juni | editie groningen
Een keer vaker opstaan dan vallen Rudolf de Jong
ADVERTENTIE
02
Anker Stuy
D e kracht van kennis De prijs van O nderneming van het Jaar speelt het bedrijf ook in het Noorden in de kijker, waar ze nu makkelijker in gesprek komen bij verschillende partijen. Hoe sterk staan ze buiten de landsgrenzen? Armand: „ Anker Stuy heeft al jaren een stevige relatie met houtproducenten en exporteurs in Indonesië. Zeker sinds we met certificering konden aantonen dat onze verf garant staat voor betere kwaliteit in de bescherming van het te exporteren hout, zijn we een graag geziene handelspartner.”
A nker S tuy : energiek, kleurrijk en innovatief familiebedrijf A nker S tuy in T erwispel, een familiebedrijf in professionele verven met de derde generatie op het podium. F riese onderneming van het jaar 2 0 1 6 . H et verh aal van een kleine speler op de internationale markt der verf giganten die h oge ogen scoort zonder in h et sch ap van de bou w markt te liggen.
De bekendheid van Terwispel is sinds de unanieme uitverkiezing van Anker Stuy als beste bedrijf van F riesland 2016 met stip gestegen. ’n Goeie reden om het oude handels- en turfdorp te bezoeken en je te bezinnen over de historie van Wispeler verveners aan hun in 18 52 gegraven kanaal, gelegen op loopafstand van het goed voorziene Gorredijk en een paar kilometer van de A7 . Terwispel had met De V olharding z’n eigen coö peratieve stoomzuivelfabriek, die na schaalvergroting in de melk in 197 3 sluit en daarna gekocht wordt door de verfmakers van Anker Stuy, waarvan de geschiedenis terug gaat tot 18 98 in Gorredijk en Steenwijk. Anno 2016 is het bedrijf gegroeid naar 45 man in Terwispel en een distributiecentrum in Gorredijk, heeft het een verkoopkantoor en distributiecentrum in Polen, levert het duizenden liters verf in Indonesië en groeit het bedrijf in onder andere Spanje en L atijns Amerika. O ok op de Nederlandse thuismarkt gaat het crescendo. C ommercieel Directeur Armand Stuy en Exportmanager Emile Stuy, broers van de derde generatie, leggen daarom graag uit waarom hun bedrijf de titel F riese O nderneming van het Jaar verdient. V erandering in de genen Het zijn mooie termen die Anker Stuy typeren en de jury overtuigden. Een verandervaardig familiebedrijf, innovatief maakbedrijf, duurzaam en energiek, ’n paradepaardje voor de F riese economie. Armand en
Emile krijgen alle ruimte om het bedrijf verder uit te bouwen. Hun vader is algemeen directeur en de productie wordt en blijft geleid door hun oom, maar de opvolging is in hoofdlijnen geregeld. Armand is tien jaar geleden het familiebedrijf ingestapt en sinds enkele jaren commercieel directeur. Emile is zes jaar geleden naar Terwispel gekomen na een carriè re in Spanje en is exportmanager. De bereidheid tot verandering en vertrouwen in nieuwe mensen tekent het familiebedrijf dat groot is in industriële verven, met een marktaandeel van 25% in de timmerindustrie en 95% in de trappenindustrie. zoals houtbehandeling. En niet te vergeten die unieke lichtgevende verf. Nieuwe mensen zijn cruciaal om je eigen kennis aan te vullen en uit te breiden, legt Armand Stuy uit. Enkele jaren geleden namen ze een nieuw hoofd R & D aan, die z’n sporen verdiend heeft in de farmaceutische industrie. O pvallend? „ Er werken acht mensen bij ons op research en development, we innoveren veel, er is veel te doen op het gebied van bio-based producten en willen we volop mee kunnen in het internationale speelveld, dan is het zaak een stevige afdeling R & D te he en. et zovee specifieke kennis in het edri f, kunnen we stappen zetten in belangrijke richtingen. B ovendien hebben we door hem ook andere goeie mensen aan ons weten te binden, en dat is niet vanzelfsprekend als je in Terwispel zit, het is geen Amsterdam of Eindhoven.”
De uitbreiding van het internationale netwerk vordert gestaag. In samenwerking met ambassades doet Anker Stuy een uitgebreide scan voor partnerbedrijven in Argentinië en Spanje. Emile Stuy: „ Het liefst doe je zaken met familiebedrijven of bedrijven die een vergelijkbare structuur en cultuur hebben. We willen weten wat voor vlees we in de kuip hebben, de bedrijven moeten een bepaalde solvabiliteit, omvang en omzet hebben. Het mooiste is natuurlijk als je daar een partner hebt die in licentie kan produceren, want dat scheelt enorm veel transport en het is veel duurzamer ook.” Het woord duurzamer valt regelmatig in ons gesprek. B ijvoorbeeld omdat Anker Stuy al sinds 2007 een duurzame lijn verven op de markt brengt en omdat het zoeken naar bio-based samenstellingen een van de issues in de verfindustrie is. ennis, de uiste mensen in eigen huis en samenwerking zijn bepalend om voorop te kunnen blijven lopen, vertelt Armand Stuy. „ V erf is een internationale wereld en ook wij zijn afhankelijk van de grondstoffen die we krijgen. Wil je stappen zetten in verduurzamen van je producten, dan heb je het ook over de samenstelling van de grondstoffen. Dat betekent dat je voortdurend die samenwerking moet aangaan met partners zoals je leveranciers maar ook met bijvoorbeeld universiteiten. Alleen breng je die verandering niet teweeg.” O plaadbare verf De jury van de O nderneming van het Jaar prijst het sterk innovatieve karakter van Anker Stuy, dat twee jaar geleden die kracht onderstreepte met de Seramic L ightcoating, een honderd procent energieneutrale, lichtgevende verf die gebruikt wordt als markering, een unicum voor de infrawereld. Zonlicht gebruiken om de verf te laden zodat ze in het donker licht geeft: in 2007 al ontwikkeld bij Anker Stuy. Dat heet jezelf op de kaart zetten en de wereld overtuigen van je kennis en kracht. Ingehouden trots, zeker. Energiek vertellend genieten ze ook van de aandacht die ze krijgen en blijven tegelijk nuchter in hun verhaal, want verandering in de manier waarop producten gemaakt worden en hun weg vinden naar afnemers in dit internettijdperk vereist continue aandacht. Armand: „ O nze afnemers zijn geen particulieren, onze producten vind je niet in de bouwmarkt, dat is de wereld van de grote merken met veel marketingbudget. Wij werken in een niche voor een breed professioneel veld met verfsystemen voor timmer- en trappenfabrieken, schilders en de meubelindustrie. We moeten voortdurend bezig zijn met de vraag hoe ons product bij die al die verschillende afnemers onder de aandacht komt en daarom is het belangrijk dat we zelf horen en zien wat er om ons heen gebeurt.”
www.ankerstuy.nl
03
EEN NIEUWE NAAM N
oord is Noordz geworden. Noordz spreek je uit als ‘ noord- zet’ ,
waarbij de ‘ z’ staat voor ‘ zaken’ . M aar als u ‘ noordzzz’ wilt zeggen, ook prima. D ie naamsverandering is niet zomaar. Noord was een ex periment. E n als ND C mediagroep hadden we nog een paar ex perimenten, namelijk NC hannel ( ondernemers- tv) en Noordblog ( website voor ondernemers) . B ijlage, tv- kanaal en blog gaan vanaf nu verder als Noordz. E n nu kunnen we pretentieuze verhalen gaan vertellen over wat we gaan doen rond het thema ondernemen en ondernemerschap. We volstaan met de mededeling dat deze bijlage van Noordz vanaf dit najaar elke maand gaat verschijnen. U zult merken dat we ambitieus zijn. Het citaat ‘ E en keer vaker opstaan
M ooie verhalen zijn daarbij ons gereedschap, zoals in deze
dan vallen’ op de voorpagina van
editie over Y vonne K ooi van R oy al Goedewaagen in Niew- B uinen
deze ondernemersbijlage is afkomstig
en vader en dochter R udolf en Gry tsje de J ong in J oure.
van ondernemer R udolf de J ong.
I n de campagne rond Noordz leest u: ‘ E en nieuwe naam, nog
Het is terug te vinden op pagina 1 0
meer zaken en nu weer door’ . D aar kunnen we ons wel in vinden.
van deze bijlage.
colofon
Inhoud
noordz is een ondernemersbijlage
0 4
van ND C mediagroep
0 8 1 0 1 2
D e zes beste ondernemersboeken Hoe Kaas van Elsschot een rol speelt in C atawiki’s succes
V ormgeving: M arc B os, J udith V egter Fotografie: P epijn van den B roeke
Altijd é é n keer vaker opstaan dan vallen V ader en dochter De Jong spreken over genen vol ondernemerschap
Gerda D ouma A rt direction: I nitio
H et maken van herinneringen Hoe R oyal Goedewaagen het lekkende dak repareerde
S amenstelling: B ouke Nielsen E indredactie: R oel S nijder,
Na de crisis voorzichtiger inventiever realistischer O ndernemers hebben de afgelopen jaren veel geleerd
1 4
B akstenen innoveren niet O ver startups die niet met grote kantoorpanden beginnen
A dvertenties / B randed content:
1 8
telefoon 0 5 0 - 5 8 4 4 9 9 4 specialsales@ ndcmediagroep.nl
Thema ‘ vrije tijd’ V akanties en festivals anders uitgewerkt
2 3
C olumn W
illem van R eijendam
rofi eren heeft een andere etekenis gekregen R eacties: e- mail bijlagen@ ndcmediagroep.nl, telefoon 0 5 0 - 5 8 4 4 2 5 6 / 0 5 8 - 2 8 4 5 4 7 7 V olg noordz ook online op het blog w w w .noordz.nl
04
Hij moest zelfs zijn jongere broer ontslaan Wim hemmes
05
NA DE CRISIS VOORZICHTIGER INVENTIEVER REALISTISCHER We geven weer meer uit, de werkloosheid daalt, het aantal
faillissementen neemt af, bedrijven zien hun omzet stijgen. K ortom: we laten de crisis achter ons. D e wereld is veranderd na die diepe, langslepende recessie. T och? Door Jean-Paul Taffijn
Eindelijk. Eindelijk hebben veel bedrijven weer ruimte om adem
40 naar 15 man. Hij moest zelfs zijn jongere broer ontslaan. Net
te halen. Het was snoeien, de eindjes aan elkaar knopen, hopen,
op tijd trok de markt weer aan. „ Het omslagpunt kwam voor
bidden misschien. O verleven vooral. Dat is heel wat onderne-
ons pas in 2014. Toen noteerden we voor het eerst in jaren een
mingen niet gelukt. De bedrijven die over zijn gebleven, hebben
voorzichtig plusje. Maar het gaat hard. We hebben de laatste
geluk gehad. O f ze hebben de juiste beslissingen genomen, zijn
maanden weer twintig man ingeleend.”
nieuwe wegen gaan bewandelen. Niet dat Hemmes door geluk en schietgebedjes is „ Ik vraag me af hoeveel er nou concreet anders is dan voor
bovengebleven. „ We hebben drastisch nieuwe markten
2008 ”, zegt Wim Hemmes, directeur van installatiebedrijf
aangeboord. Duurzaamheid heeft ons op weg geholpen. We
Hemmes-L angeland in C oevorden. „ Als ik om me heen kijk,
gingen in steeds grotere getale zonnepanelen installeren. Dat
zie ik dat de tijden van toen langzaam terugkeren. De marges
zorgde voor een stabiele, nieuwe omzet. En het is een kwestie
komen weer een beetje op niveau, projecten komen los, bedrij-
geweest van snel schakelen. Tussen utiliteitsbouw en projecten
ven nemen weer mensen aan.”
in de privésector. Daar ben ik best trots op.”
De crisis heeft diepe wonden geslagen in zijn bedrijfstak. V eel
Dat is de nieuwe wereld. O ndernemers zijn iets voorzichtiger
concurrenten vielen om. „ Het was op een gegeven moment echt
geworden. Ze nemen minder risico’s, wedden op meerdere
een gekkenhuis. Installateurs schreven ver onder de kostprijs
paarden. V aste aanstellingen worden waar het kan uit de weg
in op klussen. Alleen om het personeel aan het werk te houden.
gegaan. „ Maar technische mensen zijn schaars, ze kunnen iets
Als zo’n crisis dan te lang duurt - en dat deed-ie - dan gaat het
eisen, dus die vaste banen komen er wel weer.” Het was een har-
natuurlijk mis.”
de les, die crisis. „ Ik schrijf nooit meer ergens voor in als ik niet zeker weet dat ik er wat aan kan verdienen. V oordien wilden we
Hemmes ging zelf ook door een diep dal. „ Ja, ik heb me echt wel
best eens een risicootje nemen.”
afgevraagd of het wel goed zou komen.” Zijn bedrijf kromp van
››› 06
06
05 ››› Wat adviseer je bedrijven die te kampen hebben met zo’n heftige recessie? Kees Tillema van managementadviesbureau Het Zuiderlicht in Groningen zag de aard van de opdrachten aan zijn bureau veranderen. „ We werden amper meer ingehuurd voor talentontwikkeling, verbeterprojecten. Het ging vooral over rendement, efficienc , reorganisaties. at was hee duide i k. Projecten die te maken hebben met verlangen werden stopgezet. Wat over urgentie ging, groeide. Korte projecten. Hit and run. We zijn zelf ook buiten de deur gezet omdat bedrijven op externe bureaus bezuinigden.” at duurde aren. n het post crisisti dperk is een opva ende kante ing gaande, merkt i ema.
n s echte ti den ki ken
managers vaak door een economische bril. Snijden, cijfers op peil houden. Als het goed gaat, zetten ze hun sociologische bril op. ntwikke ing van eiderschap, communicatie. k zie dat er een groeiende interesse is naar een combinatie van die twee. at was v
r de crisis niet zo.
Sikko Kapenga Hoe zet je die ‘ zachte kant’ die je wilt ontwikkelen om in meer omzet
at is de vraag van nu.
i k naar anken.
ie keken
altijd puur naar cijfertjes. Nu werken ze aan vertrouwen, aan de klantvriendelijke eigenschappen van hun personeel. U iteindelijk
e crisis. e kunt er van gaan zitten rommen, e kunt wachten
om hetze fde doe te ereiken meer verdienen. n het k ein
tot het voorbij is, je kunt gaan snijden in steeds grotere plakken.
goede koffie op het werk is goed voor de omzet.
Maar je kunt zo’n periode ook als kans zien. Mits je er de juiste midde en voor he t.
irecteur ikko apenga van meu e
B edrijven moeten wel. Als de crisis één ding heeft duidelijk
boulevard Homecenter in Wolvega is iemand uit die laatste
gemaakt, dan is het dat ondernemingen niet per se stabiel en
categorie. „ Wij zijn sterker uit de crisis gekomen dan we er in
voorspe aar zi n.
gingen.”
n de nieuwe were d moeten we eren om
gaan met onzekerheid. at is een ps chisch ding en daarvoor komt steeds meer aandacht. at etekent dat mensen die
at is een straffe ewering voor een edri f dat in de categorie
durven steeds meer waard worden. Weg van de oude, stabiele
zit die het zwaarst werd getroffen: de ondernemingen die
route. aar moet vee meer ruimte voor komen en daar moeten
samenhangen met de huizenmarkt. „ Natuurlijk, wij merkten
de mensen i geho pen worden. k zie dat wi dat a s ureau
ook dat de ezoekersaanta en fors om aag gingen.
e omzet
steeds meer gaan doen. En dat is maar goed ook.”
ook. at was echt we schrikken.
gewend e k
aar met
of
e waren tot
procent te groeien.
Kapenga besloot de oplossing niet te zoeken in het snijden in de kosten, maar in het verhogen van de omzet. „ We hebben gecon cludeerd dat we de vijver waarin we vissen moesten uitbreiden. e es oten dat we een woon ou evard voor hee and moesten worden. aar he e marketing i voor ee d.
oord
eder
en we a es op afgestemd.
e he
en het udget op pei
gehouden, maar zi n geografisch gerichter gaan adverteren. Meer in groeigebieden, in regio’s waar we nog niet zo bekend waren. at heeft enorm geho pen. n p aats van te krimpen, ging
omecenter voor de groei.
Het kocht bedrijven op die het in de crisis niet redden. Het investeerde in automatisering, in internet, in de eigen co ectie, in de e eving voor k anten in
o vega. n een out et
center ook. en t pisch idee uit de crisis. at moet a emaa maar net kunnen. „ We hebben als familiebedrijf het geluk dat de panden van onszelf zijn. O ndanks dat ons plan risicovol was, zag de bank de potentie ook.” Natuurlijk, er werd ook op de kleintjes gelet. Met een kritischer oog werd gekeken naar de inzet van personeel gedurende de dag.
e fle i e e schi groeide, enige contracten werden niet
verlengd. Maar intussen groeit het personeelsbestand al jaren weer.
at is wat er anders is. n het pu iek is veranderd.
e mensen he
en a es van tevoren a gezien. e ziet minder
impulsieve aankopen. Hier lopen minder klanten rond dan voor
Kees Tillema
de crisis, maar gemidde d kopen ze meer. an maakt het niet uit.
ADVERTENTIE J an Hy lkema
07
Peugeot Hylkema
Gauke Hy lkema
J an en Gauke Hy lkema: “ K laar voor de toekomst” H y lkema P eu geot is een f amiliebedrijf met h istorie. Wat meer dan 5 0 jaar geleden begint als een zogenaamde single- point dealer in Gorredijk, groeit uit naar een toonaangevend en solide familiebedrijf in F riesland en de Noordoostpolder met 4 moderne vestigingen en 7 0 gemotiveerde medewerkers. Jan en Gauke Hylkema, gedreven door passie bij het dynamische merk Peugeot waar dit elke dag beleefd wordt door de klant. Nadat Jan Hylkema Sr. in 197 7 zijn vader is opgevolgd en met jarenlange toewijding zijn bedrijf in Gorredijk heeft opgebouwd, komt in 1991 de derde generatie aan het roer. Gauke en Jan Hylkema jr. beginnen naast de vestiging van hun vader in Gorredijk hun eigen Peugeot vestiging in Heerenveen met 3 personeelsleden. Gauke en Jan Hylkema bouwen succesvol verder op de fundering die Jan Hylkema Sr. heeft gelegd in Gorredijk. Jan: “We streven naar perfectie en willen vanaf het begin alles tot in de puntjes regelen voor onze nieuwe klantenkring in de regio Heerenveen. In 15 jaar tijd hebben we het bedrijf uitgebouwd tot 4 moderne Peugeot- vestigingen in Heerenveen, Drachten, Sneek en Emmeloord.” Klantbelevenis en perfectie worden voor Jan en Gauke steeds belangrijker en worden belangrijkere pijlers in de automotive branche en 3 jaar na de start in Heerenveen zijn de broers de trotse winnaar van de “Peugeot Dealer van het jaar” Award. O ok in 2016 is Hylkema Peugeot uitgeroepen tot winnaar van de Peugeot “Top Dealer Award”. De Hylkema’s blijven investeren in de toekomst en een goed sociaal klimaat met goede randvoorwaarden binnen de organisatie “zodat alle neuzen in dezelfde richting staan, maar vooral ook blijven staan.” Hylkema Peugeot blijft zich ontwikkelen en innoveren en biedt een totaalpakket aan diensten en producten. Gauke: “We zijn uw persoonlijke mobiliteitspartner, voor al uw mobiliteitswensen in een O ne-Stop-Shop concept, maar wel met de focus op één merk, Peugeot. Klanttevredenheid, perfectie en service zijn belangrijke pijlers en drijfveren binnen onze organisatie. Daar staan wij voor en daar streven wij naar.” Met die kerngedachten als basis heeft Hylkema Peugeot de laatste jaren een volledig nieuwe herpositionering uitgerold, “B eleef het bij Hylkema”. Succesvol mee veranderen F ocussen op een manier om de concurrentie voor te blijven. Jan: “B ij de start in 1991 lag dat vooral bij perfectie in het tonen van de auto’s en
de klantbenadering. Met militaire precisie werden de occasions, ook speciale Peugeots die nergens beschikbaar waren, in nieuwstaat gebracht, op de centimeter nauwkeurig uitgelijnd, bumper aan bumper op het occasion terrein neergezet, daar waar de concurrentie de auto’s vaak ongepoetst en ongestructureerd toonden.” Gauke vult aan: “V oor ons is het uiteraard teamwork, houding, effort, het is commitment geven aan onze klanten om ze de beste consumentenbeleving te geven die mogelijk is! Daarnaast is het werknemers tevredenheid: wanneer je een goede creëert, dan merken je klanten dit zeker! ” Jan: “Wij zijn competitief in onze markt, we willen graag ons markt aandeel veroveren en willen dat onze verkopers bij elke deal allert zijn. We hebben daar vaste procedures en regels voor, ook op het gebied van kansen en leads. Wij moeten zoveel mogelijk ogen op onze websites gericht krijgen, in de showroom en aan de telefoon om daarna de beste service aan onze klanten te geven. Daar zijn we extreem op gefocust. Wij hebben een klanten contact centrum opgezet, waarbij elke lead op internet binnen afzienbare tijd wordt benaderd voor een afspraak in de werkplaats of in de showroom. Je krijgt maar 1x de kans, en het is aan ons om daar het meeste uit te halen! We doen maximale follow-up van elke kans, totdat de klant een beslissing maakt.” Aanpassen aan veranderende consument “We hebben een platte organisatie en geven aandacht, we hebben beide onze eigen werkzaamheden verdeeld over Sales en Aftersales en zijn zelf voor een gedeelte operationeel betrokken. We geven met onze leidinggevende mensen aandacht aan het proces en bewaken de cultuur in onze bedrijven. Gauke en ik zijn bewust bezig met de kansen die de huidige (online) markt ons te bieden heeft. Wanneer we terug kijken op 10 jaar geleden, wat we toen wisten en nu weten, is dat een groot verschil.” “Het is steeds weer weten je aan te passen aan de veranderende consument en de wereld. We hebben een naast ons klanten contact centrum een chatfunctie op onze website, zodat we 7 dagen in de week van 7
uur in de ochtend tot 11 uur s avonds bereikbaar zijn. We bellen onze klanten pro actief, bijvoorbeeld: een afspraak voor APK of een onderhoudsbeurt en we doen aan zogenaamde Predictive Marketing om te weten waar de klant aan toe is. Wij willen dus bewust van zijn van alle nieuwe mogelijkheden die de technologie ons te bieden heeft. Het wordt steeds complexer en informatiever voor de consument en dus ook voor ons. Als we iets nieuws tegenkomen, kunnen wij onze strategie aanpassen om daarmee een voordeel te behalen ten opzichte van onze concurrentie.” Jan: “Wij geloven in de combinatie van online met de fysieke vestiging en dat betekent dat als de consument op internet alles heeft uitgezocht, een lead heeft aangevraagd, gemaild of gebeld heeft en ons bezoekt, alles er spik en span uit moet zien en dat de klant persoonlijk moet worden ontvangen.” V isie 2 0 2 0 “Het is op 26 juni 25 jaar geleden dat we de start maakten in Heerenveen. In de komende 5 jaar is de verwachting dat de klanten nog meer verschuiven naar een online 36 0- graden verkenning op internet van de producten en dat het laatste stadium van de koop plaatsvindt in een bedrijf waar alles is. Men is dan ook bereid om hiervoor iets verder te reizen.” “Dat betekent voor ons dat we verwachten dat de vestiging Heerenveen een meer centrale functie krijgt als belevingscentrum waar we alles kunnen tonen. O nze omliggende vestigingen doen dan meer dienst als demo, occasion en servicevestiging. In 2020 zijn er nog slechts 18 Peugeot contractanten in Nederland en daar zijn wij ook bij geselecteerd, dus wij zijn klaar voor de toekomst! ”
www.hylkemahaaima.nl
HET MAKEN VAN HERINNERINGEN
09
jaren negentig. Een paar honderdduizend per jaar liepen er van de band in Nieuw-B uinen. „ Dat heeft ons heel veel opgeleverd. Andere grote organisaties ontdekten op die manier dat wij bestonden en ook voor hen iets unieks konden maken.” De 8 6 00 huisjes die Heineken liet maken, gaan de wereld over. De Holland Amerika L ijn deed een grote, blijvende order. Herinneringsborden voor cruisegangers maakte Goedewaagen al. Daar zijn miniatuurschepen bijgekomen, die aan boord worden verkocht. In samenwerking met het R ijksmuseum maakt de fabriek mokken met afbeeldingen van R embrandt-schilderijen. V oor het V an Gogh-museum zijn het V an Gogh-varianten. Goedewaagen maakt herinneringen. Herinneringen die je kunt kopen, en herinneringen die je krijgt van een bedrijf of instelling. Aan de belangstelling
Keramiek ja. D
aar maken ze mooie dingen van bij R oy al Goedewaagen in Nieuw- B uinen. M aar het bedrijf maakt vooral ook verhalen, identiteit, herinnering, authenticiteit. D irecteur en medeeigenaar Y vonne K ooi ziet toekomstkansen zat voor een onderneming die schijnbaar ouderwetse spullen bakt.
Door Jean-Paul Taffijn B ordjes in Delfts blauw. Met handgeschilderde molentjes erop,
van bedrijven is af te lezen dat we uit de crisis komen. „ Ik heb sterk het gevoel dat organisaties bewuster kiezen wat ze willen weggeven. L iever één mooi, uniek cadeau, dan een paar goedkopere geschenken. Dat werkt in ons voordeel natuurlijk. Het betekent ook dat onze producten van hoge kwaliteit moeten zijn. Nieuwe opdrachtgevers vinden ons omdat ze spullen van ons ergens tegenkomen.” „ L aatst werden we gebeld door een Duitse B ondskanselarij. Die had jaren geleden al eens een door ons gemaakte vaas gekregen van toenmalig koningin B eatrix. O f we nog zoiets konden maken. Dat is natuurlijk mooi. R elatiebeheer is essentieel voor ons. We willen langdurige relaties aangaan, om de zo veel tijd iets nieuws voor onze klanten bedenken.” Toch ligt er in de retail ook een grote kans, denkt de directeur. V ooral als Goedewaagen daarin samen optrekt museum. „ Ik ben ervan overtuigd dat
Royal Goedewaagen
we in de betere winkels in C hina en
D e geschiedenis van het bedrijf
Japan goed onze spullen kunnen
ligt vooral in Gouda, waar vanaf
verkopen voorzien van V an Gogh
1 6 1 0 eerst kalken pijpjes en later
afbeeldingen. Daar ga ik aan werken.”
serviesgoed wordt gemaakt.
met instituten als het V an Gogh-
D e opvolgende eigenaren weten
koeien ook. Sierlijke vazen, kop en schotels. Dat is wat het eerst in je opkomt als je denkt aan een fabriek in keramiek. R oyal
G aaf
het bedrijf op te stuwen door steeds
Goedewaagen maakt die ouderwets ogende producten ook.
Y vonne Kooi heeft het bedrijf de af-
meer kleinere aardewerkfabrieken
In het buitenland zijn zat mensen er namelijk gek op.
gelopen jaren de weg naar boven
over te nemen. I n 1 9 7 4 verhuist
Maar daar ligt de toekomst van het eeuwenoude bedrijf op de
opgeholpen. „ Toen ik in 2009 binnen-
het bedrijf naar D renthe. T egen-
grens van Groningen en Drenthe niet. „ V an oudsher verkocht Goe-
kwam, lekte het dak. L etterlijk.
woordig werken er zo’ n twintig
dewaagen veel aan de retail. Dat gebeurt nu nog maar een beetje.
We hebben best lastige keuzes moeten
mensen in vaste dienst.
O nze handgeschilderde producten kunnen niet concurreren met
maken. En heus, ik heb best wel eens
de fabrieksserviezen die je in de winkel ziet liggen.”
gedacht: waar ben ik aan begonnen.
Nee, de inkomsten moeten ergens anders vandaan komen.
Maar als ik dan weer rondkeek in de
Anders zou het Goedewaagen net zo vergaan als al die aardewerk-
fabriek dacht ik: dit is te gaaf.”
fabriekjes die je vroeger in elk dorp had. Dat hadden de voorgan-
Kooi werkte bij zoutproducent Nedmag in V eendam toen ze bij Goedewaagen
gers van Y vonne Kooi ook al begrepen. B egin vorige eeuw maakte
binnenliep, op zoek naar een goed relatiegeschenk. „ Ik keek mijn ogen uit.
het bedrijf al relatiegeschenken voor Heineken. En dá t is precies
Zo’n fabriek als deze is uniek.” Toen ze de kans kreeg er accountmanager te worden,
wat de keramiekfabriek nu op de been houdt, toekomst geeft.
besloot ze de sprong te wagen. Het dak werd gedicht, de koers omgezet. Twee jaar
„ Ik zie aan alles dat mooie geschenken van aardewerk in
geleden kocht ze zich in en werd ze directeur.
opmars zijn. Grote bedrijven en instellingen weten ons steeds
„ R ijk worden? Daar gaat het me niet om. En dat gaat ook niet gebeuren, denk ik.
meer te vinden. We zitten met steeds mooiere internationale
Dit bedrijf is bijna 400 jaar oud. Het gaat om de continuï teit. Ik ben ervan over-
organisaties aan tafel. Ministeries, banken. We maakten voor de
tuigd dat we op de goede weg zitten. De trek naar bijzondere spullen met een eigen
V erenigde Naties miniaturen van het V redespaleis in Den Haag.
verhaal, een eigen identiteit groeit. Wij hebben een regionaal product, het is hand-
V oor de Europese voetbalbond U EF A ontwierpen we een vaas
werk, authentiek. Dat wordt weer steeds meer waard.”
voor re aties rond de hampions eague fina e in msterdam in 2013. O m maar eens wat te noemen.” et komt weer hard op gang, na een flinke s ag ti dens de crisisjaren. In 2009 moesten er mensen ontslagen worden. Kostbare relatiegeschenken waren in die tijd het eerste waarop bedrijven en overheden bezuinigden. C onsumenten lieten de duurdere serviezen ook links liggen. „ We waren al bezig met een switch naar veel meer business-to-business. De crisis heeft gemaakt dat we die omslag in sneltreinvaart zijn gaan maken.” - u je usiness to usiness was a ti d a een flink dee van de koek voor R oyal Goedewaagen. Met als beste voorbeeld de keramieken, handgeschilderde huisjes die KL M weggaf midden
T oen ik in 2 0 0 9 binnenkwam, lekte het dak. L etterlijk
10
‘ALTIJD ÉÉN KEER VAKER OPSTAAN DAN VALLEN’ Jong versus oud, vader en dochter, coach met
leerling, meester en gezel Grytsje de Jong en udolf de Jong. De een leert van de ander en de ander van de een. En zo tillen ze elkaar een treetje hoger.
ik dat wel wilde, ik voor mezelf moest beginnen.’’ R udolf de Jong: ,,Wanneer je probeert te doen wat je graag wilt, dan heb je het idee van rijk willen worden helemaal niet nodig. Het geld komt wel. V oor veel jonge ondernemers is het grote geld de motivatie. Totale bullshit. Het is een ticket naar de afgrond.’’ Grytsje de Jong: ,,Met die ideeën ben ik opgegroeid.’’ R : ,,We waren natuurlijk een ondernemersgezin. Daar
D oor L oek Mulder
gaat het er net iets anders aan toe. Je leert dat er altijd wel wat te doen is. En je leert wat werken is.’’
De jonge F riese ondernemer Grytsje de Jong (26 ) is geen vrouw die lijkt te leven met veel twijfels of vraagtekens. Haar vastberaden houding laat
O ndernemerskinderen w illen missch ien
er geen ruimte voor. Een doel is er om bereikt te worden. R echt eropaf en
ju ist daarom een vast dienstverband.
niet te lang stilstaan bij wat er mis kan gaan, het houdt de boel maar op.
R : ,,Wanneer een ondernemer zegt dat hij zeventig uur per week werkt, dan bedoelt hij dat hij zeventig uur per
Zo was ze er van jongs af aan al rotsvast van overtuigd dat ze ondernemer
week bezig is. Zeventig uur werken voor jezelf, is heel
zou worden. ,,Ik wilde gewoon een eigen bedrijf. In iets. V oor een baas
wat anders dan hetzelfde aantal uren werken voor een
werken? Echt niet.’’ De wens was zo sterk dat ze uiteindelijk in de wereld
baas. Dan moet je, een eigen baas wil dat zelf.’’
van de metaal en machinebouw terechtkwam, waar ze als blonde, jonge
G: ,,Zo is het.’’
vrouw een opvallende verschijning is. ,,Ik zie ze vaak wel kijken: Wat
R : ,,Natuurlijk is ondernemer zijn ook niet altijd leuk.
komt zij hier nou doen.”
Je bent gewoon altijd bezig, maar als je even de tuin in wilt lopen dan doe je dat. Dat kun je bij een werkgever
Grytjse begon een jaar of vijf geleden samen met haar Italiaanse echt-
niet doen. Het gaat om het gevoel van vrijheid die je
genoot Morris Giaccone het bedrijf Morris Solutions in Joure. Ze zagen
hebt om eigen keuzes te maken.’’
markt in wat in vakjargon heet retrofitten van kantbanken, machines voor het buigen van metaal. Morris Solutions maakt die kantbanken
E n de onzekerh eid dan, ook een vast
weer als nieuw door de software te moderniseren en de buitenkant op
bestanddeel van h et ondernemersbestaan?
te knappen. Kunnen ze weer jaren mee, want het machinale gedeelte
R udolf de Jong wuift het luchtig weg: ,,Je moet leren
is meestal nog prima in orde. Gezien de hoeveelheid werk die de
altijd één keer vaker op te staan dan te vallen. Niet
onderneming nu heeft is een vruchtbare markt aangeboord.
dat we financi e rampen he
en meegemaakt, maar
je doet wel eens iets verkeerd, je denkt ook wel eens Zijn het de genen, is het de opvoeding of het voorbeeld dat ze in haar
verkeerd. Het mooie is eigenlijk dat de wal altijd wel
vader zag? Waar het ook aan ligt, Grytsje kreeg het ondernemerschap met
het schip keert als het misgaat.’’
de spreekwoordelijke paplepel ingegoten. ,,De drive om iets voor mezelf
G: ,,Daar leer je van. B ij mij zal ook eens een moment
te willen doen heb ik van mijn vader.’’ Die herkent veel van zichzelf in zijn
aanbreken dat het wat minder gaat. Iedereen kent
dochter: ,,Het anarchistische. Niet onder iemand willen staan, niet
goede en slechte tijden. Daar moet je jezelf aan
moeten.’’
weten te ontworstelen. Toch heb ik die keerzijde van zelfstandigheid eigenlijk nooit zo ervaren. En
Het begint met geloven in een idee, zegt R udolf de Jong (54), die na een
trouwens, wanneer je bij een bank werkt is het ook niet
paar jaar werken voor een baas dat wel had gezien en voor zichzelf begon
altijd leuk. Een vaste baan kent ook een keerzijde.’’
met een bureau voor interieurontwerp en -bouw. ,,Ik kon me niet meer
,,Ik moest en zou ondernemen. Het had ook een
voor de volle honderd procent geven bij mijn werkgever. Ik voelde dat als
groentewinkel kunnen worden, maar ik wilde het liefst
11
iets creëren. Wat ik eigenlijk het leukst vond op het vmbo was de bouw. Maar daar koos ik niet voor omdat ik niet als zo’n jongensmeisje gezien wilde worden.’’ R : ,,Dat was ook wel een beetje afzetten, Grytsje. Ik zei altijd dat je wel timmervrouw kon worden, maar omdat pa dat zei wilde je dat niet.’’ Het werd zorg en welzijn, waar ze niks mee deed, gevolgd door een economische opleiding aan de Noordelijke Hogeschool L eeuwarden. Z ag je een ondernemer in je doch ter? R (denkt na): ,,Jaaa. Ik zag gedrevenheid, heel erg erbovenop willen zitten en de bereidheid om hard te werken.’’ W
aar gaan ju llie gesprekken over? B espreken ju llie ondernemerszaken en zakelijke problemen? G: ,,Af en toe. Ik vraag hem wel eens hoe hij een kwestie zou oplossen.’’ V ader tegen dochter:,,Meestal zeg ik dan dat je zo dicht mogelijk bij jezelf moet blijven. Dan kun je het nooit echt fout doen.’’ D at is meer een vader- doch ter- advies dan dat h et over zakendoen gaat. R : ,,Ze zit natuurlijk wel in een heel andere wereld dan ik. Zij doet het op haar manier. We hebben het over het mens-zijn. Maar als ondernemer ben je toch ook in de eerste plaats mens.’’
Ik zie ze vaak kijken wat komt zij hier nu doen I n w elke zin is je vader een voorbeeld voor je? G: ,,Ik zie hem niet bewust zo. Het is eerder onbewust gegroeid, omdat ik van nabij meemaak hoe hij handelt. Ik zie zijn manier van praten met klanten, hoe hij luistert en rustig is. We gaan niet echt aan tafel zitten om ondernemerskwesties te bespreken.’’ R : ,,Ik handel vanuit oprechte interesse in klanten. Je moet open voor ze staan. Wanneer je iemand een hand geeft moet je alle vooroordelen overboord zetten.’’ G: ,,Dat is een houding die ik ook zo voel. Ik werk vanuit mijn hart.’’ I s je vader ook een coach ? G: ,,Nee zo zie ik hem niet. Ik doe dingen op mijn eigen manier. Ik hoef ook geen coach.’’ W
at zijn de versch illen tu ssen de manier w aarop ju llie zaken doen? ,, i heeft een op eiding en weet meer van financi n en marketing. k mis de scholing die zij heeft gehad en heb alles zelf moeten bedenken. Ik
udolf de Jong
doe het op mijn manier. Klanten hoeven bij mij ook nooit een contract te tekenen. Ik ga er altijd vanuit dat het wel goed komt. Maar dat kan in Grytsjes bedrijf helemaal niet. Ik kan klein blijven, maar Morris Solutions moet groter groeien wil het kunnen overleven.’’
Grytsje de Jong
Gaat ze een h ele grote w orden? R : ,,Zou best eens kunnen. Als ze het wil.’’
12
DE ZES BESTE ONDERNEMERSB
13
Ook dá t is ondernemen:
een goed ondernemersboek schrijven é n dat aan de man brengen. M aar de schrijver die het goed weet te verkopen, schrijft wellicht niet het beste boek. Wie op vakantie een goed ondernemersboek wil lezen krijgt van ons daarom wat tips mee. We vroegen enkele noordelijke ondernemers naar het boek waar zij het meeste aan gehad hebben. S ucces verzekerd.
Jan van Erve V an E rve S port & C ommercie uit Heerenveen (T hialf, eerder S C Heerenveen en F C E mmen) Geen enkel boek ,,Ik heb niks met ondernemers- en managementboeken. Ik kijk om me heen, ik leer van mensen met wie ik werk. En ik let vooral op in mijn ogen kundige mensen. Weet je, in een boek kun je problemen heel mooi omschrijven en vooral de oplossingen ogen geweldig. Maar de praktijk is weerbarstig. Ik neem niet alles klakkeloos van anderen over, want je moet je wel afvragen of iets bij je past. Je kunt niet iemand anders worden. Ik heb heel veel geleerd van Gaston Sporre (voormalig interimbestuurder bij SC Heerenveen). Zo zei hij over werken bij een voetbalclub, dat je zoiets met enige vorm van tegenzin moet doen. Het is namelijk werk, je moet niet te graag willen.’’
Mascha Perquin F oodtruck M ama M asch uit Hijlaard D oor B ouke Nielsen
'De zeven eigenschapen van effectief leiderschap', Steven Covey
Rene Schoenmakers
,,Dit boek heeft veel invloed op me gehad. Ik heb vijftien jaar bij AB N
C eo van C atawiki ( online- veilinghuis) uit A ssen, het snelst groeiende bedrijf ter wereld
Amro gewerkt en daar veel managementtrainingen beleefd. Maar je moet
'Kaas', Willem Elsschot
welke fase van je leven krijg je ermee te maken. Als zo’n boek aansluit bij
reëel zijn: de waarde wordt voor een groot deel bepaald door de timing. In je werk of je situatie, heeft het meer effect.
,,Dit boek is een klassieker en van alle tijden. Het gaat over F rans
Er staan allerlei opdrachten in het boek, ik heb ze uitgevoerd. Een ervan
L aarmans, een klerk die een kaashandel begint. Hij is met veel dingen
is: leef je leven met het einde voor ogen. Hoe wil je dat je kinderen je dan
heel erg druk: een kantoor, een bureau, een typemachine, briefpapier,
zien? Daar ben ik echt voor gaan zitten. Je wordt er diepzinnig van.’’
huisstijl, het zoeken van partners, noem maar op. Waar veel ondernemers
Ik geef al heel lang geen leiding meer, maar wat ik daar geleerd hebt,
nu netwerken en borrels bezoeken, ging L aarmans naar de sociëteit. Hij
gebruik ik altijd. Het is beï nvloeding, ik gebruik het, of ik nu aan het
deed van alles, behalve kaas verkopen. U iteindelijk eet-ie zelf maar een
koken ben of aan het begeleiden.’’
kaas op. Een dieptepunt is dat. Het is een mooi boek dat vertelt dat je 100 procent focus op je product en heel veel doorzettingsvermogen nodig hebt om te slagen. Het boek vertelt
Jaap de Winter
precies hoe het niet moet. En het is nog steeds actueel, want je ziet
D irecteur adviesbureau A S B R in Hoogezand
bijvoorbeeld heel veel startups bezig met huisstijl en leuke events.’’
'Management en Organisatie', Keunig en Eppink ,,Ik lees te weinig, ik ben meer een doe-mens. Tijdens mijn studie raakte
Marja Doedens
ik enthousiast over het feit dat je organisaties kunt ontwikkelen dankzij
C eo van Goldmund Wy ldebeast & Wunderliebe ( webapplicatie, websites) uit Groningen en A ssen, ook voorzitter M K B Groningen
analyses en methoden. Het werd mijn vak. Ik ben van huis uit techneut en
'Sterker dan Ooit', Brené Brown
Dit boek leerde ik tijdens mijn studie kennen en ik maak er tot op heden
daarom spreken schema’s, modellen en technieken me bijzonder aan. gebruik van in mijn adviespraktijk.
,,Het is het laatste boek dat ik gelezen heb, in het vliegtuig op weg naar
Mijn dochter doet nu het laatste jaar HR M aan de Hanzehogeschool en
Austin, naar het SX SW-festival. Daar heb ik B rené B rown vervolgens
raad eens met wel boek ze thuiskomt?! Het is net of de tijd stil heeft
horen spreken. Dat maakt het speciaal. Het krijgt extra lading. Het is ook
gestaan. C onclusie: het is een tijdloos boek.’’
daardoor een bijzonder boek voor me geworden. Het gaat over op je bek durven gaan, gewoon aan de slag gaan, kwetsbaar zijn. Als je geen risico’s neemt, leer je niks. O ver vallen en vooral weer opstaan.’’
BOEKEN
Alfred Welink V oorzitter V NO - NC W Noord, ceo R ecuperate M edical uit A ssen Twee boeken: 'Good to great', Jim Collins; 'Wijsheid voor Leiders', Bill Hybels ,,Good to Great heb ik twaalf jaar geleden gelezen. Een eyeopener. C ollins ontdekte dat sommige bedrijven in bepaalde sectoren het bovengemiddeld goed deden en ging dat onderzoeken. Ze bleken iets gemeenschappelijks te hebben. B ijvoorbeeld: eerst wie en daarna wat. Eerst de juiste mensen zoeken voor je begint te produceren. Die bedrijven bleken ook volhardend. Niet een of twee jaar, nee, elke dag gingen ze voluit. Het tweede boek gaat over de drie K’s: kunde, karakter en klikfactor. Ik dacht tot dan dat de klikfactor niet zo belangrijk was. Maar je loopt wel wat harder als er een klik is, want je hebt dan wat over voor een ander.’’
T he B ig B uilding
15
BAKSTENEN INNOVEREN NIET Startup- locaties zijn hip and happening. Wat is het geheim
van deze broeinesten voor ondernemerschap? Niet sec het gebouw of de locatie, maar wat er binnen de muren gebeurt. D aar is é é n toverwoord leidend: verbinding. D oor K arlijn ter H orst
Ze zijn niet meer op een hand te tellen in Noord-
O ntwikkelen
Nederland: startup-locaties. C reatieve fabrieken,
Incubator L eeuwarden, gevestigd in de Kanselarij in
panden waar startende, vaak jonge ondernemers hun
het centrum van de stad, waar L ennard Drogendijk en
concepten uitwerken tot haalbare innovaties.
C orrie Ponne hun verdieping naar gelang de behoefte
C oncepten bedoeld om te groeien, om naam en faam
van de ‘ bewoners’ stukje bij beetje verder ontwikkelen
te maken. O f - een veel gehoorde kreet in de noorde-
tot optimale werkplek. In het L aunch C afé aan de
lijke startup-scene - om waarde toe te voegen aan de
Groningse Herestraat faciliteren oprichters Koen
wereld.
Atema en Niek Huizenga complete werkplekken voor fle ers en startende edri ven, i e kaar in grote
Die groei moet worden gekweekt. En juist die kweek,
ruimten.
daar draait het om in de startup-locaties van het Noorden. „ De startup is het zaadje”, zegt Stef van der
Net buiten de R ing Groningen, op de Zernike C ampus,
Ziel, eigenaar van Jetstream, een van de mondiale
huist de IncubatorC ube050 van de Hanzehogeschool
marktleidende bedrijven op het gebied van online
en de R ijksuniversiteit, met kantoortjes voor elk die
streaming. „ Als je geld hebt verdiend, ben je geen
aansluit. O ok in Groningen: The B ig B uilding, in het
startup meer. Een startup is de zoektocht naar een
PostNL -gebouw achter het Hoofdstation, waar de vier-
businessmodel. Een tot drie jaar trial and error, want
kante meters naar ieders wens vrijelijk mogen ingericht.
het moet misgaan. Daar leer je van.”
En de drie O ndernemersfabrieken in Drenthe - Assen, Emmen en Hoogeveen - waar starters in een gebouw vol
En waar kun je beter vallen en opstaan dan ergens
voorzieningen terechtkunnen.
waar met jou nog dertig anderen vallen en opstaan? Inderdaad, op een plek waar startende ondernemers
F ijn, relatief goedkope werkplekken voor ondernemers
bij elkaar kunnen komen. Een fysieke locatie is dan
die in een fase zitten waarin elk dubbeltje wordt
geen overbodige luxe. Een groeiend aantal panden
omgedraaid. Wie niet beter weet neigt ertoe de
wordt omgetoverd tot creatieve fabrieken. Een kleine
locaties bedrijfsverzamelgebouwen te noemen. Maar
greep uit het arsenaal.
››› 16
16
15 ››› dat is tegen het zere been van de verschillende oprichters. Het pand is slechts een middel naar een groter doel: verbinding. Ieder op zijn eigen manier. „ De waarde van een startup-locatie zit in het netwerk en de activiteiten. Kantoor is niet alleen werkplek, maar ook ontmoetingsplek”, vindt R utger van Zuidam, een Groningse internetondernemer. Want door verbinding, leren van elkaar en anderen, gaan de startup-zaadjes kiemen. V rijstaat The B ig B uilding is vooralsnog de grootste en bekendste startup-locatie van het Noorden. Het is een soort vrijstaat, waar studenten van de Hanzehogeschool, jonge bedrijven en startups elkaar ontmoeten in gezamenlijke ruimten als de kantine. „ Ik wil geen regels”, vertelt oprichter R alph Steenbergen. „ De community vult die zelf wel in. Natuurlijk zijn er contractafspraken, maar die wil ik niet uit de kast halen.” De deur van Steenbergen staat altijd open voor advies, maar de vloer op en mensen koppelen doet hij niet bewust. Door mensen bij elkaar te zetten in
ZE MOGEN AF EN TOE BEST EEN SCHOP ONDER HUN KONT
hetzelfde gebouw, ontmoeten ze elkaar vanzelf, is zijn gedachtegang. In het L aunch C afé valt het oog direct op de grote ar met koffiemachine.
ier ontstaan etter i k
gesprekken. Het is heel cliché, maar zo werkt het nog
de O ndernemersfabriek dicht zich een andere rol toe. „ We gaan voor een bredere rol: de regio slim verbinden. C ommerciële partijen, onderwijsinstellingen en de overheden.”
steeds.” Koen Atema trok langs locaties over de hele wereld, op zoek naar de beste huiskamersfeer voor zijn
Monitoren
locatie. „ Want een café is een soort huiskamer, met
De twee Incubators in het Noorden, die in L eeuwarden en die van de
gezelligheid. Daar ontstaan de beste ideeën.”
Hanzehogeschool en de R U G, wachten niet tot ondernemers bij hen aankloppen. Ze zoeken actief. L ennard Drogendijk van Incubator
Niet alleen de sfeer nodigt uit tot converseren. Er
L eeuwarden vertelt: „ We werken samen met kennisinstellingen en
wordt bewust ingezet op verbinding tussen degenen
doen roadshows om mensen te attenderen.”
in het L aunch C afé onderling en met het bedrijfsleven. V rijdagmiddagborrels, gezamenlijk lunchen,
O ok F rans Donders, van incubator IncubatorC ube050 van de
netwerkbijeenkomsten, seminars, workshops:
HanzeHogeschool, hanteert zo’n actief beleid dat zelfs nog een stap verder
georganiseerd door de oprichters of door de
gaat. „ Wij vragen alle nieuwe studenten naar hun ondernemersambities.
community zelf. En, L aunch C afé heeft een
We monitoren ze en de besten komen uiteindelijk bij ons in het
community manager Matthijs Smit.
incubatortraject.” Ze volgen vakken, seminars en masterclasses. In L eeuwarden zijn ‘ bewoners’ verplicht mee te doen aan de actieve
Atema legt uit: „ Matthijs is onze aanjager. Hij loopt
coaching die Drogendijk en Ponne bieden. Iedere maand zijn er individuele
altijd rond en gaat voortdurend met mensen in
gesprekken en is er een intervisie, waarin alle starters elkaar coachen en
gesprek. We willen faciliteren, maar startups ook een
oplossingen aandragen voor eventuele problemen. Ponne: „ Als ze drie keer
stapje verder helpen. V aak beginnen mensen hier als
niet op komen dagen, dan vertellen we ze dat ze beter thuis kunnen blijven.”
eenpitter, maar vertrekken ze als bedrijfsteam.” Dat stapje verder geldt ook voor de Drentse ndernemersfa riek.
De locaties gerelateerd aan kennisinstellingen, zijn die niet te schools? Staat
pgezet en gefinancierd door de
dat echt ondernemerschap niet in de weg? Nee, zegt V an der Ziel. „ Je moet
Provincie, om het ondernemersklimaat te stimuleren.
ondernemerschap cultiveren. Ze mogen af en toe best een schop onder hun
Eelco B akker is projectmanager. „ We willen startups
kont.” V an Zuidam is fan van de structuur van de incubators, van ingangen,
een overlevingskans bieden, met een intensief
kennis en netwerken die ze bieden. Al blijft de community building wat
ondersteuningstraject. Iedereen die binnenkomt krijgt
achter. „ Maar, het is net welke manier bij je past.”
een business coach, een ervaren ondernemer met een groot netwerk. Daar maken we optimaal gebruik van.”
Een ultieme scenario is volgens de internetondernemer een merge (mengvorm) van de vrijstaat als The B ig B uilding en de interessante
De O ndernemersfabriek wil meer zijn dan locaties
ingangen die startup-locaties van kennisinstellingen bieden. „ Het vrije
waarin starters kunnen groeien. „ In Drenthe gaan
en de community van grassroots en de structuur van top down: daarmee
we het niet redden met losse locaties. Er zijn relatief
creëer je waarde.”
weinig echt groeigerichte ondernemers, dus die locaties hebben an sich weinig impact.” Drenthe is
Met allerhande verbindingen leggen dus, niet met een gebouw.
geen Groningen, zegt B akker. Dat hoeft ook niet, want
Want, stelt V an der Ziel, bakstenen innoveren niet.
Bouw & Facility Nederland is een jong en innovatief bedrijf. Wij ondersteunen en ontzorgen de zakelijke markt op bouwkundig en facilitair gebied. Met in totaal meer dan 50 jaar ervaring in de bouw beschikken we over een goede dosis vakmanschap en praktische deskundigheid. We zijn gespecialiseerd in: Verbouw | Technisch beheer | Brandbeveiliging Onderhoud (NEN 2767 conditiemeting) Bouwonderzoek bij schades of lekkages
Uw gebouw in vertrouwde handen!
Stettinweg 16, 9723 HD Groningen | Telefoon: 050-8200195 | E-mail: info@bouwenfacility.nl
WWW.BOUWENFACILITY.NL
Uw e v nt U opwmeve op maaetn! t aat!
Bedrijfsuitjes, teambuilding en vrijgezellenfeestjes Bedrijfsuitjes, en vrijgezellenfeestjes bij teambuilding Ottenhome Heeg Events! bij Ottenhome Heeg Events! Van sportieve en actieve tot rustige Vanen sportieve en actieve tot rustige ontspannende activiteiten, en ontspannende activiteiten, wij maken graag een event op maat! wij maken graag een event op maat!
Ottenhome Heeg BV Ottenhome BVHeeg De Draei 3 | Heeg 8621 CZ De 3 | 8621 CZ Heeg Tel.:Draei +31 (0)515 442898 Tel.: +31 (0)515 442898 www.ottenhomeheeg.nl | www.ottenhomeheegevents.nl www.ottenhomeheeg.nl | www.ottenhomeheegevents.nl
18
d Äł t VrÄłe V rije tijd is van alle tijden, maar hoe we die tijd invullen verandert. We willen spanning en soms zingeving. D rie noordelijke initiatieven spelen daar op in.
19
M uziekfestivals zijn niet meer alleen muzikale bijeenkomsten. Het zijn - zeker in Noord- Nederland - ook steeds vaker plekken waar nieuwe dingen bedacht worden. B roeinesten van innovatie. Z oals Welcome to the V illage, volgende maand bij L eeuwarden.
A nna van Nunen
INNOVATIE ALS TOERISTISCHE TREKKER
S joerd B ootsma
Door Jean-Paul Taffijn Muziek. Die staat nog altijd centraal op het festival. Maar
onzichtbaar, verwerkt in de infrastructuur rond het festival.
Welcome to the V illage is meer dan muziek en bier. Kunst &
B ootsma: ,,Het festival is een living lab. Mét biertap. Daar
Design krijgen ook een plek, à la Noorderzon in Groningen. En
bedoel ik mee dat we een informele setting creëren. Mensen die
dan is er nog ruimte vrijgemaakt voor innovatie. V eel ruimte.
zich thuis voelen, zijn creatiever.’’ De innovatie gaat verder dan
,,Je moet het zo zien: festivals zijn eigenlijk maatschappijen in
(technologische) producten. V oedsel bijvoorbeeld krijgt veel
het klein. Daar kun je nieuwe dingen uitproberen om te zien of
aandacht. ,,O nze 25 cateraars kopen steeds meer in bij lokale
het in de ‘ echte wereld’ ook een succes zou kunnen zijn’’, vertelt
boeren. Wij brengen ze in contact. Dat is een evolutie in de
Anna van Nunen, directeur van Innofest.
voedingskant van festivals die wij zeer nastreven. V oor de
Innofest? Ja, dat is een stichting die innovatie knoopt aan
directe omgeving levert het veel nieuwe business op.’’
acht festivals in Noord-Nederland. Ze komt ook voort uit die
De creatieve geesten die Dorp een week bewonen, zijn
festivals, waar ‘ nieuwe dingen bedenken’ al langer belangrijk was.
doelbewust bij elkaar gezocht. ,,Je wilt niet allemaal dezelfde
Welcome to the V illage bij L eeuwarden is één van die acht
types hebben. Dan werkt het niet. We hebben startups staan
aangesloten festivals. Innovatie heeft er een voorname rol. O p
met producten die in theorie werken. In Dorp toetsen ze hun
het festivalterrein wordt ‘ Dorp’ ingericht, een deel van het
vinding aan de praktijk. Maar ook grotere instellingen, zoals
terrein dat helemaal ter beschikking staat aan mensen die
Wetsus dat onderzoekt hoe we de waterhuishouding beter voor
nieuwe producten willen uitproberen, verbeteren of aanpassen.
elkaar kunnen krijgen.’’
De week voordat de festivalgitaren in het weekend los gaan, is
Eén van de leuke aspecten van Dorp, is de leercurve. ,,Dit wordt
Dorp al open.
de derde keer. Dorp wordt steeds groter, maar ook steeds beter.
Innovatie is heel belangrijk voor het festival bij L eeuwarden,
Sjoerd B ootsma kan de innovatie niet los zien van het festival.
zegt artistiek directeur Sjoerd B ootsma. ,,Dit festival is een plek
,,Ik vergelijk het met een gloeilamp. Dat is 5 procent licht en
waarop we een paar dagen lang laten zien hoe we ó ó k kunnen
95 procent warmte. Het licht hebben we. Wat wij willen is die
samenleven en –werken. Het festival heeft in wezen een
warmte ook in iets nuttigs omzetten. Daar gaat het om. De
voorkant, de mensen die komen genieten, maar ook een
mensen komen vooral voor de cultuur. Maar ieder mens die wat
interessante achterkant. Het is eigenlijk een dorp waar 3 dagen
van de innovatie meepakt, is mooi meegenomen.’’
lang 9000 mensen ‘ wonen’.’’ En dat moet allemaal perfect werken. Al die mensen moeten eten, drinken, hun behoefte doen, slapen, zich veilig voelen. ,,Wij bouwen een nieuw, tijdelijk dorp waarin we zelf helemaal kunnen bedenken hoe we dat aanpakken. Dat maakt zo’n festival een unieke plek om nieuwe dingen uit te testen. Helemaal omdat we precies kunnen meten wat er in – en uitgaat.’’ Dus ja, de kartonnen tent staat er, de uit gerecyclede jeans opgetrokken tent, duurzame accu’s en aggregaten, revolutionaire waterbehandelingssystemen. Maar veel innovaties zijn
‘ Het festival is een living lab. M et biertap’
20
T wijfels alom, dik twee jaar geleden. E en avontuurlijke verrassingsreis. Wie zit daar eigenlijk op te wachten? D e bedenkers van S rprs.me hadden vertrouwen en begonnen gewoon. D it jaar sturen 3 5 medewerkers bijna 3 0 .0 0 0 mensen naar oorden die zij van tevoren niet kennen.
IK GA OP REIS EN NEEM MEE..., GEEN IDEE Door Jean-Paul Taffijn „ Eerlijk? Dat het zo’n succes zou worden, daar hadden we in
van onze reizigers, want zo noemen we onze klanten, ons
eerste instantie ook geen rekening mee gehouden”, vertelt
concept bij vrienden aanbevelen. Dat verklaart voor een groot
medebedenker R aymond Klompsma uit O udemirdum. ,,Maar
deel onze snelle groei.”
we hadden wel sterk het gevoel dat dit soort reizen iets is wat
We willen avontuur met zijn allen, in een tijd dat het gewoon is
een flinke groep mensen wi . n natuur i k hadden we daar van
geworden om all-in ergens heen te vliegen, om volledig verzorgd
tevoren wat marktonderzoek naar gedaan.”
te worden. Dat doet Srprs.me juist niet. ,,Het gaat om de
Hoe werkt het? Je kiest een thema, Adventure bijvoorbeeld.
ervaring, en die begint al op het vliegveld ergens in de wereld.
O f C ity Tripping, of Sunsation, of één van de andere opties.
Het regelen van een taxi naar het hotel of hostel is het eerste
Een week voor vertrek krijg je in een app de weersvoorspelling
contact met de lokale bevolking. Die chauffeur kan je meteen
op de plek van bestemming. Zodat je weet of je een korte broek
vertellen waar je moet gaan eten.”
of een regenjas moet inpakken. Je bent op het afgesproken
De spontaniteit terugbrengen in vakantieland. Dat is zo’n beetje
tijdstip op de luchthaven en het avontuur begint.
het uitgangspunt van Srprs.me. Het idee ontstond zelf ook
,,Dan pak je je kraskaart. En dat is echt een tof moment. Ik heb
spontaan in 2013. ,,Stefan, Marcel en ik (Stefan Wobben en
het zelf natuurlijk ook al gedaan. Je voelt echt spanning in je
Marcel Hagedoorn, de andere eigenaren van digitaal
buik, omdat je eindelijk te weten komt waar de reis heen gaat.
ontwerpbureau C oncept7 in Groningen, red.) houden alle drie
Daar begint de ervaring. Ik ben ervan overtuigd dat die ervaring
van reizen. O p zeker moment zei Stefan tegen me: ‘ Ik heb dit
iets is wat steeds meer mensen zoeken. Het past bij deze tijd.”
weekend niets te doen. B edenk eens een leuk reisje voor me’.
Dat blijkt. Het eerste jaar lieten 7 00 mensen zich verrassen.
Ik heb hem naar Marrakesh gestuurd. Aan zijn apps met
V orig jaar waren het er 13.000 en dit jaar mikt Srprs.me op
belevenissen zag ik dat het zeer geslaagd was. Juist omdat het
tussen de 25.000 en 30.000 reizigers. Even belangrijk is volgens
een verrassing was en niet kapot georganiseerd. Hij maakte van
Klompsma de zogeheten NPS-score, die de klantenloyaliteit
alles mee met lokale mensen.”
meet. ,,Die is ongekend hoog. Het komt er op neer dat heel veel
Het avontuur is in trek. V eel reizigers van Srprs.me boeken vaker dan één keer. Niet dikwijls steeds avontuurlijker. ,,We hebben deze maand het thema ‘ dropping’. Het is een enkele reis naar een onbekend oord. Je moet zelf regelen hoe je terugkomt. Is een groot succes. We krijgen ook steeds meer men-
D e spontaniteit terugbrengen in vakantieland
sen die op huwelijksreis gaan. Hoe cool is dat? Je hebt je bruiloft tot in den treure geregeld en laat je daarna volledig verrassen.” Waar houdt dit groeiende bedrijf op? Niet binnen de landsgrenzen in ieder geval. In B elgië is Srprs.me onlangs gelanceerd. Andere landen volgen ongetwijfeld. L aten we nog een lijstje doen met Klompsma’s favoriete, door zijn bedrijf bedachte bestemmingen. ,,Zou leuk zijn, maar dat doen we dus niet. Het moet wel een verrassing blijven.”
21
We zijn met zijn allen op zoek naar nieuwe manieren om vakantie te vieren, om even weg te zijn. K unstketen D renthe speelt daarop in door een uitje te bieden in de totale stilte en duisternis van de D rentse natuur, omringd door kunst.
Wilma C olewij
Greet O osterhuis
IN DE DRENTSE NATUUR SLAPEN IN EEN GALERIE Door Jean-Paul Taffijn Het zijn echt keten, waarin mensen kunnen overnachten. Maar
Wie stilte zoekt, inspiratie, ruimte, zichzelf, pure ontspanning,
dan wel van mooi, nieuw hout, met een kleine veranda. B innen is
neemt contact op met Kunstketen en zoekt één van de plekken
plek voor vier bedden, een kast en een tafeltje en stoelen. Tot nu
in de natuur uit. Aan een meer, bij een hunebed, op de hei, in het
toe nog weinig bijzonders. Maar dan: deze keet kan op plekken in
bos. De recreatieondernemers zorgen ervoor dat de keet op het
de vrije natuur neergezet worden. En de buitenmuur is versierd
afgesproken tijdstip op de goede plek staat. Helemaal terug naar
met een groot kunstwerk, zoals ook binnen aandacht voor kunst is.
het niets is het niet. De bedden zijn goed, er is licht. Je krijgt een
„ De één vindt het fantastisch, de ander voelt zich zo in de vrije
accu mee.
natuur onder de sterrenhemel niet op zijn gemak. Je moet voor
De kunstketen – de bedoeling is dat het aantal wordt
je behoefte ’s nachts wel even buiten naar de portapotti. Daar
uitgebreid – zijn een welkome aanvulling op het aanbod in
moet je tegen kunnen”, zegt Greet O osterhuis. Zij is eigenaar van
Drenthe, denken de initiatiefnemers. O osterhuis: „ Een huisje is
camping Zwanemeer in Gieten.
saai in wezen. Daar zijn er al zo veel van. Maar dit zijn galerieën
Kunstketen is een bijzondere samenwerking tussen vier
waar je in slaapt.”
ondernemers in de Drentse recreatiesector en een groep
En dan zijn er nog evidente voordelen voor de kunstenaars. Die
kunstenaars. Het Drentse L andschap en Staatsbosbeheer spelen
letterlijk levensgrote uithangborden in de ongerepte Drentse natuur
ook een belangrijke rol, door aangewezen plekken in de natuur vrij
hebben hangen. En dat is een manier van vercommercialisering die
te geven voor deze vorm van toerisme. Permanent mogen de keten
zeker in de kunstwereld veelal niet erg aan de oppervlakte ligt.
er uiteraard niet staan, dus het is wel heen en weer rijden geblazen.
Intussen wordt nagedacht over een veelbelovende stap: die
Wilma C olewij organiseert al twintig jaar kunstprojecten en is
naar de zakelijke markt. O ok in het bedrijfsleven worden
vanaf het eerste uur betrokken bij dit initiatief. „ Dit idee zit al
inspiratiesessies, heidagen en hoe je het ook noemen wilt, steeds
een hele tijd in onze hoofden. In het najaar van 2014 was de tijd
spannender, steeds meer afwijkend van wat jarenlang gedaan is.
rijp. We hebben er jonge ondernemers bij gevraagd en die aan de
O osterhuis: „ Ik zie het zo voor me. V ier keten bij elkaar,
kunstenaars gekoppeld.”
kampvuur erbij, barbecue. In de totale vrije natuur, aan een
En dus staan er sinds vorig jaar vier van die kunstketen in de
meer. Ja, daar zien wij kansen.”
provincie, op verschillende plekken, bij ondernemers op de camping, of op één van de natuurplekken. Drie van dezelfde houten keten van producent Eigenwijsbouw, en één oudere pipowagen. De levensgrote kunst op de zijkant is op alle varianten aanwezig. Wilma C olewij: „ Het aardige is dat we de kunstenaars - Merel Jonkheid, Nel Kamphuis, Jolein L andeweer en Geert de Weerd - hebben gevraagd werk te maken geï nspireerd door de ondernemers aan wie ze gekoppeld waren. Dat is prachtig uit de verf gekomen. Je ziet de bekende verhalen, of zelfs het hele ondernemersgezin als vogels.”
E en huisje is saai in wezen
ADVERTENTIE
22
B ouw Scan Plus A rjen B oltjes
Harald S chonewille
M
ijnbou w sch ade of niet: veiligheid en risico’ s van panden ex act in beeld H et in kaart brengen van risico’ s en sch ade aan gebou w en vereist veel ex pertise. B ouw S can P lus heeft voor vastgoedbeheerder en particulier instrumenten om grip te krijgen op vastgoed. Hun nulmeting wordt notarieel vastgelegd en is daarmee een perfect juridisch ijkpunt. B ouw Scan Plus is een Gronings ingenieursbureau met ervaring in vastgoedbeheer en risicomanagement en is naast professionele dienstverlener omtrent bestaand vastgoed, ook sterk betrokken bij de regionale aardbevingsproblematiek. “Wie de media omtrent de aardbevingsproblematiek goed volgt, leest dat de NAM en C entrum V eilig Wonen zo hun eigen manieren hebben om schade- afhandeling in het aardbevingsgebied te vertragen en het aantal indieners te verkleinen. Eind vorig jaar hebben ze op een vrijdagmiddag de nieuwe contourlijnen van het aardbevingsgebied via het KNMI gepresenteerd en is het aardbevingsgebied per 1 januari jongstleden veel kleiner gemaakt. Schaden ‘ buiten’ de contourlijnen van het aardbevingsgebied worden zelfs ‘ on hold’ gezet of minder adeq uaat opgepakt dan schaden binnen de contourlijnen.” “Wij hebben de nulmeting ontwikkeld om mensen sterker te laten staan en te zorgen voor een goeie schadeafwikkeling bij een eventuele juridisch mijnbouwschade-proces. De Nulmeting voldoet aan de gestelde richtlijnen volgens B R L 5024, is juridisch & constructief onderbouwd en wordt geheel notarieel vastgelegd. Het is een samenwerking met De Haan Advocaten & Notarissen en een gerenommeerd constructief ingenieursbureau uit het Noorden.” “Allereerst leggen we een gebouw, een woonhuis, kantoor of monumentaal pand volgens een strak stramien met hoogtefotografie vast. edere vierkante meter zetten we gedetailleerd op de foto, voorzien van datum. Daarna analyseren we de beelden of er sprake is van schade en wat voor schade dat eventueel zou kunnen zijn en maken we een risico- inschatting op basis van de dertien standaarden van de Hoog R isicovolle B ouwkundige Elementen. En dat leggen we vervolgens allemaal notarieel vast voor de klant, zowel voor de particulier als de professionele vastgoedbeheerder.” legt Harald Schonewille uit. “V oor de professionele vastgoedbeheerder kan de nulmeting de basis vormen van de B ouw Scans die B ouw Scan Plus heeft ontwikkeld op het gebeid van veiligheid, onderhoud, energie en schade.” G rip op vastgoed O m vastgoedeigenaren, makelaars, V erenigingen van Eigenaren, V vE- beheerders en andere professionele partijen inzicht te geven in de staat van hun vastgoed hebben Harald Schonewille als Sertum geregistreerd Integraal V astgoeddeskundige en Arjen B oltjes als
vastgoedbeheerder hun kennis gebundeld. “Hoe beter je bouwkundig en installatietechnisch bestaand vastgoed scant op gebreken en risico’s, hoe beter je die kunt managen. Wij bieden inzicht in onderhoud, onderhoudskosten en mogelijke technische risico’s. We brengen onderhoud in beeld volgens conditiemeting NEN 27 6 7 en geven aan wat het risico is als een gebrek niet op korte termijn wordt opgelost. In onze MeerJaren O nderhoudsplannen geven wij aan welke onderhoudskosten op korte en lange termijn kunnen worden verwacht, zowel voor bouwkundige als installatietechnische onderdelen van het gebouw.” “V oor nieuw te ontwikkelen vastgoed worden we steeds vaker gevraagd door architecten, aannemers of ontwikkelaars. Aanbestedingen worden steeds vaker gehouden volgens het principe van Design, B uild & Maintenance (DB M), waarbij een partij gecontracteerd wordt die naast het ontwerp en het bouwen ook verantwoordelijk wordt voor onderhoud van het gebouw voor bijvoorbeeld 25 jaar. Het is dus belangrijk om een goed MeerJaren O nderhoudsplan te hebben, waarbij rekening wordt gehouden met het materialiseren van het ontwerp,” zegt Arjen B oltjes. “Een duurder duurzaam en onderhoudsarm product, kan hierdoor op de langere termi n ehoor i k financiee voordee op everen. Harald Schonewille: “Wij kijken integraal naar vastgoed en opereren vanuit risicomanagement. Daarom hebben we vier scans ontwikkeld in de disciplines veiligheid, onderhoud, energie en schade. Integraal denken en handelen scheelt veel tijd en bespaart kosten, het is de manier om grip te krijgen op vastgoed. i zi n gecertificeerd conform de integra e inspecties van de R ijksvastgoeddienst en werken voor een groot aantal opdrachtgevers als gemeenten, corporaties, zorginstanties, beleggingsmaatschappijen en V erenigingen van Eigenaren. Z orgplicht “Er is door ongelukken en incidenten de afgelopen jaren een sterke focus op veiligheid. Zo moeten vastgoedeigenaren van gebouwen met uitkragende betonconstructies zoals balkons en galerijen die voor 197 5 gebouwd zijn, hun gebouwen voor 1 juli 2017 onderzocht te hebben op constructieve veiligheid. Wij doen visueel en destructief onderzoek naar de wapening van uitkragende balkon- en galerijvloeren volgens de C U R 248 met geavanceerde apparatuur waarmee we bijvoorbeeld “in” beton kunnen kijken.” “Gelijksoortige onderzoeken naar constructieve
vei igheid doen we ook voor kopgeve s van flats. e laatste jaren is het een aantal keren voorgekomen dat een deel van gemetselde kopgevels van met name oudere panden is ingestort. V aak heeft dat te maken met te weinig of zelfs doorgeroeste spouwankers. Wij doen visueel en destructief onderzoek naar de spouwankers van kopgevels volgens de richtlijnen van SB R .” “O ok brand- en vluchtveiligheid is helaas vaak niet goed op orde en er overlijden jaarlijks alleen al 40 mensen in hun eigen woonomgeving tijdens een brand. Naar aanleiding van de V olendambrand en V uurwerkramp in Enschede is een inhaalslag gemaakt, maar geregeld zien we dat brandscheidingen door tussentijdse werkzaamheden, door “lekken” of wijzigingen in de compartimentering niet meer optimaal zijn. Het is aan te bevelen om de brandscheidingen periodiek te controleren en te zorgen voor een goed brandveiligheidsdossier volgens de NEN 6 059.” “In de zakelijke markt moeten vastgoedeigenaren de komende tijd hard aan de slag om te kunnen voldoen aan hun wettelijke vastgoedverplichtingen; onze scans en rapportages zijn bedoeld om hen te helpen om hun wettelijke zorgplicht na te komen.” V eiligheid voor alles “We hebben verschillende bedrijfspanden beoordeeld voor professionele partijen en in opdracht van Gemeente Groningen bijvoorbeeld de Stadsschouwburg ingescand. Een prachtige klus natuurlijk die ook een aantal kritieke punten heeft opgeleverd, zoals inzicht over schade als gevolg van mogelijke trillingen. V ooral voor professionele partijen is het van belang, omdat zij wettelijk moeten voldoen aan hun zorgplicht voor gebouwen, ze moeten er voor zorgen dat die veilig, milieuverantwoord en zuinig zijn. Wij zien in de praktijk hoe het er voor staat, er is nog enorm veel werk te doen. O ok hier geldt weer dat de nulmeting inzichtelijk maakt hoe veilig een gebouw is of welke risico’s bepaalde schades met zich mee kunnen brengen, daarom brengen we een Gebouw in B eeld.”
www.bouwscanplus.nl
23
kordate bezigheid. Even laten zien dat je er bent. Dat je een ijzersterk profiel hebt waar niemand omheen kan. Maar het woord is niet meer zo en vogue sinds de etnisch geprofileerde aanhouding van de zwarte rapper Typhoon in zijn Mitsubishi Outlander, een maandje geleden. Ineens komen we tot de ontdekking dat we niet alleen onszelf profileren, maar dat anderen dat ook bij ons doen. We worden geprofileerd. Het werkwoord is grammaticaal gezien opgeschoven van wederkerend naar transitief.
Dat opschuiven betreft overigens niet alleen de grammatica. Ook de bewijslast wordt verschoven, namelijk van de overheid naar de geprofileerde. Die moet tegenwoordig bewijzen dat hij ondanks zijn lelijke profiel toch onschuldig is. Of het nu gaat om mensen met een donkere huidskleur die in een dure auto rijden, alleenstaande moeders met borderline, teruggetrokken levende mannen, kinderen die liever lezen dan voetballen, twintigers die een krant prefereren boven sociale media, bebaarde mannen die ‘jihad’ googelen, ze zijn op basis van hun profiel meteen al verdacht bij de daartoe strekkende instanties.
(ZICH) PROFILEREN
Nou hoeft de negatieve bijklank van het woord ons er niet van te weerhouden om ons te blijven profileren. We beseffen (ons) toch al nauwelijks meer wat een wederkerend werkwoord eigenlijk is, omdat we (ons) dat van school niet meer herinneren. Niet eens meer leren ook. Sterker nog, types die dat nog wél weten, zijn eigenlijk ook al verdachte figuren, met wie je moeilijkheden mee kunt krijgen.
Noord-Nederland profileert zich ook graag. Om te beginnen natuurlijk als degelijk en betrouwbaar. Huur eens wat vaker een Drent, Fries of Groninger in! Beetje zwijgzaam misschien, op het saaie af, maar wel een bonkige kerel die doorwerkt tot na sluitingstijden niet loopt te zeiken over een lunchpauze. Het arbeidsethos spat ervan af. Dan hameren we ook nog graag op de kwaliteit van de ijle ruimte, die hier bij gebrek aan beter nog te vinden is en tenslotte hebben we ook nog onze onderlinge verbondenheid, want we gaan hier maar niet weg.
Mooi profieltje, zou je zeggen, maar daar blijft het niet bij. Want het Noorden profileert zich verder nog als regio voor Healthy Ageing. We hebben bovendien een Energy Valley. En
willem van reijendam
duurzaamheid staat bij ons hoog in het vaandel. Verder willen we nog pieken met water, sensoren en een fantastische voedselindustrie. Je kunt hier in deze ijle ruimte dus gezond oud worden met een windmolen in je achtertuin en zelfgemaakte jam. Moet je alleen geen schoorsteen op je kop krijgen van een aardbevingsonbestendig huis.
Zelfstandig journalist en tekstschrijver
Het wordt een beetje veel op die manier. Een scherp profiel kenmerkt zich juist door alleen de
@ vanreijendam
essentie. Alles wat er niet aanhoort, moet eraf, zoals beeldhouwen wel eens wordt omschreven. In het Noorden gebeurt het omgekeerde. Er wordt steeds meer aan vastgeplakt, zodat onze buste geleidelijk ontaardt in een nondescripte homp klei met allerlei uitstulpingen.
Dat geeft niet, want het doet er niet zozeer toe hoe we onszelf profileren als wel hoe we geprofileerd worden. Waarna wij weer moeten bewijzen dat we heus niet in dat profiel passen. Beter dan ons profileren kunnen we daarom onszelf bewijzen.
COLUMN
Zich profileren klinkt als een lekker pittige en
ADVERTENTIE
24
Gerrit Wigger | Triple G
Nieuwe, rijke toekomst energieprovincie Groningen zonder aardbevingen Groningen als energieprovincie van Nederland, zonder gas en zonder aardbevingen. Het kan en het is noodzakelijk om zonder voorbehoud in te zetten op energietransitie. Hoe je een landelijk hoofdpijndossier omvormt in regionale kansen, kennis en welvaart. Water als leidraad voor een zonnige toekomst in Groningen. Gerrit Wigger is de verpersoonlijking van energietransitie. De oud Shell en NAM- man pleit voor fundamentele keuzes. “We moeten stoppen met olie en gas en inzetten op andere vormen van energie. Zonne- energie, hydro- energie, geothermie zijn de voornaamste pijlers voor een betere toekomst zonder aardbevingen. Windmolens op het land zijn feitelijk overbodig, want we hebben straks zoveel energie dat we ze niet meer nodig hebben.” Twee vliegen in één klap: aardbevingen stoppen en vervolgens een rijke toekomst creëren door gasvelden een andere energieproductiefunctie te geven. “We hebben alle stakeholders nodig om deze stap te zetten, van de inwoners van Groningen, de politiek, bedrijfsleven, onderwijs en wetenschap tot Shell, de NAM en hun aandeelhouders. Dan zetten we ook de stap waardoor Groningen toonaangevend wordt, geld verdient, enorme kennis opbouwt die ze internationaal kan aanwenden en met mogelijkheden die voor het bedrijfsleven groot zijn. Het moet anders, het kan beter. Doorgaan op deze weg is een ernstig sociaal en economisch delict.” NAM hanteert verkeerde methode In gesprek met Gerrit Wigger betekent de bereidheid je te verdiepen in de kennis van de boven- en ondergrond, productieformules, wetenschappelijk vastgestelde evenwichtsgrafieken, effecten van condensatie en verdamping en de fascinerende wereld van druk en temperatuur. “De keuze die nu gemaakt worden om de productie te verminderen is cynisch genoeg volstrekt onzinnig, want je lost het probleem van de aardbevingen er niet mee op. De compressie- productiemethode die de NAM nog steeds hanteert, betekent doelbewust het risico van aardbevingen accepteren bij een verminderde gasopbrengst. Het verlies van capaciteit namelijk betekent het verlies van leveringszekerheid.” “De huidige manier van winnen betekent dat je de drukval in de bodem die al vijftig jaar aan de gang is, niet stopt en je aanstuurt op meer en heviger aardbevingen. De gaswinning zorgt al decennia voor enorme drukverschillen en erosie in de bodemlaag die het gas bevat en daarnaast veroorzaakt het drukverschil enorme hoeveelheden condens die
wegstromen naar onderliggende zandlagen waardoor meer holtes (sinkholes) in de onderlaag ontstaan, zodat de onderlaag van kalkzandsteen in elkaar stort. De druk in de bodem is van oorspronkelijk 350 bar naar zo’n 90 bar gedaald. Dat enorme drukverschil zorgt ook nog eens voor het uitdijen van het huidige gasveld: de huidige contouren kunnen daarom niet gehanteerd worden voor schadeherstel.“ Strategie drastisch wijzigen “Er komen dagen dat de productiecapaciteit van putten plotseling veel sneller daalt dan de NAM in de gaten heeft, omdat ze geen flowmetingen per put uitvoeren. Ze weten met andere woorden niet hoe een put haar capaciteit verliest, ze kijken alleen naar het geheel. We moeten er rekening mee houden dat door het vormen van sinkholes, de aardbevingen heftiger worden.” “Wil je de aardbevingen stoppen, dan moet je je strategie drastisch veranderen, je moet de drukval stoppen. Door water in de onderlaag van een gasveld te injecteren, verhoog je de druk in het veld; tegelijk kun je voorlopig gas blijven winnen als je er maar voor zorgt dat je het water met dezelfde snelheid injecteert, als je het gas er uit haalt. Het water vult de holtes tussen het zand op en voorkomt nieuwe aardbevingen; je kunt gas blijven winnen met een hogere opbrengst dan nu het geval is. Het gas dat je de komende jaren nog wint, is ongeveer 400 miljard kuub (goed voor zo’n 120 miljard euro) en die heb je nodig in de fase van omschakeling, omdat je het gasreservoir geschikt moet maken voor een duurzame toekomst.” De tweede fase is veel essentiëler, want je moet stoppen met gas- en olieproductie en inzetten op nieuwe energievormen en hernieuwbare energie meent Gerrit Wigger. “Groningen moet stoppen met de productie van gas, de laatste 300 miljard kuub in de bodem laten zitten en de velden vervolgens opnieuw benutten voor de productie van schone, hernieuwbare energie. De komende twintig jaar gebruiken we om zo snel als mogelijk het aardbevingsrisico te stoppen door waterinjectie en om nieuwe investeringen te doen die het mogelijk maken de velden te gaan gebruiken voor winning van hernieuwbare energie zoals geothermie, hydro- energie, bio- chemische energie en opslag van biogassen.”
Transitie bepaalt het succes Wigger schetst aan de hand van berekeningen en modellen de schier eindeloze mogelijkheden voor Groningen die niet alleen miljarden opleveren, maar ook garant staan voor een enorme boost in internationaal aansprekende kennis en kunde. “Kies voor transitie, want de transitie bepaalt het succes van dit alles. Willen we de doelen zoals vastgelegd in het Energie Akkoord en internationaal in Parijs daadwerkelijk halen, moeten we fundamentele keuzes maken. We hebben de kennis, we weten dat het anders kan. We hebben iedereen nodig, van het vertrouwen van de inwoners van Groningen die we nu eens eindelijk gerust moeten stellen tot maatschappijen als Shell en Exxon en hun aandeelhouders zoals pensioenfondsen.” Wat drijft ondernemer Gerrit Wigger en zijn Triple G- samenwerkingsverband? “Ik heb een geweldige tijd gehad bij Shell en NAM en iedere dag heb ik plezier van wat ik daar geleerd en ervaren heb. Ik ben nu ruim twee jaar bezig met dit idee, ik ben weer gaan studeren en heb me geschoold in kennis van nieuwe energievormen en de mogelijkheden die dat bied en ik combineer dat met de kennis van druk, temperatuur en olie –en gaswinning. Ja, ik voel me deels schuldig omdat ik heb meegewerkt aan waar we in Groningen elke dag mee geconfronteerd worden, met de enorme schade die we hebben aangebracht. Ik voel me verantwoordelijk om de kennis die ik heb, nu in te zetten voor een goede toekomst. Het kan anders, het moet beter. We moeten de kans grijpen om het roer drastisch om te gooien en onze eigen toekomst en nieuwe welvaart te genereren. Als je weet hoe je aardbevingen kunt stoppen, mag je geen dag langer zo doorgaan.”
www.gasgenerationgroup.nl