Noordz magazine mei 2017 editie Groningen by Mediahuis Noord

mei | editie groningen

Water verandert niet maar de mens wel Geert Wijma

ADVERTENTIE

Watertechnologie: van idee tot business Watertechnologie wordt steeds belangrijker voor Friesland, Groningen en Drenthe. Noordz duikt in het waterrijke noordelijke ecosysteem van kennis, ontwikkeling en maakindustrie. 3.400 mensen en 155 kleine en grotere bedrijven (meest mkb), kennisinstellingen, drinkwaterbedrijven, waterschappen en een onderzoeksinstituut genereren een omzet van 700 miljoen euro.

De WaterCampus in Leeuwarden is het hart van de watertechnologie. Hier zijn de verschillende onderwijs-, kennis-, en onderzoeksinstellingen op mbo, hbo en wetenschappelijk niveau verenigd. Wetsus (Europees wetenschappelijk onderzoeksinstituut), Centrum voor Innovatief Vakmanschap Water en het Centre of Expertise for Water Technology (die organiseren samenwerking en toegepast onderzoek tussen bedrijfsleven en het mbo en hbo), en netwerkorganisatie Water Alliance werken erin samen. Markt wil oplossingen Met tal van andere kennisinstellingen zoals waterschappen, drinkwaterbedrijven en het bedrijfsleven, is het een uniek innovatief ecosysteem, dat steeds meer onderzoekers en ondernemers aan zich bindt. Momenteel zijn meer dan tweehonderd bedrijven uit binnen- en buitenland aangesloten. De kracht zit hem in de verbondenheid en de samenwerkingen tussen onderwijs, overheden en ondernemerschap. De NoordNederlandse oplossingen gaan de wereld over. De wereldwijde markt vraagt om nieuwe oplossingen, omdat het tekort aan water en gebrek aan zoet water toeneemt bij een snelgroeiende wereldbevolking. Van idee naar onderzoek, laboratoriumfase, testfase, launching customers, samenwerking, verbinding met partners, export en marktvraag. Dat is de innovatiecirkel waarin ontwikkeling, innovaties en marktverbinding centraal staan. Directeur Hein Molenkamp van Water Alliance is een van die verbinders in het internationale waterrijke ecosysteem. „Samen brengen we versnelling aan in de ontwikkeltijd van idee naar markt.” Van de alliantie zijn door heel Nederland zo’n honderd bedrijven lid. Van klein tot groot, van startup tot wereldwijd opererende regionale spelers. Denk aan waterzuiveraar Paques in Balk en Landustrie in Sneek. Molenkamp: „Het Noorden kent ook het grootste percentage startende bedrijven op dit gebied door de aanwezigheid van de WaterCampus en de concentratie van kennis.” Water is commodity „Het draait bij commercieel succes om de samenwerking tussen ketens en luisteren naar de vraag uit de internationale markt, plus het samenvoegen van kennis en vakmanschap in de maakindustrie. Ja, soms duurt het lang, maar ontwikkeling en onderzoek vergen tijd. Wat het uniek, en voor Noord-Nederland interessant maakt, is dat kennis van water en innovatieve ideeën door allerlei mkb-maakbedrijven in producten worden omgezet voor de potentie van een wereldwijde afzetmarkt. Water is commodity, een bulkgoed. Dat maakt oplossingen op veel plaatsen toepasbaar.”

Een paar voorbeelden maken ‘watertechnologie’ concreet. De bedrijven zijn de spil in hun eigen web waarin ze het succes te danken hebben aan doorzettingsvermogen, en aan ﬁnanciers, subsidieverstrekkers, launching customers en samenwerkingen met bedrijven en instellingen binnen en buiten hun keten. KNN Cellulose bijvoorbeeld haalt de grondstof cellulose uit onder andere wc-papier afkomstig uit rioolwaterzuiveringen. KNN Cellulose gebruikt cellulose vervolgens weer op heel andere terreinen. De eerste producttest was een ﬁetspad met cellulose als grondstof tussen Leeuwarden en Stiens. Nu is het tijd om hiermee de markt op te gaan.

Samen bijdragen aan innovatief denken Aquacolor Sensors ontwikkelde een sensor die de kwaliteit van het water in een waterleiding van bijvoorbeeld kippenstallen realtime monitort. Inmiddels werkt het bedrijf samen met een grote leverancier in de agrarische sector aan internationale vermarkting. Het Friese Mastivax deed in het Waterapplicatiecentrum, onderdeel van de WaterCampus, onderzoek naar een oplossing voor het wereldwijde probleem van uierontsteking door inzet van natuurlijke stoffen. De onderzoeksfaciliteit stelde het bedrijf in staat om tegen aanvaardbare kosten het tijdrovende onderzoek te doen vóór het ‘product’ naar de laatste testfase kon, dat nu wordt uitgevoerd op de Dairy Campus in Leeuwarden.

EColoRo is een bedrijf dat in de textielindustrie kleurstoffen uit afvalwater haalt en het afvalwater weer voor hergebruik geschikt maakt. Het wereldwijde probleem van watertekort maakt dergelijke innovaties aantrekkelijk, zoals ook Waﬁlin Systems merkte. Dit bedrijf maakt naam in de internationale textielwasserij-industrie met een innovatie waar met behulp van keramische membranen niet alleen op water, maar vooral op energie wordt bespaard. Ze bouwen nu een eerste referentie in Las Vegas. Belang launching customers „Launching customers zijn voor hen van groot belang”, stelt Molenkamp. „Daarom denk ik dat het goed is als overheden in het Noorden vaker optreden in die rol. Zo kunnen ze een voortrekkersfunctie vervullen, het pad naar de markt effenen voor jonge bedrijven, en zorgen voor een groter speelveld voor onderzoekers. Innovaties stralen af op overheden als zij bereid zijn als testomgeving te fungeren. Als je eens wist hoeveel internationale delegaties wij in Leeuwarden ontvangen die we allerlei demo sites en projecten tonen om te laten zien waar we toe in staat zijn; dat is echt geweldig.” „De samenwerking tussen overheid, onderwijs en ondernemers kunnen we verder versterken. Het draagt op vele manieren bij aan ons imago van innovatieve denkers en ondernemers op watergebied. En het versterkt ons onderzoeks en economisch fundament. Het trekt wereldwijd de aandacht en het trekt mensen. Waar succes is, willen anderen graag zijn.”

wateralliance.nl

WE DOEN WATER TE KORT ALS WE HET ALLEEN OVER VAREN HEBBEN W

ater is een fantastisch goedje. Ik geniet er zelf het meeste van om erop te zeilen

of te varen. En dan kunnen we in Noord-Nederland heel goed uit de voeten. Vooral Friesland heeft een fantastische combinatie van recreatiewater en prachtige watersportstadjes- en dorpen. We doen water te kort als we het alleen over varen hebben. Water is zo veel meer. Er houdt zich in Noord-Nederland een stoet aan bedrijven bezig met water. Om het te zuiveren, om er bier of ijs van te maken, zelfs om ons de sensatie van nat te laten ervaren.

Het citaat ‘Water verandert

We hebben in deze noordz heel wat waterige verhalen staan: van viswater tot zuiver

niet maar de mens wel’

water. En we zijn nog lang niet compleet, we moesten heel wat verhalen laten liggen

op de voorpagina van deze

wegens ruimtegebrek. Bijvoorbeeld over waterstof, want daarin wil Noord-Nederland

ondernemersbijlage is een uitspraak

uitblinken.

van Geert Wijma van Jachtwerf Heeg. De uitspraak is terug te

Als je het allemaal op een rijtje zet, dan is Noord-Nederland een mooie visvijver

vinden op pagina 5 van deze bijlage

vol verhalen.

colofon

Inhoud

noordz is een ondernemersbijlage

van NDC mediagroep

06 10 12

Een waterkrachtcentrale in een Drentse vaart MF uit Emmen werkt aan de Flow Converter

Advertenties /

De Noordzee vreet je op Het water is voor een vissers vriend én vijand

telefoon 050-5844994 specialsales@ndcmediagroep.nl

Kort & Prachtig Duurzaam en commercieel gaan soms samen, soms ook niet

Vormgeving: Marc Bos

Branded content:

Water, water, en nog eens water! Een essay over al dat water dat we dagelijks gebruiken

Samenstelling: Bouke Nielsen Eindredactie: Roel Snijder

De 3 sensaties van nat Een zeilboot, een glijbaan, het zijn natte sensaties

Werken aan zuiver water voor Afrika Als de Rotaryclubs eens gezamenlijk zouden helpen

Reacties:

telefoon 050-5844256 / 058-

28 31

www.noordz.nl

Water in bier, water in ijs en water in water Water heeft invloed op soort bier en op smaak

2845477 Volg noordz ook online op het blog

De Noordelijke Stelling Ondernemers moeten bewust met water omgaan

e-mail bijlagen@ndcmediagroep.nl,

Column Ronald Mulder Witteboordenpopulisme is het gezeur over Akzo en PPG

3 sensaties VAN NAT

Noorderlingen en het water: het houdt ons in leven en het bedreigt ons

zo nu en dan. Dat vergt serieuze inspanning, maar laten we vooral niet vergeten welk plezier datzelfde water ons brengt. Water als entertainment. We zetten er drie op een rijtje.

Door Karlijn ter Horst, illustratie Job van der Molen

Zeilen

niet meer”, vertelt Maarten Smolders van glijbaanbouwer Van Egdom uit

„Als je van het water houdt, moet je nooit in watersport ondernemen.”

Utrecht, die Hof van Saksen van hun publiekstrekker voorziet.

Klinkt vreemd uit de mond van een zeilliefhebber, want luidt de slogan niet: van je hobby je werk maken? Zeilbootontwerper en eigenaar van

De ultieme glijbaan is er niet, zegt de glijbaanbouwer. „Iedereen heeft een

Jachtwerf Heeg, Geert Wijma, denkt er echt anders over. „Ik heb geen

andere smaak. Maar gemiddeld genomen heb je voor een glijbaan van een

tijd meer om zelf ontspannen te zeilen.”

meter hoog tien meter baanlengte nodig om een beetje leuk te glijden.” Al moet Smolders eerlijk bekennen dat de baan in Nooitgedacht wel een

Verklaren waarom hij verknocht raakte kan Wijma zeker nog: „Genieten

huzarenstukje wordt. „Je kunt met vier personen tegelijk met een band in

van ruimte en vrijheid. Het is een soort virus.” Maar een zeilboot vaart niet

de vorm van een klaverblad naar beneden. Een ervaring die je niet achteraf

zomaar, toch? „Zeker niet. Je wordt tot concentratie gedwongen, want je

pas deelt. Dat maakt de beleving nog mooier.”

zult echt wat moeten doen. Spelen met wind, golven en water. Het is een gevoel van helemaal ergens mee bezig zijn. Dat heb ik en dat hebben mijn

Het is een ontwikkeling van de laatste paar jaar. „Alles moet spectaculair-

klanten ook.”

der, groter en sneller.” Natuurlijk bouwt Van Egdom ook de ‘gewone’, voor de campings en de regionale zwembaden. Maar de grote zijn wel erg in trek.

Voor de klanten blijft hij innoveren, verbeteren. „Want water zelf verandert

Zo erg dat het bedrijf twee jaar geleden besloot zich in de markt te mengen.

niet. De mensen wel.” Zeilen is niet alleen een boot, zegt Wijma. Natuurlijk zijn er betere verfsoorten en materialen en worden de boten lichter. Maar

Water verandert niet maar de mens wel

Waarom wil een klant een glijbaan, als het even kan een spectaculaire?

tegenwoordig zet hij

„Het is een snelheidsbeleving en dat trekt publiek. In de recreatie lopen de

steeds meer in op de

bezoekersaantallen terug. Gewoon baantjes trekken is niet genoeg.” Wie in

service die een boot

een mooie glijbaan investeert, ziet z’n aantallen na plaatsing weer oplopen,

biedt. „Een goede

hoort Smolders vanuit de branche. „Het is voor iedereen leuk: kinderen,

slaapplek is steeds

papa’s en zelfs mama’s.”

belangrijker. Het gaat om comfort.”

Drijven Well being, mindfullness: het is hip. „Open Facebook of Instagram en de

Die ultieme boot is

oneliners vliegen je om de oren. Er goed uitzien en je lekker voelen is van

niet genoeg om te

deze tijd.” Dat mag je laten zien tegenwoordig, zegt Gerlanda Drenth,

blijven bestaan.

eigenaresse van ﬂoat- en beautycentrum LOFF in Assen: „Het is steeds meer

De nieuwe genera-

geoorloofd om iets te doen om te ontspannen.” En het mag geld kosten.

ties staan volgens

Dobberen en niets anders horen dan het suizende geluid van het bloed dat

de botenbouwer

door je lijf stroomt. De laatste trend: ﬂoaten. Drijven in een bad zout water

anders in het leven. „Jonge mensen hebben minder behoefte aan bezit,

om te kunnen ontspannen. Want water is onlosmakelijk verbonden met de

dus de urgentie om een boot te kopen is veel minder.” Hij bedacht een

wellnessbranche, aldus Drenth.

oplossing om de botenverkoop toch op peil te houden: verhuur. „Ik verhuur voor mijn kopers. Dat levert de eigenaar geld op en die voelt zich niet zo

Maar ondanks dat water en wellness niet los van elkaar te zien zijn, is de

schuldig dat de zeilboot een tijd niet gebruikt wordt. Jonge mensen hebben

vloeistof niet bijzonder goed voor de huid. „Water heeft een uitdrogend

best geld voor een boot over, maar willen het gezeur niet hebben.”

effect , laten we dat niet vergeten. Al dat douchen wat we doen, is helemaal niet goed”, waarschuwt Drenth. Drijven in haar ﬂoatbaden wel, gek genoeg.

Kortom, water blijft voor veel mensen een enorme bron van inspiratie,

Vanwege de zoutsoort die ze gebruikt: „We lossen magnesium op. Dat is

stelt Wijma. „Maar het moet wel blijven kloppen, wil de eigenaar er nog

olieachtig, dus geeft een zachte huid na een bad.”

van genieten.” „Warm water doet iets met je lijf.” En wie in dat warme water een hele berg

Glijden

zout oplost en ervoor zorgt dat de temperatuur boven water hetzelfde is als

Even zo sensationeel als met een boot over het water scheren, is van een

daaronder, ervaart gewichtloosheid. „Tien minuutjes in zo’n bad en je voelt

ﬂinke waterglijbaan roetsjen. Het Drentse vakantiepark Hof van Saksen in

het verschil tussen water en lucht niet meer”, legt Drenth uit. Voeg daarbij

Nooitgedacht krijgt de grootste ter wereld. „Een gewone glijbaan voldoet

gedimd licht en geen geluid: Rust als ultieme sensatie van water.

WATER! WATER! EN NOG EENS WATER! Ons leven draait om water. De hele dag door gebruiken we water, vaak zonder het te weten. Verslaggever Jean-Paul Taffijn zet het op een rijtje.

Door Jean-Paul Taffijn, foto’s Pepijn van den Broeke

Kwart voor zeven. En daar gaat die pleuriswekker weer. De mond voelt droog, het hoeslaken klammig. Elke nacht verliezen we 2 liter vocht door zweten én kwijlen. Wel eens het gewicht van een oud matras vergeleken met een nieuw exemplaar? Daar zit heel wat vocht in. Eerst maar eens een glas water met een beetje citroensap. Schijnt heel gezond te zijn. De espresso machine vast aan. Staatie al lekker even voor te spoelen. Intussen mooi even de blaas legen. En doorspoelen. Nog vóór het ontbijt staat de teller al op 10 liter. We staan er niet bij stil, bij ons watergebruik. Wij hebben ook geen probleem in ons land. Toch? Amper. Maar hoe anders is dat in de rest van de wereld. Op plekken waar spullen worden gemaakt die wij gebruiken. Voor de productie van die pleuriswekker is in Taiwan water nodig geweest. Net als voor eigenlijk alles om ons heen. Eén molecuul waterstof en twee moleculen zuurstof. En daar dan heel veel van. Het ontbijt. Die ene mango uit India – waar water op veel plekken een schaars goed is – heeft 200 liter gekost. Nog afgezien van het verbruikte water tijdens het transport ervan. De yoghurt is tot stand gekomen dankzij Nederlandse koeien. Dat ene bakje heeft 250 liter water gekost. Gras, drinken. Het kopje koffie 140 liter. De blauwe planeet. Dat zijn wij. Meer dan 70 procent van het aardopper vlak bestaat uit water. Daarvan is slechts 3 procent zoet. En daar zit het 08 ›››

Voor de productie van die pleuriswekker is in Taiwan water nodig geweest

Gebruikt kraanwater bijhouden is als calorieën tellen voor wie aan de lijn doet

dik tien keer zijn gewicht. Op naar een interview. Met kopje koffie uiteraard en een glas water. Terug in de benzineslurpende waterverslinder naar huis voor het eten. Recept avondmaaltijd: aardappelen wassen in een uitbundige hoeveelheid water, nog eens omspoelen en met nog meer vers water koken. De boontjes ondergaan hetzelfde ritueel. Maar dan: stukje rundvlees voor het gezin van vijf. 400 gram heeft zo maar 6500 liter vers, zoet water gekost. Extra goed proeven dus. En niet te snel wegspoelen met een glas ijskoud water. Het gebruik van kraanwater bijhouden is als calorieën tellen voor wie aan de lijn doet. Je doet het liever niet, terwijl je weet dat het eigenlijk zou moeten. En het is altijd schrikken. Een reep chocola? 500 kilocalorieën. En kost 2400 liter water. Terwijl Somalië voor de zoveelste keer in korte tijd getroffen wordt door extreme droogte, spuiten wij het tuinmeubilair maar weer eens schoon met de Kärcher. De Nederlander verbruikt gemiddeld 121 liter drinkwater per dag. Uit de eigen kraan. Wassen, douchen, drinken. Tel daar het water bij dat gebruikt is voor de productie, het transport en de opwaardering van alles wat hij eet en gebruikt, en het totaal schiet omhoog. Elk jaar ligt het voor een Nederlander op zo’n anderhalf miljoen liter. Twee grote

06 ›››

zwembaden vol, voor het grootste deel niet uit eigen land afkomstig. Een Amerikaan

probleem. Droogte, oorlogen, hongersnood, ellende.

verbruikt overigens bijna twee keer zo veel.

Allemaal veroorzaakt door (een tekort aan) water. Wij laten de vaatwasser intussen nog maar eens

Op één van de manen van Saturnus zou leven mogelijk zijn. Op planeten buiten ons

spoelen.

zonnestelsel wellicht ook. Dat zegt de NASA. Hoe komen ze daarbij? Er is vloeibaar water gevonden. Water! Voorwaarde voor leven.

De douche gaat aan. Even laten stromen, zodat de temperatuur precies goed is. Hop, daar stroomt weer

Wij zelf bestaan er voornamelijk uit. Althans, vrouwen. Zij zijn voor tweederde water.

50 liter door het putje. Even afdrogen met de hand-

Mannen voor iets meer dan de helft. We hebben water nodig om te leven. Niet alleen

doek, waarvan de productie ongeveer 3000 liter

vandaag, maar ook in de toekomst. Misschien moeten we maar eens een liter tellertje

heeft gekost. Boxershort aan (1000 liter), T-shirt

op onze telefoon installeren. Mooie restitutie voor al die liters water die de productie

(2700 liter) en broek (8000 liter). En daar komen

van een smartphone kost.

de sokken nog bij. Katoen is één van de meest water verslindende gewassen ter wereld. Het Aralmeer in Kazachstan, ooit één van de grootste binnenzeeën op aarde, is bijna verdwenen. Vanwege de irrigatiekanalen die werden aangelegd voor de katoenteelt. Voor ónze T-shirts dus. Tweede kopje koffie, derde erachteraan. De volgende sanitaire stop kan niet uitblijven. Doorspoelen kost 9 liter. De laptop (kostte ongeveer 30.000 liter water om te produceren) wordt aangeslingerd. Intussen even de planten water geven en die bakjes als moestuinen van een zekere supermarkt. Hond Guus niet vergeten! Hij heeft dorst, dus krijgt hij een nieuwe bak vol water. Eerst wel even omspoelen natuurlijk. Wat maakt ons het hier in Nederland uit? Water zat! Daar zit wat in. Maar bedenk dit eens: drinkwater is water uit de grond of het oppervlaktewater dat eerst grondig gezuiverd wordt. Omdat wij met zijn allen steeds meer verbruiken kost het steeds meer moeite om aan bruikbaar water te komen. Meer geld kost het ook, terwijl de productie niet onbeperkt uitgebreid kan worden. En dan zijn er nog chemicaliën nodig voor die zuivering. Niet best dus. En bovendien: niet alleen wij springen met drinkwater om alsof het vanzelfsprekend is dat het bijna gratis uit de kraan stroomt. Zo denkt de hele westerse wereld en een steeds groter deel van de rest van de globe. Tel uit je verlies. Schoenen aan (van leer, kosten ongeveer 3000 liter water). De auto moet rijden. Zo is het. Dat ding kostte bijna 150.000 liter water om te maken. Dat is

IN BEELD

DE VOETAFDRUK VAN ONS WATERGEBRUIK Waterschaarste vormt wereldwijd een toenemend probleem. The Water Footprint Network, een initiatief van de Twentse hoogleraar Arjen Y. Hoekstra, doet onderzoek, zoekt oplossingen en berekent de zogenoemde watervoetafdruk van talloze producten. Door: Marc Bos en Michel Brandsma, bron: waterfootprint.org

Watervoetafdruk De watervoetafdruk van een product is

fles water

rijst

de hoeveelheid zoet water die nodig is om

liter per liter

per kilogram

Appel

hamburger

Runderleer

liter per kilogram

per kilogram

banaan

kaas

rundvlees

per kilogram

bier

katoenen shirt

Varkensvlees

per liter

liter per stuk (250 gram)

per kilogram

boter

kop koffie

sla

per kilogram

liter per stuk (125 milliliter)

liter per kilogram

brood

melk

tomaat

per kilogram

per liter

liter per kilogram

chocolade

pasta

thee

per kilogram

per liter

pizza margherita

wijn

liter per stuk (725 gram)

per liter

dat product te maken.

822

790 liter

296 liter

5.553 liter

1.608 liter

17.196 liter

196

liter per stuk (60 gram)

2.400 liter

3.200 liter

5.553

132

1.020 liter

1.849 liter

1.259

2.497 liter

17.093 liter

15.415 liter

5.988 liter

237

214

98 liter

872 liter

10 KORT EN PRACHTIG

DE ECONOMISCHE GROEI BREEKT DOOR

Het gaat weer goed met de economie.

Voorspellingen Nederlandse economie Mutatie jaar-op-jaar, in %

ING Economisch Bureau becijfert dit jaar een groei

2016

2017

2018

van 2 procent, waarbij Amsterdam en Eindhoven

Economische groei (bbp)*

2,2

1,8

bovengemiddeld presteren met 3 procent groei.

Consumptie huishoudens*

1,7

2,3

1,9

Investeringen (incl. woningen)*

4,8

3,0

2,6

De banengroei zet ook flink door,

Inflatie (CPI)

0,3

1,4

1,3

want transporteurs, horecaondernemers en

Werkloosheid (in %)

6,0

4,9

4,4

it-bedrijven hebben steeds meer moeite personeel

Huizenverkopen (in dzd)

215

240

234

Bron: Macrobond, ramingen ING economisch bureau. *niet gecorrigeerd voor werkdagen

te vinden. Het leidt soms tot hogere lonen. Meer banen betekent ook meer zekerheid en

In 2017 hoogste groei in bouw, horeca en zakelijke dienstverlening volumegroei sectoren (% jaar-op-jaar)

hogere consumentenuitgaven. De horeca profiteert hiervan, want we gaan weer vaker buiten de deur

eten, drinken en slapen. En de woninginrichters

beleven ook weer goede tijden. De consument

doet zelfs weer grote uitgaven, kijk naar de

woningmarkt. En dat heeft weer effect op de bouw.

Er is nog wel wat onzekerheid, vooral op het

internationale front. De brexit, de ongewisheid

-1%

4,0% 3,5% 3,0%

3,0% 2,5%

2,5%

Bouw

rond het handelen van Trump en Poetin, een lager

Zakelijke dienstverlening

gewaardeerde euro zijn toch elementen die zich

– 2017

kunnen laten voelen in de export.

Bron: ing economisch bureau

Groothandel

Horeca

Industrie

Transport & opslag

2018

DUURZAAM EN COMMERCIEEL GAAN SAMEN ‘ALS JE VAN DUURZAAM LEEFT’ Water is van levensbelang voor een botenverhuurder. Niet dan, Jan IJben? „Het is essentieel, want anders kan ik geen boten verhuren”, zegt de directeur van Ottenhome in Heeg. „Ik heb het nodig voor een attractieve business.”

(vooral alg) eraf borstelt. IJben: „En we spuiten de boten schoon met water uit de haven.” Hij heeft verder geen speciale aandacht voor het water, hij kijkt er niet met een duurzaam oog naar. Staan duurzaam en commercieel misschien haaks op elkaar? „Nee absoluut niet, zeker als je van duurzaamheid leeft. Toch?! Als je windmolens of zo produceert gaat het volgens mij heel goed samen.”

De business is zeer attractief, vindt IJben die ook bestuurlid is bij de Hiswa, de brancheorganisatie voor de watersport. Zeker rond Heeg,

Wat IJben wil zeggen is dat duurzaamheid op de een of andere manier

meldt hij. „Alles in deze omgeving is op en top geregeld. De laatste vijf jaar

lonend of nuttig moet zijn. „Als iemand een speciale boot wil met allerlei

hebben we enorme stappen gezet.”

duurzame aspecten eraan dan kan het aantrekkelijk worden, maar die vraag is er amper’. Je ziet het ook met elektrische auto’s. Die worden

IJben runt een commercieel bedrijf en is zeker ook een commerciële

minder gekocht als het fiscale voordeel wegvalt. Dat fiscale voordeel is dus

ondernemer. Hoe staat hij tegenover duurzaamheid? „Duurzaamheid is

waar het omdraait bij dit onderwerp.”

heel relevant voor ons”, legt hij uit, „want we hebben zonnepanelen op het dak en antifouling (chemische beschermlaag die aanhechting op het

Maar, zo benadrukt hij, daarom hoeven ondernemers het niet te laten.

onderwaterdeel voorkomt., red.) gebruiken we zo weinig mogelijk.”

„Het moet ergens beginnen”, vindt hij. Er zijn elektrische boten en Jan IJben zou er graag mee willen werken. „Maar je moet je dan wel serieus

Er zijn zelfs boten die helemaal geen antifouling hebben. Ottenhome

afvragen wat de werkelijke milieubesparing is. En je moet ook bereid zijn

beschikt over een borstelmachine, die een maal per maand de aanhechting

er meer voor te betalen.”

EColoRO wast als het ware ons water weer schoon. Het bedrijf in de Johannes de Doperkerk, in Leeuwarden, broedplaats voor watertechnologische bedrijven, richt zich specifiek op de textielindustrie. In 2013 begonnen, nu met negen man aan de slag met vervuild textielafvalwater.

„

KORT EN PRACHTIG

VOOR ECOLORO WAS HET HUILEN OF DOORPAKKEN

QUOTE Wie tegen de stroom in zwemt bereikt de bron Stanislaw Jerzy Lec,

”

Pools schrijver 1909-1966

EColoRO richt zich op de textielindustrie in Turkije, Europa en Bangladesh omdat die nog sterk vervuilend is. Het vervuilde en gekleurde water uit de fabrieken wordt vaak op open water geloosd. EColoRO is in staat de vervuiling, en de kleur enorm terug te brengen en de fabrieken kunnen het water grotendeels hergebruiken. Eric van Sonsbeek is directeur van EColoRO wie één heel goed de markt kent in Turkije. Die is momenteel ernstig ziek. Wat doe je precies bij EColoRO?

Hij deed alle deals in Turkije en nog afgezien van het persoonlijke drama,

Van Sonsbeek: „We hebben een installatie die eerst met behulp van

is het een enorme klap voor ons. Klanten kenden hem en gingen er vanuit

elektrocoagulatie gevolgd door membranen het water zuivert en tegelijk de

dat hij zou overlijden, hierdoor wilden ze niet verder. Het is dan huilen of

vervuiling en kleurstoffen uit het water haalt. Als we met een klant praten,

doorpakken. Dat laatste hebben we dus gedaan. Daarbij hebben we veel

heeft die in eerste instantie altijd het gevoel dat het geld gaat kosten.

hulp gehad van collega’s uit de kerk. De opgaande lijn is weer ingezet.”

Als duidelijk word dat men er geld mee kan verdienen, wordt het interessant. Heel vaak is er watertekort en moet het water van ver komen.

De grote doorbraak is nabij?

In zulke gevallen is onze installatie economisch rendabel.”

Van Sonsbeek: „We hebben in 2015 een Europese subsidie (project Horizon2020, red.) gewonnen. In september begint na een jaar

Wat zijn de grootste obstakels nog voor jullie?

experimenteren de bouw van een demonstratie-installatie in België

Van Sonsbeek: „We zijn in 2013 begonnen. We tellen drie eigenaren, van

gevolgd door een in Italië waarna de verkoop in Europa kan beginnen.”

Eric van Sonsbeek

WATERKRACHT IN DE VAART Een waterkrachtcentrale. In de Hoogeveense Vaart.

Echt waar. Machinefabriek (MF) Emmen test samen met het Duitse Environeers Energy een apparaat om stroom op te wekken uit langzaam stromend water. Door Jean-Paul Taffijn, foto Pepijn van den Broeke

Drenthe is een omgekeerd soepbord. In de natte maanden

werken. We hebben de waterkracht, maar hoe brengen we die zo

stroomt het water er aan alle kanten vanaf. Vooral via de hoofd-

efficiënt mogelijk over op de generator. Dat is de puzzel.”

stromen: het Noord-Willemskanaal richting het noorden en de Hoogeveense Vaart naar het zuiden. Massa’s water in beweging.

MF Emmen testte de Flow converter afgelopen half jaar bij

Zonde om zomaar voorbij te laten gaan. Letterlijk. En dat

de Ossesluis in Hoogeveen. „De opbrengst viel ons een beetje

gebeurt op één plek ook niet meer.

tegen. We zijn afhankelijk van regenval om stroming in de vaart te krijgen. En die was er wat weinig. We kwamen uit op zo’n

„De Flow converter is in wezen een simpel apparaat”, vertelt

2 kilowatt opbrengst per uur. Dat willen we minimaal richting

Arnold Popken van MF Emmen. „En dat is meteen zijn kracht.

de 10 kW krijgen.”

Zo eenvoudig mogelijk, zo goedkoop mogelijk, zo efficiënt mogelijk, zo makkelijk mogelijk inpasbaar. Dat is de manier om

Dit is een techniek die op grote schaal in heel veel waterwegen

het rendabel te maken. Zo ver zijn we nog niet, maar we geloven

toegepast kan worden. Wij zijn hier in Nederland het afvoer-

erin. Er stroomt zo ongelooflijk veel water alleen al door

putje van Europa. Daar kunnen we iets mee. Bij de Ossesluis

Nederland. Dat biedt serieus perspectief.”

stroomt het water vanwege het verval en de trechterwerking al zo’n 3,5 meter per seconde.

Dat ‘simpele’ apparaat ziet er uit als een grote metalen kist met gaten. Mansbreed en manshoog. Het werkt ongeveer zo als het in de vaart is geplaatst: het stromende water wordt door de uitsparingen geleid waar schoepen in beweging komen die een generator aandrijven. En voilá, daar heb je stroom. Een T-splitsinkje op een bestaande dikke stroomkabel en leveren maar.

Die snelheid is er ook op andere

We hebben de waterkracht, maar zetten we die op de generator

plekken. En daar heb je dus nog betere kansen.” Popken: „De Flow converter is ook complementair met zonne-energie. Zodra het regent, neemt de Flow converter het opwekken van energie over van de panelen. We komen er wel. De engineers verbeteren hem stukje bij beetje. Het is een kwestie van de juiste natuurkundige wetten

„We hebben te maken met allerlei

in elkaar schuiven. Dat doen ze in

uitdagingen. Nog los van weten

Duitsland en aan een Zwitserse

regelgeving die niet altijd mee-

Hochschule für Energietechnik in

helpen. Technische uitdagingen bedoel ik. Geen constante toe-

Rapperswil. Wij bouwen en testen hem. Weet je, we zijn pas

voer van water en dus energie bijvoorbeeld. Verlies van kracht

anderhalf jaar bezig. Dat is weinig, in ontwikkelingstermen.

tussen de schoepen en de generator. De engineers zijn constant

Dit kan nog heel groot worden.”

bezig nieuwe oplossingen te simuleren. Moeten de schoepen toch horizontaal? Kan de ronde voorkant niet beter een andere

Dat de proef in Drenthe wordt gedaan, heeft alles te maken met

vorm krijgen? Dat soort vraagstukken.”

de achtergrond van MF Emmen. Het bedrijf bouwt al jaren vele kunstwerken aan, op en over waterwegen. Ook in Drenthe.

„Ik vergelijk het wel eens met een Ducati bij de superbikes.

De provincie financierde de proef, omdat zij de techniek veel-

Die motorfiets heeft veruit het meeste vermogen, maar is lastig

belovend vindt. „Dat is ook een belangrijke reden waarom onze

in controle te houden. Al die pk’s zijn er wel, maar komen niet

Duitse partner in dit project bij ons uitkwam. Wij kennen onze

op het asfalt en dus wint die motor niet. Dat is waar wij ook aan

weg hier.”

ADVERTENTIE

De fietskano: sportief recreĂŤren op het water Dit najaar op de markt dankzij VIA subsidie

Ronnie Wind

Een bestaand concept in een nieuwe jas. Dat is waar Ronnie Wind de VIA subsidie voor aanvroeg én kreeg. Van een uit Amerika geïmporteerde fietskano wil hij een lichte, comfortabele en betaalbare variant ontwikkelen, waarvan de kwaliteit minstens zo goed is als die van de bestaande versie. Zijn doelgroep is ruim: van jonge sportievelingen tot oudere natuurliefhebbers en alles daar tussenin.

Tien jaar geleden begon Ronnie Wind (50), woonachtig in Eerste Exloërmond, voor zichzelf. Er lag toen al een jarenlange carrière als product ontwikkelaar in de automobile en medische industrie achter hem. Na een ruime periode van interimwerk richtte hij in 2012 zijn bedrijf Wafe Products op en sinds 2015 is hij gevestigd in het nabijgelegen Borger. Hier specialiseerde hij zich in de verwerking van piepschuim voor drijvende producten met respect voor – en geïnspireerd door – de vier elementen Water, Air, Fire en Earth. Dit leverde hem tevens zijn bedrijfsnaam op: W a f e Products. Verantwoorde waterrecreatie De aanleiding om met piepschuim te gaan werken, was een discussie over waterrecreatie rond 2012 met de provincie, gemeentes, onder nemers en toerismeexperts in de Groninger Veenkoloniën. „Ik begreep dat men graag wilde dat mensen meer gebruik zouden maken van het water, maar wel op een verantwoorde manier. Sinds een jaar of tien worden in Nederland steeds meer huizen bij of aan het water gebouwd. Dan is het natuurlijk mooi als daar een milieuvriende lijke steiger of vlonder bij ligt. Zo kwam ik op het idee om met piepschuim te gaan werken. Dit ma teriaal drijft, laat geen sporen achter in de natuur en heeft veel verwerkingsmogelijkheden. Snijden, vrezen, je kunt het elke gewenste vorm geven en er allerlei oppervlaktetechnieken op toepassen.” De juiste coating Het was aanvankelijk even zoeken naar de juiste behandeling van het piepschuim. Na drie jaar onderzoeken, uitproberen en analyseren lukte het Wind om die te vinden. „Als je piepschuim onbehandeld in het water legt, laat dit op den duur piepkleine kunststof bolletjes achter in het water. Dat wil je niet. Door het te behandelen met een polyurea coating blijft het intact. Je hebt er dan jaren geen omkijken naar én het is beter voor het milieu.” Inspiratie uit Amerika De behandeling van piepschuim met een polyurea coating gaf meer mogelijkheden. In de periode dat Wind in Amerika woonde, zag hij daar veel mensen in fietskano’s varen en dat beeld bleef hem bij. Hij legde contact met kanoliefhebbers, uitvinders en ontwikkelaars en nadat hij in 2015 zijn piepschuim steigers en vlonders op de markt had gebracht, onderzocht hij de mogelijkheden om daadwerkelijk iets met de fietskano’s te gaan doen. „Er waren al enkele importeurs van fietskano’s in

Over SNN Het SNN biedt subsidiemogelijkheden – zoals de VIA – voor ondernemers, particulieren, kennisinstellingen, wooncorporaties en maatschappelijke organisaties. Op deze manier stimuleert, faciliteert en verbindt het SNN ambities die zijn gericht op de ontwikkeling van Noord-Nederland. Binnen het SNN werken de drie noordelijke provincies Drenthe, Fryslân en Groningen samen. Voor de periode 2014 tot 2020 is vanuit het Europees subsidieprogramma OP EFRO 122 miljoen euro beschikbaar voor innovaties in het mkb en de koolstofarme economie. De VIA is een subsidie voor mkb’ers in Noord-Nederland met een innovatief idee voor een nieuw product of procedé of een nieuwe dienst. Zij kunnen binnen de VIA subsidie ontvangen voor de ontwikkelingskosten. Wilt u uw innovatieve ambities ook versnellen met een subsidie? Op dinsdag 23 mei organiseert het SNN een voorlichtingsbijeenkomst over meerdere subsidies bij Health Hub Roden. Aanmelden hiervoor kan op echteinnovaties.nl.

Europa, maar de interesse van het grote publiek ontbrak. Alleen enkele elitevissers zagen er wat in. Ik zag de worsteling van de importeurs om er een succes van te maken en dacht: we moeten ze anders bouwen.” Anders dan een waterfiets Wind legt uit: „Het mooie van de fietskano’s is dat ze klein zijn en toch heel stabiel liggen. Je zit er bovenop, bijna zoals op een surfplank, maar je kunt er ook rustig in gaan staan. Het is dus iets heel anders dan een waterfiets. Met een fietskano kun je gemakkelijk grotere afstanden afleggen. Het is als het ware een ligfiets op het water. Je kunt er op een sportieve manier mee recreëren en onderweg genieten van de prachtige natuur. Het nadeel is alleen dat ze zwaar zijn, en duur. In Amerika, land of toys and tools, hebben ze dat geld er voor over én hebben ze bijna allemaal een grote pick-up truck waarin je zo’n zware kano kwijt kunt. Dat is hier anders.” Jong en oud, sport en natuur Een mooie, snelle, betaalbare, koersvaste en robuuste fietskano wil Wind dus ontwikkelen.

Met gecoat piepschuim aan de onderkant en bijvoorbeeld kurk bovenop. Licht genoeg om op je auto te vervoeren en geschikt om mee te varen op zowel grachten en kanalen als rivieren en meren. Ideaal voor mensen die bij het water wonen en daar meer van willen genieten maar ook leuk voor sportievelingen of natuurliefhebbers. Interes sant voor jong en oud. Zowel qua aandrijving als comfort is maatwerk mogelijk en dat maakt de fietskano’s van Wind zo innovatief. Het ontwerp is lichter en comfortabeler dan de bestaande fiets kano’s en dankzij de coating blijven er geen afval stoffen achter in het milieu. Sneller innoveren Met dit concept vroeg Wind – geholpen door zijn subsidieadviseur – de VIA subsidie aan bij het Samenwerkingsverband NoordNederland (SNN). „Het voordeel van de VIA subsidie is dat je bij een ontwikkeling gebaseerd op eigen middelen en kennis, een tegemoetkoming krijgt bij het risico dat je neemt. In het tot stand brengen van een prototype gaan een hoop uren zitten en tijd is geld. Het is heel fijn dat ik een deel van die kosten kan terugkrijgen. Hierdoor kan ik sneller inno veren en hoeft mijn innovatie niet gelijk winstge vend te zijn. Had ik de subsidie niet gekregen dan was ik ook doorgegaan maar had ik minstens een jaar extra voor mijn innovatie uitgetrokken.” Samenwerking Het literatuuronderzoek, de vorm en materiaal keuze en het testen van verschillende coatings op het piepschuim heeft Wind inmiddels afgerond. Nu verdiept hij zich in de productiemogelijk heden, daarna in de aandrijving en het comfort. Vooralsnog doet hij alles zelf, maar wanneer het straks om de aandrijving gaat zoekt hij hier een samenwerkingspartner bij. „Een tandwiel maak je niet van piepschuim”, zegt hij lachend. Project geslaagd Wind wil zijn prototype deze zomer af hebben en dit najaar beginnen met de verkoop van zijn fietskano’s. Hij heeft goede hoop dat hij dit voor elkaar krijgt, al kan er natuurlijk veel misgaan. „De combinatie van een lichte boot die stabiel moet zijn én betaalbaar, dat kan voor nogal wat conflicten zorgen. Ik maak daarom eerst een robuuste versie. Als ik er daarvan aan het eind van dit jaar tien heb verkocht, dan is het project wat mij betreft geslaagd. En dan kan het verfijnen beginnen.”

www.echteinnovaties.nl

DE NOORDZEE VREET JE OP

De Noordzee geeft haar kostbaarheden niet zomaar prijs. Juist die zee, die vissers zoveel geeft, vertoont ook levensgevaarlijke grillen. Het schip van kreeftjesvisser Sander Meijer ging al bijna eens naar de kelder.

Door Carlien Bootsma, foto Pepijn van den Broeke

„Als je niet weet wat je doet vreet de Noordzee je op, zegt

Zelfs bij windkracht 10 tot 11. Containers werden van passeren

Sander Meijer (32). Die enorme kracht van het water ervoer

de containerschepen geblazen. Meijer omsloten door hoge

Meijer voor het eerst toen hij een jaar of tien was. In de zomer

golven: „Het is bijna niet voor te stellen hoe ruig het er dan aan

vakantie voer hij met zijn vader mee op de kotter en kreeg

toe gaat”, zegt hij. „We werden alle kanten op geslingerd.”

plotseling een flinke golf water over zijn rug. De druk die hij toen voelde deed hem beseffen dat met de zee niet wordt gesold.

Spannend: al probeert hij zich niet af te laten schrikken door

„Alles gaat kapot van water. Daar krijg je wel respect voor.”

het natuurgeweld. „Ik heb meegemaakt dat dikke staalkabels knappen als touwtjes.” Bang is hij niet, zegt hij. Al schiet de

Meijer is net terug na anderhalve week vissen. Hij drinkt een

adrenaline zo nu en dan flink omhoog. Als bij slecht weer de

kop zwarte koffie aan de keukentafel in Zoutkamp. Vriendin

netten boven water komen, hoopt hij altijd maar dat het goed

Natascha aan zijn zij, zoonlief op de bank op de Playstation.

gaat. Toch wil Meijer dat ook van zich af zetten. „Ik kan mezelf

De visser heeft al een paar nachten achtereen kort geslapen.

niet de hele dag gek maken met wat er mis kan gaan.”

Zijn ogen staan wat vermoeid, maar hij is scherp. Op de vraag wanneer hij echt de kracht van water heeft gemerkt, moet hij

Dat het leven van een visser vol verrassingen zit, weet hij

even nadenken. Niet dat hij het niet weet, maar omdat hij het zo

al langer. Neem bijvoorbeeld zijn eerste trip als schipper.

regelmatig heeft ervaren. Er gebeurt veel op zee. Na een tijdje,

Nog maar net 21. Toen hij de netten binnen haalde zat er een

met peinzende blik: „Ik ben een keer bijna gezonken. Natascha:

actieve zeemijn in. „Ze groot als een skippybal.” Dat moment

„Oja, dat was ik alweer bijna vergeten.”

was vooral voor het thuisfront spannend, zegt Natascha. Als dat ding was ontploft…

De Noordzee is een van de wildste

Of de keer dat zijn kotter midden

zeeën, weet Meijer. „Een ondiepe

op zee ineens vol water liep.

zee. Rijk, dat wel. De Noordzee zit vol vis, maar geeft haar kostbaar heden niet zomaar prijs. Je moet er echt iets voor doen.” Meijer vist – samen met zijn vader – ver boven de Wadden eilanden op langoustines, kleine

Alles gaat kapot van water, je krijgt er wel respect voor

Er bleek een leiding gebroken. Het alarm ging af. Meijer ging direct onderdeks op zoek naar het lek. „Daar zag ik het water stijgen. Dat gaat echt hard.” ‘Het kan maar een ding zijn’, dacht hij bij zichzelf: de buitenboordkranen. Deels onderwater probeerde hij

kreeften van zo’n 20 tot 25 centi

de kraan dicht te draaien.

meter groot. Op zee scharrelen

„Ik heb op de trap staan kijken.

ze de inkomsten bij elkaar, maar

Als het water zou stoppen met

niet tegen elke prijs. Als de gol

stijgen, had ik het goed. Anders

ven hoger worden dan drie meter, blijft het schip aan de kade.

moesten we zo snel mogelijk van boord. Dan is er geen houden

Maar hij weet ook: hoe hoger de financiële druk, hoe meer risico

meer aan.” De bemanning rende bovendeks al met overlevings

vissers nemen.

pakken in het rond. Klaar om het veiligheidsprotocol in werking te stellen en het schip te evacueren. Het bleek niet nodig.

De schipper maakte het zelf mee: vanaf 2007 hing hij de netten

Het water steeg niet. Meijer haalde opgelucht adem.

aan de wilgen en ging hij wat anders doen. Visserij was in die tijd ontzettend slecht. Ze konden er niet van rondkomen.

Op zee komen ze van alles tegen. De zee zit niet alleen vol vis,

„Olie was duur, de prijs die we kregen voor de vangsten was

er drijft ook veel rommel in. Wat je respecteert wil je ook goed

slecht. We moesten wel naar iets anders kijken. Je moet toch

onderhouden en daarom doet Meijer wat terug. Al het afval dat

wat.” En dus ging hij als wachtschip bij een windmolenpark

in zijn netten terechtkomt ruimt hij op. Verfblikken, dekzeilen,

liggen. „We lagen met het schip op een kabel, die van wind

tapijt, oliedrums, schoenen, helmen. Maar ook wasmachines,

molens naar de wal ging.” Daar hielden ze in de gaten dat

wcpotten, Ikeastoelen, bossen prikkeldraad en oude netten.

andere vissers niet in de buurt van de kabel en de molens

Alles gaat mee naar de wal. Dat voelt goed.

zouden komen. Daar lagen ze dan. Dag en nacht. Vanaf kantoor werd besloten of en hoe lang hij ergens moest liggen. Hij was

Meijer geniet nog altijd van zijn beroep. Vooral als de zee zich

niet langer eigen baas. Een raar gevoel voor een visser, die naast

koest houdt. „Als je mooi weer hebt, wil iedereen wel visserman

visser het liefst vrij is.

worden. Slecht weer is kut.” Hij lacht: „Al krijg je er wel mooie

Hij hield ook de wacht houden met onvoorstelbaar harde wind.

verhalen van.”

ADVERTENTIE

De toekomst is onze zorg Het zorglandschap verandert. We worden steeds ouder en hebben meer behoefte aan zorg zo dicht mogelijk bij huis. Met drie ziekenhuislocaties en zeventien centra voor wonen en zorg heeft Treant Zorggroep alles in huis om ook in de toekomst goede, bereikbare en betaalbare zorg te blijven leveren in de regio, zegt bestuursvoorzitter Carla van de Wiel. „Zorg zal in de toekomst steeds meer worden geleverd in netwerken van zorgaanbieders en buiten de ziekenhuizen zoals we die nu kennen. Dat heeft veel voordelen: dagelijkse zorg zo dicht mogelijk bij huis en hoogwaardige zorg in de regio voor het geval het echt nodig is”. Treant Zorggroep is ontstaan uit drie ziekenhuizen (Bethesda in Hoogeveen, Scheper in Emmen en Refaja in Stadskanaal) en zeventien locaties voor langer durende zorg (care).” Treant biedt de 300.000 inwoners in onze regio een volwaardig zorgaanbod (ouderenzorg, verpleeghuiszorg, en ziekenhuiszorg). „We hebben alles in huis om dat ook in de toekomst te blijven doen: 6.500 gedreven en hardwerkende medewerkers en de beschikking over zowel ziekenhuizen als verpleeghuizen en woonwijkcentra.

Met deze combinatie (care en cure) zijn we in staat goede, bereikbare en betaalbare zorg te blijven leveren in deze regio.” Wel zal de zorg anders georganiseerd moeten worden om te kunnen blijven leveren waar mensen behoefte aan hebben. „Door ons aanbod te innoveren en gebruik te maken van nieuwe toepassingen op het gebied van e-health kunnen mensen in de toekomst vaker thuis of op een van onze care-locaties verpleegd worden. Daarnaast zullen huisartsen meer en meer zorg overnemen die nu nog in ziekenhuizen wordt gegeven.” Die veranderingen op een verantwoorde manier doorvoeren kan alleen als wij constant in dialoog zijn met onze omgeving en weten wat de buitenwereld van ons vraagt. Wij zijn er voor de mensen en niet andersom, daar ben ik mij als bestuurder goed van bewust.”

Carla van de Wiel

Dat betekent volgens Carla van de Wiel niet alleen goed luisteren, maar ook goede voorlichting geven. „Voor heel veel mensen heeft een ziekenhuis een emotionele waarde. Mensen kennen hun ziekenhuis niet als Treant maar bijvoorbeeld als het Bethesda in Hoogeveen. Wij hebben als Treant de opdracht mensen goed uit te blijven leggen welke veranderingen nodig zijn om hen goede, bereikbare en betaalbare zorg te kunnen blijven leveren.”

www.treant.nl

Marktleider in melkkoeling groeit gestaag

Wytze Tjepkema(l) en Menko van Gorkum.

De melkkoelingsmarkt is al decennia het speelveld van Mueller. Dit bedrijf is onder leiding van Wytze Tjepkema sterk gegroeid in Nederland. „Melk koelen was, is en blijft voor ons heel belangrijk. Door nieuwe weten regelgeving zijn we de afgelopen jaren onze markten en ons assortiment gaan verbreden. Voor de zuivelmarkt betekent dit verdere internationalisering vanuit Nederland naar met name Afrika en Azië. We zitten sinds kort zelfs in Vietnam en zetten in meer dan dertig landen onze producten af.” Managing director Menko van Gorkum vult aan: „Ons productassortiment is de afgelopen jaren sterk uitgebreid, met name naar de proces- en voedingsmarkt. Zoals in de biersector, waar we voor producenten klantspecifieke procestanks en gisttanks maken, en voor horecaondernemers

Mueller is RVS-specialist in koelen en warmtewisseling en Nederlands marktleider in melkkoeling. Het portfolio is de afgelopen paar jaar sterk uitgebreid. Volgend jaar verhuist het bedrijf van Assen naar het Twentse Groenlo, waar alle Nederlandse activiteiten en exportactiviteiten worden samengebracht. Meer synergie en kwaliteit om verder te groeien. (kelder)biertanks. Een groeiende markt, zeker met de huidige aandacht voor speciaalbier en ‘craftbrouwerijen’ in Nederland. De aandacht voor het industriële belevingsaspect is groot. Ketels en tanks mogen volop in beeld. Die trend van beleving van product en productieprocessen zien we nu ook in de horeca. Hiervoor bouwen we speciale serving beertanks, die ook in Ziggo Dome hangen. Ook op festivals zie je de trend beleving van goed gekoeld bier terug. Voor ons, met onze specifieke kennis van koelen, ligt daar een prachtige uitdaging. Wij zijn in staat om festivalorganisatoren 40.000 goed gekoelde biertjes in hele korte tijd te laten tappen.” Onlangs heeft Mueller DEG Engineering in het Duitse Gelsenkirchen overgenomen. Dit is een specialistisch ingenieursbureau in warmte-

techniek. Met klanten als BASF en diverse wbedrijven in de petrochemie een kennisbedrijf van betekenis, waarvan veel synergie wordt verwacht naar de Nederlandse activiteiten en de exportactiviteiten. Om het succes van kwaliteit en groei te kunnen blijven voortzetten, concentreert Mueller de productie, verkoop en het opleiden van een nieuwe generatie servicespecialisten in koelen warmtetechniek in Groenlo. Mueller verhuist volgend jaar maart naar Groenlo, en dan werken alle 250 medewerkers op en vanuit hun nieuwe, moderne locatie.

nl.paulmueller.com

Perspectief is een commercieel informatieve rubriek waarin ondernemers en bestuurders gevraagd worden naar hun visie. Welke bewegingen constateren zij binnen hun organisatie, branche en regio? In welk perspectief staan deze ontwikkelingen – op economisch en maatschappelijk vlak – in relatie tot landelijke en globale ontwikkelingen? Hoe anticiperen zij hier op? Of zijn juist zij trendsettend?

ADVERTENTIE

De Verbetermeter, het beste voor jou en jouw bedrijf Wat krijg je als je drie ervaren ondernemers laat samenwerken? Versterking van elkaars kracht en betere ideeën. Synergievoordeel noem je dat. Trienco Boersma, Jan Snijder en Tom Kuipers hebben dit bereikt met Beter Bedrijf en de Verbetermeter. Tijd voor uitleg.

Trienco Boersma

Vraag de drie ondernemers waarom ze naast het runnen van hun eigen bedrijf nog iets samen willen doen, en ze zeggen: „Het is gewoon leuk om te doen.” En dat is misschien wel de beste drive om anderen te laten delen in meer winst of resultaat uit het eigen bedrijf. Trienco Boersma heeft een bancaire achtergrond, Tom Kuipers is sales- en marketing specialist en Jan Snijder bedrijfsmakelaar. Samen zijn ze Beter Bedrijf gestart om mensen, en hun bedrijf, beter te laten functioneren en om meer winst te genereren. Dit kan door te zorgen voor betere interne samenwerking, meer werkplezier, meer klanten of omzet, een betere financiering, of meer vermogen. Of door meer resultaat en tevredenheid uit jezelf te halen en andere stappen te zetten dan voorheen. Of door je bedrijf te verkopen, of het op

een andere manier voort te zetten. Kortom, er zijn veel wegen die leiden naar een beter bedrijf. Een Beter Bedrijf begint immers bij jezelf en je eigen ambities. Boersma, Kuipers en Snijder hebben de Verbetermeter ontwikkeld, een laagdrempelig instrument dat in elk geval binnen een dag zicht geeft op hoe jij jouw bedrijf kunt verbeteren en hoe je vanuit dat inzicht een verbeterplan kunt opstellen. „Met de Verbetermeter zetten we onszelf duidelijk neer. Het gaat ons om verbetering van de bestaande situatie. Zelfs wat al goed is, kan beter als je alles kritisch onder de loep neemt. Wij kijken integraal vanuit verschillende disciplines, want vooraf weet je niet wat er bij een bedrijf speelt. We vullen elkaar aan met kennis en ervaring, en als we andere disciplines nodig hebben, schakelen we die in.

Wat een ander beter kan, moet je vooral niet zelf doen. Inventariseren, onderzoeken en realiseren, daar gaat het om.” Beter Bedrijf zoekt ondernemers, doorzetters, mensen met ambitie die misschien wel tachtig procent goed hebben gehandeld, maar ergens in die twintig procent een fout hebben gemaakt. Die achteraf over Beter Bedrijf zeggen, ‘dat had ik eerder moeten doen’ en ‘blij dat ik dit gedaan heb’.

www.beterbedrijf.nl

‘Ultieme beleving van water en stoom in industrieel erfgoed’ Het Unesco werelderfgoed Woudagemaal in Lemmer is het icoon van immer goed functionerend Fries waterbeheer en vertelt het indrukwekkende verhaal van leven en werken achter de dijken. Met de nieuwe Virtual Reality Tour maakt het Woudagemaal het onzichtbare echt zichtbaar in levensechte beelden. Wie in de panoramazaal van het bezoekerscentrum van het Ir. D.F. Woudagemaal z’n koffie nuttigt, heeft in één oogopslag het verhaal in beeld: het lage Friese land binnendijks en het hogere waterniveau aan de IJsselmeerzijde. Voor ons zo gewoon, dat we ons vaak niet meer de vraag stellen wat het betekent en hoe het kan. Dat verhaal van ons leven achter de dijken dankzij de techniek van gemalen en uitgekiend waterbeheer, leeft in het Woudagemaal niet alleen in talloze boeken, films en prachtige tentoonstellingen, maar meer dan ooit in de onlangs geïntroduceerde gecombineerde Virtual Reality – Augmented Reality Tour, een unieke tool waarin cultuur, techniek en waterbeheer worden gecombineerd ten behoeve van educatieve doelen maar ook voor het informeren van geïnteresseerde toeristen en dagjesmensen.

Hilda Boesjes-Beljon

Waterbewustwording in optima forma. Die investering in de moderne techniek om een verhaal te vertellen en vooral te beleven, vertelt directeur van Stichting Ir. D.F. Woudagemaal Hilda Boesjes-Beljon , is de perfecte manier om het indrukwekkende verhaal in al z’n facetten zo goed mogelijk inzichtelijk te maken voor iedereen. „Door de betekenis van techniek in waterbeheer op deze moderne manier inzichtelijk te maken, kijken weer meer mensen naar het Woudagemaal en onze rol in de bewustwording van de betekenis van water.”

van en in het Woudagemaal te laten zien. Omdat we een functionerend industrieel erfgoed zijn is dit een kwetsbare omgeving. Met de VR Tour nemen we mensen mee tot in het wezen van de stoomtechniek, laten we zien wat er in dit indrukwekkende gemaal gebeurt met het water, kun je in de stoomketels kijken, zie je hoe het water door de machines en de pompen gaat. In onze expositie, film en VR tour beleef je water, techniek en stoom zoals je het nog nooit hebt beleefd. Het is een indrukwekkend schouwspel, waar je als bezoeker volledig in op kunt gaat.

“We zijn al sinds 1998 Unesco Werelderfgoed en vertellen het verhaal van Nederland als waterland, van gemaakt land en van burgersamenleving. Met deze nieuwste verhaaltechnieken zijn we voor het eerst om staat om werkelijk alles

www.woudagemaal.nl

Tekst en Fotografie: Niek Donker Voor meer info: Siebrand Osinga en Alexander Zijlstra | Telefoon: 0512-204109

WERKEN AAN ZUIVER WATER

‘Iedere rotaryclub wil een eigen project, maar waarom niet samen één project?’

Werkgelegenheid in het Noorden en schoon water in Afrika.

Peter Bulsing gelooft dat watertechnologie die beloftes inlost. Maar dan moet er wel iets veranderen. Het is tijd voor een uniforme aanpak.

Door Wilbert Elting, foto’s Pepijn van den Broeke Een Franse organisatie deelde een aantal jaren terug gaskooktoestellen uit in Afrika.

die nauw met elkaar samenhangen. Gebrek aan schoon water,

Sympathiek idee, want de houtvuurtjes waar tot dan toe op werd gekookt, vulden de

slechte hygiëne, slecht voedsel en – vaak vergeten – slechte

slecht geïsoleerde huisjes met giftige rook. Totdat er ongelukken gebeurden omdat

huisvesting.” Voor het eerste zijn de gebouwtjes een oplossing.

de toestellen omvielen. Ze bleken prima te gebruiken op de camping maar niet in een

Voor het vierde ook. De stalen golfplaten waarmee ze gebouwd

volgepakt huisje met oneven vloer.

zijn, zijn ook te gebruiken als bouwmateriaal voor een huis, kiosk of toilet.

Peter Bulsing, eigenaar van Dutch Water Partners, vertelt dit verhaal in de fabriek van Dutch Steel Profiles in Leeuwarden, een joint-venture die hij samen met Theunis

„Maar toch. Je kunt wel droog zitten en schoon water hebben,

Bakker van Mannen van Staal heeft opgericht voor de bouw van watertanks en

als de hygiëne slecht blijft en mensen met vieze handen eten,

-zuiveringsinstallaties. Wat er met de kooktoestellen gebeurde, is volgens hem exem-

blijven ze diarree houden en verandert er uiteindelijk weinig

plarisch voor veel projecten in ontwikkelingslanden. Vooral ook als het gaat om de

aan hun omstandigheden.”

watersector. Hoe dat op te lossen? Bulsing weet het wel. De opslag en de „Er wordt niet gedacht vanuit wat daar nodig is”, zegt hij. „De oplossingen zijn vaak

filtratie heeft hij weten te standaardiseren. In rap tempo

gebaseerd op ervaringen uit de Nederlandse praktijk en normen en regels die hier

produceert en verscheept hij de systemen, die de naam

gelden. Daardoor zijn ze vaak technisch te complex en is de kostprijs te hoog. Terwijl

Waterguard hebben gekregen, naar Ghana. Dat moet ook lukken

de ontwerpers eigenlijk het spreekwoord ‘onbekend maakt onbemind’ in het achter-

met de andere aspecten. „Met 21 onderdelen zou je 60 procent

hoofd moeten houden.”

van de behoeftes kunnen voorzien.”

Om iets te doen aan de hoge kostprijs worden de installaties vaak neergezet met sub-

Alleen is hij dan wel afhankelijk van samenwerking en daar

sidie of lokaal gemaakt. Maar daar kleven risico’s aan, zegt Bulsing, als het aankomt op

loopt het vast. „Andere ondernemers kijken er toch anders tegen

kwaliteit, betrouwbaarheid en duurzaamheid. Veel projecten gaan daardoor ten onder

aan. Die willen zich graag onderscheiden waardoor installaties,

aan kleine technische problemen. „Simpele reparaties, zoals het vervangen van een

die allemaal hetzelfde kunnen, vaak totaal verschillend zijn.

rubbertje, worden door de hoge reis- en verblijfskosten gewoonweg te duur als er een

Maar Afrika zit daar niet op te wachten. Daar willen ze eenvoud,

monteur uit Europa moet komen.”

uniformiteit en iets dat werkt. Al die verschillende technieken maakt het onmogelijk om het efficiënt te beheren en onder-

Bulsing kiest liever voor proven technology, bewezen techniek. Geen megalomane

houden.”

projecten maar kleinschalige initiatieven die een antwoord zijn op zo veel mogelijk problemen. Van dorp tot dorp voor een klein bedrag te installeren en door de lokale

„De samenwerking moet in het algemeen veel beter. Als we in

bevolking te onderhouden. En door standaardisatie ontzettend schaalbaar. ‘Pureleau’

plaats van elkaar te beconcurreren gaan samenwerken, kunnen

noemt hij die visie. Het zijn een aantal aanbevelingen om op een meer praktische en

we veel effectiever te werk gaan.” Het gaat dan niet alleen om de

betrouwbare manier te zorgen voor schoon water en goed sanitair.

watertechnologiebedrijven maar ook om alle andere partijen die er mee te maken hebben.

De oplossingen zijn onder andere in Ghana al te zien, voor de Amerikaanse bedrijven WaterHealth en Safe Water Network worden in totaal 128 waterzuiveringssystemen

„Als de Nederlandse organisaties kiezen voor dit systeem en dat

geplaatst met daarin een zuiveringsinstallatie, op basis van omgekeerde osmose of

promoten, komen we al veel verder.” Hetzelfde geldt voor clubs

zandfiltratie, en een watertank van gegolfd staal voor opslag en distributie. Genoeg

die geld inzamelen of grote bedrijven en banken die aan

water voor een dorp tegen een billijke prijs. Het water kost 2 tot 4 euro per kuub, veel

projecten doneren. „Elke Rotaryclub haalt ieder jaar geld op

goedkoper dan flessenwater uit de lokale supermarkt dat omgerekend rond de 400

voor een project. Daar kunnen ze iets mee doen, twee water-

euro per kuub kost.

pompen kopen bijvoorbeeld. Maar wat als je het geld van al die clubs – in Friesland heb je er al 21 – bij elkaar legt? Dan heb

De installaties draaien op de zelfredzaamheid van het dorp. Bewoners worden

je veel meer impact.” Hij wijst daarbij naar zijn Amerikaanse

getraind in het onderhoud en om de waterverkoop uit te baten. De zuiverings-

opdrachtgevers. „Die bouwen nu honderden installaties.”

installaties zijn bovendien eenvoudig van aard. „Zo weinig mogelijk losse onderdelen, slangetjes en rubbertjes zodat er zo weinig mogelijk stuk kan gaan.” En ze zijn duur-

„Het is tijd om binnen de sector kritisch naar elkaar te kijken”,

zaam. „Veel water tanks in Afrika zijn gemaakt van plastic. Maar dat houdt het niet in

zegt hij. Want als de beweging die hij voor ogen heeft op gang

de verzengende hitte, dat gaat scheuren. Beton is dan wel een optie, maar weer totaal

komt, zijn er grote kansen voor de watersector. „Door standaar-

niet flexibel.” Zijn golfplaten gaan in ieder geval honderd jaar mee, zegt hij.

disatie kan je tegen lagere kosten en met een lagere foutmarge

„En je breekt het zo af om ergens anders neer te zetten of uit te breiden.”

produceren. Dan is het hier niets duurder dan in China.”

Het is vooralsnog een druppel op de gloeiende plaat. Bulsing droomt echter van een

Het zou van de sector een echte banenmotor maken.

grote plons die alle problemen direct uitdooft. „In deze gebieden heb je vier problemen

Investeren in noordelijke startups?

donderdag 18 mei 2017

Meld je nu aan voor

19.00 - 22.00 uur

, het eerste live crowdfunding event van Groningen. Vijf startende ondernemers presenteren hun bedrijf, de 'crowd' investeert ter plekke. Dat kan groot,

Zernike Campus, Groningen

klein of in-kind.

Meld je aan en geef deze startups een kickstart! Letsfund.nl

doen we samen :

DELUXE SERIE WATERONTHARDER Productspeciﬁcaties: - 12,5 liter harsinhoud - Uitgestelde spoelcyclus - Duidelijk kleurenbeeldscherm - Upﬂow-spoelsysteem - Vakantiemodus

1. AQUA ANGELS www.aqua-angels.com/nl 2. REMON WATERBEHANDELING Schakelstraat 4, 9363 TH Marum. www.remon-waterontharders.nl

ADVERTENTIE

‘Lokaal bier betekent lokale beleving en lokale smaak’ Een beetje Berlijnse setting. Niet in de loop, maar voor wie verder kijkt een aangename ontdekking. Brouwerij Martinus aan de Groningse Kostersgang: een hippe craftbrouwerij, een lekker restaurant en een jazzy muziekcafé. Een begrip onder de groter wordende schare liefhebbers. „Lokaal bier betekent voor mij lokale beleving. Niets leuker dan ontdekken en proeven wat ze in Amersfoort of Maastricht brouwen, Als je in Groningen bent dan drink je Martinus.” Industrieel ambacht Organische groei past hem het best, zegt de ondernemer. Samen met vrouw Henriette en zoon Martijn – de brouwer – runt hij de brouwerij annex restaurant annex muziekcafé op de bovenste etage. Met uitzicht op lokale trots d’Olle Grieze. De ondernemer gooide in 2015 het roer om: z’n ‘machtig mooie’ drukkerij transformeerde hij in vier maanden naar lokale speciaalbierbrouwerij. „Tijden veranderen. De spoeling voor de drukkerij was te dun geworden. Dit leek me een prachtige uitdaging, de hobby van brouwen in onze keuken is uitgegroeid tot een bedrijf.” Zeven dagen per week wordt er gewerkt. Brouwen, gisten, lageren, bottelen: 10.000 liter per maand, met wisseling van bieren door het jaar.

Daarnaast nog rondleidingen geven en verhalen vertellen. Over productieprocessen en smaak. Over het industriële pand, waar eerst Nanninga’s petroleumkachelbedrijf zetelde en daarna de drukkerij Het Graﬁsch Huis. Het is een verhaal van decennialang passie voor industrieel ambacht.

komst aan duizenden gegevens over bieren. Uit die gegevens brouwde zijn zoon Martijn de Groningse Pale Ale Nuchter. Swierstra is trots: „Een rebels biertje met een vleugje artistieke toekomst.” Dat exporteer je niet. Dat drink je waar het thuishoort: in de nuchtere Kostersgang.

www.brouwerijmartinus.nl

Lokale smaak van water „Groningen krijgt betekenis als bierstad. Een van de redenen daarvoor – naast alle mooie ingrediënten die we gebruiken – is de kwaliteit en smaak van het water. Je staat er niet bij stil, maar de smaak van ons natuurlijk, in de bodem geﬁlterde water is veel smaakvoller dan elders in het land. Dat proef je terug in ons bier.” Die ﬁjne smaak combineerde Swierstra met Groningse karaktertrekken in een bijzonder bier uit zijn assortiment: Nuchter. De technologie van IBM’s Watson Personality Insight koppelde teksten over Gronings verleden, heden en toe-

Martijn Swierstra

‘Denk in kansen voor het Wad’ Het Waddengebied is een oneindig mooi natuur- en cultuurgebied, waar men al eeuwen leeft, woont en werkt. Pier Vellinga van de Waddenacademie vertelt over kansen voor de Waddenregio door klimaatverandering.

Pier Vellinga Waarde Als directielid en portefeuillehouder Klimaat en Water maakt Vellinga zich sterk voor meer onderzoek om nuchter te oordelen over effecten van klimaatverandering, zeespiegelstijging en droogte en gevolgen van gas- en zoutwinning. Klimaatverandering veroorzaakt onder meer zeespiegelstijging en droogte, maar biedt ook kansen als zilte landbouw. De bijzondere omgeving stijgt in waarde als je natuurbeheer, landbouw en toerisme integreert, zegt hij. Meer onderzoek is noodzakelijk om te

bepalen hoe we economie, ecologie en veiligheid beter – harmonieus en voor mens en dier – op elkaar laten aansluiten. „De grenzen tussen water en land zijn heel hard door begrijpelijke eisen van zeewering, terwijl een dijk van klei met vis doorlatende passages net zo sterk kan zijn. Onderzoek toont aan dat we veiligheid en natuurbeheer beter kunnen integreren. Bijvoorbeeld door dubbele dijken, zoals inmiddels in Delfzijl aangelegd”, aldus Vellinga. „Spelen met zoet en zout kan voor landbouw en dus voor onze onze kennis, export en werkgelegenheid

veel betekenen. We moeten in het Waddengebied juist ruimte bieden aan het vergaren van kennis en kunde, tegen het wereldwijde probleem van verzilting.” Kansen Politiek biedt enige tegenstand, aldus de portefeuillehouder. „De politiek is star over Natura 2000-gebieden – het netwerk van beschermde natuurgebieden – zoals het Wad. Dat belemmert het denken.” Want er zijn wel degelijk kansen, stelt Vellinga. „Klimaatverandering dwingt tot keuzes naar duurzame landbouw, die met natuurlijke grondstoffen ook hoge opbrengsten genereert. Het staat dichtbij natuurbeheer, waardoor het gebied aantrekkelijk blijft en zelfs toeristisch kan groeien.” En wat te denken van de mogelijkheden voor energie, vertelt hij. „Wind op zee en zon worden de grootste energiebronnen vanuit beschikbaarheid en verdienmodel. De Afsluitdijk en het Marsdiep zijn interessant als proeftuin voor onderzoek naar getijden als energiebron en opwekking van energie van zout naar zoet. Wind en zon zullen op termijn wel meer lonend blijken. Zeker als we er in slagen energie te bufferen, zoals bij diepe geothermie: Water als opslagmedium van energie.” Uniek verhaal Vellinga wil het unieke verhaal van het Waddengebied meer uitdragen: „Vertel over de context van dit landschap achter de dijken, refereer aan de kracht van de natuurlijke en culturele vrijheden zoals die ook binnen Culturele Hoofdstad 2018 worden uitgedragen. Denken in kansen is een voorwaarde, omdat het Waddengebied als leefgebied en bron van inkomsten van groot belang is voor de Friese regio.” www.waddenacademie.nl

ADVERTENTIE

Water: van economische kans tot van levensbelang Water is leven, een breed onderwerp met tal van aspecten. Drinkwater, water als stoomvoorziening, zuivering, afvalwater, deel van waterstof. Onno van der Kuip van Domus Aegis is via financieringen en subsidieaanvragen betrokken bij tal van innovatieve en duurzame projecten in binnen- en buitenland. Een beschouwing over water. „De strijd tegen water heeft ons veel geleerd, daarom kunnen we wonen en werken in Nederland. Tegelijk zijn we heel vernuftig geworden in waterzuivering en drinkwatersystemen en doen dat zo kosten efficiënt, dat we accepteren dat het zonde is om het toilet te spoelen met drinkwater. Ondanks dat het veel duurder is om daar separate systemen voor aan te leggen.” Geen water, geen voedsel „Water is leven en op wereldschaal kijkend, is er ongelooflijk veel werk aan de winkel om bij te dragen aan goede drinkwatervoorziening, drinkwaterkwaliteit en beschikbaarheid van water voor iedereen. Neem Djibouti, dat haar water uit buurland Ethiopië haalt; als het in dat land droger wordt en het water schaarser – en dat gebeurt steeds vaker – dan hebben ze in Djibouti een levensgroot probleem.” „Niet alleen met drinkwater, maar ook met irrigatiewater voor de landbouw en dus voor het dagelijks eten. Het zou heel logisch en in alle opzichten lonend zijn, als we dat probleem mee helpen oplossen. En in Bangladesh zitten zoveel toxische stoffen in het grondwater, dat mensen ziek worden als ze het drinken. Wij hebben de techniek om dat te zuiveren; je zou zeggen: breng het bij elkaar.” „Als ik kijk naar Iran, dan liggen daar kansen voor de Partners in Water, een subsidieprogramma voor de Nederlandse maakindustrie op watertechnologiegebied. Met ontziltingsinstallaties kunnen we in dat land veel betekenen, zeker in combinatie met zuiveringstechniek. Het water dat je daar in het Noorden uit de Kaspische Zee haalt, is zo vervuild door de olie-industrie, dat er wel

wat mee moet gebeuren voor het veilig en bruikbaar is.”

veilig testen van nieuwe technieken maakt van Resato één van de voorhoedespelers in Europa.”

NanoFlowcellen en waterstof Kansen zijn er volgens Van der Kuip genoeg. Zolang we maar bereidt zijn om samen met overheden en bedrijven te kijken waar en hoe we kunnen bijdragen aan verbetering van leefomstandigheden in landen, aan de zelfstandigheid van mensen, aan hun voedselvoorziening en als we tegelijk ook stappen willen zetten in transitie op onder meer energiegebied. „Veel van wat we doen en maken is gebaseerd op olie en gas, daar moeten we echt vanaf. We weten wat het heeft gebracht en dat het zo niet verder kan voor de komende generaties. Water is de pijler onder het leven en kan tegelijk veel nieuws brengen, denk bijvoorbeeld aan water als deel van waterstof of aan de onvoorstelbare kansen die je hebt met mobiliteit en waterstof.”

Profijt van algen „Ook in Nederland, en internationaal, kunnen we volop profiteren van onze kennis op waterkwaliteit en zuiveringsgebied, bijvoorbeeld bij het verder ontwikkelen van zilte landbouw. Ik ben er van overtuigd dat het een zeer profijtelijke industrie kan zijn, die zeker elders in de wereld kan bijdragen aan zelfstandigheid van mensen. Wij zijn een prima proeftuin met al onze kennis van water en voedingsstoffen.”

„Eén van de mooiste voorbeelden vind ik nog steeds de Quant, de meest bijzondere en zuinigste elektrische auto ter wereld, die gebruikt maakt van het verschil tussen positief en negatief geladen waterdeeltjes via een nanoFlowcell. Ook dat is water.” „Dichter bij huis in Assen maakt Resato met verschillende technieken steeds meer naam en deelt het in de Japanse droom om al het vervoer van de Olympische Spelen in 2020 op basis van waterstof te doen. Zij zijn specialist bij uitstek in hogedruktechnologie en doen ook ervaring op met waterstof- tankstations en andere waterstofcomponent-ontwikkelingen. De ervaring van decennialang hogedruktechnieken ontwikkelen voor uiteenlopende industrieën en vooral het

„In die sfeer ligt ook de kennis van algen, wij bestrijden ze vaak, maar ze bieden kansen, omdat ze veel nuttige voedingsstoffen en bestanddelen voor de farmacie bevatten, dus het gaat er vooral om die kennis te combineren.” „Het uitdagende in deze tijd is dat door al die drastische veranderingen, door het disruptieve, veel verdienmodellen onder druk staan. In nieuwe ontwikkelingen van transitie, zeker de grootschalige, kunnen overheden niet achterblijven. De transitie van kolen naar gas hebben we grootschalig geﬁnancierd; de transities waar we nu voor staan vereisen een Deltaplan. Omdat het keten overstijgend is, er ontzettend veel geld in om gaat en de vraag is hoe je het bijeen krijgt en welk verdienmodel je weer vindt. In samenwerking kunnen we juist veel bereiken, omdat onze kennis op watergebied in combinatie met andere vakgebieden en gezonde ambitie groot en gevarieerd is.”

www.domusaegis.nl

De Noordelijke stelling:

ONDERNEMERS MOETEN BEWUST MET WATER OMGAAN Interessant, al die talkingheads. Die geleerden, politici en andere kundigen. Altijd een mening. Maar wat vindt ondernemend Noord-Nederland ervan? noordz vraagt mensen uit heel verschillende ondernemerswerelden, wat zij ervan vinden. Waarvan? Van de door ons geponeerde stelling. De Noordelijke Stelling.

Jan Schutrups Eigenaar van Schutrups schoenen in Exloo

‘Dat is toch vanzelfsprekend?’ „Is het nog nodig dat we het hier over hebben? Het zou toch vanzelfsprekend moeten zijn dat iedereen, dus ook ondernemers, bewust met hun watergebruik omgaan. Toen ik de zaak twintig jaar geleden verbouwde, liet ik al afwateringskratten en gescheiden hemelwateropvangen aanleggen. Ik weet dat het produceren van schoenen

Door Jean-Paul Taffijn

megaveel water kost. Heel mondjesmaat komt er bij de leveranciers een beweging op gang om

Zonnepanelen alom, windmolens tot het oog reikt, energiezuinige auto’s, huizen en bedrijven.

wat dat betreft wat verantwoordere producten

We zijn lekker bezig met duurzaamheid en de te bereiken spaarstand. En water? Dat is toch vooral

te maken. Maar het is wat mij betreft nog veel

in onze gedachten als iets waartegen we ons moeten wapenen. Waarvan er door de opwarming

te weinig. Het is een kwestie van tijd, want er

van de aarde steeds meer op ons af komt. Maar we bewijzen onszelf en de wereld een grote dienst

is zeker een markt voor. Wat ik kan doen, is het

als we er wat minder scheutig mee omspringen.

blijven vertellen, ernaar blijven vragen.”

Jolijn Creutzberg

Yvonne Bleize

Volko de jong

Eigenaar van Van Hulley in Groningen,

Adviseert organisaties en overheden in hun

Onder meer eigenaar van het Global Gas

het sociale bedrijf dat van oude overhemden

ontwikkeling en is sinds kort directeur van

Networks Initiative in Groningen en docent

nieuwe boxershorts maakt

popcentrum Neushoorn in Leeuwarden

Energy Business Management in het Energy Delta Institute

‘Werk aan bewustzijn’

‘Denk aan de vervuiling’ ‘Net zo belangrijk als opwarming aarde’

„560 liter. Zoveel bespaar je aan water door geen

„Bewuster met water omgaan is wat iedereen

nieuwe boxer te kopen, maar één van ons. Bij

zou moeten doen. Niet alleen ondernemers.

ons zit het in het DNA om zo tegen zaken aan te

Volgens mij doen ondernemers die veel met

„De schaarste aan zoet water is een wereldwijd

kijken. Hoewel het altijd beter kan hoor. Binnen

water werken dat al. Maar voor mensen op kan-

probleem, dat minstens net zo belangrijk is

ons bedrijf heeft iedereen een eigen beker, waar

toren geldt dat minder. Water komt gewoon bijna

als de opwarming van de aarde. Alles in ons

hij de hele dag mee moet doen. Dat scheelt afwas

gratis uit de kraan. Het besef van schaarste moet

leef milieu is met elkaar verbonden. Als je één

en dus water. Het zijn kleine dingen, maar ze

wijder verbreid worden. En net zo belangrijk:

schakel zoals water in ons leefmilieu weghaalt,

moeten wel, vind ik. En ja, dat bewustzijn moet

we moeten stil staan bij de vervuiling die we

wordt de wereld voor ons onbewoonbaar. In vele

bij meer ondernemers indalen. Het liefst zou ik

achterlaten. Wat spoelen we wel niet zo door de

gebieden in de wereld heerst droogte en is water

naar beurzen een bak met 560 liter water mee-

wc en de gootsteen? Dat zet onze waterzuivering

schaars. Toch vervuilen we met z’n allen het

nemen om te laten zien hoeveel dat is. Je moet

onder druk en brengt hoge kosten met zich mee.

schaarse beschikbare zoetwater op aarde in een

het inzichtelijk maken. Op zo’n toilet met een

Dat is iets waar iedereen – ondernemer of niet –

razend tempo. Besef daarbij dat maar 3 procent

dubbele spoelklnop: plak op de ene kant een

bewuster mee om moet gaan. Om ons water zo

van al het water op aarde zoet is. Zoals altijd

sticker met de tekst: ‘hiermee bespaar je niks’

schoon mogelijk te houden.”

begint het proces van verandering bij je zelf.

en op de ander ‘hiermee bespaar je 3 liter.’ Heeft

Draai niet gedachteloos de waterkraan uitbundig

onmiddellijk succes.’

open voor elk wissewasje.”

Water is water. Voor de gemiddelde noorderling

komt het uit de kraan, zoals de zon opkomt en weer onder gaat. Het is direct te drinken, zo schoon. En je kunt er mee maken wat je wil: gebotteld water, bier, ijsjes, koffie. Toch?

Door Karlijn ter Horst, foto’s Pepijn van den Broeke

HET WATER IN… WATER, BIER, ENZ. Het water in water „Wij verkopen goed water. Zo simpel is het.” Wie Tom Spiekerman, pr-man van de

komt pils van oorsprong uit Tsjechië?”, kaatst de

Drentse Bottelarij Hunzedal in Annen, vraagt wat ze doen, krijgt dit antwoord.

laatste als hem gevraagd wordt naar het water in

Wat je ziet is wat je krijgt. „Als je het over het water wil hebben, moet je bij de Water-

de Baxbieren. Water bepaalt welk bier. „En water in

leiding Maatschappij Drenthe zijn”, aldus bedrijfsleidster Hennie Dobben. Te druk,

Groningen is niet optimaal voor alle soorten.”

geen tijd, de boel staat vol. Spraakwater halen ze niet uit de Drentse bodem. De brouwerij gebruikt gewoon water uit de kraan, De bottelarij vult enkel flesjes met het water dat ze in de buurt uit de grond pompen.

vertelt Jansen. Maar wel met een ontharder.

„We bottelen voor mensen die dit water goed vinden”, legt Spiekerman uit.

Want hoe harder het water, hoe moeilijker de zuren

Grote namen als chefkok Sergio Herman en EARTH water – dat 100 procent van haar

in de mouten hun werk kunnen doen in het eerste

nettowinst afstaat aan waterprojecten – plakken hun etiket op de flessen uit Drenthe.

deel van het brouwproces: het maischen. In die fase

Water heeft invloed op het soort bier en op de smaak

„Waarom weet ik niet. Dat bepalen de

zetten enzymen uit de graankorrels met behulp van

mensen zelf.” Het is een kwestie van

zuren de zetmelen om in suiker. „Hardheid countert

smaak, want net als wijnen zijn waters

de werking van zuur”, legt Jansen het belang van

aan smaakgevoeligheid onderhevig,

passend water uit.

vertelt Spiekerman. „In Tsjechië is het water extreem zacht, dus daar Wat volgens de pr-man in ieder geval

brouw je goed lichtalcoholische bieren, waarvoor je

vaststaat, is de inhoud van het Drentse

weinig mout gebruikt en dus weinig zuren hebt.”

water. Het sijpelt vijf- tot zeshonderd

En welk bier past het beste voor het Groningse

jaar lang door de bodemlagen, die fun-

water? „Zo tussen de 6 en 7 procent alcohol,

geren als een filter. Wat overblijft na het

wat donkerder en niet te hoppig.”

wettelijk verplichte filteren van onder meer ijzerdeeltjes, is heldere vloeistof

Water oefent niet alleen invloed uit op het soort bier

vol mineralen. „Juist die mineralen

dat goed gebrouwen kan worden, maar ook op de

geven het wat ons betreft dat lekkere drinkgevoel.”

smaak, vervolgt Jansen. „De balans tussen sulfaat en chloride is heel belangrijk, want die bepaalt welke

Maar mineralen hebben ook een keerzijde. Zet je fles met water uit Drenthe vooral

smaak je proeft.” Wanneer je de mout wil laten

niet in de zon. „Dan wordt het water wel eens groen van de alg.” Of dat afbreuk doet

spreken, moet chloride de boventoon voeren.

aan de smaak? „Het kan een beetje veranderen. Nog steeds niks mis mee, hoor.

De hoppige bieren smaken het best gebrouwen

Maar niemand drinkt het, omdat het er niet uit ziet.”

met meer sulfaat in het water.

Het water in bier

„Water blijft voor een brouwerij als wij vervelend,

Wie wel spraakwaters weten te creëren, zijn de heren van de Groningse bierbrouwerij

omdat we een vrij divers aanbod van bieren maken.

Bax Bier, Jeroen Bax en Sepp Jansen. „Waarom brouwen ze in Ierland Guinness en

Dus we nemen het heel serieus.” De biermakers 28 ›››

26 ››› passen continu water naar brouwsel aan, vertelt Jansen. „Wij zijn pas net begonnen. Grote brouwe rijen hebben zelfs speciale teams van wateranalis ten.” Maar spelen met water is gek genoeg niet he lemaal zonder risico’s: „Wil je hard water in balans brengen, dan kun je bijvoorbeeld zuren toevoegen. Maar die zijn niet ongevaarlijk. Of met installaties alles uit het water halen en opnieuw opbouwen. En dat is allemaal niet gratis.”

Het water in kofie Dat over smaak soms wel te twisten valt, merkt Groninger koffiegrootmeester Gerben

De Groningse brouwers moeten dus wel serieus

Engelkes. De eigenaar van Black and Bloom, vorig jaar beste koffiezaak van Nederland,

met water bezig zijn, vertelt Jansen, willen ze een zo

vertelt zijn klanten namelijk zonder moeite dat een kop koffie van een extra shot

breed mogelijk aanbod en de beste bieren maken.

espresso echt niet beter wordt. „Ik wil het met liefde voor ze doen, maar het hoeft

„Het is het detail dat het verschil maakt. Bovendien

gewoon niet.”

is je brouwproces is anders verkloot. Dan kun je de hele boel weggooien. Het kost ook een hoop centen.”

Hoewel hij stug volhoudt dat koffie ‘echt geen rocket science’ is, betrekt Engelkes inmiddels de wetenschap in zijn zoektocht naar de perfecte kop. „Ik ben aan het

Het water in ijs

finetunen.” Want na het tot bijna in perfectie afstemmen van bonen branden,

„Het water uit de kraan in ZuidwestFriesland is

malingen, waterdruk en tempera

net als Spa Blauw uit de fles.” Aan het lijf van ijsjes

tuur is het tijd voor het water zelf.

maker Johan Postma geen waterpolonaise. De directeur van ijsfabriek Holiday Ice in Sint

Calcium filteren moet sowieso,

Nicolaasga hoeft het kraanwater dat hij gebruikt niet

vertelt hij. „Kalk is funest voor je

te behandelen. „Het is schoner dan schoon. Boven

machines. Het slaat op de elementen

dien wordt ijs diepgevroren: iets dat bevriest kan

en dan worden ze niet goed warm.”

niet besmet worden met bacteriën.”

Maar je hebt mineralen wel nodig voor de lekkerste koffie. „Het trekt

Meer hekelt de ijsmaker de verspilling van water.

smaken uit de koffie, vooral magne

„Het ergste is nog de 80 procent die door het riool

sium. Met de goede hoeveelheid

gaat. Zoveel water als één keer het toilet doorspoelen

krijg je de mooiste smaak in het

verbruikt, kun jij op een dag bij lange na niet drin

kopje.” Een kwestie van de perfecte

ken.” Zijn fabriek en de schoonmaakprocessen richt

mix vinden.

Eén keer het toilet spoelen is meer water dan je op een dag kunt drinken

te hij in om zo min mogelijk te verspillen. Meer water voor de ijsjes.

Dat doet Engelkes door het gebruik van een mineralenfilter, die hij tussen de waterkraan en zijn machines plaatste.

Want met de smaak van waterijs kun je ‘heel breed

„Het haalt stoffen eruit en voegt natrium en magnesium toe.” Waarom geen flessen

gaan’, aldus Postma. „Al valt over smaak niet te twis

water? „Dat is te zuiver en reageert met de metalen leidingen. Dan kan je metaalsmaak

ten. Neem dropijs: je vindt het lekker, of je vindt het

proeven.”

niks.” Maar alles kan: zelfs waterijs met chocolade smaak. Het is de vraag of de consument daar op zit

Die verschillen kunnen zeker alleen de kenners proeven, meneer Engelkes? „Nee hoor,

te wachten. „Sommige dingen willen tussen de oren

je kunt het thuis testen als je drie koppen filterkoffie zet. Één met kraanwater, één met

niet. Als je een biefstuk groen kleurt, vindt ineens

Spa Blauw en één met gefilterd water uit een kan.” Ondergetekende, enigszins koffie

niemand het nog lekker. Dat past niet bij je beeld en

leek, onderging sceptisch de test. De uitkomst? Geen twijfel mogelijk: water maakt de

je gevoel. Terwijl je de kleur niet eens proeft.”

koffie.

ADVERTENTIE

Tijd voor bewustwording van privacy De missie van het Groningse Bout Advocaten is mensen succesvol door veranderingen en uitdagingen in leven en werk te loodsen. Ook in ICT en bij Intellectueel Eigendom; vakgebieden waarin het recht nog deels uitgevonden moet worden. Dynamisch en ingrijpend, want het gaat over jouw privacy en intellectueel eigendom. Kwaliteit en kennis zijn de standaard bij Bout Advocaten, een laagdrempelig kantoor aan de Groningse Ossenmarkt. Bout voorziet van juridi sche ondersteuning in de agrarische sector, bouw, zorg, onderwijs en ICT/IE, over vraagstukken als privacy, auteursrecht, merkenrecht, aanbeste dingsrecht en handelsnaamrecht. In de open cultuur van het bedrijf delen vier specialisten op die gebieden hun kennis met klanten en het net werk met Legal Meetups en inhoudelijke blogs. Met de inwerkingtreding van de Algemene Verordening Gegevensbescherming (AVG) is een nieuwe tijd aangebroken. Privacyrechten worden uitgebreid en versterkt. Bedrijven krijgen twee jaar om orde op zaken te stellen, tot 25 mei 2018. De uitgangspunten van de verordening zullen de komende jaren verder gevormd worden aan de hand van praktijkvragen, oordelen van rechters en inbreng van de privacytoezichthouders. „Bijna ieder bedrijf krijgt ermee te maken, want persoonsgegevens worden door bijna iedere organisatie verwerkt”, aldus specialist mr. Henk Bethlehem. Het uitgangspunt? Privacy

De verordening legt meer verantwoordelijkheid bij de ondernemer en de ondernemer krijgt er meer verplichtingen bij. Je moet inzichtelijk maken welke persoonsgegevens je verwerkt en met welke reden je dat doet. Neem de tijd je daar van bewust te worden.” boutadvocaten.nl

vriendelijk heid en dataminimalisatie. „Stel jezelf de vraag welke gegevens je werkelijk nodig hebt voor het leveren van je product of dienst. Welke gegevens je mag opslaan? Hoe ga je met die ge gevens om? Wie mogen ze inzien? Dat laatste is vooral van groot belang bij verwerking van zeer privacygevoelige gegevens, zoals bij ziekenhuizen, apotheken of zorginstellingen.” Er zijn nog veel vragen, blijkt volgens mr. Tim Bodewes uit de Legal Meetups over het thema. „Bewustwording is een belangrijk gegeven. Bij de bijeenkomsten gebruiken we vragen van klanten en geïnteresseerden als input. Vragen over hoe organisaties de uitgangspunten van de verorde ning moeten opvatten, wat webshops wel of niet mogen, hoe om te gaan met datalekken en het moeten aanstellen van een functionaris voor de gegevensbescherming.” Het beste advies, volgens de twee specialisten? „Je kunt niet langer achterover blijven leunen. Door de ontwikkeling van technologie is bescher ming van privacy nog belangrijker geworden.

De vier ICT/IE-specialisten van Bout Advocaten. Staand links, mr. Kelly Felt, rechts mr. drs. Constantijn de Lange, zittend links mr. Henk Bethlehem en rechts mr. Tim Bodewes

Leren van het door water gevormde land zijn komen te staan van het water. We zijn kwijt geraakt waar we eeuwenlang in harmonie mee hebben geleefd, zoals dat ook zo mooi beschreven is in het boek ‘Water’ van Denker des Vaderlands René ten Bos.” „Grip en controle versus kansen voor dit gebied. Laten we samen kijken hoe we de harde grenzen van dijken en emotionele scheidslijnen kunnen verzachten. De vruchtbaarheid van zoet en zout in dit gebied levert geweldige kansen voor zilte landbouw, met meer kansen voor recreatie en toerisme. Ja, het botst wel als je die verbinding zoekt. Ik geloof echter sterk in planning en control als basis voor sensitiviteit, en respons van je om geving in plaats van inzetten op grip om alles en iedereen te controleren. Het vloeibare van water mag terug in het bestuur. De politiek wordt niet voor niets vaak gezien als de beperking in voor uitgang, terwijl zij ook degene is die beperkingen kan helpen oplossen.” Herwil van Gelder

De Waddendijk biedt zicht op twee werelden: het water en het land. Het door water gevormde landschap biedt inspiratie voor Herwil van Gelder, wethouder van gemeente De Marne. „Combineer belangen, laten we de grenzen verzachten.” De rijkdom van De Marne is enorm met Wereld erfgoed Waddenzee en Nationaal Park Lauwers meer. „De natuurlijke schoonheid is onbetwist, maar we hebben ons afgekeerd van het water door stevige dijken, die de zachte kant, de waarden en

de inspiratie, teniet doet. Het is me veel waard als we belangen van landbouw, natuur, recreatie en toerisme combineren, en de grenzen verzachten.” „De strijd tegen het water en de bescherming van de natuur zijn we zo rigide gaan doen, dat we los

„Het gebied van De Marne meer circulair inzetten is mij een lief ding waard. Kijk naar de garnalen vissers van Solt die het heft op duurzame wijze in eigen handen hebben genomen; een voorbeeld van wat kan in een gebied dat zich er uitstekend voor leent. Het landschap, het oude ecosysteem, de kracht van de mensen in de kleine gemeen schappen die voor elkaar willen zorgen en samen het hoofd bieden aan veranderingen, dat geeft me kracht en inspiratie.”

www.demarne.nl

ADVERTENTIE

Zelf aan de bak om water schoon te houden Luchtfoto: Aerophoto Eelde

We zijn in Nederland gewend om altijd en overal veilig, schoon en betaalbaar water te hebben. Om dat zo te houden is er werk aan de winkel. NoordZ sprak met de Groningse en Drentse organisaties, die ervoor zorgen dat wij iedere dag schoon water uit de kraan ontvangen. Conclusie: we moeten zelf bijdragen aan schoon drinkwater.

Waar ons drinkwater vandaan komt, vragen we ons zelden af. Water is er in Nederland altijd en het is schoon en veilig. De drinkwaterbedrijven van Groningen (Waterbedrijf Groningen) en Drenthe (WMD) halen ons drinkwater uit natuurlijke bronnen in waterwingebieden en uit oppervlaktewater. Stad Groningen en omgeving gebruiken water uit de Drentsche Aa. Dit beekwater is kwetsbaarder dan grondwater, omdat het makkelijker vervuild kan raken. De provincie Drenthe, waterschap Hunze en Aa’s, Waterbedrijf Groningen en WMD werken samen met natuurorganisaties, gemeen ten, agrariërs en inwoners om verontreiniging van en bestrijdingsmiddelen en medicijnresten in ons water tot een minimum te beperken. Samenwerken aan betere waterkwaliteit Nederland is een dichtbevolkt land, waar we bovenop ons water leven en werken. Het is zaak dat we duurzamer gaan zorgen voor omgeving en bodem, want ook een kleine druppel vervuilende stof heeft al invloed op de kwaliteit van het water dat we gebruiken. Geneesmiddelen, verzorgings producten, schoonmaakmiddelen en gewas

Bart en Marion Boxen: „Je moet bewuster omgaan met je bodem. Daar is nog veel winst te behalen. Voor ons betekent duurzaam boeren: slim kiezen wat je verbouwt. Alleen spuiten als het nodig is en zorgvuldig met je mest omgaan. Zo gebruik je minder, zijn de verliezen naar het milieu kleiner en oogst je meer.”

beschermingsmiddelen van boeren, bedrijven en bewoners kunnen uiteindelijk terechtkomen in ons water. Water is een kringloop: wat wij er niet in stoppen als vervuiling, hoeft er ook niet uitgehaald te worden. In iedere kringloop moet je samenwerken voor het beste resultaat. Gelukkig zijn er veel dingen die we met z’n allen kunnen doen. Overheden, bedrijven en boeren werken intensief samen om vervuiling tegen te gaan. Boeren verbruiken door effectievere methoden minder gewasbeschermingsmiddelen of leggen spuitvrije zones of akkerranden aan, waardoor deze middelen minder snel in het oppervlaktewater terechtkomen. Op bedrijventerreinen mogen sinds kort al geen onkruidbestrijdingsmiddelen meer gebruikt worden en ook voor gemeenten geldt, dat ze moeten zorgen voor andere manieren om straten, pleinen en trottoirs onkruidvrij te houden. In en om het huis Ook in en om het huis kun je redelijk makkelijk toe met minder of geen voor het milieu schadelij ke stoffen. Bijvoorbeeld door zo weinig mogelijk

bestrating aan te leggen in de tuin op plekken waar je toch niet loopt. Minder bestrating vergt minder middelen om onkruid weg te spuiten. Waar je in je tuin of op je erf niet loopt of rijdt, kun je bestrating makkelijk vervangen door borders met planten. Hoe voller een border is, hoe minder onkruid je hebt. Onkruid tussen de tegels kun je voorkomen door regelmatig je straatje schoon te vegen, zaden krijgen zo geen kans te ontkiemen. Dit is een eenvoudige manier om onkruid te weren zonder chemische middelen. Toch liever gemakkelijk onkruid verwijderen? Gebruik dan een brander in plaats van een onkruidverdelger. Hoe bewuster wij met z’n allen omgaan met onze directe omgeving en onze bodem, hoe schoner het water blijft. Want wat niet in het water komt, hoeft er ook niet uitgehaald te worden. Zo houden we zelfs voor onze kinderen en kleinkinderen het (drink)water schoon en betaalbaar. Over hoe ’t anders kan en wat je verder allemaal zelf kunt doen valt van alles te lezen op www.zonder-is-gezonder.nl en op de nieuwe website www.onzedrentscheaa.nl.

voorbehouden aan types met kaalgeschoren hoofden en getatoeëerde armen.

Nu AkzoNobel in de belangstelling staat van de Amerikaanse branchegenoot PPG en Unilever het hof wordt gemaakt door het eveneens Amerikaanse Kraft Heinz, blijken ook de mannen in pakken in staat tot nationalistische retoriek. Kamerleden en werkgevers buitelen over elkaar heen om de vaderlandse ‘kroonjuwelen’ te verdedigen tegen de buitenlandse ‘aasgieren’, vertegenwoordigers van het ‘sprinkhaankapitalisme’. „Koop Nederlandse aandelen”, smeekte Unilever-topman Paul Polman de institutionele beleggers, „dan helpen we elkaar”.

Vooropgesteld: dit is nogal hypocriet. Juist AkzoNobel en Unilever zijn zelf ook groot geworden door overnames. ‘Nobel’ komt van het Zweedse Nobel Industries, dat Akzo in 1994 kocht. Unilever is niet eens helemaal Nederlands. Het is, net als Shell, ontstaan uit een Brits-Nederlandse fusie en is nog steeds half Brits.

Maar veel belangrijker: dit zijn nu eenmaal de spelregels. Als een bedrijf beursgenoteerd is, is het te koop. De aandeelhouders zijn de eigenaren, en het staat hen vrij hun bezit te verkopen. Presteert het bedrijf slecht, dan zijn er veel verkopers, daalt de beurskoers, en wordt het bedrijf een aantrekkelijke prooi voor een overname. De dreiging van een overname, met andere woorden, houdt het management bij de les. Beschermingsconstructies maken het management lui, verkleinen de kans op een lucratief overnamebod, drukken zo de beurskoers en zijn dus niet in het belang van de aandeelhouder.

WITTE BOORDEN POPULISME

Aandeelhouders hebben geen boodschap aan werkgelegenheid of ‘maatschappelijk verantwoord ondernemen’ – de grote hobby van Paul Polman. Ze willen rendement op hun investering. Niet omdat het slechte mensen zijn, maar omdat dat hun taak is. Het zijn in grote meerderheid professionele beleggers, die ervoor moeten zorgen dat u straks een net pensioen krijgt. Het algemeen belang bewaken, en de werkgelegenheid, en de Nederlandse innovatiekracht – allemaal prachtig, maar dat moet de overheid maar doen.

Dat de managers van beursgenoteerde bedrijven, en hun belangenbehartiger VNO-NCW, nu pleiten voor meer beschermingsconstructies, dat is nog wel te begrijpen. Zij vliegen er immers als eerste uit na een Amerikaanse

overname. Maar dat ook politici, en zelfs politici van het liberale D66, dit soort geluiden laten horen,

Ronald Mulder Ondernemer en econoom. Man van weinig woorden.

dat is vreemd. Marktwerking is altijd en overal geweldig, behalve op de aandelenbeurs? Het moet niet gekker worden.

Maar goed. Als de overheid iets wil doen tegen buitenlandse overnames van ‘strategische’ Nederlandse bedrijven, dan heeft ze een veel effectiever wapen tot haar beschikking dan regelgeving: zelf aandelen kopen. Met een belang van 5 procent kun je een overname gewoonlijk wel tegenhouden, dus dan hebben we het over 6 miljard euro voor Unilever en nog eens 1 miljard

@ronaldmulder

voor AkzoNobel. Dat soort bedragen zijn makkelijk op te brengen, zo zagen we toen de banken gered moesten worden.

Het zal een beetje wennen zijn, na ruim dertig jaar privatiseren, maar als je echt vindt dat deze bedrijven voor Nederland behouden moeten blijven, dan kun je dat als mede-eigenaar afdwingen.

Dus als u de komende tijd niets hoort over een staatsdeelneming in AkzoNobel, dan weet u dat de politieke bezorgdheid vooral voor de bühne was. Populisme dus.

COLUMN

Nationalisme en populisme zijn sentimenten die niet zijn

â&#x20AC;&#x2DC;Altijd kokend water bij de hand, dat leek me handig.â&#x20AC;&#x2122;

Met een Quooker in huis, heb je altijd direct kokend water bij de hand. Hij is multi-inzetbaar en zeer veilig in gebruik. De Quooker Flex heeft bovendien een soepele uittrekslang voor warm en koud water. Bezoek een Quooker-dealer of ga naar quooker.nl voor meer informatie.