Wildlands Adventure Zoo Emmen

Redactie: Hoofdredactie: Vincent Trechsel Vormgeving: Eggie Betting Eindredactie: Wijbren Landman

Met dank aan: Annelies verbeek Bert Roddenhof Bouwblog Wildlands Cindy Bendush Cynthia ten Bras Dierenpark Emmen Eggie Betting Gemeente Emmen Gerton Albers Hanneke Wijshake Henk Reinders Henk Zwols Herman Scholtens Iris Sijbom Joke Kok Jonas Amund Zingenberg Jora Vision Kristian Elders KWS Infra Leek Maxime de Boer Mayke Bos Paul Barelds Petra Scholtens Rob Doolaard Shirley Kroos Shutterstock Søren Trudslev Lassen Sylke van der Broek Wildlands Adventure Zoo Emmen Wim Emmelkamp Wijbren Landman

Disclaimer De inhoud van deze online bijlage is met de grootste zorg samengesteld. Hier is de Nederlandse en internationale wetgeving op het gebied van auteursrecht en intelle Alle verveelvoudigingsrechten zijn voorbehouden, met inbegrip van afbeeldingen en foto’s. De algemene opmaak is oorspronkelijk en eveneens beschermd.

De vastlegging van het geheel of een deel van deze website op een drager van welke aard ook is formeel verboden zonder expliciete toestemming van NDC Mediagro

ectuele eigendomsrecht van toepassing.

oep.

“Zullen we samen een reeks gaan maken over de bouw en verhuizing van de dierentuin?” vroeg ik eind 2014 aan Wijbren Landman, bioloog en woordvoerder van de dierentuin in Emmen. Insteek: wat komt er nou allemaal bij zo’n groot project kijken? Uitgangspositie bij de verhalen zijn de dieren, waar het tenslotte allemaal om draait.

Ik kon als journalist van de ZuidOosthoeker een mooi podium bieden in mijn krant. En zo geschiedde. Interviews in de vlindertuin, waar ik in ruim een jaar heel veel vlinders heb zien fladderen en kleine kwarteltjes voorbij heb zien trippelen. Een kijkje nemen bij de ijsberen, toen zij net gearriveerd waren en een uitgebreid gesprek met Bert Roddenhof, hovenier van de dierentuin, over zijn reis naar Costa Rica waar hij duizenden planten heeft besteld voor de tropische kassen in Wildlands.

De eerste twee verhalen verschenen als normaal krantenbericht.

Grote foto en verhaal. Dat kon mooier en dus was daar collega Eggie Betting, vormgever bij NDC Mediagroep. Samen hebben we een jaar lang paginagrote verhalen gemaakt, die in de krant verschenen en uiteindelijk de basis vormen voor deze online bijlage.

“Bedankt, maar ik hoef het verhaal alleen maar te schrijven”, reageerde ik steevast na een compliment van een lezer.

Het is ook dankzij de kennis van Wijbren en de kunde van Eggie dat het zo in de krant is gekomen. Zonder medewerking van hen kon u immers niet door deze bijlage bladeren.

Vincent Trechsel

Van achtertuin n Eind 2015 is Dierenpark Emmen na tachtig bijzondere jaren een nieuwe fase in gegaan. De dierentuin verhuist naar de Noordbargeres, aan de rand van de Vlinderstad.

Of verhuist‌ er wordt op de locatie Es een compleet nieuw park uit de grond gestampt. Daarbij gaat de dierentuin verder onder de noemer Wildlands Adventure Zoo Emmen en is er geen sprake meer van een dierentuin, maar van een belevingspark.

Geschiedenis Misschien goed om een blik in de geschiedenis van het dierenpark te werpen. In 1935 werd Noorder Dieren-park als familiebedrijf geopend door directeur Willem S.J. Oosting.

Een dierentuin als achtertuin, dat leek hem wel wat. En zo geschiedde. Na vele ups en een bijna desastreuze down nam dochter Aleid Rensen-Oosting samen met haar man Jaap Rensen de dierentuin in 1970 over.

I l l u s t ratie: J ora V ision

Onder leiding van de geestelijk moeder en haar man onderging het dierenpark een enorme metamorfose. Dieren werden niet meer op diersoorten ingedeeld - apenhuis, grote katachtigen, dikhuiden - maar op continent en de tralies en de hekken rondom de verblijven werden weggehaald. Er kwamen dieren in natuurlijke groepen in natuurlijk ingerichte verblijven, zoals de savanne in Dierenpark Emmen.

Zo rond de eeuwwisseling was de dierentuin een overdekte jungle en een rattenriool rijker. Er werd onderzocht of een verhuizing of uitbreiding op een andere locatie mogelijk was, omdat het park in het centrum inmiddels was volgebouwd.

Op de Es was ruimte genoeg en er werd gewerkt aan een grote overdekte speeltuin, een waterfabriek en een ruim opgezet pinguĂŻnverblijf. In dit nieuwe deel zou water een belangrijke rol spelen, maar door tegenvallende bezoekersaantallen is de uitwerking van dit idee nooit van de grond

naar adventure zoo gekomen. Lage bezoekersaantallen, grotere concurrentie en de kredietcrisis waren er samen verantwoordelijk voor dat voor Dierenpark Emmen in 2010 het einde nabij leek.

Kompasplein Twee jaar na dat dieptepunt presenteerde het park het nieuwe plan. Op de locatie net buiten de stad moest een belevenispark komen, bestaande uit drie werelden. Het idee is dat bezoekers op het welkomstplein - Het Kompasplein - een werelddeel kiezen dat ze als eerste willen zien. Zij kunnen op avontuur door het tropische Jungola, het hete Serenga en het koude Nortica.

Jungola bestaat uit twee kassen: een kleine kas - die straks als vlindertuin fungeert - en een grote kas, met een oppervlakte van drie voetbalvelden. Het ‘hoofddier’ in deze kas is de trots van het dierenpark: de Aziatische

olifant. Bijzonder in Jungola is dat bezoekers met een bootje langs de eilanden varen met bijvoorbeeld apen withandgibbons, slingerapen, ringstaartmaki’s - maar zij kunnen ook hoog in de bomen tussen de maki’s klauteren. Een greep uit de overige dieren die er te zien zijn: axishert, dwergotter, netpython, Chinese alligator en Rodriques vleerhond.

Serenga De middelste ingang op het Kompasplein neemt bezoekers mee de hitte in. De wandelroute langs de dwergmangoesten, gedomesticeerde dieren (kinderboerderij) en de prairiehondjes komt uit onder een steiger. Door een glaswand gescheiden zien bezoekers hoe sierlijk nijlpaarden zich onder water voortbewegen. De grootste publiekstrekker in de Serenga is de mix van savannedieren. Bezoekers kunnen een jeepsafari nemen en

tussen de giraffes, zebra’s, gnoe’s en struisvogels rijden.

Natuurlijk krijgen koning Zulu en zijn leeuwengezin een prominente plek in deze wereld. En de ruim honderd mantelba-vianen zitten op de tribune van een amfitheater, te kijken naar bezoekers die de arena binnenstappen.

Tot slot zeker niet de minste wereld: het koude Nortica.

In dit ijzige gedeelte van het park worden bezoekers, zo belooft het dierenpark, opgeleid tot ware wetenschappers. De nieuwkomer in dit deel is een oude bekende: de ijsbeer. In 2016 komen er drie ijsbeerdames naar Emmen en het park is nog in afwachting van een mannetje.

Deze poolberen zijn zowel op het land als onder water te bestuderen. Dit werelddeel wordt in ieder geval opgevuld met pinguïns, pelsrobben en zeeleeuwen. En met die laatste dieren worden ook informatieve shows gegeven.

Een tijger zet je niet op Mark Wildlands bestaat uit drie werelden, ieder met zijn eigen thema. Het thema is leidend, waardoor Dierenpark Emmen veel dieren spreekwoordelijk de hand schudt en bedankt voor de bewezen diensten. De kangoeroes, de haaien, de brilbeer. Zomaar een greep uit de dieren die elders worden ondergebracht. Voor elk dier moet de dierentuin een nieuw plekje vinden. Zo is brilbeer Uca medio 2015 terug naar de dierentuin waar ze vandaan komt (Lisieux, Frankrijk) en is panter Ayohee daar in oktober 2014 al naartoe verhuisd.

Het verhuistraject ondervond ook Yardan, de laatste overgebleven tijger in Emmen. De Siberische tijgers gaan niet mee naar Wildlands en misstaan volgens het park in alle werelden op de Es. Zelfs in het ijzige Nortica past de tijger niet.

De Siberische ondersoort wellicht wel – het dier vindt het pas bij -30 fris worden – maar de associatie met een tijger is niet per se kou of ijs. En dat is wel een vereiste voor een verblijfsvergunning in Nortica. Ter illustratie: er leven ook tijgers in Bengalen (India en Bangladesh) en op Sumatra. Die ondersoorten leven in regenwouden en in bamboebossen. En eerlijk is eerlijk: die gebieden passen beter bij het beeld dat mensen bij tijgers hebben.

Anders is het bij de pinguïns. Het dierenpark beschikt over een grote kolonie Humboldt-pinguïns en de niet-vliegende zeevogels gaan mee naar Wildlands. En dat terwijl de ondersoort voorkomt voor de kusten van Chili en Peru. Ook geen kou of ijs dus, maar de associatie van mensen met pinguïns is dat wel.

Transportkist Tijger Yardan woont sinds eind 2014 in een dierentuin in Polen en maakt het goed. Toch verliep het hele verhuisproces niet zonder slag of stoot. De mannetjestijger van ongeveer 150 kilo was zoals ze bij het dierenpark omschrijven ‘een moeilijke jongen’. Hij heeft een kort lontje, had moeite met alles en iedereen en succesvol fokken met de toen elfjarige tijger is de dierentuin dan ook niet gelukt. Zodra een situatie anders was dan voorheen, moest hij er niets van hebben.

Geen eenvoudige opdracht dus om hem in een transportkist te krijgen, die hij normaal gesproken nooit ziet of ruikt.

voertuig niet hadden overleefd, al lag er in de kist het voer dat de tijgers doorgaans krijgen. Als er geen dierenverzorgers in de buurt waren, durfde Yardan de kist wel in. Het transport moest immers vertrouwd voelen en het is het mooiste als het dier uit eigen wil de kist in loopt. Veel ervaringen later kreeg de tijger vertrouwen. En dat moest ook wel, want de tijd van vertrek stond inmiddels vast.

Op de dag van de verhuizing liep het net even anders. De vrachtwagen en de hijskraan stonden gereed en Yardan moest alleen nog even de transportkist in. Alsof hij wist wat er ging gebeuren, weigerde hij mee te werken. Op zo’n moment besluit het dierenpark de tijger onder narcose te brengen om hem alsnog te kunnen vervoeren.

Jaguars Na Yardans vertrek zat de dierentuin met een leeg verblijf.

Op datzelfde moment hadden de dierentuin van Edinburgh en Artis ook een probleem. Zij wilden verbouwen en terwijl de Schotse zoo van de dieren af wilde die Artis zou adopteren, had het park in Amsterdam het nieuwe verblijf nog niet klaar. Dierenpark Emmen bood een oplossing en heeft langer dan een jaar de verzorging van twee indrukwekkende jaguars op zich genomen: het zwarte mannetje Mowgli en het prachtig gevlekte vrouwtje Rica.

Zeker voor Mowgli was dat genieten geblazen, want vanuit het oude panterverblijf keek hij iedere dag over de savanne naar al die heerlijke impala’s. Andersom hadden de meeste savannedieren hem ook al opgemerkt. Giraffen en zeker de impala’s waren onder de indruk van de heerser van de jungle en hielden bij de eerste ‘ontmoeting’ met gespitste oren de jaguar voortdurend in de gaten.

Dierentuinen ruilen dus veel met dieren, allemaal ten behoeve van dierenwelzijn en natuurlijk het fokprogramma. Met het oog op de dieren voor Wildlands heeft het dierenpark de afgelopen maanden veel gepuzzeld om de overige dieren een plekje te geven. Als dierentuin wil je ook niet blijven zitten met een tijger dus als er een goed alternatief is, gaat hij weg.

Je zet hem immers niet op Marktplaats.

Dieren worden zo’n kist ingelokt met voer, in dit geval vlees.

Yardan was dol op reeën die een aanrijding met een motor-

Foto ’s: Cynthia ten Bras, Maxi me d e Bo e r, S h i r l e y Kr o o s , W i j b r e n La n d m a n , W i m E m m e l k a m p

ktplaats

Geen ontsnappi

Het leven van een mannelijke ringstaartmaki is zwaar. Zeker in de beginperiode wanneer hij zich als nieuweling van de groep moet bewijzen tegenover meer dan twintig dames.

Bij maki´s zijn vrouwen de baas, geleid door één dominant vrouwtje. Als nieuwe man moet je indruk maken op de dames. En dat is een buitengewoon zware periode voor elke makiman, want zelfs het laagste vrouwtje heeft meer in te brengen dan het mannetje. In Dierenpark Emmen werd de druk voor het mannetje in het verleden soms te groot, waarna hij zijn heil elders zocht. En elders betekent in dit geval: overal behalve op het maki-eiland. Het is natuurlijk niet de bedoeling dat dieren kunnen ontsnappen, maar soms is de drang of de angst zo groot, dat een dier tot dingen in staat is waarvan men niet wist dat het dat kon.

Bij een ontsnapte maki ontstaat er bij het publiek geen paniek. Een maki vindt één bezoeker nog veel enger dan die twintig vrouwelijke halfapen op dat eiland en springt uit zichzelf weer terug.

Anders wordt het wanneer er bijvoorbeeld een zilverruggorilla uit zijn verblijf ontsnapt, zoals in 2007 het geval was met Bokito. Paniek of niet, een dier mag op de eerste plaats nooit ontsnappen en daar dien je vóór de bouw van het verblijf al rekening mee te houden. De uitvoering daarvan is in sommige gevallen van levensbelang. Daar hebben de bouwers van Wildlands veelvuldig mee te maken gehad.

F o t o ’s : Ci ndy B endush, Shutter s t o c k , Vi n c e n t Tr e c h s e l , W i j b r e n La n d m a n

Natuurlijke barrières Dieren zijn door het gebruik van kooien of door hekwerk omgeven verblijven natuurlijk eenvoudig te scheiden van bezoekers, maar dat is iets wat volgens het dierenpark niet meer van deze tijd is. Of het nu gaat om neushoorns, leeuwen of olifanten; in Wildlands worden de dieren door natuurlijke barrières op gepaste afstand gehouden. Hoewel dat op het oog soms niet het geval is.

In de savannewereld Serenga is een leeuwenverblijf gebouwd van 4200 vierkante meter en is bedoeld voor koning Zulu en zijn harem. Hun nieuwe thuis is meer dan drie keer zo groot als het verblijf dat ze in Dierenpark Emmen hadden en is voor bezoekers vanaf een loopbrug te bewonderen. Bezoeker en dier worden hier net als bij de maki’s in het huidige park gescheiden door water. Maar dat er een 250 kilo zware leeuw naast je op de brug loopt, moet uitgesloten zijn.

Als water je natuurlijke barrière is, mag je ervan uitgaan dat het dier niet kan zwemmen. Je mag er ook van uitgaan dat het water diep genoeg is zodat het dier daar niet kan springen. En je mag ervan uitgaan dat de afstand tussen brug en land groot genoeg is, zodat de leeuw die niet kan overbruggen. Het dierenpark stelt strenge eisen aan de bouw en dient er rekening mee te houden dat een leeuw minstens elf meter ver springt en met een aanloop vijf meter hoog. Doet er zich toch een noodsituatie voor dan zal de leeuw wel het water ingaan, maar daarvandaan kan hij door de diepe bodem niet verder springen dan in een ideale situatie. Ook al maakt een kat in het nauw rare sprongen.

Klauterende pelsrob Dat dieren tot het uiterste gaan om iets te bereiken bewees ook pelsrob Cindy. Toen zij en haar dochter Molly aankwamen in Emmen, verbleef het duo een tijdje in een quarantainebad. Hier konden beide robben tot rust komen na een lange reis vanuit Zuid-Afrika en wennen aan de nieuwe geuren en geluiden. Het quarantainebad is ruim twee meter hoog, maar toch kreeg Cindy het voor elkaar om daar met haar 1.50 meter overheen te komen. Had iemand ooit gedacht dat pelsrobben met hun flippers over zo’n hoog obstakel kunnen klauteren? Cindy wilde zo graag de nieuwe ruimte verkennen dat ze daarvoor haar dochter achterliet, niet wetende of ze nog wel terug kon keren.

Veilige verblijven bouwen wanneer er zoveel aspecten zijn om rekening mee te houden, is een grote verantwoordelijkheid. Dan is het fijn als er voorbeelden zijn waar geen twijfel over bestaan. Dat een olifant niet kan springen bij-

ing mogelijk in Wildlands

voorbeeld. Als een olifant in theorie zou springen, breekt hij bij het landen zijn poten. In dat opzicht was de waterloze gracht in Dierenpark Emmen een prima scheiding tussen bezoeker en dier, behalve dat daar dan weer een olifant in kan vallen.

In Jungola, de tropische wereld waarin de olifanten komen te leven, krijgen de grijze dikhuiden een gigantisch buitenverblijf en een grote ruimte in de kas. Het buitenverblijf scheidt de bezoeker op eenzelfde wijze zoals dat nu bij de savannedieren in Dierenpark Emmen het geval is en in Wildlands is geen sprake meer van een droge gracht. In hun binnenverblijf kunnen de olifanten ook het water in.

In datzelfde water varen bootjes voor een rondvaart in de jungle. Op het oog lijkt het alsof de olifanten bij het bootje kunnen komen, maar een muur onder water voorkomt dat. Er mag net als bij de leeuwen geen mogelijkheid zijn waarop het dier toch bij de bezoekers kan komen. De olifant mag niet over de muur kunnen stappen en zijn slurf mag ook niet in de buurt van het bootje komen.

Waarom ontsnappen?

Dieren ontsnappen, maar waarom doen ze dat? Op de eerste plaats heeft een dier niet de drang om te ontsnappen.

Het verblijf is zijn thuis, zijn territorium waarin genoeg eten aanwezig is. Niemand anders moet daar komen en het dier zal er niet uit zichzelf weggaan. Gebeurt dat toch, zoals november 2014 met een Syrische bruine beer in een dierenpark in Zwitserland, dan loopt hij niet veel later zijn verblijf weer in. Alles buiten het territorium is voorzien van gevaar, terwijl het daar binnenin prima vertoeven is.

Ontsnappen betekent dat het dier een enorme prikkel krijgt om zijn veilige territorium te verlaten. De ringstaartmaki uit Emmen wilde ontsnappen omdat hij geen weerstand kon bieden aan de vrouwelijke heersers op het eiland. Bokito ontsnapte omdat hij een vaste bezoekster, die hem in zijn ogen vaak verleidde maar daarna steevast de rug toekeerde, in zijn harem wilde hebben. Bij de bouw van verblijven moet ingespeeld worden op de extra krachten die bij dieren vrij kunnen komen. Het klinkt zo logisch, maar diezelfde krachten uit het dierenrijk hebben al genoeg mensen doen verbazen.

Vlindertuin vlinderjung verandert in

gle

In Wildlands staat een door natuur overwoekerde tempelruine gevuld met vlinders, alligators en slangen.

Illustratie: Jora Vision

Het was 1985 toen het Noorder Dierenpark een vernieuwende attractie onder de aandacht bracht: de tropische vlindertuin.

Jarenlang geliefd bij het publiek vanwege de serene rust, de fladderende vlinders en de geuren van de natuur. In het jaar van de opening van de tuin kwamen er een kwart miljoen meer bezoekers naar het park. Niet heel gek, want nergens anders in Nederland bestond zoiets. Het duurde ruim twintig jaar voordat Artis en later Diergaarde Blijdorp de kennis en ervaring hadden om ook een vlindertuin te bezitten, terwijl de wens er wel was.

In Wildlands is ook ruimte gereserveerd voor de vlinders. Emmen draagt dankzij de vlindertuin immers de naam Vlinderstad, dus dat de insecten weer te bewonderen zijn is logisch. In de vochtige wereld Jungola komen twee tropische kassen te staan. De vlinders komen in de kleine kas, die ongeveer 800 vierkante meter groot is. Echt sprake van een vlindertuin is er in die kas niet meer, maar wel van een vlinderjungle.

Vlinderjungle Soorten vlinders zoals Euploea, Morpho, Atlasvlinder, Glasvlinder Netpython Keizerschorpioen Pijlgifkikker Miljoenpoot Mexicaanse roodknievogelspin Chinese alligator Dwergotter (binnenverblijf)

Wildlands gaat uit drie werelden bestaan en Jungola wordt de jungle. De bezoeker moet te allen tijde beleven dat hij in een jungle ronddwaalt en in sommige gevallen zijn best doen om een dier te spotten. In de kleine kas wordt een replica gebouwd van een Aziatische tempelruïne, geïnspireerd door het, door natuur overwoekerde, heiligdom Anghor Wat uit Cambodja.

Dat betekent geen voederplateau’s met nectar meer, geen poppenkast vol cocons en geen informatiebordjes over plant en dier. Die staan immers ook niet in een echte jungle en dus ook niet in Jungola. De vlindertuin verandert in een vlinderjungle. Dit houdt niet in dat de vlinders moeilijker zichtbaar zullen zijn; ze fladderen nog steeds op lichte plekken, dus aan de rand van de begroeiing, en ze zullen voor nectar ook gewoon op bloemen afgaan of bladeren opzoeken om eitjes op te leggen.

Niet alleen vlinders De kleine tropische kas wordt niet alleen voor de verschillende vlindersoorten het nieuwe thuis. Ook de Chinese alligators, de netpythons en de dwergotters (binnenverblijf) worden hier gehuisvest. Verder is er ruimte voor schorpioenen, vogelspinnen, miljoenpoten en meer dieren met een dergelijk knuffelgehalte. Voor de optimale beleving, waar Wildlands voor staat, zou het geweldig zijn wanneer ook deze dieren vrij rondzwerven in de kas. Om onveilige situaties te voorkomen, worden deze soorten natuurlijk in terraria gehouden, al behoort het aanraken van enkele dieren wel tot de mogelijkheden. Een miljoenpoot bijvoorbeeld…

Dit geleedpotige dier is een ongevaarlijke griezel met een lengte van vijftien centimeter. Met zijn honderden pootjes – hij heeft er niet echt één miljoen – voelt het heel vreemd wanneer het dier over je hand loopt of zich aan je arm vastklampt.

De kolibrie Aanvankelijk was het de vraag of de kolibrie mee zou gaan naar Wildlands. Het bij bezoekers populaire diertje, wiens hartje ongeveer 75 keer per seconde klopt is ooit gehaald vanwege zijn levensreddende functie, maar het gaat toch niet mee naar Wildlands. Hoe zit dat?

In de vlindertuin van Dierenpark Emmen is de vlinder nooit

F o t o ’s : Vi ncent Trechsel, Wijbr e n L a n d ma n . Pl a t t e g r o n d : Ge me e n t e E m m e n

het enige insect geweest. Ook ongewenste beestjes zoals luizen, witte vlieg en mieren vinden het er goed vertoeven. Die diersoorten zijn ongewenst omdat ze gevaarlijk zijn voor vlinders. Omdat bestrijding met gif geen optie is, moesten deze vlindervijanden op natuurlijke wijze worden bestreden.

Sluipwespen, lieveheersbeestjes, Chinese vechtkwartels en de kolibrie voedden zich in de dierentuin met deze ongenode gasten.

De kolibrie lijkt dus meer dan welkom, maar het grote discussiepunt was het hoge ontsnappingsrisico in Wildlands van dat flitsende vogeltje. In het oude park stond de vlindertuin in een gebouw. Dus ook al zou de vogel de donkere gang opzoeken, wat doorgaans ongebruikelijk is, zou het dier nog wel binnen vier muren zijn.

De tropische kas in Wildlands is een op zichzelf staand gebouw en het enige wat binnen van buiten scheidt, is een sluisdoorgang voor bezoekers. Het dierenpark vindt het jammer dat er afscheid genomen moet worden van de kolibrie, maar weet ook dat achter een ontsnapte kolibrie aanrennen vrij zinloos is.

Geen vangnetjes Toen de bouw van de ruïne in de tropische kas af was, kon er een passend klimaat worden gecreëerd. Een tropische temperatuur en een tropische luchtvochtigheid moeten het leven voor de dieren aangenaam maken. Zeker voor de vlinder is dat een lastige taak. Iedere vlindersoort heeft zijn eigen levenseisen.

Wijkt de realiteit te veel af van die eisen, dan gaat het dier dood. Nu beschikt Wildlands over veel soorten vlinders die niet zo nauwkeurig zijn en daar zitten volgens het park bijzondere soorten tussen, zoals de Atlasvlinder met een spanwijdte van dertig centimeter, de prachtig blauwgekleurde Morpho, de perfect gecamoufleerde Bladvlinder en de Euploea, de soort die zich in Dierenpark Emmen jarenlang zelf in stand heeft gehouden.

Hoe gaat de verhuizing naar Wildlands eruitzien? De vlinders worden niet één voor één met een vangnetje gevangen, maar de fladderaars die ten tijde van de verhuizing nog in de tuin vliegen, beleven daar hun laatste dag. De eitjes, rupsen en poppen gaan mee de jungle in om daar in kweekkamers te evolueren in sierlijke vlinders.

Uitsterven

is onomkeerbaar Dierenpark Emmen had tot begin 2015 vier witte neushoorns. Drie vrouwtjes en één mannetje. De dierentuin wilde graag jonge neushoorntjes. Twee van de vrouwtjes, Petra en Jennifer genaamd, zijn te oud om mee te fokken maar het park had goede hoop op een romance tussen vrouwtje Zahra en mannetje Kusini. Wat toenadering, dekken en voor nageslacht zorgen moest zijn, eindigde in een gewelddadige achtervolgingsscène waarbij het 3000 kilo zware mannetje meerdere malen op Zahra in beukte en haar zelfs ‘op de hoorns’ nam.

Na verschillende pogingen waarbij Zahra weer moest vluchten – maar het rennen wel langer volhield dan de toen 23-jarige Kusini – is besloten afscheid te nemen van de agressieve man, wiens gedrag niet te verklaren is door medewerkers van het park. Ruim een week voor Valentijnsdag nota bene vertrok hij naar een dierentuin in het Italiaanse Valbrembo.

Fokprogramma Dierentuinen fokken met dieren om de soort in stand te houden maar dat dit geen eenvoudige klus is, bewezen de neushoorns dus. Als een dierentuin lid is van de European Association of Zoos and Aquaria (EAZA), zoals Wildlands, vang je geen dieren in het wild maar zorgt een dierentuin er zelf voor dat de populaties op lange termijn behouden blijven. Dieren worden door de parken onderling geruild.

Een coördinator van de European Endangered Species Programme (EESP) die de fokprogramma’s beheert, geeft advies over het fokprogramma van een bepaald diersoort. Zo wordt inteelt voorkomen en is een mix van verschillende bloedlijnen het ideale scenario.

Door de instandhouding van diersoorten – van sommige diersoorten leven er nog schrikbarend weinig op onze wereld – laten dierenparken hun bezoekers zien hoe bijzonder bijvoorbeeld een neushoorn en een reuzenpanda zijn of hoe leuk het is om naar een leeuwin en haar spelende jongen te kijken. Wees zuinig op de natuur, klinkt het devies.

Uitzetten Dierentuinen hebben een educatieve functie voor bezoekers en dus een beschermende functie voor het leven op aarde. In 1968 stierf het Przewalskipaard in het wild uit. In dierenpar-

Neushoorns met uitsterven bedreigd Sumatraanse neushoorn: minder dan 200 Javaanse neushoorn: ongeveer 50 Zwarte neushoorn: 4.880 Witte neushoorn: 20.170 Indische neushoorn: 3.250

ken waren er toen nog dertien (!) over. Dankzij een intensief uitgevoerd fokprogramma en het in reservaten uitzetten van deze paardensoort leven er nu weer zo’n 250 in het wild en wereldwijd 1500 in gevangenschap. Nog altijd betekent dit een bedreigde status, maar de Przewalskipaarden zijn niet meer op sterven na dood.

Dierenpark Emmen heeft ook een belangrijke rol gespeeld in het in stand houden van een diersoort: het gouden leeuwaapje. In het begin van de jaren ‘70 leefden er naar schatting 200 van die mini-leeuwen op de hele wereld. De soort dreigde uit te sterven. De dierenparken die over deze aapjes beschikten, hebben alle gouden leeuwapen spreekwoordelijk op één hoop gegooid om te kijken welke fokcombinaties de beste waren om de soort van uitsterven te behoeden.

Het fokprogramma sloeg aan en de parken konden voorzichtig beginnen met het uitzetten van gouden leeuwapen. Dit gebeurde in een speciaal daarvoor aangelegd reservaat in Brazilië, waar vandaag de dag ongeveer 1600 gouden leeuwaapjes in de jungle leven.

Voordat het uitzetten kan gebeuren, moet het dier leren overleven. Het krijgt immers zijn eten niet meer op gezette tijden op een vaste voederplek. De aapjes die naar het reservaat worden gebracht zijn gemonitord, waardoor bijvoorbeeld het gedrag van de dieren in de gaten gehouden kan worden. Begin 2015 is via de monitors een zeer oude klauwaap van zeventien jaar ontdekt. Het bleek een dochter van een gouden leeuwaapje uit Emmen.

Grote groepen Trots is het dierenpark op het aantal Aziatische olifanten dat er in Emmen is geboren. Mingalar Oo is de eerste olifant die in Emmen is geboren (en de tweede Aziatische olifant geboren in Nederland). Na haar volgden er nog eens 24 in Emmen. Olifant Radza, de zorgzame vader met zijn anderhalve meter lange slagtanden, zorgde voor twaalf gezonde nakomelingen en zijn voorganger Naing Thein is vader van maar liefst dertien jongen. Dat de 25 geboorten slechts vier dochters opleverden en dus 21 zonen kan bioloog Wijbren Landman niet verklaren.

Bij de olifanten komt het niet gauw aan de orde maar de dieren geboortebeperking opleggen hoort ook bij het onderhouden van soorten. In Emmen leven meer dan honderd mantelbavianen. Als er geen rem wordt gezet op hun voortplanting heeft het park binnen de kortste keren een overschot aan bavianen. Het park vindt het belangrijk dat elke bavianenvrouw ervaart om moeder te worden maar om een jaarlijkse geboortegolf te voorkomen gaan de dames wel aan de pil. Omdat het niet te doen is om dagelijks elke baviaan de pil te laten slikken, krijgen zij er

EEP’s niet mee naar Wildlands Bron: WNF

F o t o ’s : Shutter stock, Vincent Tr e c h s e l , W i j b r e n L a n d ma n

Siberische tijger Brilbeer Gouden leeuwaapje

Witgezichtoeistiti Witgezichtsaki

eenmalig één die 2,5 jaar werkt. In plaats van jaarlijks een jong baren, zorgen de vrouwtjes nu eens in de drie jaar voor nageslacht.

Unieke gebeurtenis Een geboorte blijft bijzonder, helemaal wanneer verzorgers die niet aan zien komen. Begin 2012 werden er onverwachts twee zwarttiprifhaaien in Dierenpark Emmen geboren. Iets wat wereldwijd nog niet in gevangenschap was gebeurd. Ondanks dat Dierenpark Emmen graag een manier verzon om de voor hen speciale haaien in te passen in Wildlands, verhuisden de dieren toch niet mee. Net als in Dierenpark Emmen het geval was, gaat het fokken in Wildlands gewoon door. En met de komst van de ijsberen en de onagers (wilde ezels) wordt er in ieder geval bijgedragen aan het behoud van twee extra bedreigde diersoorten.

EEP’s mee naar Wildlands Humboldt-pinguïn Bruinkopslingeraap Withandgibbon Rodriques vleerhond

Witte neushoorn Aziatische olifant Rothschildgiraffe Chinese alligator

Nieuwe EEP´s in Wildlands Onager IJsbeer

Geef

Dieren trainen Wildlands Adventure Zoo Emmen, het ‘belevenspark’ in Emmen dat volop in aanbouw is, gaat over twee dierenshows beschikken. Of shows? Er komen geen hoepels, ringen en ballen aan te pas dus de term dierenpresentaties is eerder op zijn plaats. In de jungle van Jungola speelt een acteur een ornitholoog genaamd Jim, die voor het verhaal de enige overlevende is van een neergestort vliegtuig. Hij moet zien te overleven in de jungle en krijgt daarbij hulp van onder meer ara’s en caique’s.

die hier sinds jaar en dag voor wordt gebruikt heet Positive Reinforcement Training, oftewel: gewenst gedrag belonen en ongewenst gedrag negeren (en niet straffen). Het idee is dat een dier zijn gedrag aanpast aan de gevolgen van dat gedrag, na bijvoorbeeld het ontvangen van een lekker hapje.

Het is waarschijnlijk dat het dier de volgende keer doorheeft welk gedrag het moet laten zien voor het verkrijgen van een beloning. En voor een beloning, die ook uit lovend commentaar kan bestaan, doet een dier veel.

De andere presentatie is met pelsrobben en zeeleeuwen die in Nortica hun woonruimte krijgen toegewezen. Voor een tribune waarop 900 zitplaatsen worden gereserveerd, showen de robben zes keer per dag hun lichaam en kunde aan het publiek. Niet alle pelsrobben hoeven elke presentatie te komen opdraven. In het kader van het dierenwelzijn bepaalt het dier dat zelf.

Zo heeft een mannetje in de paartijd wel andere dingen aan zijn hoofd dan het geven van een presentatie en een vrouwtje dat net is bevallen, blijft waarschijnlijk liever bij haar pasgeboren jong. Al blijft dat lekkere visje als beloning vaak moeilijk te weerstaan.

Een mens kan op die manier proberen een dier te laten doen wat hij wil. Of het nu gaat om een dolfijn die door een hoepel moet springen of om de eigen hond die een weggegooide stok terug moet brengen; het dier weet dat er een beloning op hem wacht. Het voordeel van deze vorm van training is dat dieren in het geval van ziekte of in het voorkomen ervan eenvoudiger te behandelen en te onderzoeken zijn, zonder dat ze daarbij onder narcose moeten.

Beide presentaties hebben een educatieve waarde en zijn niet vergelijkbaar met shows in het Dolfinarium waarbij educatie ook belangrijk is, maar ook het showelement hoog in het vaandel staat. In de ijzige wereld Nortica worden bezoekers opgeleid tot ware onderzoekers. Zij moeten daarom iets te weten komen over het duikgedrag en de springkracht van de pelsrob, die in de natuur zo cruciaal zijn. In het wild moet het dier immers aan de kaken van vijf meter lange mensenhaaien ontsnappen.

Belonen Een dier trainen vereist veel geduld van de trainer en veel oefening met het dier. Herhaling lijkt het belangrijkste ingrediënt. De trainingsmethode

Fo F ot o ’s : W Shi i j bren rl ey KLandman. roos, Wijbren IllustLraant idema : Bo n u wb l o g W i l d l a n d s

Als een olifant een gescheurde of verrotte nagel heeft dan moet die nagel worden behandeld. De dierenarts kiest vanwege mogelijk negatieve gevolgen liever niet voor narcose en bij de olifant in het verblijf is natuurlijk ook geen optie. Gescheiden door een dikke stalen barrière wordt het dier geleerd zijn poot tussen de spijlen te zetten, zodat een verzorger of arts de nagel kan behandelen. Die ene toevalstreffer wanneer het dier exact doet wat de verzorger verlangt, wordt beloond.

Onderscheid tussen ‘goed’ en ‘fout’ wordt kenbaar gemaakt met een target, een stok met een bal op het eind. De dieren moeten de target met een bepaald lichaamsdeel aanraken of beethouden. Begrijpt het dier wat er van hem wordt gevraagd, dan kan de target worden gebruikt om de dieren aanwijzingen te geven zoals bijvoorbeeld het presenteren van de poot. Een

poot!

n in Wildlands van de meest bijzondere trainingsmomenten die bioloog Landman heeft meegemaakt, is een olifantenjong dat zijn moeder tijdens haar training op onhandige en knullige wijze probeerde te imiteren. Het kleintje kreeg in de gaten dat bepaald gedrag leidde tot een lekker hapje. Jong geleerd is oud gedaan!

Giraffentraining In Dierenpark Emmen krijgen verschillende dieren te maken met deze vorm van training, die veterinaire training wordt genoemd. Behalve olifanten en pelsrobben krijgen ook de giraffen training. De hoeven van de giraffen moeten worden bekapt en de langnekken worden op vergelijkbare wijze behandeld als de olifanten. Behalve een pedicurebehandeling moet er ook wel eens bloed worden afgenomen bij een dier. In het geval van een giraffe gebeurt dat in de hals. De giraffe moet leren stilstaan terwijl de dierenarts op grote hoogte bloed afneemt.

Niet elk dier laat zich even gemakkelijk trainen waardoor er situaties ontstaan waarbij de dieren toch onder narcose worden gebracht. Bij giraffen is dat een nadeel omdat het dier vanwege zijn lengte een enorme val maakt.

De kop van een volwassen mannetjes giraffe begeeft zich op een hoogte van ongeveer zes meter en verzorgers moeten voorkomen dat de kop van het dier een grote klap krijgt. Het mooiste is dat de giraffe als gevolg van narcose door de knieĂŤn zakt, maar omdat dat geen garantie is, wordt de stal waarin de narcose wordt toegediend voorzien van strobalen. Valt het dier toch opzij, dan klapt het in ieder geval niet tegen de harde betonnen muur.

In Wildlands beginnen de verzorgers om dezelfde gezondheidsredenen ook met het trainen van neushoorns. Bij hen moet ook een veilige manier

worden gevonden om bijvoorbeeld bloed af te nemen, terwijl de ijsberen getraind gaan worden om de tanden en de onderkant van hun poot te laten zien. De associatie van mensen met het trainen van dieren is vaak spektakel en show. Toch trainen dierenparken de dieren voornamelijk om een gezondheidscontrole uit te kunnen voeren.

Leven en beleven In maart 2015 hebben meer dan vijfduizend abonnementhouders van Dierenpark Emmen het bouwterrein van Wildlands Adventure Zoo Emmen bezocht. De reacties op social media waren uiterst positief en de negatieve geluiden dat Wildlands geen ‘gewone’ dierentuin wordt, leken volledig verdwenen.

genaamd Jim die op zoek is naar een mysterieuze vogel (de zoektocht vindt ook op andere plekken in de kas plaats).

Een authentiek, ‘krakkemikkig’ bootje voert bezoekers onder meer langs zwemmende olifanten, de apeneilanden en door een donkere grot, waarna het uiteindelijk in een storm zal belanden.

In de jaren ’70 was het directie-echtpaar Jaap en Aleid Rensen zijn tijd ver vooruit. Het echtpaar was van mening dat het houden van dieren geen postzegelverzameling zou moeten zijn, maar dat dieren in natuurlijke omstandigheden en samenstellingen behouden moesten worden. Nu, 45 jaar later zegt de huidige directie dat het principe ‘aapjes kijken’ niet meer van deze tijd is. Dieren moeten nóg meer in een natuurlijke omgeving leven en dierenwelzijn, dat elk park vanzelfsprekend hoog in het vaandel heeft staan, wordt belangrijker dan ooit te voren.

4D-simulator

In Wildlands zien bezoekers dus geen verblijven meer en geen hekwerk.

Er wordt getracht een zo natuurlijk mogelijke leefruimte te creëren voor de dieren. Een ruimte waar bezoekers ‘toevallig’ deel van uitmaken. Geen gehop van het ene verblijf naar het andere, maar onderdeel zijn van een gethematiseerd natuurgebied. In Wildlands komen drie themawerelden, die het leefgebied vormen voor de dieren die passen bij dat thema.

De olifanten, de apen en de tropische vogels in Jungola, de ijsberen en de pelsrobben in Nortica en de leeuwen en de savannedieren in Serenga. In al die werelden is dus behalve dierenwelzijn, de beleving van de gast de hoofdmoot. En zo wil Wildlands zich ook profileren: als park waar je als bezoeker avonturen beleeft. Maar wat valt er eigenlijk te beleven?

Boottocht Het doel in Jungola, de wereld met de twee tropische kassen en het grote olifantenverblijf, is overleven in en samenleven met de natuur. Bezoekers starten hun expeditie in een oude tempel waar vlinders fladderen, netpythons liggen en miljoenpoten krioelen. Eenmaal uit de ruïnetempel kunnen zij zich met manden over het water verplaatsen, terwijl er, iets minder spectaculair, ook gewoon over het wandelpad kan worden gelopen. Het pad loopt langs het grote deltagebied van de olifanten en de axisherten.

De route vervolgt in de grote kas. Een jungle zo groot als drie voetbalvelden vol tropische bomen, een stromende rivier, felgekleurde bloemen en diverse dieren vormen het decor in het grote stalen bouwwerk dat op grote afstand al te zien is. In de kas is een vogeltuin met lori’s, een losloopgebied met maki’s, eilanden met gibbons en slingerapen, klimtorens om naar dezelfde hoogte te klauteren als de apen in de boomtoppen, een binnenverblijf voor olifanten en als pièce de résistance: een boottocht door de jungle.

Tijdens deze boottocht helpen bezoekers een vogelaar

In Nortica leven dieren die extreme kou kunnen trotseren, zoals pelsrobben, pinguïns en ijsberen. Wat de bezoekers zelf doen in de ijzige wereld is onderzoek naar de natuur.

In dit werelddeel wordt ook ingespeeld op de beleving van de bezoeker, al zijn de plannen daarvoor in de loop der tijd wel gewijzigd. De vervoersattractie in Nortica zou aanvankelijk een kabelbaan worden. Volgens de eerste ideeën en tekeningen zou het poolgebied van Wildlands een stuk groter worden dan dat het uiteindelijk gaat worden. Om die reden is er van een kabelbaan afgezien en komt er een 4D-simulator.

Die simulator stelt een onderzoeksvoertuig voor dat zich uitstekend leent om Nortica zowel boven als onder het ijs mee te verkennen. Fictief natuurlijk. Bezoekers die in het voertuig plaatsnemen, zien met hun 3D-bril niet alleen een pelsrob op zich af zwemmen, maar voelen een ijzige wind, ruiken vislucht bij de pinguïns en krijgen een plens water in hun gezicht wanneer het voertuig onder water gaat om aan de ijsberen te ontsnappen. Na deze rit kunnen bezoekers uitrusten op de tribune bij de pelsrobbenpresentatie.

Jeepsafari De grootste wereld van Wildlands wordt Serenga. In Serenga wil het park laten zien hoe belangrijk de natuur is en hoe mensen het beste voor de natuur kunnen zorgen.

Eenmaal door de poorten van het Zonnepaleis komen de bezoekers in een Dogon-dorp. In dat Afrikaanse dorp zijn Nubische geiten, schapen en andere boerderijdieren van Afrikaanse afkomst aanwezig. Vervolgens lopen bezoekers over een pad waarop ook de prairiehondjes huppen en eindigen zij onder een steiger waar te zien is hoe lichtvoetig nijlpaarden zich onder water voortbewegen.

De route vervolgt langs leeuwen die enkel door water gescheiden zijn van bezoekers, immer actieve stokstaartjes en zeboes: minikoeien met een schofthoogte van ongeveer één meter. Na de minikoeien is het tijd voor de jeepsafari.

De jeeps waarmee bezoekers door de ruim 20.000 vierkante meter grote savanne op safari gaan, hebben vrij baan en kunnen tegen een (neushoorn)stootje. Waar de boot in Jungola een vaste vaarroute heeft, kan de chauffeur van de jeep enigszins ‘off-road’ gaan om dichter bij een dier te komen, al is er wel een route uitgestippeld. Onderweg komen bezoekers op de savanne onder meer neushoorns, giraffen en penseelzwijnen tegen en zien zij in de woestijn kamelen en wilde ezels lopen.

Na de jeepsafari staan bezoekers oog in oog met mantelbavianen die in een nagebootst amfitheater leven en kunnen kinderen vervolgens spelen met zand en water, terwijl de oudere bezoeker over een typisch Afrikaanse markt kan struinen.

Een ontdekkingstocht in de jungle, een jeepsafari op de savanne en op expeditie in het poolgebied. Het dierenpark adverteert met de leus: het avontuur begint! En dat avontuur lijkt steeds dichterbij te komen.

t ratie: J oraVVision. ision.PPlatteg lattegr or onndd: :Ge Geme meeennt et eEEmme mmenn IlIllul us st rati e: Jora

Kinderboerderij Serenga safari Dwergzeboe Helmparelhoen Kinderboerderij Dogon dorp Nubische hangoorgeit Dwerggeit Kameroenschaap Dwergezel Helmparelhoen Savanne Rothschildgiraffe Grant zebra Impala

Woestijn Kameel Onager

Waterbok Blauwe gnoe Witte neushoorn Penseelzwijn Struisvogel

Serenga Leeuw

Animazia

Stokstaartje

Groene zeeschildpad

Mantelbaviaan

Naakte molrat

Nijlpaard

Koraalduivel

Prairiehond

Witgevlekte kogelvis

Grote textorwever

Sporenschildpad

Bennetwallaby Dwergmangoest

Een kunstmatig Dierenpark Emmen had twee hoveniers in dienst die het onderhoud van planten in kassen op zich namen. Zij gingen over de bloei en snoei van planten en waren het grootste deel van de dag bezig met het geven van water. Alleen al in het 800 vierkante meter grote Afrikahuis, waar onder meer de krokodillen en de schildpadden leefden, werd drie keer per week ruim 800 liter water gegoten. Dit werd in Dierenpark Emmen nog veelal met de hand gedaan, maar zal in de tropische kassen in Wildlands via een geavanceerd sproeisysteem gebeuren.

Dankzij dit systeem kan het water met bakken uit de lucht komen, net als met een echte moessonregen in het regenwoud. Wildlands staat voor optimale beleving van de gast, maar bezoekers door een moesson laten lopen, gaat wellicht wat ver. Het systeem kent verschillende standen waardoor nevel tijdens openingstijden wel tot de opties behoort.

Costa Rica Zowel het sproeisysteem als de klimaatregelaar is uitvoerig getest, waardoor er in mei 2015 is begonnen met h et beplanten van beide kassen. En dat is geen eenvoudige klus. Want hoe deel je een kas in die zo groot is als drie voetbalvelden en zorg je er tegelijkertijd voor dat bezoekers zich in een levensechte jungle wanen? Om dat in optima forma uit te kunnen voeren, bezocht hovenier Bert Roddenhof in 2014 Costa Rica – het walhalla voor natuurliefhebbers vanwege de uiteenlopende flora en fauna.

De reden van zijn bezoek was het ervaren van een jungle, bekijken hoe die functioneert en het uitzoeken van planten en bomen. Een aantal planten uit Dierenpark Emmen is geplant in Wildlands, terwijl het overgrote deel afkomstig is uit Costa Rica. De kassen worden gevuld met ongeveer vijftienduizend planten en ruim honderd bomen. Bloemen zullen er weinig zijn; die zie je in de jungle ook niet veel op ooghoogte. Omdat maar weinig licht de bodem bereikt hebben de bloemen weinig kans.

Bij de beplanting moeten de hoveniers bij elke soort bedenken welke plant je waar neerzet. Want is die plant eetbaar voor dieren? Groeit de plant snel of juist niet? Is die boom handig op een apeneiland of breken de apen alle

re

takken af? Hoveniers moeten dus niet alleen bedenken wat het beste is voor de plant, maar hebben in dit geval ook te maken met het natuurlijke gedrag van verschillende diersoorten.

Slopers Qua vegetatiebehoud kiest het dierenpark niet voor de makkelijkste junglebewoners. Natuurlijk kan elke bladeter een bedreiging vormen voor het blad, maar zeker de slingerapen, de lori’s en de olifanten zijn wat dat betreft echte slopers. Lori’s bijvoorbeeld, een kleine papegaaiensoort waarvan er tachtig(!) gaan rondvliegen in de grote kas, staan erom bekend jonge uitlopers van takken op te vreten. Iets waar de hovenier zich zomers geen zorgen over hoeft te maken; de beplanting groeit en herstelt bij warm weer heel snel. In de winter wanneer de groei tegenvalt, kan dat wel een probleem worden.

Een oplossing voor dit specifieke geval is het planten van bijvoorbeeld ficussen. In ficussen zit rubbersap dat erg plakt. Lori’s houden daar niet van. Op die manier blijft de vegetatie intact. Toch ziet een bezoeker graag natuurlijk gedrag van het vogeltje dus zijn er ook planten aanwezig waar de lori’s wel aan mogen en willen knagen. Op die manier zoeken de hoveniers een balans tussen dierenwelzijn en beleving van de gast.

Schrikgras Een letterlijk groter probleem zijn de olifanten. Zij slopen alles wat los en vast zit dus het realiseren van een beplant binnenverblijf zorgt voor aardig wat kopzorgen bij de hoveniers. Hoe kan een leefruimte een natuurlijke uitstraling krijgen zonder dat daarbij de olifanten het binnen een dag hebben verwoest? Geen eenvoudige opgave, al dachten collega’s van een Zwitsers dierenpark de oplossing te hebben. Dat park beschikt ook over een natuurlijk binnenverblijf voor olifanten en had de vegetatie beschermd door er een muur van ‘hot grass’ omheen te zetten.

Fo t o ’s : Jonas A mund Zingenberg , S h u t t e r s t o c k , S ø r e n Tr u d s l e v La sse n , V i n c e n t Tr e c h se l . P l a t t e g r o n d : G e m e e n t e E m m e n

Jungola

Rimbula

Aziatische olifant

Aziatische olifant

Axishert

Withandgibbon

Dwergotter

Bruinkopslingeraap Ringstaartmaki Violette schildtoerako Roodkuiftoerako Witwangtoerako Driekleurglansspreeuw Kroonduif Diverse vissen zoals tilapia, vijfvlekbaars Cubaanse fluitkikker Bladsnijmier

Birdy Bush Regenbooglori Chinese dwergkwartel

egenwoud als uitdaging

Rodriques vleerhond

Theater Koningspython Zijdehoender Ara Caique

Hot grass is een elektrische afscheiding dat op echt gras lijkt. De schok die wordt veroorzaakt, hield de olifanten ook daadwerkelijk op afstand, maar daar hadden de vindingrijke dieren iets op gevonden. Met enige regelmaat krijgen de olifanten takken als voedsel. In plaats van alles op te eten, bewaarden de dikhuiden er een paar en zwaaiden ze met de tak in de slurf al het hot grass kapot. Het elektrisch geladen gras vormde zo geen belemmering meer waardoor de olifanten zonder problemen de beplanting konden opeten.

Er zijn in Nederland weinig hoveniers die ruime ervaring hebben met tropische planten in een kas, waarbij er ook rekening gehouden moet worden met de dieren die er leven. Dierenpark Emmen heeft daarom niet alleen een beroep op de eigen hoveniers gedaan, maar ook op externe adviseurs zoals de Deen Lars Bo Kjeldstrøm, die al vele dierenparken heeft geholpen met het indelen van een tropische kas. Eenvoudig is het allemaal niet, maar op die manier proberen de hoveniers een ingenieus samenspel te creÍren in een kunstmatig geschapen regenwoud.

Stollingsgesteenten

in beton nagebootst

Wildlands wordt geen ‘gewone’ dierentuin, maar een park waar bezoekers avonturen beleven. Al blijft het gewone ‘aapjes kijken’ wel een optie voor de liefhebber. Er wordt naar gestreefd bezoekers via een verhaal onderdeel te laten zijn van de drie themawerelden. De bezoeker is niet meer in een dierentuin, maar dwaalt door een jungle, gaat op jeepsafari over een immense savanne en doet onderzoek tijdens een poolexpeditie.

Om die avonturen zo echt mogelijk te laten lijken, is de thematisering van de drie werelden leidend. Een belangrijk onderdeel daarvan zijn de rotsformaties, zoals stenen, een tempel, wanden en een bavianenarena. Er komt veel gesteente in Wildlands maar bijna niets daarvan is echt. Aan de hand van de maquette van Wildlands wordt alles nagebootst. Een ingewikkeld proces waarbij echt en nep uiteindelijk niet van elkaar te onderscheiden zijn.

Precisiewerk Het maken van al die rotspartijen is een enorm karwei. Die klus begint bij de maquette van Wildlands. In Dierenpark Emmen was Wildlands in het klein gebouwd. Op die verkleinde versie, nog goed voor twintig vierkante meter, was precies te zien hoe de wandelpaden liepen, hoeveel ruimte de olifanten hebben en hoe bijvoorbeeld het leefgebied van de pinguïns eruit komt te zien. Aan de hand van die nauwkeurige weergave maakte Diego Terroba, designer en sculptor in dienst van Jora Vision, een groter model bestaande uit makkelijk te bewerken kunststof.

Precisiewerk, zeker omdat dit de basis is voor de uiteindelijke versie in het park.

in het groot en als ruwe versie afgeleverd, waarna de details in het gesteente worden gekerfd. Een belangrijk onderdeel, omdat dit detailwerk de rotsen de echtheid moet meegeven.

Dierenwelzijn De rotsmodellen verschillen per biotoop. Rode rotswanden in de woestijn, door ijs voortgerolde stenen in het poolgebied en een tempelruïne in de jungle met scheuren en begroeiing.

Deze taak is toegeschreven aan de vormgevers, maar ook de verzorgers en directeur Frankwin van Beers hebben hier een adviserende rol in. Van Beers ondersteunt de vormgevers, terwijl de verzorgers letten op dierenwelzijn.

In het binnenverblijf van de olifanten bijvoorbeeld is een ruim zwemgedeelte. Een olifant kan niet vanuit het diepe uit het water klimmen dus een trapsgewijs pad dat steeds dieper in het water verdwijnt, is een vereiste.

De verzorgers zagen dat de afstand tussen de treden te groot was, waardoor een olifant die eenmaal in het water is, er niet meer uit zou kunnen komen.

Een klein voorbeeld, maar wanneer niet goed uitgevoerd, wel één met grote gevolgen.

Dat basismodel wordt vervolgens gescand door een computer, die alle afmetingen, hoekjes en gaatjes meet waarna de rotsformatie precies op schaal wordt vertoond. Vanaf dat punt kan een grote groep betonspuiters aan het werk. De rots wordt F o to ’s : Vi ncent Trechsel, Wijbr e n L a n d ma n . I l l u s t r a t i e s : J o r a V i si o n

Eenzelfde verbeterpunt hadden de verzorgers voor het leefgebied van de mantelbavianen. De bavianen komen in Wildlands in een groot amfitheater waar de apen op de tribune zitten en de bezoekers hun vermaak zijn in de arena. Om dit ‘wie-kijkt-er-naar-wie-gevoel’ te versterken, zou de arena aanvankelijk rond zijn, waardoor de bezoeker de arena binnenstapt en van alle kanten aangegaapt wordt door de bavianen. Deze ronde constructie bleek niet goed voor de apen. Het is beter voor bavianen wanneer ze elkaar en hun dikke rode billen niet voortdurend zien.

Stenen smijten In de ijzige wereld Nortica komen behalve pelsrobben, pinguïns en zwarte ratten ook ijsberen te leven. De ijsbeer is de grootste en langste berensoort, eet naar verhouding het meeste vlees en ook de mens is niet veilig voor de poolbeer.

In 2012 ontstond er in de dierentuin in Rotterdam wat consternatie nadat een ijsbeer een losse kei tot twee keer aan toe tegen het glas van zijn verblijf had gesmeten. Gelukkig bestaat glas bij dergelijke verblijven uit meerdere lagen en was in Rotterdam alleen de eerste laag gebarsten. Geen losse stenen dus in het ijsberenverblijf van Wildlands!

Nijlpaarden produceren dagelijks tussen de vijfhonderd en duizend kilo poep. Om het water schoon te houden zijn alleen in hun verblijf twee filtersystemen nodig.

Illustratie: Jora Vision

Eigen frituurvet goed voor

Duurzaamheid is het toverwoord voor Wildlands. Water wordt bijna volledig hergebruikt, safaritrucks rijden op afgewerkte frituurolie en het nagebootste Zonnepaleis is met lokaal gewonnen leem gebouwd. Duurzame, innovatieve ideeën die allemaal worden doorgevoerd in het nieuwe dierenpark van Emmen.

Wildlands wordt CO2-neutraal. Dat betekent dat er net zoveel CO2 (koolstofdioxide) vrijkomt bij het verbranden als de biomassa heeft opgenomen tijdens het groeien. Het nieuwe park draagt op die manier niet bij aan de opwarming van de aarde en denkt dus aan een groene toekomst.

Naast duurzaamheid staat het woord bewustwording. Bewust worden van het tempo waarin gas en olie nu door mensen worden verbruikt en dat dat verbruik een keer ophoudt. Het voordeel van het bouwen van een nieuwe dierentuin is dat je bij alles kunt bedenken hoe je de bouw op een vernieuwende en verantwoorde manier voor de natuur kunt uitvoeren. En daar hebben ze bij Wildlands van alles op gevonden.

Nijlpaardenpoep Al het water in Wildlands wordt hergebruikt. Dankzij de kringloop van het hergebruikte water bespaart de nieuwe dierentuin maar liefst negentig procent op het drinkwatergebruik. Ieder bassin heeft zijn eigen kringloop die deel uitmaakt van een groter geheel.

De bassins kunnen wat water betreft niet met elkaar in verbinding staan, want wanneer afvalwater van de ijsberen bij de pelsrobben in : Shutter Wijbren t r ant,i eS:hJuot rt ae rVi IlFlouto s t’s ratie: J orastock, Vision.

Foto’s:L aWnidj bma r enn. LIal lnudsma s t soicon k

het bassin komt, zit de ijsberengeur nog steeds in het water.

Dat zou de robben te veel stress opleveren. Het water vanuit het robbenbassin naar het ijsberenbassin laten lopen is ook geen optie, want dat maakt de ijsberen nerveus.

Op het nijlpaardenbassin na heeft elk bassin één filtersysteem om het water te zuiveren. De nijlpaardengroep van Emmen produceert dagelijks tussen de vijfhonderd en duizend kilo poep. In Wildlands zien bezoekers de logge dieren onder water en om het zicht, en natuurlijk de gezondheid van de dieren, te garanderen zijn er twee filtersystemen nodig om al die ronddwalende poepresten te verwerken. Het afvalwater van de nijlpaarden wordt vooraf gefilterd om de vaste bestanddelen van de mest eruit te halen. Vervolgens gaat het met al het andere afvalwater naar de waterzuivering.

Ook dierenmest zelf gaat een belangrijke rol spelen in Wildlands.

Een paar knappe koppen kwam erachter dat in de uitwerpselen van graseters nog veel energie zit. Zonde natuurlijk om die er niet uit te halen, dachten ze ook bij het dierenpark. Dit bijzondere verwerkingsproces heet biovergisting en levert uiteindelijk biogas op. Biogas kan worden omgezet in duurzame warmte en duurzame elektriciteit. Helaas produceren alle graseters samen niet genoeg mest om dit proces efficiënt te kunnen laten verlopen. Het dierenpark heeft de hoop dat vee van boeren uit de regio de mest kunnen aanvullen tot het gewenste niveau.

r patat en safaritrucks

Frituurvet Een ander eigen middel dat wordt ingezet is koolzaad. In de zomer van 2015 werd er rondom het terrein van Wildlands koolzaad geteeld. Koolzaad waar later olie uitgeperst kan worden, terwijl de restproducten als dierenvoer dienen. Met die uitgeperste olie frituurt het park de patat voor de bezoekers en wanneer het frituurvet oud is, wordt het gebruikt als biodiesel voor de safaritrucks in Serenga.

Bekend is dat in Wildlands beleving voorop komt te staan. Alles moet echt lijken dus waarom zou je objecten nabouwen terwijl je bestaande kunt gebruiken? Het vliegtuig bijvoorbeeld dat in de grote tropische kas ligt, is niet nagebouwd maar komt uit een hangar waar het al een tijdje zijn ‘pensioen’ genoot. Het zo gemaakte wrakstuk is vervolgens geschilderd zodat het lijkt dat dit al tijden in een jungle ligt.

Hergebruik van objecten past erg goed binnen de visie van de dierentuin. Ook een drietal bruggen dat al dienst heeft gedaan tijdens de Floriade van 2002 krijgt een plekje in Wildlands. De dertig meter lange verbindingen komen tussen het poolstation bij de ijsberen en het pinguïnverblijf.

Bruggen zijn sowieso een hot item voor de zoo. Net als in Dierenpark Emmen het geval was, komt er tussen de savanne en de stal een hefbrug zodat ook de giraffen ´s avonds naar binnen kunnen en ´s ochtends naar buiten. Deze hefbrug is gemaakt van biocomposiet. Biocomposiet is gemaakt van kunststof met vlas als natuurlijke vezel. Net zo sterk als staal en beton, maar dan wel biologisch verantwoord. Nergens ter wereld is zo´n brug te vinden.

Niet alleen van buitenaf wordt er van alles hergebruikt. Ook vanuit Dierenpark Emmen maakten tropische planten en hekwerk de oversteek naar de nieuwe locatie. Het hekwerk dat in Dierenpark Emmen rondom het leeuwenverblijf stond, moet ook in Wildlands als afscheiding van de leeuwen dienen, maar dan alleen aan de achterzijde van het verblijf. De leeuwen in Wildlands krijgen een heuvel om op te leven dus bezoekers zullen het hekwerk niet zien. In het geval van de leeuwen is dit het hek dat bezoeker en dier scheidt.

IJsberen na 30 jaar terug De ijsberen zijn weer terug in Emmen! Sinds juli 2015 verblijven er twee beren in het dierenpark. Het begin was even wennen voor ze waarbij verzorgers moesten opletten of de dieren ‘normaal’ ijsberengedrag vertonen.

De twee nieuwelingen heten Lale en Noordje. De anderhalf jaar oude Lale komt uit een dierenpark in het Duitse Bremerhaven en de tweeëneenhalf jaar oude Noordje is geboren in Dierenrijk te Mierlo. Tijdens de gewenning wandelden de energieke ijsbeerdames naar buiten. In het aangepaste buitenverblijf ruiken ze allerlei nieuwe geuren en speuren nieuwsgierig hun nieuwe onderkomen af. IJsberen kunnen erg goed ruiken. Er is van ijsberen bekend dat zij ruim dertig kilometer in één lijn recht op een dode walvis (voedsel!) zijn afgelopen. Van datzelfde uitzonderlijk goede reukorgaan maakten Lale en Noordje tijdens de verkenning van hun nieuwe verblijf ook gebruik. Niet voor een dode walvis, maar voor kleine vleesen visgerechtjes die her en der verstopt lagen.

Beresterk

Aanvankelijk zouden de ijsberen niet naar Dierenpark Emmen komen, maar in 2016 rechtstreeks naar Wildlands gaan. De ijsberen staan model voor Nortica, de ijzige wereld van Wildlands, maar Dierenpark Emmen kreeg de kans om medio 2015 ijsberen in het park onder te brengen. De dierentuin in Mierlo en die in Bremerhaven gaven allebei aan dat wat hen betreft hun ijsbeer naar Emmen kon verhuizen. Dat aanbod sloeg het park liever niet af. Daarvoor moest brilbeer Uca, die nog in het berenverblijf zat, wel eerst terug naar de dierentuin in Lisieux. Gelukkig voor het park kon dat ook, omdat in het Franse park de laatste overgebleven beer naar een Amerikaanse zoo was vertrokken.

Voordat de ijsberen het buitenverblijf konden betreden, zijn er nog diverse aanpassingen aan het verblijf gedaan.

Brilberen houden van klimmen dus er stonden diverse bomen in het buitenverblijf. Doordat ze zo graag klauteren zijn de bomen in de tijd flink aangetast. Het is niet ondenkbaar dat de beresterke ijsberen, die een 1200 kilo zware walrus uit een wak kunnen trekken, deze in een baldadige bui omver zouden krijgen.

Om de veiligheid voor bezoekers te garanderen werd er rondom het verblijf een hekwerk met schrikdraad geplaatst. In de tijd dat het park kodiakberen had, voldeed schrikdraad net boven het water. Omdat dat de ijsberen

Fo to ’s : Vincent Trechsel

er misschien niet van weerhield om uit het water op te springen, waren deze voorzorgsmaatregelen noodzakelijk, die ook in Wildlands zijn toegepast.

Zwarte ijsberen

IJsberen in het wild leven in het Noordpoolgebied. Daar staan ze bovenaan de voedselketen en hebben op de mens na geen vijanden. Hun reukorgaan is dus optimaal en met hun ogen zien ze zowel overdag als ’s nachts erg goed. Over hun ogen hebben ze een beschermend membraan (een extra laagje) waardoor ze geen last hebben van de felle zonreflecties in de sneeuw. Ook kunnen ijsberen de kille temperaturen van het arctische gebied trotseren dankzij hun dikke vacht.

een warme deken om zich heen waardoor de poolberen het pas bij dertig graden onder nul koud beginnen te krijgen. Temperaturen die ze in Wildlands niet gauw zullen ervaren. Zijn de Nederlandse zomers dan te warm voor ijsberen? Het antwoord is nee. In het water van het buitenverblijf kunnen de beren wel wat verkoeling zoeken. Toch is dat water veel warmer dan het ijskoude poolwater waar ze dankzij hun isolerende speklaag in het wild in kunnen zwemmen.

De belangrijkste oorzaak dat het de ijsberen niet te warm wordt in Nederland danken ze aan het voedsel dat ze krijgen. Als een wilde ijsbeer een zeerob – zijn favoriete kostje – heeft gevangen dan eet hij sowieso het vet van zijn prooi. Op die manier verdikt hij zijn eigen speklaag en is hij dus beter bestand tegen de kou. De ijsberenverzorgers in Wildlands voeren de beren met vet rundvlees, haring en makreel, eten dat qua vetpercentage niet in de buurt komt van een zeerob. Verder is het belangrijk voor een ijsbeer dat die zich niet te druk maakt, want oververhit raken is net zo gevaarlijk als onderkoeld.

Die dikke vacht geeft de ijsbeer een witte kleur, maar eigenlijk zijn ijsbeerharen helemaal niet wit. Hun haren zijn hol en doorzichtig waardoor de beren wit lijken.

Door die bijzondere haren kan zonlicht de huid eenvoudig bereiken. Onder al die haren zit een zwarte huid: de speklaag. Omdat de huid zwart is, neemt die de warmte goed op, al bestaat er over deze verwarmingsmethode wel discussie onder wetenschappers. De holle haren helpen Golfslagbad in ieder geval om de verwarmde lucht vast te houden.

Beide beren hebben begin februari 2016 de oversteek Dankzij deze constructie heeft de ijsbeer vrijwel constant naar hun nieuwe verblijf in Wildlands. Een zevenduizend

vierkante meter groot verblijf waar de dieren vanaf een hoger gelegen terras te zien zijn. Nieuw in Emmen is dat bezoekers grote landdieren zoals ijsberen in Wildlands ook onder water kunnen bekijken. Vanuit het zogenoemde poolstation genieten de gasten van zwemmende ijsberen in hun eigen golfslagbad.

Het landgedeelte voldoet aan de richtlijnen die zijn opgesteld voor dierentuinen. De beren zijn zowel binnen als buiten van elkaar te scheiden en het buitenverblijf kan worden opgedeeld in drie kleinere deelverblijven. Aanvankelijk zou het ijsberenverblijf schuin hellend oplopen, maar op advies van European Association of Zoo’s and Aquaria – een orgaan dat zich inzet voor optimale prestaties van dierentuinen – komen er meer vlakke gedeelten met daartussen steilere stukken in het verblijf.

Lale en Noordje hebben na de verhuizing naar Wildlands kennis gemaakt met Nela, een twee jaar oude ijsbeer uit München. Als het volgens de verzorgers goed gaat met het drietal dan komt er in de toekomst een ijsberenman bij. Dan maar hopen dat hij voor schattige ijsbeerbaby’s kan zorgen.

Het is sinds de zomer van 2015 trammelant bij de leeuwen van Dierenpark Emmen en mannetje Zulu zit in de problemen. De leeuwenverzorgers van het park weten niet wat hij heeft gedaan of heeft gelaten, maar duidelijk is dat de leeuwinnen hem niet meer kunnen luchten of zien. Zulu verbleef in Dierenpark Emmen zo nu en dan in een afgesloten buitengedeelte, gescheiden van de ijzersterke zussen Tia en Brandy.

dood prooidier op hen lag te wachten, ze alle drie op het kadaver afstormden. In plaats van dat de toch imposante Zulu het aas opeiste en de dames wegjoeg, kregen zij alle kans om ook hun deel van de buit mee te pakken.

Deze ongebruikelijk verhouding kan erop duiden dat de dames hem niet respecteren als hun leider, iets wat in de leeuwenhiërarchie dus wel zou moeten.

Een maand voor die scheiding viel het de medewerkers van de dierentuin op dat er mot was tussen beide geslachten. Mot werd ruzie en ruzie werd een hevige strijd. De strijd was zo heftig dat er ook aardig wat bloed vloeide.

Zulu is het slachtoffer omdat hij simpelweg niet is opgewassen tegen twee dames, waarvan hij er nota bene één in 2013 succesvol heeft gedekt.

Ruzie

Karkas Bij de Emmer leeuwen staat soms een karkas van een geit of een ree, die een verkeersongeluk niet heeft overleefd, op het menu. Op die manier worden de dieren geprikkeld om te doen met hun prooi wat leeuwen er op de Afrikaanse savanne mee zouden doen: het met huid en haar verscheuren van bijvoorbeeld een zebra of gazelle. Het is daarbij de regel dat de vrouwtjes jagen en de man als eerste aan tafel mag. Misschien oneerlijk, maar wel heel duidelijk.

Wanneer een troep leeuwinnen succesvol heeft gejaagd beginnen ze ook gauw aan hun nieuwe vangst. Je kunt de klok erop gelijk zetten dat binnen een paar tellen de koning der dieren agressief op de leeuwinnen inloopt en ze wegjaagt bij de bruut omgebrachte zebra. Pas wanneer zíjn buikje vol is, mogen de dames de prooi verdelen, waarna de jongen de resten krijgen.

Zo ging dat doorgaans ook in Emmen. Toch gebeurde het wel eens dat wanneer de leeuwen hun buitenverblijf betraden en doorhadden dat er een Paulim Ba FFo o tto o ’s : Max e relds de Boer, Wijbre n L a n d ma n

Ruzie onder de dieren is niet erg, ook niet bij leeuwen. Toen de leeuwen in 2011 naar Emmen kwamen, begon de ontmoeting ook niet zonder slag of stoot. Een aantal medewerkers stond rondom het nieuwe verblijf met brandspuiten klaar om de leeuwen met een straal water af te leiden wanneer de confrontatie te heftig zou worden. Zulu kreeg wel een paar tikken op zijn neus en er werd ook veel gegromd en geblazen naar elkaar. Heel normaal leeuwengedrag en in tegenstelling tot de vele ruzies in 2015 wel te verklaren.

Ruzies kunnen bij leeuwen uitlopen tot een onomkeerbare situatie. Om die reden is uit voorzorg Zulu’s enige zoon Timba november 2014 vertrokken naar een dierentuin in Singapore. Timba zou op den duur de behoefte krijgen om een gezinnetje te stichten en daagt dan wellicht zijn vader uit.

Die confrontatie zou Timba waarschijnlijk met de dood moeten bekopen.

En in eenzelfde oneerlijke krachtmeting met mogelijk fatale afloop heeft zijn vader zich ook bevonden.

Paring De medewerkers van het park balen van de negatieve ontwikkeling omdat het met de onderlinge verhouding juist crescendo ging. Het hoogtepunt dateert uit 2013, maar de geboorte van vier welpen gaf wel aan dat er een mooi leeuwengezinnetje in de maak was en dat er sprake was van een

Het trieste einde

van een vriendelijke koning

duidelijke hiërarchie. In eerste instantie hoopten de leeuwenverzorgers dat leeuwin Brandy voor nageslacht kon zorgen, vanwege haar forse formaat en haar kracht. Zulu slaagde echter bij Tia, die drie dochters (Aisha, Lula en Dalila) en één zoontje (Timba) het licht liet zien.

Paren bij leeuwen gaat er doorgaans anders aan toe dan bij mensen. Leeuwen grommen veel bij de daad, de man bijt het vrouwtje in de nek en de hevige paring duurt niet lang, maar wordt wel een keer of dertig per dag herhaald.

Toen de welpjes geboren werden, verbleef moeder Tia apart van de groep.

Haar zus Brandy mocht de jongen direct zien, maar een ontmoeting met vader Zulu werd nog even uitgesteld. Als een leeuw in het wild na een gevecht van leven of dood een harem heeft ‘overgenomen’, doodt hij alle aanwezige jongen van zijn voorganger. Het gaat tenslotte om zíjn DNA. Leeuwinnen kunnen niet veel beginnen tegen een man die in de kracht van zijn leven is.

Ondanks dat het om Zulu’s eigen nageslacht ging, was het park er niet zeker van wat hij met de welpen zou doen. De ontmoeting verliep echter vertederend. De vriendelijke vader begroette zijn kleintjes heel voorzichtig, terwijl de welpjes schrokken van de grote leeuwenkop vol manen en naar hem bliezen. Daarna ging alles zoals het zou moeten gaan bij leeuwen.

Een mooi voorbeeld daarvan is dat mama Tia de welpen leerde jagen. Een ongelukkige duif of eend die in het leeuwenverblijf landde, eindigde altijd in een leeuwenmaag, zij het verdeeld over meerdere magen.

Verhuizen Het is vreemd hoe de harmonie in de groep – leeuwen zijn de enige katten die in groepen leven – zo is omgeslagen naar haat en nijd. Zulu’s dochters zijn nooit bij een ruzie betrokken, maar de oudere dames vormen een te

sterk pact voor hem. Er zijn diverse pogingen van samenzijn ondernomen, maar Zulu werd meteen van alle kanten belaagd en is om erger te voorkomen weer apart gezet.

Hij is naar Emmen gehaald om uiteindelijk in Wildlands de leider te zijn van een grote groep leeuwen maar is toch in februari 2016 verhuisd naar Schotland. Duidelijk is geworden dat Zulu niet aan de hooggespannen verwachtingen heeft kunnen voldoen. Het is het trieste einde van een te vriendelijke koning.

Waterrij

voor de pub

Sinds jaar en dag behoren de Aziatische olifanten van Dierenpark Emmen tot de populairste dieren van het park. De kudde bestaat momenteel uit acht olifanten, maar twee jonge mannetjes, Einga Tha en Mong Tine, zijn echte pubers en worden vervelend. Dat kan stress in de groep veroorzaken. In het wild verlaten zij dan de kudde, in gevangenschap verhuizen ze naar een andere dierentuin. Ze zijn meeverhuisd naar Wildlands omdat dit gemakkelijker was voor de verzorgers, maar zullen uiteindelijk vertrekken naar een dierentuin in Polen.

Olifantenkoe Mingalar Oo is de matriarch van de groep. De baas dus. Zij is de eerste olifant die geboren is in het toen nog Noorder Dierenpark. In de 23 jaar na haar geboorte volgden er nog eens 26(!) jongen. Dat is volgens bioloog Wijbren Landman ook een van de redenen dat juist die dieren zo populair zijn bij bezoekers; er loopt altijd wel een jonkie in de kudde. Jongen die bij hun geboorte al wel honderd kilo wegen, maar schattig lijken vanwege hun miniuitvoering en onhandige doen en laten.

Mekong In Wildlands is straks een hechte familiegroep van zeven olifanten te zien: leidster Mingalar Oo, haar zussen Ma Yay Yee en Shwe Zin, haar zoon Shwe Myar en de twee jongen Ravi en Radza.

De zevende olifant wordt bul Mekong, die geruime tijd

F o to ’s : J oke Ko k, Wijbren Land ma n . I l l u s t r a t i e s : J o r a Vi s i o n

in Praag heeft geleefd en daarna in Artis verbleef. Eind januari is hij getransporteerd naar Emmen.

Na het verlies van de imposante bul Radza moest het park op zoek naar een nieuwe man, zodat er ook in Wildlands jongen kunnen komen. Daarvoor wordt er gekeken naar het fokprogramma. Dierentuindieren maken deel uit van een fokprogramma waar complete familiestammen worden bijgehouden. Voornaamste reden: op die manier wordt inteelt voorkomen. Omdat Dierenpark Emmen een belangrijke partij is wat betreft het fokken met Aziatische olifanten kreeg het park al gauw uitzicht op een nieuwe man. De coördinator zocht een geschikte olifant en vond er één in Mekong. Een grote bul met behoorlijke slagtanden.

De olifantenverzorger en de dierenarts van Dierenpark Emmen zijn naar Praag gegaan om te bepalen of het dier volgens hen ook geschikt is om in de groep te komen. Er wordt onder meer gekeken naar zijn uiterlijk. Niet of het een lekker ding is, maar wel wordt er vastgesteld hoe fit hij is en hoe hij zich gedraagt in de groep. Ook in Tsjechië leefde hij in een groep van zes of zeven olifanten. Het groepsleven is voor de dierentuin een must omdat de dieren in hun verblijf in Wildlands ook samen komen te leven, al is er een mogelijkheid om de bul apart te zetten.

Voor de dierenarts is het belangrijk dat Mekong bekend is met veterinaire training.

jk walhalla

bliekslievelingen Dat betekent dat de olifant oefeningen kan uitvoeren waardoor zijn conditie en gezondheid gecontroleerd kunnen worden. Een arts moet in de mond kunnen kijken om de staat van de kiezen te beoordelen, de olifant moet op commando een poot ‘geven’ zodat de nagels onderzocht kunnen worden en de dikhuiden moeten hun oor aanbieden zodat de arts bloed kan afnemen. Mekong voldoet aan het hele eisenpakket, heeft in het verleden, en dat vinden ze in Emmen ook erg belangrijk, voor nakomelingen gezorgd en wordt daardoor de opvolger van zijn voorgangers Naing Thein en de zeven ton zware Radza.

Deltagebied In Wildlands krijgen de olifanten een enorm leefgebied van maar liefst 6700 vierkante meter. Vooral de nagebootste rivier is een flinke stap vooruit ten opzichte van het zwembassin waar ze in Dierenpark Emmen in konden zwemmen. De zeven olifanten die er dan in Wildlands leven, delen hun grote deltagebied met een roedel axisherten, een hertensoort uit India.

De dieren zijn onder meer vanaf een groot terras te bekijken en er zijn delen waar het lijkt dat de bezoekers in het olifantenverblijf lopen. Enkel water scheidt mens en dier. Toch kunnen de olifanten niet bij de mensen komen vanwege een stevige muur onder water. Olifanten en axisherten kunnen allebei zwemmen, maar zijn niet in staat om vanuit het water over een muur te klimmen. Het water is daar zo diep dat de olifanten er ook niet kunnen staan.

Eenzelfde constructie is ook in de grote kas van Jungola te vinden. In de tropische wereld van het park is behalve een groot buitengebied ook een ruim binnenverblijf voor de olifanten, met rotsen en veel zand als ondergrond (er is ook een stal, maar die wordt alleen voor veterinaire training gebruikt). Langs het water van dit binnenverblijf varen bezoekers in een bootje vlak langs de zwemmende olifanten. Het versterkt het belevingsgevoel en is uiteraard veilig, al lijkt dat op het eerste oog niet zo.

Transportkist De olifanten moeten vertrouwd raken met een totaal nieuwe omgeving. Zij zijn daarom begin januari al naar Wildlands verhuisd, zodat de kolossen twee maanden voor de opening in alle rust kunnen wennen aan hun nieuwe levensstandaard. De verhuizing verliep vrijwel vlekkeloos. Stoorzender was olifant Shwe Zin, die weigerde de kist in te lopen. Een dag later was het alsnog raak en verhuisde ook zij naar Wildlands.

Als ze nou eens wist wat voor waterrijk walhalla haar te wachten zou staan, was ze zo die transportkist ingerend. Bij wijze van spreken dan.

Andere wette De verhuizing van de dieren naar Wildlands verloopt probleemloos. Op een incident met neushoorn Zahra na dan.

Het leeuwendeel van de dieren verhuist begin 2016, maar diersoorten zoals de pelsrobben en de prairiehondjes zijn eind 2015 al verhuisd. De robben zodat ze tijdens de opening van Wildlands volledig gewend zijn aan het geven van shows in een nieuw leefgebied en de prairiehondjes omdat die de gelegenheid moeten krijgen om voor een mogelijke vorst een compleet ondergronds gangenstelstel te graven.

Van rups tot olifant; alle dieren worden op een andere manier vervoerd naar Wildlands. De meeste dieren gaan individueel of per duo maar wat doe je met diersoorten waarbij het groepsleven erg belangrijk is, zoals bij de bavianen?

De Emmer dierentuin beschikt over zo’n 120 mantelbavianen. Een apensoort die in allemaal kleine groepjes leeft. Zo’n groepje heet een harem en één mannetje is de baas: de haremleider. De samenstelling van zo’n harem verandert regelmatig. Dat komt doordat bavianenmannen altijd een aanleiding zoeken om een vrouwtje uit een ander harem te pikken. Alles voor de grootte van je eigen harem, want hoe groter je harem, hoe machtiger de baviaan.

Fo t o : Di erenpar k Emmen/Rob Do o l a a r d . I l l u s t r a t i e s : J o r a Vi s i o n

Hoe vang je als bavianenverzorger meer dan honderd apen op zo’n manier dat de zo belangrijke harems intact blijven?

Alle 120 tegelijk? Pik je de dieren er per harem uit of vang je ze individueel? Eén voordeel: de verzorgers die dag in dag uit met de mantelbavianen werken, herkennen hun apen en kennen ze zelfs bij naam.

Paren Wie de tijd neemt om de bavianen in Emmen eens goed te bekijken, ziet dat het er zelden rustig aan toe gaat. Graven, vlooien, krijsen, korte ruzietjes en paren. Heel veel paren.

Een baviaan paart gemiddeld zeven tot twaalf keer per uur! Niet om zijn eigen soort voort te planten, maar het is voor bavianen een manier van communicatie. Bavianen zijn bijzondere apen die een strenge hiërarchie kennen. En ze hebben een zeer kort lontje. Bij het minste of geringste lijkt een baviaan agressief te worden, bijvoorbeeld wanneer een soortgenoot een stukje meloen pakt dat in zijn ogen van hem was. Serieuzer wordt het wanneer een baviaan vermoedt dat een andere man naar een van zijn vrouwtjes kijkt, of erger, een vrouwtje probeert te veroveren.

Let hij even niet op dan is hij zijn vrouwtje gewoon kwijt.

Is een haremleider alert en ziet hij dat zijn vrouwtje wordt ingepikt, dan zal hij de andere aap duidelijk

en in de bavianenarena maken dat dit een foute beslissing is en stormt op de ander af. Bavianen weten heel goed wie van de twee de sterkste is en om een gevecht te voorkomen, geeft een van de twee zich snel over.

Overgave bij bavianen betekent de kont keren naar de ander. Je geeft toe dat je de mindere bent en deze actie neemt de agressie weg. Wat dan meestal volgt – de overwinnaar kiest of hij gebruik wil maken van de geboden gelegenheid – lijkt op paring, maar is het dus niet. Eigenlijk doen ze maar wat en is het dus een uiting van machtsvertoon. Wanneer een mannetjesbaviaan in eenzelfde pose achter het rode gezwollen achterwerk van een vrouwtje staat, is er wel sprake van paring.

Harems Het belang van een harem – in Emmen leven vijftien harems – is groot. Mannetjes moeten laten zien dat ze een grote en sterke leider zijn; hij moet zijn vrouwtjes immers beschermen. Toch is formaat niet het enige dat belangrijk is. Een man moet ook sociaal zijn. De haremleider moet zijn voedsel delen met de groep en moet zijn vrouwtjes ook vlooien in plaats van altijd maar andersom. Houdt hij zich hier aan dan versterkt dat de band, die zo belangrijk is voor het groepsproces. En ook alleen dan willen de dames pas een jong van hem. Dat is waar het tenslotte allemaal om draait.

Het is voor de huidige haremleiders natuurlijk erg belangrijk dat zij leider blijven. Maar hoe gaat het verhuizen van die 120 mantelbavianen dan in zijn werk en is het mogelijk om de samenstelling van de harems te behouden? Achter de schermen – onder het bavianeneiland in Dierenpark Emmen en in Wildlands achter de bavianenarena – is een vangtunnel om de dieren individueel en per harem te kunnen scheiden van de rest. Op die manier verhuist een harem – alle mantelbavianen gaan onder narcose voor een volledige check bij de dierenarts – wel als geheel naar Wildlands.

Het is dus de vraag wat er in de arena gaat gebeuren, want daar hebben de verzorgers geen invloed op. Jonge mannen ondernemen altijd pogingen om vrouwtjes te veroveren en de verhuizing is daar een goede aanleiding voor. In Wildlands is alles nieuw en van vernieuwing houden dieren doorgaans niet zo. De jonge mannen zijn eerder aan de nieuwe situatie gewend dan de oudere en dus is de verwachting dat de samenstelling van de harems gaat veranderen. Echte leider of niet, in de arena begint iedereen weer op nul.

Spelenderwijs leren

n van de natuur

In Wildlands komen drie doorloopverblijven. Als bezoeker kom je dan wel heel dicht bij de dieren Illustratie: Jora Vision

Iedere ouder kent het wel: gezellig met je kinderen naar het dierenpark om vervolgens de hele dag in de speeltuin te wachten. In de speeltuin razen de kinderen alle energie uit hun drukke lichamen waarna ze echt geen zin meer hebben om nog dieren te kijken en weer naar huis willen.

In Wildlands is dat scenario zo goed als verleden tijd, want daar worden ouders tijdens hun wandeling door het park niet verrast door klimrekken, glijbanen of schommels. Alle speelattributen zijn ondergebracht in de overdekte speeltuin Animazia. Maar is het dan gebeurd met de kinderpret?

Dat blijkt wel mee te vallen. In elk werelddeel van Wildlands worden de jonge gasten op verschillende manieren vermaakt, die passen bij dat werelddeel.

Klim en klauter In Jungola, de wereld met de twee tropische kassen en het grote olifantenverblijf, ervaren bezoekers hoe het is om te overleven ín en om samen te leven mét de natuur. De jonge bezoekers kunnen dit op geheel eigen wijze doen. In Jungola start iedereen in de vlindertempel; een ruïne waar vele soorten vlinders fladderen, wurgslangen te vinden zijn en vogelspinnen en miljoenpoten verstopt zitten. Door deze tempelruïne, geïnspireerd op de hindoeïstische tempel van Angkor Wat in Cambodja, loopt een avontuurlijke kinderroute. Moeilijk te betreden gangen, steile trappen en allesbehalve egale paden. Het avontuur eindigt hoog in de tempel waar je bovenop zeldzame Chinese alligators kijkt.

Direct na de vlindertempel is een bamboedoolhof en de zogenoemde mandenoversteektocht. Bij die tocht kunnen gasten zich in grote manden ruim tien meter over het water voorttrekken. Om het geheel een stuk avontuurlijker te maken, drijven de manden in het grote deltagebied van de Aziatische olifanten. In het olifantenverblijf dus!

Zwemmende olifanten kunnen op die manier heel dicht bij de bezoekers komen en op het oog lijkt het ook alsof er niets tussen de gasten en de olifanten zit. Het geheim bevindt zich onder water.

Daar staat een dikke muur die ervoor zorgt dat de olifanten op gepaste afstand blijven.

Het echte avontuur in Jungola vindt plaats in de grote tropische kas Rimbula. Hier huisvesten vogels in allerlei kleuren, verschillende apensoorten en de olifanten. Behalve het wandelpad loopt er door de hele kas, op aardig wat meters boven de grond, een jungle-trail. Deze klimen klauterroute gaat op sommige plekken letterlijk door de boomtoppen. Hier zien kinderen (volwassenen mogen de route ook afleggen) de slingerapen, gibbons en ringstaartmaki’s in hun natuurlijke habitat hoog in de bomen. Voor de allerkleinsten is er een mini-jungletrail.

Kidslab In de kleinste wereld van Wildlands, het ijzige Nortica, is het de bedoeling dat de gasten onderzoek doen naar de natuur. Het onderzoek wordt op verschillende manieren bevorderd. In Nortica word je in Robbenhaven verwelkomd door pelsrobben en zeeleeuwen. Zij geven dagelijks shows, waarbij de dierentrainer informatie geeft over de dieren. De zeedieren springen niet door een hoepel, maar laten bijvoorbeeld zien met hoeveel sprongkracht ze in het wild aan een grote mensenhaai ontsnappen. Op die manier worden de bezoekers vermaakt met de grote sprongen die de dieren kunnen maken en krijgt de show een educatief tintje.

Na die voorstelling volgt het pinguïnstrand.

Hier lopen de bezoekers tussen de Humboldtpinguïns, net als dat bij de de ringstaartmaki’s in Jungola en de prairiehondjes in Serenga. In het midden van het aanzienlijk ruime losloopverblijf ligt een grote, brede brug die over het F o t o ’s : Shutter stock, Vincent Tr e c h s e l , W i j b r e n L a n d ma n . Pl a t t e g r o n d : G e m e e n t e E m m e n

water van de pinguïns is gebouwd. Aan weerskanten hangt een aantal periscopen. Dat zijn verrekijkers voor onder water. Gasten genieten niet alleen van pinguïns die over het land waggelen, maar zien ook hoe snel deze zeevogels zich onder water voortbewegen.

Behalve zeeleeuwen, pelsrobben, zwarte ratten en pinguïns komen er in Nortica ook ijsberen te leven. De ijsberen krijgen een leefgebied van 7000 vierkante meter dat tegen het zogenoemde poolstation aan ligt. In het poolstation kunnen de kinderen onderzoek doen in Terra explorer. De inhoud van dit kidslab zal lijken op de aardrijkskundelessen op school. Het leuke aan het ijsberenverblijf, en daarmee nieuw in Emmen en dus goed voor het onderzoek, is dat de ijsberen in Wildlands zowel boven als onder water te zien zijn. Als kinderen de ijsberen onder water willen zien zwemmen, kunnen ze met een glijbaan het poolstation in.

Kinderboerderij In Serenga, de wereld van de hete droogte, leren de gasten zorg te dragen voor de natuur. Om dat goed uit te kunnen voeren, kunnen de mensen dicht bij de dieren komen.

Direct na de lemen ingang van Serenga is een Dogon dorp gevestigd. Ook deze huisjes zijn van leem gebouwd en lijken sprekend op die van Afrikaanse volksstammen in Mali. In het Dogon dorp in Wildlands lopen de bezoekers tussen de Nubische geiten, Kameroenschapen, dwergezels en parelhoenders. Onderweg komen ze een wildlife-ranger tegen, die ze alles vertelt over hoe mensen kunnen zorgen voor de natuur.

In de eerste plannen van de nieuwe dierentuin stond er geen kinderboerderij op de plattegrond. Ondenkbaar meende de klankbordgroep van het park die verschillende onderzoeken aanhaalde waarin staat hoe belangrijk een kinderboerderij is voor een dierentuin. Kennelijk een overtuigend onderzoek, want Wildlands krijgt niet één, maar maar liefst twee kinderboerderijen. Vlak bij de wachtrij van de trucksafari komt nog een dorp, geïnspireerd op een Afrikaans Boma dorp. Een Boma dorp is een verplaatsbaar dorp dat uit hutten van aangestampte aarde en gras bestaat.

In Wildlands lopen hier dwergzeboes (koeien van een meter hoog) en parelhoenders die in Dierenpark Emmen op de grote savanne met de giraffen, zebra’s en neushoorns leefden.

Wellicht het mooiste voorbeeld hoe kinderen zorg kunnen dragen voor de natuur is bij de zand- en waterspeelplaats net voorbij de bavianenarena. Het water in deze speelplaats staat namelijk in verbinding met een beekje op de savanne waardoor de kinderen bepalen hoeveel water de dieren krijgen, al zal een verzorger te allen tijde voorkomen dat de beek komt droog te staan.

Nortica IJsbeer Humboldt-pinguin Grote booteend Pelsrob Californische zeeleeuw Zwarte rat

Hoe verhuis je

een haai

Dierenpark Emmen heeft in november 2015 één van zijn topattracties verhuisd: de ruim drie meter lange citroenhaaien. Voor deze indrukwekkende dieren is in Wildlands geen plaats. Ze passen niet in een van de drie themawerelden en zijn daarom per vrachtwagen en een grote bak water naar Engeland gebracht. In Engeland worden de vijf haaien verdeeld over de aquaria in Plymouth en Cheshire.

De citroenhaaien zwommen in Emmen achter een achttien centimeter dikke acryllaag in een bassin gevuld met één miljoen liter water. Elke parkbezoeker nam graag een kijkje bij de imposante dieren. De haaien maakten indruk door hun grootte, hun status als vijand van de mens en hun kille blik. In de eerste plannen van Wildlands was er in een vierde wereld – een onderwaterwereld – ruimte gereserveerd voor de citroenhaaien.

Door de torenhoge onderhoudskosten die bij zoutwaterbassins komen kijken, werd dit idee geschrapt en moesten de haaien dus wijken. Maar hoe verhuis je een haai van drie meter lang en 180 kilo zwaar?

In 1982 waren de haaien voor het eerst te zien in Emmen. De groep kwam niet van een andere dierentuin, maar was in de Atlantische Oceaan voor Florida gevangen. De haaien – toen iets meer dan een meter groot – hebben jarenlang in het kleinere bassin gezwommen, waar nadien zwartpuntrifhaaien en pijlstaartroggen kwamen te leven. Toen bleek dat de toen zeven haaien te groot werden, bouwde het park een groter bassin – waar de dieren tot de verhuizing in zwommen. Die verhuizing was al een behoorlijke klus, want ook toen was de vraag: hoe gaan we die haaien vangen en hoe zorgen we ervoor dat ze zo min mogelijk stress ervaren?

Hijskraan Met pompen hebben de verzorgers destijds het bassin voor de helft leeg laten lopen om de haai eenvoudiger in een fuik te vangen. Als dat was gelukt, werd het dier op een brancard gelegd en tilden vier mannen de toen twee meter grote haai naar het nieuwe onderkomen. Geen gemakkelijke opgave, maar een peulenschil vergeleken de verhuizing van eind november. De citroenhaaien waren geen twee meter meer, maar ruim drie meter en hun gewicht is ten opzichte van de vorige keer sterk gegroeid.

Daarbij hoefden de verzorgers de haaien niet enkele meters te verhuizen, maar reisden de dieren honderden kilometers per vrachtwagen. Het dak van het Biochron – daar waar de haaien verbleven en de vlindertuin was – ging er gedeeltelijk af zodat de hijskraan de ‘haaienkist’ naar buiten kon takelen.

Om het zover te laten komen, is het park een week eerder al begonnen met het wegpompen van het water en kwam er een verdovend middel in het overgebleven water. Dat zorgde ervoor dat de haaien dusdanig rustig werden en gemakkelijker konden worden gevangen.

Wanneer een haai geen verdovend middel krijgt toegediend, gaat het dier – dat dan in paniek is – flink tegenspartelen. Dat kan gevaarlijke situaties opleveren voor zowel mens als dier.

F o t o ’s : I ri s Sijbom, Vincent Tre c h s e l

Zodra de haai in een transportkist verdwijnt, is het zaak rekening te houden met twee dingen: de lichaamstemperatuur van de haai op peil houden en de constante stroming van water door de kieuwen. Beide punten bepalen of de haai het nieuwe onderkomen levend haalt. Het dier mag natuurlijk niet onderkoeld raken en de constante stroming levert zuurstof. Sommige haaien moeten blijven zwemmen en kunnen niet zoals de citroenhaai op de bodem liggen en van een stroming profiteren.

Circulatie Om aan deze kritieke punten te voldoen, bestaan er speciale transportkisten voor zeedieren. Op de kist is een installatie geplaatst die de circulatie van het water regelt en ervoor zorgt dat het water door de kieuwen blijft stromen. Ook zit er op deze kisten een verwarmingselement en is de kist goed geïsoleerd. Deze ingrediënten en een veilige overtocht zorgen ervoor dat de vijf citroenhaaien van Dierenpark Emmen nog in lengte van jaren indruk kunnen maken, maar dan wel op de Engelse parkbezoekers.

van drie meter?

De oplevering Eind 2014 was de directie van Dierenpark Emmen stellig: onze deadline is 31 oktober 2015 en dan moet Wildlands worden opgeleverd. Omdat aannemer Volker Wessels toen nog niet helemaal uitgebouwd was, gebeurt dat opleveren in fasen. Levert dit problemen op? Nee, zegt het dierenpark, want voor de oplevering is tot begin januari uitgetrokken. Directeur Van Beers wil dat Wildlands op 25 maart 2016 zijn deuren opent en dat gaat naar zijn zeggen ook gewoon gebeuren.

De belangrijkste horde die voor de winter van 2014 genomen moest worden, was het op tijd plaatsen van het dak op de grote tropische kas in Jungola. Als Rimbula, zoals de kas heet, niet voor de winter een dak zou krijgen, had de aannemer een enorm probleem. Zonder dak zou de vegetatie in de tropische kas niet geplant kunnen worden, krijgt de verwarming te weinig tijd om een juist klimaat te creëren en zou de bouw maandenlange vertraging oplopen.

Dat doemscenario vond niet plaats en het lijkt erop dat dierentuindirecteur Frankwin van Beers sindsdien ietsje milder is geworden. Niet dat de werkdruk is verlaagd – om problemen te voorkomen werkten er op een gegeven moment 450 mensen per dag op het bouwterrein – maar die ene grote zorg is dankzij hard doorwerken als sneeuw voor de zon verdwenen.

Wildlands is dus vanaf november in fasen opgeleverd, te beginnen bij Jungola. Dat betekent dat wat klaar is, door de dierentuin getoetst kan worden op kwaliteit. Zodra een verblijf of klimaatwereld volledig is gebouwd, kunnen de dieren de transportkist in voor de verhuizing naar hun nieuwe onderkomen. Deze verhuizing, ook wel transitie genoemd, begon in week één van 2016. Tussen oplevering en

F o to ’s : Paul Barelds, Vincent Tr e c h s e l , W i j b r e n L a n d ma n , W i m E m m e l k a m p

verhuizing zat maar twee maanden waardoor de bouwplanning min of meer werd losgelaten. De aannemer en projectleiders hebben per week gekeken hoe het ervoor stond met de vorderingen in Wildlands en bepaalden zo waar zij mogelijk extra mankracht nodig hadden.

Uitvoering Dat een project van 22 hectare groot niet in één keer opgeleverd kan worden, is niet zo verrassend. De oorzaak ligt vooral in het maken van stenen en thematisering zoals een vlindertempel of een compleet Afrikaanse kinderboerderij.

Ruim zes kilometer rots wordt handmatig gemaakt. De thematisering speelt zo’n belangrijke rol dat er niets ‘afgeraffeld’ mag worden. Bezoekers krijgen het idee in een echte jungle of echt op poolexpeditie te zijn. Aan die echtheid stelt de directie van Wildlands hoge eisen. Is de uitwerking niet goed of niet goed genoeg? Dan kan de klus opnieuw of moet de rots aanpassingen ondergaan. De Portugezen die dit werk uitvoerden, konden de perfectie die directeur Van Beers nastreefde met moeite in één keer verwezenlijken, terwijl zij de specialisten zijn in hun vakgebied. Het dierenpark redeneert: het tijdspad is belangrijk, maar de uitvoering is heilig.

Jungola was rond november 2015 zo goed als klaar. Eis was ook dat de rotsen daar als eerste klaar waren, want daarna kwam de beplanting in de kas om tot een heuse jungle te kunnen groeien. In Serenga loopt alles wel op rolletjes, maar het was vooral Nortica waar ten opzichte van de andere werelden nog veel werk in zat. De ijzige wereld wordt als laatste werelddeel van het park opgeleverd, zodat er meer tijd is voor met name

g gaat beginnen het ijsberenverblijf – waar door ijs voortgerolde stenen worden nagebootst – en het zogenoemde pinguïnstrand.

In beide verblijven komen veel rotsen te liggen en doordat de prioriteit aanvankelijk elders lag, is hier behoorlijk wat vertraging ontstaan. Inmiddels zijn beide verblijven zo goed als klaar.

Toch komt het verhuizen van de dieren niet in het geding.

Sommige dierensoorten zoals de pelsrobben en de prairiehondjes zijn in 2015 naar Wildlands gegaan. De zeedieren zodat ze gewend raken aan het geven van shows op een nieuwe locatie en de prairiehondjes omdat zij voor een mogelijke vorst de tijd moeten krijgen om een compleet gangenstelsel te graven. Het was dus zaak dat Robbenhaven – waar de pelsrobben en de Californische zeeleeuwen komen – en het losloopgebied van de prairiehondjes in de overige twee werelden als eerste klaar zouden zijn.

Dierenverhuizing Vrijwel alle andere dieren verhuizen begin 2016 naar Wildlands na de sluiting van Dierenpark Emmen. In de eerste week zijn alle savannedieren vertrokken, gevolgd door in de tweede week de olifanten, de ringstaartmaki’s en de kamelen. Waarom bijvoorbeeld de giraffen wel al in week één naar de nieuwe savanne mogen en de bavianen pas later is puur planmatig. Het plannen van zo’n grote dierenverhuizing is een enorme klus en het aantal hijskranen, transportkisten en vrachtwagens bepaalt simpelweg dat er keuze gemaakt moet worden.

Bij het verhuizen van de leeuwen en de nijlpaarden komt wat extra’s kijken en kan niet zomaar worden uitgevoerd.

Beide verblijven bevatten hekwerk dat vanwege de nieuwe staat ook in Wildlands wordt gebruikt. Bij de nijlpaarden zijn dit de roestvrijstalen hekken in de stal die gebruikt worden om bijvoorbeeld een nijlpaardenman te scheiden.

Aangezien die er niet is en er ook geen nijlpaarden jongen hebben, kan dit hekwerk wel ontbreken. In het geval van de leeuwen is dit het hek dat bezoeker en dier scheidt. Van het leeuwenverblijf gaat eerst een deel van het hekwerk over naar de leeuwenheuvel in Wildlands. In Wildlands wordt dan een constructie gebouwd waarna de leeuwen en het overige hekwerk ook over kunnen.

Wildlands krijgt ook beschikking over een paar nieuwe diersoorten, zoals axisherten, onagers en wallaby’s, maar ook de bestaande groepen worden uitgebreid. Zo komt er nog een ijsbeer, wordt de kamelengroep fors groter en krijgen de giraffengroep en olifantengroep een nieuwe man. Voor de olifanten is dat Mekong, een grote bul die eind januari naar Wildlands is verhuisd.

Turbulente ve Waar iedereen hoopte op een optocht door de stad verhuisden de dierentuindieren in Emmen gewoon in transportkisten op een trailer. Zo’n beetje alle dieren zijn een maand voor de opening verhuisd naar Wildlands Adventure Zoo Emmen en dat ging niet altijd zonder slag of stoot.

Het opmerkelijkste voorbeeld daarvan is neushoorn Zahra die haar verzorger met een niet misselijke uitbraakpoging de stuipen op het lijf joeg. Zahra is de jongste van de drie neushoorns van de dierentuin en daardoor ook de minst relaxte. Ondanks dat de dieren waren getraind om een verhuiskist in te lopen, vond ze dat hele transport maar niks.

Dat gevoel werd versterkt toen Zahra in de kist stond en de schuif achter haar dicht ging. Het dier zat vast, rende op het traliewerk van de kist af en ramde met speels gemak een zware ijzeren spijl uit zijn groeven. Het filmpje van haar verzorger die vervolgens met luid geschreeuw de benen nam, ging over de hele wereld.

Waar neushoorn Zahra aantoonde dat gevaar in een klein hoekje schuilt, verliep de verhuizing van de ijsberen gesmeerd. Sterker nog, een lik mayonaise aan de binnenkant van de transportkist was voldoende om de toch gevaarlijke poolberen in hun kist te krijgen. Dat is wat het park het F o to n e ushoorn en giraffe: V in c e n t Tr e c h s e l , F o t o o l i f a n t : An n e l i e s Ve r b e e k

liefste ziet; dieren die uit vrije wil hun verhuiskist in lopen om op transport te gaan.

Verdoven Toch worden niet alle dieren zo verhuisd, zoals de leeuwen. Die moesten verdoofd worden en gingen dus onder narcose. Het voordeel van een narcose is dat je bij de dieren een gezondheidscheck kunt uitvoeren. In het geval van de vijf leeuwinnen van Wildlands werden de klauwen en het gebit gecontroleerd. Probleem bij het verdoven was dat de verzorgers niet precies wisten hoe zwaar hun leeuwen waren.

Gewicht bepaalt immers de hoeveelheid verdoving. Te weinig en de leeuw wordt te vroeg wakker of te veel en normale lichaamsfuncties zoals ademen werken niet meer vanzelf. Verzorgers weten veel van hun leeuwen en dus konden zij samen met de dierenarts – die de verdoving toedient – een goede inschatting maken van de hoeveelheid verdoving. Het verdovingsproces is dus met veel geduld en zorg uitgevoerd.

Na het wegdommelen van de leeuw werd eerst getest of het dier echt nergens meer op reageerde. De dierenarts doet dit door het ooglid aan te raken of met een bezem voorzichtig het oor te schampen. Was er toch nog reactie,

erhuizing bekwaam afgerond werd er verdoving bijgespoten. Geen reactie? Dan kon het dier op een brancard, getild door vier verzorgers, in de transportkist worden gebracht.

Dieren verdoven werkt alleen niet bij elke soort. Dat wil zeggen: het verdoven werkt wel, het dier zal heus versuffen, alleen ontstaan er moeilijkheden bij het vervoeren per brancard. Het nijlpaard bijvoorbeeld. De acht nijlpaarden in Emmen – elk twee ton zwaar – waren niet getraind om vrijwillig een transportkist in te lopen en wegen veel te veel om door verzorgers opgetild te worden. Zij werden per twee beetje bij beetje naar de transportkist gedreven.

Hoe? Ze kregen een shovel achter zich aan, die een pallet met daarop een stapel strobalen vervoerde. Het was als het ware een muur van strobalen die de nijlpaarden naar de trailer dreef. Op de trailer stonden twee transportkisten achter elkaar, die met een schuif gescheiden konden worden. De dierentuin is een volledige dag bezig geweest met zijn acht nijlpaarden. Geduld is een schone zaak.

Verhuiskist Dat het ene dier makkelijker tegen vernieuwing kan dan het andere bleek na aankomst in Wildlands wel. Waar de zeeleeuwen en de ijsberen vrij snel geacclimatiseerd waren, kijkt de familie withandgibbon nu al een week of negen de kat uit de boom. Ze vertikken het om hun eiland

– in de grote kas van Jungola – op te gaan. Gewoon te eng.

De apen moeten vanuit hun verblijf achter de schermen door een tunnel naar het nieuwe eiland en hebben net als in hun vorige thuis uitzicht op de olifanten. Het heeft een paar weken geduurd voordat ze de tunnel in durfden, maar slingeren daar inmiddels lekker rond. De gibbons komen af en toe bij het eiland aan en zullen dat naar verwachting ook snel betreden. Een kwestie van tijd. En dat hadden de gibbonverzorgers gelukkig ver van tevoren door.

Alle dieren zijn dus in een transportkist verhuisd. Niets aan de hand en zeker niet in een lange optocht door de stad.

Olifanten en giraffen in een speciaal voor hen gebouwde verhuiskist en de ringstaartmaki’s in een reismand, waar mensen hun kat in meenemen naar de dierenarts. Vlinders – die nooit lang leven – worden niet met een vangnetje achterna gezeten, want alleen de eitjes, rupsen en cocons gaan mee. En het gangstelsel van de naakte molratten kan uit elkaar gedraaid worden en gaat in delen over. De molratten blijven gewoon zitten en moeten even geduld hebben tot hun oude huis in ere is hersteld. Alleen dan wel op een nieuwe plek.