Noordz magazine september 2017 editie Groningen by Mediahuis Noord

september | editie groningen

wie van jullie wil de wereld vernielen? engbert breuker

ADVERTENTIE

27 september: met kennis de zielloosheid voorbij Het Grootste Kennisfestival van Noord Nederland. Het klinkt lekker en Engbert Breuker legt uit wat wij daar op 27 september kunnen beleven. „Elkaar versterken op een hele leuke dag. We beginnen met bier, bitterballen en muziek.” Hij is een verbinder van hoofd en hart, passie straalt door z’n lijf en muziek kan hem rustig of wild maken. De samenwerking met Kadepop op het voormalige Suikerunie terrein is dus niet verwonderlijk. Maar Het Kennisfestival is toch geen muziekfestival? „Nee”, zegt Engbert Breuker. „Het is samen zoeken naar nieuwe en werkende vormen van innoveren, organiseren, besturen, samenwerken en ondernemen.” Hij organiseert het festival met Pentascopecollega Henk Pieter Bouma, RBO’s Margreet Tijms en Rudie Jansma en Kornelis Wetsema van Regio-academy. „We willen iets moois neerzetten, iets nieuws, 50 sprekers en 8 bands verdeeld over 5 podia en voor zo’n 1.500 tot 2.000 mensen. In Deventer hebben we twee keer meegekeken naar hun Grootste Ken-

nisfestival. Ik vond direct dat dat ook in Groningen hoorde. Kennis is verbindend en innovatie ontstaat als je contact hebt met andere mensen die niet uit jouw wereldje of denkrichting komen. Dat is wat we nodig hebben om stappen te zetten naar een betere wereld. Het mag zeker ook leuk zijn, omdat juist dan connecties ontstaan. Als je met z’n allen in een zaaltje moet luisteren, wordt je niet echt vrolijk. En daarom beginnen we met bier en bitterballen en mag je helemaal zelf weten bij welke spreker jij aansluit. Past ’t je niet, vind je het saai, ga je naar een ander luisteren.” Je hebt een beste lijst met sprekers verzameld, van Maarten Ducrot en Gerard Kemkers tot Jan Rotmans en Kees Klomp, van Kiki Eikhout tot Nienke de Jong. „Ja, die mix is belangrijk, crossovers, mensen die prikkelen, die de dialoog

Engbert Breuker zoeken, die anderen in beweging zetten, mentaal en fysiek, interactief zijn. Van robottechnologen tot archeologen, diversiteit, dat is waar innovatie ontstaat. In een setting waar je samen ook lol mag hebben, want je moet jezelf blijven relativeren vind ik.” Voor wie is Het Grootste Kennisfestival op 27 september? „Voor iedereen die werkt, denkt, leergierig is. Vakmanschap staat voorop, we willen mensen trekken die willen leren van anderen. We moeten energie losmaken, energie in mensen opwekken, de zielloosheid voorbij, want dan kunnen we samen werken aan het oplossen van problemen en versnellen van processen.”

www.hetgrootstekennisfestivalvannederland.nl

Actie

Al vanaf:

€ 17.990,-

of € 419,- p/mnd.*

* Informeer naar de voorwaarden.

De Vito. Ook in 2017 Bestelauto van het Jaar. Indruk maken. De Vito doet het keer op keer. Op ons, op onze klanten én op de onafhankelijke jury van de verkiezing Bestelauto van het Jaar. Met de unieke Mercedes-Benz uitstraling, rijeigenschappen, veiligheid, volledigheid van het levergamma en niet te vergeten het comfort, is de Vito na 2016, ook Bestelauto van het Jaar 2017.

Een ongeëvenaarde prestatie. En er is nog iets dat de Vito bijzonder maakt: de mensen erachter. Als Van ProCenter staan we 24/7 voor u klaar met uitgebreide service en professionele dienstverlening op maat. Bij Wensink Mercedes-Benz mag u altijd vertrouwen op dezelfde hoogwaardige ‘Bestelauto van het Jaar’ service.

Kom naar onze showroom in Assen, Drachten, Groningen, Heerenveen, Leeuwarden of Veendam. www.mb-wensink.nl

WE LEREN: VERDUURZAMING IS VOORAL EEN DUURZAME STRIJD D

eze noordz gaat over duurzaam ondernemen in Noord-Nederland. We portretteren

onder anderen drie ondernemers over dit thema: Biense Dijkstra (Dijkstra Draisma), Martin Smit (Hunesus) en Engbert Breuker (Pentascope). Hun verhaal gaat vooral over de strijd die ze moeten voeren om via hun ondernemingen een betere en duurzame wereld neer te zetten. Ze doen het allemaal op hun eigen manier. De een zegt: ‘Het moet vooral geld opleveren’. En de ander beweert: ‘Je mag niet in termen van financieel resultaat denken, het gaat om andere waarden’. En de derde kiest voor verduurzaming om te overleven: ‘Er is gewoon geen andere keus’.

Het citaat ‘Wie van jullie wil de wereld

Het geeft aan dat er meerdere waarheden zijn. Gelukkig maar. En wat ook opvalt is dat

vernielen’ op de voorpagina van deze

niet elke stap voorwaarts klakkeloos wordt geaccepteerd. Breuker wil toch wel even gezegd

ondernemersbijlage is een uitspraak van

hebben dat de bijna verafgode Elon Musk auto’s met accu’s maakt. En dat is troep, vindt

Engbert Breuker, duurzaam ondenemer bij

hij, maar het is ook vooruitgang.

ondermeer Pentascope. De uitspraak is terug

te vinden op pagina 17 van deze bijlage

Wat deze noordz leert is dat verduurzaming vooral een duurzame strijd is.

colofon

Inhoud

noordz is een ondernemersbijlage

van NDC mediagroep

08 11 12

Martin Smit van Hunesus ‘Ik heb zo’n hekel aan het woord consuminderen’

Advertenties /

Biense Dijkstra van Dijkstra Draisma ‘Er was geen andere keus mogelijk’

telefoon 050-5844994 specialsales@ndcmediagroep.nl

Als ik Mark Rutte was, dan... Johan Bos van Greenwaste zou het wel weten met al die regeltjes

Vormgeving: NDC mediagroep, MP&V

Branded content:

De 5 gaafste tips om je bedrijf te verduurzamen Overtuiging, lange termijn en vergeet het water niet

Samenstelling: Bouke Nielsen Eindredactie: Roel Snijder

De zin en onzin van duurzaamheidsprijzen Ach ja, mooi zo’n prijs, maar wat levert het op?

Engbert Breuker van Pentascope ‘Je denkt na over Musk, die auto’s met accu maakt. Het is troep’

Reacties:

telefoon 050-5844256 /

24 27

www.noordz.nl

Kort&Prachtig Startup Klippa maakt de papieren bonnetjes overbodig

058-2845477 Volg noordz ook online op het blog

Echt: er is vast een subsidie voor je ‘Die potjes komen niet vanzelf naar je toe. Je moet er zelf voor lopen’

e-mail bijlagen@ndcmediagroep.nl,

Column Ronald Mulder Werving en selectie moet met een assessment beginnen

ZIN EN ONZIN VAN EEN PRIJS Een award hier, een uitreiking daar.

Prijzenfestivals voor duurzaamheid vliegen ons om de oren. Bijna iedereen doet iets met een beloning om duurzaamheid te stimuleren. Enorm leuk al die feestjes. Maar heeft het zin?

Door Karlijn ter Horst, foto Pepijn van den Broeke

Het antwoord is wisselend op de vraag of het zin heeft om prijzen uit te reiken aan duurzame organisaties. Jawel, zeggen degenen die al eens een prijs in de wacht sleepten. Hangt af van de vorm en het doel, blijkt uit de wetenschap. En hoe lang is de houdbaarheidsdatum van zo’n uitreiking? Want we verduurzamen zo langzamerhand bijna allemaal (een beetje).

,,Het is nu vooral nog goed voor je marketing’’, zegt Marco Agema. Met zijn snackbar Friet van Piet, in de Groningse Oosterpoortwijk, won hij verscheidene prijzen vanwege zijn duurzame insteek. Hij stopt in oktober met patat bakken en gaat zich met zijn kennis en expertise volledig focussen op duurzame projecten. ,,In veel takken van sport is duurzaamheid nog geen gemeengoed. Dat zal de komende vijf jaar nog wel zo blijven, omdat veel nog op de oude manier wordt georganiseerd en er nog te veel keuze in het andere is.’’ Wie heden ten dage een prijs wint, zet zichzelf vooral op de kaart en zal aandacht krijgen, aldus Agema.

Klopt, zegt Johannes Bos. Hij werd met zijn bedrijf GreenWaste, gevestigd in Hoogeveen, afgelopen april de Drentse Duurzame Ondernemer van 2017. ,,Het levert meer op dan ik ooit van tevoren had durven denken. Te beginnen met de reacties. Zelf heb ik niet zo veel met sociale media, maar op advies hebben we het bericht over de prijs op Facebook, Twitter en Linkedin gedeeld.’’ Het werd in een week 14.000 keer gelezen.

Nieuwe klanten levert het volgens Bos niet direct op. ,,Maar voor de naamsbekendheid is het geweldig natuurlijk. En uiteindelijk komen door deze prijs en de aandacht wel opdrachten. Zonder twijfel.’’ Hij zit binnenkort met een paar partijen om tafel die contact zochten, omdat ze over de prijs lazen. ,,We staan opeens op het vizier van meer potentiële klanten. En daarmee op lijstjes waar we voorheen misschien niet stonden.’’

Kunstenaar, zelfbenoemd creatief denker en productontwerper Melle Koot uit Groningen won in 2000 al zijn eerste prijs voor zijn duurzame idee: een voorbeeldschip, waar bedrijven de nieuwste innovaties doorlopend op konden testen. ,,Ik ben er destijds niet mee verder gegaan, want ik was ››› 06 nog jong. Maar die toekomstprijs heeft er wel toe geleid dat Wubbo Ockels doorging met het idee en de Ecolution is gerealiseerd.’’

Melle Koot 07 ›››

Het is puur pionieren, naar het volgende idee

ADVERTENTIE

00000000000000000000000000000 0000 0000000000000000

Innovatie staat op één bij detacheerder Or-Quest Technische mensen. Ze kunnen overal terecht, lijkt het wel. Maar hoe vind je als technisch onderlegd mens de juiste werkplek? Bij Or-Quest lukt dat zeker. De innovatieve detacheerder biedt tal van extra’s. Or-Quest is in wezen niet alleen een detacheerder, maar ook een opleider. Dat past helemaal in de visie die het in Drachten en Zwolle gevestigde bedrijf heeft op de arbeidsmarkt. Or-Quest heeft de overtuiging dat meer mensen geschikt zijn voor mooie banen, mits ze de juiste cursus of opleiding volgen. En die biedt Or-Quest. Meer dan cv ,,De Or-Quest Academy is een succes’’, vertelt Folkert Brijker. ,,De vraag naar technisch personeel is momenteel heel groot. Wij vinden dat je verder moet kijken dan het cv van kandidaten. Je moet ook letten op de eigenschappen van mensen, hun karakter, hun mogelijkheden. Als die passen bij de vacature en de mensen zijn bereid wat bij te leren, dan kunnen wij ze helpen.’’ Het gaat in de opleidingen om zowel ‘soft skills’ als ‘hard skills’. ,,Het kan bijvoorbeeld nodig zijn om een time management training te volgen voor een bepaalde functie. Of een leiderschapscursus. Dat noemen wij soft skills. Het kan ook zo zijn dat iemand nog net even dat beetje extra technische

kennis moet hebben. Wij bieden al die cursussen, opleidingen en trainingen aan in de Or-Quest Academy.’’ Hologram van kandidaat Dat gebeurt niet alleen voorafgaand aan een plaatsing op een nieuwe werkplek. Het kan eveneens voorkomen dat tijdens het werk blijkt dat een verdieping op welk gebied dan ook van pas komt. Ook dan staat de Academy klaar. Dat is ongebruikelijk in deze wereld, een voorbeeld van de innovatieve manier van denken van Or-Quest. En dat innovatieve denken is wat nodig is in deze tijd van grote krapte op de technische arbeidsmarkt. ,,Wij deden al een tijd aan video-cv’s. Dat werkt perfect. Wij maken een professionele video van onze kandidaten en sturen die op naar onze opdrachtgevers. Zo hebben ze snel een goed beeld.’’ Ook daarin gaat Or-Quest nu een stapje verder de toekomst in. ,,We zijn nu bezig met een hololens om 3D-filmpjes te kunnen maken. Dat is

echt waanzinnig. Je moet je voorstellen dat je als opdrachtgever naar een hologram van een kandidaat zit te kijken die zich voorstelt, van alles over zichzelf vertelt. Dit is geen wilde toekomstdroom of zo. We zijn er nu mee bezig en de eerste video is binnenkort klaar.’’ Bijbaan in techniek Het zijn allemaal stapjes om het doel te bereiken: het overbruggen van de vraag naar technisch personeel en het schaarse aanbod ervan. Het ontwikkelen van het concept Technischebijbanen.nl past er naadloos in. ,,Wij bedachten: waarom zouden technische studenten niet gewoon een bijbaan in de techniek doen, in plaats van de studentenbanen die we allemaal kennen?’’ Een schot in de roos. De tak groeit snel, de behoefte blijkt groot. ,,Ook vanuit de kant van de opdrachtgevers. Zij hebben altijd al moeite met het vinden van goed personeel en krijgen nu hoogopgeleide technische jongens en meiden aan het werk. De studenten zelf zijn ook heel positief. Zij doen ervaring op in de technische branche.’’ Snelle groei De ontwikkeling van Technischebijbanen.nl is typisch voor het bedrijf Or-Quest. ,,Wij staan voor nieuwe dingen proberen, out-of-the-box denken, problemen oplossen. Wij hebben als innovatieve onderneming bovendien het standpunt dat we het nieuwe werken moeten omarmen. Kennis delen, bijvoorbeeld, is voor iedereen hier logisch. We organiseren regelmatig seminars over technische onderwerpen. En dat we partner zijn van Trendship past daar ook bij. We willen zelf óók leren en delen, middenin ons werkveld staan.’’ In een jaar tijd verdubbelde het aantal medewerkers van Or-Quest. Steeds meer bedrijven weten de detacheerder te vinden. Steeds meer werkzoekenden ook. ,,Veelal via-via. Wij zijn regelmatig de partij die het uiteindelijk wél lukt om een geschikte kandidaat te vinden voor een moeilijke vacature. Omdat wij die kandidaten iets extra’s bieden en naar meer zaken kijken dan werkverleden en opleiding.’’ www.or-quest.nl

04 ›››

Duurzaamheid moet je inderdaad stimuleren, vindt men

Hoewel zijn oorspronkelijke idee niet bij hem bleef, stimuleerde het winnen van een

ook op de RUG. Daar reiken Dick Jager en zijn team sinds

prijs Koot wel om dergelijke ideeën te onderzoeken en uit te blijven dragen, vertelt

2012 tweejaarlijks de Green Mind Award uit: de docent,

hij. ,,Daar is mijn bedrijf uit voortgekomen.’’ Het bedrijf waarmee hij in 2011 voor de

student of medewerker die met het beste idee komt om de

tweede keer een duurzaamheidsprijs won: de meest duurzame ondernemer van de

RUG te verduurzamen, ziet zijn plan verwezenlijkt worden.

stad Groningen. ,,Ik heb het geld toen geïnvesteerd in nieuwe producten, ben naar de

Er is een pot van een ton beschikbaar per editie, die zichzelf

designbeurs in Milaan gegaan en heb nieuwe contacten op gedaan. Mijn werk stond in

door het te realiseren plan weer moet terugverdienen.

de wereldberoemde kunstgalerieën.’’

,,De eerste keer, in 2012, kregen we meer dan zestig aanmeldingen.’’ Het doel: mensen laten nadenken

Het leverde hem naar eigen zeggen ‘een soort titel op’. ,,Productbedenkers komen nu

over innovatie en duurzaamheid en ze begeleiden in de

naar me toe om te testen met nieuwe materialen, zoals op dit moment laminaat van

uitvoering van hun ideeën. ,,Je hoopt dat mensen daardoor

suiker en stof.’’ Rijk is Koot er niet van geworden. ,,Ik doe geen productie op grote

intrinsieke motivatie ontwikkelen om te verduurzamen en

schaal. Het is puur pionieren, naar het volgende idee. Commercieel niet slim, maar wel

anderen inspireren’’, aldus Jager.

heel leuk.’’ Helaas weinig succes voor de ambitieuze universiteit. Waar het in 2012 storm liep en drie ideeën werden uitgewerkt in praktijk, zakten de twee volgende edities als een kaartenhuis in elkaar. In 2016 werd zelfs geen prijs uitgereikt. ,,Het niveau was te laag’’, vertelt Jager. ,,Misschien is alle laaghangend fruit geplukt. We zochten

KOMKOMMERS EN TOMATEN KUN JE NIET MET ELKAAR VERGELIJKEN

een nieuw idee, maar vooral de usual suspects kwamen binnen.’’

Wanneer benut je de zin het uitreiken van een prijs dan optimaal? Als het doel is om ondernemers te motiveren door te gaan met verduurzamen, ook al winnen ze de strijd om de eerste plek niet. Volgens Agema moet een prijs daarom in de juiste context. ,,Zomaar lukraak prijzen uitdelen heeft geen zin. Bovendien kun je komkommers en tomaten niet met elkaar vergelijken.’’

Creatief denker Koot denkt ook dat het goed is om prijzen uit te delen, mits het breder wordt gezien dan alleen de winnaar. ,,Het is niet fair dat anderen die óók heel goed zijn veel minder belicht worden. De duurzame top honderd van de NRC vind ik daarom supergoed.’’ De waardering moet motiveren. ,,Anders gaat iemand uiteindelijk stoppen.’’

,,Iedereen moet feedback krijgen, niet alleen de winnaar’’, stelt hoogleraar Scholtens. ,,Het is belangrijk voor een ondernemer om te weten hoe de jury tot een conclusie is gekomen. In de bron wil je met zo’n prijs prikkelen en Je speelt jezelf als ondernemer niet veel méér in de kijker van potentiële investeerders

aanzetten tot innovatie.’’ Bovendien moet het proces van

als je een prijs wint, weet hoogleraar Duurzaam Bankieren en Financieren van de

selecteren en toekennen van een prijs volgens Scholtens

Rijksuniversiteit Groningen (RUG) Bert Scholtens. ,,Als investeerders door de prijs

zorgvuldig gebeuren. ,,Vaak worden er een paar hot shots

nieuwe informatie krijgen, bijvoorbeeld doordat ze weten wat de jury weet, dan

gevraagd en is de tijd beperkt. Het is de vraag of het dan

investeren ze wellicht. Maar het is eerder andersom: investeerders reageren doorgaans

degelijk gebeurt. Het probleem bij beoordeling achteraf is

op slecht nieuws. We moeten het belang niet overschatten.’’ Zo zit de mens in elkaar,

vaak de meetbaarheid.’’

zegt hij. ,,De meeste gesprekken bij de kapper gaan over dingen die niet goed gaan.’’ Noem het vooral geen prijs, zegt de hoogleraar. ,,Iedereen ,,Je kunt heel kritisch zijn op die prijzen, maar in z’n algemeenheid kan

kampioen: leuk! Maar dat suggereert meer dan het lijkt.’’

de klimaatopgave geen aandacht genoeg krijgen’’, vindt Gerard Adema,

Voor afschaffen pleit hij zeker niet. ,,Het moet met een

programmamanager duurzaamheid bij de Friese Milieu Federatie. ,,Het vraagstuk is

bepaalde continuïteit: betrokkenheid op langere termijn.

zo groot dat je alles wat in je vermogen ligt moet doen om het onder de aandacht te

Dat schept een band met duurzaamheid.’’

brengen.’’ Gek genoeg deelt de Friese Milieu Federatie zelf geen prijs uit. ,,Waarom niet? Dat weet ik eigenlijk niet. Het is een manier, maar het staat niet op ons programma en we missen het ook niet.’’ Voor de toekomst sluit hij het overigens niet uit, voegt hij toe.

tips

DE 5 GAAFSTE OM JE BEDRIJF TE VERDUURZAMEN

Een (ver)duurzaam(d) bedrijf, je ontkomt er amper aan

om niet aan een transitie naar een sustainable environment mee te doen. Wie een begin - of eind - zoekt in de groene wereld, leest de tips van deze experts. Door Karlijn ter Horst, illustratie Ruben L. Oppenheimer

1. Overtuiging in hart en nieren

3. Lange termijn denken

wat je belangrijk vindt. Je moet het niet alleen

Johan Duut - in Noord-Nederland adviseur en

doen omdat je wil verduurzamen, maar omdat je je

Marco Agema - scheidend eigenaar van duur-

projectmanager duurzame ontwikkeling voor

bedrijf door te verduurzamen sterker wil maken.

zame snackbar Friet van Piet in Groningen:

Procap B.V.:

Het is behalve een doel ook een middel. Ga concreet

,,Je moet duurzaamheid ademen. Dat is het aller-

,,Bedrijven die voor de economische crisis al op het

aan de slag: elektrisch rijden, zelf energie opwekken

belangrijkste. Ervan overtuigd zijn dat het anders

duurzame pad zaten, hebben de crisis veel beter

of lokaal inkopen. Als je met duurzaamheid aan de

moet. Je komt namelijk voor moeilijke keuzes te

doorstaan. Als je met duurzaamheid aan de slag wil,

slag gaat, biedt dat ook nog eens een andere manier

staan als je die weg inslaat. Wie wil verduurzamen,

dan moet je in langere termijnen denken in plaats

om bij je klanten binnen te komen. Maar dat laatste

moet misschien een hardloper uit z’n aanbod doen

van aan de wens voor vandaag en morgen. Als je

doe je alleen als de stappen die je zet bij je passen

om ruimte te bieden aan iets anders. Als je oprecht

een goede business case voor duurzame oplossingen

en authentiek zijn. Werk bovendien samen. Met je

met duurzaamheid bezig bent, maak je de keuzes

kunt maken die vandaag goed is, waarom zou je dat

personeel, je klanten, je leveranciers en collega’s.

vaak voor de ellende pas echt komt. In mijn zaak

niet doen? Er is meer mogelijk dan we denken.

Als jij oprecht enthousiast bent, dan worden

vraag ik al jaren geld voor tasjes. Papieren, geen

Sommige ondernemers wachten tot het nóg beter

anderen dat ook. Je moet iedereen erbij betrekken.

plastic. De opbrengst ging naar het goede doel,

kan. Dingen zijn natuurlijk altijd in ontwikkeling,

Natuurlijk moet je als ondernemer uitzetten wat

omdat ik mensen bewust wilde maken van duur-

goed om in de gaten te houden. Maar, dat betekent

je wil bereiken en wat je belangrijk vindt. Maar het

zaam leven. Nu, een paar jaar later, is geld vragen

niet dat je hoeft op te passen voor wat je vandaag

invullen? Dat doe je samen met anderen. Dan

voor tasjes de normaalste zaak van de wereld.

aan duurzaamheid doet. Stick to the plan.’’

bereik je meer. Cliché, maar waar.’’

Als je duurzaamheid ademt, loop je op de feiten vooruit.’’

2. Verankering in strategie Anne Jan Zwart - directeur Ecomunitypark in Oosterwolde: ,,De keuze voor duurzaamheid is niet iets van de waan van de dag. Of: ‘Ik heb een goed jaar, laat ik

5. Vergeet het water niet Jeroen Niezen - geeft met zijn bedrijf Asopos

Er is meer mogelijk dan we denken

Consult vanuit Roderesch advies over (duurzaam) water en energie: ,,Het nadeel van water? In Nederland is er voldoende van en bovendien hartstikke goedkoop. Veel bedrijven zijn net huishoudens: ze doen niet zoveel met water. Een gemiddeld bedrijf heeft een keukentje,

maar eens iets aan duurzaamheid doen’. Veranker

een koffieapparaat en toiletten. Meer is er niet. De

het diep in je strategie. Het moet vanuit je organi-

meeste bedrijven verbruiken water op huishoudelijk

satie komen. Het betekent namelijk dat je bij alle

niveau, zo’n 150 tot 200 liter per dag. Er valt dus

strategische keuzes duurzaamheid een markant

niet veel in te verdienen. Maar het hoort - naast

onderdeel laat zijn. Bovendien kijken banken en fi-

energie - wel bij een duurzame bedrijfsvoering, als

nanciers steeds meer naar de factor duurzaamheid.

je daarmee aan de slag gaat. Warmteterugwinning

creatie - people, profit, planet - is winst niet meer

4.Duurzaamheid: behalve doel ook middel

het belangrijkste. En je moet je realiseren dat je

Marlies Ballemans - helpt met haar advies-

als ondernemer nooit klaar bent, als je eenmaal de

bureau Ballemans Advies ondernemers vanuit

duurzame weg bent ingeslagen. Creëer omstandig-

Joure duurzaam ondernemen:

heden waarbij je dat te allen tijde kunt oppakken.’’

,,Kijk als ondernemer welke kansen je ziet. Bedenk

In de driedelige aanpak als het gaat om waarde-

kan interessant zijn. Tegenwoordig is het standaard marktaanbod al zo goed, dat op oudere situaties echt rendement kan worden gehaald.’’

ADVERTENTIE

Zelf aan de bak om water schoon te houden Luchtfoto: Aerophoto Eelde

We zijn in Nederland gewend om altijd en overal veilig, schoon en betaalbaar water te hebben. Om dat zo te houden is er werk aan de winkel. NoordZ sprak met de Groningse en Drentse organisaties, die ervoor zorgen dat wij iedere dag schoon water uit de kraan ontvangen. Conclusie: we moeten zelf bijdragen aan schoon drinkwater.

Waar ons drinkwater vandaan komt, vragen we ons zelden af. Water is er in Nederland altijd en het is schoon en veilig. De drinkwaterbedrijven van Groningen (Waterbedrijf Groningen) en Drenthe (WMD) halen ons drinkwater uit natuurlijke bronnen in waterwingebieden en uit oppervlaktewater. Stad Groningen en omgeving gebruiken water uit de Drentsche Aa. Dit beekwater is kwetsbaarder dan grondwater, omdat het makkelijker vervuild kan raken. De provincie Drenthe, waterschap Hunze en Aa’s, Waterbedrijf Groningen en WMD werken samen met natuurorganisaties, gemeen ten, agrariërs en inwoners om verontreiniging van en bestrijdingsmiddelen en medicijnresten in ons water tot een minimum te beperken. Samenwerken aan betere waterkwaliteit Nederland is een dichtbevolkt land, waar we bovenop ons water leven en werken. Het is zaak dat we duurzamer gaan zorgen voor omgeving en bodem, want ook een kleine druppel vervuilende stof heeft al invloed op de kwaliteit van het water dat we gebruiken. Geneesmiddelen, verzorgings producten, schoonmaakmiddelen en gewas

Bart en Marion Boxen: „Je moet bewuster omgaan met je bodem. Daar is nog veel winst te behalen. Voor ons betekent duurzaam boeren: slim kiezen wat je verbouwt. Alleen spuiten als het nodig is en zorgvuldig met je mest omgaan. Zo gebruik je minder, zijn de verliezen naar het milieu kleiner en oogst je meer.”

beschermingsmiddelen van boeren, bedrijven en bewoners kunnen uiteindelijk terechtkomen in ons water. Water is een kringloop: wat wij er niet in stoppen als vervuiling, hoeft er ook niet uitgehaald te worden. In iedere kringloop moet je samenwerken voor het beste resultaat. Gelukkig zijn er veel dingen die we met z’n allen kunnen doen. Overheden, bedrijven en boeren werken intensief samen om vervuiling tegen te gaan. Boeren verbruiken door effectievere methoden minder gewasbeschermingsmiddelen of leggen spuitvrije zones of akkerranden aan, waardoor deze middelen minder snel in het oppervlaktewater terechtkomen. Op bedrijventerreinen mogen sinds kort al geen onkruidbestrijdingsmiddelen meer gebruikt worden en ook voor gemeenten geldt, dat ze moeten zorgen voor andere manieren om straten, pleinen en trottoirs onkruidvrij te houden. In en om het huis Ook in en om het huis kun je redelijk makkelijk toe met minder of geen voor het milieu schadelij ke stoffen. Bijvoorbeeld door zo weinig mogelijk

bestrating aan te leggen in de tuin op plekken waar je toch niet loopt. Minder bestrating vergt minder middelen om onkruid weg te spuiten. Waar je in je tuin of op je erf niet loopt of rijdt, kun je bestrating makkelijk vervangen door borders met planten. Hoe voller een border is, hoe minder onkruid je hebt. Onkruid tussen de tegels kun je voorkomen door regelmatig je straatje schoon te vegen, zaden krijgen zo geen kans te ontkiemen. Dit is een eenvoudige manier om onkruid te weren zonder chemische middelen. Toch liever gemakkelijk onkruid verwijderen? Gebruik dan een brander in plaats van een onkruidverdelger. Hoe bewuster wij met z’n allen omgaan met onze directe omgeving en onze bodem, hoe schoner het water blijft. Want wat niet in het water komt, hoeft er ook niet uitgehaald te worden. Zo houden we zelfs voor onze kinderen en kleinkinderen het (drink)water schoon en betaalbaar. Over hoe ’t anders kan en wat je verder allemaal zelf kunt doen valt van alles te lezen op www.zonderisgezonder.nl en op de nieuwe website www.onzedrentscheaa.nl.

SIMPELE REGELS VOOR RECYCLING Als ik premier Rutte was…

In de kroeg, aan de eettafel,

in de kleedkamer. Je hoort het overal wel eens. ‘Als ik de baas was, dan zou ik het heel anders doen.’ Interessant, maar wij van NoordZ willen wel eens weten wat en hoe dan. En daarvoor is deze rubriek in het leven geroepen. Om die kroegpraat van een fundament te voorzien.

Johannes bos eigenaar van Greenwaste in Hoogeveen ,,Als ik de premier was? Dan zou ik beginnen met het vereenvoudigen van de regelgeving omtrent recycling. Die is nu zó ingewikkeld en bars, dat het schier onmogelijk is om mooie, nieuwe initiatieven tot een succes te maken. En dat terwijl we het er toch allemaal over eens zijn dat zulke ideeën om van afval nieuwe producten te maken, juist alle steun van de wereld verdienen.’’ ,,Het probleem is dat we in dit land veel te krampachtig met de term afval omgaan. Als stoffen eenmaal dat label hebben, dan krijg je het bijna niet voor elkaar om het er weer af te krijgen. Ikzelf heb bijvoorbeeld jarenlang brandstof geproduceerd uit afval. Dat werd in 23 Europese landen met open armen ontvangen, maar hier in Nederland mocht ik er niets mee. Omdat nu eenmaal in de papieren stond dat het afval was.’’ ,,Doodzonde, want door die krampachtigheid nemen ondernemers die met recycling bezig zijn in het buitenland een steeds grotere voorsprong. Wij lopen hier echt achter op dat gebied, terwijl we het nodig hebben om aan onze duurzaamheidseisen te kunnen voldoen. Dat vind ik typisch een gebrek aan daadkracht, visie en doortastendheid van de overheid. Zou ik snel veranderen, als ik de baas was.’’ ,,Om bij afval en recycling te blijven: ik vind dat de overheid een taak heeft in het stimuleren van afvalscheiding. Ik ben ervan overtuigd dat burgers en bedrijven echt wel bereid zijn dat zo veel mogelijk te doen. Maar ze worden te weinig gestimuleerd. In elke gemeente is de afvalverwerking weer anders geregeld. Bij de één betaal je per kilo, bij de andere komen ze het restafval zelfs niet meer ophalen. Dat is geen beleid.’’ ,,Als we met zijn allen willen dat we het milieu Greenwaste is geen afvalverwerker, maar een intermediair die bedrijven onafhankelijk

uniform regelen. En niet elke gemeente voor de goedkoopste oplossing laten kiezen. Kijk maar naar

ontzorgt, adviseert en begeleidt

België. Daar zijn zelfs bedrijven door de rijksover-

in het zo duurzaam en efﬁciënt

heid verplicht PMD (plastic, metalen verpakkingen,

mogelijk organiseren van hun Foto Pepijn van den Broeke

zo veel mogelijk sparen, dan moet je dat gewoon

afvalverwerking.

drankenkartons) apart in te zamelen. Ook al kost het iets meer. Dat is in ieder geval overtuiging.’’

Verduurzaming van je onderneming is beter voor de wereld.

Voor het milieu, voor de werknemers. Natuurlijk. Maar het moet ook geld opleveren, anders werkt het nooit, bepleit Martin Smit van Hunesus, bureau voor duurzame innovatie in Borger.

HET MOET VOORAL GELD OPLEVEREN Door Jean-Paul Taffijn, foto’s Pepijn van den Broeke Financiële winst. Dat is misschien niet het eerste waaraan je denkt bij het thema duur-

Die manier van denken. Die probeert hij over te

zaamheid. Want aanpassingen aan het bedrijf die de wereld ten goede komen, kosten

brengen op de ondernemers met wie hij als adviseur

gewoon geld. Toch? ,,Onzin’’, vindt Martin Smit. ,,Wij maken winstgevende busines-

zaken doet. ,,Dat is soms best een proces. Iedereen

sconcepten die duurzaam zijn. Dat is de juiste volgorde, de enige manier om zo veel

wil wel verduurzamen, maar het vereist echt een

mogelijk ondernemingen mee te krijgen.’’

nieuwe manier van tegen dingen aankijken om het

Hij heeft er een trits aan voorbeelden bij. ,,De voorbije crisis heeft veel blootgelegd.

werkelijk goed te doen. Duurzaamheid moet uitein-

Welke bedrijven kwamen daar met de minste kleerscheuren uit? Juist, zij die al voor

delijk in de genen van de onderneming komen te

de crisis bezig zijn geweest hun bedrijven te verduurzamen.’’

zitten. Zo kom je er.’’

Smit adviseert ondernemingen hoe zij duurzamer kunnen worden. Zodat ze toegevoeg-

Verduurzamen is niet iets extra’s doen. Het is iets

de waarde hebben voor de wereld en tegelijkertijd ‘gewoon’ winst maken. Elf jaar doet

anders doen. De goede voorbeelden zijn essentieel

hij dat al. En waar hij zich in de jaren vóór de crisis soms een roepende in de woestijn

om volgers te creëren. Martin Smit is daar hard mee

voelde, merkt hij dat er nu een domino-effect gaande is van bedrijven die de duur-

bezig. Hij werkt aan het ‘Frisse kantoor’. ,,Een pand

zaamheidstest willen doorstaan.

met een nieuw, ademend bouwsysteem van kalkhennep. Installaties voor luchtbehandeling zijn daardoor

,,Dat heeft een aantal oorzaken. Allereerst gaat het economisch weer wat beter, dus

nagenoeg overbodig. Bovendien blijven de mensen

ondernemers voelen wat meer ruimte om te investeren. De tijd dat het vooral overleven

die erin werken gezonder. Dat is ook economisch te

en denken op de korte termijn was, is wel voorbij. Wat ook sterk meespeelt, is de wens

vertalen in winst.’’

van de consument. Die wil in toenemende mate dat de bedrijven met wie hij zaken doet maatschappelijk verantwoord zijn, duurzaam. En dan moet je als ondernemer wel

Duurzaamheid is iets waar wij gewone stervelingen

mee.’’

constant aan herinnerd moeten worden. Opsteker voor de gewone stervelingen: ook bij Smit was het

Wat is dat eigenlijk, duurzaamheid? ,,Dat is in wezen een oude term. Nu spreken we

niet altijd zo. Hij werkte in de zakelijke dienstverle-

vaker over de circulaire economie, als vervolg op cradle-to-cradle (c2c). En straks heet

ning. ,,Ik was klaar met het verre reizen, wilde iets

het allemaal de betekeniseconomie, waarbij het belangrijk is maatschappelijke waarde

in het Noorden. De hermeandering van de Hunze

te creëren. Maar als je mij een definitie vraagt, dan zou ik zeggen: handelen op een

destijds heeft me geïnspireerd. De oude Hunze

manier die voor komende generaties meerwaarde heeft.’’

moest weer buiten haar oevers kunnen treden. Ik stortte me toen als vanzelf op duurzame busines-

Belangrijk onderdeel daarvan is hergebruik van materialen. Smit is pionier van het

sconcepten. Hunesus is de oernaam van de Hunze.

c2c-gedachtengoed in Noord-Nederland, initiatiefnemer van de voorloper van Noorden

Staat ook voor de weg die niet altijd recht is. Soms

Duurzaam. ,,Uitgangspunt is dat we dingen zo maken, dat we de grondstoffen daar-

moet je buiten bestaande oevers treden en ontstaat

voor later weer als hoogwaardige grondstoffen kunnen gebruiken.’’

er nieuwe creatieve ruimte om je doel te bereiken. Zo

Dat doet hij zelf met zijn bedrijf Roof2Roof. Daarin worden van oude bitumen daken

is het ook in de transitie naar een nieuwe circulaire

nieuwe dakrollen gemaakt. ,,En dus niet verbrand. De methode die we hebben ont-

economie.’’

wikkeld om te recyclen heeft alleen maar voordelen. Afval van bitumen wordt zwaar gereduceerd, nieuwe grondstoffen zijn amper nodig. En ons product is nog eens veel

En – nogmaals – het gaat om drastische wijzigingen

goedkoper, terwijl het kwalitatief even goed is. Dat is hoe het moet: verduurzaming is

in het denken en handelen. ,,In plaats van dingen

niet aanpassingen doen aan iets bestaands, maar het helemaal anders aanpakken.’’

minder slecht doen, de goede dingen doen. Dat geeft positieve energie. Daarom heb ik zo’n hekel aan dat

In dat ‘out-of-the-box-kader’ start Smit een crowdfundingcampagne om ook Roof-

woord consuminderen. Of een warme truiendag.

2Road van de grond te krijgen. ,,We hebben ontdekt dat onze ingezamelde en verwerk-

Wat een negatieve insteek, wat een poging om nog

te bitumen een perfect alternatief voor bitumen in asfaltwegen is. Sterker nog, het

bij het oude systeem te blijven. Echt achterhaald.’’

asfalt gaat langer mee, levert minder spoorvorming op, is milieuvriendelijker en ook nog eens véél goedkoper.’’

‘

Ik heb zo’n hekel aan het woord consuminderen’

We hebben nu veel meer hbo’ers en wo’ers aan het werk’

Biense Dijkstra, directeur van Bouwgroep Dijkstra Draisma,

voelt zich nog altijd een pionier op het gebied van duurzaamheid. Geen probleem, maar: ,,Het is nu tijd dat de rest ook mee gaat doen.’’

Door Wilbert Elting, foto Pepijn van den Broeke

WE KUNNEN HET NOOIT ALLEEN In zijn agenda schetst Biense Dijkstra een grafiek in de vorm

Het is alleen nog wachten op de grote stap. ,,De ko-

van een heuvel. Het is de innovatietheorie van Rogers. Deze

mende tijd moeten grote systeemkeuzes gemaakt

grafiek geeft aan hoe nieuwe technologie of denkbeelden

worden’’, zegt Dijkstra. ,,Hoe richten we de energie-

gemeengoed worden. Van de introductie tot de eerste enthou-

voorziening in onze steden in? Wanneer besluiten

siastelingen tot alomtegenwoordigheid. Op een derde van de

we dat we oude gasleidingen niet meer vervangen?

heuvel zet hij een streep. ,,Hier zijn we nu’’, zegt hij. ,,Het is

Kiezen we voor groen gas of aardwarmte?’’ Zolang die

wachten tot we boven zijn. Tot duurzaamheid niet meer weg

keuzes niet gemaakt worden, kan men er in Bolsward

te denken is uit ons leven.’’

en Dokkum niet vol voor gaan, al hebben ze ideeën zat. ,,Misschien zijn we wel te vroeg begonnen’’, ver-

Bouwgroep Dijkstra Draisma in Dokkum en Bolsward be-

zucht Dijkstra. ,,De prikkel om duurzaam te worden

sloot dik zeven jaar geleden, op het hoogtepunt van de crisis,

ontbreekt nog. Gas is nog te goedkoop en te makke-

dat het tijd was voor een koerswijziging. ,,We moesten onszelf

lijk.’’

opnieuw uitvinden voor de toekomst. We moesten veranderen om te blijven bestaan.’’ De toekomst ligt in duurzaamheid,

,,Wat lastig is, is ook dat er geen probleemeigenaar is’’,

was de conclusie van die zoektocht. ,,We wisten dat we daarin

vult Linnemans aan. ,,Als je als huiseigenaar in de

zouden moeten investeren. Dat daar de grootste uitdaging

binnenstad van je gasaansluiting af wil, tot wie wend

van deze tijd ligt.’’ Of het een puur zakelijke keuze was?

je je dan?’’ Dat minister Henk Kamp onlangs de inten-

,,Nee, er is geen andere keus mogelijk.’’

tie heeft uitgesproken om Nederland in 2050 gasloos te laten zijn, zien ze als een kantelpunt.

Nu, zeven jaar later, is het bouwbedrijf – met ongeveer 325 werknemers een van de grootste in het Noorden - nog altijd

De onduidelijkheid die nu nog heerst kan namelijk

een pionier, maar duurzaamheid lijkt wel aan terrein te win-

leiden tot ‘regret-keuzes’, stelt Dijkstra. Keuzes voor

nen. ,,Zeven jaar geleden was het eigenlijk geen issue’’, zegt

(oude) techniek die nu wellicht de beste optie lijken,

Folkert Linnemans, innovatiemanager bij de bouwgroep.

maar straks achterhaald zullen zijn. ,,Als je nu het

,,Nu zie je dat de helft van de opdrachtgevers kiest voor het

gasnet vervangt, betekent dat dat je er vanuit gaat

duurzame alternatief. En ik ben ervan overtuigd dat over drie

dat je de komende zeventig jaar aan dat gas vast blijft

jaar duurzaam de standaard is.’’

zitten. Anders doe je een investering waar je over een aantal jaar spijt van krijgt. Hetzelfde geldt voor

Het is die stip op de horizon die ze in Dokkum en Bolsward

woningcorporaties. Een nieuwe cv-ketel is veel goed-

de afgelopen jaren voor ogen hielden. Er werd fors geïnves-

koper dan bijvoorbeeld aardwarmte. Maar geldt dat

teerd in een fabriek waar onderdelen worden gebouwd waar-

ook over twintig jaar?’’

mee woningen energieneutraal gemaakt kunnen worden. Alle door hen gebouwde nieuwe huizen zullen zogeheten Nul op de

Durf en harde keuzes zijn nodig. ,,Duurzaamheid kan

meter-woningen zijn. Ze zetten sterk in op het terugdringen

pas uit als je kan standaardiseren, grote projecten

van energieverbruik.

kan doen. Niet een handvol huizen, maar honderden. Hele flats verwarmt met aardwarmte. Die opdrachten

Dijkstra: ,,Met zon en wind wekken we nu per jaar 22 petajoule aan energie op (een peta

moeten los gaan komen.’’

is een één met vijftien nullen, red.). Terwijl we in Nederland 900 petajoule verbruiken. Dat krijg je nooit bij elkaar met windmolens alleen. Maar door huizen energiezuinig te

Dat moment gaat komen, daar is Dijkstra van over-

maken en goed te isoleren kan je het verbruik terugdringen naar 300 petajoule en dan is

tuigd. Hij hoopt dat de beweging echt op stoom komt

duurzame opwekking wel een optie. In het isoleren moet het Rijk dus eigenlijk veel meer

en ziet daar ook een belangrijke rol voor Dijkstra

geld steken.’’

Draisma in. ,,Wij zijn koplopers. Maar de opgave is zo groot, dat kunnen we nooit alleen aan. We willen

Dijkstra Draisma investeert verder in projecten rond geothermie (de bouwgroep heeft

onze kennis delen en werken aan oplossingen die

enkele concessies in Friesland): een Amerikaanse techniek om stroom op te wekken

makkelijk te kopiëren zijn. Dat voelt niet alsof je de

uit (rest)warmte. Alles met het idee dat Nederland straks radicaal anders met energie

concurrent wijzer maakt. Duurzaamheid moet uit de

om moet gaan. Op de werkvloer is ook het nodige veranderd. ,,We hebben nu veel meer

pilotfase en bij alle bouwers gemeengoed worden. Het

hbo’ers en wo’ers aan het werk die nadenken over duurzaamheid.’’ Ondertussen is het

moet verder.’’

bedrijf uitgeroepen tot meest duurzame bouwer van Nederland en eindigde de directeur vorig jaar op de tweede plek in de duurzame top vijftig van ABN AMRO. De omzet stijgt dit jaar richting de 150 miljoen euro.

VAN VERBETERING NAAR OPLOSSING

‘Ik kreeg als antwoord: kan die Renault van jou dan wel uit?’

Er zijn van die mensen die al decennia bezig

zijn met duurzaamheid. Zoals Engbert Breuker, een veteraan in de wereld die zich bekommert om een mooiere toekomst.

Door Bouke Nielsen, foto Pepijn van den Broeke

Engbert Breuker heeft ook nog wel van die momen-

achterlaten dan je die hebt aangetroffen. Dan denk

ten dat hij in resultaten denkt. ,,Iemand had 50.000

je na over de VW diesel. Over Steve Jobs, de meest

euro in verduurzaming van haar huis geïnvesteerd en

verschrikkelijke man die prachtige apparaten heeft

ik vroeg haar of dat wel uit kon’’, vertelt hij. ,,Ik kreeg

bedacht, maar verkeerde metalen heeft gebruikt.

als antwoord: ‘Kan die Renault van jou dan wel uit?’

En over Elon Musk, die auto’s maakt met accu’s.

En meteen snapte ik: over vakantie, keuken en kinde-

Het is troep, maar het is ook vooruitgang.’’

ren denk je ook niet in termen van resultaat.’’ Breuker gaf via Skype les aan jonge ondernemers in Hij weet nu: ,,Je krijgt wel degelijk wat terug voor

Boedapest en vroeg hen: ,,Wie van jullie wil de we-

verduurzaming, maar het heeft een maatschappelijke

reld vernielen?’’ Nou, dat wilde natuurlijk niemand.

waarde. Je moet het op een andere manier waarderen

,,En toch doet 80 procent het straks.’’ Hij vertelt

dan in geld.’’

dan over een project bij hem in Den Andel, waarbij plastic opgehaald werd. Er kwam een conflictje met

Breuker is zijn hele leven al bezig met verduurzamen.

een afvalverwerkingsbedrijf. ,,We kwamen aan hun

,,Het is een levensvisie, het is hoe ik naar de wereld

grondstof en men had een miljoen geïnvesteerd om

kijk’’, zegt hij als aanhanger van de blue economy,

het te verwerken. Maar dat is toch heel gek: we heb-

een streven naar duurzaamheid die goed is voor

ben bedrijven gecreëerd die belang hebben bij afval.’’

mens en portemonnee, waarbij ecologische, sociale en economische elementen dragend zijn. ,,Het gaat er

Het is allemaal een verbetering, maar geen oplossing.

om de wereld leuker en mooier te maken.’’

Je moet integraal leren kijken, vindt Breuker. ,,Je moet de bron van het probleem aanvatten. Via Pen-

Voor hij uitweidt over zijn ideeën wil Breuker uit de

tascope hebben we in 2013 het doel geformuleerd:

doeken doen hoe de ontwikkeling van de mens is

wereldvrede in 2025. We laten organisaties naden-

gelopen. Dat is het fundament van zijn manier van

ken met dat doel voor ogen. En als nu weer een paar

denken. Hij beent in grote stappen door de geschie-

ondernemers deze NoordZ lezen met dit verhaal, dan

denis en schetst een beeld van dan weer ik-periodes

kan het snel gaan. Zo moet het ook met duurzaam-

en dan weer wij-tijdperken.

heid gaan.’’

Hij landt op zeker moment aan bij de meest recente

Maar nog eens wat: was het klimaat de afgelopen

decennia, waarin resultaat en markt steeds zwaarder

jaren niet erg gunstig voor duurzaamheid en lijkt

gingen wegen. ,,Het ging om de beste. Maar dat spel

er alweer een kentering gaande, nu de economie zo

kende vaak maar één winnaar en een heleboel ver-

aantrekt? ,,Dat gevoel heb ik wel. We zijn niet diep

liezers.’’ Er kwam daarna een verlangen naar meer

genoeg door het dal gegaan. Er was geen reset, geen

harmonie, er ontstonden teams die met visie over

echte economische meltdown. Dit was een mooie

duurzaamheid denken: we hebben de hulpbronnen

mensvriendelijke crisis.’’

op deze wereld in bruikleen. En nu is dan de holistische fase, die van de veelzijdige mens. ,,Als je bewust

Breuker ziet aan de banken dat er maar weinig ver-

leeft, dan weet je in welke context je welke waarden

anderd is. ,,Want ze doen dezelfde dingen als eerder.

nodig hebt. De veelzijdige mens heeft al die dingen

En Triodos is gewoon een groen gespoten ING Bank,

in zich.’’

al doet die bank het beter dan de rest. Ik heb al eens de boter-bij-de-vis-bank bedacht. Weet je dat onder-

Het is een sterk verkorte uitleg waarvoor Breuker

nemers bij de bank terecht kunnen voor het financie-

normaal drie dagen cursus nodig heeft. ,,Vanuit die

ren van hun debiteuren? Dat is van de gekke, je kunt

achtergrond kijk ik naar organisaties, maatschappij

toch ook direct afrekenen?! Als we dat gewoon met

en mensen. Elke periode kent een dominantie van ik

z’n allen afspreken is een groot deel van de overbodi-

of wij. Duurzaam is voor mij: vanuit de mens geïn-

ge kredieten al weg.’’

tegreerd kijken naar hoe je de wereld mooier wilt

18 ›››

Je denkt na over Elon Musk, die auto’s maakt met accu’s. Het is troep.

Engbert breuker Mede-eigenaar implementatiebureau Pentascope Werkt veel samen met professor Jan Rotmans

17 ›››

Nederlands voorzitter Social Venture Network Schepper van RedtobeBlue

Van verbetering naar een oplossing, dáár gaat het om, vindt Breuker. En van macht naar kracht. Hij strijdt er al jaren voor. Hoewel, is het wel een strijd? ,,Het is voor mij een overtuiging. Het is soms alleen moeilijk uit te voeren. En ach, wie niet mee wil doen komt niet in aanmerking voor mijn boodschap.’’ Hij is niet pessimistisch over de toekomst en de mensheid. Zeker niet. Met een glimlach stelt hij vast: ,,Als je je hoofd met het hart verbindt, gaan je handen vanzelf de goeie dingen doen.’’

Inititator de Lol-werkplaats

NAZOMER VOORDEEL

in Assen, Groningen en Nieuwe Pekela BMw 118d 5-deurs executive automaat

BMw 216d gran tourer High executive, M-sport, uniek!

BMw 325d touring High executive autom. M-sport

BMw 435i High executive Cabriolet automaat 306pk!

BMw X5 xdrive 40e High executive, M-sport

Bouwjaar 2015, 20.000 km, navigatie, 18” lm, led-koplampen, cruise control,

Bwjr 2015, 46.000 km, schuif-kanteldak,, Harman Kardon audio, 1500 kg trekgew.

Bouwjaar 2008, 190.000 km, navi pro, elektr. panoramadak, hifi audio, 18 inch

Bouwjaar 2016, 27.000 km, air collar, surround view, head up display, etc.

Bouwjaar 2015, 71.000 km, 1e eigenaar, electr. trekhaak, 14% bijtelling!

rijklaar

€25.995,-

rijklaar

€29.995,-

rijklaar

€15.995,-

rijklaar

€54.995,-

rijklaar

€69.995,-

BMw maakt rijden geweldig

Mini Cooper 1.5 5-deurs Business Pepper Bouwjaar 2015, 56.000 km, navigatie, middenarmsteun, cruise control, etc

rijklaar

€18.995,-

vriesendijk assen

Mini 1.6 one Cabriolet Handgeschakeld

BMw 420d gran Coupé Centennial exec. sport line

BMw 520d gt automaat

BMw 1-serie 118da 5-deurs executive automaat

BMw 2-serie 225xe active tourer Plug-in Hybride

Bouwjaar 2012, 85.000 km, cruise, clima, stoelverwarming, windscherm

Bouwjaar 2016, 36.000 km, navi pro, xenon, cruise control, hifi audio, etc.

BMw 320d ede sedan automaat executive

Bouwjaar 2016, 23.000 km, navigatie, leder, camera, electrische klep, etc

Bouwjaar 2016, 24.841 km, navigatie, parkeersensoren, cruise control, etc

Bouwjaar 2016, 12.525 km, automaat, sportstoelen, 15% bijtelling!

rijklaar

€15.995,-

rijklaar

€40.995,-

Bouwjaar 2016, 25.000 km, Centennial, climate control, cruise control, etc

rijklaar

€33.995,-

rijklaar

€48.995,-

rijklaar

€26.995,-

rijklaar

€33.995,-

vriesendijk assen

Martinistad groningen

BMw 3-serie 320d sedan executive

BMw 4-serie 420ia gran Coupé High executive aut.

BMw 5-serie 518da Business automaat

BMw 7-serie 740da xdrive High executive automaat

BMw X3 xdrive20da High executive automaat

BMw X6 xdrive40da High executive automaat

Bouwjaar 2016, 14.465 km, navigatie, Luxery-Line, stoelverwarming, etc.

Bouwjaar 2015, 38.139 km, 20 % bijtelling, BTW Auto

Bouwjaar 2016, 21.529 km, 20 inch, exclusive leder Nappa, lederen dashboard

Bouwjaar 2011, 120.626 km, navigatie, sportstoelen, 19 inch, etc

Bouwjaar 2012, 84.929 km, navigatie, lederen bekleding, stoelverwarming, etc

Bouwjaar 2014, 97.356 km, navigatie, 16 inch, bluetooth, climate control, etc

rijklaar

€23.995,-

rijklaar

€37.995,-

rijklaar

€32.995,-

rijklaar

€89.995,-

rijklaar

€29.995,-

rijklaar

€44.995,-

Martinistad groningen

Mini Cabrio

Mini 1.5 CooPer

Bouwjaar 2015, 40.804 km, airco, parkeersensorenl, etc

BMw 1 serie 118i executive sport-line autom. Business

BMw 2 serie active tourer 220i High executive M-sport

BMw 1 serie 116d executive sportline

Bouwjaar 2015, 48.138 km, navigatie, 5-deurs, diverse opties

BMw 1 serie 116d executive sportline automaat

Bouwjaar 2017, 501 km, navigatie, led koplampen, nieuw € 37.495,- nú

Bouwjaar 2016, 21.685 km, automaat, leer, sportstoelen, navi pro, etc

Bouwjaar 2014, 158.877 km, diesel, sportstoelen, navi pro, xenonl, etc

Bouwjaar 2015, 87.728 km, diesel, xenon, sportstoelen navi pro, etc

rijklaar

€21.995,-

rijklaar

€19.995,-

rijklaar

€33.995,-

rijklaar

€37.595,-

rijklaar

€18.995,-

rijklaar

€19.995,-

Martinistad groningen

dijker nieuwe PekeLa

BMw 3 serie 320i High executive automaat

BMw 3 serie gran turismo 318d High executive autom.

BMw 5 serie gran turismo 530d High executive autom.

BMw X5 xdrive40d High executive automaat

Mini Cooper 1.6 CooPer Chili navigatie cabrio

Bouwjaar 2012, 113.625 km, navi pro, trekhaak, xenon, cruise control, etc

Bouwjaar 2014,150.639 km, diesel, navi pro, xenon, leer, etc

BMw 3 serie Coupe 320i executive automaat

Bouwjaar 2011, 183.734 km, diesel, electrische trekhaak, leer navi pro, etc

Bouwjaar 2013, 171.622 km, ndiesel, comfortstoelen, trekhaak, navi pro, etc.

Bouwjaar 2013, 102.227 km, leer windscherm, cruise control, etc

rijklaar

€19.995,-

dijker nieuwe PekeLa

rijklaar

€24.995,-

dijker nieuwe PekeLa

Bouwjaar 2012, 65.784 km, navigatie, sportstoelen, weinig km, etc

rijklaar

€22.995,-

dijker nieuwe PekeLa

rijklaar

€26.995,-

dijker nieuwe PekeLa

rijklaar

€35.995,-

dijker nieuwe PekeLa

rijklaar

€16.995,-

dijker nieuwe PekeLa

Private Lease: aLLe voordeLen van een nieuwe BMw, tegen zeer aantrekkeLijke Maandtarieven! U rijdt al een BMW 1 serie vanaf € 379,00 incl. btw p/mnd.

4 Er hoeft geen aanbetaling gedaan te worden. U rijdt al een BMW 2 serie vanaf € 399,00 incl. btw p/mnd. 4 De waarde van uw huidige auto betalen wij in 1 keer uit. U rijdt al een BMW 3 serie vanaf € 449,00 incl. btw p/mnd. 4 U betaalt 48 maanden lang hetzelfde maandbedrag. U rijdt al een BMW X1 vanaf € 519,00 incl. btw p/mnd.

Vriesendijk

Martinistad

Dijker

Transportweg 6 9405 PR Assen Tel. (0592) 24 52 45 www.vriesendijk.nl

Kieler Bocht 13 9723 JA Groningen Tel. (050) 571 72 73 www.martinistadbmw.nl

Holland Marsh 20 9663 AV Nieuwe Pekela Tel. (0597) 61 20 07 www.dijkerbmw.nl

Assen

Groningen

Nieuwe Pekela

VMD Groep Vriesendijk Assen | Martinistad Groningen | Dijker Nieuwe Pekela www.vmdgroep.nl

VMD GROEP

www.vmdgroep.nl

ER IS VAST EEN Stop! Voordat je die investering doet, kijk dan even of er niet ergens een

potje is om een beroep op te doen. Subsidiepotjes zat namelijk, als je ze weet te vinden. Zeker op het gebied van duurzaamheid.

Door Jean-Paul Taffijn, illustratie Ruben L. Oppenheimer

Je moet er even aan denken, dat er geld op je ligt te wachten. Want wat voor jou lijkt op een doodgewone investering in je bedrijf, kan voor een subsidie verlener wel eens reden zijn de portemonnee te trekken. Nieuwe verlich ting, een nieuwe machine, zelfs een extra werknemer kan reden zijn om subsidie te krijgen. En die bedragen kunnen aardig oplopen. „Die potjes komen niet vanzelf naar je toe. Je moet er zelf voor lopen”, zegt Monique Alberts, directeur van ASBR Subsidium in Hoogezand. „Je komt geregeld tegen dat een bedrijf een mooi bedrag heeft ontvangen en dat je concurrenten dan hoort roepen: ‘Wij doen hetzelfde, maar kregen niks!’ Omdat ze er niet om gevraagd hebben. Zo simpel is het.”

Veelheid aan adviesbureaus

De meeste subsidies die je in ons land kunt krijgen zijn gericht op drie

ASBR is één van de grotere subsidie-adviesbureaus

thema’s: MKB, innovatie én duurzaamheid. En zeker dat laatste thema is

in Noord-Nederland. Er zijn er meer. HGM in Eelde

aan een opmars bezig, als het gaat om het aantal euro’s dat in de verschil

bijvoorbeeld. In Groningen zitten onder meer

lende potten zit. Dat heeft alles te maken met het wezen van steungelden.

Samen, Freije en Hardus. In Leeuwarden doen

Het zijn instrumenten om doelen te bereiken die de overheden zichzelf

Hoogland en Accon AVM in advies over subsidies.

opleggen, of op hebben laten leggen.

Sinten opereert vanuit Drachten, Ludimus vanuit

Duurzaamheid is één van de belangrijkste doelen. En dan gaat het niet

Ureterp. En in Roden is Ruber Acia gevestigd.

alleen over het milieu, maar ook over mensen. Duurzame inzetbaarheid

Over het hele Noorden zijn meer gespecialiseerde

dus. Want we moeten met zijn allen zo lang mogelijk fit blijven, zo lang

bureaus en éénmansbedrijven die hetzelfde doen.

mogelijk gezond door kunnen werken, zo lang mogelijk inzetbaar blijven,

Bureaus die op nationale schaal werken zijn er in

zo lang mogelijk geld verdienen.

heel Nederland ook genoeg. En dan zijn er nog tien-

„Jazeker, in dat kader zijn er heel wat subsidies te vinden. Voor gezondere

tallen accountants en belastingadviseurs die ook

en veiligere werkplekken, gezondere kantines, een leven lang leren,

subsidie-adviezen geven. Het zijn er veel. Omdat er

bewegen op het werk. Maar ook bijvoorbeeld flexibel arbeidstijden

veel te halen is, áls je weet waar je moet zoeken.

management wat een verbetering kan leveren voor bijvoorbeeld mantel

De meeste adviseurs werken volgens dezelfde

zorgen. Die subsidies helpen om meer mensen inzetbaar te houden.”

methode, veelal no cure no pay. Eerst wordt dus

Je kunt de duurzaamheidssubsidies indelen in twee groepen: relatief laag

gescreend of een subsidie haalbaar is. Daarna gaan

drempelige regelingen en regelingen die ingewikkelder in elkaar zitten.

de adviseurs aan het werk. Als de subsidie daad-

Zeker die eerste groep is voor ondernemers interessant. Zonder dat ze het

werkelijk binnenkomt, sturen zij een rekening.

weten kunnen ze er een beroep op doen. Óf ze kunnen hun investeringen

Maar er zijn ook andere vormen van betaald advies.

zo’n draaitje geven dát ze er een beroep op kunnen doen.

Van abonnementen tot uurfacturen.

De Energieinvesteringsaftrek is zo’n voorbeeld, een fiscale regeling voor

Ondernemers kunnen natuurlijk zelf ook veel

investeringen in energiebesparende maatregelen. Vergelijkbaar is de

uitzoeken via internet. In dat kader is de site

Milieuinvesteringsaftrek. Zeker in deze tijd zijn investeringen die onder

123subsidie.nl een handige, een vehikel van het

nemers doen regelmatig energie of milieubesparend. Het is een kwestie

Samenwerkingsverband Noord-Nederland (SNN).

van dat aantonen.

De Subsidiewijzer van de Rijksdienst voor Onder-

Ook laagdrempelig is de ESF Duurzame Inzetbaarheid, een subsidie voor

nemend Nederland (RVO) is ook zo’n instrument

maatregelen gericht op het verbeteren van de duurzame inzetbaarheid van medewerkers. Innovatief en Duurzaam MKB Groningen geeft steun aan 23 ›››

SUBSIDIE VOOR JE

HOE HOUD IK OVERZICHT OP AL MIJN ONLINE HR-TOOLS? DIRECTEUR

MET DE DIGITALE HR-MANAGER VAN AMBITIE.NL HR-MANAGER

DE LINK NAAR ONLINE HRM Ambitie.nl introduceert de digitale HR-manager. Op maat ontwikkeld voor mkb-ondernemers die hun personeelsprocessen zelf aansturen en voor HR-professionals die gaan voor maximale grip en flexibiliteit. Van werving & selectie tot indiensttreding; van opleiding & ontwikkeling tot juridisch advies. Voor elk HR-proces een eigen tool. In te zetten met je eigen online dashboard, dat meegroeit met je HR-ambities. Direct aan de slag met innovatieve HR-tools voor alle voorkomende HR-processen? Vraag de gratis demo aan op www.ambitie.nl.

HET NOORDEN HEEFT

5160000028 adv HR-manager 266x398mm v1.indd 1

.NL

25-08-17 11:21

20 ››› investerings- of ontwikkelingsprojecten die innovatief en duurzaam zijn. De Versneller Innovatieve ambities (VIA 2018) is een subsidie voor ontwikkelingsprojecten, waarbij voor projecten gericht op CO2 reductie een hoger subsidiepercentage geldt. En zo zijn er nog veel meer. „Mijn advies is altijd: als je een investering in je bedrijf doet, als je iets doet dat anders is dan je normale bedrijfsvoering, bel dan even. Dan zoeken we uit of we ergens subsidie vandaan kunnen halen.” Het is bepaald geen zeldzaamheid dat dat lukt. Zeker in dit deel van het land. „Noord-Nederland geldt Europees gezien nog altijd als een prioritair gebied. Dat betekent dat er simpelweg meer Europese steun beschikbaar is. Die hoef je meestal niet in Brussel aan te vragen. Het geld wordt verdeeld door de gemeenten, provincies en organisaties als SNN. En als je in Noord-Groningen onderneemt, let dan ook even op wat de Economic Board Groningen te vergeven heeft.”

Een aantal laagdrempelige regelingen

Voor een gemiddelde ondernemer is het ondoenlijk om al die subsidies te

› Energie-Investeringsaftrek (fiscale regeling

kennen. Laat staan chocola te maken van de regels die eraan vast zitten.

voor investeringen in energiebesparende maat

Want behalve de hierboven genoemde laagdrempelige regelingen, is er nog

regelen) – landelijk

In Noord Nederland is simpelweg meer subsidie beschikbaar

een oerwoud aan zeer specifieke

› Milieu-investeringsaftrek (fiscale regeling voor

potjes. „Voor investeringen in

investeringen in milieubesparende maatregelen)

de ontwikkeling van energie uit

– landelijk

waterstof bijvoorbeeld. Dat is

› Versneller Innovatieve ambities (VIA 218) –

natuurlijk niet voor iedereen.”

Subsidie voor ontwikkelingsprojecten, waarbij

In ons land bestaat er niet één

voor projecten gericht op CO2 reductie een hoger

loket waar alle subsidies aan te

subsidiepercentage geldt – Groningen, Friesland en

vragen zijn. Soms moet je bij de

Drenthe

rijksoverheid zijn, soms bij

› Innovatief en Duurzaam MKB Groningen –

Europa, de provincie of gemeen-

Subsidie voor investerings- of ontwikkelings-

te. Maar ook fondsen, stichtin-

projecten die innovatief en duurzaam zijn

gen en instellingen hebben geld

– Groningen

te verdelen. Vind ze maar eens.

› Kennis en Innovatie 2018 (KEI 2018) –

ASBR Subsidium haalt – net

Subsidie voor o.a. inhuren detacheringskracht met

als andere clubs op het gebied

als doel de kennis van de onderneming te vergroten

van subsidie-advies – zijn

– Groningen, Friesland en Drenthe

bestaansrecht uit het adviseren van ondernemers. „Het werkt meestal zo:

› ESF Duurzame Inzetbaarheid – Subsidie voor

een ondernemer vraagt zich af of investeringen die hij doet in aanmerking

projecten gericht op het verbeteren van de duur-

komen voor financiële steun. Wij lichten het bedrijf door en gaan op zoek

zame inzetbaarheid van medewerkers – landelijk

naar onderdelen die wat dat betreft kans maken. En ja, soms is het handig

› MIT – O.a. subsidie voor haalbaarheids-

als een ondernemer zijn investeringsplan iets aanpast, zodat meer subsidie-

onderzoeken en innovatieadvies – landelijk,

deuren opengaan. Het komt ook vaak voor dat verschillende subsidies te

maar regeling wordt regionaal uitgevoerd voor

stapelen zijn. De rijksoverheid steunt een deel, de provincie doet er wat bij.”

Groningen, Friesland en Drenthe › WBSO – Subsidie voor ontwikkeling van techni

Omdat ASBR Subsidium weet welke regelingen er aan zitten te komen,

sche nieuwe producten, processen of programma

kan het zijn cliënten ook actief informeren. „Wij hebben contacten bij alle

tuur (fiscale regeling op het gebied van loonkosten

loketten. Maar toch overkomt het ons ook nog af en toe dat we toevallig op

die meestal gecumuleerd kan worden met andere

potjes stuiten. Daar is dan nooit iemand over geïnformeerd, maar ze zijn

regelingen) – landelijk

er wel.”

› EBG Adviesregeling – Subsidie voor advies

Heel wat geld blijft liggen omdat ondernemers niet op het idee komen er

kosten op het gebied van het schrijven van een

een beroep op te doen. Zonde, vindt ook Monique Alberts. „Uiteraard zal ik

businessplan, beoordeling haalbaarheid in-

altijd roepen dat ondernemers ons moeten bellen. Maar dat meen ik ook,

vesteringsplan, het indienen van een aanvraag voor

het is goed voor de ondernemers. Want wij zien mogelijkheden die anderen

risicofinanciering en bedrijfsoverdracht – negen

niet zien. Je moet soms een beetje creatief zijn, je fantasie gebruiken om

Noord-Groningse gemeenten

aanvragen van subsidies te verdedigen. Maar het lukt vaker dan veel ondernemers denken.”

24 KORT EN PRACHTIG

DE ‘ONTHUTSENDE’ ZOEKTOCHT VAN INNOVATIESPOTTER

Gea Vellinga’s gezicht betrekt eens te meer. „Onthutsend was het. De eerste keer dat we de uitkomsten van ons onderzoek zagen, dachten we: dit kan niet kloppen.” Maar het klopte wel degelijk dat het Groningse bedrijf Innovatiespotter meer veel meer zelfs - innovatieve bedrijven ontdekte dan andere partijen.

Het zou daarom best kunnen dat de overheid partijen over het hoofd ziet

Energie cross-sectoriaal

bij subsidietoekenning. Vellinga zegt het niet te weten: „Want we weten niet wat de overheid al dan niet goedkeurt. We vonden in onze gegevens wel het

Overlap met thema’s

Energie

Aantal

tegenovergestelde: bedrijven die een subsidie hadden gekregen maar die HTSM

37%

172

Water

35%

166

Innovatie is dankzij data-speurder Innovatiespotter een genuanceerde

Bouw

30%

140

aangelegenheid geworden. De door het Groningse bedrijf gehanteerde

Energie

23%

106

methodiek zorgt voor een meer adequate zoektocht.

ITC

22%

107

Agrifood

21%

103

Een voorbeeld: 63 procent van de onderzochte bedrijven in de energie is

Circulaire eco

21%

niet onder de noemer energie te vinden. Wat is het geval? De zogenoemde

Logistiek

21%

100

SBI-code vormt het struikelblok. Die code bepaalt in welke sector een

Creatieve Ind.

21%

bedrijf ingedeeld moet worden. Wie ooit iets in de metaal deed en nu

Lifescience & health

20%

bijvoorbeeld windmolens maakt, is en blijft een metaalbedrijf.

Chemie

12%

Biobased

11%

Tuinbouw

door ons amper worden herkend als innovatieve bedrijven.”

Het onderzoek van Innovatiespotter maakt duidelijk dat bedrijven niet langer onder één naambordje te vatten zijn. Het onderzoek behelsde de regio Groningen-Assen. Daar bleek dat energiebedrijven bijvoorbeeld voor

Hoe dit te lezen: 37% van de energie-organisaties komt ook voor in htsm

37 procent overlap hebben met htsm-bedrijven (hightech systems &

(hightech systems & materials) en het gaat om in totaal 172 organisaties

materials), voor 30 procent met de bouw, voor 23 procent met de ict en voor

Overigens herbergt 59%van de energiebedrijven meer dan drie thema’s

12 procent met chemie. Voor het goede begrip: bij de meeste bedrijven zijn er meerdere van dit soort crossovers. Innoveren is na winst maken het hoogste goed voor een ondernemer. Want een innovatie betekent de glans van vernieuwing voor een onder-

Het grote probleem is dat een bedrijf maar één code kan hebben. Vellinga:

neming en daarmee vaak ook een steviger toekomst. En innovatiedrift

„Een agrarisch bedrijf is en blijft een agrarisch bedrijf, terwijl dat soort

wordt in principe beloond met bijvoorbeeld subsidies en dat is voor

bedrijven tegenwoordig veel aan biobased doen en vaak ook windmolens

sommige vernieuwers een onmisbare geldbron.

runnen. Je vindt die bezigheden niet terug. We hebben wereldmarktleiders in ons gebied maar die zijn niet terug te vinden in de branche waarin ze

Het gaat fout bij de zogenoemde SBI-code (Standaard BedrijfsIndeling),

excelleren. Dat is toch vreemd?!”

een door het CBS gebruikt systeem om economische activiteiten te classificeren. Die code is van belang voor analyses en statistieken.

Wat Vellinga verbaast is dat de SBI-code een belangrijk ingrediënt is voor innovatiebeleid. „Ons onderzoek laat dus zien dat niet de juiste bedrijven

Vellinga: „Maar veel bedrijven passen niet meer in die code. Als je onder-

worden gevonden voor dat beleid.”

hand voor de helft aan ict doet – en dat geldt voor veel bedrijven – val je niet onder ict. De codes deugen niet meer en zijn desondanks niet aan-

Professor Jouke van Dijk van de Rijksuniversiteit Groningen is bezig de

gepast. Dat is heel vervelend, want het economisch beleid wordt wel

gegevens van Innovatiespotter te valideren. „Hij kan bij data waar wij om

opgehangen aan die code.”

bijvoorbeeld concurrentiegevoelige redenen niet bij kunnen”, vertelt Vellinga. „Hij kan onze bevindingen soms bevestigen.” De vraag is natuurlijk of Innovatiespotter wél alle innovaties in beeld krijgt. Vellinga: „Ja, maar het is een utopie om alles in beeld te krijgen. Ons streven is tachtig procent. Waarom honderd procent niet lukt? Sommige bedrijven presenteren zich nog steeds slecht en die kunnen we via big data niet achterhalen. En sommige bedrijven, zoals Catawiki, hebben innovatie in het businessmodel en minder in de techniek.”

„

QUOTE Geld zoekt zekerheid, geld gaat altijd weg van onzekerheid

”

Walter Joosten, voorzitter

Met Klippa raak je nooit meer een bonnetje kwijt, belooft Klippa op de eigen site. Maar de boodschap zou sterker kunnen: met Klippa verdwijnt de papieren bon. Want uiteindelijk draait het daar om, zo vertelt Sven Yeelen Knegtering, een van de oprichters.

Kring Nederlandse Bedrijfsleven Barcelona

Wat doen jullie precies bij Klippa? Sven Yeelen Knegtering: „We zijn twee jaar geleden begonnen. Ons idee was dat de papieren kassabon niet meer van deze tijd is en dat probleem willen we oplossen. Eerst hadden we een app, waarmee je de bon via een foto digitaliseren. Dat was het natuurlijk niet, want je hebt dan nog steeds een papieren bon. We hebben nu hardware ontwikkeld waarmee een bon bij een kassa digitaal naar de klant wordt gestuurd. Het werkt heel goed.” Wat is jullie grootste obstakel? Gaat het snel met jullie of valt dat wel mee?

„De retailsector. Men vindt onze aanpak goed, maar vervolgens duurt

„Als je begint is het je droom dat het bij een startup heel snel gaat,

het heel lang voor men een besluit neemt. Dat is eigenlijk het probleem

maar het gaat nooit zo snel als je graag wilt. We doen nu wel een pilot met

van grote bedrijven.”

My Order van de Rabobank. En als het goed gaat, draaien we straks mee met Startupbootcamp (een proces waarbij startups met behulp van kennis

De grote doorbraak is nabij?

en geld sneller naar de markt kunnen, red.). Dat zal een grote stap voor-

„Die verwacht en hoop ik in de eerste twee kwartalen van 2018. Of het

waarts zijn. Voor zover wij zelf weten, zijn we de enigen op de wereld die het

wordt dan heel groot of juist niet. Het is dan een make- of breakpoint,

bonnenprobleem oplost zoals wij het doen. Ons systeem past ook als enige

erop of eronder. Als men niet wil veranderen houdt het op. Kijk,

op alle bestaande systemen. Het is plug and play.”

het gaat eens gebeuren. De vraag is: nu of later.”

Sven Yeelen Knegtering

KORT EN PRACHTIG

MET KLIPPA VERDWIJNT DE PAPIEREN BON

ADVERTENTIE

Gastheerschap en passie in een Groningse parel Schoonheid zit van binnen, in mensen, in gebouwen. Genieten is een deugd en liefde mag gerust door de maag gaan. In De Amshoff in Kiel-Windeweer komen vakmanschap, gastheerschap, goed eten en logeren samen. Een kennismaking met vakmensen in een Groningse parel. De fraaie rode beuk in de Engelse landschapstuin voor De Amshoff verheft zich in de ruimte. Voelbare stilte komt tegemoet aan genieten in dit prachtige kleinschalige complex waar vakmanschap van horeca centraal staat. Marola Claessen en Jan Stams maakten tien jaar geleden de stap vanuit Nijmegen naar Kiel-Windeweer, toen ze na een eerder geslaagd bezoek aan restaurant De Amshoff vernamen dat ze het konden overnemen. De weldaad van de plek, de mogelijkheden voor horeca zoals zij het wensten, kreeg in het voormalige kerkcomplex gestalte. Hun jarenlange ervaring in de Nijmeegse horeca als chef-kok en als gastvrouw, bedrijfsleidster, wijnkenner en organisator van evenementen, gaven ze met hun eigen zaak handen en voeten. Marola leidt rond en vertelt. „Jan doet de keuken met alles dat er bij hoort, ik doe de rest. Ons restaurant is zoals wij

Marola Claessen

het graag zien, eerlijk en goed, verse gastronomische gerechten met pure ingrediënten. Nee, sterren hoeven we niet te koken, we willen gewoon het beste voor onze gasten, eerlijk en goed bereid eten in de sfeer en ontspanning die hier heerst. Gastheerschap en aangenaam verrassen staat voorop.”

intieme diners voor twee en verrassingsmenu’s in het restaurant tot bruiloften, van zakelijke bijeenkomsten tot vergaderingen, van gasten van ver die komen logeren tot kookworkshops. Zakelijke markt en particulier, iedereen kan hier terecht. Wat is er leuker dan het mensen naar de zin te maken in deze mooie omgeving?”

„De Amshoff tekent onze passie voor het vak, de gedrevenheid om het zo goed mogelijk te doen voor onze gasten. Voor ons is gastheerschap belangrijk en dat past goed in dit complex. De combinatie van de mogelijkheden die we hier hebben, is prachtig. Het is bijzonder dat de Stichting Groninger Kerken op deze manier de kerk en pastorie weer nieuwe functies heeft gegeven. De beleving van een bijzonder monument op twintig minuten van Groningen. De afwisseling is heerlijk, van

www.de-amshoff.nl

Ongediertebestrijding vergt vooral kennis

Hans Hoekstra

Hij zit al twintig jaar in de ongediertebestrijding, eerst bij de gemeente, later deels voor zichzelf en vanaf 2009 volop in bedrijf met HOB, een gecertificeerd bedrijf met gekwalificeerde mensen. „Er is veel vraag. En ondertussen dringt de overheid het gebruik van gif terug, eerst buiten en straks zal het binnen ook taboe zijn. Dat vergt aanpassing, van bestrijding naar preventie en beheersing.” Hans Hoekstra leeft en ademt ongediertebestrijding, ook al dekt die term straks de lading niet meer en worden hij en zijn collega’s meer en meer vakmensen die kennis van de natuur inzetten om bepaalde diersoorten uit woningen en gebouwen te weren. Nu zijn ze nog vooral bekend van het bestrijden van muizen, ratten, mollen, insecten, wespen en steenmarters. „In steenmarters ben ik gespecialiseerd, al vanaf het moment dat ze hier zo’n twintig jaar terug bekend werden. Ook bij steenmarters draait het om preventie, want je

Ongediertebestrijding is steeds vaker ongediertebeheersing. HOB in Gieten is met elf man een van de grotere bedrijven in de sector in het noorden. Hans Hoekstra over preventie, temperatuurstijging, steenmarters, uitbannen van gif en natuur z’n werk laten doen. mag ze niet vergiftigen of doden; het gaat er om dat je weet wat je moet doen om woningen en gebouwen zo te beschermen dat de steenmarter z’n verblijfplaats opgeeft.”

kunnen bij u een muizenplaag komen bestrijden en preventieve maatregelen treffen, maar de kans dat je ze dan naar de buren jaagt is groot. Het loont om dat samen op te pakken.”

Het zou mooi zijn als je huis vrij is van al die knagende en zoemende dieren? „Preventie kan, als het om nieuwbouw gaat, al op de tekentafel beginnen. Wat dat betreft is er een wereld te winnen, bij architecten, bij woningcorporaties. Met kleine toevoegingen in een bestek, kan in de jaren na de oplevering veel geld voor bestrijding voorkomen worden. Anderzijds moeten we beseffen, dat veel dieren ook een functie hebben en als je geen last van ze hebt, kun je ze beter hun werk laten doen.”

„Onze kennis neemt steeds verder toe, omdat alleen al door het terugdringen van gif, we andere maatregelen moeten treffen, moeten innoveren met alternatieve methoden, zoals onze lijmplank voor zilvervisjes. Daarnaast komen er door de temperatuurstijging van de aarde nieuwe soorten ongedierte naar ons land, die we voorheen nog niet kenden.”

„Kennis en het openstaan voor kennis zijn belangrijk. Samenwerken met je klanten heb je nodig om preventief goed aan de slag te kunnen. Samenwerking is ook nodig met mensen naast je: wij

Perspectief is een commercieel informatieve rubriek waarin ondernemers en bestuurders gevraagd worden naar hun visie. Welke bewegingen constateren zij binnen hun organisatie, branche en regio? In welk perspectief staan deze ontwikkelingen – op economisch en maatschappelijk vlak – in relatie tot landelijke en globale ontwikkelingen? Hoe anticiperen zij hier op? Of zijn juist zij trendsettend?

„Met de nieuwbouw straks, eind dit jaar of begin komend jaar aan de snelweg, komt alles nog beter en ruimer op z’n plek en zijn we mooi zichtbaar. Een goed vervolg voor de komende jaren!” www.hobgieten.nl

Tekst en Fotografie: Niek Donker Voor meer info: Siebrand Osinga en Alexander Zijlstra | Telefoon: 0512-204109

moeten worden door kunstmatige intelligentie, dan is het wel werving en selectie.

Want hoe gaat dat? Je plaatst een advertentie, je leest tientallen brieven, de tien of zes of vijf beste sollicitanten nodig je uit voor een gesprek en daar weer de besten van laat je een assessment doen. Die advertentie staat tegenwoordig op Facebook en die brieven komen per mail, maar in principe gaat dit al honderd jaar zo.

We weten ook al honderd jaar (nou, vooruit, een jaar of dertig) dat dit proces rammelt. Brieven en cv’s zijn eigenlijk alleen geschikt als eerste zeef, om de kandidaten eruit te filteren die overduidelijk niet de juiste kwalificaties hebben. Maar als er meer dan tien gekwalificeerde kandidaten zijn, te veel om allemaal uit te nodigen, dan wordt er toch een aantal afgeschreven alleen op basis van hun brief en cv. In een wereld waarin beroepen snel veranderen en prestaties uit het verleden steeds minder een garantie voor de toekomst bieden, gaat dit bezwaar steeds zwaarder wegen.

Naar het sollicitatiegesprek als selectiemiddel is veel onderzoek gedaan, en steeds weer blijkt: het slaat nergens op. We kunnen in een gesprek niet bepalen of iemand geschikt is voor een functie. Wat we in werkelijkheid beoordelen, is of we iemand aardig vinden. We hebben daarbij een voorkeur voor vrolijke, extraverte mensen, en voor mensen die een beetje op ons lijken. Nobelprijswinnaar

INTELLIGENTE PERSONEELS CHEF

Daniel Kahneman heeft bovendien laten zien dat we helemaal niet consequent zijn in ons oordeel. Vlak na de lunch zijn we bijvoorbeeld veel milder dan vlak ervoor doe hier uw voordeel mee als u weer een afspraak maakt voor een sollicitatiegesprek.

Assessments heb je in soorten en maten, en er bestaan zeker goede assessments met een behoorlijke voorspellende waarde. Helaas worden deze pas aan het einde van de selectie-trechter ingezet: ze zijn namelijk vrij

duur. Assessments behoeden een bedrijf vooral voor wat we ‘vals positieven’ noemen: kandidaten die heel geschikt lijken, maar het toch niet zijn.

Maar bijna geen enkel bedrijf doet onderzoek naar de ‘vals negatieven’ in het selectieproces. Hoeveel kandidaten hebben we in de loop der jaren afgewezen die eigenlijk uitstekend geschikt waren?

Ronald Mulder

Eigenlijk zou je het hele proces willen omdraaien. Elke sollicitant een assessment laten doen. Vervolgens de toppers uitnodigen om te checken of het mensen zijn die je wel in je bedrijf rond ziet

Ondernemer en econoom. Man van weinig woorden.

@ronaldmulder

lopen. En tenslotte controleren of ze wel aan de formele eisen voldoen, voor zover die er zijn.

Nu is dit nog onbetaalbaar, want voor een assessment moet je naar een adviesbureau met dure psychologen. Maar dit is typisch iets waar kunstmatige intelligentie in de nabije toekomst voor een doorbraak kan zorgen. Solliciteren door een gesprek te voeren met een intelligent systeem, dat je op relevante momenten een opdracht voorlegt en zich niet laat afleiden door je kleding, je leeftijd of je huidskleur. En ook niet hoeft te lunchen.

Kunstmatig intelligent, maar tenminste wel intelligent.

COLUMN

Als er één vakgebied is dat in zijn geheel vervangen zou

Keynotespreker Trendship

FREEK VERMEULEN Associate Professor of Strategy and Entrepreneurship London Business School

19 OKT. 2017 MARTINIPLAZA GRONINGEN 3 KEYNOTES

40+ INNOVATIES

TRENDSHIP.NL

HET GROOTSTE BUSINESS INSPIRATIE EN INNOVATIE EVENT VAN NOORD-NEDERLAND