Rug 400

ZAT ERD AG 2 6 APRI L 2 0 1 4

1614 2014

Ubbo Emmius, de eerste rector van de RUG in 1614.

De Rijksuniversiteit Groningen bestaat 400 jaar en viert feest

RUG400

INHOUD

EEN FEEST VOOR IEDEREEN

3

N

og even en dan is het groot feest. Er is iemand jarig: de Rijksuniversiteit Groningen. Het is vierhonderd jaar geleden dat de universiteit werd gesticht. Om te beseffen hoe belangrijk het is dat de universiteit is blijven bestaan: kijk maar naar twee steden die ook een universiteit hadden, maar die niet wisten te behouden. Harderwijk en Franeker. Uitleg overbodig.

Meer dan ooit wil de Groningse universiteit van ons allemaal in de drie noordelijke provincies zijn. Daarom is het niet alleen voor studenten en professoren feest, maar is iedereen welkom, gestudeerd of niet. Dat blijkt uit het programma, dat voor elk wat wils biedt. Dat blijkt ook uit de plaatsen van handeling: buiten Groningen zal het eveneens feest zijn.

Deze bijlage is het spoorboekje bij de lustrummaand, die begint op 15 mei en eindigt op 15 juni. Het is te veel om op te noemen wat er allemaal op stapel staat. In bijna alle artistieke onderdelen heeft de universiteit de samenwerking gezocht met de noordelijke gezelschappen: Het Noord-Nederlands Orkest, Het Noord-Nederlands Toneel, Club Guy & Roni, Werc.

Hoogtepunt wordt Voor Eeuwig, een spektakel in de open lucht, op de Zernike Campus, geregisseerd door Tom de Ket. Verder zijn er tal van evenementen op het gebied van sport, zoals hardlopen en roeien, en van kennis.

Voor een breed publiek, zoals blijkt uit het project 400 dagen, 400 vragen, dat lezers van de krant in staat stelt vragen aan de universiteit te stellen.

Sommige vragen worden in de krant beantwoord, andere leiden tot debatten, lezingen of een experiment. Zie daar een universiteit die in ons aller midden staat.

Het feest zal zijn sporen nalaten, want sommige activiteiten blijven bestaan, zoals de in ere herstelde Lauwersloop. Dat mag symbool staan voor de universiteit, die weliswaar trots is op haar traditie, maar die in de eerste plaats naar de toekomst kijkt. Voor Eeuwig: dat zou toch wat zijn.

PIETER SIJPERSMA, HOOFDREDACTIE NDC MEDIAGROEP

RUG400 GIFT FOR INFINITY: DE ZONNIGE OUDE DAG 4 DE BESTE AFGESTUDEERDEN BLIJVEN HIER 5 BRIEVEN NAAR HET THUISFRONT 6,7 SACHA DE BOER EN GRONINGEN 8 BOERENACADEMIE GAF HET NOORDEN KLEUR 9 PROGRAMMA RUG400 10,11 VOOR EEUWIG: VEELOMVATTEND SPEKTAKELDINER 12 BOEGBEELDEN VAN DE RUG 13 WAAR KOMEN DE STUDENTEN VANDAAN? 15 400 JAAR RUG IN BEELD 16 FRANEKER: HET GROTE FRIESE VERDRIET 17 SPORT EN DE RUG: TUSSEN TOPSPORT EN UITLAATKLEP 18 ELMER STERKEN OVER DE TOEKOMST VAN DE RUG 19

ILLUSTRATIE RUG | FOTO JAN WILLEM VAN VLIET

Samenstelling Rob de Kam Mannus van der Laan Vormgeving John Gjaltema Eindredactie Roel Snijder Gerda Douma Janna Zuiderveld Teksten Gerdt van Hofslot Bram Hulzebos Mannus van der Laan Rosa Timmer Marieke Voppen Arend van Wijngaarden Infographics Michel Brandsma André Broere Janneke van der Heide Rob Hesseling Fotografie Sacha de Boer Robin van Lonkhuijsen Jilmer Postma Corné Sparidaens, Kees van de Veen Jan Willem van Vliet Advies Els van den Berg (RUG400)

ONDERZOEK

4

Ouderen zijn nog nooit zo gezond en actief geweest als nu.

De universiteit is jarig en iedereen die vraagt ‘Wat wil je hebben voor je verjaardag’ krijgt als antwoord: Geld voor een onderzoek. Dat goede doel is het onderzoek ‘Actief oud is goud’.

DE ZONNIGE OUDE DAG

M WERKEN BIJ DE RUG

Naam: Jan Feringa (55) Woonplaats: Muntendam Functie: sectorhoofd in de bibliotheek In dienst: ruim vier jaar ,,Er lopen hier veel interessante mensen rond. Binnen de RUG is veel expertise en kennis aanwezig.

Het is leuk om die mensen te kunnen helpen. Tot voor kort was ik zelf ook student. Ik kwam wel eens in situaties dat ik mijn eigen docent kon helpen met bepaalde dingen. Er zijn veel faciliteiten binnen de bibliotheek, mensen weten vaak niet eens dat er zoveel is. Daar kun je ze dan mooi op wijzen.”

opperend zitten ze achter de geraniums. Klagend over luidruchtige jeugd, onveiligheid op straat, pijnlijke knieën of het slechte weer.

Eenzaam zitten ze te verpieteren in hun aanleunwoning, verongelijkt dat hun kinderen en kleinkinderen zo weinig op bezoek komen. Het beeld van ouderen, kortom, is bepaald niet positief. Ouderdom komt met gebreken, oude mensen zijn niet sexy en al helemaal niet interessant.

Dat beeld strookt totaal niet met de werkelijkheid. Ouderen in Nederland zijn nog nooit zo gezond en actief geweest als nu. Na hun pensionering kunnen ze nog tientallen jaren mee. Een deel van hen heeft nog best wat te besteden en reist de halve wereld over.

De meesten zijn thuis en spelen een uiterst belangrijke rol in de samenleving. Ze zorgen voor hun kleinkinderen op de dagen dat hun kinderen zelf te druk zijn met hun carrière.

Ze zorgen ook voor hun hoogbejaarde ouders, als die nog in leven zijn. Ze zijn actief in het verenigingsleven, bij sportverenigingen, in de gezondheidszorg, bij de bibliotheek en het buurthuis. En ze hebben vooral een rijk sociaal leven, vol kennissen, vrienden en familie.

Hoe kan het toch dat de verschillen tussen diverse ouderen zo groot zijn, vroegen onderzoekers rond het grote LifeLines-onderzoek van het UMCG zich af. Epidemioloog Ronald Stolk: ,,Ik zie het aan mijn tante. Ze is in de tachtig maar nog steeds actief. In de wijkvereniging, de zorg. Ze kent iedereen en iedereen kent haar. Nog altijd heeft ze een rol in onze familie en in de samenleving. Zo voelt ze dat ook. Ze is iemand die er toe doet. Dat is goed voor haar en voor haar omgeving.’’

Daar zou eens onderzoek naar gedaan moeten worden, meent Stolk. ,,Samen met

mijn team wil ik weten hoe we er voor kunnen zorgen dat mensen op hoge leeftijd er toe blijven doen.

Hoe kunnen we voorkomen dat ze buiten de boot vallen? Maatschappelijk gezond blijven is net zo belangrijk als je medische gezondheid. We weten dat als je blijft meedoen in de maatschappij, je gelukkiger, actiever, fitter en gezonder blijft.’’

Maar bepaald niet iedere oudere is zo actief en gezond. Even wat cijfers. Bijna 7 procent van de ouderen in een verpleeghuis krijgt nooit bezoek, bleek uit onderzoek van TNS/NIPO. Een kwart van de 65plussers heeft een ‘kwetsbare’ gezondheid en dat aantal groeit de komende jaren. Van de ruim 2,6 miljoen 65-plussers voelen bijna 800.000 mensen zich eenzaam.

Van de 4,1 miljoen 55-plussers voelt meer dan 1 miljoen zich eenzaam.

Van hen zijn 200.000 extreem eenzaam, zij hebben slechts een keer in de maand een sociaal contact.

Het is een minderheid, maar een grote minderheid. Genoeg reden om te kijken of er wat aan te doen is. ,,Hoe werkt het? Waarom blijft de een wel actief en de ander niet", vraagt Stolk. ,,Hoe zorgen we ervoor dat niemand verpietert en hoe kunnen bedrijven en overheden

Wie wil doneren voor het onderzoek ’Actief oud is goud’ kan terecht op de site www.rugsteunt.nl

RUG400 ons daar bij helpen?"

In het grote LifeLines-onderzoek van het UMCG zijn al wat gegevens te vinden. Van alle 167.000 deelnemers is immers bekend hoe gezond of ongezond ze zijn. Er worden ook vragen gesteld over hoe gelukkig, hoe eenzaam of juist hoe sociaal actief iemand is.

Met die gegevens in de hand willen de onderzoekers verder graven. Hoe maatschappelijk betrokken zijn mensen, hoe ziet hun sociale netwerk er uit, doen ze vrijwilligerswerk of niet, dat soort vragen. Die gegevens worden dan weer vergeleken met de gezondheid van de deelnemers.

Tot slot, zo is het plan, kan er een theorie ontwikkeld worden. Misschien is mantelzorg bijvoorbeeld een manier om actief en gezond te blijven. Het zorgen voor een zieke of hulpbehoevende. Maar voor anderen kan dat juist minder goed werken en heeft aansluiting bij een biljartclubje of klaverjasvereniging meer zin. Of nog weer andere activiteiten. Uiteindelijk gaan die theorieën getoetst worden in uitgebreide gesprekken met een aantal ouderen.

Dat is het idee tenminste. Maar eerst moet er geld ingezameld worden voor het onderzoek. Een cadeautje van het publiek in het belang van onze ouderen.

TEKST AREND VAN WIJNGAARDEN | FOTO ROBIN UTRECHT

REGIO

5

Jouke van Dijk: ,,De stad zuigt de hele ommelanden leeg.’’

RUG400 Met bijna 28.000 studenten en 6.000 medewerkers is de RUG nadrukkelijk aanwezig in Groningen. ,,Zonder universiteit had de stad geleken op Leeuwarden’’, zegt hoogleraar regionale arbeidsmarkteconomie Jouke van Dijk.

‘DE BESTE AFGESTUDEERDEN BLIJVEN HIER’

S

tel dat Groningen geen universiteit had. Hoe zou de stad er dan hebben uitgezien? De vraag lijkt vergezocht.

Toch is het meerdere keren in de 400-jarige geschiedenis van de RUG gebeurd dat het voortbestaan van de instelling aan een zijden draadje hing. Het had niet veel gescheeld of Groningen was in hetzelfde rijtje terechtgekomen als de voormalige universiteitssteden Franeker en Harderwijk.

Zo klein als deze steden zou Groningen zonder universiteit niet zijn gebleven. ,,Zonder RUG had Groningen eerder geleken op Leeuwarden”, zegt Jouke van Dijk, hoogleraar regionale arbeidsmarkteconomie. Een vergelijkbare provinciehoofdstad, maar wel de helft kleiner. En heel wat minder betekenisvol. Dankzij de RUG geniet Groningen internationale bekendheid, in elk geval bij een deel van de wereldbevolking dat heeft doorgeleerd.

Het belang van de universiteit voor de stad is niet te onderschatten, vindt Van Dijk. Dat is volgens hem op de eerste plaats te danken aan de afgestudeerden. Het noordelijke bestuur en bedrijfsleven hebben deze voor het uitkiezen. ,,Er worden in Groningen meer studenten klaargestoomd dan we nodig hebben, dus hebben we eerste keus. Dat blijkt ook uit onderzoek. De besten met de hoogste

cijfers blijven hier.”

De braindrain naar het Westen van het land moet volgens hem niet worden overschat. Iets minder dan de helft van de afgestudeerden pakt z’n biezen. Het is een tamelijk select gezelschap. ,,Het zijn vooral economen en juristen. Die gaan werken bij de grote multinationals, met name in Amsterdam.”

Het wordt bevestigd door de adresgegevens van 85.000 alumni waarover de RUG beschikt. Die lijst is niet compleet; ongeveer tweederde van de alumni is in beeld. Het blijkt - niet verrassend - dat de stad Groningen verreweg koploper is. Daar wonen meer dan 23.000 mensen die aan de RUG hebben gestudeerd.

Dan volgt Amsterdam met ruim 5800 alumni.

Het zuidelijk deel van Nederland kleurt aanmerkelijk minder groen. Brabant en Limburg zijn ook maar mondjesmaat bedeeld. Zelfs Rotterdam staat niet in de top tien van steden waar veel RUG-afgestudeerden wonen. Toch is op Baarle-Nassau en Boekel na geen enkele gemeente, afgaande op de alumnilijst, geheel RUG-vrij. ,,De verspreiding van alumni komt ongeveer overeen met het gebied waar de meeste RUG-studenten vandaan komen. De grens ligt bij Twente en de Veluwe. Bij de alumni ligt deze iets zuidelijker.”

De grootste braindrain vindt in het Noorden zelf plaats, constateert Van Dijk. ,,De stad zuigt de hele ommelanden leeg. Na hun afstuderen gaan ze in Ten Boer of Haren wonen. Ze keren niet terug naar de randen van het gebied, zoals de waddenkust of OostGroningen, waar veel studenten oorspronkelijk vandaan komen. Ze blijven op fietsafstand van de stad Groningen.”

Als tweede noemt Van Dijk het ‘consumptie-effect’. ,,Hoogopgeleide RUG-medewerkers hebben over het algemeen een redelijk salaris.

Ze bezoeken relatief vaak restaurants en nemen deel aan het culturele leven. Dat geldt ook voor de studenten. Die hebben weliswaar niet zo’n hoog inkomen, maar ze zijn wel met veel en besteden hun geld vooral in de eigen buurt. Ze kopen geen nieuwe Japanse auto en andere dure importproducten. Ze geven het vooral uit in het café.”

Ook de netwerkfunctie van de RUG is van groot belang. Veel wetenschappers bezoeken congressen en hebben wereldwijde contacten.

De kritiek dat de universiteit door die internationale oriëntatie met de rug naar de regio staat, wuift Van Dijk weg. ,,Met die mondiale gerichtheid is niets mis. De universiteit moet met haar wetenschappelijk onderzoek bij de wereldtop willen horen. De RUG staat niet voor niets in de buurt van plaats honderd in de Times Higher Education Rankings. Voor een regionale universiteit is dat hartstikke goed.”

Het staat niet in de weg dat de RUG volgens hem een goede binding heeft met de regio. In zijn waarneming zelfs méér dan menig andere universiteit. ,,De commissaris van de Koning en de burgemeester van Groningen spreken regelmatig met onze collegevoorzitters.

Dat gebeurt lang niet overal. Het is belangrijk dat die relaties er zijn.

Voor de regio is de universiteit de gateway naar de internationale top.”

Toch blijkt Groningen, ondanks de aanwezigheid van de onstuimig groeiende RUG, nog altijd een van de minst welvarende steden van Nederland. Van Dijk: ,,Weet u hoe dat komt? Omdat er zo gruwelijk veel studenten in de stad zijn. Het heeft ook te maken met het beleid van de gemeente Groningen, die jarenlang geen dure huizen wilde bouwen. Daardoor zijn veel RUGmedewerkers naar de omliggende dorpen gejaagd. Gelukkig komt de gemeente daar nu langzaam op terug.”

TEKST MANNUS VAN DER LAAN | FOTO’S CORNÉ SPARIDAENS, JILMER POSTMA

WERKEN BIJ DE RUG

Naam: Laura Spierdijk (37) Woonplaats: Groningen Functie: Hoogleraar econometrie In dienst: bijna acht jaar ,,Het werken op een universiteit is bijzonder. Ik heb er bewust voor gekozen omdat ik nu het gevoel heb dat ik iets nuttigs doe.

Ik heb het gevoel dat als je bij een bank werkt, je puur werkt voor je eigen geld of voor het geld van het bedrijf. Ik wil graag iets doen voor de maatschappij en de universiteit is hier een goed voorbeeld van.

Elke dag is bijzonder omdat elke dag anders is. Dat is het leuke aan werken met studenten. Ik geef vaak het zelfde vak, maar het is elk jaar toch weer anders omdat ik te maken heb met andere studenten.

Ook het verschil met mijn eigen studententijd vind ik bijzonder. De studenten van tegenwoordig houden je jong. Tegenwoordig zijn studenten veel vaardiger met computers; binnen no-time zetten ze een hele presentatie in elkaar. Dat was vroeger wel anders.”

STUDENTEN

6

Afbeelding van een Groninger student in circa 1700.

Rechts de student anno 2014.

RUG400

Studeren ging er vroeger anders aan toe dan nu. Was het voor de Tweede Wereldoorlog slechts weggelegd voor een bevoorrechte elite, tegenwoordig is de universiteit er voor iedereen met een goed stel hersens. Een blik in het Groninger studentenleven in vier zeer verschillende periodes aan de hand van brieven van vier fictieve studenten aan een familielid.

BRIEVEN AAN HET THUISFRONT Amice,

Zeer waarde vader,

Groningen, 26 april 161 5 Ik, uw zoon Anselmus van Hagen, laat weten dat ik kloek en gezond ben. God zij geprezen.

Allereerst wil ik u bedan ken voor het zwaard. Hi er in Groningen zijn ze er erg van onder de ind ruk. Als ik het meeneem naar de markt waar de boertjes uit de omgeving hun waren ver handelen, dringt iedereen zich naar voren om het te bewonderen. No chtans verwacht ik het niet vaak te gebruiken . De mannen in deze sta d zijn veel minder geneigd te duelleren dan bij ons in Westfalen.

Hele dagen sluit ik me op in mijn kamer, die ik tijdelijk betrek van professor Ravensperger.

Een streekgenoot. Hij is afkomstig uit Siegen.

God zij hem genadig. Zij n vrouw, een aanminnig mens, zorgt goed voor mij. Na het kraaie n van de haan brengt ze me altoos roggebrood, kaas en bier. En als de duisternis invalt een grote kom pap.

Begrijp me niet verkeerd: ik hou evenveel afstand van de vrouw als van de heer des huizes.

Maakt u zich geen zorgen over mij. Ik begeef me nie t vaak in de dampende, onwelriekend e stegen van deze stad, bevreesd als ik ben voor lepreuze armoedzaa iers die je aanklampen met hun etterende ledematen. Van grote afs tand zien ze aan mijn zw ierige kledij dat ik student ben en goed bij kas!

Maar niets is minder wa ar, mijn zeer beminde vad er: alstublieft, bezorg me eens wat centjes ! Schuldeisers kennen hie r geen mededogen.

Doet u ook de groeten aa n moeder en mijn broers en zusters. Het zal God behagen dat wij elk aar in gezondheid en zal igheid weer zien. Ab imo pectore.

Uw dienstwillige zoon,

Groningen, 26 april 1914

een brief van H Hoe lang is het al niet geleden dat ik wel? en d gezon Alles ngen? u heb ontva Vroeger kostte W Wat leven we toch in een snelle tijd! naar Leeuwarhet een ganse dag om met de trekschuit minder dan er trein stoom de doet Nu . varen te den steeds meer ngen Groni in hier ziet Je twee uur over. automobielen rondrijden. Zelfs de aardappelhandelaar heeft er een. te jaren veel Ontegenzeggelijk heeft ons land de laats kikkerhet meer niet zijn We kt. vooruitgang geboe tellen echt landje van de klompen en de molens, maar n zich intomen, mee in Europa. Als de grote mogendhede De graanboeren oet. tegem n tijde ge poedi voors we gaan n; hopelijk worde r rijke nog n zulle bt in het Oldam moeten om de profiteren de landarbeiders mee. Het zal ! socialisten de wind uit de zeilen te nemen overzeese Zelf zie ik volop mogelijkheden in de voltooid, hoop heb die enstu recht mijn handel. Als ik or in Amsterik emplooi te vinden op een groot kanto dam. bij een Vooralsnog zit ik in een onverwarmde kamer er ik stude Vaak aat. gestr Ebbin e hospita in de Nieuw zing lees ik met een kleed over mijn benen. Ter verpo rus spreekt mij veel romans. Vooral het werk van Coupe avond pijp menig ook ik ga nden evrie studi Met aan. orgde uitjes onbez deze ns Tijde teit. sociĂŤ roken in de smaak erige grond de bier n glaze spoel ik met grote uw Elzinga me weg van de aardappelschotels die mevro w dagelijks voorzet. het is om met Soms denk ik ook wel eens aan later, hoe ren te kinde en n bouwe te op een vrouw een toekomst moet mezelf krijgen. Het verlangen is er, maar ik vermannen om er niet aan toe te geven.

Het ga u goed, H Uw neef Anton U

Anselmus

TEKST MANNUS VAN DER LAAN | ILLUSTRATIES ROB HESSELING, RIJKSMUSEUM AMSTERDAM| FOTO SACHA DE BOER

Hoi Jan,

Groningen 26 april 1974

Ben net terug van een Eindelijk tijd gevonden om de pen op te pakken. e en Afghanistan lange reis door Azië. Je kent de trail: via Turkij st. Op een naar India. Ben ook twee maanden in Kashmir gewee woonboot in Shrinagar. Magies was dat!

te ronden. Ik volg Het wordt nu tijd mijn kandidaats sociologie af Arbeiders laten nu een werkgroep over marxistische meerwaarde.

Ze worden geherzich uitbuiten, zonder dat ze er erg in hebben. je Marcuse gelezen? senspoeld door de bewustzijnsindustrie. Heb rlijk allemaal zelf De studie bevalt prima, maar je moet het natuu ik in een werkgroep doen. Naast twee verplichte hoorcolleges, zit afloop door bij dialectische cultuurkritiek. Meestal gaan we na and. Vaak kookt ze Marietje. Ze zit in een woongroep in een kraakp swingen in De nog een vegetarische rijstschotel en gaan we daarna Kattenbak.

De expositie 400 jaar studentenleven is nog te zien tot en met 1 september in het Groninger Museum

geen carrièrejager Zelf wil ik mijn eigen koers uitstippelen. Ik wil trop hangt. Die worden zoals pa, die met z'n nek in een hypotheeks bewustBeetje ren. heeft natuurlijk nooit de kans gehad te stude een later ik koop zijnsverruiming kan geen mens kwaad. Het liefst n in andere met samen boerderijtje op het platteland, misschien wel we blijven wen, een commune. Kunnen we onze eigen groeten verbou autarkisch. nooit: zondag is Mocht je toevallig in de buurt zijn – je weet maar het? Ik heb om op de Grote Markt een demonstratie tegen Pinoc in 't Jatstraat 97, bel twee uur afgesproken bij Marietje, Oude Kijk meeneemt. doet het niet! Zal wel te gek zijn als je wat stuff Hopelijk tot dan, Hans

Yara <aray@yahoo.com> Fleur <Fleur@hotmail.com> Yolo

Heey meis, Groningen 26 april 2014 Moet vanmiddag om 16 uur werk en bij het callcenter, dus effe snel. Ik stel voor dat we morg gaan skypen. Ik heb tot 15 uur en college, dus laten we dan even appen over hoe láát we gaan skyp In elk geval niet na 19 uur. en.

Dan heb ik een eetafspraak in La Cuba nita, een nieuwe tapastent hier om de hoek.

Wat ik je al vertelde: Ik doe Europese talen en culturen. Lang wist ik niet wat ik wilde.

De meiden in mijn klas gingen allemaal rechten of psychologie studeren. Zelf had ik me ingeschreven voor communicatie wetenschap. Ik ben op het laat ste moment geschwitched. Het door een leuke jongen die ik kwam in Spanje tegen kwam. Hij doet Europese talen en culturen in Groningen. Dat leek mij ook wel wat, want a) ik ben goed in tale n en b) ik hou van reizen.

Soms leef ik echt toe naar het weekend. Lekker uit mijn dak gaan. Cocktails drinken. Dat prima in Groningen. We slikken kun je ook wel eens een pilletje, maar vertel dat niet aan mijn oude Anders word ik niet meer gesp rs. onsord!

Tja, en de studievereniging vree t ook tijd natuurlijk. Het is in ons huis altijd berengezelli maar wat wil je ook met vijf g, meiden. Om te studeren wijk ik vaak uit naar de UB. Minder afle Er wordt wel veel geflirt. Het iding. is één grote vleeskeuring! Ik denk erover te verhuizen naar studio in een container. Ande een rs wordt het niks met die scri ptie.

Daarna wil ik het liefst een baan waarbij ik a) lekker kan reizen; b) genoeg verdien om te leven; c) iets met mensen lekker van doe; en d) de wereld helpen, want ik ben wel idealistisch, moeder altijd. Klinkt ambitieu zegt mijn s, maar ik ga ervoor. YOLO! Je moet er zelf iets van maken, toch?

We appen. Doei :-), Fleur

7

FOTOPROJECT

8

Sacha de Boer: ,,Het doel was om veel wetenschap in één beeld te laten zien.’’

WERKEN BIJ DE RUG

Naam: Amina Helmi (43) Woonplaats: Haren Functie: sterrenkundige / astronoom In dienst: iets meer dan tien jaar ,,Ik werk op het Kapteyn Insituut in Groningen. Dit is een onderzoeksinstituut voor sterrenkunde. Ik ben daar hoogleraar en doe verschillende onderzoeken. Ook leid ik een boel jonge astronomen in een onderzoeksgroep. Ongeveer vijf jaar na het begin van het Rosalind Franklin Fellowship (een programma dat er voor moet zorgen dat er meer vrouwen hoogleraar kunnen worden - red.) kwam Prinses Maxima langs bij ons omdat wij de eersten in Nederland waren met dit fellowship.

De prinses komt uit Argentinië, wat ook mijn geboorteland is. Een collega had voor mij geregeld dat ik haar kon ontmoeten. Dit was voor mij een speciale gebeurtenis.”

VEEL WETENSCHAP IN EEN BEELD

T

ientallen almanakken heeft Sacha de Boer doorgespit op zoek naar het perfecte gezicht voordat ze een statige foto van een student in een rokkostuum maakte. De foto moest staan voor 400 jaar studentenleven in Groningen. ,,Het moest dus een gezicht zijn dat er ook honderd jaar geleden zou kunnen zijn geweest.’’

Op de koppen die kans maakten op de foto te komen, plakte ze stickers. ,,Maar op het laatste moment konden er een paar kandidaten niet vanwege tentamens.’’

De studentenkamer had ze al uitgezocht. Een rommelige studio met volle asbakken, een foto van een naakte vrouw aan de muur en twee afgeragde banken. ,,En de bewoner van die kamer bleek uiteindelijk zelf perfect voor de foto: Harmen. Een heel aardige jongen met een aristocratisch gezicht.’’

Het was één van de vele uitdagingen die de Boer kreeg. In 25 foto-opdrachten moest zij Groningen als studenten- en wetenschapprovincie in kaart brengen. ,,En ga er maar aan staan, de thema’s waren bijvoorbeeld: ‘sustainable

society’, ‘medische technologie’ en ‘energie’.’’

Alsof de opdracht niet al ingewikkeld genoeg was, was het formaat van de foto’s ook bijzonder.

Sommigen zijn voor op banners van 6 bij 1 meter die boven de Herestraat komen te hangen. ,,Dat is gigantisch, daar moet je heel erg op letten bij de kadrering. Ik heb ook veel moeten photoshoppen, een pluisje of een haartje wordt op zo’n banner enorm, dat kan niet.’’

Ze laat een paar foto’s zien met het thema zorg op afstand. Aan weerszijden van de foto staat een mens, tussen hen in een meterslange stethoscoop die de patiënt op de borst houdt en de dokter die luistert naar het hart aan de andere kant. ,,Dit vond ik een moeilijke opdracht hoor. Ik heb heel lang nagedacht over hoe ik dit zou doen.’’

Ze vertelt over hoe haar leven is veranderd sinds ze weg is bij de NOS. ,,Ik kon daar uitrekenen of ik met kerst 2018 zou moeten werken, zo voorspelbaar was het rooster.

Week op, week af. Mijn leven als fotograaf is veel spannender, ik weet niet wat voor opdrachten ik volgend jaar heb.’’

De universiteit vroeg De Boer naar aanleiding van haar documentairefoto’s van de Noordpool. ,,Deze opdracht was heel anders, meer reclamefoto’s. Ik doe van alles, ik wil niet graag in een hokje gestopt worden als fotograaf want dan sluit je automatisch dingen uit.’’

Negen maanden is ze bezig geweest met de opdrachten. Genoeg tijd om te kunnen reflecteren op de Groningers. ,,Jullie mogen wel wat zelfverzekerder te zijn. Ik merkte een bepaalde onzekerheid tegenover de Randstad. Alsof iemand die uit de Randstad komt beter is. Dat slaat natuurlijk nergens op. Ik kan er niet precies de vinger op leggen waarom ik dat idee heb, maar het zijn bepaalde opmerkingen. ‘Wij komen maar van het platteland’.

Dat maakt niets uit, het platteland is prachtig.’’

De Boer heeft genoten van de tijd die ze in Groningen doorbracht. ,,Door de velden rijden, prachtige plekken zien. Heerlijk. Ik hou van de natuur. Daarom heb ik ook een buitenhuisje in Twente, daar proberen we zoveel mogelijk te zijn. In de natuur beleef je de seizoenen veel meer dan in de stad.’’

Maar ook in de stad heeft ze haar favoriete plekken ontdekt: ,,Ik vind de grachten met al die boten heel mooi, daar heb ik veel gelopen. En op een avond stond ik aan de voet

De expositie van foto’s van Sacha de Boer is te zien in de openbare ruimte in het centrum van Groningen. Meer info: zie pagina 10 en 11.

,,Mijn leven is nu veel spannender’’, zegt fotograaf Sacha de Boer, oud NOSnieuwslezer. Ze kreeg van de RUG een moeilijke missie: leg het DNA van Groningen vast in 25 foto-opdrachten.

RUG400 van de Martinitoren, het werd later en later en de zon scheen er nog steeds op het plein, een mooie plek.’’

Een tripje naar het depot van het universiteitsmuseum bracht haar tot een ontdekking. ,,Alles wat daar ligt is zo bijzonder, daar kun je een heel museum mee vullen. Schedels van misdadigers, een ijzeren long, koperen medische apparaten.’’

Ze was in het depot omdat ze een voorwerp zocht dat 400 jaar wetenschap kon uitbeelden. Ze koos voor een kinderarmpje op sterk water. ,,Het is zowel gruwelijk als lieflijk. Dat armpje heeft een soort kanten hemdje en het handje heeft een blad vast.’’

De cilinder met het armpje is door de MRI-scan gegaan. ,,Daardoor zie je voor het eerst dat er botjes in dat armpje zitten. Dat klinkt raar maar dat vond ik best schokkend. Op de foto is die helft met de botjes zwartwit zodat het ook verwijst naar röntgenfotografie. Het doel was om veel wetenschap in één beeld te laten zien. Hier zit natuurkunde in, de medische wetenschap en zelfs kunst. Het is een foto geworden waar ik trots op ben, alles komt erin samen.’’

TEKST ROSA TIMMER | FOTO ROBIN VAN LONKHUIJSEN

M RUG400

HISTORIE

et een eredienst in de Martinikerk werd op 23 augustus 1614 het feest rond de opening van de nieuwe universiteit in Groningen afgetrapt. ’s Avonds boden de Staten de zes hoogleraren van de kersverse academie een banket aan. Rector Ubbo Emmius, die een verslag over de feestelijkheden schreef, noteerde dat er weliswaar goed werd gedronken, maar dat niemand ‘stotterde’ bij het uitbrengen van de heilsdronken.

Aan hoogleraar geschiedenis na de Middeleeuwen Klaas van Berkel de vraag waarom Groningen een universiteit oprichtte. Er was immers al een goed aangeschreven Latijnse school? En de Friezen waren in 1585 in Franeker een universiteit begonnen, waar de Groningers eveneens terecht konden. ,,Het belangrijkste motief was dat men een opleidingsinstituut wilde voor predikanten.

Aan hen was een schreeuwend tekort. Daarnaast werden er wat juristen en artsen opgeleid. De eerste aanzet was al in 1595 gegeven met de in Appingedam geboren Melle Brunsma, die openbare voordrachten gaf over het Romeinse recht. Maar die vertrok na vier jaar.’’

De plannen kwamen niet uit de lucht vallen. ,,Je ziet in die tijd dat elk gewest er mee bezig is. Maar het is niet gratis en je moet zorgen dat je goede mensen krijgt. Het heeft niet veel gescheeld of het was nog een

De universiteit scheerde enkele malen langs rand van de afgrond. Vooral rond 1870 zag het er somber uit, zegt de Groninger hoogleraar Klaas van Berkel, die een tweedelig boekwerk schrijft over de 400-jarige geschiedenis van de ‘universiteit van het Noorden’.

keer niet doorgegaan. De mensen die men in Groningen wilde hebben, wilden niet of weigerden te komen.

Dus werd het tweede en derde keus.’’

Pas in maart 1615 konden de studenten zich officieel inschrijven. Er waren vier studierichtingen: theologie, rechten, geneeskunde en vrije kunsten. In het eerste jaar van haar bestaan telde de universiteit 82 studenten, van wie 27 uit Stad en Lande. Franeker was het eerste studiejaar begonnen met slechts 36 studenten.

In de beginjaren was het volgens Van Berkel niet gebruikelijk dat studenten hun opleiding afmaakten. ,,Groningen werd hoofdzakelijk bezocht door mensen die aan het begin van hun studie stonden. Het heeft tot ver in de zeventiende eeuw geduurd voor er ook een regelmatige stroom promoties was.’’

Aanvankelijk had de universiteit last van de moeizame verhouding tussen Stad en Ommeland, die elk de helft van de onderwijsinstelling betaalde. ,,Als men ruzie had, kon er geen hoogleraar worden benoemd.’’

Een paar keer scheerde de onderwijsinstelling langs de rand van de afgrond. Vooral in de jaren zeventig van de negentiende eeuw. Er werd toen gewerkt aan een wet op het hoger onderwijs. ,,In die periode liep het aantal studenten in Groningen gestaag achteruit. De vrees was dat er te weinig zouden overblijven om er een universiteit voor open te houden. Bovendien vond men Nederland te klein voor drie volwaardige universiteiten. In de Kamer was de meerderheid voor opheffing van Groningen.’’

Het was een wonder dat Groningen uiteindelijk werd gered, vindt de onderzoeker. Dat was vooral de verdienste van de in Groningen geboren en getogen liberaal Samuel van Houten, bekend van zijn in 1874 aangenomen ‘kinderwetje’. ,,Hij heeft in de Kamer als een leeuw gestreden voor Groningen. Hij sloot een deal met een aantal Kamerleden. Voor hem moet een keer een standbeeld worden opgericht in Groningen. Zonder meer.’’

Vanaf de oprichting was er een fors contingent buitenlanders ingeschreven in Groningen. Dat kon ook moeilijk anders. ,,Men wist wel dat er in Groningen te weinig jongens rondliepen om die universiteit mee te kunnen vullen.’’ Er trokken vooral veel Duitsers naar de stad. Dat had ook een schaduwkant:. ,,Veel overlast.

Met de Duitse studenten kwamen Duitse gebruiken naar Groningen. Het was ruw volk. In Duitsland werd veel meer geduelleerd, men ging er ook snel op de vuist. Er waren drankgelagen die in Nederland onbekend waren.’’

De al genoemde wet op het hoger onderwijs uit 1876 wordt vaak gezien als de geboorte van de moderne universiteit. Er werd een fors aantal nieuwe hoogleraren benoemd en er kwamen meer laboratoria en faciliteiten. Wetenschappelijk onderzoek stond voortaan nadrukkelijk op de agenda naast onderwijs.

Ondanks al die vernieuwingen speelde het imago Groningen regelmatig parten. De universiteit werd soms weggezet als een ‘boerenacademie’, in een schaars bevolkte streek van ‘stugge’ landbouwers. ,,Men ging er in de romantische periode van uit dat de universiteit de kleur aannam van de omgeving. Ik denk dat het omgekeerd is: de universiteit geeft juist kleur aan haar omgeving.’’

In vier eeuwen trok een bonte stoet wetenschappers en docenten voorbij. Wie vindt Van Berkel het meest onderschat? ,,Hofstede de Groot. Aan deze theoloog wordt wetenschappelijk alleen in kleine kring aandacht besteed, maar hij was in de negentiende eeuw van cruciaal belang. Hij formuleerde als eerste academische vrijheid als kernwaarde voor de universiteit. Theologie is ook het meest onderschat. De universiteit heeft voor de vorming van de eigen identiteit meer te danken aan theologen dan aan natuurkundigen.’’

‘BOERENACADEMIE’ GAF HET NOORDEN KLEUR TEKST GERDT VAN HOFSLOT | FOTO CORNÉ SPARIDAENS

9

Klaas van Berkel: ,,De universiteit geeft kleur aan haar omgeving.’’

WERKEN BIJ DE RUG

Naam: Charlotte Hoekstra (26) Woonplaats: Groningen Functie: projectmedewerker Student Affairs In dienst: sinds januari ,,We zijn bezig met een nieuwe faculteit: University College Groningen. Een opleiding naar Amerikaans model waarbij studenten breed worden opgeleid en in meer disciplines kunnen studeren. Speciaal dat de universiteit al zo oud is maar nog steeds vernieuwt. En ook bijzonder dat je als pas afgestudeerde daarin grote rol kunt spelen. We zijn hier nu bezig om met de beste krachten van de universiteit de nieuwe internationale faculteit op te richten.

Dat vind ik bijzonder.”

PROGRAMMA

10

In 2014 bestaat de Rijksuniversiteit Groningen 400 jaar. Dat wordt een maand lang gevierd, van 15 mei tot en met 15 juni, met een feestelijk programma rondom het RUG400thema For Infinity.

MAAND LANG FEEST

Meer weten? www.rug400.nl. Facebook en twitter: rug400

FOTO SACHA DE BOER

Openingsceremonie met koning WillemAlexander. Aftrap van de festiviteiten met o.a. serenade en opening foto-expositie Sacha de Boer. Binnenprogramma voor genodigden en buitenprogramma voor iedereen, vrije toegang. Donderdag 15 mei 2014, 15.45 uur aankomst koning, 16.45 uur Serenade, Broerplein.

Gala. Verjaardagsfeest in stijl. Voor RUGstudenten & -medewerkers en hun introducés, kaartverkoop. Donderdag 15 mei 2014, 21.30 - 04.00 uur, Martiniplaza.

Voor Eeuwig, spectaculair muziektheater in de openlucht. Tiendaagse theatervoorstelling i.s.m. NNT. Voor iedereen, kaartverkoop.

Woensdag 14 en donderdag 15 mei 2014, tryouts; Vrijdag 16 t/m zondag 18 mei 2014; woensdag 21 t/m zondag 25 mei 2014; avondvoorstellingen 21.00 uur, matinees 18 en 25 mei 15.00 uur.

Iedereen in beweging voor ‘Actief Oud is Goud’. Kindercolleges, wetenschapsmarkt, lezingen, Groningen in beweging, DJ’s en muziek-, dans- & projectiespektakel. Voor iedereen, vrije toegang & kaartverkoop. Vrijdag 23 mei 2014, 13.00 – 00.00 uur, Broerplein.

Muziek-, dans- & projectiespektakel ‘Actief Oud is Goud’. Noord Nederlands Orkest, Club Guy and Roni, WERC Collective en Jan Klug.

Voor iedereen, vrije toegang. Vrijdag 23 mei 2014, 22.30 uur, Broerplein.

De Nacht van Kunst & Wetenschap. Succesvol sinds het 395-jarig bestaan van de RUG. Voor iedereen, kaartverkoop. Zaterdag 24 mei 2014, 20.00 – 00.00 uur, Centrum van Groningen.

For Infinity-The Movie. Studentenleven in een spectaculaire muziekfilm. Voor iedereen.

Tijdens De Nacht van Kunst & Wetenschap, daarna bij diverse RUG400-evenementen.

Promenade. Filmproject over duurzaamheid in de Folkingestraat. Voor iedereen. Tijdens De Nacht van Kunst & Wetenschap.

Loopevenement Walk for Infinity. Tweedaagse wandeltocht Greetsiel – Emden – Groningen. Voor iedereen, kaartverkoop.

Donderdag 29 en vrijdag 30 mei 2014, afhankelijk van afstand starttijden tussen 06.00 en 10.00 uur.

Hardloopevenement Lauwersloop. Estafetteloop van Leeuwarden naar Groningen. Voor studenten, medewerkers en alumni van de RUG, kaartverkoop. Vrijdag 30 mei 2014, start 7.15 uur (Leeuwarden), aankomst vanaf ± 19.00 uur (Groningen).

Groninger Cantus Fest. Groot zangfestijn als afsluiting van Lauwersloop & Walk for Infinity. Voor deelnemers Lauwersloop & Walk for Infinity en studenten. Vrijdag 30 mei 2014, inloop vanaf 20.00 uur, start 22.00 uur, Grote Markt .

Wielertour for Infinity. Fietstocht van ca.

150 kilometer door Drenthe. Voor medewerkers en studenten van de RUG, kaartverkoop.

Zaterdag 7 juni 2014, start 10.30 uur en finish ca. 17.00 uur bij de Der Aa-kerk.

Educatieve familiefietstochten van ca. 30 km naar Eelde met twee bestemmingen: Fiets en bewonder, naar het Nijsinghhuis; Fiets en vlieg mee! naar vliegveld Eelde.

Voor iedereen, kaartverkoop. Zaterdag 7 juni 2014 (Pinksterweekend), start vanaf 10.00 uur, Academiegebouw Broerplein, Groningen.

Coïmbra en Eredoctoraten. Bijeenkomst van 40 klassieke universiteiten, symposium en uitreiking 10 eredoctoraten. Voor genodigden.

Coïmbra woensdag 11 en donderdag 12 juni, Eredoctoraten vrijdag 13 juni 2014.

Alumniweekend. De RUG nodigt al haar alumni uit voor een ‘trip down memory lane’. Vrijdag 13 juni, een gezellige avond bij de oude studentenvereniging, start 21.00 uur. Zaterdag 14 juni, ontvangst & lunch (kaartverkoop) en facultaire colleges speciaal voor alumni, start 10.00 uur, vrije toegang. Zondag 15 juni, terug naar sport- of cultuurvereniging, 11.00 – 15.00 uur, vrije toegang.

Roeievenement Bommen Bootrace. Roei-tweekamp tussen Groningen en Münster, Oxford en Cambridge doen mee! Voor iedereen, vrije toegang. Zaterdag 14 juni 2014, 15.00 – 17.00 uur, grachten van Groningen, finish voor De Hunze.

Parade. Optocht van Ossenmarkt via Munnekeholm, Zuiderdiep naar Grote Markt, eindigend bij Ossenmarkt. Kunstproject van studenten en stadjers. Voor iedereen, vrije toegang. Van 19.15 -20.30 uur.

For Infinity Slotfeest. Knallend einde van een fantastische feestmaand, met o.a. Bløf & De Jeugd van Tegenwoordig. Voor iedereen, vrije toegang. Zaterdag 14 juni 2014, 20.30 – 01.00 uur, Grote Markt, Vismarkt en Waagplein.

Aletta de Musical van GOOV Muziektheater. Voorstelling over leven en werk van Aletta Jacobs. Voor iedereen, kaartverkoop. Woensdag 11 t/m zondag 15 juni 2014 (zondagmiddag voor alumni).

For Infinity Exposities: 400 jaar wetenschap in de Der Aa-kerk, 10 april t/m 27 juni 2014. 400 jaar studentenleven in het Groninger Museum, 1 maart t/m 1 september.

Vier eeuwen kunst aan de RUG in het Universiteitsmuseum, 10 april t/m 1 september. Foto-expositie Sacha de Boer, expositie in de openbare ruimte in het Centrum van Groningen. Donderdag 15 mei t/m zondag 15 juni 2014.

400 dagen voor 400 vragen Lezingen, debatten, experimenten, kinderuniversiteit & scholierenacademie. Voor iedereen: 1. De Universiteit van... De Rijksuniversiteit Groningen gaat op stap, samen met de Discovery truck, de rondreizende collegezaal van de RUG. • De universiteit van Franeker: Friese en Groningse taal en cultuur. Zaterdag 3 mei 2014, 12.00 – 16.00 uur, markt Franeker, vrije toegang. • De universiteit van Stedum: voeding en gezondheid, Haventerrein Stedum, vrije toegang. Zaterdag 10 mei 2014, 12.00 – 16.00 uur, vrije toegang. • De universiteit van West-Groningen: Natuur & Cultuur, fietstocht door Middag-Humsterland. Zaterdag 17 mei 2014, 10.30 – 17.00 uur, vrije toegang. • De universiteit van Gieten: Heelal, vrije toegang. Zaterdag 31 mei 2014, 12.00 – 16.00 uur.

2. Top of the Profs, vijf RUG-hoogleraren vertellen laagdrempelig over hun vakgebied. • Cisca Wijmenga over Genetica, kaartverkoop. Maandag 19 mei 2014, 20.00 – 21.30 uur, Academiegebouw, Groningen. • Ben Feringa over Nanotechnologie, kaartverkoop.

Woensdag 28 mei 2014, 20.00 – 21.30 uur, Infoversum, Groningen. • Douwe Draaisma over Hersenen, kaartverkoop. Dinsdag 3 juni 2014, 20.00 – 21.30 uur, Post Plaza, Leeuwarden. • Eric Bergshoeff over Relativiteitstheorie, kaartverkoop. Dinsdag 10 juni 2014, 20.00 – 21.30 uur, Infoversum, Groningen. • Bram Buunk over Jaloezie, kaartverkoop. Donderdag 12 juni 2014, 20.00 – 21.30 uur, Drents Museum, Assen.

3. Aan den Lijve, driedelige lezingenreeks naar aanleiding van de medische vragen die bij de RUG zijn ingediend. • Lastige Lijven, vrije toegang. Woensdag 21 mei 2014, 20.00 – 21.30 uur, Drents Museum, Assen.

• Haperende Lijven, vrije toegang. Maandag 26 mei 2014, 20.00 – 21.30 uur, UMCG, Groningen. • Verouderende Lijven, vrije toegang. Donderdag 12 juni 2014, 20.00 – 21.30 uur, MCL, Leeuwarden.

4. Inspirerende denkers. Lezingenreeks in samenwerking met Studium Generale Groningen.

• Bruno Latour over de complexe relatie van kennis en geloof, kaartverkoop. Maandag 12 mei 2014, 20.00 – 21.30 uur, Nieuwe Kerk, Engelstalig. • Abram de Swaan over massamoord in de twintigste eeuw, kaartverkoop. Dinsdag 20 mei 2014, 20.00 – 21.30 uur, Aletta Jacobshal, Zernike Campus. • Martin Rees over oorsprong en toekomst van het heelal, kaartverkoop. Woensdag 4 juni 2014, 20.00 – 21.30 uur, Aletta Jacobshal, Zernike Campus, Engelstalig.

5. Politicus aan de talkshowtafel. Interactieve talkshow over de wisselwerking tussen politiek en media.

Dinsdag 20 mei, 19.30 uur Academiegebouw, Groningen.

6. Jan Mayen-eiland. Lezing over dit vulkanisch eiland in de Noord-Atlantische Oceaan, vrije toegang.

Dinsdag 27 mei 2014, 20.00 - 21.30 uur, Academiegebouw.

7. Microkosmos en macrokosmos. Een reis door de oneindige ruimte en tijd, vrije toegang. Dinsdag 3 juni 2014, 20.00 - 21.30 uur, Academiegebouw.

8. Boze burgers en de rechtspraak. Debatavond over de groeiende kritiek op de rechtspraak, kaartverkoop.

Donderdag 12 juni 2014, 20.00 – 21.30 uur, Academiegebouw.

9. Programma’s voor scholen. • Kinderuniversiteit: college voor groep 6-8 over de geschiedenis van de Groninger Kerken. Maandag 2 juni 2014, Academiegebouw. • Scholierenacademie met wiskundige en wetenschapsjournalist Ionica Smeets. Vrijdag 13 juni 2014, 13.00 - 15.00 uur, Aletta Jacobszaal, Zernike Campus. • Kinderkenniscafés: In Leeuwarden, Assen en Groningen worden scholen uitgenodigd voor een leuke en informatieve ochtend, waarop RUG-deskundigen hun vragen beantwoorden. Vrijdag 16 mei, dinsdag 27 mei en dinsdag 3 juni 2014. • Van hier tot aan de sterren: een bezoek aan drie basisscholen inGroningen, Friesland en Drenthe met het mobiel planetarium van de RUG. Donderdag 22 mei, 5 en 12 juni 2014.

Onthulling Imagine for Infinity Kunstwerken op Broerplein en in Universiteitsbibliotheek onthuld op verjaardag RUG. Voor iedereen, vrije toegang. Vrijdag 22 augustus om middernacht.

11

VOORSTELLING

12

EEN VEELOMVATTEND SPEKTAKELDINER

Tom de Ket: ,,Het Higgsdeeltje! Je hebt het gevonden en dan? Wat kun je ermee? Fascinerend.’’

WERKEN BIJ DE RUG

Naam: Margreet Degen (51) Woonplaats: Groningen Functie: Secretaresse op het ambulatorium In dienst: ruim vijf jaar ,,Het ambulatorium is een onderzoeks- en expertisecentrum, behorend bij de afdeling Orthopedagogiek, waar studneten hun klinische vaardigheden kunnen oefenen. Het is eigenlijk de schakel tussen de wetenschap en de praktijk. Ik werk aan de RUG met heel veel verschillende mensen.

Zo ben ik dagelijks in contact met studenten, hoogleraren, het werkveld: zorginstellingen en scholen.

We hebben bijvoorbeeld een heel leuk project ‘Accare let op de kleintjes’.

Hier worden studenten bij kinderen met een beperking (ADHD, autisme of een gedragsstoornis) thuis geplaatst. De student begeleidt het kind thuis, gemiddeld 4 tot 8 uur per week. Dit is voor de student erg nuttige praktijkervaring en voor de ouders een rustmomentje.”

In Voor Eeuwig stuit de wetenschapsfamilie Rugger op de oerGroningse Martini’s. Tom de Ket maakt voor het NNT en RUG een locatievoorstelling die de verhouding tussen stad en universiteit symboliseert.

S

tel, je moet een theatervoorstelling creëren met als thema vier eeuwen universiteit en haar relatie met de stad Groningen. Zo’n veelomvattend onderwerp verbeelden in maximaal een uur en drie kwartier, dat lijkt een hersenkraker van olympische proporties.

Iets voor Tom de Ket misschien?

Hij maakte voor De PeerGrouP de Drentse Bluesopera. De Ket is ook een van de krachten achter De Verleiders, een vierdelige toneelreeks over malversaties, oplichterij en blunders in het bedrijfsleven. De Ket maalt niet om een stevige portie research. En is ertoe in staat zware kost licht verteerbaar te maken.

Iets voor Tom de Ket dus.

Het Noord Nederlands Toneel, Groningens landelijk topgezelschap, was de logische partner voor de universiteit in dit project. Schrijver/regisseur De Ket maakte een twee jaar geleden met acteur Albert Secuur voor het NNT Woensdag Gehaktdag (over schrijver/vrouw-

NNT speelt Voor Eeuwig, Zernike Campus Groningen, 14 en15/5 try-out, aanvang 21.00 uur, entree 17,50 euro (studenten 10). Première: 16/5, 21.00 uur. Daarna 18/5, 15.00 en 21.00 uur; 21/5 t/m 24/5, telkens 21.00 uur en 25/5, 15.00 en 21.00 uur, entree dan steeds 25 euro (studenten 17,50). Er zijn nog veel meer culturele activiteiten tijdens RUG400, zie ook pagina 10 en 11.

RUG400 doder Richard Klinkhamer). Secuur: ,,We hebben het NNT al eens eerder voorgesteld een groot buitenspektakel te maken. Dat was toen niet haalbaar.’’

Nu des te meer.

Er komt een tribune voor achthonderd man op de Zernike Campus. Daar wordt Voor Eeuwig vanaf half mei inclusief tryouts twaalf keer gespeeld. Centrale figuur in de voorstelling is opa Rugger, gespeeld door Peter Drost (van Beumer & Drost).

De Ket: ,,De welgestelde Opa Rugger is 400 jaar geworden.

Daarom is er een feest, met een diner. Opa Rugger is gek op stukjes. Het ene familielid na het andere doet een act. Ze verbeelden grote wetenschappers uit de geschiedenis van de RUG, zoals Zernike, Bernouilli, Heymans, Aletta Jacobs. Dat moeten ze zo goed mogelijk doen, met inspirerende verhalen, want opa Rugger wil geld in de wetenschap steken, en bepaalt aan de hand van de presentatie in welk vakgebied. Zo krijgen we meteen ook een inkijkje in de stand van de huidige wetenschap, in de onderdelen waarin de Groningse universiteit voorop loopt: Healthy Ageing, Sustainable Society, Sterrenkunde.’’

De Ket heeft er wel wat mee, met die wil om te bevatten. ,,Het Higgsdeeltje! Je hebt het gevonden en dan? Wat kun je ermee?

Dat was ook zo bij de radiogolven, ontdekt door Marie Curie. Pas later werd duidelijk hoe ze toe te passen. Fascinerend!’’

De voorstelling kijkt - zo is De Ket dan ook wel weer - schuin

TEKST ERIC NEDERKOORN | FOTO REYER BOXEM

en kritisch naar het managementdenken en de scoringsdrang van de diverse faculteiten. ,,Targets halen!

Efficiency!’’

De chique familie Rugger wordt tijdens het feestelijke etentje bediend door de familie Martini. De Ket: ,,Die familie staat voor de stad Groningen. Een echt Groningse familie. Er komen spanningen als dochter Ria Martini een relatie ontwikkelt met kleinzoon Oscar Rugger. Een Romeo en Julia-verhaal. Dan wordt er over en weer stevig geschoffeerd.’’

De acteursploeg heeft een dubbelrol: ze spelen zowel een Rugger als een Martini. Alleen Oscar (Steyn de Leeuwe) en Ria (Maartje van de Wetering) wisselen nergens van personage. Voor vaste NNT-kracht Van de Wetering wordt het de eerste keer dat ze Gronings spreekt in een voorstelling. ,,Best lastig, maar het is wel stad-Gronings, dat scheelt, en Albert Secuur is er voor de nodige aanwijzingen.’’ Zelf heeft ze geen universitair verleden. Van de Wetering werd aangenomen op de toneelschool, vandaar. ,,Anders was ik Duits gaan studeren, als logisch gevolg op mijn gymnasiumopleiding. Een prachtige taal.’’

Het moet mooi werken zijn, zo’n voorstelling waar de RUG aan meebetaalt. De Ket: ,,Dat is op zich waar. Maar met de bouw van zo’n tribune en met de ‘larger than life’-decorstukken en alle technische voorzieningen die je daarheen moet brengen, vliegt het geld er doorheen. Zit daar maar niet over in.’’ De blikvanger in het decor moet de twaalf meter hoge, door NNT’s Ko van den Bosch ontworpen en gebouwde replica van het Academiegebouw worden.

Voor Eeuwig wordt een muziektheatervoorstelling. Er wordt live gemusiceerd, de voltallige acteursploeg zingt. De band heeft een dubbele muzikale leiding: Remko Wind en Rob Klerkx. Ze componeerden allebei, Wind speelt toetsen, Klerkx drums, wat hij ook in de band Moke doet. Klerkx: ,,Maar ik ben toch vooral een maker.’’ Zie ook zijn band Klerkx and The Secret. Hij was op weg profwielrenner te worden, als de muziek niet nog harder aan hem had getrokken dan de fiets.

Wind werkte een paar keer eerder met het NNT, beiden werkten eerder met De Ket. Sterker nog, de vrouw van De Ket is de ex van Klerkx. ,,Remko is beter in stukken die naar klassiek neigen, ik doe vooral de pop. Er wordt stevig gerockt.’’ Secuur: ,,We zitten nog in de fase van schaven, van inpassen, aanpassen, kijken: waar moet het rustiger en waar juist niet. De muziek komt tot stand vanuit de scènes. Dat vergt anders denken.’’

Anders denken. Precies waar wetenschap over gaat.

GROOTHEDEN RUG400 De Rijksuniversiteit Groningen heeft tal van grootheden voortgebracht. Op deze pagina tien boegbeelden, geselecteerd in samenwerking met Rolf ter Sluis van het Universiteitsmuseum. Levende professoren hebben we buiten beschouwing gelaten. Twee dingen vallen op: er zitten opmerkelijk veel predikantenzonen tussen en bijna allemaal hebben ze hun studie genoten aan meerdere universiteiten in binnen- en buitenland.

BOEGBEELDEN VAN DE RUG Ubbo Emmius (1547-1625) Predikantenzoon uit het OostFriese Greetsiel was de eerste rector van de Academie in Groningen, die van start ging in 1614. Hij verzamelde vijf professoren om zich heen, onder wie de Copernicus-promotor Mulerius. Zelf was hij hoogleraar geschiedenis en Griekse taal. In zijn belangrijkste werk Rerum Frisicarum Historia beschreef hij de geschiedenis van Friesland. Op een zerk in het Academiegebouw wordt hij herinnerd als ‘theoloog der zuivere leer, uitnemend filoloog, volmaakt geschiedschrijver’.

Petrus Camper (1722-1789) Veelzijdige wetenschapper die als hoogleraar geneeskunde naam maakte met het ontleden van mensen en dieren. Hij was de eerste die een orang-oetan opensneed. Hij heeft vooral veel invloed gehad op het terrein van de vergelijkende anatomie. Met zijn onderzoek naar de overeenkomsten in skeletten van gewervelden was hij een van de grondleggers van de zoölogie. Hij is ook van grote betekenis geweest voor de popularisering van wetenschap.

Johann Bernoulli (1667-1748) Van oorsprong Zwitserse natuuren wiskundige die in Groningen hoogleraar werd. Hij speelde een cruciale rol bij het doorgronden en de acceptatie van de differentiaalen integraalrekening van Leibnitz.

Ook ontwikkelde hij een theorie die de snelste manier van bewegen tussen twee punten weergaf. Nadat hij als hoogleraar wiskunde was teruggekeerd naar zijn geboortestad Bazel, kreeg hij een levenslang conflict met zijn in Groningen geboren zoon Daniel. Hij kon niet verdragen dat die hem als grondlegger van de hydrodynamica als wetenschapper naar de kroon stak.

Sibrandus Stratingh (1785-1841) In Adorp geboren scheikundige die zelf een stoomrijtuig ontwierp. Hij maakte er in 1834 een proefrit mee door de stad. De Provinciale Groninger Courant schreef dat het zelfs geschikt was voor ‘oneffene keisteenwegen’. Later vervaardigde hij een schaalmodel van een elektrisch aangedreven driewieler. Een heuse voorloper van de elektrische auto.

Ook was hij met Theodorus van Swinderen medeoprichter van het nog altijd bestaande Koninklijk Natuurkundig Genootschap.

In de Der Aakerk in Groningen is tot en met 27 juni een expositie te zien over 400 jaar wetenschap.

13

Op de afbeeldingen van links naar rechts Johann Bernoulli, Petrus Camper, Jantine Tammes en Albert van Giffen.

Jantine Tammes (1871-1947) Als eerste vrouwelijke student is Aletta Jacobs een boegbeeld van de RUG. Jantine Tammes mag dat ook zijn. De wandelclub die ze in 1896 oprichtte groeide uit tot de Groninger Vrouwelijke Studentenclub, die in 1912 verder ging onder de naam Magna Pete. Ze specialiseerde zich als genetisch onderzoeker in de plantkunde. Het leverde haar een eredoctoraat op, waarmee ze de eerste vrouwelijke hoogleraar in Groningen en de tweede in Nederland werd.

Gerard Heymans (1857-1930) Geboren Fries, studeerde rechten en wijsbegeerte in Leiden. Enige tijd daarna aanvaardde hij een hoogleraarschap in de wijsbegeerte en ‘zielkunde’ in Groningen. Hij richtte in 1892 het eerste psychologische laboratorium op en deed experimenteel onderzoek met vernuftige apparaten, onder meer naar gezichtsbedrog. Aandacht trok hij ook met zijn temperamentenleer, waarvoor hij via enquêtes gegevens verzamelde. Hij wordt beschouwd als de nestor van de psychologie in Nederland.

Johan Huizinga (1872-1945) Groninger cultuurhistoricus die in zijn beroemde studie Herfsttij der Middeleeuwen met veel verbeeldingskracht en in een briljante stijl de Nederlandse cultuur in de late Middeleeuwen beschrijft. Homo Ludens is een ander bekend werk van hem, dat internationaal de aandacht trok. Honderd jaar geleden schreef hij trouwens het lustrumboek De geschiedenis der Groningse universiteit.

TEKST MANNUS VAN DER LAAN | ILLUSTRATIES RUG

WERKEN BIJ DE RUG

Albert van Giffen (1884-1973) Bioloog wiens loopbaan een onverwachte wending nam nadat hij bij toeval betrokken raakte bij de afgraving van Dorkwerd. De archeologie bleek hem sterker te trekken dan zijn oorspronkelijke vakgebied. In Groningen richtte hij het Biologisch Archeologisch Instituut op.

Hij verrichte baanbrekend werk met zijn opgravingen bij de wierde van Ezinge.

Frits Zernike (1888-1966) Scheikundige die zijn wetenschappelijke carrière in Groningen begon als assistent van astronoom J.C. Kapteyn op het Sterrenkundig Laboratorium. Later werd hij hoogleraar theoretische natuurkunde.

Hij is vooralsnog de enige Nobelprijswinnaar die de RUG in zijn gelederen heeft gehad. Deze prijs kreeg hij in 1953 voor zijn uitvinding van de fasecontrastmicroscoop. Daarmee kon weefsel in een preparaat beter worden bestudeerd.

Bernard Röling (1906-1985) Voordat hij in Groningen werd benoemd tot hoogleraar strafrecht, strafvordering en criminologie had hij in Utrecht al het Criminologisch Instituut opgericht. Op de RUG verschoven zijn werkzaamheden steeds meer in de richting van het internationaal recht. In 1962 richtte hij hier het Polemologisch Instituut op. Hij is een van de grondleggers van de studie internationale betrekkingen.

Naam: Bé van Veen (60) Woonplaats: Yde Functie: veiligheidskundige bij de arbo- en milieudienst binnen de RUG In dienst: zes jaar ,,Bij de RUG werk je in een dynamische omgeving. Ik heb te maken met een grote diversiteit aan mensen binnen de organisatie, dat maakt het uitdagend. Wij hangen als een helikopter boven de andere faculteiten. We controleren de veiligheid en geven adviezen.

Voor mij is de bouw van nieuwe complexen altijd een bijzondere ervaring.

Onlangs is er op het Zernikecomplex nog een nieuw gebouw geopend. Als een gebouw afgebouwd is komen er vaak achteraf nog verbeterpunten die vooraf niet te voorzien waren. Wij geven dan ons advies om ervoor te zorgen dat het optimaal verbeterd kan worden.

Je hoopt altijd dat er geen ongelukken gebeuren.

Maar als er wel ongelukken gebeuren is het interessant om te onderzoeken hoe het is gebeurd en nog belangrijker: hoe je het de volgende keer kunt voorkomen.”

Uitgelicht!

Spectaculair muziektheater in de openlucht Tekst & regie: Tom de Ket Op de Zernike Campus aan de noordkant

de academische familie van de jarige opa

Voor Eeuwig maakt deel uit van het

van de stad Groningen komen onderwijs,

Rugger, voor de hardwerkende Groninger

feestprogramma ter ere van het

kennis en ondernemerschap op

familie Martini en voor u, als kijker. Hoe

400-jarig bestaan van de Rijksuniversiteit

inspirerende wijze samen. Niet alleen

vergaat het de gasten die uit de taart

Groningen. Ga voor het hele programma

studenten en medewerkers van de er

springen? Hoe lang duurt het voor de

naar rug400.nl

gevestigde bedrijven kunnen hier werken,

liederen aan tafel verzuren? Is het niet

studeren en verblijven. Regelmatig

gezelliger in de keuken? Kom en verbaas

worden er ook activiteiten georganiseerd

u over deze komische choreografie van

die voor iedereen toegankelijk zijn!

toneel, cabaret, dans en (veel) live muziek!

Van 14 tot en met 25 mei maken

Speeldata & kaarten

Rijksuniversiteit Groningen en Noord Nederlands Toneel dankbaar gebruik van de Zernike Campus Groningen voor de coproductie Voor Eeuwig.

Spectaculair muziektheater in de openlucht Een bombastische taart wordt tussen de hypermoderne universiteitsgebouwen van de Zernike Campus aangesleept.

En voor het oude Academiegebouw neergezet dat daar plots staat. De reden?

Een feestje, een openluchtfeestje! Voor

Try-outs: wo 14 & do 15 mei, 21.00 uur Première: vr 16 mei, 21.00 uur Avondvoorstellingen: za 17 & zo 18 en wo 21 t/m zo 25 mei, 21.00 uur Matinees: zo 18 & zo 25 mei, 15.00 uur Locatie: Zernike Campus, Groningen Info/kaarten: www.voor-eeuwig.nl

Makers & spelers

Tekst & regie: Tom de Ket Beeldregie: Ko van den Bosch Muziek o.m.: Rob Klerkx (Moke) en Remko Wind (Drentse Bluesopera) Choreografie & dans: Club Guy & Roni Spel: Peter Drost, Albert Secuur, Maartje van de Wetering, Steyn de Leeuwe, Peter Vandemeulebroecke, Bram van der Heijden, Margreet Boersbroek en Manon Nieuweboer

Volg de Zernike Campus Groningen!

Op de Zernike Campus Groningen -

Buitenfoyer met toekomstpaviljoen Energy Academy

die genoemd is naar de Nobelprijs

Speciaal voor de voorstelling

Groningen, de provincie Groningen,

Voor Eeuwig wordt een gezellige

de Rijksuniversiteit Groningen, de

buitenfoyer ingericht op de Zernike

Hanzehogeschool Groningen, de

Campus Groningen. Hier komt u alvast

bedrijvenvereniging VBGW en het

in de sfeer van de voorstelling en

UMCG nauw samen.

winnende natuurkundige Frits Zernike (1888-1966) - werken de gemeente

geniet u voor en na de voorstelling van een hapje en een drankje. In de

Voor meer informatie over de Campus,

buitenfoyer treft u ook een paviljoen

meer publieksactiviteiten en onze

aan van de toekomstige Energy

nieuwsbrief kunt u terecht op

Academy Europe. U krijgt er alvast

www.zernikecampusgroningen.nl

een voorproefje van dit nieuwe topinstituut voor onderwijs, onderzoek en innovatie op het gebied van (duurzame) energie.

Inventing new connections Foto’s: Reyer Boxem

Tom de Ket

Manon Nieuweboer

Steyn de Leeuwe

Rob Klerkx

Albert Secuur

HERKOMST

Studenten uit de hele wereld

Aan de RUG studeren ruim 3400 buitenlandse studenten uit honderd landen. De meesten van hen komen uit Duitsland (1661), gevolgd door China (274) en het Verenigd Koninkrijk (133).

15

0 1

274 1661

RUG400

© DvhN 260414 | AB | Research Michel Brandsma

Er studeren honderd nationaliteiten in Groningen.

Niks nieuws onder de zon: ook in de begintijd telde de Hogeschool van Stad en Lande veel buitenlanders onder de studenten en professoren.

B

ernhardus Sutholt. Zo heette de eerste student die zich officieel inschreef bij de universiteit van Groningen. Het is geboekstaafd in het Album Studiosorum. Dat is momenteel te zien in het Groninger Museum, waar conservator Egge Knol een expositie over het studentenleven in Groningen heeft samengesteld.

Sutholt kwam niet aan in het oprichtingsjaar 1614. Eerst kwam het gebouw, daarna pas kwamen de studenten. Sutholt arriveerde in 1615 en was afkomstig uit het stadje Hamm, in de huidige Duitse deelstaat Noordrijn-Westfalen. Van de 82 studenten die zich dat jaar aanmeldden kwamen er 30 uit het buitenland.

De Hogeschool van Stad en Lande, zoals de universiteit tot 1811 officieel heette, had bij aanvang een internationaal karakter. Onder de eerste lichting hoogleraren bevonden zich eveneens veel buitenlanders. De eerste rector Ubbo Emmius kwam uit Oost-Friesland, zijn

EERSTE STUDENT WAS EEN DUITSER vriend Nicolaas Mulerius uit Brugge, de theoloog Hermann Ravensperger werd geboren in het Westfaalse Siegen, William Makwodwell was een Schot en Cornelis Pijnacker kwam uit het gelijknamige dorp in ZuidHolland. De enige Groninger was Johannes Epinus Huninga uit Oostwold, maar hij had zijn studie genoten in Marburg (in de huidige Duitse deelstaat Hessen) en in Frankrijk.

Dat buitenlanders in Groningen gingen werken en

TEKST MANNUS VAN DER LAAN

studeren werd in de hand gewerkt door de religieuze verschillen tussen de universiteiten. Er waren in Europa katholieke, calvinistische en Lutherse universiteiten. Er was voor elk wat wils, maar daar moesten velen wel een eindje voor reizen. Groningen was net als Franeker en Leiden calvinistisch van signatuur en tamelijk recht in de leer. Verder was het in die tijd gebruikelijk dat studenten na een paar jaar van universiteit wisselden.

Dat deed ook Sutholt. Hij rondde zijn studie af in Leiden.

Studeren bleef eeuwenlang het voorrecht van de elite. Dat veranderde na de Tweede Wereldoorlog. Voor die tijd stonden er hooguit vijfhonderd studenten ingeschreven en was de universiteit niet groter dan het Praedinius Gymnasium in Groningen. Vanaf de jaren zestig is het aantal studenten explosief gestegen en is de RUG een massa-universiteit geworden. Als je naar de opgaande curve kijkt, is de groei onvoorstelbaar.

Tot de jaren negentig waren het vooral autochtone Nederlanders die de universiteit bezochten. Daarna stroomden onder invloed van de globalisering buitenlanders toe. Eerst mondjesmaat, maar sinds deze eeuw stijgt hun aantal snel.

Van de 27.300 studenten in het studiejaar 2013/14 hebben er 24.442 de Nederlandse nationaliteit. De rest komt uit het buitenland, dat is bijna 12 procent. In dit jubileumjaar bestaat de RUG-populatie uit welgeteld honderd nationaliteiten. Duitsland is de hofleverancier. Er staan 1661 Duitse studenten ingeschreven. De helft van hen studeert psychologie. Ook economie en bedrijfskunde vallen in de smaak bij de Duitsers.

Op de tweede plek komen Chinezen met 270 studenten. Het overgrote deel staat ingeschreven bij de faculteit economie en bedrijfskunde. Daarna komen Britten (133) en Indonesiërs (123). Opvallend zijn de relatief grote aantallen Oost-Europeanen, zoals Bulgaren (119) en Roemenen (73). Ook studenten uit de crisislanden Griekenland (92) en Spanje (39) weten de weg naar Groningen te vinden. Verder is er een grote populatie Saoedi’s (56). Belgen (27) en Fransen (15) zijn minder geneigd naar het Noorden af te reizen.

En wat kwam er van Bernhardus Sutholt terecht? Na zijn afstuderen in Leiden werd hij professor in de rechten in Harderwijk. Daar was toen ook nog een universiteit gevestigd.

Zijn loopbaan was er niet een uit het boekje.

Hij liet zich bekeren tot het katholicisme, ongetwijfeld tot afgrijzen van zijn vroegere collega’s in Groningen. In Harderwijk wisten ze er wel raad mee: prompt werd hij uit zijn ambt gezet.

Het inschrijfformulier van Bernhardus Sutholt, de eerste student van de RUG.

WERKEN BIJ DE RUG

Naam: Natalie Bos-Dubois (45) Woonplaats: Groningen Functie: eerste medewerker hospitalityservice bij de horeca in het Academiegebouw In dienst: 24 jaar ,,Ik maak het rooster en zorg ik voor de planning.

Ook regel ik een deel van de inkoop en stuur ik het personeel aan. Er is geen dag hetzelfde. Wij hebben constant te maken met andere mensen. We moeten veel improviseren om ervoor te zorgen dat alles goed komt.

Het eredoctoraat van Helmut Kohl, in oktober 2000, was heel indrukwekkend. En tijdens hun provincietour kwamen koning Willem Alexander en prinses Máxima langs op de RUG. Ik vond dit speciaal omdat ik van Maxima een hand heb gekregen.”

IN BEELD 400 jaar

16

Rijksuniversiteit Groningen

Op 23 augustus 1614 werd in Groningen een academie opgericht.

Deze is na Leiden de oudste universiteit van Nederland. In het eerste jaar gaven zes hoogleraren 82 studenten onderricht in theologie, rechten, wiskunde en vrije kunsten.

Studentenverenigingen ● ● ● ●

Aantal medewerkers: Aantal studenten:

●

5250 (fte) 27.300

● ●

cijfers (2014)

● ● ● ●

Academiegebouw Groningen in 1858

●

Franciscus Gomarus

TIJDLIJN 1614

Opening Hogeschool van Stad en Lande aan de Broerstraat in Groningen

Met de aanstelling van Franciscus Gomarus als hoogleraar theologie vaart de universiteit een zuiver protestantse koers

1672

De Vrijwillige Studenten Compagnie, die 150 leden telde, verdedigde de stad tegen de aanval van 'Bommen Berend'

1749 9

1704 - 1717

1812

Aanstelling van Johann Bernoulli uit Bazel als hoogleraar wiskunde Conflict tussen Stad en Ommelanden leidt ertoe dat er geen hoogleraren worden benoemd en studentenaantallen afnemen

1909

1945

Opening nieuw academiegebouw in neorenaissancestijl

Executie verzetsheldin Anda Kerkhoven als enige Nederlandse studente

●

1940 - 1941

Oprichting studentensportstichting ACLO

●

1946

Stadhouder Willem IV van Oranje wordt benoemd tot rector magnificentissimus Franse bezetter garandeert voortbestaan universiteit, die onderdeel wordt van de Keizerlijke Universiteit in Parijs

t ts Frits r rnike Zernike

1953

Nobelprijs voor Frits Zernike voor de ontwikkeling van de fasecontrastmicroscoop

1906

Academiegebouw in brand, waarbij veel kostbare universiteitsbezitting gen universiteitsbezittingen verloren gaan v ve erl rlor rl oren en g aan aa n

1815

● Na de Franse bezetting verandert de universiteit in Rijkshogeschool ● Oprichting Vindicat atque Polit, het oudste studentencorps van Nederland

1850

1876

Dankzij Samuel van Houten wordt universiteit gered van opheffing door Tweede Kamer

1877

● Op last van de Duitse bezetter worden joodse docenten ontslagen

Oprichting Studium Generale dankzij oud-hoogleraar en minister van Onderwijs us van der Leeuw Gerardus

,,De RUG is een fijne universiteit met een breed palet aan dingen die gedaan worden. Het is een prettige werkomgeving. Ik woon op het platteland en ik werk elke dag in de stad.

Het zelf afstuderen en promoveren vond ik een heel bijzondere ervaring.

Net als het houden van mijn oratie, voor mijn hoogleraarschap. Binnenkort (15 mei - red) komt de koning naar de RUG, dat wordt een heel bijzondere ontmoeting.”

1695

Opening nieuwe Academiegebouw aan de Broerstraat in ssicistische ssicistisc che he sstijl t jl ti neoclassicistische

WERKEN BIJ DE RUG

Naam: Lodi Nauta (47) Woonplaats: Feerwerd.

Functie: hoogleraar geschiedenis filosofie en decaan van de faculteit In dienst: 19 jaar

In zijn roman 'Onder professoren' (1975) rekende schrijver Willem Frederik Hermans af met het Groningse academische milieu. Zelf was hij tussen 1952 en 1973 verbonden aan de RUG als fysisch geograaf.

Willem IV

1618

Vindicat Cleopatra Dizkartes Ad Tempus Vitae Dionysos Bernlef GSV Ichtus Groningen NSG Albertus Magnus Unitas Yir'at 'Adonay

Charlotte Jacobs, zus van Aletta, wordt de tweede vrouwelijke student van Nederland

● Joodse studenten zijn niet langer welkom

1958

1972

2005

Instelling Universiteitsraad na roep om democratisering

Supercomputer uter Stella in het universitairr rekencentrum um m

1961

1999

2006

Lancering Drie Complexenplan: huisvesting universiteit in de binnenstad, het ziekenhuisterrein en aan de rand van Paddepoel Oprichting Qumran Instituut voor onderzoek naar Dode Zeerollen

Lancering moleculaire motor van hoogleraar scheikunde Ben Feringa

LifeLines-project, het grootste bevolkingsonderzoek ter wereld

Aletta Jacobs

1871

Aletta Jacobs wordt als eerste Nederlandse vrouw toegelaten tot de universiteit

2014

De Rijksuniversiteit Groningen bestaat 400 jaar

Universitair rekencentrum

RUG400 INFOGRAPHIC JANNEKE VAN DER HEIDE, MANNUS VAN DER LAAN

FRANEKER

17

Goffe Jensma over de Academie van Vriesland: ,,Franeker was van oudsher een belangrijkere stad dan Leeuwarden.’’

Na Leiden was de universiteit van Franeker de oudste van ons land.

In 1811 maakten de Franse bezetters een einde aan het eerbiedwaardige instituut. Friesland betreurt dat verlies nog steeds, zegt Goffe Jensma, hoogleraar Fries aan de RUG.

HET GROTE FRIESE VERDRIET

D

e universiteit van Franeker, die 29 juli 1585 plechtig werd geopend, was niet gewijd aan Pallas Athena en de Muzen, maar aan Christus en de kerk. Het instituut was in eerste plaats een opleiding voor predikanten.

Er was in Friesland een grote behoefte aan hervormde voorgangers na de verdrijving van de Spanjaarden en de komst van de Reformatie in 1581, zegt Goffe Jensma, hoogleraar Friese taal en letterkunde aan de Rijksuniversiteit Groningen. ,,Men had, net als in Groningen trouwens, snel predikanten nodig. Er kwam een andere staatsinrichting die in één keer werd ingevoerd: men ging van het katholicisme naar het protestantisme. Dat moest ook in de provincie worden uitgedragen.’’

De nieuwe universiteit kreeg zeven hoogleraren voor vier faculteiten: godgeleerdheid, rechten, geneeskunde en een faculteit die zich bezighield met letteren en wijsbegeerte. De voertaal was overwegend Latijn. Behalve theologen werden er ook medici en juristen opgeleid. Met moderne wetenschap zoals we die nu kennen, had Franeker weinig te maken. ,,Het was vooral een instituut voor de reproductie van kennis’’, zegt Jensma.

RUG400

Waarom kwam het academische onderwijsinstituut trouwens in Franeker en niet in Leeuwarden? Dat had niet zozeer te maken met jaloezie van Friese steden jegens Leeuwarden, denkt Jensma. ,,Het was van oudsher een belangrijkere stad dan Leeuwarden. In de middeleeuwen zat het provinciaal bestuur er ook een tijd.’’ ,,Eén van de verklaringen voor het feit dat de keus op Franeker viel, was dat de politiek de universiteit een beetje uit de buurt wilde hebben van het hof en het bestuur in Leeuwarden. Zo kon men er beter greep op houden. Trouwens zo uniek was dat in die tijd niet, een klein stadje met een universiteit. In Duitsland had je heel veel stadjes met universiteiten. Daar kon je rustig studeren zonder veel afleiding, was ook de gedachte.’’

Een keerzijde van die rust was overigens dat sommige studenten en hoogleraren zich te pletter verveelden in Franeker, een stadje met amper drieduizend zielen. De beroemde arts en wetenschapper Petrus Camper, die later naar Groningen zou verkassen, klaagde daar bijvoorbeeld over. Alcohol was een belangrijke afleiding. Het leidde tot bonte bijnamen voor de studenten in de Friese stad: ‘de loskoppen van de suypaccademie’.

Jensma denkt dat de verhalen nogal zijn aangezet. Wel zegt hij dat het voordelen had om te studeren in die tijd. ,,De universiteiten hadden bepaalde voorrechten. Zo hoefden ze geen accijns op drank te betalen. Om die reden had je ook studenten die zich wel inschreven, maar niet studeerden en alleen voor de drank kwamen.’’

De meest bekende van de bijna 15.000 studenten die in de 226 jaar van het bestaan aan de Franeker academie stond ingeschre-

ven, was volgens Jensma vermoedelijk Petrus Stuyvesant, de latere gouverneur van Nieuw-Amsterdam. ,,Hij is gesjeesd als student. Er gaan verhalen dat hij zijn hospita heeft bestolen en daarom van de universiteit is getrapt.’’

De beroemdste echte wetenschapper is ongetwijfeld de Franse filosoof René Descartes, die van 1628 tot 1630 colleges volgde in Friesland. ,,Men zegt dat hij naar Franeker kwam omdat hij had gehoord dat ze er een telescoop hadden uitgevonden. Dat was overigens niet zo.’’

In de zeventiende eeuw bloeide de Friese universiteit. Daarna ging het langzaam bergafwaarts. Een teken aan de wand was dat gegoede Friezen hun kinderen liever naar Leiden dan naar Franeker stuurden. Ook uit het buitenland kwamen minder geïnteresseerden, zelfs uit Hongarije, dat jarenlang trouw beursstudenten naar het Friese stadje had gezonden.

Van protest was amper sprake toen de Franse bezetters in 1811 per decreet de universiteit van Franeker ophieven. ,,De trend in die tijd was dat men Nederland niet meer zag als een verzameling provincies, maar meer als één gebied. En de blik werd steeds meer op Holland gericht. Men dacht: als we één groot land zijn, moeten we dan wel al die provinciale universiteiten in stand houden?’’

Wat resteert van de Franeker erfenis? ,,Franeker heeft er een mooie toeristische trekpleister aan te danken’’, meent Jensma. Maar het gemis wordt wel degelijk gevoeld. ,,Het verlies van de universiteit is één van de grote Friese verdrieten. Studenten uit Friesland gaan naar Groningen of Amsterdam. Het punt is natuurlijk niet dat ze daar heen gaan, maar dat ze niet terugkomen.’’

TEKST GERDT VAN HOFSLOT | FOTO KEES VAN DE VEEN

WERKEN BIJ DE RUG

Naam: Brigit Toebes (45) Woonplaats: Haren Functie: hoofddocent internationaal recht In dienst: twee jaar ,,Er hangt hier een ontspannen sfeer van ‘doe maar gewoon’. Dat vind ik prettig. Het ligt wel vrij afgelegen en je moet steeds een eind met de trein. Ik probeer dat maar te accepteren. Groningen is een bruisende stad waar van alles te doen is.”

Ik heb heel veel leuke ontmoetingen gehad met jonge mensen overal vandaan. Ik ben verbonden aan een internationaal bachelorprogramma, dus ik heb veel studenten uit het buitenland. Ik heb een AIO uit China. Zij is hier helemaal naartoe gekomen om te studeren. Ik ben onder de indruk van haar en hoe zij is. Ze is heel spontaan en stelt zich open voor hoe wij het hier doen. Ik merk dat ik ook veel van haar leer en over China.”

SPORT

18 Roeien is de studentensport bij uitstek.

WERKEN BIJ DE RUG

Naam: Hans Jansen (55) Woonplaats: Groningen Functie: docent Engels en studieadviseur In dienst: ruim dertig jaar ,,Werken aan de RUG is een mooie combinatie van een onderwijsfunctie waarin jongeren worden opgeleid en een prettige werkomgeving. Deze werkomgeving geeft ook nog eens de mogelijkheid om continu je kennis en vaardigheden uit te breiden en bij te spijkeren. Ik vind het erg leuk en prettig om te doen. Het werkt voor mij heel bevredigend om te zien dat al die schuchtere eerstejaars studenten zich in drie of vier jaar tijd ontwikkelen tot jonge wetenschappers die met een verse blik de wereld in gaan.”

Studenten sporten graag: er zijn 49 studentensportverenigingen in Groningen. De meesten doen het om hun hoofd leeg te maken, een enkeling gaat voor olympisch goud.

I

n de vitrine van het Groninger Museum glimt de Olympische medaille van Jan-Willem Gabriëls. Als toproeier won Gabriëls een zilveren plak met de Holland Acht op de Olympische Spelen van Athene in 2004. Voor de tentoonstelling 400 jaar studentenleven leende Gabriëls zijn zilveren bezit voor eventjes uit.

Tijdens zijn roeicarrière studeerde Gabriëls bedrijfskunde aan de RUG. Topsport en studie moet gecombineerd kunnen worden. Dat vindt rector Elmer Sterken. ,,Het gaat om een wisselwerking.’’ De universiteit wil het mogelijk maken om topsport en studie hand in hand te laten gaan. Bijvoorbeeld door flexibel om te gaan met deadlines en tentamendata. ,,Maar in ruil daarvoor zien we graag wat terug.’’ De Friese topturner Epke Zonderland, de bekendste topsporter van de RUG op dit moment, vertelt bijvoorbeeld vaak in interviews dat de universiteit hem kansen biedt om zijn studie geneeskunde met turner te combineren. ,,Dat straalt dan ook weer op ons af.’’

Aan de muur van het universitair Sportcentrum op het Zernikecomplex hangen de portretten van alle olympiërs die aan de RUG hebben gestudeerd. Wat direct opvalt is het aantal roeiers. Roeien is de studentensport bij uitstek. Studenten die in de KEI-introductieweek voor het eerst in de boot stappen, liggen enkele jaren later aan de start van het WK. Het overkwam Gerbren Spoelstra, student biologie. Na twee jaar roeien bij studentenroeivereniging Gyas werd Spoelstra geselecteerd voor de Holland Acht en lag aan de start van het WK in ZuidKorea vorig jaar. ,,Uiteraard had ik dit nooit verwacht’’, zegt de 2,08 meter lange Groninger.

Bij Aegir, de andere studentenroeivereniging, kunnen ze er ook wat van. Toptalent Thomas Doornbos begon er zijn roeicarrière en schopte het ook binnen enkele jaren tot de nationale equipe. Als Doornbos niet sport, wordt hij gek.

Naast de kleine groep die topsport beoefent, drinkt het gros van de studenten lekker een biertje na de training. Voor velen is sporten de uitlaatklep na dat rottentamen, de verbroken liefde of ruzie met de huisbaas. ,,Samen met vriendinnen ga ik elke donderdag naar circuittraining’’, zegt rechtenstudent Annelot Springers. ,,Na een uurtje springen en opdrukken is mijn hoofd helemaal leeg.’’

Samen met nog 47 andere studentensportvereniging zijn Aegir en Gyas aangesloten bij de ACLO. Dit is de overkoepelende studentensportstichting van de RUG en

RUG400

TUSSEN TOPSPORT EN UITLAATKLEP opgericht in 1945. Met een aanbod van 86 verschillende sporten is het de grootste studentensportorganisatie van Nederland.

Een Dagelijks Bestuur van zes studenten en een Algemeen Bestuur van elf studenten houdt de boel draaiende. Typisch gevalletje dus van voor en door studenten. Voor een prikkie kunnen studenten een collegejaar lang sporten. Naast algemene uren, waaraan de student zonder aanmelding kan deelnemen, zijn er ook cursussen.

Het doel van de ACLO is studenten laten sporten in een studentikoze setting. Uiteraard is er plek voor volleybal, hockey en basketbal, maar het sportklimaat moet zich onderscheiden van het bestaande sportaanbod buiten de universiteit. ,,Dit bereiken we door het aanbieden van extreme cursussen’’, zegt Hajo Aldershof, algemeen adjunct van het ACLO-bestuur. Voorbeelden hiervan zijn zweefvliegen, onderwaterhockey en skydiven.

In 2009 sportten er 17.500 fanatiekelingen bij de ACLO. Twee jaar geleden werd de 18.000ste sporter begroet. Het ultieme doel is om deze zomer de 20.000ste lid te begroeten. Om deze groei mogelijk te maken zijn er extra squashbanen gerealiseerd en is de vloer van de tennishal vervangen.

TEKST MARIEKE VOPPEN | FOTO SACHA DE BOER

De ACLO streeft naar 2000 internationale studenten. ,,Onder hen is vooral de zwemcursus populair’’, zegt Aldershof. ,,Kunnen zwemmen is voor veel internationale studenten een droom.’’

Het is nu nog niet zo dat studenten speciaal voor topsport naar Groningen komen. ,,Wel zijn we goed op weg’’, zegt Sterken. Door de overheid wordt hier echter steeds minder ruimte voor gelaten.

Sneller afstuderen wordt steeds belangrijker. ,,Dat is niet onze wens, maar wordt ons opgelegd.’’ Na vier jaar studie per student krijgt de universiteit geen geld meer om de opleiding te financieren. ,,Zorgen dat studenten op tijd afstuderen is dus onze eerste prioriteit.’’

TOEKOMST

‘ENGELSTALIGHEID IS EEN VOORWAARDE’

Elmer Sterken staat als rector van de Rijksuniversiteit Groningen op de schouders van Ubbo Emmius. ,,Je hebt intellectuele vrijheid nodig om te komen tot innovaties.’’

O

p de vergadertafel staat een porseleinen miniatuurmodel van het Groninger Academiegebouw. Het is te koop in de universiteitswinkel, maar wordt ook als souvenir uitgedeeld aan buitenlandse gasten. ,,Vanwege de hoge toren moet er een grote doos omheen. Het is een beetje onhandig om mee in het vliegtuig te nemen. Maar buitenlanders vinden dit soort cadeaus prachtig én typisch Nederlands’’, zegt Elmer Sterken (52).

De rector magnificus houdt zelf niet kantoor in het representatieve hoofdgebouw van de Rijksuniversiteit Groningen. Hij zit om de hoek in een voornaam achttiende eeuws pand in de Oude Boteringestraat.

Gebouwd door een oud geneeskundestudent die rijk was geworden in Nederlands-Indië, vertelt hij. Zijn kamer, waarvan de muren vol hangen met historische wandschilderingen, ademt geschiedenis.

Dat de universiteit 400 jaar bestaat, vervult hem met trots. Met die respectabele leeftijd kun je voor

de dag komen. Maar deze is niet gezichtsbepalend voor de reputatie van de RUG. Die wordt vooral bepaald door de kwaliteit van het wetenschappelijk onderzoek.

Het komt tot uitdrukking in de internationale ranglijsten van de beste universiteiten. In de meeste staat de RUG in de top 100.

Sterken hecht veel waarde aan die ‘rankings’. ,,Er wordt gekeken naar reputatie en wetenschappelijke productie. Wij halen relatief veel scorepunten uit wetenschappelijke productie en iets minder uit reputatie, omdat Groningen als stad internationaal niet zo bekend is. Er zijn wereldwijd ongeveer duizend universiteiten die zowel onderwijs én onderzoek doen. Als je dan bij de eerste honderd staat, vind ik dat een mooie prestatie.’’

De universiteit is na de oorlog veranderd van eliteinstituut in een grootschalige kennisfabriek met bijna 30.000 studenten. Het lijkt gigantisch, maar Sterken kent ook universiteiten die 300.000 studenten hebben. ,,Alles is relatief. Het is wel veel voor een kleine stad als Groningen. Dat is gelijk de charme. Het studentenleven domineert het straatbeeld.’’

Hij verwacht dat de Nederlandse instroom nog toeneemt tot 2020. Daarna vlakt deze af. Om het aantal in de jaren erna te stabiliseren, moet Groningen meer buitenlandse studenten werven. Er is veel concurrentie. ,,Buitenlandse studenten kiezen een universiteit op basis van prijs-kwaliteitverhouding. Wij willen ons vooral onderscheiden met kwaliteit.’’

Van de 47 bachelorstudies worden er inmiddels 21 in het Engels gegeven. Bij de masteropleidingen zelfs meer dan 80 procent. Samen met Maastricht en Wageningen loopt Groningen hierin volgens hem voorop. ,,Engelstaligheid is een noodzakelijke voorwaarde. Toch is de switch van Nederlands naar Engels niet de enige voorwaarde om studenten te trekken. Het onderzoek en de onderwijsprogramma’s moeten ook van hoog niveau zijn.’’

Hij verwacht ook niet dat straks alle colleges in het Engels worden gegeven. ,,We zijn een Nederlands instituut. Ik denk dat we altijd dingen in het Nederlands blijven doen. We leiden ook op voor sommige Nederlandse beroepen. De Nederlandse cultuur vinden we ook belangrijk. We worden geen volledig Engelstalige universiteit.’’

Buitenlandse studenten zijn niet over alles in Groningen tevreden. Ze klagen over de huisvesting. ,,Een internationale student verwacht dat er in ruil voor het betalen van collegegeld een sleutel klaarligt van een kamer. Dat is niet de praktijk. Als wij verder willen groeien met internationale studenten, moet dat beter geregeld worden.’’

Buitenlandse studenten hebben weinig op met ons eten, vooral niet met onze broodcultuur. ,,Aziaten vinden brood inferieur. In onze restaurants plaatsen we daarom magnetrons, zodat ze hun eigen eten kunnen opwarmen. Ook streven we naar een gevarieerder aanbod, zodat er ook eens noedels en spaghetti op het menu staan.’’

Een andere ontwikkeling is de opmars van online onderwijs. Bij de RUG loopt momenteel een aantal proeven met videocolleges die door iedereen kunnen worden gevolgd. Sterken is niet bang dat onderwijs op afstand de fysieke universiteit ondermijnt. ,,Het is niet meer dan een ondersteuning van het onderwijs. Groningen zal geen ‘distance learning university’ worden.

Van de overheid mag dat ook helemaal niet. Daar is de Open Universiteit voor.’’

Van de universiteit wordt ook in toenemende mate verwacht dat zij economische spin-off geeft. Onderzoek moet nut hebben, het liefst vertaald in pasklare, nieuwe producten. Sterken beaamt dat kennisuitwisseling met het bedrijfsleven belangrijk is. De tijd dat de universiteit een ivoren toren was is voorbij. ,,Toch moet je wetenschappers wel de tijd gunnen nieuwsgierigheidgedreven onderzoek te doen. De universiteit is de enige plek waar dat kan. Je hebt intellectuele vrijheid nodig om te komen tot innovaties.’’

RUG400 TEKST MANNUS VAN DER LAAN | FOTO CORNÉ SPARIDAENS

19

Elmer Sterken: ,,De huisvesting van buitenlandse studenten moet beter worden geregeld.’’

WERKEN BIJ DE RUG

Naam: Ilse van Gemert (35) Woonplaats: Groningen Functie: Webdeveloper bij Donald Smit Centrum In dienst: bijna negen maanden ,,Ik vind het leuk om mooie producten neer te zetten waarmee iedereen uit de voeten kan. De RUG is een fijne werkgever.

Omdat er veel werknemers zijn, is alles prima geregeld. Wat wel grappig was is dat ik op 1 augustus 2013 ben begonnen. Dit was tegelijk met de algemeen directeur van het Centrum voor Informatie Technologie (CIT) Tjeerd Willem Hobma. Ik kreeg tegelijk met hem een rondleiding door de RUG.’’

Gasunie en GasTerra feliciteren de Rijksuniversiteit Groningen met haar 400-jarig bestaan.

Want 400 jaar Rijksuniversiteit Groningen is 400 jaar geschiedenis, 400 jaar wetenschap en vooral, 400 jaar ontwikkeling van kennis en onderwijs. Van economie en maatschappij.

Van Groningen, van Nederland en ver daarbuiten. Zeer gewaardeerde partner van de Groningse gassector op het gebied van energietransitie, kennisuitwisseling en onderzoek. Wij zijn trots om met een dergelijk wereldwijd gerenommeerd instituut samen te werken. For infinity!