maart | editie drenthe
blockchain is de update die we nodig hebben rutger van zuidam
ADVERTENTIE
02
Effectus-HR brengt oude en nieuwe technieken samen in werving
Neuromarketing helpt bij vinden personeel
(vlnr) Francisca Smeenge, Nienke Spoor en Jeanine Zwart. Foto: Niels Westra Effectus-HR won vorig jaar met glans de Jonge Ondernemersprijs (JOP) van Noord-Nederland. Met hulp van innovatieve technieken als datadriven-recruitment en neuromarketing helpt het nog jonge bedrijf ondernemingen en organisaties met hun zoektocht naar medewerkers voor moeilijk invulbare vacatures zoals een gespecialiseerde process engineers, projectleiders en business controllers. ECOSTYLE Het familiebedrijf ECOstyle uit Oosterwolde weet uit eigen ervaring dat de geavanceerde werkwijze van Effectus-HR ook echt werkt. „Afgelopen jaar is ons team in Nederland met 17 nieuwe medewerkers gegroeid om aan de steeds grotere vraag
naar producten zoals ecologische en milieuvriendelijke meststoffen, gewasbeschermingsmiddelen, diervoeder en dierverzorgingsproducten, te kunnen voldoen. Bij zes vacatures heeft Effectus-HR ons kunnen helpen”, zegt Francisca Smeenge, verantwoordelijk voor HR bij ECOstyle. ECOstyle, dat twee jaar geleden verhuisde van Appelscha naar een duurzaam architectonisch bedrijfspand in Oosterwolde, is er in de loop van de jaren achtergekomen dat het niet eenvoudig is voor alle vacatures de juiste medewerkers te vinden. „Voor een bedrijf als het onze wat sterk groeit en continue in ontwikkeling is, zoeken we gekwalificeerde mensen die mee helpen bouwen en flexibel zijn in hun aanpak”, zegt Smeenge. „Aan de ene kant vragen wij een manager die strategisch opereert maar die tegelijk ook meedenkt en meewerkt in de ontwikkeling van verpakkingen of het schrijven van nieuwsbrieven.” „Wij onderscheiden ons door gebruik te maken van het zogenaamde AIDA-model”, legt Nienke Spoor, consultant bij Effectus uit. „Dit staat voor ‘Attention’, ‘Interest’, ‘Desire’, ‘Action’. Facebook is bijvoorbeeld minder geschikt om sollicitaties te werven, maar is uitstekend te gebruiken om ‘Attention’ te creëren. Daarentegen is Linkedin meer voor ‘Interest’ en ‘Desire’. We benaderen kandidaten via dit medium persoonlijk en leggen uit waarom een bedrijf en een bepaalde functie interessant zijn.” Google Analytics en andere externe databronnen
helpen de medewerkers van Effectus-HR nog meer gedetailleerde informatie over sollicitanten te verzamelen. „Wij kunnen het verschil in het aantal sollicitaties op een bepaalde tekst voor een vacature in Amsterdam ten opzichte van Oost-Groningen meten.” Om de juiste mensen te vinden besloot ECOstyle de hulp in te roepen van het recruitmentbureau Effectus-HR. „De werkwijze van het bedrijf spreekt ons aan”, zegt Francisca Smeenge. „Ze zijn erin gespecialiseerd hulp te bieden bij het vinden van personeel voor de meest moeilijk te vervullen vacatures. Ze gebruiken hiervoor moderne meettechnieken (o.a. Google Analytics, Jobfeed, Linkedin) en zetten online marketing in met aantrekkelijke teksten om het bereik van de vacature te vergroten.” Onlangs nog hielp Effectus-HR bij het vinden van een trademarketeer. „De reguliere manier van adverteren leverde niets op, omdat maar heel weinig mensen in Nederland hierin zijn gespecialiseerd”, zegt directeur Jeanine Zwart van ECOstyle. „De trademarketeer moet in staat zijn de markt te analyseren en te vertalen naar de producten van ECOstyle. Hij kan adviseren verpakkingen aan te passen of te onderzoeken of we bij een andere keten onze producten kunnen afzetten. Het mooie is dat wij onze trademarketeer vrij snel hebben kunnen vinden met hulp van Effectus-HR.” www.effectus-hr.nl
‘Samenwerking levert lokaal veel voordeel op’ Drentse gemeenten hebben veel invloed een integrale aanpak van voldoende betaalbare, duurzame woningen, veilige wegen en gezonde scholen. Maatschappelijke opgaven die met de verkiezingen van 21 maart in de schijnwerpers staan. Maxime Verhagen van Bouwend Nederland over voortvarende aanpak, delen van kennis en stimuleren van vernieuwing. „De NOS heeft onderzoek gedaan wat kiezers belangrijk vinden bij deze lokale verkiezingen: voldoende betaalbare woningen, tegengaan van bureaucratie en verduurzaming. Daarom gaan onze leden de dialoog aan met raadsleden: wat kunnen we leren van elkaar om de komende vier jaar concreet meer stappen met lokale impact te zetten? De urgentie voor sneller en meer goede, duurzame woningen begint bij de gemeente, want die gaat over plancapaciteit en vergunningen. Willen we de komende tientallen jaren in Drenthe alle woningen en scholen verduurzamen, moeten we nu de juiste weg inslaan. Dit kabinet laat zien
Maxime Verhagen
dat er geld voor verduurzaming beschikbaar komt, dus ik zeg tegen gemeentebesturen, maak er gebruik van!” „Gemeenten gaan over de plancapaciteit voor zowel noodzakelijke nieuwbouw als over de keuzes in aanbestedingen, die nu vaak nodeloos duur zijn en nadelig voor regionale MKB- bedrijven. Om het gewenste bouwtempo te versnellen, kunnen gemeenten gezamenlijk een ambtelijke pool inrichten van specialisten op vergunningengebied, want die afdelingen zijn onderbezet geraakt de afgelopen jaren. Lokale mogelijkheden om te versnellen zijn er ook met de Crisis en Herstelwet. De financiering van projecten verbetert nu gebouwgebonden financiering mogelijk wordt. Regionaal regie nemen om schaalgrootte te bereiken, betekent dat je interessanter bent voor financiers als pensioenfondsen. En je stimuleert met voldoende schaalgrootte in de nieuwbouw van woningen en de verduurzaming van schoolgebouwen de kansen voor het regionale bedrijfsleven, dat een positief effect heeft op innovatie en werkgelegenheid.” „Pak het samen op. Het is net als met effectieve woningverbetering, het kan alleen per wijk en niet per woning. Kennis delen tussen opdrachtgevers en opdrachtnemers is van belang om complexe maatschappelijke opgaven te realiseren. De juiste aanpak versnelt, zorgt voor schaalgrootte en daar-
mee innovatie vanuit de bouw en voor lokale werkgelegenheid.” „Drenthe heeft een gezonde ambitie voor verduurzaming en een energieneutrale provincie in 2040. Het overkoepelende Plan van Aanpak om alle inwoners van Drenthe in 2040 energieneutraal te laten wonen, ‘Expeditie Energieneutraal Wonen Drenthe’, gaat voor een deel ook over meer samenwerken en de vraag hoe je samen zo effectief mogelijk de uitdagingen aanpakt van voldoende betaalbare woningen voor starters en gezinnen. Daarnaast is Bouwend Nederland ook betrokken bij de wijkaanpak ‘Wijk van de Toekomst’, die gericht is op verduurzaming én op ouderen die langer zelfstandig thuis blijven wonen. Die enorme opgave is zowel in de steden als op het prachtige platteland van Drenthe noodzakelijk.” „Gemeentebesturen kunnen veel meer de regie nemen naar realisatie van de wijken van de toekomst door met woningcorporaties en bewoners, netbeheerders, pensioenfondsen en met zorgpartijen en natuurorganisaties om tafel te gaan. Door versnelling van het nieuwbouwprogramma blijft Drenthe een aantrekkelijke provincie waar voor iedereen ruimte is om te wonen, te werken en te recreëren.” www.bouwendnederland.nl
03
BAANBREKERS ‘B
lockchain, dat is toch voor bitcoins?’ Veel ondernemers hebben de klok horen
luiden, maar weten nog niet waar precies de klepel hangt. Mogen we experts als Rutger van Zuidam, onze eigen columnist Ronald Mulder en anderen geloven, dan wordt blockchain behoorlijk disruptief voor onze samenleving. Tijd voor een noordz vol uitleg over de technologie, toepassingen en toekomstdromen. Blockchain is nog pionierswerk. Zeker in NoordNederland. Wat daarom wellicht zal opvallen, is de kleine vijver van kundigen waaruit onze redacteuren deze maand visten. Een kleine groep baanbrekers die naast ontwikkeling óók toegewijd is aan kennisdeling. Waar we bijvoorbeeld niet omheen kunnen: de tweede editie van de Dutch Blockchain Hackathon, vanaf 5 april op het Suikerunieterrein in Groningen. De grootste ter wereld, georganiseerd door Van Zuidam met zijn Blockchaingers. Maar dat blockchain ook in de rest het Noorden aan een opmars bezig is, moge duidelijk zijn. Door Robert Leach, van startup Blockbird uit Leeuwarden, bijvoorbeeld. ‘Met onze masterclasses willen we ondernemers aan het denken zetten’. Drenthe heeft sinds kort, om dezelfde reden, een eigen Blockchain Lab met regelmatige meetups en lesprogramma’s voor scholen. Terugkomend op de openingsvraag: Ja en nee. Oorspronkelijk is blockchain ontwikkeld
Het citaat ‘Blockchain is de
als het systeem waarop de cryptocurrency bitcoin draait; een soort grootboek. Al snel
update die we nodig hebben’
blijkt dat het systeem ook geschikt is om – naast transacties – andere informatie op te
op de voorpagina van deze onder
slaan. Maar de uitleg daarvan laat ik aan de experts in deze bijlage.
nemersbijlage is een uitspraak van Rutger van Zuidam, Blockchain expert. De uitspraak is terug te vin den op pagina 13 van deze bijlage.
colofon
inhoud
noordz is een ondernemersbijlage
04
van NDC mediagroep Samenstelling: Karlijn ter Horst Eindredactie: Gerda Douma en Roel Snijder
08 10
Vormgeving: Marc Bos
12
Advertenties /
15
Branded content: telefoon 0512204109 s.osinga@multiplusmedia.nl Reacties: email bijlagen@ndcmediagroep.nl, telefoon 0505844256 / 0582845477 Volg noordz ook online op het blog www.noordz.nl
16 19 20 22
Hoe blockchain werkt en wat de technologie teweegbrengt
De technologie achter de roemruchte bitcoin
Blockchain kan uit handen blijven van tech-reuzen
Waarom ‘het internet’ zich niet zal herhalen
Drie pioniers in blockchain
Een startup uit iedere provincie
Blockchain bedreigt veel, maar we moeten niet overdrijven
Kanttekeningen bij een nieuw besturingssysteem
Column Ronald Mulder
Moet een busstation rendabel zijn?
Kennis is macht
Weinig experts in het Noorden, dus waar moet je zijn?
Als ik Jeff Bezos was..
Roel Boer van Nocks zou zich niet druk maken om blockchain
America First en de blockchain
Robert Leach en Mendel Bouman toetsen toekomstdromen
Kort & Prachtig
Een startup in de bouw en een wereldspeler in banket
04
Er is op dit moment een tweedeling in blockchainland
05
HOE BLOCKCHAIN WERKT EN WAT DE TECHNOLOGIE TEWEEGBRENGT Blockchain. Volgens sommigen de grootste digitale revolutie sinds de komst van het internet. Maar wat maakt blockchain nou eigenlijk zo interessant? Hoe werkt de technologie achter de inmiddels roemruchte Bitcoin? En wie houden zich met de ontwikkelingen bezig?
Door Giulia Fabrizi, Foto’s Pepijn van den Broeke
„Het zijn de basiseigenschappen van blockchain die de technologie zo aantrekkelijk maken”, zegt Adri Wischmann, innovatie-expert op het gebied van technologische ontwikkelingen bij Kennispoort Drenthe. „Informatie die in een blockchain wordt opgeslagen is onveranderbaar, we kunnen er alleen extra informatie aan toevoegen. En het biedt transparantie, doordat iedereen kan zien en controleren of hetgeen in de blockchain staat daadwerkelijk klopt.” Simpel gezegd is een blockchain een digitaal register waar transacties in worden bijgehouden. Het wordt veelal vergeleken met een grootboek. Tot op heden is de blockchain achter de digitale valuta bitcoin het meest bekende voorbeeld. Deze blockchain bestaat uit een gedecentraliseerd en open netwerk. Gedecentraliseerd, omdat het grootboek niet door een, maar door alle gebruikers wordt beheerd en gecontroleerd. Transacties verlopen rechtstreeks van een gebruiker naar de andere, zonder tussenkomst van een derde partij. Open, omdat het voor iedereen die wil toegankelijk is. „Het belangrijkste onderscheidende criterium is de betrouwbaarheid”, zegt Ronald Mulder. Samen met compagnon Lykle de Vries zette hij het Groningse bedrijf Thesis One op. Beide heren houden regelmatig lezingen over blockchain, adviseren bedrijven en hebben tot doel om ‘werkelijk nuttige’ informatie over blockchain te delen. „Een bitcointransactie kan alleen worden doorgevoerd als het hele netwerk van gebruikers heeft gecontroleerd dat de zender de bitcoin inderdaad bezit.” Eenvoudig uitgelegd werkt dat als volgt: als iemand een bitcoin koopt, wordt die informatie in de blockchain vastgelegd. De koper wordt daarmee onderdeel van het bitcoinnetwerk en krijgt een kopie van de volledige blockchain, het grootboek, op zijn computer. Als de eigenaar van de bitcoin deze wil doorsturen naar een ander, gaat de transactie eerst langs alle andere gebruikers in het netwerk. Via ingewikkelde wiskundige formules wordt automatisch in ieder grootboek gecontroleerd of de zender de te versturen bitcoin inderdaad bezit. Probeert de zender meer te sturen dan hij volgens het grootboek bezit? Dan wordt de transactie door het netwerk afgekeurd. Zegt de meerderheid van de gebruikers in het netwerk dat de zender de bitcoin wel bezit? Dan wordt deze goedgekeurd. De transactie wordt dan aan de blockchain toegevoegd. De verandering wordt 07 ›››
Advertentie
06
perspectief
Ingenieursburo Meijer & Joustra: M M ‘ ‘Vertrouw op wat goed is’ ‘ w
w Constructies bedenken en berekenen moet je goed doen, dat is zoals
het was en is. IMJ levert vanuit Heerenveen de benodigde kwaliteit d Harry Meijer „Het gaat er om dat het een totaal d met een vast team. d d efficiÍnt proces wordt.�
Harry Meijer
m
Harry Meijer van IMJ is na zevenduizend werken een ervaren constructeur, die met IMJ het werk doet over een groot deel van Nederland voor diverse maar wel vaak vaste opdrachtgevers. „Er is veel veranderd in de afgelopen decennia, want we doen nu met dezelfde hoeveelheid mensen vijf keer zoveel werk. Waar mijn generatie nog volledig met tweedimensionaal tekenen is opgeleid, is de nieuwe generatie volledig met driedimensionaal modelleren opgegroeid en het is goed dat wij de ervaring van beide in huis hebben, het vult elkaar aan. De technologische ontwikkelingen gaan steeds verder, waarbij de uitdaging
d „
IMJ staat voor het ontwerpen en uitwerken van bouwkundige constructies, vooral in de woningen utiliteitsbouw. No-nonsens mannen en vrouwen die een goede, gedegen bijdrage willen leveren in het proces van de bouw. „Door de
e v l
ren van woningen, omdat het een van de manietechnologische veranderingen neemt het belang van communicatie tussen de ketenpartners toe; plan te tillen.” hoe beter je dat onder controle hebt, hoe groter
Er heerst bijna koortsachtige activiteit in de bouw, ency van het proces. Iedereen in de keten heeft wat betekent dat voor IMJ? „Iedereen heeft het z’n belangen, het is zaak die van begin tot einde druk, er is heel veel werk te doen. Het voordeel zo goed mogelijk op elkaar te kunnen afstemmen; van het vaste team waar wij mee werken, is dat we daar kan zonder twijfel nog veel voordeel worden op elkaar zijn ingespeeld, je weet wat je kunt met behaald.” een goeie mix aan ervaring, inzicht en technologische kennis. We zorgen voor nieuwe instroom, Los van technologische ontwikkelingen, waar maar blijven trouw aan onze omvang, vertrouwen liggen de uitdagingen voor de constructeur? „Die op wat we kunnen. De klik met de opdrachtgevers liggen vooral in de appartementencomplexen moet er zijn, net als spreiding van de werken. zoals je dat in het westen met name ziet. Ook het aardbevingsbestendig maken van woningen is een Voor je vaste opdrachtgevers ben je eerder bereid net een stap harder te lopen, juist omdat je weet uitdaging. Nederland heeft daar in vergelijking wat je aan elkaar hebt. Vertrouw op wat goed is en met andere landen nog weinig ervaring mee, dus wat je goed kunt.” op dat vlak hebben we als bouw zeker een uitdaging. Daarnaast denk ik dat we met elkaar nog www.imj.nl veel kunnen leren van het fabrieksmatig produce-
Meer mediation dus minder procedures? Rembrandt stond vlak voor zijn dood toen hij in het jaar 1668 De terugkeer van de verloren zoon schilderde.
Een indrukwekkend schilderij dat het door de evangelist Lucas opgetekende verhaal uitbeeldt over de vader wier jongste zoon zijn erfdeel in den vreemde verbrast daar waar de oudste zoon plichtsgetrouw bij zijn vader blijft en hem helpt met de dagelijkse werken. Toen de jongste zoon na lange tijd terugkeerde en zijn vader om de hals viel sprak hij de woorden: “Vader, ik heb gezondigd tegen de hemel en tegen u; ik ben niet waard meer uw zoon te heten�. Maar de vader liet het gemeste kalf halen en slachten om een feestmaal te houden nu zijn verloren zoon weer was teruggekeerd. U kunt zich misschien voorstellen hoe de oudste zoon zich gevoeld moet hebben; verbitterd, verbolgen en vol wrok. Op het schilderij is dit goed zichtbaar. Ik moest enkele jaren geleden aan dit verhalende schilderij denken toen ik op een middag gebeld werd door een moeder van ruim 80 jaar. Zij vertelde dat de communicatie tussen haar beide zonen was stilgevallen en ze wilde dit graag opgelost zien, bij voorkeur bij haar leven en welzijn dus aan mij de vraag of ik als mediator iets kon betekenen in dezen. Ik ben de uitdaging aangegaan.
Tijdens de gesprekken met de zonen werd al snel duidelijk dat er sprake was van oud zeer dat nimmer was uitgepraat. De oudste zoon voelde zich verraden door de jongste zoon en voelde zich bovendien niet gesteund door zijn moeder met Na vele wie hij zijn leed ooit had gedeeld. gesprekken erkende de jongste zoon dat hij zijn broer onheus had bejegend en hij bracht de moed op dit tegen zijn oudere broer te zeggen. Moeder op haar beurt had zich niet gerealiseerd dat “het kleine voorval van een eeuwigheid geleden� haar oudste zoon pijn had gedaan en nog steeds deed. Ook zij erkende de oudste zoon in zijn leed. Wat deed dit met de oudste zoon? Hij was bereid zijn jongste broer en moeder te vergeven. De mediation was geslaagd, de band tussen de zonen en moeder was geheeld. Je kunt je afvragen of niet in alle geschillen mediation moet worden beproefd alvorens een rechter mag oordelen. In sommige ons omringende landen is mediation verplicht. Meer mediation, minder procedures? Wie weet. Ik gun het u van harte.
mr. Ludith H. Haarsma advocaat en registermediator
www.haarsmamediation.nl www.haarsma-advocaten.nl
07
05 ››› bij iedere gebruiker van het netwerk zichtbaar, waardoor iedereen altijd en overal over precies dezelfde informatie beschikt. Waar in de traditionele financiële wereld banken nodig zijn om een transactie te verifiëren, zijn ze in een blockchaingedreven omgeving overbodig. De controle wordt automatisch uitgevoerd door alle gebruikers van het desbetreffende blockchain-netwerk, zonder tussenkomst van een derde partij. „Je hoeft je door blockchain niet meer druk te maken over de integriteit van de data en je weet zeker dat alle partners altijd over dezelfde kopie van de data beschikken”, zegt Mulder. Het kunnen loslaten van een derde partij en de zekerheid van integere data zijn de kenmerken die ontwikkeling aansporen. „Er is op dit moment eigenlijk een tweedeling in blockchainland”, stelt Mulder. „Aan de ene kant staan de mensen die het idee omarmen dat ze geen derde partij nodig hebben voor transacties
Ronald Mulder
en die werken aan de gedecentraliseerde, open systemen waar iedereen aan mee kan doen. Dit is de wereld van de nerds, zogezegd.” De ‘nerds’ onderzoeken de mogelijk-
„Het is bijna te vergelijken met crowdfunding.
heden van de technologie en bouwen met blockchain een nieuwe infra-
Mensen die hierin investeren, zijn niet alleen uit op
structuur voor gedecentraliseerde transactie(overzichten).
geld verdienen, maar vinden het ook mooi dat het idee wordt uitgevoerd.”
Aan de andere kant staat de corporate wereld. De grote bedrijven die in de traditionele setting zelf de derde partij zijn, zoals banken en grote
In de corporate wereld richten de grote bedrijven
softwarebedrijven. „Zij doen zaken binnen een netwerk van partijen die
zich vooral op het behouden van hun positie. „Grote
ze wel kennen en vertrouwen, wat natuurlijk een hele andere setting is”,
organisaties die grote hoeveelheden data van meer-
zegt Mulder. „Zij willen blockchain inzetten als betrouwbare, centrale en
dere partijen met elkaar moeten verbinden, zien
gesloten opslag die van alle deelnemende partijen is.”
een kans om dat op een efficiëntere manier te doen”, licht Mulder toe. De vernieuwing voor de corporate
Beide kampen hebben te maken met een verandering in de markt. De tech-
wereld zit hem in de overgang van een systeem waar
neuten, die graag grenzen willen verleggen, zien een nieuw businessmodel
data continu moet worden gekopieerd, naar een
opkomen: de Initial Coin Offerings (ICO). „Het is een soort voorverkoop
systeem waar iedereen te allen tijde over exact
voor een te ontwikkelen idee, waar een softwareontwikkelaar de investe-
dezelfde, onveranderlijke informatie beschikt,
ring voor het project mee ophaalt”, licht Mulder toe.
die efficiënt kan worden gebruikt.
Het principe is eenvoudig, de ontwikkelaar deelt zijn idee en biedt daarbij
„Als blockchain juist wordt ingezet, kan het
de mogelijkheid aan om ‘coins’, digitale munten, te kopen. Voor elke ICO
een grote slag voor je efficiency en vertrouwen
wordt een eigen munteenheid ontwikkelt. Door het kopen van munten
betekenen”, zegt Wischmann. „Maar op dit moment
krijgt een investeerder toegang tot het bijbehorende netwerk. Met de
wordt het ook veel als marketinginstrument
munten kunnen vaak, al dan niet in de toekomst, diensten en producten
gebruikt, juist door de reputatie die technologie nu
van de onderneming worden gekocht.
opbouwt.” Maar, waarschuwt Wischmann, blockchain is niet per se zo’n wondermiddel als wordt
„Tot nu toe moest je voor het ontwikkelen van ideeën langs durfinves-
beweerd. „Zolang ergens mensen aan te pas komen,
teerders”, zegt Mulder. „Die wilden vooral zien hoe jij met je idee de aller-
bijvoorbeeld bij het invoeren van data, kunnen
grootste zou worden en zij hun inleg verhonderdvoudigd terug zouden
fouten ontstaan. Voer onjuiste informatie in en je
krijgen. Door de ICO verandert dit model, omdat investeringen veel laag-
houdt onjuiste informatie. Blockchain is wat dat
drempeliger zijn.” Munten kosten weinig en zijn voor iedereen beschikbaar.
betreft niet automatisch betrouwbaar.”
08
BLOCKCHAIN KAN UIT HANDEN BLIJVEN VAN TECH-REUZEN
Daan Ellens
09
Staan er rond de blockchain straks nieuwe Googles en
Amazons op? Het kan, maar het hoeft niet. De kans dat de huidige tech-giganten ook blockchain ’overnemen’ is in ieder geval klein.
Door Jean-Paul Taffijn, foto Pepijn van den Broeke
Precies een kwart eeuw geleden stelde de Amerikaanse overheid het internet open
op het web dat eigenlijk zo mooi op onderlinge gelijkheid
voor bedrijven en particulieren. Het leidde tot vrijheid en pionierschap, maar uit
ontworpen was.
eindelijk ook tot de opkomst van de machtige techreuzen. Onbedoeld en misschien wel ongewenst. De (meeste) pioniers van de blockchaintechnologie willen een heel
Van Zuidam: „Misschien wel geen van tweeën. Dat zou wat
andere ontwikkeling. Eén zonder commerciële grootmachten, één die stoelt op alles
mij betreft het mooiste zijn. En dat is de reden waarom er op
eerlijk delen en het ontbreken van leiders. Maar kan dat eigenlijk wel?
hackathons en andere bijeenkomsten over blockchain zeker niet alleen over de techniek wordt gesproken. We hebben het
„Het duurt sowieso nog even”, vertelt Daan Ellens, oprichter en eigenaar van het
over hoe we het gaan inrichten, op welke manier instellingen
Groningse Massoeba. Hij adviseert bedrijven over het gebruik van blockchain en helpt
en overheden gaan samenwerken. Eigenlijk zijn we er net mee
de technologie te implementeren. „Je ziet nu al dat een paar bedrijven voorop lopen.
begonnen en nu stap voor stap aan het uitdenken hoe we de
Etherium vooral. En ETA. En Bitcoin als het om valuta gaat. Het hangt af van hun
blockchain het beste een plek kunnen geven.”
innovatiekracht en drang om zichzelf te blijven vernieuwen.” Daan Ellens heeft een originele gedachte over waar de macht Rutger van Zuidam is een gekend blockchainexpert. Hij organiseert met block
straks ligt. „Als je het me nu vraagt, dan zeg ik: bij de hardware
chaingers ’s werelds grootste hackathon op dat gebied en bouwt met zijn bedrijf Dutch
ontwikkelaars. Het in de benen houden van een blockchain
Chain software op basis van blockchaintechnologie. „De techniek stelt ons in staat het
kost ongelooflijk veel energie. De grafische kaarten in alle aan
hele veld op een andere manier in te richten, maar dan moeten we dat wel zelf doen.”
gesloten computers hebben het echt zwaar. Ik weet dat Samsung speciaal vanwege de blockchaintechnologie werkt aan kaarten
Vertrouwen zit ingebakken in de technologie
Van Zuidam vergelijkt blockchain
die minder stroom verbruiken. Partijen die dat goed doen,
technologie graag met het verkeer op
hebben de toekomst.”
de weg. „Je kunt ermee op grote schaal met elkaar samenwerken zonder dat
Dat is heel anders dan de softwarepartijen die dankzij het
je elkaar kent. Omdat vertrouwen
internet juist veel sterker werden. Maar het zijn niet alleen
ingebakken zit in de technologie.
hardwarebouwers maken kans. Ellens: „Ook heel belangrijk is:
Je weet zeker dat wat je ziet gebeuren
wie lukt het om de technologie gebruikersvriendelijk te maken?
ook klopt.”
Ik betrap mezelf erop dat ik nu moet uitleggen hoe je een wallet aanmaakt, zoals ik twintig jaar geleden moest vertellen hoe je
De in Haren wonende Canadees
een emailadres regelt.”
Richard Kastelein beweegt zich ook al jaren in de blockchainwereld.
Overigens maakt blockchain gewoon op een slimme manier
Hij verkocht onlangs zijn nieuws
gebruik van het internet en zijn het niet twee uitwisselbare
platform Blockchainnews, staat wereld
systemen. Daarom is een vergelijking niet per se logisch.
wijd startups bij met advies en helpt ze met fondsen werven. Van belang is in dezen het
Maar wel zo leuk.
begrip ICO (Initial Coin Offering). Een, misschien wel dé nieuwe manier, van investe ringen binnenhalen. Airbnb doet het, Uber ook. En steeds meer bedrijven. Kastelein:
Verschillen zat, hoewel er ook overeenkomsten zijn. Zoals daar
„Er is afgelopen jaar alleen al bijna 6 miljard dollar opgehaald voor startups door
zijn: net als het internet is de blockchain van niemand. En dan
middel van ICO’s.”
meteen het grote (potentiële) verschil: bedrijven, instellingen, overheden en particulieren die van het internet gebruik maken,
Het verschil met ‘oude’ investeringen is, dat de startups niet gedoemd zijn groot te
moéten zakelijke of privéentiteiten zijn. Dat staat in het
worden en bijna alle aandelen uiteindelijk aan een techreus af te staan. „Het zijn
protocol, anders werkt het niet.
stichtingen met een open structure. Je investeert erin door crypromunten af te nemen die de startup zelf uitgeeft en te gebruiken zijn op de blockchains van één of meer van
Bij de blockchain is dat heel anders. Van Zuidam: „Kijk maar
de grote crypromunten. Gaat de onderneming goed, dan worden die munten snel meer
naar bitcoin. Daar gaat heel veel geld in om, maar het is niets
waard.” Wie er vroeg bij is, kan snel geld maken.
in de oude zin van het woord. Je kunt bitcoin geen mail of rekening sturen, je kunt bitcoin niet aanklagen. Het is van
Dat hebben investeringsmaatschappijen heus in de gaten. Ze stappen ook in in ICO’s.
niemand, maar van alle gebruikers samen. Het werkt zonder
Toch kan dat volgens Kastelein niet leiden tot de bijnamonopolieposities van de grote
dat iemand daar invloed op uitoefent. Dát is het grote verschil.
techbedrijven nu. „Ze kopen geen aandelen, geen deel van het bedrijf. Daardoor wordt
En dat maakt dat blockchain een grote kans heeft om een
de economische macht niet gecentraliseerd.”
wezenlijk andere ontwikkeling door te maken dan het internet. Wat er hoogstens zou kunnen gebeuren, is dat een grote partij
Het lijkt er – misschien wel om die reden – op dat de internetreuzen van nu, jongens
de standaard gaat maken van hoe we de blockchain inzetten.
als Google, Amazon en Apple, zich nog niet vol overgave op de blockchain storten.
Dat is dus precies waar de pioniers in de wereld over
Zoals ze dat de afgelopen tien jaar wel deden op het www en de reuzenspinnen werden
discussiëren.”
10
3 noordelijke
PIONIERS IN BLOCKCHAIN
11
De spoeling is dun in het Noorden: er zijn weinig startups die toepassingen
voor blockchain bedenken en bouwen. Het landschap staat nog in de kinderschoenen. Na een rondje experts en kenners vonden we er in iedere provincie in ieder geval één. Even voorstellen.
Door Karlijn ter Horst, illustratie Job van der Molen
Friesland
wordt. Met blockchain kun je eigenaarschap decentraal neerleggen en
Robert Leach - Blockbird, Leeuwarden
autoriseren zonder te identificeren: het pseudonimiseren van gegevens. Blockchain maakt alleen het strikt noodzakelijke zichtbaar. Daar zijn we
Wat doen jullie?
nog niet ver mee qua implementatie, maar het concept staat.”
„We bouwen met Blockbird aan een framework waarop bedrijven gemakkelijk data van transacties op de blockchain kunnen plaatsen. En vanaf april
Met welke vraagstukken kunnen ondernemers bij jullie terecht?
starten we met masterclasses over blockchain, over beleggen, crypto’s en
„Natuurlijk met HR-vraagstukken, maar eigenlijk wel met alle vragen.
alles wat er bij de techniek komt kijken. Voor beginners die nog niets weten
Met een paar ondernemers, onder wie ik, richtten we in Emmen onlangs
en experts. Daarmee willen we kennisontwikkeling en ondernemers aan
Blockchain Lab Drenthe op. We wisselen ervaringen uit en bouwen kennis
het denken zetten over toepassingen.”
op. We zijn er ook voor andere ondernemers die geïnteresseerd zijn, zodat ze niet naar Groningen of Zwolle hoeven.”
Waarom blockchain? „Blockchain is letterlijk een koppeling van informatie, een koppeling van
Waarom is blockchain volgens jullie de toekomst?
blokken. Alle informatie van voorgaande blokken staat op het laatste blok.
„Die mening ben ik nog niet helemaal toegedaan. Maar, ik voorzie wel dat
Als je dat download, zie je alles dat er ooit op is gezet. Je kan niet hacken.
het een belangrijke rol gaat spelen in softwareontwikkeling. Je maakt nu
Je kan niet wijzigen. Je kan wel bedrijven reguleren, maar niet blockchain
geen software meer zonder dat je rekening houdt met internet. Over vijf
zelf. Het is een alternatief voor het huidige systeem, waarmee eigenaar-
jaar geldt dat voor blockchain ook. Daar ben ik van overtuigd. Nu staat
schap van gegevens weer bij de burger komt.”
het nog in de kinderschoenen. Ik kijk met een schuin oog naar Microsoft. Zodra zij dingen doen, lijkt het levensvatbaar te worden.”
Met welke vraagstukken kunnen ondernemers bij jullie terecht? „Eigenlijk met alle. Dat is ook het doel van de masterclasses: kennis delen. Ik kan niet helpen met alles, maar ik heb wel een groot netwerk. Naast
Groningen
Blockbird richtte ik ook het platform Crypto Wolves op. Daarin koppel ik
Roel Boer - Nocks, Groningen
beleggers in blockchain aan Nederlandse bedrijven, zodat het geld niet naar het buitenland gaat.”
Wat doen jullie? „Met Nocks zetten we een platform neer waarop ondernemers, consu-
Waarom is blockchain volgens jullie de toekomst?
menten, handelaren en ontwikkelaars toegang hebben tot de peer to peer
„Een professor op Harvard zei eens: ‘naast elektriciteit en internet is
economy. Met Nocks Pay betalen consumenten met de crypto Gulden,
blockchain de meest belangrijke uitvinding ooit’. Het brengt de macht terug
vergelijkbaar met PayPal. Die betalingen kunnen ondernemers accepteren
bij de burger. De wereld wordt geregeerd door geld. Degene die dat onder
met Nocks Checkout. Op Nocks Trade kun je handelen tussen euro’s en
controle heeft, bepaalt wat er gebeurt. Als je dat terugbrengt naar de
Gulden. En met Nocks API kunnen developers onze infrastructuur
burgers die zelf bepalen waar het geld naar toe gaat, dan heb je de banken
gebruiken om zelf een dienst op te zetten.”
niet meer nodig.” Waarom blockchain? „Dankzij blockchain kun je programmeren in waardeoverdracht en
Drenthe
condities hangen aan transacties. Je kunt programmeren waaraan een
Danny Dreves - WerkbaarBeter, Emmen
transactie moet voldoen, voordat die plaatsvindt. Stel, je zit in de schuldsanering en de curator beslist: dit mag je uitgeven aan je huur, dit aan je
Wat doen jullie?
boodschappen en verder niet. Dan is dat geld door blockchain-technologie
„WerkbaarBeter maakt software voor arbo-processen, van ziek tot beter
niet uit te geven.”
en alles daar tussenin. We zien onszelf meer als doorstart-up, want het bedrijf is twee jaar geleden overgenomen en in een nieuw jasje gestoken.
Met welke vraagstukken kunnen ondernemers bij jullie terecht?
We werken voor grote bedrijven die zelf regie voeren over bijvoorbeeld
„Met een soort carte blanche voor je eigen creativiteit, eigenlijk.
de ziektewet en grote arbodiensten. In mei wordt de wet Algemene
Hoe zie je onze infrastructuur binnen je bedrijf?”
Verordening Gegevensbescherming geïmplementeerd. Daarin staan een aantal aanscherpingen van de huidige wetgeving, met name op het gebied
Waarom is blockchain volgens jullie de toekomst?
van eigenaarschap en verantwoordelijkheden. We kijken of we daarvoor
„Los van of een idee relevant is, of je daar blockchain nodig hebt: omdat je
gebruik kunnen maken van blockchain.”
zonder toestemming van derden aan de slag kunt met ontwikkelen. Je kunt een innovatieslag maken, heel snel proof of concept opzetten, onder een
Waarom blockchain?
groep mensen uitrollen, kijken of het wat is. Een ondernemer kan dus veel
„Blockchain is met name geschikt voor toepassingen waarbij meerdere
sneller stappen maken dan wanneer hij geld op moet halen bij launching
partijen deelnemen die elkaar niet kennen maar elkaar moeten vertrouwen.
partners. Omdat je rechtstreeks met de technologie aan de gang kunt.
Gegevens van werknemers bijvoorbeeld worden verwerkt en bewerkt door
Over het algemeen is het allemaal open source en dus gratis.”
verschillende partijen. Maar je wil zeker weten dat er niet mee gerommeld
12
Banken worden informatiebalies met een betrouwbaarheidspositie
13
BLOCKCHAIN BEDREIGT VEEL, MAAR WE MOETEN NIET OVERDRIJVEN De meningen bevinden zich ergens
tussen ‘blockchain is slechts een tool’ en ‘blockchain verandert de wereld zoals we haar kennen’. Hoe het ook zij, de technologie gaat op menigeen invloed uitoefenen.
Door Jean-Paul Taffijn, foto Pepijn van den Broeke
Het hart van Google is een database vol gegevens van surfende gebruikers. Dat van Amazon is er één van kopende gebruikers. Dat van Facebook van gebruikers en hun vriendschappen. Wat maakt deze giganten machtig en rijk? Het feit dat zij die databases hebben, bijhouden en aanvullen. En precies dát is wat door de blockchain geheel en al over de kop gehaald kan worden. Ja, deze bedrijven zouden zich echt zorgen moeten maken. Zou je zeggen. Rutger van Zuidam, gekend blockchainexpert, organisator van ’s werelds grootste hackathon op dit gebied en ontwikkelaar van blockchain toepassingen, denkt dat de wereld echt verandert door de blockchain. „We verschuiven van geïnstitutionaliseerd vertrouwen, op papier meestal, naar vertrouwen via het internet. Ik zie de blockchain als het nieuwe besturingssysteem van onze samenleving. Het huidige werkt als het ware nog op MS Dos, terwijl de wereld al veel verder is. Blockchain is de update die we nodig hebben.” Dat is iets wat iedereen die zich in dat huidige besturingssysteem beweegt – ambtenaren, controllers, bestuurders, juristen – waarschijnlijk niet graag hoort. Kunnen zij maar beter allemaal vast op vacaturesites gaan neuzen? „Daar kun je wel wat kanttekeningen bij plaatsen”, nuanceert Jeroen Sprangers. Hij is advocaat en partner bij Rein Advocaten & Adviseurs in Assen, maar tegenwoordig ook kenner van de blockchain. Juist die potentiële bedreiging van de technologie heeft hem ernaartoe gedreven. „Onze doelgroep staat bovenaan lijstjes van beroepsgroepen die zich zorgen moeten maken vanwege de opkomst van de blockchain. Vanwege smart contracts die zouden ontstaan bijvoorbeeld. Dus dachten wij: dan moeten we daar maar eens induiken.” 14 ›››
14
WAT VAAK VERGETEN WORDT, IS DAT EEN TRUSTED THIRD PARTY NODIG BLIJFT
is er ook niet meer bij. De technologie die pinautomaten met banken laat communiceren, wordt ook overbodig. Dat is allemaal bij elkaar best wat, dus de banken doen er goed aan zich te bezinnen op hun positie. Advies blijven ze geven, net als leningen. Die kan een blockchain niet zelf maken.” Richard Kastelein, Canadees blockchain-kenner in Haren, voorspelt dat de financiële wereld harder getroffen wordt dan dat. „Alle financiële instellingen die zich bezig houden met creditcards bijvoorbeeld, krijgen een probleem. Een bedrijf als Western Union, dat de manier van waardeoverdracht vanuit het buitenland al sinds de seventies niet veranderd heeft, wordt overbodig. Maar ook het leengedeelte van de banken, de verzekeringenafdelingen en de contractvastlegging veranderen. Mensen gaan elkaar geld lenen, omdat ze via de blockchain kunnen zien
13 ›››
wie er goed voor zijn geld is. Voor verzekeringen
Dat gebeurt in The Big Building, in het Reinlab in Groningen. „Ja, juist
geldt hetzelfde.”
daar. In het gebouw met échte kenners zoals Lykle de Vries en Ronald Mulder. Wij hebben veel aan hen. Wij kijken niet met een technische,
Maar het gaat verder dan dat, vooral als we de block-
maar met een juridische, bedrijfskundige blik naar de blockchain. Zij weten
chain-technologie koppelen aan kunstmatige intelli-
hoe het technisch precies werkt.”
gentie, de ontwikkeling van robots en supercomputers. „Sommige experts rekenen erop dat 80 procent
Blockchain is een wiskundige methodiek om een grootboek bij te houden.
van de banen in de wereld bedreigd wordt. Dat is
En wel op zo’n manier dat het te vertrouwen is. Het wordt, dit wetende,
wel veel. Maar impact zal er komen. Denk aan
tijd dat iedereen die zich bezighoudt met het verifiëren van transacties,
Dr. Watson dat in een oogwenk betrouwbare infor-
het administreren en vastleggen ervan, de zenuwen krijgt. Zij worden over-
matie van vele duizenden patiënten kan vergelijken
bodig. Denk aan partijen als RDW, KvK, Kadaster.
om een diagnose te stellen. Dat lukt een arts nooit. Of zelfrijdende taxi’s die alles bijhouden, zelf af-
„Wat vaak vergeten wordt erbij te vertellen”, zegt Sprangers, „is dat er altijd
rekenen en weer op pad gaan. Dat soort ontwikkelin-
nog een zogeheten trusted third party nodig is. Kijk, in de blockchain
gen wordt mogelijk. Ook dankzij de blockchain.”
liggen alle transacties vast en zijn ze voor iedereen terug te zien. Die kloppen, zijn echt gebeurd. Maar: als ik laat vastleggen dat ik de Eiffeltoren
Dan moet er nog wel wat gebeuren, realiseert Jeroen
heb gekocht, is het dan ook echt de Eiffeltoren, of noem ik iets alleen zo?
Sprangers zich. „Alleen al op het gebied van reken-
Dat probleem lost de blockchain niet op. Er is altijd nog een instantie nodig
kracht. In de blockchain blijven data altijd bestaan,
die wij vertrouwen die stelt dat de ingevoerde data correct is.”
die moeten bij steeds meer gebruikers gedeeld opgeslagen worden. Naarmate de blockchains groeien,
Gelukkig. Dat scheelt weer wat banen. Roel Boer, CEO van blockchain-
wordt dat een probleem. Je hebt het over zware
startup Nocks, bevestigt dat. „Hoe ik het voor me zie? Kijk, de blockchain
rekenkracht met die versleutelde bestanden.
is niet zo nuttig als het alleen om het verzamelen van data gaat. Nee, daar
De verificatie van een bitcoin kan bij drukte nu al
waar waardeoverdracht plaats heeft, daar komt de techniek van pas.
minuten duren. Dat is eigenlijk te lang.”
En inderdaad, dat begint wel bij betrouwbare gegevens. Dus ik denk dat de instellingen en instituten die we nu al vertrouwen, dat gewoon kunnen
Roel Boer ziet nog wel één gevaar waaraan we nú
blijven doen. Die loketten zorgen er nog steeds voor dat de gegevens
moeten denken. „In de blockchain blijft alles terug
betrouwbaar zijn, maar laten de hele transactie verder aan de blockchain.”
te vinden, transacties en informatie. Dat is nu heel goed versleuteld. Maar wie zegt dat die beveiliging
Banken zijn in dat licht de meest voor de hand liggende partijen die flink
van nu nog steeds goed genoeg is als we straks
moeten veranderen. Al zullen ze niet verdwijnen als gevolg van de block-
kwantumcomputers hebben? Dan wil je niet dat er
chain. Boer: „Banken worden een soort informatiebalies met een betrouw-
iemand vandoor kan gaan met allerlei persoonlijke
baarheidspositie. Zij zitten als het ware op de gegevens die in de blockchain
data.”
gaan. Ze blijven advies geven aan klanten en ook leningen verstrekken. En het mooie is dat ze dankzij de blockchain heel snel en precies kunnen
Kijk, kansen op de arbeidsmarkt voor iedereen die
zien wie kredietwaardig is en wie niet.”
wil meedenken aan de oplossing van dit soort problemen. Zoals Van Zuidam al zegt: „Zo veel mogelijk
Wat wegvalt, is het ‘makkelijke verdienmodel’ van banken, denkt Jeroen
mensen moeten iets over de blockchain-technologie
Sprangers. „De overschrijvingen van rekening naar rekening gaan nu via
weten, zodat we met zo veel mogelijk mensen kun-
banken. Daar hoeven ze weinig voor te doen, maar het levert wel geld op.
nen nadenken hoe we de technologie het beste
Dat stuk valt straks weg. Verdienen aan de transacties van betaalpassen
kunnen inzetten.”
15
Concurreert het busstation van Groningen met dat van Drachten? Mag je van een busstation een rendabele exploitatie verwachten? Vinden we het gek dat een busstation met belastinggeld wordt aangelegd en onderhouden?
Waarschijnlijk vindt u dat een beetje rare vragen. Een busstation is infrastructuur. Het is een openbare voorziening. Natuurlijk is het geen bedrijf dat concurreert met andere busstations. Sterker nog: busstations maken onderdeel uit van een netwerk. Ze versterken elkaar. Het busstation in Groningen wordt meer waardevol, niet minder, als ook Drachten, Assen en Hoogezand een busstation hebben. En het is logisch dat de gemeente zo’n voorziening aanlegt. Het is tenslotte in het algemeen belang dat de inwoners ergens heen kunnen, en dat bezoekers er kunnen komen.
Nogal wiedes, allemaal. Waarom ligt dit alles dan helemaal anders als we ‘busstation’ vervangen door ‘regionale luchthaven’?
Onlangs meldde deze krant dat Groningen Airport Eelde wel brood zag in het feit dat de collega-luchthaven in Lelystad voorlopig niet wordt uitgebreid. Schiphol
MOET EEN BUSSTATION RENDABEL ZIJN?
wil graag van de vakantiecharters af, en het is de bedoeling dat die naar Lelystad verhuizen, om plaats te maken voor vluchten die bijdragen aan de hub-strategie van Schiphol. Die hub-strategie komt er kort gezegd op neer dat mensen die niet uit Nederland komen en er ook niet hoeven te zijn, toch via Schiphol vliegen. Je moet er maar opkomen. Hoe dan ook, in Lelystad zitten de bewoners niet te wachten op vliegtuigen die wel herrie brengen, maar verder weinig positiefs. Vakantiecharters brengen u en mij naar Gran Canaria voor een zonvakantie, maar leveren weinig op voor de regionale economie. Ze dragen niets bij aan de regionale bereikbaarheid, het vestigingsklimaat of het inkomend toerisme. Dus ik snap wel dat de mensen in en rond Lelystad zich verzetten, waardoor de uitbreidingsprocedure daar nu minstens een jaar vertraging heeft opgelopen.
Ronald Mulder
Maar waarom dan die open sollicitatie van de noordelijke luchthaven? Waarom zouden wij wel die
Man van weinig woorden.
Daarom eisen ze dat Eelde op termijn ‘zijn eigen broek ophoudt’. En dan is elk vliegtuig er één.
Ondernemer en econoom.
overlast willen waar we nauwelijks wijzer van worden? Hebben we dan niets geleerd van de gaswinning? Nou, nee. Het ligt net iets anders. Het komt doordat de regionale overheden, samen eigenaar van de luchthaven, niet begrijpen dat een luchthaven gewoon een soort busstation is.
Om dezelfde reden voorspel ik dat er in de nabije toekomst kantoren zullen verrijzen rondom de
@ronaldmulder
luchthaven. Het is geen handige plek, en er zijn nog een heleboel halflege bedrijventerreinen in het Noorden, maar ja, het helpt wel om de exploitatie rond te krijgen.
Ik kan begrijpen waarom je een luchthaven in het Noorden wilt hebben. Ik kan overigens ook begrijpen dat je dat niet wilt, en een snelle verbinding met Schiphol voldoende vindt. Maar ik kan niet zo goed begrijpen dat je alleen een luchthaven wilt als deze rendabel kan opereren. Dat is vragen om activiteiten waarop we eigenlijk helemaal niet zitten te wachten, maar die wel geld opleveren.
COLUMN
Wat vindt u? Is een busstation een bedrijf?
16
Blockchain doet het bloed van menig innovatief ondernemer sneller stromen.
Van het uitvoeren van geldtransacties tot het beheren van persoonsgegevens. Een wondermiddel voor ieder bedrijf dat veilig en betrouwbaar data uitwisselt. Hoe komen ontwikkelingen tot stand in het Noorden?
Door Giulia Fabrizi, Foto Pepijn van den Broeke
KENNIS IS MACHT Stel, je schenkt je klanten koffie en verzekert ze daarbij dat ze per kopje de wereld een
Het eerste dat je als kennisinstelling uit de wereld
beetje verbeteren. Dikdoenerij? Niet als je de stelling kunt staven door ze de volledige
wilt helpen, zijn de fabels. „Als zo’n technologie
productieketen te laten zien. Een keten waarvan de transacties volledig in een block-
wordt gelanceerd, ontstaan snel veel romantische
chain worden opgenomen en waarvan de gegevens dus niet kunnen worden gewijzigd.
ideeën”, zegt Jeroen Wester, conceptontwikkelaar bij
Precies het soort transparantie dat het Amsterdamse koffiemerk Moyee Coffee
zijn eigen bedrijf WiesWies en nauw betrokken bij
kenmerkt.
de stichting. „Het zou een magische pil voor allerlei
Het bedrijf is het eerste in de wereld dat gebruikmaakt van de zogeheten FairChain:
problemen zijn. Maar als je de technologie kent,
een ‘rechtvaardige’ productieketen. Hun missie is arme landen die grondstoffen
valt dat vaak tegen en merk je dat het slechts in
exporteren, zoals Ethiopië dat met koffiebonen doet, een eerlijke plek in de productie-
specifieke situaties werkt. De praktische toepassing
keten te geven. Dit doen ze onder meer door koffieboeren meer dan de marktprijs te
van de blockchaintechnologie is, behalve bij crypto-
betalen. Welke boer hoeveel koffiebonen levert en hoeveel hij daarvoor betaald krijgt,
valuta, nog niet zo hard bewezen.”
wordt opgeslagen in blockchain en is door iedereen op internet te zien. Dat zeker niet alle bedrijven gebaat zijn bij een Moyee Coffee is een voorbeeld van een bedrijf dat blockchaintechnologie vanaf het
blockchainoplossing, weten de ‘laboranten’ al.
begin heeft geïntegreerd als vitaal onderdeel van de bedrijfsstrategie. De manier waar-
„Blockchain is een goede oplossing voor systemen
op het koffiemerk blockchain gebruikt, is momenteel bij weinig andere bedrijven te
van partners die elkaar niet kennen, maar elkaar
Er ontstaan vaak snel veel romantische ideeën
vinden. Niet in de laatste plaats omdat
wel moeten vertrouwen en die de neiging hebben om
de mogelijke toepassingen van de tech-
vals te spelen”, zegt Danny Dreves, softwaretech-
nologie, buiten cryptovaluta om, nog
nicus en medeoprichter van softwarebedrijf Werk-
volop in de ontwikkelingsfase zitten. De
baarBeter en nauw betrokken bij het Blockchain Lab.
fase waar een aantal ondernemers uit
„Het systeem waar ze in zitten is dan vaak een com-
Emmen hun kans scho on zien om hun
binatie van mensen, processen en techniek, waar een
steentje bij te dragen.
prikkel in zit om vals te spelen.” Om de ware mogelijkheden te verkennen, ontwikkelt
„Eigenlijk zijn er nog maar weinig echte
het lab een zogenaamde ‘blockchaintaxonomie’.
blockchain experts in Nederland”,
„Dat is eigenlijk een soortenindeling van de al
zegt Derren de Jong. Hij is voorzitter
bestaande blockchainframewors”, licht hij toe.
van Growing Workplace, het Emmense
Eerst wordt zoveel mogelijk informatie over de
platform waar ZZP’ers, ondernemers
frameworks verzameld. Vervolgens wordt een in-
en start-ups elkaar ontmoeten en flex-
deling gemaakt aan de hand van de verschillende
werken. „Degenen die er wel zijn worden voor grote bedragen opgeslokt door bedrijven
kenmerken. „Al naar gelang de wens van het bedrijf
als IBM en banken. Bovendien zijn er nauwelijks opleidingen, zo onderontwikkeld is
kunnen wij ze via de indeling in de juiste richting
het terrein nog.”
sturen. Tegelijkertijd leren wij hoe we de verschillende frameworks het best in kunnen zetten.”
Als de ontwikkeling nog in de kinderschoenen staat en de weinige experts worden gekaapt, is het zaak om zelf expertise te ontwikkelen. Het liefst met talenten uit de
De opgedane kennis wordt allemaal vrijelijk met de
regio. Die redenatie bewoog De Jong en een aantal ondernemers ertoe blockchain
rest van de wereld gedeeld. „We zijn een open source
meet-ups te organiseren. Na een aantal succesvolle bijeenkomsten bleek praten over
stichting en delen de software die we ontwikkelen
de fantastische mogelijkheden van blockchain niet voldoende: er moest met de tech-
via onze website met iedereen die belangstelling
niek worden geëxperimenteerd.
heeft”, licht Wischmann toe. Ook organiseert het
De ondernemers zetten een stichting op: Blockchain Lab Drenthe. Een organisatie
lab workshopcolleges voor scholieren en studenten.
waarin de technische mogelijkheden vooral worden getest en waarin praktijkkennis
„Na de zomer wordt het zelfs een keuzevak aan het
wordt uitgebreid en gedeeld. „In het Noorden zijn veel bedrijven die denken: ‘Help,
Drenthe College. Tot nu toe is de Technische Univer-
ik wil iets met blockchain, maar waar kan ik terecht?’”, zegt Adri Wischmann, behalve
siteit Delft de enige die blockchaincolleges aanbiedt
bestuursvoorzitter van de stichting ook oprichter van Internet of Things Nederland en
en dat is voor een select groepje studenten. Hopelijk
innovatie-adviseur bij Kennispoort Drenthe. „Wij proberen een soort vraagbaak voor
dragen onze workshops bij aan de ontwikkeling van
die bedrijven te zijn.”
Noord-Nederlands talent.”
17
Adri Wischmann
Jeroen Wester
Danny Dreves
In de kroeg, aan de eettafel, in de kleedkamer. Je hoort het overal wel eens: ‘Als ik de baas was, dan zou ik het heel anders doen.’ Interessant, maar wij van noordz willen wel eens weten wat en hoe dan. En daarvoor is deze rubriek in het leven geroepen. Om die kroegpraat van een fundament te voorzien. Door Jean-Paul Taffijn, foto Pepijn van den Broeke
als ik Jeff Bezos was...
‘DAN ZOU IK ME NIET TE DRUK MAKEN OM BLOCKCHAIN’
„Je zou misschien denken dat iemand die zich met blockchain bezig houdt, zoals ik, het hele verdien model van Amazon zou willen omgooien. Maar dat zou ik – als ik Jeff Bezos, de CEO van Amazon, was – helemaal niet doen. Dat heeft te maken met de aard van de blockchain. Er worden veel grote woor den over gesproken en er kán ook veel mee maar de vraag is: moet je het ook allemaal inzetten? Amazon leeft vooral op het opslaan van ongelooflijk veel gegevens van zijn klanten en potentiële klanten. En voor het opslaan van data is de blockchain nou net niet heel nuttig. Het kan allemaal hoor, maar dat is niet waarmee je het voordeel behaalt. De block chain is vooral extreem nuttig op plekken waar een waardeoverdracht plaatsvindt. En dat gebeurt bij Amazon natuurlijk ook heel veel. Op deelaspecten daarvan zou ik zeker voor de tech nologie van de blockchain kiezen. Bijvoorbeeld als je het hebt over het bezorgen van pakketjes. Dankzij de blockchain is exact te achterhalen of een pakket bezorgd is of niet, wat er bezorgd is, door wie en wanneer. Je legt automatisch een grootboek aan dat van pas komt bij geschillen. En wie weet ook bij de administratie van het bedrijf en van klanten. Wat ik meteen zou doen, is Amazons cloud storage dienst AWS via de blockchain laten verlopen. Ik zou al mijn klanten vragen of ze tegen betaling van mijn eigen currency, bijvoorbeeld waardepunten waar mee je producten kunt kopen, een deeltje van hun pc beschikbaar willen stellen. Als een paar miljoen mensen dat doen, dan verdeel je je cloud over heel veel computers en heb je zelf minder kostenvretende servers nodig. Dat maakt je ook veel minder vatbaar voor downtime van je cloud. Nog een ding: je kunt de jaarcijfers van het bedrijf ook in een blockchain vastleggen. Zou ik wel willen, maar ik weet niet hoe de rest van Amazon daar tegenover staat… Zo is er niet mee te rommelen, kun je ze altijd terugzien en zijn ze openbaar. Daardoor voorkom je geruchten in de media die een nadelig effect op de waarde van het bedrijf kunnen hebben. Maar ik zou vooral blijven doen wat goed gaat en me niet gek laten maken door te grote beloftes over wat
Roel Boer
de blockchain vermag. Ik zou heel secuur kijken op
Roel Boer (30) is CEO van Nocks,
welke plaatsen de technologie van pas komt. En als
een Groningse startup rond blockchain-
het geen duidelijk voordeel oplevert, zou ik me er
technologie en specifiek de cryptomunt
vooral niet te druk om maken.
Gulden. Nocks, opgericht precies drie jaar geleden, heeft astronomische groeicijfers. „Ons volume was afgelopen januari anderhalf keer het hele volume van 2017.”
19
20
AMERICA FIRST EN DE BLOCKCHAIN Tijdens een masterclass van het 5G Fieldlab in Groningen mochten
de deelnemers even dromen over blockchain. Over de mogelijkheden en onmogelijkheden. Mooie droomwensen passeerden de revue. We leggen een selectie uit die sessie voor aan twee experts, Robert Leach (BlockBird en Crypto Wolves uit Leeuwarden) en Mendel Bouman (broedplaats Indiestad Groningen). Door Bouke Nielsen, foto’s Pepijn van den Broeke
Robert Leach
Mendel Bouman
21
Droom 1
Dan zie ik met wie of welk bedrijf ik zaken doe, of klanten het als dubieus
We ervaren de macht van de Amerikaanse techreuzen (Google, Amazon,
kwalificeren en of het nummer gestolen is. Ik houd van een transparante
Apple, Facebook en Microsoft) en we hebben het ‘America First’ van Donald
wereld.”
Trump. Die techreuzen zijn, aannemelijk, goed op de hoogte van ophanden zijnde innovaties bij de Duitse automobielindustrie. Het zou vervolgens kunnen dat Trump hen oplegt die informatie te delen met de Amerikaanse
Droom 3
automobielindustrie. Kan blockchain iets dergelijks voorkomen?
Met een groeiende wereldbevolking is voedselschaarste een steeds groter thema. Kan blockchain hier een rol in spelen?
Robert Leach: „Niet op de manier zoals je schetst. Als een bedrijf informatie heeft kan het zelf bepalen wat ermee gebeurt. Die informatie is te
Robert Leach: „Blockchain kan dat probleem niet oplossen. Wel kan er
downloaden via blockchain, maar wel gecodeerd, dus kun je er niets mee.
wat aan de logistieke keten worden gedaan. Allerlei tussenhandelaren
Nu delen we via de cloud. Heb je het gedownload, dan kun je het zo inzien.
zouden er tussen weg kunnen, waardoor het misschien goedkoper wordt.
De Duitse auto-industrie heeft veel data beschikbaar, maar bepaalt zelf met
Stel, een supermarktketen kan rechtstreeks zaken doen met een koffieboer.
wie het gedeeld wordt in blockchain.”
De tussenschakels kunnen dan weg.”
Mendel Bouman: „Blockchain is er voor decentralisatie en het ver-
Mendel Bouman: „Niet met blockchain alleen. Het heeft met logistiek
sleutelen van informatie. Die informatie is dan wel open en bloot,
te maken. Met wie wat doet en wie wat bepaalt. Dat is een puzzel; je moet
zodat iedereen kan zien of er niet mee wordt gesjoemeld. Die Amerikaanse
schuiven met de puzzelstukjes. En dan heb je het nog niet eens over het dynamische speelveld van voedselproducenten
auto-industrie kan het dan zelf opvragen. Google zoekt informatie en we profiteren met z’n allen ten volle van die mogelijkheid. Die data zijn beschikbaar voor iedereen. Wat Trump zou willen, gebeurt hoogstwaarschijnlijk al. De Amerikaanse auto-industrie haalt die informatie al via allerlei kanalen binnen. Als ik google op een persoon, kom ik al vrij veel te weten. Ja, meer dan je denkt. Ik heb een vriend die bewust weinig internet gebruikt. Hij is op zijn privacy gesteld. En toch
Als ik Google, kom ik meer te weten over iemand dan je denkt
en eigen belangen. Blockchain is min of meer een administratief grootboek. De logistieke puzzel kan erin worden weggezet, waardoor het transparanter en eerlijker wordt.”
Droom 4 Komt de security en privacy dankzij blockchain op orde? Ligt straks niet alles meer direct op straat?
kwam Facebook via zijn vrienden achter zijn
Robert Leach: „De gegevens in blockchain
mailadres en kreeg hij het verzoek: ‘jij moet ook
zijn niet voor niets gecodeerd. Je bepaalt zelf
op Facebook om je vrienden beter te leren ken-
wat je laat zien. Gegevens zijn openbaar, maar
nen’. Hij deelde niet eens wat met Facebook. En daar gaat je privacy,
versleuteld. Je moet heel veel onderdelen van iemands identiteit bezitten
terwijl je heel private wilde blijven.”
om erbij te kunnen. Zoveel dat het onmogelijk is. Zelfs als je onder dwang je code moet afgeven, dan is er een speciale code die de politie attendeert op die dwang.
Droom 2 De mobiele telefoon bepaalt voor een deel je identiteit. Je kunt ermee
Het is wel zo dat, wanneer je cryptocurrencies naar een verkeerd adres
betalen, maar hoe weet iedereen dat ik ben wie ik ben? Met andere woor-
overmaakt, het weg is. Weg is weg. Je kunt het volgen, maar je weet niet
den: dat ik de telefoon in handen heb en ik de opdracht tot betaling geef?
meer van wie het is. Als je een verkeerde overboeking doet, dan verdwijnt
Blockchain helpt me?
dat in het niets. Eén fout en je geld is weg. En je krijgt geen foutmelding. Je moet dus wel goed opletten.”
Robert Leach: „Dat bestaat al, persoonsgebonden data in je eigen eerste block van de chain. Op civic.com staat bijvoorbeeld mijn ID-kaart en dat ik
Mendel Bouman: „Zoals ik het begrijp is blockchain niet de oplossing
Roemeen ben. Om bij die gegevens te kunnen moet je toestemming aan mij
voor privacy-problematiek. Het is een decentraal boekhoudplan. Het is
vragen.”
allemaal heel transparant en dat is al niet goed voor de privacy.
Mendel Bouman: „Dat is wel interessant. Ik doe wel eens wat op Markt-
Je kunt blockchain wellicht gebruiken om privacygevoeIige gegevens ver-
plaats. En ik ben heel scherp op oplichters. Maar ja, sommige oplichters
sleuteld online te bewaren als alternatief op Dropbox, One Drive en Google
zijn heel goed en worden steeds beter. Ze gebruiken bijvoorbeeld een
Drive, als je niet wilt dat deze partijen jouw gegevens beheren en je het
gestolen telefoon, dus krijg ik verkeerde info als ik dat nummer natrek.
decentraal bewaard wilt hebben. De vraag is dan echter: wie bouwt die
We proberen allemaal ook onze nummers geheim te houden. Het gevolg is
oplossing, hoe transparant wordt die oplossing en vertrouw je dat die partij
dat we niks kunnen natrekken. Zet je nummer gewoon in blockchain.
dat netjes heeft opgezet?”
22 KORT EN PRACHTIG
ROYAL STEENSMA BRENGT BANKETINGREDIËNTEN DE WERELD OVER
Rimmert de Jong
We zijn geen enorme multinational, maar zitten wel op ieder continent
In de basis nog steeds een familiebedrijf, maar inmiddels met hun bakkerijartikelen uitgegroeid tot een absolute wereldspeler. Zo valt Royal Steensma – met vestigingen in Leeuwarden, Franeker en Vlaardingen – het beste te omschrijven. Algemeen directeur Rimmert de Jong weet exact waarom zijn bedrijf een wereldspeler is.
retailbedrijven. Denk daarbij aan bakkerijen, supermarkten en A-merken. De markt van gekonfijt fruit is een nichemarkt. Daarin zijn wij wereldwijd een hele grote speler.” Wat maakt jullie een wereldspeler? „We zijn met onze producten op vrijwel elk continent aanwezig. Niet dat we met alle productgroepen op elk continent zitten, maar je vindt ons wel
Wat doet jullie bedrijf?
overal. Van Australië tot Zuid-Afrika en van Duitsland tot Japan en Korea.
„We produceren grondstoffen voor brood en banket. Denk daarbij aan fruit,
Daarnaast geven we onder andere in Dubai, Qatar en Roemenië ook
chocolade, amandel en hazelnootspijs en room, banket en broodpoeders.
verschillende demonstraties.”
In gekonfijt fruit en amandelspijs mogen we ons momenteel marktleider noemen en in Europa zijn we heel erg groot in donut coating. Dit is een
Hoe zie je de toekomst van het bedrijf?
soort chocolade, alleen bevat het plantaardige vetten in plaats van cacao
„Nationaal willen we onze positie verder versterken. Dat willen we onder
boter.
meer door te groeien met onze broodproducten. Het accent ligt nu meer
Eén van onze unieke coatings is souplesse: een flexibele chocolade coating
op de ingrediënten voor banket. Daar kennen mensen ons ook van.
voor producten die na bereiding in de vriezer gaan. Wanneer ze bevriezen,
Maar bakkerijen bestaan uit banket én brood. Daarom hebben we nu een
krimpen producten een beetje. Na het ontdooien zetten ze weer wat uit.
meester boulanger in dienst. Daarvan zijn er maar een stuk of vijf in
Onze souplesse kan die krimp en uitzetting goed opvangen, waardoor de
Nederland. Het is een beschermde titel. Het betekent dat je specialist bent
chocola niet van het product afspringt.”
binnen het vak. Samen met hem gaan we nieuwe concepten uitrollen om op het gebied van brood verdere groei te pakken. Tegelijk houden we inter
Weten jullie dat jullie een wereldspeler zijn?
nationaal onze focus op de groei door onze export van voornamelijk
„Ja, zeker. We zijn geen enorme multinational, maar we maken wel een
banketingrediënten.
bovengemiddelde ontwikkeling door. We zijn in de basis nog steeds een familiebedrijf. Maar nadat we Damco Bakkerijgrondstoffen en Decora Food
Daarnaast zijn we druk bezig met onze Food Innovation Academy (FIA)
Products overnamen en de samenwerking zochten met het Oostenrijkse
en Bakery Experience Centre. De FIA bouwen wij nu bij onze vestiging in
Backaldrin, zijn we absoluut een internationale speler. We exporteren
Vlaardingen. We willen opleiding en onze bedrijven dichtbij elkaar hebben,
momenteel meer dan 50 procent van onze productie naar meer dan zestig
om zo ook in de toekomst goed gekwalificeerde mensen te kunnen laten
verschillende landen.”
instromen.”
Hoe ziet jullie markt eruit?
Een wereldspeler is een bedrijf dat in eigen regio redelijk onbekend is,
„In Nederland richten we ons voornamelijk op de ambachtelijke en indus-
maar een internationale markt bedient. Dit bedrijf is opgespoord door
triële bakkerijen, de retail en de foodservice. Nemen we het internationale
Innovatiespotter, de bigdata-analisrt voor innovatief Noord-Nederland.
plaatje, dan hebben we vooral industriële klanten en bedienen we veel
23
„
Bij het overgrote deel van de bouwbedrijven wordt de dagelijkse registratie van onder meer gewerkte uren en aangeschafte materialen nog altijd op papier gedaan. Gevolg: geen duidelijk overzicht van de kosten en opbrengsten. Met de app van Friese startup bouw7 uit Dokkum zijn papieren registraties verleden tijd. Jurjen de Boer legt uit.
QUOTE De enige wijsheid die echt telt, is weten dat je niets weet. Socrates
”
zzp’ers als voor een bouwbedrijf met pakweg tweehonderd man personeel.” Door Jasper de Vries, foto’s Pepijn van den Broeke Loopt het naar verwachting? Wat doet bouw7 precies?
„We begonnen eind 2014 en mogen zeker niet klagen. We zijn een nieuwe
„Kort gezegd: wij automatiseren het registratiesysteem van bouwbedrijven.
speler tussen de bestaande softwareleveranciers. Bouwmanagementsoft
Onze app is de vervanging van hoe timmermannen, monteurs, installateurs
ware bestaat natuurlijk al veel langer. Alleen tot nu toe was dat enkel
en noem maar op eerder hun registraties op papier deden. Die papier
software gemaakt vanuit de kantooromgeving, terwijl 90 procent van het
stapels waarop de gewerkte uren, gebruikte materialen en leverings
werk daarbuiten plaatsvindt. Onze software werkt vanaf de werklocaties,
verklaringen stonden, moesten allemaal in het systeem gezet worden.
letterlijk vanuit de timmermanshanden en volledig in de cloud. Geen enke
Voor nacalculatie was geen tijd, dus niemand wist wat de gemaakte kosten
le concurrent werkt zo en daarop winnen wij het van de grotere spelers.”
of de opbrengsten van projecten waren. De informatie was er wel, maar niet Wat zijn de grootste obstakels voor bouw7?
inzichtelijk.
„Voor nu is dat absoluut het vinden van goed, nieuw personeel. We groeien Via onze app kan iedereen zijn registratie doen vanaf de bron – de werk
flink en vooral snel, net als ons klantenbestand.”
locatie – en direct koppelen aan het juiste project. Op kantoor is daardoor direct inzicht in de kosten en kan het verloop van het project worden
Wanneer is de grote doorbraak?
bijgehouden. De app geeft ook aan wie de opdrachtgever is, wat je moet
„Die is in Nederland volop gaande. Onze internationale doorbraak moet
doen en er kunnen bestanden gekoppeld worden. Dan moet je denken aan
dit jaar gestalte krijgen. We opereren nu eigenlijk alleen in Nederland,
bijvoorbeeld bouwtekeningen die eerst op papier werden meegegeven.
al hebben we wel klanten in Spanje, Duitsland en België en op Bonaire.
De hele bouwplaats is geautomatiseerd. De app is geschikt voor zowel
In 2018 verleggen we dus onze focus op de internationale markten.”
Sander Jongsma
Jurjen de Boer
KORT EN PRACHTIG
BOUW7 BRENGT SOFTWARE NAAR WERKLOCATIE
In contact met twee miljoen noorderlingen Mensen zijn veel onderweg, flexibel en in beweging. Ze zoeken altijd en overal naar informatie, inspiratie en vermaak dat bij hen past. NDC mediagroep levert deze content en creĂŤert daarmee verbinding. Wil jij ook profiteren van dit uitgebreide bereik? Kijk op ndcmediagroep.nl.
Indrukwekkend bereik