De Bijbel een ‘fout boek’?

Museum Meermanno in Den Haag opende in 2019 de deuren van de tentoonstelling ‘Foute boeken?’ Daarbij moeten we dan denken aan: Tien kleine negertjes, Het kerstjoodje of Kuifje in Afrika, maar ook aan Mein Kampf, Mao’s Rode boekje, de Koran en de Bijbel. Hoewel het museum benadrukte dat de gepresenteerde boeken niet per definitie fout zijn en dat ‘de bezoekers zelf mogen oordelen welke boeken ze fout vinden en welke niet’, geeft de keuze van boeken toch te denken. Het is een populair tijdverdrijf, voornamelijk onder geseculariseerde (hoofd)stadsbewoners, om neerbuigend te kijken naar gelovigen als een soort achtergebleven middeleeuwers. En om religie als doel, bron en hoogtepunt van bijkans alle ellende en onheil in de wereld te framen. Maar laten we wel even het grotere perspectief in acht nemen. Op religie, ook op het christendom, is een ongelofelijke hoeveelheid terechte kritiek te geven. Ik noem slechts de pogroms, heksenverbrandingen, kruistochten en het goedpraten van slavernij. Maar ik wil er ook op wijzen dat uit het christendom, gebaseerd op zijn ‘foute’ bijbel, ook ongelofelijk veel goeds is gekomen. Kunst, literatuur, wetenschap, zieken-, armen- en gemeenschapshuizen, scholen en daklozenopvang, vaak onder de allerarmsten, vaak zonder er iets voor terug te willen, noch geld, noch bekering. En dat laatste kun je niet met droge ogen beweren over Mein Kampf of het Rode Boekje. Hitler en Mao hebben niets goeds betekend voor de wereld. Hun boeken hebben geen mens geïnspireerd om ook maar iets goeds voor een medemens te doen. De museummedewerkers begrijpen het vast nog wel. Ze gebruikten verschillende kamers en plaatsten uitgebreide teksten bij de (al dan niet ‘foute’) boeken. Zij weten het een nog wel van het ander te scheiden, hoewel ik de oplossing ‘je mag zelf vinden wat je fout vindt’ wel een beetje laf vind. Want door deze boeken zo te groeperen geef je een duidelijk signaal af dat bezoekers niet kunnen negeren. Je geeft niet de objectieve realiteit weer, maar een politiek correcte versie daarvan. En dat is geen kunst, maar propaganda.

Dr. Frank G. Bosman is cultuurtheoloog en verbonden aan het Cobbenhagen Center van de Tilburg University.