en beter gebruik te maken van de kennis die we hebben, kunnen we optimaler produceren. Hiermee kunnen we ster-

ker inspelen op de vraag van klanten naar producten van hoge kwaliteit. Daarnaast zijn duurzame productie en producten de standaard voor GrainPlastics met een groot productassortiment dat grotendeels uit gerecycled materiaal bestaat” ,,Juist omdat we hoofdzakelijk met gerecyclede grondstoffen werken, is het zaak alert te blijven. De diversiteit en kwaliteit van de kunststoffen in gerecycled materiaal kan verschillen en daarom is de juiste kennis en ervaring van medewerkers nodig om de kwaliteit van productieproces en eindproduct constant te houden en verder te verbeteren. Verder investeren we in samenwerking en kennisuitwisseling op lokaal niveau, zoals bijvoorbeeld met Vriemee in Leeuwarden op het gebied van hulpstukken en met eindgebruikers in diverse sectoren.” “Ik geloof er in dat je met vertrouwen in elkaar en een frisse blik kunt inspelen op de vraag en wens van morgen. Het belang van het delen van kennis wordt steeds belangrijker en draagt bij aan de gestage groei van GrainPlastics. Met onze ervaring en expertise kunnen we bijvoorbeeld in het noor-

Stephan Vermeulen den van Duitsland, in Denemarken en Noorwegen middels de juiste drainage nog veel bijdragen aan het verhogen van de effectiviteit in de landbouw, grond- weg en waterbouw.” www.grainplastics.nl

DE ZOMER IS DUUR Peter Scherjon

De duurste tijd van het jaar. Daar zitten ondernemers nu middenin. Vakantiegeld, invalkrachten, omzetdaling, zelf nog weg misschien. Hoe overleef je dat eigenlijk?

Door Jean-Paul Taffijn, foto’s Pepijn van den Broeke

Reken je even mee? Je personeel heeft recht op 8 procent van het jaarloon als vakantiegeld. Dat is al niet misselijk. Maar die werknemers nemen ook nog eens vrij, terwijl ze doorbetaald krijgen. Én om de zaak draaiende te houden moet je vakantiekrachten inhuren die ook salaris moeten krijgen. De zomermaanden zijn dus ruim twee en een half keer zo duur als andere maanden. En dan moet je ook nog rekening houden met een dalende omzet, omdat de rest van de wereld op vakantie is. „Als het even kan, zou ik een paar weken dichtgaan”, adviseert Alfred Welink, voorzitter van werkgeversorganisatie VNO-NCW Noord. „Zeker als je onderneming niet zo groot is en je het qua omzet niet van die maanden moet hebben. Ja, daar krijgen we zat vragen over en ik ken de discussies op allerlei bijeenkomsten. Dit speelt.” De zomermaanden zijn voor sommige ondernemingen een regelrechte kwelling. Want niet iedereen kan zomaar de zaak op slot doen. Denk eens aan zorgondernemers. Die moeten invalkrachten zien te vinden, die heel moeilijk te vinden zijn. Welink: „Dat heb ik hier en daar van vrij nabij meegemaakt ja. Je ziet dat goede stagiairs in de herfst al worden vastgelegd voor de komende zomer. Anders zijn

In de meeste gevallen is de angst om dicht te gaan ongegrond

ze gewoon niet te vinden. En dan hebben we het nog niet over het lange inwerken dat vaak nodig is.” Het is een kwestie van ver, heel ver vooruit denken en goed organiseren. „Ja, je moet elke maand geld opzij zetten voor de zomermaanden. Maar ik kom zat ondernemers tegen die dat niet of te weinig doen. En dan kom je dus in de problemen. Tot faillissementen aan toe.” „Het is als een waterval, die vanuit je kano zo lekker rustgevend klinkt,

zegt Peter Scherjon, die samen met Bentacera de MKB-Wurkpleats in Friesland oprichtte. „Maar naarmate je dichterbij komt wordt het geluid sterker, tot het een gebulder is van heb ik jou daar en je je realiseert dat je er niet meer vandaan kunt kanoën. Zo laten de meeste ondernemers de zomer op zich af komen. Echt waar.” Au. Dan kun je beter ver van tevoren beslissen de deur van je bedrijf een paar weken dicht te doen, als het maar even kan. Scheelt bovendien een boel geld soms. „Veel ondernemers die ik spreek, zijn bang dat het niet kan. 11 ›››

Advertentie

perspectief

Geen drempels meer voor Drentse bedrijven om te verduurzamen

Voor Guido Hoek, fondsmanager van de Drentse Energie Organisatie, gevestigd in het provinciehuis te Assen, is het overduidelijk dat we de fossiele brandstoffen vaarwel moeten zeggen. „Uiterlijk in 2050 moet de provincie energieneutraal zijn, maar liever eerder. Met onze stichting willen we de ondernemers in Drenthe op weg helpen naar verduurzaming. De drempels die veel ondernemers nog ervaren, nemen we weg. Ze hoeven alleen nog maar te doen en dat is iets wat ondernemers bij uitstek kunnen.” Hoe begin ik, wat moet ik doen, wat levert het op? Volgens Guido is er enorm veel informatie te vinden over verduurzaming. Misschien wel te veel. Met de gratis energiescan wil de provincie haar ondernemers helpen. Specialisten op het gebied van verduurzaming scannen het bedrijf en presenteren de uitgewerkte adviezen. De ondernemer krijgt inzicht in de kosten en baten en de stappen die hij kan zetten. Bovendien krijgt de ondernemer een jaar lang begeleiding. Zo kan hij, bijvoorbeeld, offertes laten beoordelen. Dit scheelt veel werk en, belangrijker, het schept vertrouwen. Keuzes kunnen weloverwogen worden gemaakt. Kosten en baten zijn inzichtelijk. Binnen 24 uur een financiering tegen 1% rente Als de ondernemer wil verduurzamen dan moet hij investeren. Ook hierbij gaan de kosten voor de baten uit. Hoewel, de Drentse Energie Organisatie heeft een product ontwikkeld met de naam Energielening Drenthe. 75% van de investering wordt gefinancierd tegen 1% rente met een looptijd van vijf, tien of vijftien jaar.

Met een dergelijke rente is het mogelijk om meer te besparen per jaar dan af te lossen. „Ons doel is niet een financiering verkopen, maar ondernemers te helpen bij verduurzaming. We zijn een stichting, we beheren een fonds van de provincie, er zit geen addertje onder het gras.” Voorwaarden Om voor een Energielening in aanmerking te komen dient de ondernemer in 2018 de digitale aanvraag met offertes in toe te sturen via de website van Energie Lening Drenthe. De investering moet in Drenthe plaatsvinden en het financieringsbedrag is minimaal 5.000 euro en maximaal 50.000. Na ondertekening heeft men 6 maanden tijd om te realiseren. „Ons doel is snel en simpel te financieren zonder veel rompslomp. En is er iets nog niet duidelijk, ons team zit klaar om de vragen te beantwoorden.” www.energieleningdrenthe.nl www.drentseenergieorganisatie.nl Guido Hoek

Overstappen op zonne-energie: de manier om voorbereid te zijn op gasloos wonen Recent maakte Minister Wiebes bekend dat hij de gaskraan versneld wil dichtdraaien. Het kabinet streeft ernaar om uiterlijk in 2030 helemaal geen gas meer uit de Groningse bodem te halen. Dit vereist jaarlijks een verduurzaming van 600.000 huizen in de komende 12 jaar, aangezien nog zo’n 7 miljoen huishoudens van het gas af moeten. Onhaalbaar? Nee. In dit tijdsbestek zijn we ooit ook overgestapt op gas, dus dit moet mogelijk zijn. Maar hoe kunnen we dat ook nu makkelijk en betaalbaar maken? Pierre Vermeulen Zodra we de gaskraan dichtdraaien, neemt ons elekticiteitsgebruik toe. Denk aan elektrisch koken, verwarmen en straks ook autorijden. Veel mensen ervaren echter drempels bij verduurzaming van hun huis. Het probleem is vaak de investering in tijd en geld: het kost veel geld om je woning te isoleren en te voorzien van zonnepanelen, een warmtepomp, en te zijner tijd ook batterij-opslag. Verder ervaren mensen de research als veel gedoe: aanbieders vergelijken, onzekerheid over onderhoud, verzekering en reparaties. Het zijn allemaal drempels om actie te ondernemen.

In alle scenarios spelen zonnepanelen een prominente rol. En wat is er nu mooier dan dat je de gestegen elektriciteitsvraag kunt afdekken met zonne-energie van eigen dak? Zonnepanelen zijn in ieder geval een mooie eerste stap om van het gas af te komen, omdat het niet alleen duurzaam is, maar ook voordeliger. Als je zonnepanelen op je dak legt met behulp van een abonnementsmodel, is je maandbedrag vaak direct lager, hoef je niet zelf te investeren en is de installatie, onderhoud en verzekering volledig inclusief. Een partij die dit op deze manier aanbiedt is Solease. Oprichter Pierre Vermeulen voegt toe: „Als vader van twee kinderen, had ik in 2011 al de droom om alle geschikte daken vol te krijgen met zonnepanelen door het wegnemen van alle bovengenoemde drempels. Inmiddels wekken we voor onze particuliere en MKB klanten al 4 miljoen kWh aan duurzame energie op middels samenwerkingen met onder andere Natuur & Milieu, Volksbank en Nuon. Met het geld dat onze klanten zo overhouden, kunnen ze aanvullende energiebesparende

maatregelen treffen waardoor we de energietransitie enorm kunnen versnellen. Ieder jaar dat iemand klant is, bouwt hij of zij een koopkorting op van gemiddeld €250 per systeem. Zo kunnen zij het systeem op een later moment overkopen en wordt dit steeds voordeliger.“ In samenwerking met de Drentse Energie Organisatie financiert Solease de zonnepanelen op de daken van hun Drentse huurders. De €380.000 die zij daarvoor ter beschikking stelden, was vrij snel op. Inmiddels is er extra financiering aangetrokken. Met succes. Met zo'n 15 panelen per dak, zitten Drenthenaren ruim boven het landelijke gemiddelde. Niet gek, want maar liefst 80% van alle aanvragen uit de provincie heeft een geschikt dak. Benieuwd wat overstappen op zonne-energie je oplevert? Vraag gratis en vrijblijvend een dakcheck aan op www.solease.nl/dvhn. www.solease.nl/dvhn

IK BEN ELK JAAR MINDER GAAN WERKEN EN MIJN RENDEMENT STIJGT 09 ››› Dat ze dan klanten verliezen. Maar in de meeste

gemerkt. Voor ons is het allemaal veel beter. Iedereen weet waar ie aan toe

gevallen is die angst ongegrond. Klanten zeggen

is.”

misschien vaak dat ze hun spullen of diensten snel willen, maar kwaliteit vinden ze uiteindelijk echt

Het vereist overzicht, organisatie en moed misschien wel. Om verder te

belangrijker. Bovendien: in de zomervakantie lijkt de

kijken dan de klant nú bedienen, de lopende zaken af te handelen. Maar

hele wereld wel van huis.”

veel meer ondernemers zouden het moeten doen, de poort dichttrekken en er even helemaal uit gaan. Peter Scherjon is wat dat betreft een ervarings

In de meeste gevallen hebben mensen alle begrip

deskundige.

voor een bordje op de deur waarop staat dat ie de komende weken dicht blijft. Sterker nog: ze zijn

„Ik was ook zo’n ondernemer, die dacht dat hij altijd aan het werk moest

vaak blij met die duidelijkheid. Het is beter dan half

zijn, constant bereikbaar, beuken gewoon. Ik ben er aan kapot gegaan, heb

geholpen worden, omdat die vakantiekracht toch nog

een burnout en een faillissement meegemaakt. Ja, daar heb ik van geleerd.

niet helemaal goed ingewerkt was. „Laatst nog had

Weet je, ik zat mijn cijfers te bekijken. Ik ben elk jaar minder gaan werken

ik een gesprek met een ondernemer in de metaal

en mijn rendement stijgt elk jaar. Dat had ik toen nooit geloofd.”

industrie, die altijd maar open was en het met uitzendkrachten draaiende hield. Hij gaat deze

Hoe dat kan? Omdat Scherjon tegenwoordig dus wél de tijd neemt om zijn

zomer voor het eerst dicht en die beslissing alleen al

zagen te slijpen, om verder te kijken, van boven naar zijn bedrijf te kijken

geeft hem nu rust en ruimte om beter te worden.”

en zijn route bij te stellen. Daarom. „Dat is wat ik andere ondernemers probeer bij te brengen. Doe dat. Ga gewoon dicht, daar wordt je niet minder

Afgezien daarvan: voor de ondernemende mens is

van. Integendeel.”

het ook bepaald niet slecht om er even helemaal uit te zijn, zegt Scherjon. „Ik vergelijk het vaak met een

Het blijft moeilijk, vooral voor ondernemers van de wat kleinere bedrijven,

zaag. Heel veel ondernemers die ik tegenkom, zijn

die (bijna zeker weten dat ze) ernstig gemist worden als ze er niet zijn.

geneigd maar door te gaan en door te gaan, ook al

En maar open blijven, desnoods als ze verlies draaien. Scherjon: „Zij zijn

wordt hun zaag bot. Beter is het om even te stoppen,

soms slachtoffer van hun eigen bedrijf, dat ze begonnen om juist vrij te zijn.

de zaag te slijpen en dan weer fris ertegenaan te

Met alle goede bedoelingen. Echt, het is een kwestie van goede plannen

gaan. Dan gaat je kwaliteit zienderogen omhoog.”

maken en mogelijkheden zien, om even uit het dagelijkse ritme te komen. Dat geeft rust en vertrouwen en maakt het bedrijf alleen maar beter.”

Dat dat waar is, weet Jan Rijkeboer van fietsenfa briek Azor in Hoogeveen. „Tot een paar jaar geleden

Zowel Alfred Welink als Peter Scherjon ziet wel een opmerkelijke trend:

wilde ik open blijven in de zomervakantie. Geen

het wordt beter. Welink: „De jongere ondernemers zijn hier beter in,

succes. Je probeert met vakantiekrachten de boel

lijkt het. Meer van hen hebben de gave om over de dagelijkse werkzaam

draaiende te houden. Maar het loopt gewoon niet.

heden heen te kijken.” Dat ziet Scherjon ook. „Zeker voor de ondernemers

Het overzicht is weg, mensen die het weten zijn er

van de wat oudere stempel is het lastig om los te laten. De jongere generatie

niet. Gewoon dicht gaan drie weken lang was een

kan dat veel beter, is meer gericht op duurzaamheid, inclusief het passen

uitstekend besluit. Niemand vindt het erg, heb ik

op zichzelf. Goed idee.”

Advertentie

Food

Verkleinen van onze ecologische voetafdruk en groei van de economie gaan goed samen Als het gaat om vitamines hebben we voor onze gezondheid genoeg aan fruit en groenten, maar als het gaat om eiwitten, dan lijken we niet zonder zuivel of vlees te kunnen. „Helaas kost het produceren van dierlijke eiwitten heel veel water, voedsel, energie en grond. Het zorgt voor een enorme ecologische voetafdruk”, zegt leading lector dr. Doede Binnema van het Kenniscentrum Biobased Economy (Hanzehogeschool Groningen). „Met de huidige groei van de wereldbevolking en de verandering van het klimaat is één ding zeker: we moeten op een andere wijze in onze eiwitbehoefte voorzien.”

Wetenschappelijk onderzoek „Het moet toch mogelijk zijn om rechtstreeks melk uit gras te maken”, vroeg Freek de Jonge zich lang geleden al af. Volgens Koos Oosterhaven, manager van het Food Application Centre for Technology (FACT) bij Hogeschool Van Hall Larenstein, is ‘mensvriendelijke’ eiwitten uit planten destilleren niet eenvoudig. Deze eiwitten zijn voor de mens niet compleet genoeg, laten zich soms moeilijk verteren en in een enkel geval zorgen ze voor allergische reacties. Bij beide kennisinstellingen onderzoeken ze mogelijkheden. Doede: “We ontdekken onontgonnen terreinen. Neem het Horizon2020 project LIBBIO, gericht op lupine. Lupine heeft hoogwaardige eiwitten en produceert daarnaast ook olie en kan geteeld worden op schrale gronden. Voorheen onvruchtbaar land kan hiermee landbouwareaal worden.” “Andere bronnen die we onderzoeken op hun toepassingsmogelijkheden zijn algen, zeewier,

beeld is het knappertje, een oudhollands koekje, met eiwit van alg als basisingrediënt.”

Doede Binnema en Koos Oosterhaven eendenkroos en de lisdodde, beter bekend als de stinksigaar”, voegt Koos hier aan toe. “Het is mogelijk om daar de benodigde eiwitten uit te halen en er iets lekkers van te maken. Een voor-

Innovatie met het MKB Zowel FACT als het Kenniscentrum Biobased Economy ondersteunen het MKB bij de ontwikkeling van voedselproducten en de benodigde productie- en procestechnologie. „Naast economische groei en werkgelegenheid is het verkleinen van de ecologische voetafdruk de inzet. Dat vereist een samenwerking waarbij iedere partij vanuit eigen expertise een bijdrage levert. Elke ondernemer die hier een kans ziet liggen nodigen we uit om contact met ons op te nemen. Gelukkig zijn er al verschillende bedrijven die hier op ingesprongen zijn, maar meer is beter”, zegt Koos. fact@fact.nl biobasedeconomy@org.hanze.nl

‘Innovatie in zuivel op een hoger niveau brengen’ Dat weten ze bij CSK food enrichment in Leeuwarden al meer dan 100 jaar. „Wij hebben veel verstand van smaak, begrijpen goed wat de klant wil en helpen hem zijn doel te realiseren”, zegt directeur Sanne Melles. CSK gelooft sterk in het zoeken van nieuwe verbindingen en het bouwen van bruggen, binnen een groot essentieel thema, namelijk de voedingstechnologie. Smaak speelt daarin een vooraanstaande rol en laat CSK daar nu uitstekend in thuis zijn. Innovatie staat bij CSK voorop. Het bedrijf is continue op zoek naar nieuwe recepturen en het ontdekken van nieuwe bacteriën, die bijdragen aan betere smaken. Om dat te ondersteunen werd onlangs op de campus in Wageningen, bekend als Food Valley, een nieuw innovatiecentrum geopend. Al eerder, in 2016, werd de productiecapaciteit in Leeuwarden uitgebreid met een hypermoderne fabriek. „Innovatie en hoogwaardige

Sanne Melles

technologie kan de wereld van zuivel positief beïnvloeden en veranderen, dit willen we hand in hand laten gaan met de authenticiteit die ons verbindt”, legt Melles uit. Niets is namelijk authentieker en oorspronkelijker dan smaak. „De behoefte aan authentieke recepturen die herkenbaar zijn neemt toe. Smaak is emotie en ik denk dat CSK daarin een hele goede positie inneemt, die door opdrachtgevers, en uiteindelijk de klanten, gewaardeerd wordt.” Natuurlijke manier Dankzij bacteriën kan CSK op een natuurlijke manier de smaak van zuivel aanpassen of beïnvloeden. Melles: „Als voorbeeld noem ik kaas, een vaak wat traditioneler product. Wij zijn, in opdracht van de klant, continue op zoek naar manieren om de receptuur zodanig te beïnvloeden, zodat de consument nog meer van de smaak van kaas kan genieten. Daarin hebben we elkaar nodig, door opnieuw aan tafel te gaan zitten en een brug te bouwen tussen de traditie en moderne ingrediënten.” Het gaat overigens niet alleen over smaak. Bepaalde bacteriën kunnen er bijvoorbeeld voor zorgen dat het gebruik van conserveer-

middelen in kaas tot een minimum wordt beperkt. Ook daar is de markt in geïnteresseerd. Hoogwaardige kwaliteit CSK is behoorlijk succesvol in de zuivelindustrie. Zo zijn bijna alle kazen in ons land uitgerust met ingrediënten van CSK, maar ook in het buitenland weet men de hoogwaardige kwaliteit en de invloedrijke ingrediënten van CSK op waarde te schatten. „De opdrachtgevers zitten wereldwijd, maar we concentreren ons vooral op WestEuropa, Oost-Europa en de Verenigde Staten”, geeft Melles aan. Regio’s waar CSK op dit moment veel groei realiseert. Waarmee hij de impact die CSK op onze smaak heeft nog maar eens onderstreept. „We zijn een high tech bedrijf dat bezig is met vernieuwing van zuivelproducten. Smaak is een krachtig domein en uit ervaring weten wij dat smaak ons blijft verbinden. CSK is er trots op integraal onderdeel te zijn van Nederland Zuivelland. Daarmee bevinden we ons in de top van de wereld van de voedingsmiddelindustrie, het is een voorrecht om daar deel vanuit te mogen maken.” www.cskfood.com

Advertentie

Food Voedingsopleiding met toegevoegde waarde 



 





 



 



Voeding, zorg en voorlichting vormen een belangrijke driehoek. Alle reden voor Terra, onderdeel van Onderwijsgroep Noord en MBO Life Sciences, om samen met tal van partners uit de praktijk na de zomer te starten met de nieuwe MBO- opleiding Food, Life & Innovation.

„Noord-Nederland krijgt er in september in Meppel en volgende jaar in Groningen en Leeuwarden een unieke opleiding bij. Een opleiding die voeding, gezondheid en voorlichting verbindt, opgezet vanuit de praktijk, bedacht en uitgewerkt met onze Sector Advies Raad (SAR) en partners uit bedrijfsleven en zorg,” vertelt Marjan Nijenbanning, docent en teamvoorzitter Food & Agri van Terra. „Waar komt eten vandaan, hoe wordt het gemaakt en verpakt, welke rol speelt het voor je gezondheid en je welzijn? Door samenwerking met De Streekboer, Agro Mulder, Espria, Dawn Foods, Hanos, Greens & Salads, Distrivers en Interzorg kunnen we actuele kennis en ontwikkeling en de ontwikkeling van nieuwe functies in de zorg direct in de opleiding verwerken.” Arend Jan Pothof van groothandel Distrivers maakt deel uit van de Sector Advies Raad en is verheugd over de kansen van de nieuwe opleiding. „In de zorg zien we dat de kennis verbrokkelt, terwijl de rol van voeding steeds belangrijker wordt. Vanuit Distrivers zien we allerlei ontwikkelingen

in het land op voedingsgebied en in de zorg die in het onderwijs tot nu toe te weinig aan bod komen. Deze MBO- opleiding versterkt de positie van actueel, modern agrarisch onderwijs en zo hebben we de unieke kans om jongeren vanuit verschillende thema’s te betrekken bij de prominente rol van voeding, zorg en gezondheid in onze veranderende maatschappij.” Ook Roelof Bos van het Drentse Interzorg stond aan de basis van de opleiding. „Wij zijn sterk innovatief met voeding bezig en voortdurend gericht op het verbeteren van het welzijn van onze cliënten. Het begon in 2016 met de introductie van gezonde bijvoeding, als alternatief voor de bekende flesjes aanvullende voeding. We ontwikkelden in eigen huis speciale hapjes die passen bij het ritme van de dag, duurzaam, smaakvol en vers. Het was een mooie opmaat voor meer onderzoek en kennis naar de rol van voeding bij het welzijn en gezonder en vitaler ouder worden. Goede voeding is het beste medicijn zeggen wij vaak, dus er is alle reden de jeugd mee te nemen



       

            



    



 

in de betekenis van voeding. Daarom ondersteu  nen we deze opleiding van harte, dit is echt van toegevoegde waarde in het onderwijs.” mbo.terra.nl

Is vlees en melk altijd afkomstig van een dier? We hebben toch ook vruchtvlees en kokosmelk? Het wordt tijd voor een plantaardig alternatief! Halbe Vogel

Spannend? „Jazeker“, zegt Halbe. „Enerzijds omdat een steeds grotere groep consumenten geen genoegen meer neemt met de huidige wijze van dierlijke productie. Het is te intensief, teveel

gericht op rendement, namelijk zoveel mogelijk melk, vlees en eieren met zo weinig mogelijk middelen. Naast dierwelzijn komt ook het milieu in de knel. Zo is de koe verantwoordelijk voor 18 % van de broeikasgassen, dat is meer dan alle transportmiddelen samen. Consumenten willen dit niet meer en gaan op zoek naar een plantaardig alternatief. Anderzijds omdat het aanbod van plantaardig vlees, melk en eieren relatief gezien nog maar klein is en hiervoor nu nog een selecte groep van vegetariërs en veganisten bestaat. Dat wordt nu wel anders. Een steeds grotere groep van consumenten wil een plantaardig alternatief en de voedselindustrie is hard bezig om deze te ontwikkelen en naar de markt te brengen. De vraag naar plantaardig vlees, melk en eieren is een grote drijfveer voor bedrijven om te innoveren. Het is nu of nooit!”

Tijd voor een ommekeer, vindt Halbe. „En wel met melk. De melkkoe is voor Noord-Nederland van groot economisch belang, maar zijn positie als duurzame leverancier van voedsel is eindig. Naast de ontwikkeling van vleesvervangers, zoals De Vegetarische Slager en Vivera, zullen ook melkvervangers ontwikkeld gaan worden. En waarom niet in Noord-Nederland? We hebben plantaardige ketens voor ontwikkeling van de grondstoffen, denk aan aardappel, graan en suikerbiet, en we hebben de verwerking en distributie van koemelk. Een prachtige uitgangspositie voor Melck, de groene motor!” www.vogelvlucht.eu Advies- en interim managementbureau voor de foodindustrie.





Melck, de groene motor

„Waarom moet melk een dierlijke origine hebben als vlees tegenwoordig ook plantaardig is“, begint Halbe Vogel van Vogelvlucht BV. "Het is bijna een vanzelfsprekendheid dat vlees en melk dierlijke producten zijn, maar dat wordt de komende tijd echt anders. De afgelopen 10 jaar is de consument zich meer bewust geworden van wat die eet. En neemt daarbij geen genoegen meer met het huidige aanbod van voedsel. Wen er alvast maar aan, de komende 10 jaar zullen vele plantaardige vervangers voor typische vleesproducten als worst, gehakt, biefstuk, mayonaise maar ook melk op de markt verschijnen. Spannend.”



 



14 KORT EN PRACHTIG

GAT SLAAN IN KOELKASTENBERG

Gerrie Leemput

Niemand trekt een blik ingenieurs open om dit te vermarkten. Te duur.

Bijna 900.000 afgedankte koelkasten per jaar, alleen in Nederland. Gerrie Leemput ontwikkelde met zijn bedrijf ATN Engineering in Stadskanaal een apparaat dat die koelkastenberg zo efficiënt mogelijk recycled. Van een milieuvriendelijke autosloper naar een wereldspeler die koelkasten ontgast.

250.000 koelkasten gerecycled worden. Ongeveer tien jaar later lag dat aantal al twee keer zo hoog. De kleinere recyclingbedrijven sterven uit. Er zijn nu bedrijven die 24/7 werken en zeventigduizend koelkasten per maand recyclen. In ons land is er maar één bedrijf dat koelkasten recyclet. Maar in het buitenland is er nog markt genoeg. We bedienen heel Europa en Noord- en Zuid-Amerika. Nu zijn we bezig met landen als India, Sri Lanka en China.”

Wat doet jullie bedrijf? „We ontwikkelen en bouwen machines voor het aftappen van de gassen in

Wat maakt jullie een wereldspeler?

koelsystemen. Dat doe ik al zo’n twintig jaar. Ik begon in Veendam, waar

„Het feit dat we een nichemarkt bedienen. Die nichemarkt maakt het in-

ik met mijn broer een milieuvriendelijke autosloperij had. Ik kreeg een tip

vesteren voor grote bedrijven niet interessant, omdat er behoorlijk wat

om zo’n ontgassysteem te bouwen, want daar zou geld inzitten. Ik ontwik-

specifieke kennis nodig is. Er is geen fabriek die een blik ingenieurs open-

kelde een boorkop en zo ging de bal rollen. Er heerst een wereldwijd afval-

trekt om dit in de markt te zetten. Dat krijgen ze er nooit uit.”

probleem. Koelkasten bevatten gassen en oliën die niet in de atmosfeer terecht mogen komen. Voordat een koelkast kan worden gerecycled, moet

Hoe zie je de toekomst van het bedrijf?

de compressor dus leeg. Met ons systeem gaat dat efficiënt.”

„Robotisering. Er is nu nog iemand nodig om de boor op de goede plek te zetten. Maar we zijn er nu al zeker van dat we 80 procent van de koel-

Weten jullie dat jullie een wereldspeler zijn?

kasten in de toekomst met een robot doen. De koelkasten komen op een

„Ja, hoe klein we ook zijn. Binnen deze markt zijn wij een wereldspeler.

carrousel met zes boorkoppen. Die kan wel driehonderd koelkasten per uur

Binnen en buiten Europa bouwden we een kleine honderd machines.

verwerken. Het zit er dus dik in dat we blijven groeien. Het aantal koel-

Ik verwacht de komende maanden nog meer opdrachten binnen te krijgen.

kasten neemt toe. Vroeger waren mensen blij met één. Nu hebben ze er al

We raken zelfs een beetje overbelast door al het werk.”

gauw twee of drie. En de kwaliteit van die koelkasten is er niet echt beter op geworden. Bovendien zitten er tegenwoordig in steeds meer apparaten

Hoe ziet jullie markt er uit?

koelingen, zelfs in wasdrogers.”

„Die is stevig in ontwikkeling door vernieuwingen binnen de milieuwetgeving in Europa. Voor mijn gevoel kwamen er sinds de ondertekening van het klimaatakkoord van Parijs veel meer aanvragen binnen. Die aan-

Een wereldspeler is een bedrijf dat in eigen regio redelijk onbekend is,

vragen zetten zich zo langzamerhand om in opdrachten. De wereld was er

maar een internationale markt bedient. Dit bedrijf is opgespoord door

nog niet klaar voor, toen ik in 1989 het systeem ontwikkelde. Het probleem

Innovatiespotter, de bigdata-analist voor innovatief Noord-Nederland.

van de afvalberg werd onderschat. In die tijd moesten er per jaar zo’n

Senioren langer fit houden door ze mollen in het zand te laten drukken met hun voeten. Het Mollenspel van Marcel Jonker uit Tytsjerk brengt ouderen op een speelse manier in beweging. Een soort Whac-A-Mole voor bejaarden.

„

KORT EN PRACHTIG

GEZOND OUD DOOR MOLSHOPEN

QUOTE Kennis is macht, maar enthousiasme brengt iets in gang Richard Branson

”

Wat is jullie grootste obstakel? „Bekendheid, of het gebrek eraan, beter gezegd. Er bestaat nog niets

Door Arne Roest, foto’s Pepijn van den Broeke

vergelijkbaars. Omdat het nog niet eerder gedaan is, kostte het moeite om iemand te vinden die de software kon programmeren. Er zijn niet veel

Wat is het mollenspel?

mensen die daarvoor de kennis hebben. Het was erg belangrijk om op

„Een bewegingsspel voor ouderen. De spelers zitten op een stoel en moe

één lijn te zitten bij het ontwikkelen van de software. Want als jij op

ten met hun voeten mollen in molshopen duwen. Het idee is dat ze er lol in

spoor A iets aan het ontwikkelen bent en ik zit op spoor B, dan hebben

krijgen en zo meer in beweging komen. Fitte en blije mensen leven langer.

we een probleem. Het is een continue afstemming. Daar gaat tijd in zitten.

Dat is het doel.”

Geregel en uitzoekwerk kost ook veel tijd. Werkzaamheden kun je uit besteden wanneer iemand het beter kan dan jijzelf, maar daar moet je wel

Loopt het naar verwachting?

voor betalen.”

„Ik ben er al een paar jaar mee bezig. Toen ik begon dacht ik nog: dit doen we wel even. Een paar jaar verder, maar het spel staat er. Op het pad naar

Wanneer is de grote doorbraak?

het beste spel kom je ook dingen tegen die niet passen. Materiaal bij

„Ik hoop dat er na de zomervakantie meer aanvragen binnenkomen.

voorbeeld, maar ook samenwerkingen die ik aanging. Achteraf kom je er

En die hoop is wel terecht, denk ik. Het begint nu op stoom te komen.

dan achter dat mensen niet helemaal konden invullen wat ik voor ogen had.

Een bestelling voor zes stuks is al binnen. Die heb ik binnengehaald door

Maar, misschien was ik daar toen nog niet duidelijk genoeg in. Dat heeft

mijn deelname aan Vital Regions, een samenwerkingsverband tussen

geld gekost. Het is een proces geweest, ook voor mij.”

Noord Nederland en de aangrenzende regio’s in Duitsland.”

Marcel Jonker

ADvertentie

FOOD

‘Verduurzamen is ook een verbetering van je producten’ Wim Dijk, directeur en eigenaar van Oliehoorn B.V., heeft al een flinke staat van dienst. Al vanaf 1999 is hij algemeen directeur bij Oliehoorn. Onder zijn leiding groeit het bedrijf uit haar jasje. In 2008 wordt de nieuwe fabriek opgeleverd. Uiteraard voldoet deze fabriek aan alle normen met betrekking tot hygiëne en veiligheid, maar er is meer gerealiseerd.

Wim Dijk Wim Dijk heeft hart voor het milieu en in deze fabriek komt dat tot uiting. Er is geïnvesteerd in hoge isolatiewaardes, het terugwinnen van warmte uit het ketelhuis en er is een waterzuiveringsinstallatie geïnstalleerd. „Het is niet alleen belangrijk om na te denken over duurzaamheid, dergelijke projecten zijn ook de krenten in de pap van het ondernemerschap.” Voorloper „In 2008 waren wij misschien wel de eerste die op afstand konden inloggen op onze productielijn. Handig bij storing, want je kunt vanuit kantoor of huis een inschatting maken van het probleem en op basis daarvan beslissingen nemen. Kunnen we een plaatselijke monteur laten komen of moeten we een monteur van de fabrikant uit Duitsland laten komen. Het zijn dit soort kleine dingen die een verschil kunnen maken. Een monteur uit Duitsland laten rijden, betekent een grotere uitstoot van C02. Als je op die manier gaat kijken, kom je meer dingen tegen die je aan kunt pakken. Je hebt je voelhoorns uitstaan, je ziet opeens dingen waar je anders aan voorbijgaat. Op die manier kwamen we ook op onze Oerhollandsche Tomatenketchup. ” Wat goed is, mag je niet weggooien Het lijkt een ‘open deur’: wat goed is, mag je niet weggooien. Toch wordt er in de voedselindustrie veel goed spul weggegooid. Het voedselproduct is dan goed, maar niet mooi genoeg voor de schappen van de supermarkt. Bij tomaten is de vorm

bijvoorbeeld niet rond genoeg of er zitten vijf tomaten aan een tros in plaats van zes. Als ondernemer begrijpt Wim de overwegingen van de supermarkt wel, maar hij zoekt ook naar oplossingen. „Het is toch zonde om goed spul weg te gooien.”

ketchup.” Volgens Wim Dijk is dit een voorbeeld van productverbetering door duurzaamheid. „Duurzaamheid hoeft niet ten koste te gaan van kwaliteit. Integendeel, proef onze nieuwe ketchup maar en je snapt waarom we het Oerhollandsch noemen.”

Telen van voedsel gaat gepaard met gebruik van mest, water en energie. Duurzaam voedsel verbouwen is efficiënt voedsel verbouwen. Producten weggooien hoort daar niet bij. „Wereldwijd verspillen we een derde aan de totale voedselproductie. Als we dat kunnen terugbrengen, is dat een vermindering van C02 – uitstoot.”

Beter en gemakkelijker Producten worden niet alleen beter, maar soms ook makkelijker in gebruik door duurzaam te innoveren. Een voorbeeld hiervan is de ontwikkeling van de sausdispenser. Deze RVS dispenser vervangt de plastic emmers. Dat zorgt voor minder vervuiling en afval voor de horeca. Met die gedachte is ook de Cruzer Green Label ontworpen voor horecaondernemers. Deze cruzer wordt ingezet bij het verversen van (frituur)olie. Deze verrijdbare opslagcontainer met een capaciteit van 300 liter vervangt een hoeveelheid aan 20 can-in-box verpakkingen. Dat is minder afval en bovendien is het minder gesjouw.

Oerhollandsche Tomatenketchup Bij Oliehoorn weten ze de tomaten die niet in de supermarkt komen goed te gebruiken. Het bedrijf gebruikt een tomatenblend gemaakt van deze resttomaten. De blend wordt vervaardigd bij Greenblend. Een bedrijf dat energiezuinig en met biologische gewasbescherming tomaten teelt. Van deze blend maakt Oliehoorn haar Oerhollandsche Tomatenketchup. Wim Dijk is erg enthousiast: „We bieden het product aan in de puurste vorm. Het is een stevige, ambachtelijke ketchup die voor 70% uit Hollandse tomaten bestaat. Het is een stoere ketchup waarin nog tomatenpitjes en her en der een tomatenvelletje te vinden zijn. De Oerhollandsche Tomatenketchup heeft meer tomaat en ongeveer 50% minder suiker dan de traditionele tomaten-

We zijn nog lang niet klaar Stilzitten past niet bij Wim. “We blijven nadenken over de verbetering van onze producten. Verduurzaming hoort daar bij. Het één stimuleert het ander.” www.oliehoorn.nl

Advertentie

Food

Internationale verpakkingsgigant ESSENTRA PACKAGING is misschien niet zo bekend. De Leeuwarder Papierfabriek (LPF), de naam van dit bedrijf voor de fusie, was dat wel; een begrip in Leeuwarden. Ken Haan, Site Director en Erik Spandaw, Sales Manager, betreuren dat die binding met het bedrijf verdwenen is. „Het is een mooi bedrijf hier op industrieterrein De Zwette. Onze producten tref je wereldwijd en zijn te vinden in de kast van elke Nederlander. Iedereen kent ons product. Daar zijn we best wel trots op.” Rinke Feenstra ESSENTRA maakt verpakkingsmaterialen voor food, non-food en cosmeticaproducten. Bekende merken met een grote oplage die verpakt worden in de dozen van ESSENTRA zijn Koopmans en Dr. Oetker; bekend van het deegbeslag en andere voedselproducten. Ook merken die met kleinere oplages in de winkels liggen, kunnen bij ESSENTRA PACKAGING terecht. „We hebben onze productie zo georganiseerd dat we voor zowel grote als kleine oplages kunnen produceren. Daar zijn we uniek in”, zegt Erik. „Een andere kracht van ons is dat we snel werken. De communicatie met onze klanten verloopt ade-

quaat. Mocht een bedrijf ’s ochtends een aanvraag voor een nieuw ontwerp indienen, dan heeft de klant ’s middags een uitgewerkte concepttekening in zijn mailbox. Dit natuurlijk op basis van de wensen en eisen van de klant.” Hulp bij noodsituaties Het productieproces van ESSENTRA is zo ingericht dat er flexibel op een noodsituatie kan worden ingespeeld. „Door een brand bij een klant was laatst de voorraad verpakkingsmateriaal onbruikbaar geworden. De volgende dag hadden we dat gat weer opgevuld. Het getroffen bedrijf heeft genoeg zorgen, laat ons dan de zorg voor de ver-

pakkingsmaterialen uit handen nemen. Hoe we dat doen? Dat is ons geheim.” Een schakel in de productieketen „Als je zegt, ‘we maken verpakkingsdozen’, dan is dat beslist niet ‘sexy’, maar als je de dynamische wereld erachter gaat zien, de techniek, het ontwerp, het inspringen op veranderingen uit de markt, dan is het dat wel”, zegt Ken. „Ons personeel houdt van die dynamiek. We realiseren ons dat we een schakel zijn in de productieketen. Een onderdeel van uw producten thuis.” www.essentra.com

Heerlijke en eerlijke koeken Het dorpje Molkwerum, op zijn Fries Molkwar, aan de rand van het IJsselmeer, mag zich de bakermat noemen van de traditioneel en ambachtelijk gebakken koeken van Bakkerij Molkwar. Eigenaar en directeur van de bakkerij, Folkert Reitsema, is er trots op. „Volgens de Lonely Planet Reisgids is Friesland de derde beste plek om te vertoeven in Europa. Als je echt de traditie van Friesland wil proeven, dan moet je onze koeken eten. De recepten die wij als basis hebben, zijn al meer dan honderd jaar oud. Een heerlijk product.” Oude recepten, eerlijke koeken „We houden van traditie en we zijn dol op koek. Beide zaken kunnen we goed combineren. We bakken onze koeken op een ambachtelijke wijze met verse producten. De unieke kruiden zorgen voor een heerlijke geur en smaak.” In oude recepten zitten geen conserveringsmiddelen en andere chemische toevoegingen verwerkt. „Dat is wat de koek oerecht en eerlijk maakt. Je weet wat je eet”, zegt Folkert.

smaak, hoeft niet te betekenen dat je stil blijft zitten. Volgens Folkert is het nodig om je aan te passen aan een veranderende samenleving. „Mensen zijn veel op pad en hebben behoefte aan een goede manier om hun lekkere trek, flaubyt, te stillen. ‘Stek yn e bûse’, een los verpakte koekreep voldoet aan die behoefte. De reep past precies in een jas- of borstzak.” Voor ieder wat wils Bakkerij Molkwar heeft een breed assortiment aan koeken. „Voor iedere smaak hebben we een koek. Wat de koeken gemeen hebben is dat ze traditioneel Fries, zonder toevoegingen en ambachtelijk gebakken zijn.” www.molkwarderkoeke.nl

Traditioneel, maar niet achterhaald Traditie in ere houden, zoeken naar een eerlijke Folkert Reitsema

DE 8 MEEST

e d n e l e k k i pr

BOEKEN VOOR BIJ HET ZWEMBAD

Ondernemers en vakantie: de één laat z’n bedrijf even helemaal los,

de ander kan het toch niet laten om aan z’n bedrijf te werken. Voor degene die ontspanning, maar ook inspiratie zoekt, zet noordz de acht meest inspirerende boeken van afgelopen tijd voor je op een rijtje.

Door Karlijn ter Horst, illustratie Job van der Molen

Tip 1

Tip 5

Het geheim van Bol.com | Michael Schaeffer

Donuteconomie | Kate Raworth

Vlak voor het barsten van de internetbubbel wil Bol.com het

Volgens econoom Kate Raworth heeft het huidige economische

grootste online boekwinkel worden. Drie jaar later staat het aan

denken ons op een dwaalspoor gezet. De financiële crisis kwam

de rand van de afgrond. Drie investeerders redden het platform

als donderslag bij heldere hemel en kon zelfs niet worden

ternauwernood. De rest is geschiedenis. Michael Schaeffer zat

voorkomen. De rijksten worden steeds rijker, terwijl extreme

veertien jaar in de directie van het bedrijf en geeft in Het

armoede nog steeds heerst. Hoe komen we op het punt waarop

geheim van Bol.com een kijkje achter de schermen. Over de stap

in de behoefte van iedereen wordt voorzien? Dit alternatieve

naar online, het opnieuw uitvinden van winkelen, groots durven

economische model legt Raworth stap voor stap uit in haar

denken en constant willen vernieuwen.

Donuteconomie.

Tip 2

Tip 6

Let my people go surfing | Yvon Chouinard

Measure what matters | John Doerr

Patagonia-oprichter Yvon Chouinard doet in Let my people go

De legendarische venture capitalist John Doerr legt uit hoe

surfing uit de doeken hoeveel doorzettingsvermogen en moed

OKR’s (Objectives and Key Results) ieder bedrijf explosief

nodig zijn om een van de meest gerespecteerde en duurzame,

kunnen helpen groeien. In Measure what matters doet hij dat

groene bedrijven te runnen. Naast zakenman is Chouinard ook

aan de hand van een kijkje achter de schermen bij tech-giganten

fervent bergbeklimmer. Zijn liefde voor spannende, ambitieuze

als Google en Intel. Wat wil je bereiken? En hoe ga je die

expedities inspireerde hem om innovatieve sportkleding te

prioriteiten in meetbare acties door de tijd wegzetten?

ontwerpen. Zijn memoir is een verhaal over een man die goed

Uit ervaringen van onder meer Bill Gates en U2-zanger Bono

doen en grote avonturen beleven in het hart van zijn business

blijkt: de opbrengsten van deze aanpak zijn groots.

heeft gebracht.

Tip 7 Tip 3 Uber voor alles | Rens Lieman

De nieuwe economie | Tim O’Reilly ‘Het geweten van Silicon Valley’ is zijn bijnaam. Weinigen

Gemak dient de mens, toch? Journalist Rens Lieman legt in zijn

hebben zo’n vooruitziende blik als auteur Tim O’Reilly.

boek Uber voor alles uit wat welke gevolgen on-demand

Hoe gaan nieuwe technologieën onze wereld veranderen?

bedrijven als Uber en Airbnb hebben. Maar, wat is de schaduw-

Welke keuzes moeten we nu maken om in de toekomst een

kant van deze nieuwe economie? In de zoektocht naar het

wereld te krijgen waarin we willen leven? Op die vragen geeft

antwoord interviewde Lieman bestuurders, topmannen,

de vooraanstaand denker antwoord. Want we stormen af op een

investeerders en ondernemers en werkte hij voor een aantal

wereld die door technologie wordt bepaald.

on-demand bedrijven.

Tip 8 Tip 4 You Are a Badass at Making Money | Jen Sincero

Principles | Ray Dalio Een van de meest succesvolle investeerders en ondernemers deelt in Principles zijn onconventionele principes die hij de

Met recht een NY Times-bestseller. You Are a Badass at Making

afgelopen veertig jaar ontwikkelde, constant bijstelde en

Money brengt je voorbij je angsten en beren op de weg die tot

gebruikte om zowel in het bedrijfsleven als privé unieke

nog toe je financiële succes beperkten. Auteur Jen Sincero put

resultaten te behalen. Wat leerde Ray Dalio in zijn bijzondere

uit eigen ervaring. In slechts een paar jaar tijd transformeerde

carrière? Zijn honderden praktische lessen helpen je verder.

ze van een vrouw die woonde in een omgebouwde garagebox naar een vrouw die de wereld in stijl bereisd. In dit boek combineert ze hilarische anekdotes met hapklare concepten die resultaten kunnen brengen.

Advertentie

Food

Douwe Bruinsma, medewerker Passies komen samen bij tomatenkwekerij ‘it Wiid’ te Wier Johan Kuipers, productieleider van de tomatenkwekerij, staat bol van kennis over tomaten kweken en de facetten die daar bij komen kijken: de regenval van de afgelopen jaren in het Noorden van Friesland, de gedragingen van de sluipwesp, de groei van de tomatenplant, de eisen waar het bedrijf aan moet voldoen om de diverse keurmerken te krijgen en te behouden, de ontwikkelingen van de zonnepanelen en noem maar op. Alles wat van belang kan zijn voor het kweken van een

Eerlijke en pure tomaten uit de kwekerij in Wier In het Noorden van Friesland, in Wier, vlakbij Berlitsum, is één van de zes vakbedrijven van Empatec te vinden. Het betreft tomatenkwekerij ‘it Wiid’. Net zoals bij de andere vakbedrijven van Empatec worden zijn hier mensen in dienst met afstand tot de arbeidsmarkt. Bij ‘it Wiid’ kunnen zij een zinvolle bijdrage leveren aan het teeltproces van tomaten. Bovendien wordt er alles aan gedaan om die tomaat zo duurzaam en puur mogelijk in de winkels te krijgen. goede en lekkere tomaat heeft Johan paraat. Bovendien geniet hij van het werken met mensen. „Mijn passies komen hier samen.” Het gaat om de mens „We zijn een tomatenkwekerij, maar uiteindelijk gaat het mij om de mensen”, zegt Johan. Dat betreft niet alleen de milieu- en mensvriendelijke manier van kweken. De kwekerij is ook een plek waar mensen die minder snel een plek op de reguliere arbeidsmarkt verwerven productiematige arbeid verrichten. Daarnaast werkt op de kwekerij

een groep mensen die we projectmatig naar een reguliere job begeleiden. „We trainen hen in allerlei belangrijke werknemersvaardigheden. Op die wijze kunnen deze mensen hun kwaliteit verhogen en weer aantrekkelijk worden voor een werkgever. Dat lukt vaak en dat is waardevol.” Een eerlijke tomaat „Het is belangrijk dat de consument weet wat hij eet. We willen gezond en eerlijk voedsel zonder toevoegingen. Bovendien is het belangrijk dat we met onze productie, onze omgeving, de natuur, de aarde zo min mogelijk belasten. We zijn al een aantal jaren bezig onze productie zo milieuvriendelijk en mensvriendelijk mogelijk te maken. We telen eerlijke tomaten.” Dat betekent onder andere dat de tomaten residuvrij zijn; tomaten zonder chemische gewasbeschermingsmiddelen. Om de tomaten te beschermen tegen schimmels en schadelijke beestjes gebruikt de kwekerij groene gewasbeschermingsmiddelen. Zo worden onder andere de sluipwesp en de roofwants ingezet om insecten te bestrijden. Verspilling van grondstoffen, zoals water en meststoffen, is uitgesloten. Natuurlijk heeft de kwekerij een regenwaterbassin, maar ook daar moet zuinig mee omgegaan worden om geen aanspraak op leidingwater te hoeven doen. De kaswarmte wordt binnenkort opgewekt met biomassa. Alle genomen maatregelen heeft de kweker het Milieukeur certificaat opgeleverd. Naast duurzame productie richt de kweker zich op totale duurzaamheid van de bedrijfsvoering. Men maakt zo veel mogelijk gebruik van gerecyclede producten, natuurvriendelijke schoonmaakmiddelen en ledverlichting. „We zijn op de goede weg, maar plannen voor volgende ontwikkelingen liggen al klaar”, zegt Johan. Een pure tomaat „Je kunt het allemaal goed op orde hebben”, zegt Johan, „maar als je tomaat niet goed is, heb je daar niets aan.” Johan wil lekkere tomaten kweken. Daarbij is een uitgebalanceerd kweekproces en het hanteren van het juiste tomatenras van belang. „Onze rassen zijn kleiner van stuk en smaakvoller. Ze hebben een heerlijk natuurlijk suikergehalte en als je een hap neemt dan worden je smaakpupillen volledig geactiveerd. Ze ‘exploderen’, zo noemen we dat, in je mond.” Of, zoals medewerker Hans Horjus zegt: „zelfs mensen die niet van tomaten houden, vinden onze tomaat lekker.” www.empatec.nl

Johan Kuipers, productieleider en Hans Horjus, medewerker

In de kroeg, aan de eettafel, in de kleedkamer. Je hoort het overal wel eens: ‘Als ik de baas was, dan zou ik het heel anders doen.’ Interessant, maar wij van noordz willen wel eens weten wat en hoe dan. En daarvoor is deze rubriek in het leven geroepen. Om die kroegpraat van een fundament te voorzien. Door Jean-Paul Taffijn, foto Pepijn van den Broeke

„Ik zou onmiddellijk beginnen met het gezonder

Als ik Unilever-CEO Paul Polman was...

‘ZOU IK IJSJES VEEL GEZONDER MAKEN’

maken van mijn ijsjes”, aldus Jos Blom, maker van verantwoorde ijsjes. „Dat is gewoon wat de wereld nodig heeft. En de vraag ernaar is er ook heus. Mensen willen in toenemende mate een product dat niet slecht voor ze is, waarvan ze de bron kennen ook. Een ijsje met ziel dus. Dat maakt Unilever nu niet en daar zou ik verandering in brengen.” „Ik snap wel dat ik als CEO dan met een hele batterij aandeelhouders te maken zou hebben, die vooral winst willen zien. Maar ja, dan moet ik ze maar overtuigen. Van de maatschappelijke verantwoorde lijkheid bijvoorbeeld. Als je zo groot bent als Unilever dan kun je ook echt een verschil maken. Met al die fabrieken waar op veel grotere schaal, dus goedkoper, geproduceerd kan worden. Hoewel ik me afvraag of dat op een manier gaat die ik zie zitten, maar dat terzijde.” „Bovendien, er zit ook best een goed verdienmodel in gezonde voeding. Kijk maar naar mijn eigen bedrijf, dat ijsjes levert in veertien landen al intussen, tot en met Irak! Allemaal omdat er vraag naar is, naar biologisch ijs met eerlijke ingrediënten. Als UnileverCEO zou ik een deel van het enorme marketingbudget misschien wel inzetten om zulke ambachtelijke ijsjes – die natuurlijk meer kosten dan de bulk die Unilever nu levert – iets goedkoper te maken voor de consument. Dan gaat het hard. Want zulke ijsjes hebben van zichzelf al ziel, daar hoef je niet zo veel reclame meer tegenaan te gooien.” „Ik heb bij B & G Foodfactory wel geleerd hoe belangrijk het is om samen te werken. Wij brengen nu zestien verschillende concepten op de markt, in samenwerking met zestien verschillende partijen. De één weet hoe we met zeewier lekker ijs kunnen maken, de volgende snapt het gebruik van verse cashewnoten, een derde werkt met bijzondere fruit soorten. Dat maakt ons allemaal sterker. Bij Unilever zou ik de deur ook wat verder openzetten, zodat er concepten en ideeën binnenkomen die binnens kamers niet bedacht worden.” „Dus als ik Paul Polman was, dan had ik misschien wel even in Surhuisterveen gebuurt. Gewoon eens bij B & G vragen welke concepten goed gaan en die misschien wel in samenwerking op grotere schaal gaan maken. Dat zou toch geweldig zijn? Dat onze veel gezondere varianten op die manier veel meer

JOS BLOM

consumenten in de wereld bereiken.”

Jos Blom is medeoprichter van

„Er is meer dan geld alleen. Er is ook verantwoorde

B & G Foodfactory, dat in 2012 haar

lijkheid. Het lijkt me toch dat je lekkerder slaapt als

deuren in Surhuisterveen opende.

je weet dat je ongelooflijk veel kinderen vandaag

Inmiddels liggen de verantwoorde ijsjes

weer een product hebt verkocht met veel minder

in de grote Nederlandse supermarkten

suiker en andere slechte stoffen. Dat zou ik als

– vaak onder een andere naam – maar

CEO van Unilever dus vooral doen. Dan zou ik van

ook in winkels en horecagelegenheden in

een strijd met de aandeelhouders minder lang

tal van Europese landen en daarbuiten.

wakker liggen. Overigens: in het ijs van B&G zit ook

Jaarlijks worden er ongeveer

wat suiker hoor. Moet wel, anders kun je de bollen

drie miljoen ijsjes geproduceerd.

niet scheppen.”

De zomer. Menig zwijmelt weg bij

de gedachte aan een zonnig strand of mooie roadtrip. Maar hoe doe je dat, als ondernemer op vakantie gaan?

Door Giulia Fabrizi, foto’s Pepijn van den Broeke

WELZIJN OF WELVAART? Zelfstandig ondernemer met of zonder personeel. Eigenaar van een midden- of kleinbedrijf. Of juist groot. Seizoensgebonden of jaarrond topdrukte. Geen een ondernemer en onderneming is hetzelfde. „Het is dus moeilijk om te generaliseren en te zeggen ‘dit zijn de punten waar je naar moet kijken en dan kun je als ondernemer op vakantie’. Het is afhankelijk van veel verschillende factoren en ook van wie je bent als persoon”, zegt Renate Westdijk, directeur van adviesbureau EnWestdijk in Leeuwarden. Bedrijfsmatig adviseert ze werkgevers en ondernemers over sociale vraagstukken. „Vragen over vakantie komen ook regelmatig voorbij”, vertelt ze. Kan een ondernemer wel op vakantie gaan? Zo ja, wanneer kun je het beste op vakantie? Kun je het bedrijf overlaten aan iemand anders? Hoe doe je dat dan? En neem je die werktelefoon nu wel of niet mee naar het strand? „Het belangrijkste is dat je het niet over één kam kunt scheren. Ondernemers moeten bij zichzelf te rade gaan en zich afvragen wat het beste bij henzelf past.” Toch zijn er een aantal basisstappen die voor ieder mens, en daarmee ook iedere ondernemer, goed zijn. „Een keer in de zoveel tijd afstand nemen van je werk en je dagelijkse leven geeft je de kans om op te laden”, zegt Westdijk. Wie nooit vrij neemt, loopt grote kans een keer op te branden. „Als je in een vliegtuig zit, moet je ook eerst je eigen zuurstofmasker opzetten voor je een ander helpt. Daar gaat het om. Als je niet goed aan je eigen vitaliteit denkt, kun je niet verwachten optimaal te presteren.” Op vakantie gaan lijkt voor een ondernemer gelijk te staan aan een stukje zelfontplooiing. Durf je werkzaamheden uit handen te geven? Durf je even te ontkoppelen, zonder bang te zijn dat je die ene fantastische kans zult missen? Durf je de controle even los te laten? Gun je jezelf rust, zonder bang te zijn dat je bedrijf eraan onderdoor gaat? „Wat ik zie, is dat het voor veel mensen eng is”, stelt Westdijk. „Je moet als persoon groeien om erin te vertrouwen dat als je die keuze maakt, het ook daadwerkelijk goed zal aflopen.” De keuze tussen welvaart in het bedrijf en persoonlijk welzijn, speelt hier een interessante rol in. „Heb je eerst welvaart nodig, voor welzijn. Of is het andersom? Daar is wereldwijd een discussie over gaande. Als ondernemer wil je altijd groeien, dus kies je gemakkelijk voor welvaart. Maar hoe je die groei bewerkstelligt, dat kun je zelf bepalen en daar komt het welzijn om de hoek kijken.” 25 ›››

Advertentie

perspectief

Emotie, elektrisch motorrijden waar je blij van wordt

Marchel Bulthuis

Voor Marchel Bulthuis, directeur en eigenaar van Electric Motorcycles Nederland is duurzaamheid zo vanzelfsprekend dat hij er eigenlijk niet te veel woorden aan vuil wil maken. In zijn hoofdkantoor in Groningen legt hij uit: „ik wil het hebben over motorrijden en de beleving van het elektrisch motorrijden. Die ervaring is de motivatie om elektrisch te rijden; emotie noem ik dat.” Als interviewer en hartstochtelijk motorrijder, besluit ik deze uitspraak te testen. Wat is dan zo uniek aan het rijden op een elektrische motorfiets? regen of grind, kunnen daarbij het uitgangspunt zijn. Het doet denken aan een smartphone die je personaliseert. Naast de rijstanden kent de motor parkeerassistentie en een achteruitrijdmodus. „Ik zet hem nog maar niet in de sportstand”, zegt Marchel, „wen eerst maar eens aan de kracht en optreksnelheid van de motor.” Dat blijkt een nuttige voorzorgsmaatregel.

Personaliseren van je motor Even later zit ik wat onwennig op een blauwe Energica. Voordat we gaan rijden krijg ik uitleg van Marchel over de verschillende rijstanden van de motor. De motor is betreft remgedrag en acceleratie aan te passen. Eigen voorkeuren voor rijgedrag of specifieke omstandigheden, zoals rijden in

Dit is compleet nieuw Na een wat schuchter begin, begin ik al gauw te genieten van het rijden en van de Groningse plattelandsomgeving. De eenvoud van de bediening zorgt voor een ander rijplezier. Er gaat minder aandacht naar de bediening en meer naar de omgeving. Het gezoem van de elektromotor is een prettige, zelfs rustgevende, vervanger van het geluid van de brandstofmotor. Een gezoem, overigens, dat luid genoeg is om de fietsers, die we inhalen, niet te verrassen. Als ik de gashendel echt opentrek, verbaast de

DE 4 MIJL VAN BEDRIJVENLOOP GRONINGEN 4MIJL.NL

enorme acceleratie mij. Mocht ik nog twijfels hebben over het ontbreken van motorgeluid, dan is die met één trek aan de gashendel weggenomen. Geen herrie, maar een enorme stuwende kracht en hij staat nog niet eens in de sportstand. Overigens blijft de motor hanteerbaar als bij een comfortabele cruisesnelheid. The electric smile Mijn enthousiasme is zichtbaar. The electric smile noemt Marchel het. „Ik heb een reis georganiseerd waarbij we op deze motors naar de fabriek in Italië gaan. Lekker door de Dolomieten cruisen. De reis was al volgeboekt voordat er reclame voor werd gemaakt. Wat actieradius betreft kan het ook gewoon. Belangrijk daarbij is vooral de korte laadtijd. Met dat in gedachte cruise je zonder probleem grote afstanden.” electricmotorcycles.nl

SCHRIJF JE NU IN! Is jullie bedrijf er ook bij op de tweede zondag van oktober? Op zondag 14 oktober kunnen jullie tijdens de Menzis 4 Mijl van Groningen laten zien dat jullie sportiviteit én gezelligheid belangrijk vinden. Een leuke uitdaging voor jou, je collega’s en relaties. Doen jullie mee voor een topprestatie? Of volbrengen jullie de 4 Mijl en gaan jullie daarna lekker borrelen. Met welke motivatie je ook meedoet, de 4 Mijl Bedrijvenloop is voor ieder bedrijf geschikt!

BEDRIJVENLOOP Ga de uitdaging aan en loop mee!

De kosten voor een bedrijvenpakket zijn € 583,50 excl. BTW Kijk voor het complete bedrijvenpakket op www.4mijl.nl

AF EN TOE INCHECKEN KAN OOK RUST GEVEN

„Zeker bij ondernemers kan ik me voorstellen dat eens in de zoveel tijd even inchecken met de zaak ook een gevoel van rust kan geven. Als je iemand bent die er wel bij vaart om aan het einde van de dag even de mail te checken, dan kan dat meer rust geven dan wanneer je die mogelijkheid niet hebt.” Rust die er vervolgens voor zorgt dat je kunt genieten van de vrije tijd die je hebt ingepland. Verwachtingen managen is misschien het belangrijkste dat je als ondernemer moet doen om daadwerkelijk afstand te kunnen nemen. „Allereerst moet

22 ›››

je duidelijke afspraken maken over de taakverdeling.

Wat Westdijk opvalt, is dat welvaart nog altijd aan geld wordt gekoppeld.

Wie neemt jouw taken binnen het bedrijf over?

Hoe meer je verdient, hoe welvarender je bent. „Men ziet het vaak als

En welke taken zijn dat precies? Dat gaat ook op als

tegenpolen. Als ze denken niet meer te hoeven groeien, dan gaan ze voor

er taken zijn die je niet over kunt dragen en zelf moet

een goed leven. Dan denk je dus niet over human capital als vitaal

blijven uitvoeren”, vindt Westdijk. Plan voor jezelf

onderdeel van je bedrijf. Hoe je bedrijf presteert heeft alles te maken

in wanneer je daarvoor bereikbaar zult zijn en kunt

met je persoonlijke welzijn. Voor mezelf sprekend zie ik dat sterk terug.

reageren en communiceer dat met de ‘achterblijvers’.

Sinds ik beter op mezelf ben gaat letten, vaker nee zeg en niet meer bang ben om wat te missen, stijgt mijn omzet.”

Dit geeft je volgens Westdijk niet alleen als ondernemer de mogelijkheid om het bedrijf even achter

Vakantie opnemen om op te laden, is dus ook belangrijk voor je omzet.

je te laten, maar is ook belangrijk voor degene met

Toch begrijpt Westdijk ook goed dat het lastig is om afstand te nemen.

wie je op vakantie gaat. „Het is belangrijk dat je ook

„Als je een bedrijf hebt, dan is dat net je kind. Je kunt het niet zomaar

stilstaan bij wat jouw gedrag doet met je omgeving.

loslaten of de gedachte eraan uitzetten.” Over het waarom dat niet lukt,

Die verantwoordelijkheid heb je ook naar je relatie,

is ze duidelijk. „Omdat je een giga controlfreak bent.” Door de 24-uurs-

gezin of met wie je ook je vakantietijd doorbrengt.

economie van deze tijd en de mogelijkheden om continu bereikbaar te zijn,

Duidelijk kunnen zeggen dat je dagelijks op een

wordt de drang naar controle alleen maar versterkt. „De vraag die je jezelf

bepaald tijdstip een uur achter je computer zit, geeft

moet stellen is: hoe ga jij om met de bereikbaarheid?”

rust. Altijd moeten zeggen ‘ga maar vast, ik kom zo’, kan gedoe opleveren.”

Vooral wanneer je als ondernemer toch besluit om op vakantie te gaan. Want ben je echt op vakantie als je ook bereikbaar bent voor je klanten,

Om te zorgen dat een vakantie ook daadwerkelijk als

je personeel of je leveranciers? „Als je echt afstand wilt nemen van je werk,

een vakantie voelt, is het ook belangrijk voldoende

lijkt me dat niet verstandig”, zegt Kor Brongers, psycholoog en arbeids-

tijd te nemen. „Dat begint met een stukje discipline”,

deskundige en als onderzoeker verbonden aan de Rijksuniversiteit

aldus Westdijk. „Als je zaterdag met de auto vertrekt,

Groningen. „Als je vakantie neemt en echt rust wilt, kun je de telefoon

werk dan niet vrijdag tot acht uur ’s avonds keihard

beter thuislaten. Dan word je niet verleid om te kijken en te reageren als

door. Blokkeer die tijd in je agenda, zodat je rustig

die afgaat, of om na te denken over of je wel of geen bereik hebt.”

op vakantie kunt.” Hetzelfde geldt voor terugkomen van vakantie. „Zorg ervoor dat de dag na je

Hoewel ook Brongers onderschrijft dat afstand nemen goed is voor ieder

vakantie niet meteen vol staat met afspraken en

mens, benadrukt ook hij dat de manier waarop per persoon verschilt.

mensen direct van alles van je verwachten.”

Wat wordt het deze zomer? Strand, bergen, stad?

Waarom geen Smart Citytrip. Wereldwijd zijn steden hard bezig te verslimmen. Maar die innovaties vinden we ook dichter bij huis, gewoon in het Noorden.

Door Jean-Paul Taffijn, foto Pepijn van den Broeke

CITIES ZIJN STEEDS SMARTER New York werd vorig jaar uitgeroepen tot ‘smartest city’. Waarom? Omdat de stad al

Sustainable Buildings in Groningen is zo’n partij die

sinds 2009 werk maakt van het verzamelen van ongelooflijk veel data. Over verkeers

– de bedrijfsnaam zegt het al – van duurzaamheid

bewegingen, luchtvervuiling, passagiersstromen in het openbaar vervoer, volle vuil

een business case maakt. Een paar knappe promo

containers, defecte rioleringen, maar ook criminaliteit en sociale achterstanden.

vendi van de Rijksuniversiteit Groningen bedachten

En die data kunnen relatief gemakkelijk gebruikt worden door partijen die er de stad

een manier om het energieverbruik in kantoor

mee van dienst zijn. Digitale borden informeren het publiek, extra metro’s worden

panden exact in kaart te brengen én stroom en

ingezet waar knelpunten verwacht worden, luchtvervuiling wordt aangepakt,

warmtetoevoer zo te regelen dat er heel veel

criminaliteit de kop in gedrukt, containers geleegd voor ze overvol zijn.

bezuinigd wordt.

Dat is smart. De definitie van het begrip smart city wordt steeds verder uitgebreid, in

Sterker nog: de software maakt de gebouwen zelfs zo

gelijke tred met de mogelijkheden die maar groeien. De laatste versie op Wikipedia

slim, dat ze met soms bijna de helft van de energie

zegt: een slimme stad (smart city) is een stad waarbij informatietechnologie en het

toekunnen. „We verzamelen eerst veel gegevens over

internet der dingen gebruikt worden om de stad te beheren en te besturen.

zo’n gebouw. Welke ruimtes worden wanneer gebruikt bijvoorbeeld. Dat combineren we met data

Dat dus. Tokyo staat hoog in de ranglijsten van slimste steden. Seoul, Toronto,

als de buitentemperatuur. En dan bedenkt onze

Zürich ook. En Amsterdam staat er steevast tussen. Maar ook in ons landsdeel staan

software wanneer waar het licht aan mag, waar de

ze bepaald niet stil. Leeuwarden bijvoorbeeld knoopte heel wat data aaneen om de

verwarming eerder uit kan. En dat regelt zo’n ge

bezoekers van de Culturele Hoofdstad en de plaatselijke ondernemers bij te staan.

bouw vervolgens in principe zelf”, vertelt Faris

Groningen werkt aan een ambitieus slim fietsplan. In bijna elke plaats gebeurt wel iets.

Nizamic. die Sustainable Buildings startte samen

Vanuit overheden, ondernemers en soms zelfs burgers. Zoals Sybren van der Velde,

met Tuan Anh Nguyen.

die een slim verkeersbord bedacht dat bij Húns is neergezet. Het bord past de maximum snelheid automatisch aan aan de verkeerssituatie.

Het concept slaat aan. Heel wat overheidsgebouwen zijn al onder de loep genomen. Onlangs sloot de

Sneek hangt vol met beacons. Techbedrijf Snakeware uit die stad hing ze op en maakte

startup een overeenkomst met woningbouw

het platform Lightcurb dat de apparaatjes aanstuurt. Beacons zijn kleine sensoren die

vereniging Waarborg en nu start er een project met

door middel van Bluetooth communiceren met bijvoorbeeld telefoons. Arjen de Jong

tientallen bedrijven in de stad. Slimme gebouwen

van Snakeware: „We staan nog maar aan het begin van deze ontwikkeling. In Sneek

maken de stad slimmer.

gebruiken we de beacons om goede informatie over te brengen aan bezoekers van de stad. Die krijgen ze in de buurt van een beacon op hun telefoon.”

Sustainder in Emmen is misschien wel het beste voorbeeld. Dat bedrijf lijkt in eerste instantie in

De Jong denkt dat de beacons een grote rol gaan spelen in smart cities. „In Groningen

straatverlichting te doen, maar stort zich bij nader

worden er ondergrondse afvalcontainers al mee gemonitord. Op basis van historische

inzien op het faciliteren van slimme steden. Het is

data voorspellen die containers als het ware zelf wanneer ze bijna geleegd moeten

een ingenieuze combinatie.

worden. Maar in de VS en zeker ook in China worden al veel grootschaliger proeven gedaan. Via de beacons wordt de meest uiteenlopende informatie gedeeld.”

„In Nederland moet nog 85 procent van de straat verlichting op LED worden overgezet. Maar als je

De ontwikkelingen in de smart city zijn zo divers, dat veel partijen er druk mee zijn.

dan toch moet vervangen, waarom er dan niet

Niet in de laatste plaats omdat één van de belangrijke doelen is het leven duurzamer te

meteen een slimme lantaarnpaal van maken?”,

maken. En dat móeten we wel, als we de doelen van Parijs willen halen.

legt marketingdirecteur Marco Bosch uit.

Marco Bosch

De armaturen van Sustainder geven niet alleen duurzaam licht in exact de sterkte en hoek die de gebruiker op elk moment wenst. Ze vormen ook de schakel in een netwerk van slimme toepassingen die andere bedrijven erop aansluiten. „Onze producten zijn modulair. Bovenop de cassette van de verlichting wordt een cassette geplaatst die alle bruikbare data die je wil kan ontvangen en door geven. Koppel er bijvoorbeeld slimme geluidsmeters aan die horen dat er op straat gevochten wordt en de lichten gaan feller aan en het systeem bepaalt of de hulpdiensten moeten worden ingeschakeld.” Alles kan erop. Fijnstofmeters, camera’s, weer meters, verkeersdetectors, beacons die zelfrijdende voertuigen geleiden, noem maar op. Sustainder denkt dat in de nabije toekomst drones erop kunnen landen om op te laden. „Ik vergelijk onze producten wel eens met smartphones. Je kunt er van alles mee. En ook nog bellen. Wij bieden de telefoon, anderen zijn beter in het bouwen van apps. Zo werken wij.” Sustainder maakt sensorhubs die licht geven. Bosch: „Smart cities ontwikkelen zich razendsnel. Er kan van alles, veel meer dan we nu bedenken. Maar dan heb je wel een infrastructuur nodig. En lantaarn palen zijn daar bij uitstek voor geschikt. Ze zijn er al, de eigenaar is bekend, ze zijn in steden erg vertakt.” Inmiddels maken 125 gemeenten in Nederland en Duitsland gebruik van de slimme verlichting. „Terwijl we pas een dik jaar aan het produceren zijn. Je merkt aan alle kanten dat het kwartje begint te vallen. Dit is de toekomst.”

Lantaarnpalen zijn bij uitstek geschikt als infrastructuur

precies te zijn, is het in Nederland Tax Liberation Day. Van 1 januari tot en met 18 juni werkt u voor de Belastingdienst, maar vanaf 19 juni tot en met 31 december werkt u voor uzelf. Bij wijze van spreken dan hè, en gemiddeld.

De Britten vierden hun belastingbevrijdingsdag vorige maand al, op 29 mei. Maar ook dat is veel te laat, vinden ze. ‘Zelfs de horigen in de Middeleeuwen werkten slechts een derde van hun tijd voor hun feodale heer. Wij maar liefst 40procent!’, schreef het Adam Smith Institute, een rechtse denktank. Ik kan het u nog sterker vertellen. Toen de hertog van Alva in 1569 namens Filips II in de Nederlanden de Tiende Penning invoerde (een BTW van 10 procent), kwamen we in opstand en hebben we tachtig jaar oorlog gevoerd! Tegenwoordig betalen we zonder morren een BTW van 21 procent.

Maar u prikt natuurlijk wel door deze framing heen. Geld afdragen aan een feodale heer of een buitenlandse bezetter is niet hetzelfde als belasting betalen aan een democratisch gekozen overheid.

BEVRIJDINGS DAG

In het laatste geval kunt u immers meepraten over de besteding van het geld. Want waar die Middeleeuwse heer zijn geld waarschijnlijk uitgaf aan kruistochten en toernooien, levert onze overheid ons allemaal mooie producten en diensten. Veiligheid en rechtsbescherming. Gratis lager en middelbaar onderwijs, en hoger onderwijs ver onder de kostprijs. Wegen waar u gratis overheen mag rijden. Gezondheidszorg, ook ver onder kostprijs. Maar liefst drie televisiezenders die

heel anders zijn dan de elf of twaalf die geen belastinggeld krijgen. O nee, dat dan weer niet. En, niet te vergeten, u krijgt zelf geld van de overheid, tenminste als u oud, arbeidsongeschikt, arm of student bent, of als u kinderen of een eigen huis hebt, nou ja, bijna altijd dus.

Wat ik zeggen wil: we krijgen er een hoop voor terug. Misschien moeten we er een ander woord voor verzinnen. ‘Belasting’ klinkt niet fijn. Het is een last die we moeten dragen; iets waar we last van hebben. Bij ‘belastingdruk’ verdubbelt dat nog eens. Hoe lager, hoe beter, denk je dan al snel. Maar nu

Ronald Mulder

komt het gekke: als je de lijstjes naast elkaar legt van de landen met de hoogste belastingdruk en die

Man van weinig woorden.

dienst de Tax Liberation Day al in februari valt, heeft de ongelukkigste inwoners. Goede collectieve

Ondernemer en econoom.

met de gelukkigste inwoners, dan zijn er veel overeenkomsten. De vijf Scandinavische landen alsmede Duitsland, Oostenrijk en - jawel - Nederland, staan in beide lijstjes in de top-vijftien van de wereld. Burundi, waar bij gebrek aan een functionerende belasting-

voorzieningen en een behoorlijk sociaal vangnet blijken een cruciale bijdrage te leveren aan het geluk

@ronaldmulder

in een land. Onze premier mag dan vinden dat de overheid geen geluksmachine is, de statistieken laten een ander beeld zien.

Om de belastingen nu om te dopen tot ‘geluksbijdrag’, dat gaat waarschijnlijk net iets te ver. Misschien moeten we beginnen met van Tax Liberation Day een nationale feestdag te maken. Waarop we vieren wat we allemaal met elkaar tot stand hebben gebracht en waarop we vooruitkijken naar wat we de rest van het jaar lekker voor onszelf gaan verdienen.

COLUMN

Gefeliciteerd alvast! Volgende week, op 19 juni om

VRAAG NAAR FRUIT

Roelof IJken Roel Koops

Renco Bussemaker

Aardbeien, kersen, blauw bessen of bramen.

Hoewel Noord-Nederland niet bekend staat als groot fruitteeltgebied, zijn ook hier een aantal ondernemers gek van hun fruitteelt.

Door Giulia Fabrizi, foto Pepijn van den Broeke

Als de regenkappen over de kersenbomen verschijnen,

verbreding van de bedrijvigheid, produceren de meeste grote bedrijven nog voor de

is het enthousiasme in Niehove nauwelijks te onderdrukken.

retail. „De vraag naar Nederlands fruit is hoog. De laatste jaren zie je onder meer een

Het kersenseizoen van fruitteeltbedrijf Oudebosch breekt aan.

enorme groei in de vraag naar klein, zacht fruit. Niet alleen in het seizoen, maar juist

„Als we de kappen opzetten, krijgen we meteen van allerlei

jaarrond. Daardoor investeren bedrijven in binnen- en buitenland veel in de teelt.”

kanten de vraag of de kersen al rijp zijn”, zegt Els TolnerVan Woudenberg met een lach. Nog een paar weken en een

Zo ook in Geesbrug. Daar sloegen akkerbouwfamilies Bussemaker, Koops en IJken

beetje geduld, antwoordt ze dan. De kappen beschermen de

in 2007 de handen ineen om blauwe bessen te telen. Ze richtten het samenwerkings-

vruchten tegen regen en vogels, zodat ze in alle rust volledig

verband Coöperatieve Blauwe Bes Drenthe op. Inmiddels werken de drie families ruim

kunnen rijpen.

tien jaar samen in een teeltgroep om veertig hectare teelgrond te bestieren. Een initiatief dat LTO Drenthe in 2009 bekroonde met de ondernemersprijs van het jaar van-

Tolner-Van Woudenberg is de tweede generatie fruittelers

wege de grootschaligheid en impuls in productie, verwerking en afzet van het fruit.

binnen het bedrijf. „In november is het precies vijftig jaar geleden dat mijn vader begon. Een halve eeuw geleden alweer”,

„Toen we begonnen wisten we geen van allen iets over het telen van blauwe bessen”,

mijmert ze. Een halve eeuw waarin vader Jan van Woudenberg

zegt Roelof IJken. „In die tijd waren we alle drie op zoek naar verbreding voor onze

20 hectare grond tot een heus begrip onder Groningse fruit-

akkerbouwbedrijven, maar hadden we nog geen vastomlijnd plan in gedachte.” Tot een

liefhebbers heeft gemaakt. Hij verkoopt zijn fruit veel binnen

bekende hen wees op de potentie van de grote percelen in Drenthe en de opkomende

de eigen regio. „Bijvoorbeeld in onze boerderijwinkel in Niehove

markt van de blauwe bessen. „We waren ook meteen in contact met The Greenery,

en in onze winkel in Groningen Stad”, zegt Tolner-

een landelijk handelsbedrijf in onder meer fruit, waardoor ook de afzetmarkt binnen

Van Woudenberg.

handbereik lag.”

De familie zorgde in een vroeg stadium voor een eigen, directe

Ruim tien jaar later rijpen de

afzetmarkt. „Waarschijnlijk een van de redenen waarom

bessen op 50 hectare grond en

Oudebosch het zo goed doet”, zegt Michiel Gerritsen.

maken de telers zich klaar voor

Als voorzitter van de Nederlandse Fruittelers Organisatie kent

een nieuwe oogsttijd. „De ver-

hij de fruitteeltsector op zijn duimpje. „Er is niet veel groot-

wachting is dat we dit jaar eind

schalige fruitteelt in Noord-Nederland. Heel weinig zelfs.

juni al kunnen beginnen met

De meeste telers zitten in het zuiden of het midden van het

plukken”, zegt IJken. „Normaal

land; in Zeeland of langs de grote rivieren. Om als fruitteler

gesproken zou het omstreeks

in Noord-Nederland te overleven is best bijzonder.”

10 juli zijn, maar door de warme

Het is continu bijstellen en opletten

meimaand rijpen de bessen snelEen gegeven dat vader Van Woudenberg vijftig jaar geleden

ler dan normaal.” Om het fruit

niet tegenhield om van omgeving Utrecht naar Groningen te

zo mooi mogelijk binnen te halen, worden de bessen nog altijd met de hand geplukt.

verhuizen. „Voor het geld waar hij daar 3 hectare grond kocht,

„Van ongeveer eind juni tot begin september hebben we zo’n 150 extra krachten op het

vond hij hier 20 hectare”, legt dochter Tolner-Van Woudenberg

terrein om ons te helpen.”

uit. Fruit telen leek vader Van Woudenberg gewoon leuk.

Het werk van de telers is grotendeels afhankelijk van de weersomstandigheden.

En, dacht hij na een bezoek aan het Noorden, waarom zou het

„Tijdens het plukken houden we constant buienradar in de gaten”, licht IJken toe.

eigenlijk niet op de klei kunnen?

„Als er regen voorspelt wordt, moeten we daar zoveel mogelijk omheen werken. We kunnen geen veertig uur plukken in de regen.” Als het ’s middags regent, beginnen

Vijftig jaar later werkt Van Woudenberg er met zijn vrouw,

de plukkers vroeg in de morgen. Als het doordeweeks te veel regent, moet de vrije zon-

dochter en schoonzoon en is de overname door de tweede

dag soms worden opgegeven. „Het is continu bijstellen en opletten. Zowel voor

generatie in voorbereiding. „Ik was als kind al dol op onze

de werkers, als voor de kwaliteit van het fruit.”

fruitgaard”, zegt Tolner-Van Woudenberg. „Het mooie van ons bedrijf is dat we allemaal iets extra’s kunnen bijdragen dat ons

Het grootste deel van de oogst wordt via de kanalen van The Greenery verkocht.

product meerwaarde geeft.” Zo vindt zij het zelf interessant om

Een klein gedeelte verkopen de telers ieder bij hun eigen bedrijf. „We hebben in totaal

met de winkels bezig te zijn en deze een nieuwe impuls te geven.

vier locaties. Overal staat een koelversautomaat waar onze bessen tijdens het seizoen

En haar man? „Die maakt de sappen. Een mooie toevoeging aan

24 uur per dag te koop zijn.” Als het seizoen voorbij is, verkopen de telers diepvries-

een fruittelersbedrijf.”

bessen. „Het is relatief veel werk, maar ook erg leuk om te doen. Het is goed voor de

Hoewel Gerritsen verspreid over de fruitteelt ziet dat ook deze

promotie en naamsbekendheid van ons product om het aan huis te verkopen,

sector, net als andere landbouwsectoren, bezig is met een

maar daar drijft ons bedrijf niet op.”

PRO+ EXTRA VOORRAAD NU AAN DE ELZENSTRAAT 1 IN LEEUWARDEN!

Tot 40 korting tijdens de ABD ondernemersweken %

0% rente op de financiering, ook op personenauto’s*!

WEKEN * S ER

4 0 % KORTIN

WEKEN * RS

DERNEM N E O TOT

EN 0% RENTE OP DE FIN ANCIERIN G

DERNEM ON

‘s Avonds langskomen? Dat kan!

Maak een afspraak via tel.: 058 - 303 10 50

ALLEEN NOG IN JUNI!

Alles op het gebied van zakelijk rijden aan de ABD Ondernemerscentrum aan de Elzenstraat 1 Leeuwarden

- Extra voorraad nieuwe bedrijfswagens - Vaste lage onderhoudsprijzen - Heel veel nieuwe personenauto´s

- Extra hoge inruil prijs!

- Met de laagste prijzen

- Kijk op: abdrenault.nl/ondernemer Voor de ondernemersweken kunt u ook terecht bij:

Drachten Jade 1, (0512) 515 615 Dokkum Brêge 6, (0519) 82 00 20 Heerenveen Skrynmakker 26, (0513) 65 02 22 Sneek Kolenbranderstraat 7, (0515) 41 32 91 Leeuwarden Hortensiastraat 2, (058) 266 35 55 * De 0% rente op de ﬁnanciering is alleen geldig op een zakelijke personenauto. Deze actie is geldig zolang de voorraad strekt.

= snel rijden!