Nederlands Kamerkoormagazine juni-dec 2016 & seizoensbrochure

MAGAZINE & SEIZOENSBROCHURE

Interview

Joop Daalmeijer, voorzitter Raad voor Cultuur Hoe werkt het?

Programmeren Column

Rob Wijnberg

NUMMER 3 • JUNI - DECEMBER 2016 • € 5

2016 2017

Welkom

In dit magazine

Begin dit jaar maakten we de balans op van 2015. De concerten van het Nederlands Kamerkoor trokken in 2015 met ruim 41 duizend bezoekers maar liefst 44% meer publiek dan een jaar eerder. En we zijn enorm blij dat we alweer het 23ste lid van De Nobelkring mochten verwelkomen, de net opgerichte ontmoetingsplek van onze grootste gevers.

Wilt u zich ook aansluiten? U kunt er over lezen op pagina 17. Het zijn prachtige signalen, van niemand minder dan u. Dat maakt het zo bijzonder. Per slot van rekening zingen onze zangers voor u, en voor niemand anders.

Ook in het seizoen 2016-2017 staat u en ons weer veel moois te wachten. Een seizoen waarin chef-dirigent Peter Dijkstra alom aanwezig is, met een aantal prachtige koorprogramma’s.

Een seizoen met vele hoogtepunten: van het Weihnachts-Oratorium met het swingende barokensemble B’Rock uit Vlaanderen, tot Nocturnes van Debussy met het Koninklijk Concertgebouworkest o.l.v. de terugkerende Bernard Haitink. We brengen een wereldpremière van de rijzende ster aan het New Yorkse componistenfirmament: Lera Auerbach, en hebben spannende ontmoetingen, met bijvoorbeeld de jonge harpist Remy van Kesteren, met filosoof en hoofdredacteur van De Correspondent Rob Wijnberg en met de controversiële advocaat Inez Weski. We ontvangen Edo de Waart, die op 75-jarige leeftijd zijn eerste a-cappellaprogramma zal dirigeren met werken van Bruckner en Schumann. En we staan op een keur aan festivals, zoals het Festival Oude Muziek Utrecht met Richard Egarr en het grensverleggende Le Guess Who?.

Kortom, een seizoen om naar uit te kijken.

Wij hopen u te mogen verwelkomen.

Voorzitter van de Raad voor Cultuur P. 4

Seizoensoverzicht 2016/2017

foto: Truus van Gog

foto: Wiebrig Krakau

• Interview Joop Daalmeijer

Spannende ontmoetingen, grote namen en meesterwerken

P. 7

Column Rob Wijnberg Zit er vooruitgang in muziek?

P. 27

• P. 13 Backstage: Stefan Berghammer P. 14 Hoe werkt het? Deel 2: programmeren P. 16 Zij maken het mogelijk P. 17 Word donateur van het Nederlands Kamerkoor P. 19 Cantus Nobilitas: nieuws, uit het archief, en meer…

P. 28 Interview Ruby Hughes: sopraansoliste bij het Weihnachts-Oratorium P.30 Backstage: Huibrecht Bos P. 31 Zingen doe je Samen!: Festival BOMBARIE P. 35 Only the sound remains P. 37 Wat vond u ervan?

P. 40 Programmatoelichting: Nederlands Kamerkoor ontmoet… Rob Wijnberg P. 42 Programmatoelichting: 72 angels P. 44 Programmatoelichting: Weihnachts-Oratorium P. 46 Concertagenda en abonnementen

— Tido Visser Algemeen directeur Nederlands Kamerkoor

3

nieuws

400ste sterfjaar Shakespeare Precies 400 jaar geleden, in het jaar 1616, overleed Shakespeare. Zijn stuk The Tempest werd lange tijd gezien als zijn laatste toneelstuk, maar volgens recent onderzoek zouden Henry VIII, Cardenio en The Two Noble Kinsmen nog van latere datum zijn. Waarschijnlijk is The Tempest wel het laatste stuk dat hij alleen schreef.

Het Nederlands Kamerkoor en Hadewych Minis gebruikten The Tempest als inspiratiebron voor het programma De Storm. Spinvis schreef teksten en liet zich voor zowel Hadewychs lezing als het nieuwe werk van Rob Zuidam inspireren door de grote thema’s uit The Tempest.

Concerten van 14 t/m 25 mei 2016 in Breda, Heerlen, Utrecht, Nijmegen, Groningen, Enschede, Amsterdam en Eindhoven. www.nederlandskamerkoor.nl/destorm

foto: Jan Kruys

Directeur redt partituur Reinbert de Leeuw uit handen van dieven TivoliVredenburg zoemde nog na van de prachtige uitvoering van de Matthäus-Passion o.l.v. Reinbert de Leeuw. In een vol theatercafé dronken ook de artiesten nog een drankje om te proosten op de geslaagde uitvoering. Vlak voordat Reinbert de Leeuw huiswaarts zou keren, bleek zijn koffertje gestolen, met daarin zijn partituur. Het is zo ongeveer Reinberts heilige graal, want hier had hij een jaar lang zijn ideeën over de uitvoering in vastgelegd.

Reinbert de Leeuw had het koffertje vlak hiervoor nog naast zich staan, dus de dieven konden niet ver weg zijn. Directeur Tido Visser holde naar buiten om te kijken of ze nog in zicht waren. Helaas in geen velden of wegen te bekennen. Tido: "Ik begon mij af te vragen wat ik zou doen als ik dat koffertje had gestolen. Waar zou ik heenlopen? Linksaf was het station. Veel te druk. Rechtsaf was een groot kruispunt. Veel te open en bloot. Recht voor me was een klein steegje. Daar ben ik ingelopen. Ook daar was niets te zien, maar ik verwachtte dat ze wel een of twee straatjes verder zouden lopen om rustig in het koffertje te kunnen neuzen. Ik liep dus nog even door, en twee hoeken verder zag ik twee mannen in het koffertje wroeten.

Ik ben erheen gerend, en heb ze een een fikse duw verkocht en ze nou ja - de huid vol gescholden. Ik stond stijf van de adrenaline." De dieven schrokken zo, dat ze snel zijn weggerend. Gelukkig zat alles nog in het koffertje. Ook Reinbert de Leeuws partituur...

4

Zingdag 2016 De jaarlijkse Zingdag van het Nederlands Kamerkoor vindt ditmaal plaats op zaterdag 29 oktober.

U bent van harte uitgenodigd om aan deze dag deel te nemen. Onder leiding van dirigent Klaas Stok studeert u een aantal prachtige koorstukken in. De stemgroepen worden gecoacht door vier zangers van het Nederlands Kamerkoor.

Aan het einde van de dag worden deze stukken ten gehore gebracht in een openbare presentatie, waarbij vrienden en familie van harte welkom zijn.

Zingdag Datum en tijd: zaterdag 29 oktober 2016 van 10.00 - 17.00 uur Locatie: Akoesticum te Ede Kosten: € 75,- (€ 60,- voor donateurs/vrienden) inclusief koffie/thee, lunch en borrel.

Aanmelden?

Kijk op www.nederlandskamerkoor.nl/zingdag

nieuws

Nederlands Kamerkoor trekt 44% meer bezoekers Het Nederlands Kamerkoor trok in 2015 maar liefst 44% meer publiek in vergelijking met het voorgaande jaar.

Dat komt neer op ruim 41.000 bezoekers, verdeeld over 82 concerten.

De zaalbezetting ging ook omhoog: in 2015 was 67% van de stoelen bezet. In 2014 was dat 54%. Het best bezochte concert was de JohannesPassion van Bach, met het Koninklijk Concertgebouworkest onder leiding van Richard Egarr. Het optreden van het Nederlands Kamerkoor bij de start van de Tour de France in Utrecht had ongetwijfeld de meeste media-aandacht. Naar dat optreden keken naar schatting zo’n 300 miljoen mensen wereldwijd.

Nederlands Kamerkoor op tournee naar China

Al tien voorprogramma’s in het nieuwe seizoen bevestigd!

Het Nederlands Kamerkoor toert deze zomer voor het eerst in zijn bestaan door China. Het koor staat tijdens de tournee onder leiding van niemand minder dan de chef-dirigent van het Lets Radiokoor, Sigvards Kļava. Aanleiding voor de tournee is de uitnodiging voor het gerenommeerde Choral Festival van het National Centre for the Performing Arts in Beijing.

Het koor neemt in het indrukwekkende NCPA ook een aantal koorstukken op voor hun prestigieuze opnameprogramma, waarmee het klassieke muziek wil ontsluiten voor het grote publiek. Daarnaast doet het Kamerkoor een vijftal andere steden aan, waaronder Guangzhou: de hoofdstad van Guangdong, zusterprovincie van de provincie Utrecht.

Volg onze tour op Facebook en Twitter.

Ook in 2016-2017 reizen de zangers van het Nederlands Kamerkoor het land af om amateurkoren te bezoeken en te coachen als onderdeel van ons educatieprogramma Zingen doe je Samen!. Deze koren krijgen vervolgens de kans een voorprogramma te verzorgen bij één van onze concerten. De eerste tien voorprogramma’s voor seizoen 2016-2017 zijn al bevestigd: Za 8 oktober 2016 Den Haag: Cappella Stella Maris Zo 9 oktober 2016 Amsterdam: de Bavocantorij Do 3 november 2016 Amsterdam: Podevijn

Tournee naar China: 28 juli t/m 7 augustus.

O.l.v. Sigvards Kļava

Wo 11 januari 2017 Arnhem: Collegium Musicum Salland Zo 29 januari 2017 Groningen: Jong Vocaal Groningen Za 11 maart 2017 Zwolle: Vrouwenkoor Sarabande Do 16 maart 2017 Amsterdam: Lelikoor Amsterdam Za 25 maart 2017 Den Haag: Cappella Den Haag Vr 19 mei 2017 Leeuwarden: Vocaal Ensemble Leeuwarden Za 20 mei 2017 Enschede: Il Cocodrillo Cante

/nederlandskamerkoor @ned_kamerkoor

Wil jij met je koor meedoen met Zingen doe je Samen!?

Mail dan naar lizet.spijker@nederlandskamerkoor.nl

5

interview

foto: Truus van Gog

Als voorzitter van de Raad voor Cultuur geeft Joop Daalmeijer richting aan het cultuurdebat. Na de zware bezuinigingen van het vorige kabinet laat herstelwerk helaas op zich wachten. Sterker nog: voor de ensemblecultuur dreigen nieuwe klappen.

6

interview

“De ensemblecultuur was een van de essentiële waarden van ons muziekleven.

Instrumentaal, vocaal, oude muziek, nieuwe muziek, nergens was zo’n verscheidenheid als in Nederland.”

D

e muzikale carrière van Joop Daalmeijer, voorzitter van de Raad voor Cultuur, begon in Schiedam. Hij kreeg een katholieke opvoeding, werd misdienaar en stroomde als jongenssopraan door naar het koor van de Liduinakerk. “Ik zie ons nog staan rondom de lessenaar. Daarop lag een groot boek met van die dikke, rechthoekige noten. Met een stok wees iemand aan waar we waren.

Gregoriaans, ik vind het nog steeds prachtig. Vooral als het niet te ritmisch klinkt, maar vloeit.”

In het kantoor van de Raad, naast station Den Haag Centraal, vertelt Daalmeijer hoe hij als koorknaap ook Bachs Matthäus-Passion leerde kennen. “Dat was bijzonder, in een katholieke kerk. We zongen het stuk bovendien niet met orkest, maar met orgel. Tot op de dag van vandaag moet ik ervan huilen. Het ontroerendst vind ik de aria Mache dich, mein Herze, rein. Prachtige muziek, wonderschone tekst.” Na een lange loopbaan als journalist, programmamaker, omroepdirecteur en bestuurder, heeft Daalmeijer (69) eindelijk de muziek weer opgepakt. Of liever gezegd: de theorbe.

“Bij concerten raakte ik gefascineerd door de speelwijze en de klank. Een solo

van Robert de Visée is voor mij te hoog gegrepen, maar een zanger begeleiden kan best. Jos van Veldhoven van De Nederlandse Bachvereniging heeft al eens gegrapt: waarom kom je niet meespelen, je hoort dat ding toch niet!”

Directieve voorzitter Wat de Raad voor Cultuur zoal doet?

De voorzitter vat het in één zin samen: “Gevraagd en ongevraagd de regering en het parlement adviseren over alles wat te maken heeft met kunst, cultuur en media.” Joop Daalmeijer leidt een organisatie met raadsleden, adviseurs en domeincommissies (waaronder die voor Podiumkunsten). Samen volgen ze het Nederlandse muziekleven op de voet. “Het is een creatieve club”, zegt Daalmeijer, “en daar geniet ik van. Wel ben ik een tamelijk directieve voorzitter.

Discussies swingen soms alle kanten op, maar uiteindelijk moet de Raad wél iets beslissen. Als het aan mij ligt gebeurt dat unaniem.”

Het advies waarnaar de kunstwereld met spanning uitkijkt, verschijnt op 19 mei. Op die dag maakt de Raad zijn subsidieadviezen bekend voor de cultuurperiode 2017-2020. Dan horen de grote instellingen uit de culturele Basis-

7

infrastructuur (BIS) – zoals het Koninklijk Concertgebouworkest en De Nationale Opera – hoeveel geld ze de komende seizoenen kunnen besteden. Ensembles als het Nederlands Kamerkoor en Asko|Schönberg vallen niet onder de BIS. Over hun subsidie beslist het Fonds Podiumkunsten; bekendmaking adviezen zijn op 2 augustus.

Niet schudden aan de boom Prangende vraag: komt er vanaf 2017 herstelwerk, na de zware bezuinigingen die staatssecretaris Halbe Zijlstra vier jaar geleden heeft doorgevoerd? Joop Daalmeijer ziet het niet gebeuren. “Er komt geen geld bij en minister Bussemaker heeft gezegd: niet te zwaar schudden aan de boom.” Daalmeijer betreurt het dat de zwaarste klappen in de vorige ronde zijn gevallen bij de ensemblecultuur.

“Dat was een van de essentiële waarden van ons muziekleven. Instrumentaal, vocaal, oude muziek, nieuwe muziek, nergens was zo’n verscheidenheid als in Nederland. Er is een keuze gemaakt voor de grote instellingen. Je moet durven vaststellen dat de diversiteit en voor een deel ook de kwaliteit van de ensemblecultuur is verminderd. De malaise voor die sector is nog niet voorbij. Er zijn meer aanvragers en minder geld. Voor groepen

foto: Truus van Gog

INTERVIEW interview

die opereren vanuit de regio dreigen zelfs dubbele klappen. Van gemeentelijke en provinciale subsidies is inmiddels ook nog eens 300 miljoen afgesnoept.”

Een gevolg is dat steeds meer musici aan de kost komen als zzp'er. Dat levert problemen op, constateert een recent onderzoek van de Raad voor Cultuur en de Sociaal Economische Raad (SER).

De leden van de SER, zegt Daalmeijer, schrokken zich rot toen de werksituatie van culturele zzp’ers tot hen doordrong.

“Laag inkomen, slechte onderhandelingspositie, onverzekerd, weinig tot geen pensioenopbouw. Alleen al voor de sociale positie van kunstenaars zou de kunstbegroting moeten groeien, wij hebben het berekend op 28 miljoen. Denk aan een regeling waarbij een zzp-musicus evenveel betaald krijgt als een cao-musicus. Plus 30%, vanwege de premies voor verzekering en pensioen.”

Schot hagel De Raad voor Cultuur richt het vizier alvast op de periode vanaf 2021. Dan moet er nieuw elan gaan stromen. Boven aan de verbeterlijst staat het begrip 'stedelijke regio'. Als, bij wijze van voorbeeld, Groningen geen behoefte meer zou hebben aan een symfonieorkest, waarom zou de Rijksoverheid Groningen daartoe

“Alleen al voor de sociale positie van kunstenaars zou de kunstbegroting moeten groeien, wij hebben het berekend op 28 miljoen.” dan dwingen? Daalmeijer: “Misschien richt de regio zich liever op erfgoed, dans of educatie. Waarom zou dat niet kunnen? Stel dat Groningen zegt: wij adopteren het Nederlands Kamerkoor.

De stad legt er geld bij, de provincie legt er geld bij en het rijk handhaaft z'n subsidie: iedereen tevreden. Ter compensatie kun je in het landelijke bestel een orkest opnemen dat als primaire taak krijgt te reizen.” Verder pleit Daalmeijer ervoor de ensemblecultuur weer op de been te helpen. “Misschien zit symfonische muziek wel te breed in de Basisinfrastructuur”, filosofeert hij. “Of neem De Nationale Opera. Ik ga met veel plezier naar hun voorstellingen, maar stel dat ze per seizoen één productie minder doen.

En moet in de BIS geen oude-muziekensemble worden opgenomen, of een koor?

Destijds hebben wij ervoor gepleit het Groot Omroepkoor van de mediabegro-

8

ting over te hevelen naar de BIS, onder medeneming van het omroepgeld. Helaas pakte dat uit als een schot hagel in een bak zand.”

De voorzitter legt zijn functie per 15 november neer. Optimistisch over de toekomst durft Joop Daalmeijer niet te zijn, zelfs niet voorzichtig. “Ik ben bang voor de komende Tweede Kamerverkiezingen. Als het zo doorgaat verschrompelt de PvdA, een partij die nu een minister levert die tóch wat doet voor de kunsten.

Gelukkig merk ik op het Binnenhof dat de VVD niet staat te springen om verder op de kunsten te bezuinigen, integendeel.

Met het CDA weet je het nooit. De PVV heeft zoals bekend niks met cultuur, hun programma draait alleen om erfgoed.

Van hen hebben musea weinig te duchten, alle anderen des te meer.”

SEIZOENSOVERZICHT

9

SEIZOENSOVERZICHT

NOVEMBER 2016

LERA AUERBACH: 72 ANGELS Wereldpremière Het Nederlands Kamerkoor en Raschèr Saxophone Quartet brengen de wereldpremière van 72 angels van de Russisch-Amerikaanse Lera Auerbach, één van de belangrijkste componisten van de nieuwe generatie.

Het vertrekpunt voor 72 angels is de Kabbalah, de mystieke leer uit de joodse traditie. Volgens die leer brengen 72 engelen een verbinding tot stand tussen de geestelijke wereld en het aardse leven. In 72 angels klinken 72 preludes van één minuut, waarin elke prelude één engel vertegenwoordigt.

Lera Auberbach (1973) is componist en beeldend kunstenaar.

Ze combineert volkse melodieën moeiteloos met een klassieke compositiestijl. Werken die gemakkelijk in het gehoor liggen, maar nooit kitsch klinken. Voor Auerbach is 72 angels een hoogtepunt; ze heeft jaren naar deze compositie toegewerkt. Het Nederlands Kamerkoor en de vier hemelse saxofoons van het Raschèr Saxophone Quartet brengen de wereldpremière, waar reikhalzend naar wordt uitgekeken.

SEPTEMBER – OKTOBER 2016

NEDERLANDS KAMERKOOR ONTMOET… ROB WIJNBERG over het vooruitgangsdenken Het Nederlands Kamerkoor ontmoet filosoof en journalist Rob Wijnberg in een lezing en concert over het vooruitgangsdenken.

Wie durft? 1610: moordenaar en prins Gesualdo schrijft noten die zelfs nu nog modern aandoen. 1610: Monteverdi vindt bijna eigenhandig de opera uit, maar schrijft vervolgens een aartsconservatieve mis. 1610: Galileo zet met een nieuwe publicatie de wetenschap op zijn kop en jaagt het Vaticaan tegen zich in het harnas.

Wie durft? 2016: is vooruitgang wel zaligmakend? Hoe ver moeten we gaan? Rob Wijnberg, brengt het toen van Monteverdi, Di Lasso en Gesualdo op een verrassende manier in verband met het hier en nu. De legendarische Peter Phillips, oprichter van de Tallis Scholars, keert na het succes in 2014 terug bij het Nederlands Kamerkoor. “Peter Phillips maakt oude koormuziek enerverend”, schreef NRC Handelsblad.

Lera Auerbach 72 angels wereldpremière Nederlands Kamerkoor Raschèr Saxophone Quartet Peter Dijkstra dirigent

Nicolas Gombert Magnificat VI Orlando di Lasso Timor et tremor Carlo Gesualdo Ave dulcissima Maria Carlo Gesualdo Maria, mater gratiae Claudio Monteverdi Missa In illo tempore Andries van Rossem 3 madrigalen (alleen in Arnhem)

3 november 2016 Amsterdam, Muziekgebouw aan ’t IJ 5 november 2016 Zwolle, Grote Kerk 10 november 2016 ’s-Hertogenbosch, November Music 12 november 2016 Utrecht, TivoliVredenburg, Le Guess Who? WWW.NEDERLANDSKAMERKOOR.NL/72ANGELS

Nederlands Kamerkoor Rob Wijnberg spreker Peter Phillips dirigent

HEDENDAAGS

WERELDPREMIÈRE

VISIONS & MEMORIES TENSO EUROPEAN CHOIR FESTIVAL:

30 september 2016 Enschede, Muziekcentrum 1 oktober 2016 Leeuwarden, Grote of Jacobijnerkerk 2 oktober 2016 Tilburg, Concertzaal

Nederlands Kamerkoor Cappella Amsterdam en diverse gastkoren

4 oktober 2016 Arnhem, Musis 5 oktober 2016 Antwerpen (België), De Singel 6 oktober 2016 Groningen, De Oosterpoort 7 oktober 2016 Utrecht, Pieterskerk 8 oktober 2016 Den Haag, Nieuwe Kerk

Concerten, workshops, lezingen, masterclasses en meer...

9 oktober 2016 Amsterdam, Muziekgebouw aan ’t IJ

24 t/m 27 november 2016 Muziekgebouw aan 't IJ, Amsterdam WWW.NEDERLANDSKAMERKOOR.NL/ROBWIJNBERG

LEZING & CONCERT

OUDE MUZIEK

FILOSOFIE

10

SEIZOENSOVERZICHT

DECEMBER 2016

JANUARI 2017

J.S. BACH: WEIHNACHTS-ORATORIUM

BIG TO BASICS: EDO DE WAART Ook in 2017 start het Nederlands Kamerkoor het nieuwe jaar met Big to Basics. Feestelijke nieuwjaarsconcerten waarin grote symfonische dirigenten terugkeren naar de basis van de westerse muziek: de meerstemmige a cappella. In 2017 is niemand minder dan Edo de Waart aan de serie verbonden. Hij stelde een programma samen met werken van Brahms, Bruckner en het schitterende Friede auf Erden van Schönberg. Het is de eerste keer in zijn lange en indrukwekkende carrière dat hij een volledig a-cappellaprogramma dirigeert.

Edo de Waart is artistiek leider van het New Zealand Symphony Orchestra en het Milwaukee Symphony Orchestra. Daarnaast is hij eredirigent bij het Radio Filharmonisch Orkest en werkte hij met o.a. het Koninklijk Concertgebouworkest en het San Francisco Symphony Orchestra.

Ieder jaar luidt het Nederlands Kamerkoor kerst feestelijk in met Bachs Weihnachts-Oratorium. Dit jaar gaat het Nederlands Kamerkoor een samenwerking aan met het meest swingende barokensemble dat Europa rijk is: het Belgische B’Rock. Het complete Weihnachts-Oratorium klinkt: van de feestelijke cantate voor Eerste Kerstdag tot die voor Driekoningen. Het geheel staat onder leiding van chef-dirigent Peter Dijkstra. “Jubelende klanken”, schreef Telegraaf over het Weihnachts-Oratorium in 2015, dat eveneens onder zijn leiding klonk.

J.S. Bach Weihnachts-Oratorium BWV 248 Cantate 1 t/m 6 Nederlands Kamerkoor B’Rock Peter Dijkstra dirigent Solisten Mikael Stenbaek evangelist/tenor Ruby Hughes sopraan Marian Dijkhuizen alt Jasper Schweppe bas

Carlo Gesualdo / Igor Stravinsky Tres Sacrae Cantiones Anton Bruckner Motetten: Locus Iste / Os Justi / Vexilla Regis / Virga Jesse /Ave Maria Johannes Brahms selectie uit Zigeunerlieder op. 103 Robert Schumann 4 doppelchörige Gesänge op. 141 Arnold Schönberg Friede auf Erden Nederlands Kamerkoor Edo de Waart dirigent

15 december 2016 Utrecht, TivoliVredenburg 16 december 2016 Naarden, Grote Kerk 17 december 2016 Lochem, Grote of Sint-Gudulakerk

11 januari 2017 Arnhem, Musis

18 december 2016 Arnhem, Musis

12 januari 2017 Utrecht, TivoliVredenburg

20 december 2016 Heerlen, Parkstad Limburg Theaters

13 januari 2017 Alkmaar, Grote Sint Laurenskerk

22 december 2016 Leiden, Pieterskerk

14 januari 2017 Den Haag, Nieuwe Kerk 15 januari 2017 Amsterdam, Muziekgebouw aan ‘t IJ

WWW.NEDERLANDSKAMERKOOR.NL/WEIHNACHTS-ORATORIUM WWW.NEDERLANDSKAMERKOOR.NL/BIGTOBASICS

KERST

FAMILIE

BACH A CAPPELLA

ROMANTIEK

WEIHNACHTS-ORATORIUM MET HET KCO EN TREVOR PINNOCK Nederlands Kamerkoor Koninklijk Concertgebouworkest Trevor Pinnock dirigent Solisten Marlis Petersen sopraan Ursula Eittinger alt Daniel Behle tenor Michael Nagy bas foto: Jesse Willems

J.S. Bach - Weihnachts-Oratorium BWV 248 Cantate 4 t/m 6 23 & 25 december 2016 Amsterdam, Concertgebouw (grote zaal)

11

SEIZOENSOVERZICHT

FEBRUARI - MA ART 2017

BRITTEN: SACRED AND PROFANE Chef-dirigent Peter Dijkstra stelde een meesterlijk programma samen rondom een tijdloos thema: de zoekende mens, dolend tussen hemel en aarde. Luisteren we naar gods gebod, of geven we toe aan de lokroep van het aardse?

Benjamin Britten moet ook met die vraag geworsteld hebben.

Dat is te horen in een van zijn mooiste koorwerken, Sacred and Profane, op middeleeuwse teksten. Diezelfde middeleeuwen klinken komisch en hartverscheurend tegelijk door in Cries of London van Luciano Berio. Met werken van de Zweedse Lars Johan Werle laat Peter Dijkstra een componist horen die hij als chef-dirigent van het Zweeds Radiokoor heeft leren kennen.

Een ‘klassiek’ koorprogramma met een tijdloze touch.

Benjamin Britten Hymn to St. Cecilia Gabriel Jackson Ave regina coelorum Luciano Berio Cries of London Lars Johan Werle Orpheus Lars Johan Werle Canzona 126 di Francesco Petrarca op. 6 Benjamin Britten Sacred and Profane

JANUARI 2017

PHILIP GLASS 80 Avantgarde-componist Philip Glass wordt 80 jaar. Als opmaat voor zijn verjaardag brengt het Nederlands Kamerkoor onder leiding van chef-dirigent Peter Dijkstra kamerkoorwerken van hem en componisten die door hem zijn geïnspireerd.

Glass wordt gezien als de ‘godfather van de minimal music’, al noemt Glass zelf het liever ‘muziek met een herhalende structuur’. Het programma wordt gecompleteerd met werken van Arvo Pärt, David Lang en Thomas Jennefelt, de muzikale soulmate van Glass.

Nederlands Kamerkoor Peter Dijkstra dirigent 10 februari 2017 Utrecht, Pieterskerk 11 februari 2017 Boxtel, St. Petrusbasiliek 12 februari 2017 Amsterdam, Muziekgebouw aan ’t IJ 8 maart 2017 Londen (Verenigd Koninkrijk), Cadogan Hall 9 maart 2017 Sittard, Michielskerk 10 maart 2017 Haarlem, De Philharmonie 11 maart 2017 Zwolle, Grote Kerk

Arvo Pärt Solfeggio Philip Glass Three songs for chorus a cappella Thomas Jennefelt Villarosa sarialdi Arvo Pärt De Profundis David Lang Where you go Thomas Jennefelt Vinamintra elitavi Philip Glass Another look at harmony part 4 (enkele delen) Arvo Pärt Da pacem Domine

WWW.NEDERLANDSKAMERKOOR.NL/SACREDANDPROFANE

A CAPPELLA

CHEF-DIRIGENT

Nederlands Kamerkoor Peter Dijkstra dirigent

foto: Remco van der Kruis

25 januari 2017 Amsterdam, Concertgebouw (kleine zaal) 26 januari 2017 Enschede, Muziekcentrum 28 januari 2017 Tilburg, Concertzaal 29 januari 2017 Groningen, Oosterpoort WWW.NEDERLANDSKAMERKOOR.NL/PHILIPGLASS80

A CAPPELLA

HEDENDAAGS

CHEF-DIRIGENT

12

SEIZOENSOVERZICHT

FEBRUARI 2017

HAITINK DIRIGEERT BRUCKNERS ZEVENDE

foto: Remco van der Kruis

Na Bruckners Achtste in 2013 – een ‘glorieuze Bruckner’, volgens het NRC Handelsblad - leidt eredirigent Bernard Haitink het Concertgebouworkest nu in de zevende symfonie. Het fascinerende van Bruckner, zei Haitink ooit, is zijn spiritualiteit. Vooral in langzame delen lijkt hij het aardse te ontstijgen en een hogere werkelijkheid te zoeken. Met de zevende symfonie doorbrak de componist eindelijk de enorme weerstand die tegen zijn muziek heerste: de indringende schoonheid ervan bleek onweerstaanbaar.

Ook Debussy zocht in zijn muziek andere werelden, maar met een totaal ander resultaat. Tegenover Bruckners monumentale klankbouwsels klinken Debussy´s Trois nocturnes als wolken: hier realiseerde hij zijn streven naar ‘vrije, beweeglijke muziek met voortdurend veranderende kleuren, vormen en ritmes’.

MA ART 2017

VIA CRUCIS REINBERT DE LEEUW De lijdensweg van Christus, zo meesterlijk verklankt in Liszts Via Crucis, eindigt in Gubaidulina’s witte wereld van sneeuw en kou. Waar belanden we, in de hemel of in de hel? In een fijnzinnige mis-en-espace van Neil Wallace, leidt Reinbert de Leeuw de ensembles door twee van zijn lijfstukken.

Dirigent en pianist Reinbert de Leeuw (1938) heeft al decennia lang een fascinatie voor de late Liszt, in het bijzonder voor Via Crucis. In 1986 nam hij het werk op met het Nederlands Kamerkoor, een opname die een Edison won. Zijn opname voor viool en piano uit 2013 won ook een Edison. “Reinbert de Leeuw geeft iedere noot een enorme zeggingskracht. Compositie, klank, interpretatie en concentratie vormen een sublieme eenheid. Dat is de ware virtuositeit”, aldus het juryrapport.

Claude Debussy Nocturnes, L. 91 Anton Bruckner Symfonie nr. 7 in E Koninklijk Concertgebouworkest Nederlands Kamerkoor (sopranen en alten) Bernard Haitink dirigent 16, 17 & 19 februari 2017 Amsterdam, Concertgebouw (grote zaal) WWW.NEDERLANDSKAMERKOOR.NL/HAITINK

HAITINK

Franz Liszt Via Crucis Sofia Gubaidulina Jetzt immer Schnee Nederlands Kamerkoor Asko|Schönberg Reinbert de Leeuw dirigent, pianist Neil Wallace mise-en-espace 16 maart 2017 Amsterdam, Muziekgebouw aan ’t IJ 19 maart 2017 Leeuwarden, De Harmonie 20 maart 2017 Enschede, Grote Kerk 22 maart 2017 Rotterdam, Grote of St. Laurenskerk 23 maart 2017 Alkmaar, Grote Sint Laurenskerk 24 maart 2017 Nijmegen, De Vereeniging 25 maart 2017 Den Haag, Nieuwe Kerk foto: Simon van Boxtel

KCO

13

26 maart 2017 Utrecht, TivoliVredenburg WWW.NEDERLANDSKAMERKOOR.NL/VIACRUCIS

REINBERT DE LEEUW

HEDENDAAGS

foto: Peter van der Heyden

SEIZOENSOVERZICHT

foto: Marcel van den Broek

MEI 2017

BRAHMS’ REQUIEM REINVENTED Voor elektronische harp en kamerkoor Een 21e-eeuwse visie op Brahms’ beroemde werk: de eenzame harp van Remy van Kesteren, tegenover het complete Nederlands Kamerkoor. Waar de zangpartijen grotendeels intact blijven, ‘hertoont’ componist Yannis Kyriakides de orkestpartij voor de door Remy zelf ontwikkelde elektronische harp. Een duivelse uitdaging.

Remy van Kesteren (1989) is een van de meest avontuurlijke harpisten van dit moment en staat sinds jonge leeftijd aan de top. Hij werd op tienjarige leeftijd toegelaten tot het Utrechts Conservatorium, debuteerde op zijn zestiende in het Concertgebouw bij het Nederlands Kamerorkest en schreef in 2004 het Prinses Christina Concours op zijn naam. Recentelijk won hij de US International Harp Competition. Hij ging tal van grensverleggende projecten aan, zoals een samenwerking met balletchoreograaf Hans van Manen in 2014.

APRIL 2017

J.S. BACH MATTHÄUS-PASSION Samen met het Residentie Orkest voert het Nederlands Kamerkoor het hoogtepunt van de barokmuziek uit: de Matthäus-Passion. Onder leiding van specialist Jan Willem de Vriend klinkt Bachs ontroerende beschrijving van het lijdensverhaal van Christus. Voor talloze Nederlanders de jaarlijkse ontmoeting met de wonderschone recitatieven, aria's en koralen uit dit meesterwerk.

J.S. Bach Matthäus-Passion BWV 244 Nederlands Kamerkoor Residentie Orkest Haags Matrozenkoor Jan Willem de Vriend dirigent Solisten Maarten Koningsberger Christus Andreas Weller evangelist Renate Arends sopraan Barbara Kozelj alt Fabio Trümpy tenor Andrew Schroeder bas

Johannes Brahms Ein Deutsches Requiem (hertoond door Yannis Kyriakides) Nederlands Kamerkoor Remy van Kesteren elektronische harp Peter Dijkstra dirigent In Eindhoven en Amsterdam met Inez Weski, advocaat.

12 mei 2017 Eindhoven, Muziekgebouw 13 mei 2017 Amsterdam, Concertgebouw (kleine zaal) 17 mei 2017 Arnhem, Musis

14 en 15 april 2017 Den Haag, Zuiderstrandtheater

19 mei 2017 Leeuwarden, Grote of Jacobijnerkerk 20 mei 2017 Enschede, Muziekcentrum 21 mei 2017 Utrecht, TivoliVredenburg

WWW.NEDERLANDSKAMERKOOR.NL/MATTHÄUS-PASSION

PASEN

JAN WILLEM DE VRIEND

FAMILIE

WWW.NEDERLANDSKAMERKOOR.NL/BRAHMSREQUIEM

ELEKTRONISCHE HARP

14

BRAHMS

CHEF-DIRIGENT

interview

Backstage Backstage • •

burg en SWR Vokalensemble Stuttgart

Tenor Stefan Berghammer zingt sinds en Klangforum Heidelberg. Sinds 15 jaar Jasper Schweppe is bariton heb ik een eigen bijzangstudio het in Almere. Ik 1998 bij het Nederlands Kamerkoor. Hij ben opgeleid tot zangpedagoog en lesgeNederlands Kamerkoor.venSinds is iets wat 2005 ik erg graagbehoort doe. Ook doe is geboren in Oostenrijk, maar woont nu ik regelmatig solistisch werk. hij tot de vaste kern van het koor. Een kijkje in Almere. Een kijkje in zijn leven binnen Wat zijn je hobby’s? in zijn leven binnen én buiten het koor. én buiten het Nederlands Kamerkoor.

Mijn grote hobby is modelbouwen, daar besteed ik elk vrij uur aan. Ik zit bij de modelvliegclub van Almere en ook in Oostenrijk ben ik lid. Het liefst ga ik samen met mijn zoontje vliegen.

Waarom ben je zanger geworden?

Ik was eigenlijk helemaal niet van plan om zanger te worden. Mijn hele leven was gericht op de trompet: op mijn elfde zat ik al op het conservatorium. Maar toen ik negentien was kreeg ik problemen met mijn lippen en moest ik stoppen.

Toen ben ik overgestapt op schoolmuziek met als hoofdvak piano. Zang was daarbij een verplicht vak. Ik kwam erachter dat ik een mooie stem had, die scholing verdiende. Na mijn zangopleidingen in Salzburg en Londen heb ik auditie gedaan bij het Nederlands Kamerkoor.

Naast het zingen geef je ook workshops.

Ik geef workshops in het kader van Zingen doe je Samen! en dat vind ik ontzettend leuk! In die workshops gaan we op zoek naar de ‘oertoon’: naar stembevrijding. Deze combinatie van lichaamsoefeningen en stemtechnische aanwijzingen is in Nederland niet erg bekend. De deelnemers werken met elastiekjes, kurken, tennisballen en fietsbanden. Daarnaast wordt een deel van de workshop liggend doorgebracht. Ik doe deze oefeningen in de delen van de muziek waar stemproblemen voorkomen. Je leert je lichaam beschikbaar te stellen voor de stem, zodat het uiteindelijk vanzelf gaat.

Heb je andere activiteiten naast je werk voor het Nederlands Kamerkoor?

Jazeker! Ik zing bij verschillende ensembles: ik ben ook kernlid bij het Huelgas Ensemble en bij het Egidius Ensemble, ik zing in Duitsland bij het NDR Chor Ham-

15 15

Het lekkerste recept?

Ik heb niet één beste recept. Ik eet graag spaghetti Bolognese. Met de Huelgas-collega’s eten we voorafgaand aan ieder concert spaghetti Bolognese. Soms wel vijf dagen achter elkaar tijdens tournees. Ik maak zelf geen ingewikkelde gerechten, maar mijn wienerschnitzel mag er wezen!

Je favoriete muziek?

Tijdens mijn studie had ik de luxe om alle grote symfonische- en operawerken live te kunnen horen, in Salzburg. Daar heb ik mooie herinneringen aan. Op dit moment luister ik weinig. Als ik luister, dan is het naar Bruckner, maar alleen in uitvoeringen door de Wiener Philhamoniker. Niet omdat ze Oostenrijks zijn hoor, maar dat orkest heeft een unieke klank. De hoorns hebben schuifventielen en ze kunnen écht legato spelen. Bigbandjazz, dat vind ik ook fijn! Het liefst luister ik naar de oude opnames van de Maynard Ferguson Bigband. Als ik inspiratie nodig heb, luister ik naar de tenor Fritz Wunderlich, dat is echt het beste wat er is.

De mooiste plek op aarde?

Die ken ik niet. Er zijn zoveel plekken die ik nog niet heb gezien. Ik wil nog naar IJsland, naar de Geysir. En ik houd van de bergen, maar niet voor langer dan een week. Almere is misschien niet de mooiste plek op aarde. Hoewel... het Gooimeer is prachtig!

HOE WERKT HET? Deel 2: Programmeren

foto: Juri Hiensch

Vaak vragen mensen ons: hoe komen jullie programma’s tot stand?

Dat lijkt een simpele vraag, maar het antwoord is complex. Een ding is zeker: programmeren gaat er anders aan toe dan dertig of veertig jaar geleden.

Tijden veranderen, het publiek verandert. En het Nederlands Kamerkoor verandert net zo hard mee.

16

HOE WERKT HET? Het Nederlands Kamerkoor brengt zo’n tachtig concerten per jaar, die zich al decenia kenmerken door een grote afwisseling. Het koor wil kamerkoormuziek uit alle stijlperiodes brengen, in allerlei bezettingen en uit allerlei contreien. Of het nou David Lang’s a-cappellawerk Little match girl passion betreft voor acht zangers, of een oratorium als Israel in Egypt van Händel, voor 32 zangers en orkest. Die afwisseling zit in het DNA van het Nederlands Kamerkoor. De zangers zijn gewend hun tanden te zetten in een wereldpremièrestuk van Michel van der Aa, maar draaien hun hand ook niet om voor de vocale eisen die middeleeuwse muziek stelt.

Het Nederlands Kamerkoor kijkt altijd naar de juiste balans binnen een seizoen wat betreft bezetting, stijlperiode en herkomst. Maar iemand moet die programma’s toch verzinnen? Dat klopt. Bij het Nederlands Kamerkoor is die taak in handen van chef-dirigent Peter Dijkstra en algemeen directeur Tido Visser. Meer dan menig ander koor ontwikkelt het Nederlands Kamerkoor een groot deel van de programmering zelf. Zo wordt de artistieke koers ferm in eigen hand gehouden. Daar gaat natuurlijk een hoop voorbereiding aan vooraf. Een idee is snel geboren, maar de uitwerking vergt vaak veel onderzoek. Dat onderzoek wordt natuurlijk gedaan door chef-dirigent en directeur, maar ook door de artistiek coördinator, Jasper Schweppe, die als zanger in het koor actief is. Vragen over bezetting of stemdivisie komen vaak bij hem terecht, maar hij gaat ook op zoek naar stukken met een bepaald thema of werken met een specifieke bezetting.

Het Nederlands Kamerkoor heeft een reputatie hoog te houden als vernieuwer.

Al vanaf de jaren vijftig begon het – als één van de eerste koren – met het uitzetten van compositieopdrachten aan belangrijke componisten. In de jaren tachtig was het actief betrokken bij de ontwikkeling van nieuwe inzichten binnen de Oude Muziek-praktijk. Ook anno 2016 geven we invulling aan die rol van vernieuwer. Het uitgangspunt is het verhaal. Wat willen we vertellen? Wat geven we mee aan ons publiek?

Een verhaal kan op talloze verschillende manieren worden verteld. Daar komt de vorm of het concept om de hoek kijken. Welke vertelvorm kies je? Net zoals een schrijver de keuze heeft uit vormen als poëzie, novelle of roman, kan een programmeur kiezen uit verschillende vormen. De mogelijkheden zijn bijna onuitputtelijk.

Zo vertelt de jaarlijks terugkerende serie Big to Basics het verhaal van de uitvoerder, in dit geval de dirigent. Een gerenommeerde symfonische dirigent keert terug naar de basis van de westerse muziek: het meerstemmige a-cappellarepertoire.

Edo de Waart gaat in 2017 deze uitdaging aan en volgt daarmee Harmut Haenchen op. Hij dirigeerde nog nooit een volledig a-cappellaprogramma, maar heeft wel ongelofelijk veel affiniteit met de menselijke stem. Hij wordt niet voor niets gerekend tot de grote operadirigenten.

Het verhaal kan ook liggen in het gekozen concept: in De Storm spelen we met de steeds populairdere vorm van ‘lezing en concert’. Een specialist vertelt iets over zijn of haar vakgebied in relatie tot de muziek die klinkt. Tekst en muziek wisselen elkaar in deze opzet af. Maar in De Storm verandert de lezinggever van gedaante.

Hadewych Minis begint als lezinggever, maar eindigt als personage uit De Storm.

Zo kom je dus tot een programma waarin een gangbare vorm (‘lezing en concert’) een transformatie ondergaat. We bewegen ons tussen traditioneel concert en

17

theatervoorstelling, en maken dankbaar gebruik van de thema’s die Shakespeare ons aanreikt: theater in theater, magie en macht.

Soms brengt het Nederlands Kamerkoor concerten, soms voorstellingen. Een concert in traditionele zin kent qua opbouw geen grote geheimen. In een voorstelling heb je de ruimte om te spelen met de vorm en de inhoud. Je kunt de muziek die je uitvoert in een breder perspectief plaatsen: bijvoorbeeld door een kruisbestuiving aan te gaan met andere kunstdisciplines, zoals dans, theater of mime. Of met wetenschap, zoals in het programma Nederlands Kamerkoor ontmoet… Rob Wijnberg. Daarin werpt journalist en filosoof Wijnberg een blik op de behoefte van de mens om altijd weer de eigen grenzen te willen verleggen. Hij beziet het ontstaan van het vooruitgangsdenken. De analogie met muziek is opzienbarend.

Wat begint als een gedachte, uitgroeit tot een idee en wordt vastgelegd in een programma, leidt uiteindelijk tot een daadwerkelijk optreden. Gedurende dat proces is het materiaal constant in beweging. Op elk moment kunnen dingen veranderen, tot de repetitie voorafgaand aan een uitvoering aan toe. Uiteindelijk is het moment dat het idee tot leven komt op de bühne het spannendste voor elke programmeur. Vond u het mooi? Werd u geraakt? Wie zal het zeggen? Juist. U.

UW STEUN, ONZE ADEM

Zij maken het mogelijk Wie zijn de mensen die het Nederlands Kamerkoor ondersteunen?

En wat heeft hen bewogen? Wij stellen ze graag aan u voor.

Ronald Klekamp, Haarlem Donateur

Jan Schouten, Oostzaan

Wat doe je in het dagelijks leven?

Ik geef zangles aan professionele zangers.

Daar zitten ook leden van het Nederlands Kamerkoor tussen. Daardoor is mijn betrokkenheid bij het koor ook professioneel van aard.

Lid van De Nobelkring

Wat doe je in het dagelijks leven?

In het dagelijks leven ben ik fiscalist. Muziek is een belangrijk deel van mijn leven, zowel actief als passief.

Wat is je mooiste herinnering aan het Nederlands Kamerkoor?

Ik koester de uitvoering van het Weihnachts-Oratorium o.l.v. Peter Dijkstra in de Grote Kerk van Naarden. Maar ook het 75-jarig jubileumconcert in 2012 met een dwarsdoorsnede van het repertoire van dit unieke koor is een blijvende herinnering.

Waarom ben je donateur geworden?

Het Nederlands Kamerkoor behoort tot de canon van cultureel Nederland. Een excellent koor, dat het volledige Nederlandse- en buitenlandse koorrepertoire op topniveau beheerst. Dat moet behouden blijven. De afweging van politiek Nederland om de financiĂŤle ondersteuning draconisch te beperken, dwingt tot particuliere ondersteuning. Ik ondersteun het koor dus van harte door mijn lidmaatschap van De Nobelkring.

Heleen de Boer, Utrecht Donateur

Wat is je mooiste herinnering aan het Nederlands Kamerkoor?

Het Nederlands Kamerkoor kwam bij mij volop in beeld toen ik in de jaren tachtig zang studeerde aan het conservatorium, bij Aafje Heynis. Veel van de afgestudeerde medestudenten deden auditie voor het koor. We bleven elkaar ook na de studie volgen en zo bezocht ik regelmatig concerten van het koor.

Waarom ben je donateur geworden?

Ik bezoek graag concerten van het koor omdat het een hoog muzikaal niveau heeft. Door mijn donatie en mijn professie kan ik zelf iets bijdragen aan deze kwaliteit.

Wat doe je in het dagelijks leven?

In het dagelijks leven werk ik als sectoradviseur bij de FNV. Door mijn werk bij de FNV en in de gemeenteraad, en omdat ik zelf actief zing, heb ik niet veel tijd om uit te gaan. Maar het Nederlands Kamerkoor staat nu zeker op mijn lijstje.

Wat is je mooiste herinnering aan het Nederlands Kamerkoor?

Ik ben fractievoorzitter van GroenLinks in de Utrechtse gemeenteraad en in die hoedanigheid kreeg ik een uitnodiging voor Happy Birthday, Arvo Pärt, de seizoensopening van het Nederlands Kamerkoor. Ik vond het een geweldige avond!

Waarom ben je donateur geworden?

Door mijn ervaring tijdens de seizoensopening. De samenwerking met amateurkoren die avond sprak me enorm aan. Vandaar dat ik besloot donateur te worden.

18

Word ook donateur van het Nederlands Kamerkoor Een koor van wereldniveau Een koor met ambitie Een koor met verantwoordelijkheid Dat maken onze donateurs mede mogelijk

MAAKT

U HET R OND?

ALS DONATEUR ONTVANGT U: • het Nederlands Kamerkoormagazine (halfjaarlijks) en de nieuwsbrief • uitnodigingen voor speciale activiteiten als openbare repetities, inleidingen, etc.

• uitnodiging voor de Zingdag met 20% korting Daarnaast kunt u profiteren van aantrekkelijke voordelen: € 5 PER MAAND • nodig één relatie uit voor een concert met 50% korting € 10 PER MAAND* • nodig twee relaties uit voor een concert met 50% korting € 25 PER MAAND* • welkomstgeschenk: cd naar keuze • vrijkaart uit een ruime keuze aan concerten • nodig twee relaties uit voor een concert met 50% korting € 50 PER MAAND* • welkomstgeschenk: cd naar keuze • 2 vrijkaarten voor de seizoensopening, met speciale ontvangst • 2 vrijkaarten uit een ruime keuze aan concerten • nodig twee relaties uit voor een concert met 50% korting • reis met de zangers mee naar een concert * Het Nederlands Kamerkoor heeft de ANBI-status, wat betekent dat uw gift onder bepaalde voorwaarden fiscaal aftrekbaar is.

HOE WORDT U DONATEUR? U kunt zich aanmelden als donateur via www.nederlandskamerkoor.nl/worddonateur.

Of meld u aan via het bestelformulier en stuur het in een ongefrankeerde envelop naar: Nederlands Kamerkoor / Antwoordnummer 58281 / 3508 WB Utrecht MEER INFORMATIE? Onze relatiemanager Margriet Stok beantwoordt graag al uw vragen. margriet.stok@nederlandskamerkoor.nl / 030-230 3027

19

De Nobelkring is een ontmoetingsplek voor het Nederlands Kamerkoor en zijn belangrijkste gevers. Waar chef-dirigent en directeur u als lid op de hoogte houden van de laatste ontwikkelingen, en luisteren naar uw visie, naar uw adviezen.

Waar leden onderling ervaringen delen, contacten opdoen en onderhouden. En waar de zangers van het Nederlands Kamerkoor na afloop graag met u het glas heffen. Leden van De Nobelkring doneren ten minste € 1.000 per jaar, voor een periode van vijf jaar. Meer weten?

Ga naar www.nederlandskamerkoor.nl/ denobelkring of neem contact op met Margriet Stok via 030 - 230 30 27 of margriet.stok@nederlandskamerkoor.nl

CANTUS NOBILITAS

Vrienden van het Nederlands Kamerkoor

Vriendennieuws

Cd-verkoop, Mieke van Lingen erelid, en meer‌ pagina 20

Uit het archief

Onderbroken concerten

pagina 22

Studiedag 2016

Achter de schermen en foto-impressie pagina 24

Koor in ’t Gooi

Compleet koor lid van Cantus Nobilitas pagina 25

21

Cantus Nobilitas

Vriendennieuws •

Van het bestuur Op 20 november jl. hield Cantus Nobilitas haar algemene ledenvergadering in het parochiecentrum aan de Rozenstraat in Utrecht. Het belangrijkste moment was ongetwijfeld de uitreiking van het erelidmaatschap aan Mieke van Lingen.

In dit magazine vindt u een fotoverslag van de jaarlijkse studiedag, die op 13 februari jl. plaatsvond in de Utrechtse Silokerk, waar het Nederlands Kamerkoor sinds de verhuizing naar Utrecht repeteert. De dag werd goed bezocht (36 aanmeldingen), maar er viel een fikse tegenvaller te noteren: Karin van der Poel, die de dag zou leiden, was geveld door ziekte. Een vervanger was

helaas niet meer te vinden. Wat fijn dat er binnen de deelnemersgroep twee mensen waren die een groot deel van de dag konden invullen. Grote dank gaat uit naar Janneke van den Dool en Anne Sprunger voor hun spontane invalbeurt!

Een hartelijk woord van dank bovendien aan degenen die deze dag mogelijk maakten: Mieke van Lingen, Marieke Groenhard en Myriam Mater, en last but not least onze secretaris Jan Mevius.

Het bestuur is voornemens een nieuwe studiedag te organiseren met Karin van der Poel, die de Lichtenbergmethode zal toelichten. Meer informatie hierover komt te zijner tijd beschikbaar op de website van het Nederlands Kamerkoor.

Komend seizoen wordt de positie van penningmeester vacant. Heeft u interesse, laat het ons weten!

We hopen u allen weer te ontmoeten op de studiedag of op de Zingdag (29 oktober 2016 in het Akoesticum te Ede: noteer het alvast in uw agenda!)

Vriendelijke groet namens het bestuur, Ben P. Weber (voorzitter) Maria Janssen (penningmeester) Jan Mevius (secretaris)

Cd-verkoop aanbod van cd’s van het Nederlands Kamerkoor uitgestald. Op de website van het Nederlands Kamerkoor zijn alle beschikbare cd’s (meer dan 75) te vinden en te bestellen.

Eén van de taken van de vrienden van het Nederlands Kamerkoor is het bemannen van de cd-tafel tijdens concerten. Deze taak wordt al jaren door Cantus Nobilitas vervuld, en we willen dat nog lang blijven doen. Op de cd-tafel is een greep uit het totale

Als cd-verkoper ben je een uurtje voor aanvang van het concert aanwezig en blijf je ook een half uurtje langer. Je verkoopt niet alleen cd’s, maar helpt ook bij de verkoop van programma’s en magazines. En je bent een vraagbaak voor bezoekers; bijvoorbeeld om iets over het Kamerkoor of het programma te vertellen en bezoekers te interesseren om Vriend of donateur te worden. Een cd waar vaak om gevraagd wordt, is een opname van het concert dat men net heeft gehoord. Bezoekers zijn nog zo onder de indruk van het gehoorde (en terecht) dat ze het thuis nog eens willen beluisteren

22

of aan anderen willen laten horen. Deze cd is lang niet altijd beschikbaar, maar we kunnen vaak verwijzen naar Omroep Max die opnamen van het concert met grote regelmaat uitzendt. Ook op Brava is het Kamerkoor vaak te zien en te horen.

Heeft u belangstelling om mee te helpen als cd-verkoper, meldt u zich dan bij de vriendenvereniging Cantus Nobilitas (vrienden@nederlandskamerkoor.nl).

We hebben op veel plekken waar geconcerteerd wordt al een aantal vrienden beschikbaar, maar op sommige locaties (vooral in Zuid-Nederland) kunnen we nog steun gebruiken. Vermeld dus ook in welke steden u eventueel beschikbaar bent.

— Jan Mevius, coördinator cd-verkoop

Cantus Nobilitas

Mieke van Lingen benoemd tot erelid foto: Wiebrig Krakau

Op 20 november jl. vond de algemene ledenvergadering van Cantus Nobilitas in Utrecht plaats.

Tijdens de vergadering is Mieke van Lingen benoemd tot erelid van Cantus Nobilitas. Een complete verrassing voor haar en haar partner Jan Verhoef (ook lid van Cantus Nobilitas)!

Openbare repetities Op 23 mei 2016 van 15.30 tot 17.00 vindt alweer de laatste openbare repetitie van het seizoen plaats! Het programma Israel in Egypt wordt gerepeteerd in de Q-factory in Amsterdam. De repetitie is gratis toegankelijk voor leden van Cantus Nobilitas en donateurs. Van andere bezoekers wordt een bijdrage van €5 gevraagd.

Het erelidmaatschap is aan Mieke uitgereikt vanwege haar jarenlange inzet voor Cantus Nobilitas en het Nederlands Kamerkoor. Negen jaar lang was zij voorzitter van de vriendenvereniging (2005-2014), en hielp daarnaast met vele activiteiten: ze organiseerde studieweekenden en –dagen, was redacteur van de verenigingsperiodiek Kroniek, en coördinator van de cd-verkoop. Nog steeds zet zij zich als vrijwilliger in voor het Nederlands Kamerkoor: ze is gastvrouw bij openbare repetities en audities en heeft veel werk verzet op kantoor en tijdens concerten.

Mieke, nogmaals hartelijk dank voor jouw onuitputtelijke energie en dienstbaarheid!

De data van openbare repetities in het nieuwe seizoen worden binnenkort op de website van het Nederlands Kamerkoor gepubliceerd. Daar kunt u zich ook aanmelden. Na uw aanmelding ontvangt u een bevestiging per mail met daarin alle informatie op een rijtje.

Meer informatie: www.nederlandskamerkoor.nl/openbarerepetities

— Ben P. Weber, voorzitter

Colofon Cantus Nobilitas Cantus Nobilitas is de vereniging van vrienden van het Nederlands Kamerkoor. De leden zetten zich al sinds 1987 in voor het koor door promotionele activiteiten en door het verrichten van vrijwilligerstaken, o.a. cd-verkoop. Zij ontvangen gratis het Magazine, kunnen zich inschrijven voor een jaarlijkse Studiedag en kunnen tegen gereduceerd tarief deelnemen aan de Zingdagen die het Nederlands Kamerkoor en Cantus gezamenlijk organiseren. Een belangrijk deel van de verenigingscontributie van minimaal € 27,50 p.p. per jaar wordt afgedragen aan het Nederlands Kamerkoor bij wijze van financiële ondersteuning.

Voorzitter: Ben P. Weber, Leidschendam Secretaris: Jan Mevius, Hilversum, tel. 035-6838105 Penningmeester: Maria Janssen, Nijmegen Ledenadministrateur: Dick Blom, Haarlem Algemeen bestuurslid namens het Nederlands Kamerkoor: Tido Visser Algemeen e-mailadres: vrienden@nederlandskamerkoor.nl Bankrekening: NL14 TRIO 0198 5311 41

23

Cantus Nobilitas

Uit het archief •

Onderbroken concerten

Teatro Donizetti in Bergamo (Italië)

H

et is zeer zeldzaam dat een concert verstoord wordt en onderbroken moet worden. Toch is dit bij het Nederlands Kamerkoor een aantal keren gebeurd. Als bezoeker van Kamerkoorconcerten kan ik mij twee van zulke voorvallen herinneren. In het eerste geval moest een concert in de Waalse Kerk te Amsterdam - ik meen in de jaren 80 - worden onderbroken omdat een boze man hard op de buitendeuren stond te bonken.

Nadat de man tot bedaren was gebracht kon het concert weer voortgang vinden. Het tweede geval vond plaats in 1995, toen één van de alten bewusteloos tegen het podium sloeg tijdens een uitvoering van Tsjaikovsky’s Liturgie van Johannes Chrysostomos. Een dokter snelde te hulp, de pauze werd vervroegd en na die onderbreking konden de resterende delen alsnog worden gezongen.

Theater in brand In de archieven ben ik nog andere bijzondere voorvallen tegengekomen. Toen ik jaren geleden Betty de Jong (sopraan in het Nederlands Kamerkoor eind jaren 40, begin jaren 50, en echtgenote van Paul Hameleers) interviewde, liet ze mij haar plakboek zien van de concertreis in 1950 naar Italië. Een uitnodiging voor concerten in Italië was in die jaren uitzonderlijk en heel eervol. Alle belangrijke bladen maakten er melding van of deden er zelfs verslag van. In het plakboek van Betty vond ik twee knipseltjes (uit een niet nader genoemde krant). Het eerste knipseltje luidde: “Felix de Nobel dirigeerde in Bergamo de Johannes-Passie. In het Teatro Donizetti. Een hinderlijk en bijzonder luid gehamer op de muren maakte de uitvoering onmogelijk, zo volstrekt onmogelijk, dat de dirigent midden onder het concert kwaad het podium verliet. Wat was de oorzaak van dat lawaai? Een deel van het gebouw, buiten de zaal, stond in brand.

De brandweer was bezig een muur te slopen om het theater voor afbranden te behoeden.” Het vervolg in Bergamo wordt ons door de krant niet verteld, wel wat er enkele dagen daarna, tijdens dezelfde tournee geschiedde: “In Brescia bij Milaan, waar De Nobel eveneens de Johannes-Passion dirigeerde, maakte men iets zeer ongewoons mee. Onder de uitvoering kwam een grote lamp ten gevolge van kortsluiting naar beneden, midden in het orkest. Gevolg: veel consternatie, geen ongelukken. Nadat de rust was wedergekeerd werd het concert voortgezet.”

24

Cantus Nobilitas

Nederlands Kamerkoor in de jaren tachtig.

“Felix de Nobel dirigeerde in Bergamo de Johannes-Passie. In het Teatro Donizetti. Een hinderlijk en bijzonder luid gehamer op de muren maakte de uitvoering onmogelijk, zo volstrekt onmogelijk, dat de dirigent midden onder het concert kwaad het podium verliet.”

Luisteraar in extase De uitvoeringen van Monteverdi’s Mariavespers onder leiding van René Jacobs in december 1992 in het Concertgebouw kunnen gerust legendarisch genoemd worden. De lezing van Jacobs was bijzonder luisterrijk, mede door de toevoeging van antifonen die beeldschoon werden gezongen door een uit het Kamerkoor samengestelde Gregoriaanse Schola onder leiding van Wim van Gerven. Degenen die de concerten hebben bijgewoond zullen daar ongetwijfeld nog levendige herinneringen aan bewaren. Dat geldt in elk geval voor ondergetekende die de uitvoering op 14 december heeft meegemaakt. Het zal waarschijnlijk nog sterker gelden voor diegenen die een kaartje hadden voor de uitvoering op 15 december. Het Parool deed daar een dag later verslag van. Daarin lezen we dat het concert zelfs drie keer werd verstoord, in dit geval vanuit het publiek. Een man was zozeer door de muziek en de gewijde sfeer getroffen dat hij zich geroepen voelde eigen bijdragen aan het concert te leveren. In de recensie lezen we: “Al direct bij de eerste inzet na de pauze van Concerto Vocale en het Nederlands Kamerkoor had een niet in de partituur voorkomende echo uit de zaal geklonken. Vlak daarna stak de bewuste man een waxinelichtje aan op het podium achter de dirigent.” Deze storingen konden nog wel getolereerd worden. Maar toen de man vanuit de zaal hartstochtelijk bij het Ave Maris Stella ging meegalmen, tikte René Jacobs af.

Nadat een suppoost de luidruchtige man met zachte dwang

uit de zaal had geleid, kon het concert worden voortgezet. De recensie eindigt met: “De onderbreking had voor het publiek het voordeel dat één van de hoogtepunten van de schitterende uitvoering van de Mariavespers integraal herhaald werd.”

Wil men nog een indruk krijgen van de fraaie lezing van Jacobs (en dan uiteraard ongestoord) dan kan dat. Luister naar de cd’s die in 1996 door Harmonia Mundi werden uitgebracht. In het nummer van juni 2010 van het toonaangevende blad Gramophone werd een groot aantal uitvoeringen op cd vergeleken. De uitvoering van Jacobs en het Nederlands Kamerkoor (gekarakteriseerd als ‘Outgoing splendour’) werd gerekend tot de vier mooiste.

— Gerard Maassen

25

Cantus Nobilitas

Achter de schermen •

De repetitieruimte voorbereiden We wilden dit jaar de studiedag van Cantus Nobilitas in Utrecht houden. Natuurlijk is het centraal gelegen en Karin van der Poel wonend in de thuisstad van het Nederlands Kamerkoor - zou de dag leiden. Het liefst repeteer je dan in dezelfde repetitieruimte als het Kamerkoor: de Silokerk. De kerk wordt normaal niet aan derden verhuurd en heeft daarom weinig vrijwilligers. Vandaar dat we zelf zorg moesten dragen voor de logistiek. Bij het Nederlands Kamerkoor doet Annelot Rijkaart dit, de producent.

Tijdens de studiedag kwam deze taak bij mij terecht. Ik werd ingewerkt tijdens de repetitiemiddag van het Nederlands Kamerkoor. Zo nam ik een kijkje achter de schermen, en leerde ik wat er komt kijken bij de voorbereiding van een repetitie.

Op de bewuste zondagmiddag repeteerde het Kamerkoor het oratorium Israel in Egypt van Händel onder leiding van een zeer beweeglijke Deense dirigent: Lars Ulrik Mortensen.

Voorafgaand aan de repetitie moest de kerkzaal (die ’s ochtends nog voor een dienst gebruikt werd) worden ingericht als repetitieruimte: stoelen, een dirigentenkruk, een elektrische piano en muziekstandaards moesten worden klaargezet.

Dan denk je dat alles klaar staat, maar vanwege de akoestiek moeten alle aan de kant geschoven stoelen, het balkon en de verwarming afgedekt worden met doeken. Er is een behoorlijke nagalm in de ruimte die op deze manier provisorisch gedempt kan worden.

Natuurlijk moeten de zangers goed verzorgd worden: we zetten koffie en thee en letten erop dat de temperatuur constant is, zodat de zangers geen verkoudheid oplopen en hun stem niet goed kunnen gebruiken.

Na afloop van de repetitie zetten we alles terug in de oorspronkelijke opstelling, we maken schoon en werpen nog een laatste blik op vergeten spullen. De kerk gaat weer op slot, tot een volgende keer. Dat doet Annelot dus bij elke repetitie van ons onvolprezen Nederlands Kamerkoor. Als oud-koster is me dit niet vreemd en het is op de studiedag dan ook goed verlopen.

— Jan Mevius

Foto-impressie studiedag Cantus Nobilitas

26

Cantus Nobilitas

Koor in ‘t Gooi

•

Compleet koor lid van Cantus Nobilitas Cantus Nobilitas kent vier lidkoren: koren die als groep lid zijn, waarbij ieder lid kan deelnemen aan de activiteiten van de vereniging. Ook deze lidkoren hebben de edele taak zich met hart en ziel in te spannen voor het Nederlands Kamerkoor, bijvoorbeeld door mee helpen bij de cd-verkoop rondom concerten. Marijke en Hans de Vries zijn al jaren actief bij de Cantus Nobilitas: zij komen naar de studie- en Zingdagen en Hans levert voor de studiedagen de mp3-bestanden aan, waarmee de deelnemers de muziek thuis kunnen voorbereiden. Zij zijn beiden al jaren trouwe bezoekers van het Nederlands Kamerkoor in de Utrechtse Pieterskerk. Maar dit keer spreken we ze over het koor waar zij beiden lid van zijn: Koor in ‘t Gooi.

Hoe kwamen jullie in aanraking met Koor in ‘t Gooi?

“Een koorvriend van ons organiseerde in 2004 een repetitie van Koor in ‘t Gooi bij hem thuis. Daar mochten wij bij zijn. Van het één kwam het ander... zo werden wij ingelijfd! Wij vonden het aantrekkelijk dat het koor zowel oud als modern repertoire zingt.”

Over Koor in ´t Gooi Koor in ´t Gooi is een gemengd koor van circa 28 leden, uit de hele Gooi- en Vechtstreek en wordt geleid door Friederike Wöllisch. Het koor zingt een gevarieerd repertoire, merendeels vierstemmig.

Het werd in september 1985 opgericht door Christoph Andersen, en bestaat dus al meer dan 30 jaar!

Hoe werd het koor lid van Cantus Nobilitas?

“Onze penningmeester, Gerard Weijers, gaat vaak naar concerten van het Nederlands Kamerkoor en heeft ervoor gezorgd om als koor ook lid te worden van Cantus Nobilitas, natuurlijk hebben wij dit aangemoedigd!”

Waar zijn jullie momenteel mee bezig met het koor?

“Momenteel repeteren we een gevarieerd programma met stukken van Haydn (Der Sturm), Jenkins (Healing Light), Barber (Sure on this shining night) en Elgar (Harmonie in der Ehe, My love dwelt in a Northern land en As torrents in summer). De bassen vinden hun noten in Jenkins saai. Daar staat gelukkig wat tegenover, de heerlijk ironische teksten die ze ook mogen zingen, zoals deze zin: ‘Was Er will, will auch Sie’! In november aanstaande treden wij in Bussum op. Voor 2017 staat wederom deelname aan Vestival Vocaal in Naarden op het programma.”

Muzikale hoogtepunten uit dertig jaar Koor in ´t Gooi ... Meewerken aan de amateurmuziekfestivals op Kasteel Groeneveld … Jubileumconcerten ter ere van het 15, 20 en 30-jarige bestaan o.l.v. George Bretz en Friederike Wöllisch ... De toneelproductie Chocolade met theatergroep Laribelle uit Laren … Deelname aan het Vestival Vocaal in Naarden (2013, 2015) en de Proeverij van Koren in Hilversum (2012, 2014)

27

— Maria Janssen

Meezingen met Koor in´t Gooi?

Het koor repeteert wekelijks op woensdagavond van 20.00 tot 21.45 uur in de tuinzaal van de Remonstrantse Kerk aan de Koningslaan te Bussum. Er wordt vooral naar nieuwe sopranen en tenoren gezocht. Je kunt twee repetities vrijblijvend bezoeken en daarna een stemtest doen.

Meer info via romguttinger@casema.nl

ARNHEM

GROOTSE NAMEN, CONCERTEN VAN TOPNIVEAU EEN GREEP UIT SEIZOEN 16 | 17 BIJ MUSIS ARNHEM

JANINE JANSEN MATTHÄUS PASSION LAVINIA MEIJER LONDON BAROQUE & EMMA KIRKBY MAARTEN ENGELTJES WEIHNACHTSORATORIUM START KAARTVERKOOP VR | 22 APR | 10:00

MUSIS-ARNHEM.NL

Column

Zit er vooruitgang in muziek? Het is een vraag die de meeste mensen, of in ieder geval de meeste leken, ontkennend zullen beantwoorden. Muziek is immers een kwestie van smaak: je kunt moeilijk vaststellen dat Rachmaninov ‘betere’ muziek maakte dan Beethoven - zoals je ook niet kunt zeggen dat Andy Warhol ‘betere’ kunst maakte dan Vincent van Gogh. Sterker nog, in de muziek is nostalgie eerder dominant. ‘Vroeger werd er nog échte muziek gemaakt’, is een sentiment dat menig dertigplusser moet herkennen. ‘Zo goed als [vul hier de favoriete componist, muzikant of band in] wordt het nooit meer.’

Musicologen zullen anders redeneren. Ze zullen wijzen op de breuk met de polyfone stijl, door Monteverdi en zijn tijdgenoten.

Het begin van de opera, waarmee een nieuw muziektijdperk aanbrak. De veranderende rol van (religieuze) teksten in de muziek.

De overgang naar atonale composities.

Of dit allemaal onder ‘vooruitgang’ te scharen valt, laat ik graag aan u over. Wat wel buiten kijf staat, is dat de veranderingen in de muziek opvallende overeenkomsten vertonen met vooruitgang in de gangbare, maatschappelijke zin van het woord.

• Rob Wijnberg

Overeenkomst 1: er zijn altijd voortrekkers nodig. Zoals Monteverdi, Gesualdo, Beethoven en Schönberg hun stempel op de muziekgeschiedenis hebben gedrukt, zo zijn ook de radicale wendingen in de maatschappelijke vooruitgang terug te voeren op een kartrekker. Iemand die brak met conventies.

Zo werd de kiem van de mensenrechten door een Nederlander gezaaid: Hugo de Groot. Legde René Descartes eigenhandig het fundament voor de moderne wetenschap. Torpedeerde Galileo Galilei in zijn eentje de mens als centrum van het universum.

Vooruitgang heeft altijd componisten nodig.

Overeenkomst 2: vooruitgang klinkt in het begin altijd vals.

Werden de composities van Monteverdi, Gesualdo, Beethoven en andere wegbereiders direct omarmd als de weg omhoog?

Geenszins. Hetzelfde geldt voor vooruitgang in maatschappelijke zin: wat achteraf als evidente vooruitgang wordt beschouwd, begon bijna altijd als onacceptabel en buiten de orde. Of het nu om de afschaffing van de slavernij, de introductie van het vrouwenkiesrecht of de sociale zekerheid gaat: allemaal werden ze in eerste instantie met hoon en wantrouwen begroet. Of, om in muziektermen te blijven: destijds vond men het maar herrie.

En dan is er nog overeenkomst 3: vooruitgang is geen rechte lijn omhoog. Zoals ook muziek onderhevig is aan modegrillen, terugvallen en revivals, zo is maatschappelijke vooruitgang dat ook. Slavernij mag dan zijn afgeschaft, onder het mom van ‘outsourcing’ naar lagelonenlanden heeft ze opnieuw haar intrede gedaan. Martelen mag dan verboden zijn: noem het ‘terrorismebestrijding’ en het is plots wel geaccepteerd. En wat te denken van vlees eten: nu nog alomtegenwoordig, over vijftig jaar misschien not done.

Zit er vooruitgang in muziek?

Rob Wijnberg is filosoof en journalist. Hij is oprichter van De Correspondent en werd eind 2013 door Villamedia uitgeroepen tot Journalist van het jaar.

In het najaar van 2016 verleent hij zijn medewerking aan het programma Nederlands Kamerkoor ontmoet...

Kijk op pagina 40 voor meer informatie.

De vraag waar we ons nog altijd voor gesteld zien, is dus misschien niet zozeer: zit er vooruitgang in muziek? Maar eerder: zit er muziek in vooruitgang? Geloven we er nog in? Misschien wel de belangrijkste vraag die we onszelf kunnen stellen.

29 29

INTERVIEW

Ook in 2016 voert het Nederlands Kamerkoor het WeihnachtsOratorium van Bach uit. Ruby Hughes (1980) vertolkt de sopraansolo’s. We spreken haar over haar carrière en haar verwachtingen voor de komende tournee met het Nederlands Kamerkoor, B’Rock en Peter Dijkstra.

Wat is je achtergrond?

Sinds m’n veertiende heb ik zangles én celloles gehad. Ik ben altijd aangemoedigd om beiden te blijven doen, want de stem ontwikkelt zich heel erg. Eigenlijk weet je niet zeker of je een zangcarrière kan hebben tot je stem helemaal doorontwikkeld is.

Dat is pas als je halverwege de twintig bent.

Ik ben afgestudeerd aan de Guildhall School of Music als celliste.

Ik heb de cello altijd geweldig gevonden. Ik speelde veel kamermuziek, en heb het orkest op Guildhall ook wel eens geleid.

Vooral de projecten waarbij ik kon samenspelen met anderen vond ik erg leuk. Guildhall was een heel fijne school, omdat ze me náást mijn cellostudies ook altijd de kans hebben gegeven om hoofdvak zanglessen te volgen. Ik nam zoveel zangles als ik aankon, zodat ik beide opties open hield. Rond m’n 25e heb ik de knoop doorgehakt en besloot ik om echt voor het zingen te gaan.

“Het WeihnachtsOratorium is echt feest” foto: Thomas Dashuuber

Heb je nu nog wat aan je cellolessen?

Jazeker. Het cellospelen heeft mijn zingen erg beïnvloed. Er zijn drie aspecten van m’n cellolessen die ik gebruik als ik zing, namelijk muzikale stijl, ritme en intonatie. Ik heb zoveel muziek ontdekt tijdens mijn cellostudies: kamermuziek van Brahms, de

30

INTERVIEW

volksliederen voor cello van Schumann; de cellokwintetten van Schubert… De kennis die ik heb opgedaan bij het spelen hiervan, gebruik ik ook weer in mijn zang.

Je hebt het veel over kamermuziek. Maar je zingt nu ook grote oratoria en doet operawerk. Heb je een voorkeur?

Ik zing vooral veel barokopera’s en ook wel hedendaagse opera’s.

Maar ik heb niet echt veel van de grotere bel canto opera’s gedaan; dat past niet echt bij mij. Ik probeer een goede balans te houden tussen kamermuziek en grotere werken. Maar het meeste houd ik van religieuze muziek. Het uitvoeren van religieuze muziek voedt mij: het geeft me levenskracht. Ik ben zelf christen, en die muziek helpt me op een diep spiritueel niveau.

Het Weihnachts-Oratorium zal om die reden ook veel voor je betekenen. Heb je het vaak gezongen?

Eigenlijk niet! Nog maar twee of drie keer. Het gaat heel bijzonder zijn om het stuk zes of zeven keer achter elkaar uit te voeren: dat zal voor mij een heel significante ervaring zijn. De eerste keer heb ik het uitgevoerd in Gloucester Cathedral met Mark Padmore als evangelist. Het was zo geweldig, ik vond het prachtig. Bachs muziek, en vooral het Weihnachts-Oratorium en de Matthäus-Passion, is heel bijzonder. De recitatieven vertellen het verhaal en zijn heel levendig, ze moeten het publiek er echt bij betrekken. De aria’s zijn prachtig; een paar van de mooiste zijn heel meditatief: de boodschap is heel simpel en de woorden worden vaak herhaald, maar het gaat om de manier waarop de boodschap gebracht wordt. Dezelfde woorden worden steeds op heel verschillende manieren gezongen. In het Weihnachts-Oratorium is zo’n prachtig duet met een echo. Dat is een heel bijzonder moment voor mij. Het is net een gesprek met Christus.

We voeren het stuk uit met B’Rock, een ensemble dat zich specialiseert in authentieke uitvoeringspraktijk. Hoe zit dat met zingen?

Welke technieken gebruik je die echt typisch bij deze muziek horen?

Bij Bach heb je heel veel precisie nodig, er zijn zoveel details. Je hebt een belangrijke boodschap te vertellen over de geboorte van Jezus, maar tegelijkertijd moet je heel hard studeren op vocale behendigheid. Alleen op die manier kun je echt in de stijl van Bach zingen. Je moet je heel bewust zijn van wat er om je heen gebeurt in het orkest en bij de andere zangers. Het is een speciale manier van luisteren bij Bach: je moet supersnel reageren en echt met de andere muzikanten samenwerken.

Wat kunnen we van jou als sopraansoliste verwachten in december?

Ik hoop dat ik de muziek op een heel liefdevolle en toegankelijke manier kan communiceren. Ik wil Bach en het kerstverhaal echt vieren; veel van mezelf geven en de muziek heel vrijgevig overbrengen.

Wanneer ben je voor het eerst in aanraking gekomen met Bachs muziek?

Tot mijn twintigste heb ik bij het Monteverdi Choir onder leiding van Sir John Elliot Gardiner gezongen. Daar heb ik nog net meegedaan met de Bach Cantata Pilgrimage. We zijn toen door heel Europa gereisd en hebben opgetreden in onder andere Leipzig en Berlijn. Dat was mijn eerste échte kennismaking met Bach.

Het was een heel gewichtige gelegenheid om mee te zingen met koorleden die al jaren in het koor zongen, met geweldige solisten en een fenomenaal orkest. Een hele bijzondere, religieuze ervaring om in zulke prachtige kerken deze muziek te horen.

WEIHNACHTS- ORATORIUM Donderdag 15 december 2016, 19:30 Utrecht, TivoliVredenburg (grote zaal) Vrijdag 16 december 2016, 19.30 Naarden, Grote Kerk Zaterdag 17 december 2016, 19.00 Lochem, Grote of Sint-Gudulakerk Zondag 18 december 2016, 14.15 Arnhem, Musis Dinsdag 20 december 2016, 20.00 Heerlen, Parkstad Limburg Theaters Donderdag 22 december 2016, 19.30 Leiden, Pieterskerk

Wij voeren zoals altijd het Weihnachts-Oratorium integraal uit: alle zes cantatas achter elkaar. Hoe zorg je dat je zo lang gefocust blijft?

Ik heb nog nooit eerder alle zes cantatas samen gezongen! Het zal een nieuwe ervaring zijn, maar ik kijk er zeker naar uit. Het zullen een paar heel intensieve dagen worden, maar je doet het echt met elkaar. Met zo’n groot stuk heb je het gevoel dat je samen op reis gaat. Dit oratorium is feest, het viert Jezus’ geboorte en de periode daaromheen op zo’n mooie manier. Je krijgt er echt een energieboost van.

WWW.NEDERLANDSKAMERKOOR.NL/WEIHNACHTS-ORATORIUM

Of kijk op pagina 46 voor bestelinformatie

31

Backstage

•

Huibrecht Bos is voorzitter van de raad van toezicht van het Nederlands Kamerkoor en is eigenaar van een IT-bedrijf en een uitgeverij. We nemen een kijkje in zijn leven binnen én buiten het Nederlands Kamerkoor.

Wat heb jij persoonlijk met het Nederlands Kamerkoor?

Vroeger ging ik vooral naar symfonieorkesten, ‘hoe groter, hoe beter’, dacht ik. Totdat ik het Nederlands Kamerkoor hoorde op de Koorbiënnale. In een van de stukken werd er gefluisterd vanuit de hoeken van de zaal, dat was echt magisch. Ik had nog nooit zoiets meegemaakt! Inmiddels ben ik gevangen door de schoonheid van de menselijke stem.

Dat raakt gewoon dieper.

Hoe ben je in de raad van toezicht van het Nederlands Kamerkoor gekomen?

Vlak voordat de grote veranderingen eraan zaten te komen in de subsidies voor ensembles kwam er een plek vrij in de raad van toezicht. Ze zochten iemand ‘atypisch’, iemand die niet noodzakelijkerwijs veel van koormuziek afweet, meer een ondernemer.

Wat is jouw rol als voorzitter van de raad van toezicht?

Wij houden ons met de raad van toezicht hoofdzakelijk bezig met het beleid van de directeur. Of het nu over programmering, huisvesting, HR of de financiële structuur gaat, de raad van toezicht probeert goed te bespreken wat het beleid hierin is en afstand te houden van het leiden van het koor. Doordat we een klankbord zijn, proberen we te helpen met een stabiele basis, zodat directie en staf zich bezig kan houden met het halen van de ambities: in de top vijf van de beste koren ter wereld terecht komen.

32

Wat doe je naast het Nederlands Kamerkoor?

Ik ben eigenaar van MoveNext, een IT-bedrijf, en van een uitgeverij waar vooral non-fictie wordt uitgebracht. Ik vind die combinatie van ondernemen en toezichthouden erg leuk. Naast het Nederlands Kamerkoor heb ik toezichtfuncties bij een scholengemeenschap, een publieke omroep en een fonds dat innovatie stimuleert voor hoogbegaafde kinderen op lagere scholen. Het is heel divers. Het Nederlands Kamerkoor is de kleinste organisatie, maar heeft verreweg de grootste ambitie. Dat is precies waarom ik het zo gaaf vind bij deze organisatie betrokken te zijn.

Wat zijn je hobby’s?

Als het even kan ga ik zeilen met mijn gezin. Vooral in de zomer, dan zijn we in de weekenden veel aan boord en maken we reizen naar Noorwegen, Engeland, Frankrijk en Zweden.

Het mooiste boek?

Als uitgever houd ik me bezig met de vraag: “Kan een boek de wereld veranderen?” Wij zijn nu bezig met het boek Ik heb dementie. Daarin staan 45 brieven van mensen die met Alzheimer zijn gediagnosticeerd. Ze vertellen hoe ze het leven de moeite waard houden.

Of je daarmee de hele wereld ten goede kunt veranderen weet ik niet, maar het leven van één iemand veranderen kan het zeker.

Je favoriete muziek?

Ik ben dol op requiems, ik vind het helemaal geen droevige muziek. Ik associeer het met een waardig afscheid.

Ik houd van de pure emotie die erin zit.

De mooiste plek op aarde?

Deze zomer heb ik een zeiltocht gemaakt langs de Noordpool. Daar heb ik ademloos gekeken naar de absolute leegte van verschillende kleuren ijs, de rotsen en prachtige blauwe luchten.

Het beweegt zo langzaam, dat is echt adembenemend.

In mei 2015 verhuisde het Nederlands Kamerkoor naar Utrecht. Een stad die barst van de kunstinstellingen, theatergezelschappen, muziekensembles en natuurlijk: koren. Al deze instanties komen samen tijdens een gloednieuw festival van 23 t/m 26 juni: Festival BOMBARIE. Ter ere van het 100-jarige jubileum van de Jaarbeurs Utrecht staat deze locatie vier dagen lang in het teken van kunst in alle mogelijke vormen. Uiteraard levert het Nederlands Kamerkoor een belangrijke bijdrage aan het festival.

Passie voor het maken van kunst Festival BOMBARIE viert vier dagen lang de passie voor het maken van kunst. Professionals en amateurs komen bij elkaar en delen hun liefde voor de kunsten. Bekende artiesten en deskundigen geven masterclasses, workshops en inspirerende lezingen.

Op de verschillende podia is de hele dag wat te zien en te horen, en kunnen bezoekers zelf ook optreden. De laatste trends worden gepresenteerd, verschillende fondsen zijn beschikbaar voor advies en elke dag wordt afgesloten met een grote ‘Uitdaging’ onder leiding van een bekende artiest en optredens van bijzondere kunstenaars. Het is een festival voor makers, jong en oud, beginners en gevorderden, bekend en onbekend. Maar allemaal verbonden door hun passie, de wens om te experimenteren, te leren en plezier te maken.

33

foto: Anna van Kooij

Professionals en amateurs delen hun liefde voor de kunsten op Festival BOMBARIE

Een dag in het teken van zang Iedere dag van het festival staat in het teken van een andere kunstvorm. Zo draait het op vrijdag om dans, is de zaterdag geheel ingericht voor liefhebbers van blaasmuziek en op zondag staat zang centraal. Tijdens deze laatste dag, 26 juni, zijn de zangers van het Nederlands Kamerkoor volop aanwezig als coaches en uitvoerenden. Maar wij zijn niet de enigen. De finale van het Nederlands Koor Festival vindt plaats tijdens dit festival, de winnaar is te zien op het slotconcert van de dag. Shirma Rouse geeft een masterclass soulzang geïnspireerd op de ‘Queen of Soul’ Aretha Franklin. Op de bazaar zijn kraampjes met alles wat een zanger nodig kan hebben. De hele dag vinden op verschillende podia verrassende acts en optredens plaats.

Zelf doen Tijdens het festival kan er niet alleen gekeken en geluisterd worden, maar is er ook veel om zelf te doen. Er wordt een scala aan workshops aangeboden. Singer-songwriters, operazangers in de dop, liefhebbers van Balkan en Afrikaans zingen en fans van Sinatra – voor iedereen is wel iets te vinden. De zangers van het Nederlands Kamerkoor geven verschillende workshops: van een masterclass recitatief zingen tot een workshop over de Lax Vox Tube. Verder is er een APK van je stem in 10 minuten, meezingen met films bij de sing-a-long of leren crowdfunden bij het crowdfundingspreekuur.

De Uitdaging Het hoogtepunt van de dag is ‘De Uitdaging’. Onder de bezielende leiding

van componist en theatermaker Merlijn Twaalfhoven en in samenwerking met 14 zangers uit het Nederlands Kamerkoor en ZO! Gospel Choir wordt een grootse uitvoering ontworpen waarbij iedereen een rol heeft. Veertien groepen amateurzangers ontwikkelen losse tonen langzaam tot een melodie, en bouwen dit verder uit met behulp van het publiek tot een driestemmig massastuk. ’s Middags wordt ‘De Uitdaging’ ingestudeerd en ’s avonds uitgevoerd op een slotconcert, waar het stuk omlijst wordt door optredens ZO! Gospel Choir met Shirma Rouse.

Meer informatie over BOMBARIE? Of meedoen met ‘De Uitdaging’?

Kijk op www.festivalbombarie.nl voor de laatste informatie over het festival.

34

ZANGSTAGES BIJ HET NEDERLANDS KAMERKOOR IN SEIZOEN 2016-2017 foto: Chantal Heijnen

Het Nederlands Kamerkoor zet zich actief in voor het versterken en verrijken van de koorcultuur in Nederland. Niet alleen door samen te werken met amateurs, maar ook door jong talent een kans te geven zich verder te ontwikkelen als professioneel ensemblezanger.

Elk seizoen stellen wij een aantal projecten open voor zangstagiairs. Per stemgroep laten we niet meer dan één stagiair toe, die een persoonlijke begeleider binnen de stemgroep toegewezen krijgt. Begeleiders geven de stagiairs stemtechnische aanwijzingen, maar zijn er ook voor alle vragen over het reilen en zeilen van een professioneel ensemble. Het Nederlands Kamerkoor werkt met de beste dirigenten en ensembles. Een stage bij het Nederlands Kamerkoor biedt dan ook de unieke kans om op het allerhoogste niveau te musiceren.

Merlijn Twaalfhoven over ‘De Uitdaging’ Merlijn Twaalfhoven is het artistieke brein achter ‘De Uitdaging’ van 26 juni. Een flinke taak: ontwerp een uitvoering waarbij zangers van álle niveaus en álle genres een rol kunnen krijgen. We vroegen hem hoe hij dit aanpakt.

“Ik vond het zeer prettig om te merken dat iedereen geconcentreerd werkte en snel van muzikaal begrip was. Het is genieten om samen op zo’n hoog niveau muziek te maken.”

Wat is voor jou het belangrijkste doel in ‘De Uitdaging’?

Ik zoek naar rijke en complexe muziek die je toch op een spontane manier kunt maken. Dat doe ik door nauwkeurig gecomponeerde noten met improvisatie-elementen te combineren. Op deze manier kan ik de vorm ontwerpen en bijsturen, maar ontstaat er ook ruimte voor een hele diverse en vrije klank.

— Irene Hoogveld, stagiaire in 2015-2016

Hoe doe je dat, een stuk componeren voor een grote groep mensen waarbij iedereen wat kan bijdragen?

De verschillende deelnemers hebben ieder hun eigen specifieke bijdrage. De professionals leren de noten en structuur heel precies. Elk van de veertien professionals oefent vervolgens met een groep amateurs en werkt daarbij vooral aan goede communicatie. Door handgebaren en het voorzingen van tonen kunnen de amateurs meedoen met de professionals zonder dat ze alles van blad moeten zingen of ingewikkelde maten moeten uittellen.

In het slotconcert komen deze groepen samen en nemen ze ook het publiek dat geen voorbereiding heeft gehad erin mee.

Stagiairs maken het repetitieproces van een project van begin tot eind mee. Vaak wordt de eerste repetities gewerkt met een repetitor en/of taalcoach, waarna de chef- of gastdirigent het overneemt. In principe zingt de stagiair geen concerten mee. Maar in het verleden zijn verschillende stagiairs na een succesvolle stage uitgenodigd mee te zingen met een project van het Nederlands Kamerkoor. In 20162017 stellen we de volgende projecten open voor stagiairs:

• Weihnachts-Oratorium met B’Rock o.l.v. Peter Dijkstra:

De zangers van het Nederlands Kamerkoor en van ZO! Gospel Choir komen vanuit een hele andere achtergrond samen tijdens ‘De Uitdaging’. Ga je spelen met dat verschil, en hoe komt dit naar voren?

Het is een prachtige mogelijkheid om twee technieken te combineren in één stuk. De zangers van het Nederlands Kamerkoor krijgen heel precies gecomponeerde noten die ze overdragen aan hun groepen. De ZO!-zangers reageren daarop, luisteren naar elkaar en improviseren noten die ook zij aan hun groepen overgeven. Zij bouwen als het ware voort op het fundament van het Nederlands Kamerkoor.

repetities van 8 t/m 14 december 2016

• Big to Basics o.l.v. Edo de Waart: repetities van 6 t/m 10 januari 2017

• Phillip Glass 80 o.l.v. Peter Dijkstra: repetities van 19 t/m 25 januari 2017

• Britten: Sacred & Profane o.l.v. Peter Dijsktra: repetities op 18 januari en van 6 t/m 9 februari 2017.

Kijk op www.nederlandskamerkoor.nl/zangstages voor meer informatie

35

UTOPIA EEN NIEUW VOCAAL TOP ENSEMBLE IS GEBOREN

Buitenkunst

Zangweekends en Zangwerkplaatsen voor beginners.

Workshopweken en Masterclasses voor gevorderden.

Viva Verdi, Mahler, Liedertafel, Così fan tutte en meer. Op locatie, divers aanbod, door professionele zangers/dirigenten. www.buitenkunstrandmeer.nl

KTC 1538 www.etcetera-records.com

Music Mirror

DE ZEVEN LAMENTATIES VAN CRISTÓBEL DE MORALES PREMIÈRE INTEGRAL RECORDING

opera

by the sea

10 t/m 19 juni 2016

Residentie Orkest o.l.v. Antony Hermus Met muziek van o.a.

Wagner, Bridge, Bizet, Britten & Puccini

annemarie kremer eric laporte Bastiaan Everink

Meer zangtechniek leren? Meer durf ontwikkelen?

MusicMirror zit in Amsterdam-Zuid.

Met oefeningen en liederen werken we in de les aan jouw zangdoel! www.musicmirror.nl

Oase

Zangopleidingen voor kinderen en volwassenen. De kinderen van OASE zingen o.a. Matthäus-Passion, Mass of the Children, Nicolas Cantata.

Kijk voor boekingen en contact op de website. www.oasezangopleidingen.nl

Papageno

Zingen, onthaasten en genieten in Zuidwest Frankrijk, juni, juli, september.

Met individuele coaching. Sprankelend, inspirerend en opbouwend! www.papageno.net

Sing Along Events

Actief genieten van muziek? Sing Along Events organiseert meezingconcerten op niveau.

Zangweekend ‘In het spoor van het oratorium’: 27 en 28 augustus 2016 op Landgoed Ehzerwold in Gelderland. Misa Criolla: 26 november 2016 in Utrecht. www.singalongevents.nl

Vocal Company

De Vocal Company stelt zich tot doel om mensen te verbinden door te zingen in koorverband. Drijvende kracht en artistiek vormgever is dirigent Ferdinand Beuse. www.vocalcompany.nl

Zingvakanties

Zingen en vakantie in Belgische Ardennen.

Repertoire: Gjeilo, The Sunrise Mass en Purcell, Ode to Queen Mary.

Concert aan het eind van de week. www.zingvakanties.nl

Zangschool Utrecht

Zangopleidingen voor kinderen. Het Utrechts Kinderkoor zingt regelmatig mee in diverse opera's en werken waar een kinderkoor bij nodig is (bijv. Matthäus-Passion) en heeft meerdere malen een eerste prijs gewonnen bij het Europees Muziekfestival voor de jeugd. www.zangschool.nl

Bestel kaarten via festivalclassique.nl

ACHTERGROND

foto: Ruth Walz

Vocaal kwartet van het Nederlands Kamerkoor zingt bij De Nationale Opera

Op 15 maart 2016 ging Only The Sound Remains in première bij De Nationale Opera: een nieuw werk van de Finse componiste Kaija Saariaho. Daarmee verleent het Nederlands Kamerkoor wederom medewerking aan een wereldpremière. Een vocaal kwartet bestaande uit Heleen Koele, Marian Dijkhuizen, Albert van Ommen en Gilad Nezer deelde het podium met onder andere de countertenor Philippe Jaroussky.

37

Only The Sound Remains is gebaseerd op twee stukken uit het Japanse Nôh-theater.

Dit genre gaat uit van het boeddhistische idee dat de Boeddha zijn licht tempert en zich schuilhoudt in het duister om de mensen niet te verblinden met zijn kennis en verlichting, en van het inzicht dat schoonheid ook onzichtbaar of verborgen kan zijn. Het eerste stuk, Always Strong, verhaalt over een tempelbewaarder die een geest ontmoet. Het is de geest van een jong gestorven luitspeler die gelokt wordt door de gebeden en gezangen van de priester en vertelt over zijn gelukkige dagen van weleer. In het tweede stuk, Feather Mantle, vindt een visser een veren mantel. Deze blijkt te behoren aan een engel, die pas na het terugvinden van de mantel kan terugkeren naar de hemel.

Kaija Saariaho maakte eind jaren tachtig furore met muziek die de nadruk legde

ACHTERGROND

countertenor Philippe Jaroussky. Qua stem heeft hij precies het juiste onaardse timbre voor zijn twee rollen, die van geest en engel. Bijzonder is dat de stem van de countertenor live elektronisch bewerkt wordt. Zo lijkt zijn stem wel de nagalm van zijn eigen ziel te worden, en wordt er een soort meerstemmigheid gecreëerd.

Dit levert prachtige momenten op en draagt bij aan het hemelse karakter van zijn zanglijnen.

De twee helften van de voorstelling hebben een beide een eigen karakter.

Waar het stuk voor de pauze eerder wat monotoon en hypnotiserend is en zich dynamisch vooral tussen mezzopiano en mezzoforte beweegt, is het deel na de pauze gevarieerder in zowel klankkleur en instrumentatie als ritmiek. Ook verschijnt er in Feather Mantle een danseres ten tonele, die door middel van beweging de engel belichaamt die Jaroussky met zijn stem verklankt. Toch vormen de twee helften zonder twijfel één geheel.

Niet alleen wordt dit veroorzaakt door de unieke compositorische taal van Saariaho en het feit dat beide stukken dezelfde bezetting kennen, maar ook in hoge mate door de regie van Peter Sellars, een regisseur met wie Saariaho al eerder samenwerkte. In 2000 regisseerde Sellars ook de wereldpremière van Saariaho’s opera L’Amour de loin.

Sellars’ regie is zeer minimalistisch en verstild en hangt volledig op het spel van de figuren op het toneel. Decor is er niet, afgezien van een groot beschilderd doek in het midden van het podium. Wel wordt er veel met licht gespeeld, wat prachtige

momenten oplevert, vooral in de scène waarin de danseres achter het doek danst en het publiek enkel haar silhouet waarneemt. Sellars heeft zich duidelijk verdiept in de traditie van het Nôh-theater, die gekenmerkt wordt door het afzien van naturalistisch spel en het gebruik van bewegingen die bepaalde emoties symboliseren. Zowel de solisten als het koor maken religieus aandoende handbewegingen. Ook al zijn deze symbolen voor de gemiddelde westerling lastig te interpreteren, ze dragen bij aan de intensiteit van de voorstelling.

Only The Sound Remains nodigt uit tot introspectie, tot nadenken over wat het betekent om menselijk te zijn, hoe we ons tot onze omgeving verhouden, en wat we achterlaten als we sterven. Zowel de luitspeler als de engel verdwijnen net zo mysterieus als ze verschenen zijn. “It is the faint sound alone that remains.”

— Kenne Peters

“De eerste weken worstelden we met de bladmuziek van Saariaho. Hoe krijgen we deze 200 pagina's van atonale intervallen, wisselende maatsoorten en onlogische teksten in ons hoofd? Maar dan loopt Peter Sellars de studio binnen en een nieuw tijdperk breekt aan! Hij heeft de gewoonte om twee keer per dag de hele cast te omhelzen met een zin erbij zoals “Thank you so much for being here!”. Sellars is voor mij het levende voorbeeld van 'onvoorwaardelijke liefde in actie'. Een blik van hem, of een zinnetje, of het liefst: een knuffel, en dan ben je klaar voor een top-performance. De magie van de eenvoud! Onder leiding van Sellars en met behulp van de complexe en bezielde muzikale taal van Saariaho zijn we uitgenodigd tot verdieping. Je acteert dan niet meer, je voelt. Het hele muzikale gezelschap staat voor elkaar klaar. Om dit te mogen ervaren op het podium van de Nationale Opera samen met wereldberoemde solisten was voor mij een ware openbaring!”

- Gilad Nezer, bas bij Only the sound remains

foto: Ruth Walz

op timbre en elektronica samenbracht met traditionele instrumenten. In 1989 ontving ze de prestigieuze Prix Ars Electronica, een Oostenrijkse prijs voor bijdragen aan de elektronische kunst, interactieve kunst en computeranimatie.

Hoewel ze in haar recentere werk meer afstand lijkt te nemen van de elektronische elementen in haar vroegere composities, blijft haar muziek herkenbaar en eigenzinnig.

Voor de vier zangers van het Kamerkoor is in Only The Sound Remains een grote rol weggelegd. Zij zitten achter een tafel in de orkestbak en fungeren als een soort Grieks koor, zoals we dat kennen uit het toneel van de klassieke oudheid. Afwisselend hebben ze een meer vertellende rol, dan weer leveren ze commentaar op de handeling op het toneel. Op andere momenten hebben ze soms een puur instrumentale functie. Hun partijen zijn zo nu en dan fluisterzacht, met ritmisch en percussief gebruik van medeklinkers.

Daarnaast omsluiten ze de zanglijnen van de solisten met prachtige woordeloze harmonieën, of smelten ze haast onmerkbaar samen met de instrumentalisten met wie ze de orkestbak delen. Deze veelzijdige manier van musiceren moet behoorlijk uitdagend zijn, maar van enige moeite of onzekerheid geen spoor. Door hen op deze manier in te zetten worden de zangers tot instrumenten gemaakt, onderdeel van het muzikale kleurenpalet dat Saariaho haar luisteraars voorschotelt.

Op het podium is een belangrijk aandeel weggelegd voor de wereldberoemde

38

Wat vond u ervan?

• Big to Basics

“We zijn zeer enthousiast over de manier waarop de dirigent het prachtige ‘instrument’ Nederlands Kamerkoor bespeelde. Er werd vanuit de muziek en vanuit de tekst meeslepend gemusiceerd! Van Bach tot Brahms tot Kodály. En als toegift was er ook nog dat statement aan ons allemaal: het slaapliedje voor mensen op de vlucht. Dat klonk zoveel mooier dan de schreeuwpartijen bij vergaderingen over de asielzoekende mensen.”

— Ineke en Henk Vis

Memento Mori “Bijzonder dat drie stukken uit verschillende tijden zo wonderschoon bij elkaar passen. Als ik MacMillan hoor, ga ik twijfelen aan mijn agnost zijn. Ongelooflijk. En wat me opviel, ondanks de wat mindere akoestiek hier, is de kracht waarmee zo’n heel klein koortje Bach zong en de boodschap overbrengt. Prachtig, prachtig!”

— Marieke Groenhard

In de pers

• Weihnachts-Oratorium “Dijkstra’s aanpak is spectaculair in het onspectaculaire.

Zijn gebarentaal oogt uitermate sober, maar in iedere beweging ligt een uitnodiging besloten. Deze dirigent doet zo precies het goede, dat het lijkt alsof muziek en interpretatie volledig samenvallen.”

— Thiemo Wind, De Telegraaf

Matthäus-Passion o.l.v.

Reinbert de Leeuw “Opvallend is De Leeuws gedifferentieerde behandeling van de koralen, die soms een miniverhaaltje lijken te bevatten… Als geheel is de stemming ingetogen en vol deemoed.”

— Frits van der Waa, Volkskrant

39

• Tweets Marijke Genuit @marijkegenuit 15 november 2015

Wat een concert vanmiddag in @muziekgebouw muziekgebouw. IJle schoonheid en verstilling. Troost in verwarrende dagen. Dank @ned_kamerkoor!

Heleen Drijver @hel1dr 20 december 2015

Wat een mooie middag bij het @ned_kamerkoor Weihnachtsoratorium.

Kippenvel bij “Ich stehe bei etc” a cappella, wat een effect!

Paul de Leeuw @pauldeleeuw1962 15 maart 2016

Ik wil een kamerkoor voor m’n verjaardag en een baroque orkest om de kamer op te sieren. Xp

My favourite shirt Ingetogen luxe, stijl en vakmanschap waren voor kostuumontwerpster Arien de Vries de uitganspunten bij de start van cees n co. Inmiddels heeft ze sinds de start in 2013 naast het Perfect White Shirt ook het Ultimate Blue en Solid Black shirt in haar collectie. Deze klassieke overhemden voor mannen

combineert ze op een ideale manier met haar theaterwerk. En door het statiegeld op het overhemd en de koppeling met Terre des Hommes, realiseert ze, met dank aan alle klanten, ook haar bijdrage aan een betere wereld. De shirts, regular, slim fit en mouwlengte zeven, zijn alleen online verkrijgbaar.

www.cees-n-co.com

PROGRAMMATOELICHTINGEN

NEDERLANDS KAMERKOOR ONTMOET... ROB WIJNBERG

41

72 ANGELS

WEIHNACHTS - ORATORIUM

PROGRAMMATOELICHTING

Rob Wijnberg NEDERLANDS KAMERKOOR ONTMOET…

Het Nederlands Kamerkoor zingt in dit programma onder leiding van oudemuziekicoon Peter Phillips, sinds 1973 de gedreven leider van het vermaarde Britse vocaal ensemble The Tallis Scholars. Daarnaast staat het dit keer ook in één programma met Rob Wijnberg (1982), de filosoof en hippe columnist die eind 2013 door Villamedia werd uitgeroepen tot ‘journalist van het jaar’.

VOORUITGANG EN HET OPZOEKEN VAN GRENZEN

WIEG

PROGRAMMA Nicolas Gombert Magnificat VI Orlando di Lasso Timor et tremor Carlo Gesualdo Ave dulcissima Maria Maria, mater gratiae Claudio Monteverdi Missa In illo tempore Andries van Rossem 3 madrigalen (alleen in Arnhem)

Het alsmaar vooruit moeten, het zich ontwikkelen en het doorgroeien van de (componerende) mens: deze onderwerpen staan centraal in dit project. Als oriëntatiepunt geldt het jaartal 1610, een intrigerend schakeljaar, waarin grote Italiaanse meesters als Claudio Monteverdi (1567-1643) en Carlo Gesualdo (1566-1613), prins van Venosa, hun stempel drukken op het muzikale leven. Het is immers de tijd van de plots opduikende seconda prattica (tweede methode) of stile moderno (nieuwe stijl) die aan de wieg van de barokmuziek staat. Daarnaast, alsof het allemaal nog niet genoeg is, is 1610 het jaar waarin de revolutionaire denkbeelden van Galileo Galilei (15641642) het levenslicht zien.

GELIMITEERD Componisten hebben uiteraard lang voor en na het jaar 1610 naar vooruitgang gestreefd en daarbij grenzen opgezocht. Of die vooruitgang zelf gelimiteerd is? Dat is de vraag. Een componist als Schönberg gooit in 1908 in zijn Tweede strijkkwartet opus 10 de tonaliteit overboord. Ineens is iedere toon in de muziek belangrijk en doemen nieuwe einders op. Dan ligt de toekomst voor muzikale hervormingen open. Toch?

UITVOERENDEN Nederlands Kamerkoor Rob Wijnberg spreker o.l.v. Peter Phillips

CONCERTAGENDA 30 september 2016 Enschede, Muziekcentrum 1 oktober 2016 Leeuwarden, Grote of Jacobijnerkerk 2 oktober 2016 Tilburg, Concertzaal 4 oktober 2016 Arnhem, Musis 5 oktober 2016 Antwerpen (België), De Singel

Voor de componisten van nu kan het ontbreken van min of meer traditionele kaders echter ook beperkend werken. Ga ik in de modus van Messiaen schrijven of pas ik het serialisme (een verdere ontwikkeling van de twaalftoonsmuziek) van Boulez toe? Het zijn vragen die zomaar

6 oktober 2016 Groningen, De Oosterpoort 7 oktober 2016 Utrecht, Pieterskerk 8 oktober 2016 Den Haag, Nieuwe Kerk 9 oktober 2016 Amsterdam, Muziekgebouw aan ’t IJ

www.nederlandskamerkoor.nl/robwijnberg

foto: Bas Losekoot

0f kijk op pagina 46 voor bestelinformatie

CROSS-OVER

OUDE MUZIEK

42

kunnen opduiken. De dodecafonie van Schönberg blijkt al meer dan een eeuw een doos van pandora.

TURBULENTE TIJD Monteverdi en Gesualdo leven in een schokkende, turbulente tijd. Religieoorlogen geselen Europa. Zelfs het wereldbeeld wordt letterlijk op zijn kop gezet.

Galilei’s traktaten ruilen het traditionele denken over de aarde als centrum van het heelal in voor een letterlijk wijdere blik op ons zonnestelsel. Revolutionaire denkbeelden, die de christelijke wereld op haar grondvesten doen trillen en het Vaticaan in het bijzonder in het harnas jagen.

KATAPULT In zijn muziek is Gesualdo, de excentrieke prins van Venosa, op eigen wijze revolutionair. Luisterend naar diens vocale werk krijg je het idee dat de componerende vorst als een katapult vanuit onze tijd richting Renaissance is geschoten. Hij pepert zijn teksten met pittige dissonanten en zoekt in een niet aflatende, grillige beweging naar het opschrijven van de juiste noten.

Tegelijkertijd bedient Gesualdo zich ook van de polyfone stijl. En dat maakt hem ergens weer conservatief. Opmerkelijk gegeven: bij zijn tijdgenoten en opvolgers evolueren de ideeën van Gesualdo niet of nauwelijks. Collega-componisten gaan de uitdaging van erfenis van deze lone wolf uit de weg.

LEZING & CONCERT

foto: Albert Roosenberg

PROGRAMMATOELICHTING

BIOGRAFIE PETER PHILLIPS

VERSTAANBAAR

ZALIGMAKEND

Een soortgelijke tegenstelling vinden we ook bij Monteverdi. Zoals iedere componist die er toe doet, probeert hij aan grenzen te raken. Hij schrijft in 1607 de eerste grote opera L’Orfeo in de stile moderno.

Voorwaar een revolutionaire actie. Monteverdi laat de verouderde polyfonie van Palestrina los om via de seconda prattica de tekst beter verstaanbaar en duidelijker te laten overkomen. Affecten (bepaalde

Maar die grenzen nodigen componisten tegelijkertijd uit om zichzelf uit te dagen.

Grenzen zijn voor hen in die zin zaligmakend omdat ze prikkelen om verlegd te worden. Een avontuur dat inspiratie zoekt en geeft. In 1610, én vier eeuwen later: in onze tijd waarin grenzen compleet aan het vervagen zijn. De - in Arnhem met 3 madrigalen van Andries van Rossem aangevulde - muziek van Gom-

muzikale foefjes om een gevoel uit te drukken, zoals de Seufzer melancholie of triestheid aanduidt) maken hun entree in het proces van het componeren. De tot dan toe spontaan geïmproviseerde versieringen in de zang worden voortaan uitgeschreven. Maar drie jaar later is daar de ‘ouderwetse’ Missa In illo tempore (‘In die tijd’), gebaseerd op een zestiende-eeuws motet van Nicolas Gombert uit Lille. Hier triomfeert de polyfonie als vanouds. Alsof Monteverdi zich terugtrekt binnen vertrouwde grenzen.

bert (Magnificat VI), Di Lasso (Timor et tremor), Gesualdo (twee Mariamotetten), en Monteverdi (Missa In illo tempore) zal door het publiek naar verwachting met andere oren beluisterd gaan worden.

Zeker wanneer het door het betoog van Rob Wijnberg intens kennis heeft kunnen nemen van die 'never-ending struggle' van de mens met vooruitgang en het opzoeken van de grenzen daarvan.

— Maarten-Jan Dongelmans

De Britse dirigent Peter Phillips (15 oktober 1953) is specialist op het gebied van renaissancemuziek. In 1973 richtte hij de gerenommeerde Tallis Scholars op. Met de Tallis Scholars heeft Phillips bijna 2000 concerten gegeven en 60 cd’s uitgebracht. Peter Phillips werkt regelmatig samen met ensembles als the BBC Singers en Collegium Vocale Ghent.

Daarnaast is hij oprichter en hoofd van de onafhankelijke platenmaatschappij Gimell Records. Ook is hij onderzoeker op het gebied van religieuze muziek van voor 1600.

BIOGRAFIE ROB WIJNBERG Journalist, filosoof en columnist Rob Wijnberg (11 augustus 1982) werd geboren in Winschoten en studeerde filosofie aan de Universiteit van Amsterdam. In 2010 werd hij hoofdredacteur van nrc. next. Na zijn vertrek in 2012 was hij één van de oprichters van het online journalistiek platform De Correspondent. In 2013 werd Wijnberg door de Nederlandse Vereniging voor Journalisten verkozen tot Journalist van het Jaar. Een aantal boeken die op zijn naam staan zijn Nietzsche en Kant lezen de krant, Mijn tafelheer is Plato, Dus ik ben en De Nieuwsfabriek.

Lees ook de column van Rob Wijnberg op pagina 27

43

PROGRAMMATOELICHTING Met het opdrachtwerk 72 angels voor koor en saxofoonkwartet gaat het Nederlands Kamerkoor een samenwerkingsverband aan met een van de groten uit de hedendaagse muziekwereld. De uit Rusland afkomstige en in New York City woonachtige Lera Auerbach (1973) geniet niet alleen wereldwijd faam als virtuoos pianist maar heeft ook een grote reputatie opgebouwd als componist.

Haar oeuvre vermeldt een lange lijst van kamermuziek, orkestwerken, koormuziek en ook muziektheater. Rode draad daarin vormt het schijnbaar moeiteloos mixen van atonale klanken met klassiekere ingrediënten.

72 angels WERELDPREMIÈRE

Lera Auerbach over haar ‘muzikale meditatie’ en het componeren.

Wat is het idee achter 72 angels?

“Door de hele geschiedenis zijn mensen op zoek naar contact met boven geweest.

Elk van de wereldgodsdiensten kent spirituele gidsen of boodschappers, of het nu de engelen zijn van het christendom, de islam of het jodendom, of de deva (bovennatuurlijke wezens) van het hindoeïsme, de fravashi (hogere ziel van een persoon) van het zoroastrisme of de angelos uit de Griekse Oudheid. Ze zouden, als afgezanten van een hogere wereld, gezien kunnen worden als een ‘universele (rode) draad’ om uiteenlopende spirituele tradities beter te begrijpen. Het is een link die je in staat stelt meer inlevingsvermogen in die materie te tonen.”

PROGRAMMA Lera Auerbach 72 angels (wereldpremière)

Van al die gevleugelde wezens kies je voor de engelen uit de Bijbel?

UITVOERENDEN

“Inderdaad. Dit werk is een muzikale meditatie over de 72 namen van engelen uit de joodse traditie. Deze boodschappers van boven komen bij mij ieder precies één minuut aan het woord. Ze stammen uit het Oude Testament, zoals uitgelegd in de oude interpretatie van het boek Exodus 14:19-21. Daar staat geschreven dat Jahweh de wateren van de Rode Zee scheidde, toen Mozes de werkelijke naam van God aanriep, samengesteld uit 72 namen van engelen.”

Nederlands Kamerkoor Raschèr Saxophone Quartet o.l.v. Peter Dijkstra

CONCERTAGENDA 3 november 2016 Amsterdam, Muziekgebouw aan ’t IJ 5 november 2016 Zwolle, Grote Kerk 11 november 2016 ’s-Hertogenbosch, November Music 12 november 2016 Utrecht, TivoliVredenburg, Le Guess Who?

In 72 angels grijp je terug op het complexe filosofische systeem van de joodse kabbalah?

“Ja, bewust. De leer van de kabbalah kan het publiek van onze tijd wellicht een persoonlijke meditatie bieden. Omdat ik geen enkele interpretatie of betekenis aanwijs, krijgen luisteraars de kans hun eigen moment van contemplatie te omarmen en zo hun eigen plek in 72 angels te vinden. Elke prelude zou je kunnen benaderen als een persoonlijke beschouwing over de naam van een engel, zijn geluid, zijn energie, zijn connectie met de luisteraar. Wat voor religieuze achtergronden die ook mag hebben.”

Jouw muziek dankt een deel van haar populariteit aan toegankelijkheid, terwijl je ook atonaal schrijft. Hoe doe je dat: atonale klanken mixen met een klassiek idioom?

“Misschien is het net als met demonen en engelen. Wellicht vormen zij de weerszijden van dezelfde munt? Zonder licht kan geen schaduw bestaan.”

Over atonale klanken wordt wel eens gezegd dat het de communicatie met de luisteraar in de weg staat. Hoe ga jij om met dat soort kritiek?

“Ik ben zelf mijn scherpste criticus. Hoe iemand anders mijn werk ervaart, hetzij positief, hetzij negatief, staat in geen rela-

www.nederlandskamerkoor.nl/72angels

foto: F. Reinholt

Of kijk op pagina 46 voor bestelinformatie

WERELDPREMIÈRE

44

HEDENDAAGS

PROGRAMMATOELICHTING

BIOGRAFIE LERA AUERBACH

tie tot mijn eigen uitdagingen als artiest.

Maar natuurlijk: wanneer iemand stenen naar mij gooit, doet het nog steeds pijn.”

Jouw oeuvre telt behoorlijk wat stukken voor de menselijke stem. Wat trekt je daarin aan?

“Ik voel me het meest op mijn gemak bij het schrijven van vocale muziek. Op een bepaalde manier, zelfs wanneer ik voor instrumenten componeer, heb ik altijd de neiging vocaal te denken. Het summum in dit verband is opera. Ik heb er eentje geschreven en verwacht tijdens mijn leven nóg zo’n muziektheaterwerk te componeren. Op dit moment heb ik al een idee in mijn hoofd. Ik brand van verlangen om dat gestalte te geven.”

Zelfs in een gevangeniscel, hoewel ik hoop dat ik dat nooit in de praktijk zal hoeven ondergaan. Woorden en muziek schets ik met de hand. Ik ben er vast van overtuigd dat de meest vloeiende verbinding tussen geest en lichaam het best uitgedrukt wordt door het schrijven met de hand. Het redigeren en het nakijken van de proeven doe ik echter op de computer.”

Heb je een klankbord?

“Echt met een klankbord werken is voor mij niet aan de orde. De meeste arbeid geschiedt in eenzaamheid, al heb ik wel de neiging uitgebreide discussies met mijn hond Finek en mijn kat Begemot te voeren. Ze voorzien mij vaak van tegengestelde inzichten.”

Hoe componeer jij je muziek?

— Maarten-Jan Dongelmans “Ik werk niet volgens een bepaald model.

Dat heb ik nooit gedaan. Ik kan me het componeren overal en altijd voorstellen.

45

De Russisch-Amerikaanse Lera Auerbach (1973) is componist, concertpianist, dichter en beeldend kunstenaar. Ze groeide op in Chelyabinsk (Rusland), behaalde haar master aan de Juilliard School in New York en haar post-doctoraal aan de universiteit van Hannover. Auerbachs fantasierijke en verfijnde muziek werd o.a uitgevoerd door Staatskapelle Dresden, de São Paulo Symphony in Brazilië, in het Stanislavski Theater in Moskou, bij het Chinees Nationaal Ballet en op het Trondheim Festival. Ze heeft drie gedichtenbundels gepubliceerd in het Russisch, en haar eerste boek in het Engels, Excess of Being, werd gepubliceerd in 2015.

BIOGRAFIE PETER DIJKSTRA Peter Dijkstra studeerde koordirectie, orkestdirectie en solozang aan de conservatoria van Den Haag, Köln en Stockholm. In 2005 werd Peter Dijkstra artistiek leider van het Chor des Bayerischen Rundfunks, waar hij dit jaar afscheid neemt. In september 2007 werd Dijkstra aangesteld als chef-dirigent van het Zweeds Radiokoor. Na een lange periode als eerste gastdirigent werd Dijkstra in september 2015 de nieuwe chef-dirigent van het Nederlands Kamerkoor.

Als gastdirigent is Dijkstra actief bij vele gerenommeerde professionele koren en orkesten, waaronder het RIAS Kammerchor, het Norske Solistkor en het Residentie Orkest. Dijkstra zet zich speciaal in voor de verbinding tussen de professionele muziekpraktijk en de amateurwereld. Hij is artistiek leider van vocaal ensemble MUSA en vaste gastdirigent van vocaal ensemble The Gents.

PROGRAMMATOELICHTING Ieder jaar luidt het Nederlands Kamerkoor kerst feestelijk in met Bachs Weihnachts-Oratorium. Dit jaar gaat het Nederlands Kamerkoor de samenwerking aan met het meest swingende barokensemble dat Europa rijk is: het Belgische B’Rock. Het complete Weihnachts-Oratorium klinkt: van de feestelijke cantate voor Eerste Kerstdag tot die voor Driekoningen.

Het geheel staat onder leiding van chef-dirigent Peter Dijkstra. “Jubelende klanken” schreef De Telegraaf over het Weihnachts-Oratorium in 2015, dat eveneens onder zijn leiding klonk.

WeihnachtsOratorium

RECYCLING

ven kerkcantate de pijlers van het nieuwe oratorium. De evangelieteksten uit Mattheus en Lucas die op de betreffende feestdagen vanaf de kansel klinken moeten in recitatieven worden verwerkt. Er moet een tekstschrijver gevonden worden; misschien kan hij weer aankloppen bij Picander, wiens piëtistische poëzie hij al veel vaker verklankte. Bladerend door zijn oude manuscripten vermoedt de Thomaskantor dat het moet lukken: een verjaardagscantate voor een wereldlijk vorst kan toch zonder al te veel problemen worden omgeschreven voor de verjaardag van de goddelijke koning? Uit de losse pols schrijft hij alvast een harmonisatie van het kerstkoraal Vom Himmel hoch. De ideeën blijven komen: de melodie van het passiekoraal O Haupt voll Blut und Wunden moet erin, om de verbinding met het lijden van Christus te leggen. De tederheid van het kerstverhaal moet een plaats krijgen, de jubel van de engelen, de verwondering en de aanbidding van de herders…

De deadline nadert en dat kan een probleem worden. Bach heeft zijn handen vol aan componeren, lesgeven, zijn kerkbaan en het leiden van het veredelde studentenorkest dat hij de laatste jaren onder zijn hoede heeft. In zijn hoofd galmen nog de klanken na van de gelegenheidscantates die hij vorig jaar schreef voor Saksische vorsten. Zoals wel vaker overweegt hij dit materiaal te recyclen: het scheelt tijd én meer mensen kunnen nu genieten van de fraaie klanken. De feestelijke ‘cantates’, zo stelt hij zich voor, vormen samen met een eerder geschre-

Het is niet ondenkbaar dat het ongeveer zo ging, een kleine 300 jaar geleden, toen Bach zich aan zijn Oratorium Nativitatis Tempori Christi zette. Dat hij de zes losse cantates als een geheel beschouwde, blijkt uit de tekstboekjes die hij voor de kerkgangers laat drukken. Een fraaie eenheid vormen de drie eerste cantates (voor de eerste drie kerstdagen) waarvan nummer 1 en 3 in dezelfde toonsoort, D groot, staan en zijn ingekleurd met de bijbehorende feestelijke trompetten en pau-

J.S. BACH: WEIHNACHTS-ORATORIUM

PROGRAMMA J.S. Bach Weihnachts-Oratorium BWV 248 Cantate 1 t/m 6

UITVOERENDEN Nederlands Kamerkoor B’Rock o.l.v. Peter Dijkstra

SOLISTEN Mikael Stenbaek evangelist/tenor Ruby Hughes sopraan Marian Dijkhuizen alt Jasper Schweppe bas

CONCERTAGENDA 15 december 2016 Utrecht, TivoliVredenburg 16 december 2016 Naarden, Grote Kerk 17 december 2016 Lochem, Grote of Sint-Gudulakerk 18 december 2016 Arnhem, Musis 20 december 2016 Heerlen, Parkstad Limburg Theaters 22 december 2016 Leiden, Pieterskerk

www.nederlandskamerkoor.nl/weihnachts-oratorium Of kijk op pagina 46 voor bestelinformatie

We schrijven Leipzig, najaar 1734. De director musicus van de stad, Johann Sebastian Bach, zit achter zijn schrijftafel met muzikale plannen voor de komende kerstperiode. Hij zet zijn pruik af en neemt een slok uit een pul bier. Zes cantates moet hij laten horen, zo rekent hij, tijdens de erediensten van Eerste Kerstdag tot en met 6 januari, het feest van Epifanie. Zes werken, bedenkt hij, die op zichzelf kunnen staan maar ook een logisch verband moeten krijgen en zo samen een oratorium kunnen vormen.

De ingrediënten ziet hij ook voor zich, omdat hij die al eerder in zijn passiestukken beproefde: het evangelieverhaal als rode draad en daaromheen koorstukken die de stemming en affecten groots onderstrepen, aria’s met beschouwende teksten, hier en daar een reflectief arioso én de bij de kerkgangers bekende lutherse koralen.

KERST

FAMILIE

46

BACH

EENHEID

PROGRAMMATOELICHTING gaat deze aria over de vertoornde Griekse godenzoon Hercules; in de nieuwe versie is de toon, in overeenstemming met de adventstekst, mild en ‘zärtlich’. In de wereldlijke cantate spelen twee violen unisono en staccato; in het WeihnachtsOratorium verandert Bach de frasering: de tonen klinken minder bits, en een van de violen wordt door de oboe d’amore vervangen. Ook in andere aria’s past Bach af en toe de instrumentatie aan en zet hij de oudere werken in een toonsoort die beter in het tonale plan passen.

foto: Mirjam Devriendt

ken. Cantate 1 en 2 worden verbonden door het koraal Vom Himmel hoch. Min of meer apart staat cantate 4 (voor Nieuwjaar) waarin twee hoorns aanschuiven. In cantate 5 ontbreken net als in nummer 2 de koperblazers. Qua toonsoort (A groot) sluit dit deel aan bij cantate 6 , die (afgezien van het ontbreken van de fluitpartijen) dezelfde toonsoort en instrumentale bezetting heeft als 1 en 3. Het slotkoraal van nummer 6 krijgt dezelfde als het openingskoraal van nummer 1.

TEKST Volgens plan verwerkt Bach in zijn Weihnachts-Oratorium de kort ervoor geschreven drammi per musiche (BWV 213-214), waarvan hij koren en aria’s verdeelt over de verschillende cantates, ander oud materiaal en een recente kerkcantate (die

als nummer 6 een plaats krijgt). Ze zijn door een onbekend gebleven dichter van nieuwe teksten voorzien, die vaak wonderwel passen in de nieuwe context. Er is gesuggereerd dat Bach bij het schrijven van de wereldlijke cantates al bedacht moet hebben dat ze in het oratorium een plaats zouden krijgen. Met dit hergebruik onderstreept Bach de stelling van de 18de-eeuwse theoloog Gottfried Ephraim Scheibel: “Er is wat het beroeren van de emoties betreft geen verschil tussen religieuze en wereldlijke muziek.” Het vreugdevolle affect van bijvoorbeeld het openingskoor Jauchzet, frohlocket!, is hetzelfde als dat van het oorspronkelijke cantatedeel Tönet ihr Pauken, waarin de paukenslagen overigens nog beter passen. Hoe subtiel en handig Bach tekst en muziek laat samengaan is onder meer goed te zien in de aria Bereite dich Zion.

In de oorspronkelijke wereldlijke cantate

SICILIANO Bach schrijft voor het Weihnachts-Oratorium niet alleen nieuwe recitatieven en geraffineerde geharmoniseerde koralen.

Ook nieuwe delen krijgen een plek. Tot de hoogtepunten behoren de wonder-

mooie inleiding tot de tweede cantate, waarin de herders (blazers) en de engelen (strijkers) in een Italiaanse siciliano een prachtige dialoog aangaan, én de aria Schliesse mein Herze voor de alt (in het Weihnachts-Oratorium de stem van Maria). Door al dit nieuwe materiaal moeiteloos te verbinden met het oude voegt de 49-jarige Bach een nieuw meesterwerk toe aan zijn oeuvre.

— Dirk Luijmes

BIOGRAFIE B'ROCK Barokorkest B'Rock werd in 2005 opgericht in Gent uit zin voor vernieuwing en verjonging in de wereld van de oude muziek. De internationaal geselecteerde musici zijn gespecialiseerd in de historisch geïnformeerde uitvoeringspraktijk.

Ze onderscheiden zich door een open geest en flexibiliteit in repertoire en speelstijlen.

In haar programmakeuze verbindt B'Rock vaste waarden uit de barokliteratuur met minder gekend repertoire uit de 17de en 18de eeuw. Daarnaast staat het orkest voor een gedurfde en vernieuwende programmering waarin oude én eigentijdse muziek elkaar ontmoeten en bevruchten. Bijzondere aandacht gaat uit naar creaties van nieuwe muziek op maat van haar historisch instrumentarium.

Maar ook op het vlak van genre-overschrijdende producties laat het orkest zich niet onbetuigd. Oude muziek in combinatie met theater, beeldende kunst en/of video behoort eveneens tot het artistieke DNA. Barokorkest B'Rock werkt regelmatig samen met toonaangevende gastdirigenten, solisten en koren zoals René Jacobs, Jérémie Rhorer, Bejun Mehta, Alexander Melnikov, Kristian Bezuidenhout, RIAS Kammerchor en Collegium Vocale Gent.

Per seizoen speelt het orkest een 45-tal concerten in binnen- en buitenland.

Biografie Peter Dijkstra op pagina 43 Lees ook het interview met sopraansolist Ruby Hughes op pagina 28

47

CONCERTAGENDA

Concertagenda & bestelinformatie 2016-2017 Alkmaar, Grote Sint Laurenskerk Vrijdag 13 januari 2017, 20.15 Big to Basics: Edo de Waart Donderdag 23 maart 2017, 20.15 Via Crucis - Reinbert de Leeuw www.theaterdevest.nl 072 – 548 9999

Amsterdam, Concertgebouw Vrijdag 23 december 2016, 20.15 Weihnachts-Oratorium KCO (grote zaal) Zondag 25 december 2016, 14.15 Weihnachts-Oratorium KCO (grote zaal) Woensdag 25 januari 2017, 21.00 Philip Glass 80 (kleine zaal) Donderdag 16 februari 2017, 20.15 Haitink dirigeert Bruckner (grote zaal) Vrijdag 17 februari 2017, 20.15 Haitink dirigeert Bruckner (grote zaal) Zondag 19 februari 2017, 14.15 Haitink dirigeert Bruckner (grote zaal) Zaterdag 13 mei 2017, 20.15 Brahms Requiem Reinvented (kleine zaal) www.concertgebouw.nl 0900 – 671 8345

Amsterdam, Muziekgebouw aan ‘t IJ Zondag 9 oktober 2016, 15.00 Nederlands Kamerkoor ontmoet... Rob Wijnberg voorprogramma (14.30): Bavocantorij Donderdag 3 november 2016, 20.15 72 Angels voorprogramma (20.15): Podevijn Vrijdag 25 november 2017, 20.15 Cries of the city (met AEDES) Onderdeel van Visions & Memories Zondag 15 januari 2017, 15.00 Big to Basics: Edo de Waart Zondag 12 februari 2017, 15.00 Britten: Sacred & Profane Donderdag 16 maart 2017, 20.15 Via Crucis - Reinbert de Leeuw www.muziekgebouw.nl 020 – 788 2000

ABONNEMENT AMSTERDAM* 5 concerten (excl. Cries of the City): €127 (normaal €158) 6 concerten: €143 (normaal €189) Geldig tot 1 oktober

Arnhem, Musis Dinsdag 4 oktober 2016, 20.15 Nederlands Kamerkoor ontmoet... Rob Wijnberg Zondag 18 december 2016, 14.15 Weihnachts-Oratorium Woensdag 11 januari 2017, 20.15 Big to Basics: Edo de Waart voorprogramma (19.45): Collegium Musicum Salland Woensdag 17 mei 2017, 20.15 Brahms Requiem Reinvented www.arnhemsepodia.nl 026 – 443 7343 ABONNEMENT ARNHEM* 3 concerten (excl. Weihnachts-Oratorium): €55 (normale prijs €100,50) Geldig tot 1 oktober

Boxtel, St. Petrusbasiliek Zaterdag 11 februari 2017, 16.00 Britten: Sacred & Profane www.nederlandskamerkoor.nl 030 – 230 3020

Den Bosch, November Music Donderdag 10 november 2016, 18.45 72 Angels www.novembermusic.net 073 681 8160

Den Haag, Nieuwe Kerk Zaterdag 8 oktober 2016, 20.15 Nederlands Kamerkoor ontmoet... Rob Wijnberg voorprogramma (19.45): Cappella Stella Maris Zaterdag 14 januari 2017, 20.15 Big to Basics: Edo de Waart Zaterdag 25 maart 2017, 20.15 Via Crucis - Reinbert de Leeuw voorprogramma (19.45): Cappella Den Haag www.nkklassiek.nl 070 – 880 0333

48

ABONNEMENT DEN HAAG* 3 concerten 1e rang: €74,25 (normaal €93)

Den Haag, Zuiderstandtheater Vrijdag 14 april 2017, 19.00 Matthäus-Passion Zaterdag 15 april 2017, 19.00 Matthäus-Passion www.zuiderstrandtheater.nl 070 – 880 0333

Eindhoven, Muziekgebouw Vrijdag 12 mei 2017, 20.15 Brahms Requiem Reinvented www.muziekgebouweindhoven.nl 040 – 244 2020

Enschede, Wilminktheater Vrijdag 30 september 2016, 20.00 Nederlands Kamerkoor ontmoet... Rob Wijnberg Donderdag 26 januari 2017, 20.00 Philip Glass 80 (Grote Kerk) Maandag 20 maart 2017, 20.00 Via Crucis - Reinbert de Leeuw (Grote Kerk) Zaterdag 20 mei 2017, 20.00 Brahms Requiem Reinvented voorprogramma (19.30): Il Cocodrillo Cante www.wilminktheater.nl 053 – 485 85 00 ABONNEMENT ENSCHEDE* 4 concerten: €90,40 (normaal €110)

Groningen, Oosterpoort Donderdag 6 oktober 2016, 20.15 Nederlands Kamerkoor ontmoet... Rob Wijnberg Zondag 29 januari 2017, 20.15 Philip Glass 80 voorprogramma (19.45): Jong Vocaal Groningen www.de-oosterpoort.nl 050 – 368 0368

Haarlem, De Philharmonie Vrijdag 10 maart 2017, 20.15 Britten: Sacred & Profane www.theater-haarlem.nl 023 – 512 1212

CONCERTAGENDA Heerlen, Parkstad Limburg Theaters

Rotterdam, Grote of St. Laurenskerk

Dinsdag 20 december 2016, 20.00 Weihnachts-Oratorium www.parkstadlimburgtheaters.nl 045 - 571 6607

Woensdag 22 maart 2017, 20.30 Via Crucis - Reinbert de Leeuw www.dedoelen.nl 010 – 217 1717

Leeuwarden, De Harmonie/ Grote Kerk

Sittard, Michielskerk

Zaterdag 1 oktober 2016, 20.15 Nederlands Kamerkoor ontmoet... Rob Wijnberg (Grote Kerk) Zondag 19 maart 2017, 20.15 Via Crucis - Reinbert de Leeuw Vrijdag 19 mei 2017, 20.15 Brahms Requiem Reinvented (Grote Kerk) voorprogramma (19.45): Vocaal Ensemble Leeuwarden www.harmonie.nl 058 – 233 0233 ABONNEMENT LEEUWARDEN* 3 concerten: €75 (normaal €91,50)

Leiden, Pieterskerk Donderdag 22 december 2016, 19.30 Weihnachts-Oratorium* www.pieterskerk.com 071 - 516 3881

Lochem, Grote of SintGudulakerk Zaterdag 17 december 2016, 19.30 Weihnachts-Oratorium* www.schouwburglochem.nl 057 - 325 0051

Naarden, Grote Kerk Vrijdag 16 december 2016, 19.30 Weihnachts-Oratorium* www.spant.org 035 – 693 3254

Nijmegen, De Vereeniging Vrijdag 24 maart 2017, 20.15 Via Crucis - Reinbert de Leeuw www.stadsschouwburgendevereeniging.nl 024 – 322 1100

Donderdag 9 maart 2017, 20.00 Britten: Sacred & Profane www.dedomijnen.nl 046 – 452 4400

Tilburg, Concertzaal Zondag 2 oktober 2016, 20.30 Nederlands Kamerkoor ontmoet... Rob Wijnberg Zaterdag 28 januari 2017, 20.30 Philip Glass 80 www.theaterstilburg.nl 013 – 543 2220

Utrecht, Festival Oude Muziek Donderdag 1 september 2016, 17.00 Nederlands Kamerkoor en Richard Egarr (Pieterskerk) www.oudemuziek.nl 030 – 232 9010

Zwolle, Grote kerk Zaterdag 5 november 2016, 20.15 72 Angels Zaterdag 11 maart 2017, 20.15 Britten: Sacred & Profane voorprogramma (19.45): Vrouwenkoor Sarabande www.zwolsetheaters.nl 0900 - 1435

Buitenland Antwerpen, De Singel (België) Woensdag 5 oktober 2016, 20.00 Nederlands Kamerkoor ontmoet... Rob Wijnberg www.desingel.be +32 (0)32 – 482 828

Londen, Cadogan Hall (Verenigd Koninkrijk) Woensdag 8 maart 2017, 19.30 Britten: Sacred & Profane www.cadoganhall.com +44 (0)20 - 7730 4500

Utrecht, TivoliVredenburg/ Pieterskerk

Vrijdag 7 oktober 2016, 20.15 Nederlands Kamerkoor ontmoet... Rob Wijnberg (Pieterskerk) Zaterdag 12 november 2016, 20.00 72 Angels Donderdag 15 december 2016, 19.30 Weihnachts-Oratorium Donderdag 12 januari 2017, 20.00 Big to Basics: Edo de Waart Vrijdag 10 februari 2017, 20.15 Britten: Sacred & Profane (Pieterskerk) Zondag 26 maart 2017, 15.00 Via Crucis - Reinbert de Leeuw Zondag 21 mei 2017, 20.00 Brahms Requiem Reinvented www.tivolivredenburg.nl 030 – 231 4544 ABONNEMENT UTRECHT* TivoliVredenburg (excl. concerten in de Pieterskerk): 5 concerten: €120 (normaal €150) 4 concerten: €90 (normaal €112)

49

* Te bestellen via het bijgevoegde bestelformulier

In de volgende editie

•

foto: Peter van der Heyden

december 2016

Remy van Kesteren

Over Brahms Requiem Reinvented op elektronische harp De dag na het concert…

Zangers thuis geportretteerd

Philip Glass

Godfather van de minimal music wordt 80 jaar

Colofon Magazine Nederlands Kamerkoor: Redactie Pauline Hunse, Gerard Maassen, Jan Mevius, Jettie Nijenhuis, Maria Janssen, Lizet Spijker, Margriet Stok, Tido Visser.

Foto-omslag Gerrit Schreurs Ontwerp Roman Jans, romanontwerp.nl Concept & initieel ontwerp Green Room Creatives, Pony Design Club Druk BCM Nederlands Kamerkoor Doelenstraat 46 3512 XJ Utrecht 030 - 230 30 20 info@nederlandskamerkoor.nl www.nederlandskamerkoor.nl /nederlandskamerkoor @ned_kamerkoor Chef-dirigent Peter Dijkstra Kantoor Tido Visser algemeen directeur Janneke Godschalk productiemanager Annelot Rijkaart producent Jettie Nijenhuis marketingmanager Pauline Hunse vervangend marketeer Lizet Spijker educatie/participatie & officemanager Margriet Stok relatiebeheer Jasper Schweppe artistiek coördinator Steven Heybroek administratie en ict Allard Veldman bibliothecaris Raad van Toezicht Huibrecht Bos voorzitter Saskia Laseur Julienne Straatman Olivier Sueur Het Nederlands Kamerkoor wordt ondersteund door:

Wilt u adverteren in dit magazine?

Neem contact op met Medialijn, Caroline Sanders: c.sanders@medialijn.nl of 0314 - 763735 Kijk voor de laatste informatie op: WWW.NEDERLANDSKAMERKOOR.NL

Historie

Wie is wie?

•

Van links naar rechts João Moreira tenor Maria Valdmaa sopraan Marleene Goldstein alt Mónica Monteiro sopraan William Knight tenor Matthew Baker bas Stefan Berghammer tenor Heleen Koele sopraan Marian Dijkhuizen alt Gilad Nezer bas Karin van der Poel alt Kees Jan de Koning bas Dorien Lievers alt Jasper Schweppe bas Kaspar Kröner countertenor Alberto ter Doest tenor Annet Lans sopraan

Kernleden Nederlands Kamerkoor Sopranen Heleen Koele Annet Lans Mónica Monteiro Alten Marleene Goldstein Dorien Lievers Karin van der Poel Marian Dijkhuizen Tenoren Stefan Berghammer William Knight João Moreira Alberto ter Doest Bassen Kees Jan de Koning Gilad Nezer Jasper Schweppe

51

Historie

WWW.NEDERLANDSKAMERKOOR.NL 52