Nederlands Kamerkoor Magazine & Seizoensbrochure 15/16 by Nederlands Kamerkoor

magazine & seizoensbrochure 2015 2016

Column

Harm Edens nummer 2 •MEI–DEC 2015 • € 5

Interview

Joel Ethan Fried adj. directeur KCO

Over de grens

Malta: over de urgentie van kunst Afscheid van de chef-dirigent

Risto, bedankt!

Welkom •

Voor u ligt de seizoensbrochure 2015-2016. Voor we vooruitblikken op een seizoen boordevol verrassende programma’s, kijken we kort terug. Er is de afgelopen tijd veel gebeurd, teveel om er niet even bij stil te staan. We kondigden in februari groots de verhuizing naar Utrecht aan. Wanneer deze brochure bij u op de mat valt bereiden we een prachtig afscheid van onze huidige chef-dirigent Risto Joost en verwelkomen we een nieuwe chef-dirigent in de persoon van niemand minder dan Peter Dijkstra. Onze nieuwe cd – Israel in Egypt van Händel – werd met een 'Luister 10' ontvangen. Een ambitieus samenwerkingsprogramma met amateurkoren ging dit jaar met veel succes van start. En veel, heel veel mooie publiciteit rondom onze concerten, in binnen- en buitenland. Daar zijn we trots op. En waar we nog trotser op zijn: u liet ons in groten getale weten dat het Nederlands Kamerkoor goed bezig is. In dit magazine vindt u alle informatie over een prachtig nieuw seizoen, met klinkende namen. Een seizoen met programma’s die een verhaal vertellen. Zoals De Laatste Lamentatie, een spirituele ervaring bij kaarslicht, waarin het laatste deel klinkt in het volstrekte duister. Of de nieuwe serie Big to Basics, waarin we grote symfonische dirigenten uitnodigen een a cappella programma te dirigeren. We trappen af met niemand minder dan Hartmut Haenchen. De Tijd Staat Stil, waarmee we in de laatste weken van oktober vooruitblikken op de overgang van zomer- naar wintertijd. En niet te vergeten De Storm, met Hadewych Minis en een wereldpremière van Rob Zuidam. Een lezing en concert rondom Shakespeare’s beroemde toneelstuk, maar met een wel heel verrassende wending. Een MatthäusPassion met onze nieuwe buur en samenwerkingspartner Holland Baroque Society, onder leiding van de avantgardist Reinbert de Leeuw. En niet te vergeten het WeihnachtsOratorium zoals u dat van ons gewend bent, maar met een gouden randje: het debuut van Peter Dijkstra als chef-dirigent. Het zijn ingrediënten voor een prachtig seizoen. En achter dat seizoen gaat een grote ambitie schuil: koormuziek in Nederland volop onder de aandacht te brengen. Omdat het het meest intieme van de menselijke ziel blootlegt, omdat het verbindt. Door onze samenwerking met amateurkoren, door programmering waarin we de grenzen van koormuziek verkennen, laten we de veelzijdigheid én de kracht van koormuziek klinken. We kijken er naar uit u te ontmoeten bij onze concerten!

Ringel Goslinga

— Tido Visser Algemeen directeur Nederlands Kamerkoor

In dit magazine

•

Anne Dokter

Interview Joel Ethan Fried

Over de samenwerking met het Koninklijk Concertgebouworkest

Pagina 6

Astrid Ackermann

Seizoensoverzicht

De verrassende programmering in het seizoen 2015/2016

Het Nederlands Kamerkoor verhuist Utrecht is dé korenstad van Nederland Pagina 9

Programmatoelichtingen Happy Birthday Arvo Pärt, De Tijd Staat Stil, De Laatste Lamentatie en het WeihnachtsOratorium Pagina 17

Vooruitblik: Europa Cantat NKK special guest artist Pagina 34

pagina 10

Cantus Nobilitas

Verslag Zingdag, In de keuken van de Muze en meer… Jan Kruys

Pagina 22

Risto, bedankt! Afscheid van de chef-dirigent Pagina 41

Nieuwe kernleden Even voorstellen Pagina 40

Zingen doe je samen! Een vliegende start Pagina 42

Over de grens: Malta

Over de urgentie van kunst Pagina 38

Concertagenda en abonnementen Bestelinformatie voor seizoen 2015/2016 Pagina 46

Column

• Harm Edens Het mooiste van ons koor waren de toga’s: rood en grijs voor de meisjes, blauw en grijs voor de jongens. En we waren geeneens katholiek. Als ik m’n armen wijd deed, voelde ik me een grote vleermuis. Dat we boven in de kerk van Bentheimer zandsteen met donkere eiken lambrisering en prachtige koperen kronen onze vaste plaats hadden, was niet voor niks. Wij keken neer op de zondaars diep beneden ons in het schip en wij stortten onze hemelse klanken over hen uit. Begeleid door de tedere fluiten uit ons eigen kistorgel. “Kom tot ons, scheur de heem’len Heer.” Ik was zeven en ik had geen idee wat er scheurde of wie dat deed, maar ik werd volledig opgenomen en meegevoerd door de muziek. “Ruk open, rijt ze uit het stof.” Vol overgave galmde mijn sopraan door Enschede. “Dauwt heem’len, schenkt u maat’loos uit.” We hadden er weken op geoefend en de hele gemeente gaf steeds prachtig antwoord, samen met het grote orgel aan de overkant, dat in mijn onderbuik een zwaar en traag geluksgevoel losdreunde. “Wij zijn hier in zo grote nood, wij leven allen naar de dood.”

“Vol overgave galmde mijn sopraan door Enschede” Ik had m’n hoogtepunt te pakken, mooier kon mijn leven niet worden. De week erna op de vierstemmige Bachrepetitie stond er vooraan naast onze dirigent, een landelijk bekende toonkunstenaar die soms zo heftig dirigeerde dat hij een lamp omver sloeg, een grote slagroomtaart. Mevrouw Ruksema was vijftig jaar lid van het koor. Ik besloot toen en daar dat met gemak te overtreffen. Zestig jaar, zeventig jaar, dat ging ik zeker halen. Een paar jaar later sloeg het noodlot toe. Weg was de sopraan, in een paar maanden tijd ging ik via alt naar wapperbariton. En toen begreep ik het. Wij leven allen naar de dood.

Harm Edens is vooral bekend als presentator van succesvolle programma’s als Dit was het nieuws. Maar hij doet meer: als tekstschrijver was hij verantwoordelijk voor scripts van series als In de Vlaamsche pot en Het Zonnetje in Huis. Hij begon zijn carrière in de schijnwerpers als… jongenssopraan.

nieuws

Sterren voor Israel in Egypt Vier sterren in Trouw en de Telegraaf, een Luister-10: de cd Israel in Egypt krijgt veel lovende reacties. De cd is een live-opname van de tournee waarover u in het vorige magazine heeft kunen lezen. Samen met Le Concert Lorrain en onder leiding van Roy Goodman maakte het Nederlands Kamerkoor furore in onder andere Metz en Verden (Duitsland). Lokale media noemden de concerten onder meer “een belevenis” en “episch”. Nu de Nederlandse kranten aan de beurt zijn, laten zij zich ook niet onbetuigd.

“Een zeldzame grandeur...” ~ Telegraaf Israel in Egypt is te verkrijgen bij de

“Prachtig beeldend gezongen...” ~ Trouw

concerten van het Nederlands

Luister 10 “Bewonderenswaardige klankpracht...” ~ Luister

Kamerkoor, of online te bestellen:

Wilt u dit werk live horen? Kijk op pagina 13 voor de concerten.

www.nederlandskamerkoor.nl

- advertentie -

West Cork Kamermuziekfestival in Ierland

80 amateurzangers gezocht voor het Festivalkoor van de Koorbiënnale

In het eeuwenoude stadje Bantry vindt het Kamermuziekfestival West Cork plaats. Dit unieke festival kan inmiddels tot een van de meest vooraanstaande kamermuziekfestivals van Europa worden gerekend. Muziekreizenspecialist Hannick biedt u een 5-daagse vliegreis naar het festival. Een reis vol concerten, masterclasses en ontmoetingen met topmusici zoals het Borodin Kwartet en Barry Douglas.

Vanwege het succes bij vorige edities van de Koorbiënnale, wordt ook dit jaar weer een Festivalkoor opgericht. 80 gevorderde amateurzangers krijgen de kans om deel te nemen aan een grote productie: ditmaal de Missa Salisburgensis van Biber. Een fenomenale festivalsmis die zijn weerga niet kent. Deelnemers krijgen de unieke kans om o.l.v. Harry Christophers en samen met The Sixteen op te treden in de Grote of St. Bavokerk in Haarlem tijdens het openingsconcert van de Koorbiënnale op vrijdag 26 juni. Voorafgaand aan het concert worden de zangers van het Festivalkoor gecoacht door Béni Csillag en Åsa Olsson.

Vliegreis naar West Cork Kamermuziekfestival. Van 27 juni t/m 1 juli. Meer informatie: www.hannick.nl/kamermuziekfestival

Koorbiënnale: 26 juni t/m 5 juli. Meer informatie: www.koorbiennale.nl

nieuws

ar t

Bekendmaking tweede dirigent in de serie Big to Basics o

In het komende seizoen gaan we van start met een nieuwe serie: Big to Basics. De aftrap is met dirigent Hartmut Haenchen (zie pagina 13). We kunnen nu al bekend maken wie zijn opvolger zal zijn in seizoen 2016/2017, wederom een dirigent van wereldklasse: Edo de Waart.

Edo de Waart is momenteel chef-dirigent van deFilharmonie (Antwerpen) en het Milwaukee Symphony Orchestra. Daarnaast is hij ere-dirigent bij het Radio Fhilharmonisch Orkest en werkte hij o.a. met het Concertgebouworkest en San Francisco Symphony Orchestra. Het Nederlands Kamerkoor ziet uit naar de samenwerking met Edo de Waart, die hiermee terugkeert naar de basis van de westerse muziek: vocale meerstemmige muziek.

Het orkest in onze hersenen In de laatste decennia is er steeds meer aandacht voor het effect van muziek op onze hersenen. Met moderne technieken zoals FMRI en PET-scans, kunnen wetenschappers bekijken wat er gebeurt in de hersenen tijdens verschillende activiteiten. Zo lichten bepaalde gedeeltes in de hersenen op als je rekent, praat of sport. Maar is er ook een specifiek gedeelte voor het maken van muziek?

Bij het bestuderen van de hersenen van een muzikant ‘in action’ aanschouwden wetenschappers een spektakel: niet één, maar vele delen van de hersenen lichtten op, een waar vuurwerk! Het bespelen van een instrument activeert motorische, auditieve en visuele gedeeltes in je hersenen. Omdat deze delen in verschillende helften van de hersenen liggen, vergroot langdurige muziekstudie het ‘corpus callosum’: de brug tussen de linker en rechter hersenhelft. Hierdoor verplaatst informatie zich sneller van links naar rechts.

Wat betekent dit voor muzikanten in de praktijk? Is er inderdaad een ‘Mozarteffect’? Jazeker, muzikanten lossen problemen effectiever en creatiever op, en ze blijken ook een beter geheugen te hebben. De delen van het muzikantenbrein zijn perfect op elkaar ingespeelde instrumentalisten, en samen vormen ze een geweldig orkest.

Bron: Anita Collins How playing an instrument benefits your brain op ed.ted.com

Nederlands Kamerkoor op Wonderfeel! Het Nederlands Kamerkoor gaat deze zomer naar Wonderfeel. Een splinternieuw festival voor klassieke muziek in het natuurgebied Schaep en Burgh in ’s-Graveland. Drie dagen lang en twaalf uur per dag: meer dan 100 concerten, lezingen, kinderactiviteiten, muziekdocumentaires en rollende keukens. Het Nederlands Kamerkoor voert het programma De Tijd Staat Stil uit. Een programma over de tijd, over licht en duister o.l.v. Klaas Stok met live visuals. Een unieke kans om alvast een voorproefje te krijgen op het nieuwe seizoen in een prachtige setting.

Wonderfeel: 24 t/m 26 juli. Meer informatie: www.wonderfeel.nl

interview

Bach, Brahms en Benjamin: het Nederlands Kamerkoor slaat opnieuw de handen ineen met het Koninklijk Concertgebouworkest.

Anne Dokter

Adjunct-directeur Joel Ethan Fried licht de samenwerking toe.

interview

“Fried laat de KCO-Kamerkoorteller in het komende seizoen doortikken van 133 tot 140”

oel Ethan Fried grijpt naar een A4’tje. Hij heeft uitgezocht hoe vaak het Nederlands Kamerkoor op één podium heeft gestaan met het Koninklijk Concertgebouworkest (KCO). Hij komt uit op 133. De eerste bundeling van krachten vindt plaats op 4 mei 1946, het was het allereerste Bevrijdingsconcert. Nadat chef Eduard van Beinum het Concertgebouworkest door Beethovens Vijfde symfonie heeft geloodst, brengt gastdirigent Anthon van der Horst zijn eigen Te Deum in première. “Opgedragen door het Nederlandse volk aan zijn bevrijders,” leest Fried (60) voor. Vanaf zijn werkkamer heeft KCO’s adjunct-directeur Artistieke Zaken een riant uitzicht op het kruispunt Obrechtstraat–De Lairessestraat. Binnen klimmen de partituren en naslagwerken tot aan het plafond. Sinds 1999 is Fried verantwoordelijk voor de programmering van het orkest en bewaakt hij het hoge muzikale niveau. Fried is de man die de KCO-Kamerkoorteller in het komende seizoen door laat tikken van 133 tot 140, verdeeld over drie programma’s.

A cappella De traditie van wereldpremières die in 1946 begon, krijgt een vervolg met nieuw werk van de Britse componist George Benjamin. Fried heeft Dream of the Song toevallig net twee dagen in huis. “Alles

is nog geheim,” zegt hij, “maar ik kan vast verklappen dat het een zesdelig stuk is geworden, gecomponeerd rond acht teksten van drie Spaanse schrijvers.” Het Kamerkoor en KCO delen nog een ander verleden: dat van Bachpassies. Onder leiding van oprichter Felix de Nobel zong het koor mee in de Matthäus en de Johannes. Later traden de zangers op onder ‘authentieke’ dirigenten als Harnoncourt, Brüggen en Herreweghe. Volgend seizoen kruist Fried die Bachtraditie met de vier symfonieën van Johannes Brahms. Het Kamerkoor treedt aan in twee programma’s. Opmerkelijk genoeg ook a cappella, in het motet Jesu meine Freude. Fried geeft toe dat het KCO er in zijn eigen concerten niet vaak het zwijgen toe doet. “Maar uniek is het niet. Zo leidde het Vlaams Radiokoor eerder dit seizoen Ligeti’s Requiem in met een Kyrie van Ockeghem.”

King of Rock Frieds eigen koorervaring begon in Californië. In Pacific Palisades, een voorstad van Los Angeles, zong hij in het madrigaalkoor van de high school. Hoogtepunt voor de 14-jarige was een ontmoeting met Elvis Presley, toen het koor opdook in een film van The King of Rock. “Ik zong niet fantastisch,” zegt Fried, “maar had gelukkig goede oren. Met mijn universiteitskoor lazen we elke week een ander meesterwerk van blad, zoals Mendelssohn’s oratorium Elijah,

of Beethoven’s Missa solemnis.” Ook als pianobegeleider deed Fried vocale ervaring op. Hij assisteerde bij workshops van de bekende Amerikaanse dirigent Robert Shaw. Later dirigeerde hij zelf koren, onder meer bij de operahuizen van Cleveland en Pittsburgh. Als dirigent in Duitsland nam Fried complete opera’s als Falstaff en Wozzeck voor z’n rekening.

Geen purist Voor een symfonieorkest is Brahms gefundenes Fressen. Anders ligt dat met de muziek van Bach. Sinds de opkomst van de historische uitvoeringspraktijk wagen nog maar weinig orkesten zich aan de Orkestsuites of Brandenburgse Concerten. “Het begint er tegenwoordig mee dat je Bach dúrft te spelen,” zegt Fried. “Wat dat betreft hebben we veel geleerd van Nikolaus Harnoncourt. Hij kent de bronnen, weet hoe oude instrumenten klinken, maar is geen purist. Hij heeft Bach voor ons vertaald naar de akoestiek van de Grote Zaal.” Sinds Harnoncourt in 1989 in Amsterdam z’n laatste Matthäus heeft gedirigeerd, is het KCO sterk verjongd. “De nieuwe generatie,” zegt Fried, “beheerst verschillende stijlen. Sommige orkestleden kunnen zelfs uit de voeten op een barokinstrument. Voor de Bach-Brahmsprogramma’s met het Kamerkoor was het eerder een uitdaging de goede dirigenten te vinden. Sommigen nodigen we uit voor Bach, anderen juist voor Brahms.

INTERVIEW

foto: KCO

“Brahms was een pionier die voor Bach heeft gevochten”

Transparant weefsel

Ook Brahms zelf dirigeerde graag Bach. In een moeite door schotelde hij aan koren in Detmold, Hamburg en Wenen vergeten meesters voor als Gabrieli en Schütz. Na Felix Mendelssohn, in 1829 de herontdekker van de Matthäus-Passion, was Brahms de volgende grote componist die een revival gunde aan muziek uit vervlogen eeuwen. “Brahms was een pionier die voor Bach heeft gevochten,” zegt Fried, “dat sprak in die tijd niet vanzelf.”

De jongste B aan wie KCO en het Kamerkoor zich wagen, is George Benjamin (55). De Britse componist, naar verluidt de favoriete leerling van Olivier Messiaen, is een dubbeltalent dat ook dirigeert. In 2003 beklom hij voor het eerst bij het KCO de bok. “Het was liefde op het eerste gezicht,” zegt Fried. “We hebben meteen gevraagd of hij voor ons een stuk wilde schrijven. Hij werkte toen net aan zijn eerste opera, Into the Little Hill. Het operavirus kreeg hem zo te pakken, dat hij meteen een tweede opera wilde maken. Dat werd Written on Skin. Maar, beloofde Benjamin, zijn volgende stuk zou hij schrijven voor het Concertgebouworkest.”

Aan de chaconne in Bach’s cantate Nach dir, Herr, verlanget mich (BWV 150) ontleende Brahms een basthema voor het slotdeel van zijn Vierde symfonie. Fried plaatst de stukken naast elkaar op één programma en verbindt ze met het motet Jesu meine Freude. Bachs Magnificat klinkt in combinatie met de Eerste symfonie, een werk dat Brahms zwaar heeft moeten bevechten op zijn eigen onzekerheid. Bach heeft Brahms geholpen om onder Beethoven's schaduw uit te kruipen.

Fried pakt Dream of the Song erbij. Hij wijst op de kleine bezetting: strijkers, een handvol blazers, harp en slagwerk. De solostem is toegesneden op de keel van Bejun Mehta. George Benjamin kent deze Amerikaanse countertenor sinds hun samenwerking in Written on Skin. Fried wijst naar de noten. “Kijk, het lijkt wel Joodse of Arabische muziek, een soort zingen waarin improvisatie en ritmische vrijheid een grote rol spelen.” Het Nederlands Kamerkoor treedt aan met acht vrouwen.

Beethoven’s schaduw

Ze vormen een transparant weefsel en zingen soms zelfs solo. “Dat is ze toevertrouwd,” zegt Joel Ethan Fried. “Niet veel vocalisten kunnen dat: een individuele partij zingen en toch een ensemble vormen. Het is een kunst die het Kamerkoor uitstekend beheerst.” — Guido van Oorschot

Programma’s van het Nederlands Kamerkoor met het Koninklijk Concertgebouworkest 25 & 26 september: George Benjamin o.l.v. George Benjamin 23 & 25 oktober: Bach en Brahms o.l.v. Daniel Harding 6 & 7 & 8 april: Bach’s Magnificat en Brahms’ Eerste o.l.v. Iván Fischer Lees meer over deze programma’s op pagina 11

Kevin Dooley

Maar weinig maestro’s beheersen op hoog niveau Bach én Brahms. Met Iván Fischer en Daniel Harding hebben we er twee gevonden.”

Het Nederlands Kamerkoor verhuist naar Utrecht

U heeft het ongetwijfeld vernomen: het Nederlands Kamerkoor verhuist na 78 jaar naar Utrecht. De bekendmaking leidde tot een stortvloed aan felicitaties. Niet alleen uit Utrecht, maar uit het hele land. Dat was hartverwarmend, en voelde als bevestiging dat deze grote stap de juiste was. Vanaf het prille begin opereerde het koor immers vanuit Amsterdam, de stad die ons mede maakte tot wie wij nu zijn: een begrip onder muziekliefhebbers, zowel nationaal als internationaal. We koesteren dus de sterke banden met ons Amsterdamse publiek en met onze muzikale partners in de stad Amsterdam. We continueren onze serie in het Muziekgebouw aan ’t IJ en staan volgend jaar veelvuldig in het Koninklijk Concertgebouw. Het Nederlands Kamerkoor geeft concerten door het hele land. En blijft dat uiteraard doen. We hebben de ambitie hét koor ván Nederland te zijn. Maar waar kunnen we beter invulling geven aan die ambitie dan in Utrecht? Utrecht is dé korenstad van Nederland en heeft – net als het Nederlands Kamerkoor – amateurkunst hoog in het vaandel. Daarnaast is sterke lokale worteling steeds belangrijker, ook als je – zoals het Kamerkoor – optreedt over de hele wereld. We geloven dat je sterke lokale partners nodig hebt om je landelijk te kunnen laten gelden. De belangrijkste taak die we ons stellen is de koormuziek vol onder de aandacht te brengen. Dat kan het beste met een grote gemeente die koormuziek als een van de speerpunten van haar kunstbeleid ziet. En met Utrechtse organisaties als ZIMIHC en TivoliVredenburg: partners met een enorme dynamiek en innoverende kracht en een schat aan kennis en ervaring op het gebied van schooleducatie en amateurkunst. De komende jaren werkt het koor intensief samen met Utrechtse kunstenaars en kunstinstellingen, zoals TivoliVredenburg, Spinvis, De Warme Winkel, Festival Oude Muziek, Stichting Pieterskerkconcerten, het Nederlands Studenten Kamerkoor, ZIMIHC en Holland Baroque Society. Met laatstgenoemde deelt het Nederlands Kamerkoor kantoorruimte en wisselt het expertise uit, met als insteek van elkaar te leren, kosten te besparen en sterker te worden. Het zal niet lang duren voor we een integraal deel uitmaken van het Utrechtse kunstleven. Dat is een solide basis voor onze nationale en internationale ambities.

We verhuizen in mei naar ons nieuwe kantoor aan de Doelenstraat. Komt u vooral eens langs om een kijkje te nemen in ons nieuwe onderkomen.

De Estse componist Arvo Pärt wordt tachtig. Hij heeft met zijn muziek talloze harten veroverd. En er zijn meer jubilarissen: Pärt’s landgenoot en collega Veljo Tormis wordt 85. Alle reden voor feest dus. Een feest onder leiding van niemand minder dan de Est Tõnu Kaljuste. Voor het eerst sinds zijn vertrek als chef-dirigent staat hij weer voor het Nederlands Kamerkoor. Voeg dat samen met een compositieopdracht voor de 24-jarige Est Pärt Uusberg, die door velen wordt gezien als de opvolger van Arvo Pärt, en we maken ons op voor niet zomaar een feest, maar een heus Ests feest. Hoewel… het bevat een vleugje Finland, want waarom niet ook de 150ste geboortedag van Sibelius vieren? Arvo Pärt – Solfeggio / The woman with the alabaster box / The deer’s cry / Virgencita / Tribute to Caesar / Dopo la vittoria / Alleluia-Tropus Pärt Uusberg – opdrachtwerk (wereldpremière) Jean Sibelius – Rakastava Veljo Tormis – Sinikka's Song for soprano and mixed choir / Autumn Landscapes / Singing / Aboard Ship / Curse upon Iron Nederlands Kamerkoor o.l.v. Tõnu Kaljuste 30 september 2015 Amsterdam, Concertgebouw (kleine zaal) 1 oktober 2015 Zwolle, Grote of Sint-Michaëlskerk 2 oktober 2015 Utrecht, Pieterskerk 3 oktober 2015 Tilburg, Concertzaal 4 oktober 2015 Den Haag, Nieuwe Kerk 7 november 2015 Den Bosch, Nederlands Hervormde Kerk 8 november 2015 Groningen, Oosterpoort

SEIZOENSOVERZICHT

Programma’s met het Koninklijk Concertgebouworkest

Dit programma is het tweede in een serie waarin het Koninklijk Concertgebouworkest de relatie tussen Bach en Brahms verkent. Brahms was al vroeg een bewonderaar van Bach en werkte mee aan de uitgaven van diens muziek. Door in zijn composities Bach’s polyfonie te combineren met klassieke vormen was de als conservatief bekend staande Brahms volgens Schönberg juist heel vooruitstrevend. Johann Sebastian Bach – Nach dir, Herr, verlanget mich Cantate BWV 150 / Jesu meine Freude Motet BWV 227 Johannes Brahms – Symfonie nr. 4

“Een orgie aan klankkleuren” noemde Trouw in 2003 het debuut van de Engelse componist-dirigent George Benjamin bij het Koninklijk Concertgebouworkest. Sindsdien is hij regelmatig teruggevraagd als gastdirigent. In opdracht van het orkest schreef Benjamin Dream of the Song voor countertenor Bejun Mehta, vrouwenkoor en orkest. Met medewerking van acht vrouwenstemmen van het Nederlands Kamerkoor beleeft dit werk zijn wereldpremière, binnen een Oost-Europees getint programma, onder leiding van de componist zelf.

Nederlands Kamerkoor Koninklijk Concertgebouworkest Judith van Wanroij sopraan o.l.v. Daniel Harding 23 & 25 oktober 2015 Amsterdam, Concertgebouw (grote zaal)

György Ligeti – Clocks and Clouds George Benjamin – Dream of the Song (wereldpremière) Julian Anderson – Eden (Nederlandse première) Leos Janáček – Sinfonietta

De serie waarin het Koninklijk Concertgebouworkest de relatie tussen Bach en Brahms exploreert, wordt met deze concerten vervolgt. Brahms leverde een actieve bijdrage aan de geleidelijke herwaardering van Bach’s oeuvre door diens werken te programmeren en mee te werken aan publicaties van het Bach Gesellschaft. Dit had een weerslag op Brahms' eigen composities - Bach hielp hem de 'reus' Beethoven van zich af schudden in zijn Eerste symfonie. Door de klassieke symfonische vorm te combineren met een verregaande beheersing van polyfone technieken à la Bach werd Brahms de nieuwe grote symfonicus.

Nederlands Kamerkoor Koninklijk Concertgebouworkest Bejun Mehta countertenor o.l.v. George Benjamin

Johann Sebastian Bach – Magnificat in D BWV 243 Johannes Brahms – Symfonie nr. 1

25 & 26 september 2015 Amsterdam, Concertgebouw (grote zaal)

Nederlands Kamerkoor Koninklijk Concertgebouworkest Anna Lucia Richter sopraan / Rosanne van Sandwijk sopraan Iestyn Davies countertenor / Benjamin Hulett tenor Peter Harvey bas o.l.v. Iván Fischer

Lees m samen eer over de w Conce erking met rtgebo het uwor het int erview kest in Joel E than F met r pagina ied op 6

6 & 7 april 2016 Amsterdam, Concertgebouw (grote zaal) 8 april 2016 Rotterdam, De Doelen

SEIZOENSOVERZICHT

Koen

David Lang – Again Carlo Gesualdo – uit Tenebrae Responsories: Tristis est anima mea /In monte oliveti Eric Whitacre – Nox Aurumque /Sleep Luciano Berio – delen uit Cries of London Arvo Pärt – Da pacem Domine Johan Cage – 4’33’’ (bewerking voor koor) Britta Byström – Lux Aeterna Pärt Uusberg – opdrachtwerk Per Nørgård – delen uit And time shall be no more (onder voorbehoud)

B ro

De wereld staat in brand, en we hebben het aan onszelf te wijten. Ook vandaag de dag spreekt de boodschap van Jeremia tot de verbeelding. Zijn klaagzangen of lamentaties zijn meer dan 2500 jaar oud, en worden al eeuwenlang op muziek gezet. Zoals de traditie wil, dooft voor elke lamentatie één kaars. Een bijna spirituele ervaring, die ons het juiste pad moet wijzen. Want er is ook hoop op een betere toekomst, zo stelt Jeremia. De Vlaamse dirigent Paul van Nevel is al decennia lang een graag geziene gast bij het Nederlandse publiek. Samen met het Nederlands Kamerkoor brengt hij een programma van de bijzonderste Engelse lamentaties uit de 16e en 17e eeuw. Met kaarsen, eindigend in… het volstrekte duister.

Nederlands Kamerkoor o.l.v. Klaas Stok Lise Bruyneel VJ

Gilbert Banaster – Vos secli iusti iudices Anoniem – Tu cum virgineo Edmund Sturton – Gaude Virgo Mater Christi à 6 Robert White – Magnificat à 4, 6 & 8 Lamentations à 5 & 6

11 oktober 2015 Amsterdam, Muziekgebouw aan ’t IJ 17 oktober 2015 Heerenveen, Heilige Geestkerk 22 oktober 2015 Groningen, Oosterpoort 25 oktober 2015 Utrecht, TivoliVredenburg

Nederlands Kamerkoor o.l.v. Paul van Nevel

Met voorprogramma door het Nederlands Studenten Kamerkoor

14 november 2015 Sint-Truiden (België), De Boogaard 15 november 2015 Amsterdam, Muziekgebouw aan ’t IJ 17 november 2015 Arnhem, Musis Sacrum 20 november 2015 Utrecht, Pieterskerk 22 november 2015 Haarlem, De Philharmonie 25 november 2015 Enschede, Grote Kerk

SEIZOENSOVERZICHT

Wat de Matthäus-Passion is voor de passietijd is het WeihnachtsOratorium voor Kerst. Het Nederlands Kamerkoor brengt een uitvoering van het complete werk met alle zes cantates, van de feestelijke cantate voor Eerste Kerstdag tot die voor Driekoningen. De gelegenheid om even te ontsnappen aan de hectiek van een drukke decembermaand. Ook dit jaar voert het Nederlands Kamerkoor dit prachtige werk weer uit met het befaamde barokorkest Concerto Copenhagen. Het geheel staat onder leiding van Peter Dijkstra, de kersverse chef-dirigent van het Nederlands Kamerkoor die hiermee zijn debuut maakt. Samen toeren de ensembles met dit programma door Nederland. Niemand minder dan Nicholas Mulroy vervult de rol van evangelist. Johann Sebastian Bach – Weihnachts-Oratorium (cantate 1 t/m 6) BWV 248 Nederlands Kamerkoor Concerto Copenhagen Nicholas Mulroy evangelist o.l.v. Peter Dijkstra

16 december 2015 Leeuwarden, De Harmonie ic ca 17 december 2015 Utrecht, TivoliVredenburg rd oM 18 december 2015 Naarden, Grote Kerk usa cc h i o 19 december 2015 Amsterdam, Muziekgebouw aan ’t IJ 20 december 2015 Arnhem, Musis Sacrum

Israel in Egypt ‘Zeldzame grandeur’ schreef De Telegraaf over de cd-opname die het Nederlands Kamerkoor onlangs uitbracht van Händel’s oratorium Israel in Egypt, waarin de plagen die over Egypte neerdalen bijna voelbaar zijn. Het Kamerkoor voert dit ultieme oratorium voor koor dit seizoen maar liefst twee keer uit, onder leiding van twee grootheden en met twee fantastische ensembles. Alleen de versie o.l.v. Richard Egarr met het Residentie Orkest klinkt in Nederland. Die mag u niet missen. G. F. Händel – Israel in Egypt Nederlands Kamerkoor Concerto Copenhagen o.l.v. Lars Ulrik Mortensen 15 januari 2016 Kopenhagen, (Denemarken) 16 januari 2016 Wenen, (Oostenrijk)

Nederlands Kamerkoor Residentie Orkest o.l.v. Richard Egarr 27 mei 2016 Den Haag, Zuiderstrandtheater 28 mei 2016 Amsterdam, Muziekgebouw aan ‘t IJ

Big to Basics Het Nederlands Kamerkoor presenteert een nieuwe serie: Big to Basics. Grote symfonische dirigenten keren terug naar het fundament van de Westerse muziek, de meerstemmige vocale muziek. De eerste dirigent die het Nederlands Kamerkoor mag verwelkomen is Hartmut Haenchen, zelf ooit koorknaap in het Kreuzchor van Dresden. Voor het eerst sinds lange tijd dirigeert hij een volledig koorprogramma. In een prachtig, feestelijk programma van internationale allure, klinken Brahms’ Liebesliederwalzer op. 52 en Impressies vanuit het Mátra gebergte van Kodály, voorafgegaan door twee van de mooiste motetten van Bach, een diepgekoesterde wens van de maestro. Johann Sebastian Bach – Lobet den Herrn, alle Heiden Motet BWV 230 Jesu meine Freude Motet BWV 227 Zoltán Kodály – Mátrai Képek Johannes Brahms – Liebesliederwalzer op. 52 Nederlands Kamerkoor Wyneke Jordans piano Leo van Doeselaar piano o.l.v. Hartmut Haenchen 20 januari 2016 Arnhem, Musis Sacrum 21 januari 2016 Utrecht, TivoliVredenburg 22 januari 2016 Amsterdam, Concertgebouw (grote zaal) 23 januari 2016 Den Haag, Nieuwe Kerk 24 januari 2016 Leeuwarden, De Harmonie

SEIZOENSOVERZICHT

Volgens aloude traditie verstrekken de proosten van de Illustre Lieve Vrouwe Broederschap van ’s-Hertogenbosch de opdracht een complete polyfone mis te componeren. In 2008 viel de eer te beurt aan de Britse componist Antony Pitts. Hij componeerde een ‘mis van de Eenheid’. Deze Missa Unitatis is magisch: ze overbrugt vijf eeuwen muziek en diverse religies. De oecumenische identiteit van de Broederschap bepaalt dat de broeders voor de ene helft van katholieke en voor de andere helft van protestantse huize moesten komen. Het werk is geschreven voor twee koren die zowel afzonderlijk als tegelijkertijd een volwaardige compositie vormen. De dubbelkorige versie is tot op heden nooit uitgevoerd. Dit is het tweede programma waarin het Nederlands Kamerkoor een voormalig chef-dirigent verwelkomt: de Engelsman Stephen Layton.

Met het Nederlands Kamerorkest

Memento mori Al eeuwenlang zijn de weken tussen carnaval en Pasen een tijd van inkeer en contemplatie. Het Nederlands Kamerkoor geeft met de kracht van woord en muziek daaraan prachtig invulling. Het motet van Bach is geschreven voor een begrafenis in Leipzig. MacMillan componeerde met zijn immens populaire Seven last words from the cross een vocaal monument rond de zeven laatste woorden van Christus. En Beethoven schreef in 1811 zijn Strijkkwartet op. 95 als reactie op een afgewezen huwelijksaanzoek. Het geheel staat onder leiding van componist-dirigent James MacMillan zelf.

Antony Pitts – Missa Unitatis (wereldpremière) ...en composities van onder meer: Clemens non Papa, Vic Nees, Anton Bruckner, Owain Park, Albert de Klerk, William Byrd, Kurt Bikkembergs en Thomas Jennefelt.

Johann Sebastian Bach – Fürchte dich nicht Motet BWV 228 Ludwig van Beethoven – Strijkkwartet op. 95 ‘Serioso’ arr. G. Mahler James MacMillan – Seven last words from the cross

Nederlands Kamerkoor Cappella Pratensis i.s.m. lokale koren o.l.v. Stephen Layton 2 april 2016 Breda, Grote Kerk 3 april 2016 Den Bosch, Sint Janskathedraal 9 april 2016 Antwerpen (België), Onze-Lieve-Vrouwekathedraal 10 april 2016 Bergen op Zoom, Sint Gertrudiskerk 16 april 2016 Eindhoven, Catharinakerk 17 april 2016 Tilburg, Goirkese Kerk 21 april 2016 Amsterdam, Waalse Kerk 22 april 2016 Utrecht, Pieterskerk

Nederlands Kamerkoor Nederlands Kamerorkest o.l.v. James MacMillan 19 februari 2016 Amsterdam, Muziekgebouw aan ‘t IJ 20 februari 2016 Haarlem, De Philharmonie

SEIZOENSOVERZICHT

“Het is mijn grote wens om de Matthäus Passion ooit eens uit te voeren met barokinstrumenten.” Reinbert de Leeuw

Avantgardist pur sang Reinbert de Leeuw heeft een nieuwe liefde, uit onverwachte hoek: Bach. Hij is er van bezeten, hij staat ermee op en gaat ermee naar bed. Toen Reinbert, inmiddels 76 jaar, te gast was bij Zomergasten 2014, liet hij niet voor niets de aria Erbarme Dich als slotfragment zien. Vraag hem iets te vertellen over Bach, en er staat een man die aan zijn tweede jeugd lijkt te zijn begonnen. In september 2014 dirigeerde hij met groot succes Bach’s motetten met het Nederlands Kamerkoor. "Uitersten aan sublimiteit" schreef de Volkskrant. Nu zet hij zijn tanden in Bach’s Matthäus-Passion. Met zijn ongelofelijke liefde voor - en verbluffend heldere visie op dit stuk, leidt Reinbert de Leeuw Holland Baroque Society en het Nederlands Kamerkoor door zijn interpretatie van dit magnum opus. Johann Sebastian Bach – Matthäus-Passion BWV 244 Nederlands Kamerkoor Holland Baroque Society Céline Scheen sopraan Delphine Galou alt Christopher Watson tenor Tomáš Král bas Andreas Wolf Christus Benedikt Kristjánsson evangelist o.l.v. Reinbert de Leeuw

In Am sterda m op exclus ieve lo c ati de Nie uwe K e: erk!

Hans Hijmering

15 maart 2016 Arnhem, Musis Sacrum 16 maart 2016 Alkmaar, Grote of Sint-Laurenskerk 20 & 21 maart 2016 Amsterdam, Nieuwe Kerk 23 maart 2016 Utrecht, TivoliVredenburg

SEIZOENSOVERZICHT

De Storm

ke r

De hemelbestormende duizendpoot Hadewych Minis, actrice en zangeres, ontmoet de topzangers van het Nederlands Kamerkoor. En ze bijten zich vast in Shakespeare’s wereldberoemde toneelstuk De Storm. Is het een lezing, is het een concert? Een ding weten we zeker: 'foul is fair, and fair is foul'. Niets is wat het lijkt. Niet bij Shakespeare. Niet in… De Storm.

t ri

De Mis van Martin Peter Dijkstra presenteert met dit programma zijn eerste a cappella programma als chefdirigent van het Nederlands Kamerkoor. Het Nederlands Kamerkoor brengt onder zijn leiding – waar halsreikend naar wordt uitgekeken – een aantal van de grootste werken uit het Franstalige koorrepertoire. Stukken die bovendien deel uitmaken van het vaste repertoire van het Nederlands Kamerkoor, zoals Mahler’s symfonieën deel uitmaken van het repertoire van het Koninklijk Concertgebouworkest. Een debuut met een grote gouden rand.

Met teksten door Spinvis en een wereldpremière van Rob Zuidam voor Hadewych Minis en het Nederlands Kamerkoor. Ralph Vaughan Williams Three Shakespeare Songs Frank Martin - Songs of Ariel Robert Zuidam – nieuw werk voor koor en solostem (wereldpremière) ...en meer Nederlands Kamerkoor o.l.v. MaNOj Kamps Hadewych Minis lezinggever/zangeres

e Sh

Ton de Leeuw - Prière Olivier Messiaen - Cinq rechants, per 12 voci miste Pierre Villette - Ave Maria Frank Martin - Messe pour double choeur

iqu

Nederlands Kamerkoor o.l.v. Peter Dijkstra 15 april 2016 Zwolle, Grote of Sint-Michaëlskerk 17 april 2016 Den Haag, Nieuwe Kerk 28 april 2016 Arnhem, Musis Sacrum 29 april 2016 Leeuwarden, Grote of Jacobijnerkerk 30 april 2016 Amsterdam, Muziekgebouw aan ’t IJ 1 mei 2016 Alkmaar, Grote of Sint-Laurenskerk

14 mei 2016 Breda, Chassé Theater 17 mei 2016 Heerlen, Parkstad Theaters 19 mei 2016 Utrecht, TivoliVredenburg 20 mei 2016 Nijmegen, Stadsschouwburg 21 mei 2016 Groningen, Oosterpoort 22 mei 2016 Enschede, Muziekcentrum 24 mei 2016 Amsterdam, Concertgebouw (kleine zaal) 25 mei 2016 Eindhoven, Muziekgebouw

programmatoelichting

De Estse componist Arvo Pärt wordt tachtig. Hij heeft met zijn muziek talloze harten veroverd. En er zijn meer jubilarissen: Pärt’s landgenoot en collega Veljo Tormis wordt 85. Alle reden voor feest dus. Een feest onder leiding van niemand minder dan de Est Tõnu Kaljuste. Voor het eerst sinds zijn vertrek als chefdirigent staat hij weer voor het Nederlands Kamerkoor. Voeg dat samen met een compositieopdracht voor de 24-jarige Est Pärt Uusberg, die door velen wordt gezien als de opvolger van Arvo Pärt, en we maken ons op voor niet zomaar een feest, maar een heus Ests feest. Hoewel… het bevat een vleugje Finland, want waarom niet ook de 150ste geboortedag van Sibelius vieren? Nederlands Kamerkoor o.l.v. Tõnu Kaljuste 30 september 2015 Amsterdam, Concertgebouw (kleine zaal) 1 oktober 2015 Zwolle, Grote of Sint-Michaëlskerk 2 oktober 2015 Utrecht, Pieterskerk 3 oktober 2015 Tilburg, Concertzaal 4 oktober 2015 Den Haag, Nieuwe Kerk 7 november 2015 Den Bosch, Nederlands Hervormde Kerk 8 november 2015 Groningen, Oosterpoort

De Estse componist Arvo Pärt (1935) schreef zijn eerste werken in de neoclassicistische stijl, gekenmerkt door het terugbrengen van gebalanceerde vormen en duidelijk zichtbare thematische processen van oudere muziekstijlen, die de - volgens neoclassicisten - overdrevenheid en vormloosheid van de Romantici vervingen. Solfeggio (1964) is zo’n stuk met duidelijke thematische processen. Het is het eerste werk dat Pärt schreef voor SATB-koor en zijn enige koorwerk zonder heilige tekst. Het stuk bestaat uit tien toonladders in C majeur. Elke noot van elke toonladder begint twee tellen na de vorige noot en duurt vijf en een halve tel gedurende de eerste zes toonladders, maar varieert de rest van het stuk. Hierdoor ontstaat een cyclus van overlappende grote en kleine nonen, septiemen en secunden. Hoewel Solfeggio maar 36 maten lang is, duurt het stuk volgens de bladmuziek vijf tot zes minuten bij inachtneming van een largo tempo. In de praktijk varieert de lengte van het stuk, hoe langzamer het gezongen wordt, hoe meer controle over ademhaling en toonhoogte nodig is. Pärt componeerde The woman with alabaster box (1997) voor de 350ste verjaardag van het bisdom Karlstad. Hij gebruikte het Bijbelse verhaal over een vrouw die parfum over het hoofd van Jezus giet, om hem zo voor te bereiden op zijn begrafenis. Een harmonische rijkdom ontstaat door een continue stapeling van drieklanken op de centrale tonen in dit stuk – G, Es, C en D. Dopo la vittoria (‘na de overwinning’, 1997) werd besteld door de stad Milaan om het 1600ste sterfjaar van Sint Ambrosius te vieren. Het is een van de

weinige a cappella-werken die in majeur is geschreven, namelijk in A majeur, en in ferm tempo. De tekst verwijst naar Sint Ambrosius en Sint Augustinus die samen God prijzen, waarbij Ambrosius het eerste vers zingt en Augustinus het tweede. Alt en tenor zingen constante kwartnoten, terwijl de bassen mezzo-staccato halve noten zingen. De twee ritmes vertegenwoordigen de twee heiligen. Voor de Rakastava suite (1893) baseerde de Fin Jean Sibelius (1865-1957) zich op folklore en volksgedichten. De suite bestaat uit drie gedeeltes: Rakastava (De geliefde), Rakastetuntie (Het pad van de geliefden) en Hyvää iltaa: Jää hyvästi (Goedenavond, geliefden; Vaarwel). De eerste en derde gedeeltes zijn geschreven in de romantische stijl, bestaande uit breekbare tonen en momenten van lyrische schoonheid. Het middelste deel is een nationalistisch geïnspireerde, typsiche plattelandsdans. Curse upon Iron (Bezwering van het ijzer, 1972) was een mijlpaal in de carrière van Pärts landgenoot Veljo Tormis (1930). Dit pacifistische stuk werd in eerste instantie verbannen door het Sovjetregime vanwege haar openlijke afwijzing van oorlog. Het werd echter snel gerehabiliteerd, en in 1974 won Tormis de Staatsprijs van de Sovjet-Unie voor zijn koorwerken, inclusief Curse upon Iron. De titel van dit stuk komt van de negende rune uit het Finse nationale epos, de Kalevala, waarin een vloek wordt uitgesproken over ijzer, de grondstof voor wapens en oorlog. Deze oude tekst wordt afgewisseld met eigentijdse Estse dichterlijke teksten over moderne oorlogsvoering. Het stuk wordt ondersteund door een sjamanendrum, die een hypnotisch ritme produceert. Veranderende tweeklanken zorgen voor een mysterieus, onaards effect. — Sanne Thierens

programmatoelichting

De zomer is voorbij. De klok is onverbiddelijk: hij gaat een uur terug. Voorbij zijn de lange dagen. Voorbij de zwoele avonden op het terras. We maken ons op voor de donkere, koude winterdagen. Het Nederlands Kamerkoor zingt over de tijd, snel en langzaam, over het duister. De eigenzinnige visueel artiest Lise Bruyneel, beelddramaturg voor onder andere de Ruhrtriennale en De Munt in Brussel, reageert met beeld direct op de muziek. Samen brengen ze een ode aan de donkere dagen, een monument voor de tijd. Nederlands Kamerkoor o.l.v. Klaas Stok Lise Bruyneel VJ Met voorprogramma van het Nederlands Studenten Kamerkoor 11 oktober 2015 Amsterdam, Muziekgebouw aan ’t IJ 17 oktober 2015 Heerenveen, Heilige Geestkerk 22 oktober 2015 Groningen, Oosterpoort 25 oktober 2015 Utrecht, TivoliVredenburg

Twee jaar voor David Lang zijn beroemde The Little Match Girl Passion (2005) schreef, componeerde hij Again (after ecclesiastes). Dit simpele koorstuk kan gezien worden als een prelude op de daaropvolgende passie. Beiden hebben een religieus onderwerp dat op een profane manier behandeld wordt; zo geeft Lang in Again een vrije interpretatie aan de tekst uit het boek Prediker. In het stuk portretteert hij de vermoeidheid van natuurlijke cycli, die steeds opnieuw herhaald worden. De verschillende stemmen beelden dit uit door elkaar op te volgen met de woorden ‘on and on’, alsof ze eindeloos door kunnen gaan. Carlo Gesualdo (1566-1613) is niet alleen bekend van zijn composities, maar ook vanwege het feit dat hij zijn vrouw en haar minnaar vermoordde. Omdat hij een prins was, werd hij niet vervolgd, en kon hij zich terugtrekken op zijn landgoed om zich op muziek te richten. In zijn engelachtige motet In monte Oliveti (1611) is niets te horen van Gesualdo’s moordlust. Deze compositie wordt gekarakteriseerd door een onverschrokken harmonisch idioom, net als Gesualdo’s andere late heilige werken. Zo ook Tristis est anima mea (1611), onderdeel van zijn Tenebrae Responsories (in het Nederlands: ‘Donkere metten’). Tristis est anima mea beschrijft wat Jezus voor zijn kruisiging tegen zijn discipelen zei in de Tuin van Gethsemane. Het stuk begint treurig en loom, als Jezus’ gebed, gevolgd door een onstuimige versnelling die de woede van de menigte en de vlucht van Jezus’ discipelen weergeeft. Als Jezus zegt dat hij opgeofferd zal worden, klinken schrijnende dissonanten. In Eric Whitacre’s Sleep (2000) bewegen stemmen tegen elkaar in verschillende

homofone patronen. Dichtbij de climax klinkt contrapunt als de tenor en baspartij drieklanken op halve noten zingen op de tekst ‘dark en deep’, terwijl de hogere stemmen in akkoorden op kwartnoten klinken op ‘I surrender unto sleep’. De uitgerekte noten wekken de sfeer op van het moment tussen bewustzijn en slaap. De eerste uitvoering van John Cage’s 4’33 (1952) veroorzaakte een schandaal. De bladmuziek van 4’33 bestaat uit drie stille gedeeltes, elk met een andere lengte, bij elkaar 4:33 minuten. Luisteraars op de première vroegen zich af of ze de muziek misschien niet goed hoorden. Maar niets was minder waar: vier minuten en drieëndertig seconden lang werd er niets gespeeld. In 1952 kon het publiek dit niet waarderen; mensen begonnen te fluisteren of liepen weg. Cage zelf vond 4’33 zijn belangrijkste werk, en het is zeker zijn beroemdste. Hoewel Luciano Berio’s Cries of London (1975) maar voor acht stemmen is, klinkt het even levendig als een menigte op straat. Berio baseerde het stuk op Londense street songs. Het was zijn wens om eenheid tussen volksmuziek en klassieke muziek te creëren. Cries of London is een liedcyclus van zeven vocale stukken waarbij simpele liederen afgewisseld worden door uitgebreidere stukken. Uitroepen van straatverkopers weerklinken in de tekst. De eerste en derde ‘Cry’ hebben dezelfde tekst, en de vijfde is precies hetzelfde als de eerste. De zevende, ten slotte, geeft commentaar op de voorgaande ‘Cries’. Het neemt hun melodieën en harmonische karakters over, maar beweegt tegelijkertijd muzikaal een andere kant op, als een verre echo. — Sanne Thierens

programmatoelichting

Het boek van Lamentaties, bekend als de Lamentaties van Jeremia, bestaat uit vijf gedichten over de val van Jeruzalem in 687 voor Christus. Al snel kwamen deze klaagzangen in gebruik bij Joodse en later Christelijke godsdienst als een manier om het verdriet over de verwoesting van de stad te uiten.

Lamentations à 5 & 6. De werken hebben dezelfde tekst en bevatten veel gelijke ritmische, harmonische en melodische elementen. Zo maakt White in beide gebruik van de frygische toonladder en plotselinge verschuivingen van majeur naar mineur. Toch verschillen de twee wezenlijk van elkaar.

Een belangrijk kenmerk van de gedichten is de nadruk op het Hebreeuwse alfabet. In het eerste, tweede en vierde gedicht van het boek begint de eerste zin van de eerste stanza met de eerste letter van het alfabet, de tweede met de tweede letter van het alfabet, enzovoorts. Het derde gedicht bestaat uit stanza’s van drie zinnen, waarbij elke van de drie zinnen begint met dezelfde letter. Het vijfde gedicht heeft 22 regels, evenveel als er letters zijn in het Hebreeuwse alfabet. Het doel van dit alfabetische patroon is onbekend, maar het is duidelijk dat de auteur een esthetisch effect wilde creëren.

In de Lamentation à 5 gebruikt White regelmatig verminderde en overmatige drieklanken, gepaard met voorhoudingen en harmonische botsingen. Hierdoor ontstaat een tegenstrijdige tonaliteit. Al deze middelen zijn een manier om de betekenis van de tekst uit te drukken. Een specifieke techniek van White is het gebruik van overgangen door middel van een overbruggingsnoot. Na een modulatie in het midden van een vers begint hij het volgende gedeelte vaak met een enkele stem, die antwoord krijgt van de vier andere. Die enkele stem is hier meestal onderdeel van zowel het laatst klinkende akkoord als het volgende, wat soms, maar niet altijd, voor een verandering in toonsoort zorgt. Die onzekerheid draagt bij aan de sfeer van het stuk.

De eerste composities gebaseerd op de lamentaties stammen uit de vijftiende eeuw. Vroege componisten gebruikten polyfonie bij de herhaling van de Hebreeuwse letters, terwijl de verzen meer ingehouden klonken. Hun werken zijn relatief simpel, vaak vrij homofoon, maar met een ingewikkelder patroon op de Hebreeuwse letters. Uit deze periode stammen de composities van Banaster en de anonieme componist. Een verrassend groot aantal zettingen van de lamentaties verscheen in het Engeland van de zestiende eeuw. Een van de minst bekende Engelse componisten van de tijd, Robert White, schreef twee uitgebreide composities, de

De Lamentation à 6 is op zichzelf bijzonder omdat het uit zes stemmen bestaat; de meeste zettingen van lamentaties zijn voor vier of vijf stemmen. Het bestaat uit twee gedeeltes: het eerste (Heth tot Joth) in driekwartsmaat; het tweede in een tweedelig metrum. De eerste twee verzen van beide gedeeltes zijn voor solostem, terwijl de rest door het gehele koor gezongen wordt. White gebruikt het ‘Hierusalem’-refrein enkel aan het eind van het stuk, in plaats van het elke paar verzen te gebruiken, wat standaard gebruik was. — Sanne Thierens

programmatoelichting

Wat de Matthäus-Passion is voor de passietijd is het Weihnachts-Oratorium voor Kerst. Het Nederlands Kamerkoor brengt een uitvoering van het complete werk met alle zes cantates, van de feestelijke cantate voor Eerste Kerstdag tot die voor Driekoningen. De gelegenheid om even te ontsnappen aan de hectiek van een drukke decembermaand.

Nederlands Kamerkoor Concerto Copenhagen Nicholas Mulroy evangelist o.l.v. Peter Dijkstra 16 december 2015 Leeuwarden, De Harmonie 17 december 2015 Utrecht, TivoliVredenburg 18 december 2015 Naarden, Grote Kerk 19 december 2015 Amsterdam, Muziekgebouw aan ’t IJ 20 december 2015 Arnhem, Musis Sacrum

In de tijd dat het WeihnachtsOratorium ontstond, hield Bach zich meer met wereldlijke dan met geestelijke muziek bezig. Toen in 1733 Augustus III van Saksen werd gekroond, probeerde Bach met zijn briljante wereldlijke feestcantates de functie van kapelmeester aan het hof van deze keurvorst te veroveren (wat hem overigens niet is gelukt). Wellicht had hij daardoor te weinig tijd om een geheel nieuwe cantate-cyclus te componeren voor de kerstdiensten in Leipzig. Het Weihnachts-Oratorium is grotendeels als zogenaamde parodie vervaardigd. In de muzikale betekenis van het woord betekent dit dat een oudere compositie van een nieuwe tekst wordt voorzien, maar dat de muziek nagenoeg ongewijzigd blijft. Van het totaal aantal delen gebruikte Bach maar liefst een derde – bijna alle openingskoren en aria’s – uit bestaande, meestal wereldlijke, cantates. Dat hij zijn muziek nogmaals wilde gebruiken, is makkelijk te begrijpen: wereldlijke cantates waren gelegenheidswerken en het zou verspilling van energie en kwaliteit zijn als deze muziek nooit meer zou worden uitgevoerd. De belangrijkste muzikale bronnen voor het WeihnachtsOratorium zijn de cantates Hercules am Scheidewege (BWV 213) en Tönet, ihr Pauken, erschallet Trompeten! (BWV 214). Volledig nieuw zijn alle recitatieven, de meeste koralen en koraalbewerkingen, de sinfonia aan het begin van de tweede cantate en het openingskoor van de vijfde cantate. De zes cantates volgen in grote lijnen het bijbelverhaal zoals die

uit de Evangelies van Lucas, Johannes en Mattheus tijdens de zondagse kerkdiensten werden voorgelezen. De geboorte van Christus wordt in de eerste cantate bezongen. In de daaropvolgende cantate verkondigt de engel aan de herders het heuglijke feit, waarna de derde de aanbidding van de herders bij de kribbe verhaalt. De vierde handelt over de naamgeving en de laatste twee cantates gaan over de Drie Koningen bij Herodes en de aanbidding. Een deel van de tekst is afkomstig uit de Bijbel. De andere ‘vrije teksten’, bijvoorbeeld van de aria’s, zijn waarschijnlijk van de hand van Picander (pseudoniem van Christian Frederick Henrici (1700-1764), met wie Bach al eerder samenwerkte. Maar zeker is dit niet: de tekst van dit oratorium staat niet vermeld in de gedrukte edities van Picander’s verzamelde poëzie. De instrumenten en stemmen Het bruisende inleidingskoor van de eerste cantate begint met de feestelijke klank van pauken en trompetten. De geboorte van Jezus wordt gevierd. Deze muziek schreef Bach in december 1733 ter gelegenheid van Maria Josepha. Trompetgeschal werd in Bach’s tijd veelal gebruikt om composities ter ere van wereldlijke vorsten een extra feestelijke lading mee te geven. In het Weihnachts-Oratorium zet Bach de trompet in om het koningschap van Christus uit te beelden. Behalve in de eerste horen we dit instrument ook in de derde en zesde cantate, waarin de herders, respectievelijk de Wijzen, de Heer aanbidden. Bach schreef zijn muziek niet zomaar letterlijk over op een andere tekst. Met veel zorg schaafde

programmatoelichting

hij de bestaande muziek bij, zodat er een overtuigend geheel kon ontstaan dat paste bij de nieuwe tekst. Dit is goed te horen in de koralen Wie soll ich dich empfangen uit de eerste cantate en Nun seid ihr wohl gerochen uit de slotcantate. In beide stukken gebruikt hij de melodie van het koraal O Haupt voll Blut und Wunden uit de MatthäusPassion. Het onderwerp hierin is het grote verdriet om het lijden van Christus. In de eerste cantate klinkt het koraal echter verwachtingsvol en ingetogen en in de laatste cantate wordt overduidelijk een overwinning gevierd. In de tweede cantate spelen fluiten en hobo’s een grote rol. Deze instrumenten gebruikte Bach, net als de trompet, niet voor niets. Fluiten, hobo’s, fagotten en hoorns werden vaak gebruikt om de muziek een pastoraal karakter te geven. In Bijbels perspectief is Christus de goede herder. Het is dan ook geen toeval dat het juist in deze cantate over de herders gaat die door een engel op de hoogte worden gebracht van de geboorte van Jezus. Aan de fluiten en hobo’s werd door Bach dus een symbolische betekenis toebedacht. Voor Bach was het heel gewoon om dergelijke middelen te gebruiken om de emotie van een tekst uit te drukken. Deze gewoonte kwam voort uit de zeventiende-eeuwse traditie om in de muziek alle thema’s zo realistisch mogelijk over te laten komen. Componisten zochten ernaar om emoties als droefheid, woede, haat, vreugde, liefde en jaloezie, zoals deze gerelateerd waren aan de teksten, in vocale muziek uit te drukken. Andere middelen waarmee Bach de muziek aan de tekst meer gewicht of betekenis wist te geven zien we in de tenor-aria Frohe Hirten, eilt, ach

eilet uit de tweede cantate. De snelle, lange melismen (meerdere noten op een lettergreep, red.) op ‘eilt’ (maak haast) en op ‘labet’ (verkwik) verlenen de aria een sfeer van haast en ongeduldige verwachting om de pasgeborene te zien. De derde cantate gaat over de aanbidding van het Kind door de herders. Het opent met het opgetogen koordeel Herrscher des Himmels, erhöre das Lallen. Het hieropvolgende koraal Dies hat er alles uns getan is een innig dankgebed, dat verder wordt uitgewerkt in het duet voor sopraan en bas. Deze twee stemmen combineert Bach vaker als hij de liefde tussen de gelovige ziel en Christus verklankt. Hier laat Bach ons nog een voorbeeld zien van een middel waarmee hij de sfeer en de intentie van de tekstvoordracht heeft beïnvloed: de specifieke keuze van de zangstemmen die de tekst vertolken. Net als de eerste, derde, vijfde en zesde opent de vierde cantate met een krachtig jubelkoor in een levendig, bijna dansachtig ritme. Dit werk vertelt over de naamgeving en besnijdenis van Jezus. De schallende hoorns versterken de atmosfeer van onbekommerde dankbaarheid en zekerheid. Bijzonder is de echoaria voor de sopraan. De echo wordt vertolkt door een hobo en een tweede sopraan, maar heel soms komt er een echo uit het niets, zonder dat hieraan voorafgaand hetzelfde wordt gezongen of gespeeld. Deze vondst van Bach veroorzaakt een suggestie van pure magie. De tenor-aria Ich will nur dir zu Ehren leben is een vrolijk loflied, met virtuoze melismen op het woord ‘ehren’. Ook in de vijfde cantate wemelt het van voorbeelden van suggestieve tekstexpressie. Luister maar eens naar de

sierlijke noten op het woord ‘strahlen’ in de bas-aria Erleuchtet auch meine finstre Sinnen. Voor deze aria maakte Bach gebruik van de feestcantate voor de keurvorst van Saksen Preis dein Glücke, gesegnetes Sachsen (BWV 215). Het terzet van sopraan, tenor en alt Ach, wann wird die Zeit erscheinen is een prachtig theatraal moment dat de onrust en het ongeduld van de Drie Koningen uitbeeldt. De slotcantate van het Weihnachts-Oratorium staat in het teken van de victorie. De triomf over de zonde, de dood en de duivel wordt hier uitbundig gevierd. Het is dan ook niet verwonderlijk dat Bach hier weer een trompet laat schallen. De cantate opent wederom met een feestelijk en groots opgezet koor Herr, wenn die stolzen Feinde schnauben, dat in de stralende toonsoort d-groot is gecomponeerd. Hier ontdekken we weer een middel waarmee de betekenis van de tekst een extra impuls krijgt: Bach’s keuze van bepaalde toonsoorten. Ook de openingskoren van de eerste, derde en vijfde cantate staan in D-groot. De muzikale eenheid van de zes cantates is hierdoor toch enigszins aanwezig. Het koraal Ich steh an deiner Krippen hier is wat meer ingetogen, maar gezien de tekst zou het niet anders moeten klinken. Met de tenor-aria en natuurlijk met het slotkoor keert echter al gauw de overwinningsstemming terug.

— Sytske Slager

Cantus Nobilitas

Vrienden van het Nederlands Kamerkoor

Vriendennieuws Een nieuw bestuur pagina 24

Verslag Zingdag

Een dag vol zangplezier pagina 26

Composities

Geschreven voor, of gewijd aan het NKK pagina 28

In de keuken van de Muze

Daniel Reuss leidt het NKK pagina 31

Cantus Nobilitas

Mieke van Lingen, bedankt! •

Mieke van Lingen trad aan als voorzitter van de vriendenvereniging van het Nederlands Kamerkoor in de herfst van 2005 en was na Corrie Hindaal (19871993), Frits Ham (1993-1995), Geert van den Dungen (1995-1996), Erica Grefe (1996-2005) de vijfde in de rij. Als medeoprichter van de vereniging heb ik alle voorzitters meegemaakt. Alle vijf hebben zich sterk ingezet voor het Nederlands Kamerkoor, maar Mieke verdient toch zonder twijfel de erkenning dat zij de meeste tijd in het koor en de vereniging heeft gestoken, al moet ook worden erkend dat de voorgaande voorzitters jonger waren en daarnaast nog een drukke werkkring hadden. Er zijn verschillende soorten voorzitters. Mieke was geen vergadertijger die de aanwezigen strak van het ene besluit naar het volgende loodste. Ze was meer het zorgzame en toegewijde type dat graag de aanwezigen tevreden en uitgepraat naar huis zag gaan. Mieke's toewijding bleek vooral uit een enorme fysieke inzet. Ze verkocht cd’s in Amsterdam en coördineerde enige tijd de cd-verkoop in andere plaatsen. Ze organiseerde samen met koordirecteur Irene Witmer ledenontmoetingen over het hele land om het contact tussen de vrienden van het Kamerkoor en de koororganisatie te intensiveren. Zelf bewaar ik de beste herinneringen aan de vergaderingen van de Cantus-redactie, die zij ook bijwoonde, samen met haar partner Jan Verhoef, die tegelijk met Mieke’s aantreden als voorzitter van de vereniging was toegetreden tot de redactie. Het NKK kon in het bijzonder profiteren van Mieke's fysieke inzet tijdens de moeilijke periode die voor het koor aanbrak in het eind van de jaren tien.

Bezuinigingen waren niet meer tegen te houden en het kantoor moest naar een kleinere behuizing. Veel materiaal moest worden opgeruimd of naar een andere locatie worden overgebracht. Geholpen door enkele andere vrienden, heeft ze ongelooflijk veel werk verzet, hetgeen door de koordirectie werd gehonoreerd door haar de titel van – zoals vermeld in de programmaboekjes – ‘allround office medewerker’ toe te kennen, hetgeen men zeker ook als blijk van waardering kan opvatten. Mieke’s voorzitterschap besloeg ook de moeilijkste periode in het bestaan van de vereniging. Het aantal leden dat bij haar aantreden nog rond de 400 schommelde, was dalende, voornamelijk door vergrijzing van de vereniging. Nadat in 2008 donkere onweerswolken boven het koor opdoemden door het negatieve oordeel dat het Fonds voor de Podiumkunsten over het beleidsplan van het NKK had geveld, voelden koorliefhebbers dat het NKK in zijn bestaan werd bedreigd en kwam het vriendental even terug op 400,

maar daarna zette de daling opnieuw in. Deze terugloop was niet meer te stuiten ook al probeerde Mieke continu ideeën te realiseren waarmee het lidmaatschap van de vereniging aantrekkelijk zou blijven. Zo opende ze de mogelijkheid om repetities van het koor te bezoeken, waarvan een aantal leden dankbaar gebruik heeft gemaakt. Lange tijd was dit absoluut uit den boze geweest. Ik weet niet meer bij wie het idee ontstaan is, maar één hoogtepunt in Mieke's bestuursperiode moet zeker genoemd worden: de mogelijkheid voor de vrienden om samen met leden van het NKK op het podium te staan en gedirigeerd te worden door Risto Joost, op 14 oktober 2012. Uiteindelijk verloor Mieke nooit uit het oog dat het in de eerste plaats draaide om het koor en niet om de vriendenvereniging. Ze benadrukte steeds dat de contributies van de leden zoveel mogelijk ten goede van het koor moesten komen. Zo werd het koor verblijd met diverse giften: lampjes voor de lessenaars, een professionele camera om beelden van optredens vast te leggen en bekostiging van een paginagrote steunadvertentie voor het bedreigde koor in de dagbladen. Ook bleef de vraag rondzingen of het geld dat werd besteed aan een duur verenigingsblad niet beter aan het koor kon worden besteed. Die vraag werd in positieve zin beantwoord toen het Cantusbestuur op voorstel van de nieuwe directeur Tido Visser besloot dat geld in een gemeenschappelijk magazine te steken. Mieke besloot na de statutair uiterste zittingstermijn van 3 maal 3 jaar af te treden. Een van haar laatste acties was het organiseren van een spannende peiling onder de leden of er nog voldoende draagkracht bestond voor het voortbestaan van de vereniging. Gelukkig werd de vraag door een ruime meerderheid positief beantwoord. Die draagkracht is ongetwijfeld mede gestimuleerd door het voorbeeld dat Mieke met haar enorme inzet heeft gegeven. Koor en vriendenvereniging hebben alle reden om Mieke van Lingen dankbaar te zijn. — Gerard Maassen

Cantus Nobilitas

Vriendennieuws •

Algemene Ledenvergadering

Open repetities in seizoen 2015-2016

De ledenvergadering op 15 november j.l. werd goed bezocht. Er was ook een aanleiding: verkiezing van nieuwe bestuursleden, waaronder een voorzitter en besluiten over het voortbestaan van de vereniging. Het een hing nauw samen met het ander: geen vereniging zonder bestuur. Vooraf was de leden een enquête toegestuurd met vragen over deze zaken. Daarop werd goed gereageerd: we kregen een respons van 20% én genoeg liefhebbers voor een bestuursfunctie. Inmiddels is het nieuwe bestuur geïnstalleerd en hebben de vereniging en het Nederlands Kamerkoor afscheid genomen van de ex-voorzitter met een gezellig etentje en een mooi cadeau.

Ook in het nieuwe seizoen kunnen er weer repetities bezocht worden door liefhebbers: • 23 juli, 14:00-17:00: Europa Cantat • 22 september, 14:00-17:00: George Benjamin met het KCO • 29 september, 10:00-13:00: Happy Birthday, Arvo Pärt • 20 oktober, 14:00-17:00: Bach en Brahms met het KCO • 13 november, 15:40-17:10: De Laatste Lamentatie • 14 december, 18:00-22:00: Weihnachts-Oratorium

Rectificatie

In het magazine nov-apr 2014-2015 werd in het artikel Uit de kast van Felix waarin Anthon de Beer per abuis genoemd als regelmatig bespeler. Helaas is de heer de Beer in het jaar 2000 overleden. Daarnaast had de correct gespelde naam Anton de Beer moeten zijn.

In verband met de verhuizing naar Utrecht zal de locatie van de repetities ook een andere zijn. De definitieve plek is nog niet bekend. Het is ook mogelijk dat er — net als in Amsterdam — op verschillende locaties gerepeteerd zal worden. Wij zullen de informatie hierover op de website vermelden. Nog enkele veranderingen: • De repetities zijn gratis toegankelijk voor leden van Cantus en donateurs. Van andere bezoekers wordt een toegangsprijs van € 5,- gevraagd. • Aanmeldingen gaan met ingang van het nieuwe seizoen via het Nederlands Kamerkoor: info@nederlandskamerkoor.nl of telefonisch via 020-5787978. Contactpersoon is Lizet Spijker. Hebt u zich opgegeven maar bent u verhinderd, dan is het verzoek dit zo vroeg mogelijk te melden. Dat geeft degenen voor wie aanvankelijk geen plaats was de gelegenheid toch te komen.

Van het bestuur Op de bestuursvergadering van eind december zijn de taken verdeeld en is het bestuur als volgt samengesteld: Ben Weber voorzitter Maria Janssen penningmeester Jan Mevius secretaris Dick Blom ledenadministratie Tido Visser bestuurslid namens het koor De focus van Cantus Nobilitas zal liggen bij het werven van vrijwilligers en ambassadeurs voor het Nederlands

Kamerkoor. Bijvoorbeeld voor de aanstaande verhuizing naar Utrecht zijn helpende handen nodig. Maar ook straks op het nieuwe kantoor is steun gewenst. En verder natuurlijk bij de CD-verkoop. De verdere invulling van de rol van de vereniging vindt de komende maanden zijn beslag. De donateursgeefstructuur van het NKK en de rol van de vriendenvereniging daarbij zijn bijvoorbeeld nog in ontwikkeling en worden in het komende voorjaar vastgelegd. Een paar taken die Mieke van Lingen namens Cantus doet

zullen op termijn worden overgedragen, zoals de coördinatie van de CD-verkoop en het bijhouden van de vrienden die een openbare repetitie willen bijwonen. Goedkeuring is aangevraagd om aangemerkt te worden als een culturele ANBI instelling. — Jan Mevius, secretaris

Cantus Nobilitas

CD-verkoop De bibliotheek-vrijwilligers Het is misschien niet bij iedereen bekend, maar het NKK heeft behalve de ‘Kast van Felix’ een grote eigen muziekbibliotheek, met wel meer dan 80 meter muziekboeken. Het uitzoeken van de muziek voor concertprogramma’s, uitdelen en weer innemen van de partijen, bestellen, registreren in het computersysteem is het werk van Allard Veldman. Het opbergen en ordenen van de muziek en opruimen van de kasten kost veel tijd die Allard in zijn eentje niet ter beschikking heeft. Daarom wordt hij al meer dan twee jaar geholpen door twee Cantus-vrijwilligers: Marieke Groenhard en Jan Mevius. Vanaf de verhuizing van de Beurs naar de Majellakoepel werken zij iedere donderdag aan deze klus. En komt er weer een verhuizing aan. Het NKK is welkom in Utrecht, alleen… de kantoorruimte is niet groot genoeg voor de hele bibliotheek. Nu moet er worden geselecteerd wat beslist mee moet en wat kan worden opgeslagen. Van alle werken wordt in ieder geval één exemplaar in de kast op kantoor gehouden. Verder moet in ieder geval de muziek mee die in het komende seizoen zal worden gebruikt. Niet alles hoeft bewaard te worden: oude stempartijen, soms met de hand uitgeschreven zullen nooit meer worden gebruikt, die kunnen weg. Werken die voorlopig waarschijnlijk nooit meer worden uitgevoerd hoeven niet direct bereikbaar te zijn en kunnen worden opgeslagen. Maar weggooien? Je weet het maar nooit… Dat betekent ook nieuwe registratie: wat is waar te vinden? Voorlopig zijn de vrijwilligers nog wel nodig! Het vertrek naar Utrecht betekent ook dat we daar een paar vrijwilligers hopen te vinden. Heeft u interesse in vrijwillgerswerk op het NKK-kantoor (ook incidenteel)? Meld u aan bij Lizet Spijker via info@nederlandskamerkoor.nl — Mieke van Lingen

Colofon Cantus Nobilitas Cantus Nobilitas is de vereniging van vrienden van het Nederlands Kamerkoor. De leden zetten zich al sinds 1987 in voor het koor als vrijwilligers en ambassadeurs. Zij ontvangen gratis het magazine van het Nederlands Kamerkoor en kunnen tegen gereduceerd tarief deelnemen aan de Zingdagen die het NKK en Cantus gezamenlijk organiseren. Een belangrijk deel van de verenigingscontributie (minimaal € 27,50/jaar) wordt afgedragen aan het NKK bij wijze van financiële ondersteuning. Voorzitter: Ben P. Weber Secretaris: Jan Mevius Tel. 035-6838105 Penningmeester: Maria Janssen Ledenadministratie: Dick Blom Algemeen bestuurslid namens het NKK: Tido Visser Algemeen e-mailadres: vrienden@nederlandskamerkoor.nl

Zoals al enkele decennia al het geval is, worden rond de concerten cd’s (vroeger cassettebandjes) verkocht. Achter de cd-tafel staan vrijwilligers van Cantus Nobilitas. Sommige vrijwilligers zijn al jaren actief, die verdienen wel eens rust. Daarom kunnen wij altijd nieuwe vrijwilligers gebruiken, zodat niet altijd dezelfde mensen aan de beurt zijn als het NKK in hun buurt optreedt. Vrijwilligers krijgen een vrijkaartje voor het concert waarbij zij dienst doen. Cd-verkoop vindt meestal plaats vóór en na het concert en in de pauze. De coördinatie is voorlopig nog in handen van Mieke van Lingen. Aanmelden: vrienden@nederlandskamerkoor.nl of telefoon 06-44292921

Zingdag 2015 U wordt van harte uitgenodigd om deel te nemen aan de jaarlijkse Zingdag van het Nederlands Kamerkoor. Op deze dag krijgt u de kans om te werken met de zangers van het Nederlands Kamerkoor. Ter afsluiting wordt er een presentatie gegeven van de prachtige koormuziek die er die dag geoefend is. De Zingdag vindt plaats op zaterdag 19 september 2015 in Akoesticum te Ede van 10.00 uur tot 17.00 uur. De kosten voor deze dag zijn € 75,- (vrienden, donateurs € 60,-) inclusief koffie,thee en lunch. U kunt zich opgeven voor 1 juli bij Lizet Spijker via info@nederlandskamerkoor.nl

Cantus Nobilitas

Verslag Zingdag •

In de morgen van 11 oktober zoekt een gezelschap van zangers en liefhebbers van koormuziek uit het hele land zijn weg naar De Kunstgreep in Oostzaan voor een zingdag georganiseerd door het Nederlands Kamerkoor.

oor de leden van vriendenvereniging Cantus Nobilitas is deze Zingdag een opvolger van het jaarlijks georganiseerde weekend op de Veluwe. In het kader van Zingen doe je samen! zoekt het Kamerkoor de verbinding met meer amateurkoren en koorzangers. Dit keer is daarom gekozen voor een enkele dag, een minder afgelegen locatie (hoewel sommige van de aanwezigen van ver zijn gekomen) en een inschrijving die voor iedereen open staat. We hopen daarom op een toename in deelnemers en een goedbezochte dag.

De dag wordt begonnen met een welkomstwoord en inleiding door Tido Visser, de directeur van het Nederlands Kamerkoor. Hij geeft een kort overzicht van ontwikkelingen van het NKK, waaronder een voortzetting van het Zingen doe

licht”. Beginnend met Henry Purcell’s Hear my prayer, O Lord (naar Psalm 102), als de smeekbede van een ongelukkige en eindigend met een guitig en spottend Musiciens qui chantez van Johan Wagenaar, op een 16de eeuwse tekst van Hubert Waelrant, waarin de Vlaming ons met dubbele ontkenning gebiedt om ervoor te waken dat we niet zingen wanneer er niets te drinken is. Tijdens de pauze zoeken we, ons ten volle bewust van de negatieve effecten die alcohol kan hebben op onze zangkunst, vergeefs in de Franse tekst naar een derde ontkenning. Die ontbreekt. je samen! programma, Meesters&Gezellen, de publicatie van het magazine (waarvan u nu het derde exemplaar in handen heeft) en de positieve reacties en kritieken na deelname van het koor aan vier muziekfestivals en een zeer succesvolle reis naar Israël. Ondanks de nieuwe uitdagingen waar het Kamerkoor door korting op de subsidies voor staat, blijkt zij in staat om nieuwe initiatieven te ontplooien, claimt het een voortrekkersrol in de Nederlandse koorwereld en blijft het in staat om kwalitatief goede optredens neer te zetten die in binnen- en buitenland lof oogsten. De Zingdag staat onder leiding van dirigent Frank Hameleers. Hij heeft voor deze dag een afwisselend en uitdagend repertoire uitgezocht, uitgaande van een rode draad “vanuit het donker naar het

Bij het eerste zingen van Purcell’s Hear my prayer, O Lord is goed te merken dat we als gezelschap voor het eerst samenkomen. Hoewel de meeste mensen hun partij goed hebben ingestudeerd en iedereen zijn eigen nootjes kan zingen, maken we een rommelig en aarzelend stukje muziek omdat we elkaar niet weten te vinden. Frank merkt op dat voor dit probleem een oplossing is gevonden. Men vraagt daarom wel eens iemand om voor het koor te gaan staan en de maat te slaan. Met gepaste schaamte beginnen we opnieuw en komen we tot een beter resultaat. Het tweede muziekstuk, Bogorodice Djevo (Ave Maria) is het zesde en (waarschijnlijk) makkelijkste deel uit de Vespers van Sergej Rachmaninov. Frank vertelt van een opname voor LP van deze muziek met het Groot Omroepkoor en hoe moeilijk

Cantus Nobilitas men de muziek van de Vespers vond. “Tegenwoordig is het makkelijker” merkt hij raadselachtig op. We hebben vooral moeite met de langere lijnen en noten, ook omdat de theaterzaal van de Kunstgreep iedere galm smoort en alles net een beetje meer lucht lijkt te kosten. En met de uitspraak van de Russische teksten. Frank heeft daarnaast het Agnus Dei uit het requiem van Ildebrando Pizzetti uitgekozen. Hij stelt dat in een katholieke traditie het doel van een requiem is om “de dode rechtstreeks het paradijs in te zingen.” In dit stuk is dat goed te voelen. Pizzetti maakt in het requiem veelvuldig gebruik van de oude Gregoriaanse lijnen en het resultaat is een meditatief Agnus Dei dat rust, vrede en vertrouwen ademt. Het laatste stuk is Musiciens qui chantez van de Nederlandse componist Johan Wagenaar. Wagenaar grijpt, net als zijn collega en tijdgenoot Alphons Diepenbrock, met zijn compositie terug op de stijl van Sweelinck die een volle drie eeuwen eerder componeerde. Met de tekst gaat hij nog wat verder terug, naar een 16de eeuwse tekst van Hubert Waelrant. Het is een fris en grappig stuk, waarin heel toepasselijk de spot wordt gedreven met zangers die naast de noten grijpen en de tekst verhaspelen. We slagen erin beide fouten meteen in onze eerste pogingen te maken. Dat is vooral te danken aan de rappe en ritmische Franse teksten en het feit dat de muziek van Wagenaar ons ruime mogelijkheid laat om de fouten die hij in de tekst beschrijft ook in het lied te laten optreden. Na dit laatste stuk is het tijd voor een pauze. We genieten van de lunch en van de mogelijkheid om oude bekenden te begroeten en met gelijkgestemden (in deze vooral: mensen in dezelfde stemgroep) te praten over de muziekstukken, muziek in het algemeen, koetjes, kalfjes en wat dies meer zij. Tido doet een ronde langs de verschillende ontstane groepen om een vinger aan de pols te houden of om kennis te maken. Hij zingt vandaag met ons mee en neemt zo het voortouw in het versterken van de band van het Kamerkoor met de amateurmuziek.

Voor veel van ons is het middagprogramma toch het hoogtepunt. Met zangers uit het Kamerkoor nemen we per stemgroep de verschillende stukken nog eens goed door. De nootjes kennen we wel ongeveer, zo houden we ons voor. De vriendenvereniging is eigenlijk een wat ingetogener fanclub. Dus de kans om technische tips van professionele zangers en onze idolen te krijgen laten we niet aan ons voorbijgaan. Er wordt de middag met veel plezier gewerkt door alle stemgroepen. En wanneer we bij elkaar komen om het repertoire voor vandaag opnieuw samen door te nemen, nu weer onder leiding van Frank Hameleers, is het verschil met de ochtendrepetities goed merkbaar. De muziek begint nu toch echt leuk te klinken. Omdat de theaterzaal veel geluid absorbeert en daardoor moeilijk zingt, besluiten we de dag met een ‘concert’ in het trappenhuis, waar geluid dankzij het

hoge plafond en de wanden van beton en glas verder doorklinkt. Ons publiek voor dit afsluitende concert bestaat uit een handjevol familieleden en misschien een enkele dorpsbewoner. Dat mag de pret niet drukken. We hebben een dag lekker gezongen, we hebben het een en ander geleerd en het resultaat klinkt, in ieder geval in onze beleving, niet onaardig. We besluiten met Musiciens qui chantez van Wagenaar, dat eindigt met die dubbele ontkenning in de tekst “Et je vous prie,que vous soyez soigneux de ne chanter, que vous n’avez à boire.” En op triomfantelijke toon zingen wij “à boire!”. Voldaan aan het einde van een dag repeteren en zingen en tevreden met het resultaat, voegen wij de daad bij het woord. — Martijn Bakker

Cantus Nobilitas

Composities geschreven voor of gewijd aan het Nederlands Kamerkoor •

edurende het bestaan van het Nederlands Kamerkoor van nu meer dan driekwart eeuw zijn vele composities geschreven op verzoek van dirigent, in opdracht van diverse instanties, of uit eigen beweging door de componist. Het aantal zal in de vele tientallen lopen, in een later stadium zullen we ons aan een telling wagen. Het aantal is in elk geval te groot om in één aflevering van dit magazine de revue te passeren, en ook te groot om zonder selectie te worden gepresenteerd.

werken geselecteerd die ook weer door het Kamerkoor onder leiding van latere dirigenten op het programma zijn gezet, en de categorie van composities die zoveel impact hebben dat ze op grammofoonplaat of later op compact-disc zijn vastgelegd. De lijst laat een clustering van vooral Nederlandse composities in het begin van de jaren 50 zien. Dat heeft een aanwijsbare oorzaak. Kort na de oorlog was het NKK één van de zeer weinige professionele kamerkoren. Vooral hun succesvolle optredens in het buitenland (Italië, Spanje, Frankrijk, Engeland) waren een kleine sensatie en zorgden voor veel aandacht in de Nederlandse pers. Dit stimuleerde een niet gering aantal componisten om voor kamerkoor te gaan schrijven, nog aangewakkerd door Felix de Nobel zelf, die voortdurend bij de componisten in zijn netwerk bedelde om ‘koortjes’. Die bijzondere aandacht van componisten verflauwde in het einde van de jaren 50. Daarna werden nog wel werken voor De Nobels Kamerkoor gecomponeerd maar die hebben geen repertoire gehouden.

Voor deze aflevering is ervoor gekozen om de presentatie te beperken tot de periode dat Felix de Nobel het dirigeerstokje zwaaide, dat zijn dus de jaren 1937 tot 1972. Een ander selectiecriterium is het belang van de compositie. Dan kan men aan vier categorieën denken. In de eerste plaats aan composities, die uit eigen beweging van de componist voor het koor zijn geschreven, maar nooit zijn uitgevoerd, mogelijk omdat ze niet in de smaak zijn gevallen. In de tweede plaats aan composities die kort na het ontstaan één of enkele keren zijn uitgevoerd en daarna nooit weer, en die men dus niet voor vergetelheid heeft kunnen behoeden. Deze twee categorieën zullen hier niet hier vermeld worden. Voor deze lijst zijn de koor-

Piet Ketting (1904-1984): Deuntien/Deuntjen (1940) Op tekst van P.C. Hooft. Voor het eerst uitgevoerd 23 november 1940 in het Concertgebouw. Het werk is een van de vroegste werken die voor het Nederlands Kamerkoor zijn geschreven. Het is in 1981 weer uitgevoerd onder leiding van Hans van den Hombergh in het programma Nederlanders sinds Diepenbrock. Een opname van dit concert is opgenomen in de cd-box The Netherlands Chamber Choir 10 years of concerts (zonder nummer), uitgebracht door de Transcriptiedienst van de Wereldomroep in 1991.

Het Nederlands Kamerkoor met Felix de Nobel, 1954

1946 Trois chansons Bretonnes Henk Badings (1907-1987) 1943 Antiphona de morte Rudolf Mengelberg (1892-1959)

1940

1945

1940 Deuntien/Deuntjen Piet Ketting (1904-1984):

1948 Carillonage Henri Zagwijn (1878-1954)

Cantus Nobilitas Rudolf Mengelberg (1892-1959): Antiphona de morte (1943) Pas in 1947 voor het eerst uitgevoerd, ongetwijfeld ten gevolge van de oorlogsomstandigheden. Het werd geselecteerd om onder leiding van Risto Joost uitgevoerd te worden op 12 oktober 2012, in het programma Een traditie van vernieuwing, bij de viering van het 75-jarig bestaan van het NKK, omdat het ‘De allereerste compositieopdracht die het Nederlands Kamerkoor gaf ’ zou zijn. Uit dit lijstje blijkt dat het niet het eerste werk is dat voor het koor is geschreven. Er is geen opname van bekend.

Door Eppo Doeven geïllustreerde binnenhoes van de Philipsplaat met Partita Piccola en Wandrers Nachtlied

Alexander Voormolen (1895-1980): Wandrers Nachtlied (1950) Op tekst van Goethe. Dit werk beleefde een ontstaansgeschiedenis vergelijkbaar aan het vorige: première op 4 juli 1950 tijdens het Holland Festival, ook te vinden op één van de eerste Philips-grammofoonplaten (N00127R). Veel later (1996) werd het opgenomen onder leiding van Uwe Gronostay op de cd Vox Neerlandica II (NM Classics 92065). De leden van Cantus die dit onder leiding van Ananda Goud in 2008 hebben ingestudeerd, zullen zich dit nog herinneren als een ervaring van buitengewone schoonheid.

Henk Badings (1907-1987): Trois chansons Bretonnes (1946) Op teksten van Théodore Botrel. Voor het eerst 21 januari 1948 uitgevoerd. Het werk bestaat uit drie liederen: La nuit en mer, La complainte des âmes, Soir d’été. De deeltjes 1 en 3 werden in 1981 weer uitgevoerd onder leiding van Hans van den Hombergh in het programma Nederlanders sinds Diepenbrock. Een opname hiervan is opgenomen in de cd-box The Netherlands Chamber Choir 10 years of concerts (zonder nummer), uitgebracht door de Wereldomroep in 1991.

Frank Martin (1890-1974): Songs of Ariel (1950) Volgens het voorblad van de partituur Dédié à Felix de Nobel et son merveilleux Nederlands Kamerkoor. Toonzetting van vijf gedichten uit Shakespeare’s toneelstuk The Tempest. Pas op 7 maart 1953 voor het eerst in Nederland uitgevoerd, maar in september 1951 al door het Kamerkoor gezongen tijdens het Festival van Edinburgh. Het zou een van de belangrijkste koorwerken van de 20ste eeuw worden. Onder leiding van Felix de Nobel werd het op de plaat gezet, een dubbel-lp die in 1975 werd uitgebracht (Zes eeuwen koorklanken, BASF 29-25476-3). Een uitvoering in 1953 is te horen op de cd Portret van Nederlands Kamerkoor in de Philips Dutch Masters-serie (482098-2). Het werd geselecteerd om uitgevoerd te worden op 12 oktober 2012 onder leiding van Risto Joost, ter gelegenheid van de viering van het 75- jarig bestaan van het NKK.

Brief van Henk Badings

aan Felix de Nobel, 1949

Lex van Delden (1919-1988): Partita piccola (1950) Première op 4 juli 1950 tijdens het Holland Festival. Een opname hiervan werd uitgebracht op één van de eerste Philips-grammofoonplaten (N00127R). Op 20 oktober 2009 werd het in Arnhem opnieuw uitgevoerd onder leiding van Risto Joost, ter herdenking van het 90ste geboortejaar van de componist.

Voorblad van de partituur Dédié à Felix de Nobel et son merveilleux Nederlands Kamerkoor

1950 Partita piccola Lex van Delden (1919-1988)

1953 Le vrai visage de la paix Rudolf Escher (1912-1980)

1952 O magnum mysterium Francis Poulenc (1899-1963)

1953/54Choros II, deel 1, La nuit Anthon van der Horst (1899-1965)

1953 Cantica pro tempore natali Herman Strategier (1912-1988)

1950

1955

1950 Wandrers Nachtlied Alexander Voormolen (1895-1980)

1950 Songs of Ariel Frank Martin (1890-1974)

1960

1952 Sonnet, op.36 nr.5 Marius Flothuis (1914-2001)

1958 Drie koren op Italiaanse tekst Hendrik Andriessen (1892-1981)

Lees verder blz. 30

Cantus Nobilitas

Henri Zagwijn (1878-1954): Carillonage (1948) Deze 3 liederen van de Loire komen we voor het eerst tegen in een programmaboekje voor een concert van het NKK op 29 januari in Triëst. Het Kamerkoor onder leiding van Hans van den Hombergh zette het op de in 1981 uitgebrachte lp Nederlandse koorwerken uit de 20ste eeuw (CBS 71110). Francis Poulenc (1899-1963): O magnum mysterium (1952) Het is het eerste van de Quatre motets pour le temps de Noël – de overige drie werden aan andere musici opgedragen. Voor het eerst uitgevoerd door het NKK onder Felix de Nobel op 3 november 1952 in Madrid; op 22 december 1952 voor het eerst te horen in Nederland, tijdens een kerstconcert in Winschoten. Een uitvoering in 1953 is te horen op de cd Portret van Nederlands Kamerkoor in de Philips Dutch Masters-serie (482098-2). Een actuelere opname (1998) is die onder leiding van Eric Ericson, uitgebracht op de cd Sacred Choral Music (Globe GLO 5185). Recentelijk (december 2012) werd het nog uitgevoerd onder leiding van Béni Csillag in het programma Kerst met Karin Bloemen.

Hoes van de lp Nederlandse koorwerken uit de 20ste eeuw

Marius Flothuis (1914-2001): Sonnet, op.36 nr.5 (1952) Op tekst van Jan Campert. Voor het eerst uitgevoerd 4 juni 1952. De opname van een radio-uitzending op 27 april 1959 is te vinden op de cd Vrij is het lied (mf80), vervaardigd in eigen beheer en aangeboden aan Marius Flothuis ter gelegenheid van zijn 80ste verjaardag. Rudolf Escher (1912-1980): Le vrai visage de la paix (1953) Op tekst van Paul Eluard. Voor het eerst uitgevoerd op 22 april 1954. Een uitvoering onder leiding van Hans van den Hombergh is te horen op de geheel aan Escher gewijde lp, in 1981 opgenomen en uitgebracht (Donemus CV 8104). Het werk is in mei 2012 nog uitgevoerd door het NKK onder leiding van Peter Dijkstra.

Voorblad van de cd-box 10 years of concerts

nummer voor het NKK geworden. Een live-uitvoering van het NKK en het Concertgebouworkest onder leiding van Felix de Nobel op 20 maart 1960 werd op lp door Donemus uitgebracht (DAVS 6104). De a-cappellaversie werd in 1980 weer op het repertoire genomen en uitgevoerd onder leiding van Kerry Woodward in het programma Muziek uit de 19de en 20ste eeuw. De opname hiervan is opgenomen in de cd-box The Netherlands Chamber Choir 10 years of concerts (zonder nummer) uitgebracht door de Wereldomroep in 1991. In 1981 werd het uitgevoerd onder leiding van Hans van den Hombergh in het programma Nederlanders sinds Diepenbrock. Zij zetten het ook op de in 1981 uitgebrachte lp Nederlandse koorwerken uit de 20ste eeuw (CBS 71110).

Herman Strategier (1912-1988): Cantica pro tempore natali (1953) Het werk bestaat uit twee delen en is geschreven in opdracht van de Gemeente Amsterdam voor het Nederlands Kamerkoor. Dat laatste vermelden we op gezag van Wouter Paap, de wandelende encyclopedie van het Nederlandse muziekleven in die jaren, maar we hebben er verder geen ondersteunende informatie voor kunnen vinden. Wel staat vast dat Strategier andere composities aan het Kamerkoor heeft gewijd. Het tweede deel van de Cantica is voor het eerst uitgevoerd op 23 december 1953 en door Donemus geruime tijd na hun ontstaan op grammofoonplaat vastgelegd (DAVS 6104).

Hendrik Andriessen (1892-1981): Drie koren op Italiaanse tekst (Tre canzoni) (1958) De drie koren zijn: Stornello, Sento nel core en Danza, Danza. Première op 10 februari 1959 onder leiding van Felix de Nobel. Alleen van Stornello is een opname van het NKK op lp bekend, namelijk onder leiding van Hans van den Hombergh op de in 1981 uitgebrachte lp Nederlandse koorwerken uit de 20ste eeuw (CBS 71110).

Anthon van der Horst (1899-1965): Choros II, deel 1, La nuit (1953/54) Op tekst van Charles Péguy. Het volledige Choros II telt drie delen en beleefde zijn première voor de VPRO-radio in 1956. De première van deel 1 (La Nuit) vond al op 24 december 1954 plaats, ook voor de VPRO-radio. Van dit deel bestaan twee versies: voor a-cappellakoor en voor koor met orkest. Het is een waar succes

— Gerard Maassen

Cantus Nobilitas

In de keuken van de muze •

Verslag openbare repetitie: Daniel Reuss leidt het Nederlands Kamerkoor

Daniel Reuss leidt het Nederlands Kamerkoor? Daniel Reuss ìs toch Cappella Amsterdam? Zeker, al sinds 1990. Maar het Nederlands Kamerkoor en Cappella Amsterdam werken al jaren samen in het project Meesters & Gezellen, waarbij jonge zangers gecoacht worden door ervaren leden van beide koren samen om daarna gemeenschappelijk een serie concerten te geven – dit voorjaar onder leiding van Daniel Reuss. Hij staat trouwens niet voor het eerst voor het Kamerkoor, want eind jaren ’90 dirigeerde hij het grootste deel van de bijzondere cd met werk van Robert Heppener die het Nederlands Kamerkoor toen opnam. Maar ‘the proof of the pudding is in the eating’ en wat de vrienden op 18 februari tijdens de open repetitie in de Kauwgomballenfabriek kregen voorgeschoteld smaakte uitstekend: stevige kost, prima samenwerking.

Jan Kruys

Naast ons is een jongeman aangeschoven die net als ik over een partituur beschikt en die de componist blijkt te zijn van Eros, het werk waarmee we beginnen: Lucas Wiegerink. Zijn compositie is een beetje een vreemde eend in het Amerikaanse programma dat Daniel Reuss heeft samengesteld en het zal ook niet in alle concerten worden gezongen. Daniel Reuss opent: “We hebben ongeveer een uur voor dit stuk, want als we morgen een concert willen geven met de andere stukken hebben we daar ook tijd voor nodig. Ik kan er ook niets aan doen, zo is het leven. Ik vraag me af waarom… Wel, ik begin te slaan (hij laat het zien) en als ik hier ben is dat de één van maat één. Dan zet het harmonium in (dat doet het inderdaad). De zangers beginnen niet tegelijk, maar faden in – ja toch?” Dat laatste naar de componist die instemmend knikt.

“Zeg componist, moeten die solo’s eigenlijk rauw Grieks of mooi gevoileerd?” Terwijl zijn aandacht voor details nooit verslapt keert Reuss zich steeds meer naar de interpretatie. Het wordt steeds duidelijker wat Reuss met het stuk wil en ook dat het daar wèl bij vaart. “Een beetje exotisch graag, Maltees zou mooi zijn,” of “het is nog steeds vrij netjes wat jullie doen.” Daarom wordt de druk opgevoerd. In een volgende passage waarin sommige zangers moeten zingen en andere fluisteren vraagt Reuss: “Willen degenen die in maat 129 fluisteren dat iets méér doen als het vieze mannetje? Componist, mag ik even proberen?” Hij geeft een andere verhouding in dynamiek aan tussen zingen en fluisteren, laat dat uitvoeren en concludeert: “Ik vind dit veel mooier.” Lucas Wiegerink is het daarmee eens. “Het moet niet te mooi klinken, niet zó dat je hoort dat jullie ervoor doorgeleerd hebben.” Even later klinkt een koor van hitsige vissers met vrolijke guirlandes van tonen van de vrouwen eromheen. Maar

Weinig tijd of niet, Reuss werkt heel nauwkeurig. “Wel graag aandacht voor de accentjes die er vaak staan. Op hogere noten komen die met de inzet vanzelf maar bij lagere noten moet je wat extra’s geven.” Even later: “Als er ergens om je heen een crescendo gemaakt wordt en dat crescendo staat niet in jouw partij, dan moet je niet meedoen!”

Jan Kruys

Cantus Nobilitas

dan zegt Reuss: “Lucas, het zal wel onbevredigend zijn maar we stoppen hiermee. De andere dingen moeten ook.”

stuk – 35 minuten – achter elkaar, dan even te pauzeren en ten slotte het hele werk nog eens en daar zijn de zangers het roerend mee eens. Grondig wordt het stuk doorgewerkt en bijgevijld. Er ontgaat Reuss zelden iets, of het nu om zuiverheid, intonatie, ritmische precisie of dynamiek gaat, maar altijd in dienst van de intentie van de muziek en de tekst. Eigenlijk blijkt de Passion één lange lastige passage, aan alles moet intensief gewerkt worden en de tijd vergaat snel. We moeten echt even stoppen en dan is er nog tijd voor één doorloop, meer zit er niet in.

In de lunchpauze, als iedereen ergens iets eet, is tenor João Moreira in zijn eentje bezig in de repetitieruimte. Stoelen en lessenaars worden anders neergezet of aan de kant geschoven. Uit een hoek haalt hij allerlei slagwerkinstrumenten tevoorschijn die dienst gaan doen in The little match girl passion van de Amerikaanse componist David Lang die ons de hele verdere middag zal bezighouden. In het libretto dat Lang zelf schreef heeft hij de Matthäus-Passion en Hans Christian Andersen’s Het meisje met de zwavelstokjes in elkaar geschoven tot een bijzonder geheel. Het werk is voor klein vocaal ensemble met vier solisten die ook het slagwerk bespelen. Het Kamerkoor voert het uit met acht zangers waarvan er vier solist/slagwerker zijn.

Ik hoor Reuss tegen een paar zangers zeggen: “Het is een hele geruststelling dat we morgen nog twee repetities met de hele groep hebben. Het is toch niet verkeerd om een stuk drie keer gezongen te hebben vóór je het in het publiek brengt!” Hetzelfde hoor ik van mezzo Karin van der Poel. “We hebben te weinig tijd,” zegt ze, “dit moet je net als bij een solo weg kunnen leggen, even laten liggen en weer opnemen zodat het in je lijf kan gaan zitten en je het in een flow kunt zingen. Dan maakt het vast veel indruk.”

“Willen degenen die in maat 129 fluisteren dat iets méér doen als het vieze mannetje? Componist, mag ik even proberen?”

Karin heeft een punt, vind ik. Ik maak deze openbare repetities van het NKK nu al jaren mee en ik zie dat de eisen aan de zangers hoger geworden zijn – wat op zich niet erg is – terwijl er veel minder repetitietijd beschikbaar is want die moet betaald worden. Er wordt bezuinigd over de ruggen van de uitvoerenden. Dan zingen ze het hele stuk, vertellen het hele verhaal van het meisje dat doodvriest terwijl om haar heen achter vrolijk verlichte ramen oudejaarsavond wordt gevierd. Als het even vastloopt nemen ze de tijd om op adem te komen. Dit kun je niet onaangedaan zingen.

Zo zitten dan na de pauze acht zangers rond Daniel Reuss en naast hem zit de Engelse tenor en Nederlands Kamerkoorlid William Knight die zal optreden als taalcoach. Reuss stelt voor om eerst de lastigste passages door te nemen, daarna het hele

— Jan Verhoef

ZINGEN ANNO NÚ

Haarlem & Amsterdam vr 26 juni t/m zo 5 juli 2015 Voor iedereen die van koormuziek en van zelf zingen houdt is de Koorbiënnale een festival om niet te missen. In de Haarlemse binnenstad vindt de achtste editie plaats met heel uiteenlopende vormen van samenzang. Prachtlocaties zoals de Grote of St Bavokerk, de Waalse Kerk en de Philharmonie bieden plaats aan vocale topgezelschappen uit binnen- en buitenland, met het Nederlands Kamerkoor en Cappella Amsterdam. In talloze Haarlemse hofjes kunnen amateurensembles van niveau zich laten horen. De prachtige binnen- en buitenlocaties vormen het decor voor muzikale gebeurtenissen van het allerhoogste niveau, waarbij de grenzen tussen uitvoerenden en publiek vervagen of zelfs worden opgeheven. Waarom zingen mensen samen? Om hun levens te vieren, hun doden te herdenken, elkaar te verleiden of verhalen te vertellen. Al deze aspecten komen tijdens deze Koorbiënnale aan bod. Geopend wordt met de Missa Salisburgensis uit 1682 van Heinrich Ignatz von Biber, waar-

voor liefst zeven gezelschappen in de Grote of St Bavokerk met een ruimtelijke opstelling deze feestmuziek vol pracht en praal laten schitteren. In de Misa Criolla en de Night of the Unknown Soldier wordt zingend stilgestaan bij oorlogsleed, in de gechoreografeerde Ballroom Dreams verleiden zangers elkaar op jazzmuziek. Een bourgondisch menu van eten, drinken en samenzang wordt geserveerd door twee traditionele mediterrane ensembles, La Cunfraterna di a Serra en Lo Cór de la Plana, of geniet van de vermaarde fietsconcerten tijdens de Korennacht verzorgd door de zangers van het Nederlands Kamerkoor. Het festival sluit af in het Amsterdamse Muziekgebouw aan ’t IJ met Human Requiem, een baanbrekende geënsceneerde versie van Ein Deutsches Requiem van Johannes Brahms. Omarm de volheid van het leven, kom naar de Koorbiënnale! Bekijk het gehele programma en koop uw kaarten op

www.koorbiennale.nl

Het Nederlands Kamerkoor op het EUROPA CANTAT festival . Niet alleen in Nederland zijn er meer dan een miljoen koorzangers, zingen is in heel Europa populair. Het is dan ook geen verassing dat het EUROPA CANTAT, Europa’s grootste korenfestival, meer dan drieduizend deelnemers trekt. Het vindt eens in de drie jaar plaats, steeds in een andere Europese stad. In 2009 was Nederland gastland: Utrecht stroomde vol met koorzangers, dirigenten en componisten. Van 24 juli tot 2 augustus dit jaar vindt het festival plaats in Pécs, een pittoresk stadje in Hongarije. Het Nederlands Kamerkoor vervult hier een eervolle rol: het koor is uitgenodigd als ‘special guest artist’: het enige professionele ensemble op het festival en in deze opvolger van het Lets Radiokoor, dat deze rol vervulde tijdens de editie in 2012.

aar Ook n AT? CANT A P EURO ia aan v e j d l ! Me 15.hu 0 2 s c .ecpe www 34

VOORUITBLIK

Acht dagen lang is Pécs het podium voor koorconcerten in de meest uiteenlopende muziekstijlen: klassiek, folk, jazz, musical, opera en vocal pop, met composities uit alle windstreken. Topdirigenten en zangers uit de professionele koorwereld geven meer dan vijfenvijftig verschillende soorten workshops aan amateurzangers en koren. Ook training voor koormanagers behoort tot de activiteiten: managers van topkoren onderwijzen jonge, talentvolle managers tijdens het Youth Event Management Programme. De European Choral Association – Europa Cantat (ECA – EC), organisator van het festival, heeft als doelstelling de kwaliteit van vocale muziek in Europa te verbeteren en te innoveren. Het Nederlands Kamerkoor heeft met het project Zingen doe je samen laten zien hoe je op innovatieve manier educatie kunt benaderen: door middel van coachings, voorprogramma’s, en bezoeken aan repetities en concerten van het NKK verstevigt het koor de band tussen professionele koren, de rijke amateurkorensector in Nederland en zalen. Goede reden voor het ECA – EC om het Nederlands Kamerkoor uit te nodigen als special guest artist.

Een belangrijk onderdeel van EUROPA CANTAT festival zijn de zogenaamde ateliers: workshops voor individuele koorzangers, koren, dirigenten en componisten. Tijdens EUROPA CANTAT krijgen amateurzangers de kans om samen te werken met zangers van het Nederlands Kamerkoor. In verschillende workshops werken zij aan allerlei aspecten van koorzang: stemtechniek, ademsteun, intonatie, enzovoorts. Bovendien laten zangers van het Kamerkoor zien hoe je nu écht een koor vormt: in speciale ‘blending sessions’ komen de unieke kwaliteiten aan bod die nodig zijn voor koorzang. Ook de vaste gastdirigent van het Nederlands Kamerkoor, Klaas Stok, geeft een workshop. Waar zangers meer focussen op stemtechniek en koorzang, gaat hij dieper in op uitvoering, repertoire en interpretatie. Directeur Tido Visser speelt ook een rol in het programma van EUROPA CANTAT festival. Binnen het Youth Event Management Programme (YEMP) geeft hij een lezing over het managen van een muziekensemble. Hoe geef je zakelijk leiding aan een koor, hoe zet je een aantrekkelijke programmering neer, hoe onderscheid je je van andere koren, hoe maak je een beleidsplan? Tido Visser heeft jarenlange ervaring in het managen van uiteenlopende muziekensembles, maar begon ooit zelf als professioneel musicus. Hij deelt zijn kennis en ervaring met jonge, talentvolle organisatoren.

Als special guest artist speelt het Nederlands Kamerkoor een belangrijke rol in de programmering van het festival. Allereerst geeft het koor twee concerten: een uitvoering van het programma De Tijd Staat Stil en een programma speciaal samengesteld voor EUROPA CANTAT: Composing a world. De Tijd Staat Stil (zie pagina 12) is een bijzonder programma waarin het Nederlands Kamerkoor laat zien wat er mogelijk is met koormuziek en moderne media. Het dient als inspiratiebron voor de aanwezige koren om na te denken over nieuwe presentatievormen. Composing a world onderstreept het belang van opdrachtcomposities. Het is een exposé van werken die in de lange historie voor het Nederlands Kamerkoor werden geschreven. Sommige van die werken behoren nu tot het standaard koorrepertoire: denk aan Quatre Motets pour le temps de Noël van Francis Poulenc, of Songs of Ariel van Frank Martin. Composing a world is een showcase voor dit soort werken, maar geeft ook hedendaagse, veelbelovende componisten een podium: in samenwerking met TENSO schrijft het Nederlands Kamerkoor een nieuwe compositieopdracht uit aan het grote Estse talent Pärt Uusberg.

Het festival wordt het hoogtepunt van de zomerse activiteiten van het Nederlands Kamerkoor. Maar het is ook het begin van mooie samenwerkingsverbanden: tijdens het festival zet het Nederlands Kamerkoor een Holland House op met ZIMIHC, instituut voor de amateurkunst in Utrecht. Het Holland House wordt dé thuisbasis voor alle Nederlanders aanwezig op het festival. Het biedt artiesten, deelnemers, bedrijfsleven en de lokale gemeenschap de kans elkaar in een ontspannen sfeer te ontmoeten, en kennis te nemen van de ongelofelijke koorcultuur die ons land rijk is. ZIMIHC en het Nederlands Kamerkoor blijven ook na het festival nauw samenwerken, met de ambitie om in 2021 dit mooie korenfestival opnieuw naar Utrecht te halen.

Backstage

•

Jasper Klaas Stok Schweppe is al jarenlang is bariton betrokken bij het bij het Nederlands Kamerkoor, Kamerkoor. als Sinds koorleider, 2005 behoort repetitor hij en vaste tot degastdirigent. vaste kern van Een hetkijkje koor.inEen zijnkijkje leven in binnen zijn leven én buiten binnen hetén Nederlands buiten het Kamerkoor. koor.

ProperPictures

Wat is jouw rol bij het Nederlands Kamerkoor? Als koorleider was ik jarenlang verantwoordelijk voor alle zaken die de zangers betreffen: indelen wie wat zingt, repetitietijd inschatten, repeteren met het koor voor producties met gastdirigenten en orkestproducties, en natuurlijk eigen producties dirigeren. Tegenwoordig werk ik nog als freelance dirigent bij het Nederlands Kamerkoor. In de afgelopen tijd dirigeerde ik verschillende producties en maakte cd-opnames. Ook voor het komende seizoen staan twee producties op het programma: De Tijd Staat Stil en tijdens het EUROPA CANTAT festival het programma Composing a World. Welke activiteiten naast het Nederlands Kamerkoor heb je verder nog? Sinds maart ben ik koorleider van het Groot Omroep Koor. Daarnaast ben ik dirigent en artistiek leider van Consensus Vocalis en van het Nederlands Opera- en Concertkoor. Als freelance dirigent werk ik regelmatig in Duitsland, komend seizoen bijvoorbeeld bij Chorwerk Ruhr en het koor van de NDR in Hamburg. Ook doceer ik koordirectie aan het Artez Conservatorium in Zwolle. Naast mijn taken als dirigent ben ik ook actief als organist. Ik ben vaste bespeler van het Baderorgel in de Walburgiskerk te Zutphen, een bijzonder instrument dat voor een groot deel uit 1640 dateert. In de zomer geef ik daar orgelconcerten.

Hobby’s Daar heb ik niet veel tijd voor… Wat ik leuk vind is reizen, wandelen, koken; en ik ben dol op Apple-gadgets… En, o ja, zingen! Lekkerste recept Het liefst maak (en eet) ik Italiaans, en dan vooral pasta op de klassieke manier: bolognese, met ingekookte rode wijn, en de vaste combi van ui, bleekselderij en wortel. Simpel maar bijzonder lekker. Favoriete muziek Alles van Bach! Als organist kun je daar natuurlijk niet omheen. Maar ook het dirigeren van de Matthäus-Passion vind ik geweldig. Niet zo’n verrassende keuze wellicht. Een goede tweede is Messiaen. Beide componisten combineren een ongelofelijk ingenieuze compositietechniek met emotionele en religieuze diepgang. Mooiste boek Lezen doe ik weinig. Het laatste goede boek dat ik las was Geheime Kamers van Jeroen Brouwers… Niet dat dat het beste boek is dat ik ooit gelezen heb. Dan kom ik eerder uit bij de boeken van Umberto Eco. Mooiste plek op aarde Dat zijn er erg veel. Plekken waar ik geweest ben en die ik erg mooi vond waren Tanzania, Corsica (gekleurde rotsformaties aan de westkust), de uitgestrektheid van de Waddeneilanden, de architectuur van Italië, de heuvels van Toscane… teveel om te kiezen. Als het dan toch moet, dan kies ik voor de Alpen.

WORD DONATEUR

Uw steun, onze adem De zangers van het Nederlands Kamerkoor zingen met hart en ziel. Ze vragen het uiterste van zichzelf. Elk concert weer. Ze ademen muziek. Samen maken ze die unieke koorklank, en brengen de magie van koormuziek tot leven. Voor u. En u kunt hen steunen.

Een koor van wereldniveau. Met uw steun blijft het Nederlands Kamerkoor aan de wereldtop. Onze zangers streven steeds weer het allerhoogste niveau na.

Tenor Albert van Ommen en bas Gilad Nezer foto: ProperPictures

Een koor met ambities We verkennen grenzen. Met nieuwe formats, en met uitdagende partners uit andere kunstdisciplines. Of het nu ballet, toneel of beeldende kunst betreft. Het leidt tot uitvoeringen die je niet alleen als mooi ervaart, maar ook als een belevenis.

Een koor met een verantwoordelijkheid We kijken over onze schaduw heen. We willen dat mensen nog generaties lang van koormuziek kunnen genieten. Als toehoorder of als beoefenaar. Daarom hebben we het educatieproject Zingen doe je samen! ontwikkeld. Bij 50% van onze concerten werken we samen met een lokaal amateurkoor. Ze krijgen coaching, zingen in ons voorprogramma, gaan gratis naar ons concert en werven publiek. We zetten compositieopdrachten uit aan topcomponisten én aan jong talent. Tevens ontwikkelen we educatieprogramma’s voor jonge professionals.

Peter Dijsktra, de nieuwe chef-dirigent foto: Astrid Ackermann

Word donateur van het Nederlands Kamerkoor en geef aan een van de beste koren ter wereld. U kunt ons steunen door maandelijks een bedrag te doneren. Vanzelfsprekend biedt het Nederlands Kamerkoor u aantrekkelijke voordelen, gerelateerd aan de hoogte van uw donatie. U ontvangt o.a. het NKK-Magazine en uitnodigingen voor speciale activiteiten, Meet & Greets en ontvangsten rondom onze concerten. Daarnaast worden u interessante kortingsacties aangeboden die u de mogelijkheid geven om uw relaties mee te nemen naar concerten van het Nederlands Kamerkoor.

Het Nederlands Kamerkoor heeft de ANBI-status, wat betekent dat uw gift onder bepaalde voorwaarden extra financieel aftrekbaar is. Wij informeren u hier graag over. Wij danken u bij voorbaat voor uw steun. Word donateur via het bestelformulier in dit magazine of op onze website: www.nederlandskamerkoor.nl/steun

OVER DE GRENS

Over de grens

• Naar Malta – over de urgentie van kunst

Er is de afgelopen jaren veel geschreven en gedebatteerd over onze subsidiecultuur. We hebben met elkaar jaren geleden afgesproken een klein deel van ons belastinggeld te besteden aan kunst en cultuur. Daardoor is de geefcultuur in ons land niet vergelijkbaar met die in de Verenigde Staten, waar de private giften vele malen hoger zijn dan in Nederland. Als we met elkaar zouden besluiten die richting op te gaan, vergt dat tijd. Tijd voor de organisaties om het bewustzijn te doen groeien in de samenleving dat de overheid minder geeft aan kunst en cultuur, en dat wij dat als burgers zelf moeten oppikken. De overheid heeft al in 2012 een krachtig signaal afgegeven dat er meer eigen verantwoordelijkheid moet komen. Cultureel ondernemerschap heet dat. Het ging gepaard met fikse bezuinigingen. Het stuitte in eerste instantie op stevig verzet uit de kunstwereld. Er werd veel gedebatteerd. Niet over de bezuinigingen zelf, daarvan zag iedereen de noodzaak wel in. Maar wel over de manier waarop en de snelheid waarmee. Telkens bleek het lastig om aan te tonen wat het belang is van kunst. Al snel werden de – overigens overtuigende – cijfers ter hand genomen om aan te tonen dat subsidiegeld zichzelf terugverdient, in allerlei vormen. Of men gooide het over een andere boeg: het belang van kunst voor de geestelijke en motorische ontwikkeling van het kind. Of het belang van behoud van ons cultureel erfgoed. De argumenten bleken ontoereikend. Het was een gebrekkig verhaal voor een onwelwillend gehoor. Op 10 januari j.l. waren wij in Malta. Het Nederlands Kamerkoor trad aan onder leiding van Paul van Nevel in wat een try-out zou zijn van ons programma De Laatste Lamentatie zoals dat aanstaande november in Nederland zal klinken. Lamentaties van Engelse renaissancemeesters als Robert White, het koor in een kring, met kaarsen eromheen. Voor elk deel dooft een kaars, en zo klinkt het laatste Jerusalem in het volstrekte duister.

- advertentie -

BROEKMANS De webshop van Broekmans heeft een schat aan bladmuziek en een uitgelezen collectie klassieke cd’s en literatuur over muziek. U vindt er steeds de nieuwste uitgaven en u kunt een keuze maken uit een groeiend aanbod van duizenden titels. www.broekmans.com

Het program ma De Laatste La mentatie wo rdt in november 2015 in Nede rland uitgevoerd. Kijk op pagin a 12 voor me er informatie.

BUITENKUNST Zangweekenden en zangwerkplaatsen voor beginners. Workshopweken en Masterclasses voor gevorderden. Van Sweelinck en Purcell, via Whitacre, naar Lady Gaga. Buitenkunst biedt een divers zomerprogramma!

www.buitenkunstrandmeer.nl

HUISMUZIEK Een gevarieerd aanbod van muziekcursussen voor zangers en instrumentalisten, amateurs en professionals is te vinden op www.huismuziek.nl. U kunt ook gratis het cursusboekje aanvragen via info@huismuziek.nl of 0268450788. www.huismuziek.nl

De directeur van het vooraanstaande festival in Malta sprak zijn zorgen uit. Wij zouden zijn festival openen, maar een programma met lamentaties als opening van een festival? De directeur vond het een gewaagde keus, waar hij wel even van wakker had gelegen. Twee dagen voor het festival kwam het nieuws van de afgrijzenwekkende aanslag op de redactie van Charlie Hebdo en de Joodse supermarkt. Wij stelden de directeur voor een minuut stilte te houden voor de slachtoffers. Langzaam drong tot hem én ons door dat we geen beter programma hadden kunnen samenstellen. En zo kwam de avond: een zaal vol internationale barokliefhebbers, vele ook uit Frankrijk. De directeur opende het festival, bekende zijn aanvankelijke zorgen over het programma, maar gaf tegelijk aan dat – hoe schrijnend ook – het festival niet op een betere manier kon beginnen. De minuut stilte die volgde was geladen, zwaar geladen. Onze zangers werden overmand door emoties, konden hun ademhaling maar ternauwernood de baas. De muziek was niet alleen toepasselijk, maar ook verschrikkelijk mooi. En zo kwam uiteindelijk het Jerusalem. De laatste kaarsen werden gedoofd. Het publiek hield de adem in. De slotnoten galmden na in het duister, en toen het licht weer aanging, was iedereen een paar lichtjaren verder. Toeschouwers huilden, kwamen op de zangers toe, bedankten hen voor – zoals iemand het noemde – een ‘transporterende ervaring’. En met name de Fransen bedankten ons voor de troost die dit concert hen had geboden.

LUISTERRIJK Op Luisterrijk kunt u luisterboeken downloaden. U vindt er elk genre en het is minstens 20% goedkoper dan cd! Ideaal voor op reis, tijdens het sporten of in bed. Voor pc, mp3speler, tablet en smartphone. Kijk op de website voor een aanbieding van muziekcolleges.

www.luisterrijk.nl/nkk

OASE ZANGOPLEIDINGEN Zangopleidingen voor kinderen en volwassenen. De kinderen van OASE zingen o.a. Matthäus-Passion, Mass of the Children, Nicolas Cantata. Kijk voor boekingen en contact op de website.

www.oasezangopleidingen.nl

SCHUMANN AKADEMIE De Schumann Akademie biedt een deeltijdmuziekvakopleiding op HBO-niveau, die kan worden afgesloten met het nieuwe Akademie-vakdiploma ‘Docerend Musicus’. Bel: 038-4602690 of

www.schumann.nl

SING ALONG EVENTS Actief genieten van muziek? Sing Along Events organiseert meezingconcerten op niveau. Een zangweekend met beroemde concertmissen is gepland op 5 en 6 september in Noord-Brabant en het Requiem van Fauré op 21 november in Utrecht. www.singalongevents.nl

De discussie over de noodzaak van kunst is een futiele in vergelijking met die over het vrije woord. Of toch niet? Terwijl u dit leest, worden er kunstenaars vermoord omdat zij kunstenaar zijn. Kunst is een expressie van het meest individuele en persoonlijke van de mens. Het biedt troost, het biedt ons gelegenheid grote gebeurtenissen een plek te geven, onze emoties te rangschikken. Waar het vrije woord tekort schiet, komt de kunst van pas. — Tido Visser

STRETTA MUSIC Stretta Music is een onlineshop met meer dan 450.000 muziekboeken in de genres jazz, pop en klassiek. U vindt er veel muziekvoorbeelden online en een eigen muziekuitgeverij met 4.500 downloads. Dit alles met een supersnelle leverservice en gunstige prijzen.

www.stretta-music.com

VAN DER HEIJDE BLADMUZIEK

Van der Heijde Bladmuziek is sinds 1990 een van de grootste en ruimst gesorteerde bladmuziekhandels van Nederland. Naast bladmuziek kunt u hier terecht voor cd’s en vinyl. Opnieuw gevestigd onder het dak van Boekhandel Donner, Coolsingel 119 in Rotterdam.

www.vdhbladmuziek.nl

Nieuwe kernleden • Het Nederlands Kamerkoor zingt niet altijd met dezelfde zangers, maar heeft wel een vaste kern. Deze zangers worden de ‘kernleden’ genoemd. De kernleden zult u het meeste terugzien tijdens concerten, en staan vaak op de foto’s en video’s van het Nederlands Kamerkoor. Dit jaar hebben we vier nieuwe kernleden mogen verwelkomen, we stellen ze graag aan u voor!

Marian Dijkhuizen - alt

João Moreira - tenor

Alt Marian Dijkhuizen (1984) studeerde in Den Haag en haalde daar in 2011 haar Masterdiploma Opera met onderscheiding. Marian was als soliste te horen in diverse oratoria en muziektheaterproducties. Haar repertoire reikt van werken uit de barok tot moderne composities.

De Portugese tenor João Moreira (1980) studeerde zang in Lissabon. Hij zingt niet alleen in ensembles, maar heeft ook in diverse opera’s gezongen. Zo zong hij onder meer Orpheus in de gelijknamige opera van Fernando N. Lobo. Hij zingt al sinds 2009 regelmatig mee met het Nederlands Kamerkoor en heeft zich gevestigd in Den Haag. Wellicht komt u hem daar tegen op zijn favoriete plek, de Portugese conceptstore Amalia.

U heeft Marian wellicht al gezien tijdens het WeihnachtsOratorium, waarin zij de altsolo’s zong. Marian heeft net een dochter gekregen: Loreen Elise.

William Knight - tenor

Mónica Monteiro - sopraan

William Knight (1987) begon zijn koorcarrière als zanger in het koor van St. Paul’s Cathedral in Londen. Hij studeerde muziek aan de universiteit van York, terwijl hij in York Minster zong als Tenor Choral Scholar. Daarna werkte William een tijd in Londen als freelance-zanger, waar hij zong met beroemde ensembles als The Sixteen, het Geoffrey Mitchell Choir en het Gabrieli Consort. Begin 2014 verhuisde William naar Nederland.

Eveneens uit Portugal komt Mónica Monteiro (1982). Ze begon haar muzikale opleiding als violiste, maar studeerde in 2010 op zang af. Een aantal jaar heeft ze ook als docent gewerkt, maar inmiddels focust ze 100% op zang. Wel geeft ze in het educatietraject Zingen doe je samen! workshops aan amateurkoren, die vervolgens als voorprogramma van het Nederlands Kamerkoor optreden. Naast het zingen in ensembles zingt ze ook als solist. Ze heeft dan ook diverse cd’s opgenomen met onder andere Portugese Barokwerken.

Een van zijn andere passies is componeren. Een aantal van zijn werken zijn al uitgevoerd in Engeland, en het Nederlands Kamerkoor heeft kortgeleden in Heerlen de wereldpremière van zijn werk Dirge for Fideles gezongen.

Risto, bedankt!

De Est Risto Joost kwam als jong en zeer veelbelovend talent uit een cultuur die koormuziek ademt. Het Nederlands Kamerkoor had goede ervaringen met Estse dirigenten. Met Tõnu Kaljuste – hoewel niet lang aan het koor verbonden als chef-dirigent – beleefde het Nederlands Kamerkoor hoogtijdagen, en dus was een ‘Baltische’ keuze een gevoelsmatig vertrouwde keuze.

Risto begon vol ambitie aan de klus. Met zijn zo kenmerkende gracieuze stijl en voortreffelijke slag won hij het koor binnen de kortste tijd voor zijn muzikale visie. Zijn interpretaties van Pärt’s Johannes Passie, Rachmaninoff ’s Vespers en zijn recente Weihnachts-Oratorium met Concerto Copenhagen behoren tot enkele van de vele hoogtepunten. Er kwam al snel na zijn aanstelling veel op de jonge chef-dirigent af. Het Nederlands Kamerkoor werd getroffen door subsidiekortingen van majeure omvang. De zangers verloren hun vaste aanstelling, en het koor moest worden omgebouwd naar een freelance koor, met als eerste opdracht kwaliteitsbehoud. Zijn ambitie om ook na die moeilijke periode het beste uit de zangers te halen, zijn tomeloze en niet aflatende energie en zijn altijd positieve inslag hebben er mede voor gezorgd dat het Nederlands Kamerkoor in de afgelopen jaren – in plaats van bij de

pakken neer te zitten – aan momentum en kwaliteit heeft gewonnen. Hij stelde het koor voor alles. Het ging niet om hemzelf, maar om het voortbestaan van het koor. ‘De club is altijd groter dan de coach.’ Het meest indrukwekkende gebaar dat Risto kon maken, was zijn besluit om én zijn contract met een jaar te verlengen en zo de continuïteit te waarborgen, én aan te geven dat het koor na jaren weer moest kiezen voor een Nederlandse chef-dirigent. Dat daarbij ook uit zijn mond meteen de naam Peter Dijkstra op te tekenen viel, mag geen verrassing heten. Risto zal de geschiedenis ingaan als chef-dirigent van een organisatie wier bestaan aan een zijden draadje hing, maar die mede dankzij zijn niet aflatende inspanningen aan een nieuwe bloeiperiode begon. We hopen Risto nog regelmatig te verwelkomen, als toehoorder én als dirigent. Risto, bedankt!

Wat gaat Risto nu doen? Risto Joost wordt vanaf augustus 2015 artistiek leider van het MDR Rundfunkchor in Leipzig. Daarnaast blijft hij actief als eerste dirigent van de Estse Nationale Opera en chef van het Tallinn Kamerorkest. Ook zal hij regelmatig optreden als gastdirigent bij verschillende ensembles. 41

Kaupo Kikkas

Het Koninklijk Concertgebouworkest neemt dit jaar afscheid van Mariss Jansons met een grote postercampagne door de hele stad: “Mariss, dank!” Een prachtig eerbetoon aan deze topdirigent. Wat hadden wij Risto Joost graag een zelfde afscheid geboden. Wij doen het op onze eigen, iets bescheidener wijze. Maar niet minder gemeend, en niet minder trots op wat Risto in de afgelopen vier jaar als chef-dirigent bewerkstelligd heeft.

ZINGEN DOE JE SAMEN!

Zingen doe je samen! In de rubriek Zingen doe je samen! geven we aandacht aan het amateurkorentraject van het Nederlands Kamerkoor. In februari ging dit nieuwe traject van het Nederlands Kamerkoor officieel van start. Zingen doe je Samen! is speciaal gericht op amateurkoren: zij krijgen een masterclass van zangers van het Nederlands Kamerkoor en verzorgen vervolgens een voorprogramma bij een concert van het Nederlands Kamerkoor. Bij tenminste 50% van de concerten van het Nederlands Kamerkoor vinden dit soort optredens door amateurkoren plaats. We blikken terug op de samenwerking met het Friese koor Hortus Vocalis en de amateurkorendag in Heerlen, maar kijken ook vooruit naar seizoen 2015-2016.

et s

Slechts twee maanden bezig, maar nu al een succes. Concerten in samenwerking met amateurkoren trekken volle zalen en de aanvragen van amateurkoren om deel te nemen stromen binnen. Zangers van deelnemende koren, coaches uit het Nederlands Kamerkoor, het publiek dat komt luisteren naar de voorprogramma’s én de programmeurs van de zalen: iedereen is enthousiast. Ook internationaal heeft het traject aandacht getrokken. Het traject is voor EUROPA CANTAT festival één van de redenen geweest om ons uit te nodigen als ‘special guest artist’ bij de 19e editie van het festival in Pécs, Hongarije. Vorig jaar al vond een pilotfase van het traject plaats. Maar in februari ging Zingen doe je samen! vliegend van start tijdens In Amerikaanse Kringen... en Bach, Bach, Bach. Daar vonden bij maar liefst zes concerten voorprogramma’s door amateurkoren plaats. Ook bij de laatste serie van het Nederlands Kamerkoor, In Scandinavische Kringen… kunt u weer genieten van een beetje extra koormuziek, bij de concerten in Arnhem, Utrecht en Den Haag.

r re

Lizet Spijker

•

ZINGEN DOE JE SAMEN!

Hoe verloopt zo’n traject? We kijken terug naar de samenwerking met het Friese koor Hortus Vocalis. Gerben van der Veen dirigeert niet alleen dit koor, maar is ook artistiek leider van de overkoepelende Friese amateurkorenorganisatie Stichting Collegium Vocale Fryslân. Bovendien is Gerben zelf groot fan van het Nederlands Kamerkoor: dát eens te mogen dirigeren, was zijn grootste droom als dirigent. Naar aanleiding van het eerste contact werd een datum geprikt voor de workshop, een geschikte coach gevonden en een programma uitgekozen dat paste bij een concert van het Nederlands Kamerkoor. Alt Åsa Olsson werd de coach, en een week voor het concert vond de masterclass plaats. Hortus Vocalis is een jong koor: het bestaat slechts drie jaar. Daarom was het thema van de masterclass ‘koorklank’: het creëren van een homogene klank binnen en tussen de verschillende stemgroepen. Gerben vertelt over de masterclass: “Vanaf het eerste moment was er met Åsa een uiterst prettige werksfeer. Bij de drie verschillende werken van Eric Whitacre wist zij meteen de wezenlijke aspecten te benaderen en de bijbehorende technieken te behandelen. Ze werkte op een vakkundige en integere manier.” Hortus Vocalis trad vervolgens op in het voorprogramma van het concert van het Nederlands Kamerkoor in De Harmonie. Gerben: “De akoestiek van De Harmonie was flink wennen, dus het optreden was best even spannend. Maar de zangers hebben het ook als erg leerzaam ervaren: het Nederlands Kamerkoor kan nóg beter legato zingen (één van de aspecten die aan bod was gekomen tijdens de masterclass)!” Voor Gerben van der Veen kreeg de avond nog een bijzonder tintje. Åsa Olsson hoorde van zijn wens om het Nederlands Kamerkoor te dirigeren, en trok Daniel Reuss, gastdirigent voor dit project, aan de mouw. En jawel: tijdens de repetitie van het Nederlands Kamerkoor werd Gerben van der Veen naar

voren geroepen. Daniel Reuss voegde zich bij de bassen en het koor liet zich leiden door de Friese dirigent. De prachtige klanken van O Magnum Mysterium van Morten Lauridsen vulden de theaterzaal. Een moment om niet meer te vergeten! Niet alleen individuele amateurkoren benaderen het Nederlands Kamerkoor voor een masterclass. Ook regionale korenorganisaties weten het Nederlands Kamerkoor te vinden. In 2013 verzorgde het Nederlands Kamerkoor een studiedag voor vijf Brabantse topkoren; deze koren werken nu mee aan het project Missa Unitatis in 2016. In 2014 vond een amateurkorendag plaats in Parkstad Theaters Heerlen voor maar liefst negen koren uit Limburg. Het theater stroomde vol met ruim vierhonderd enthousiaste koorzangers en een handvol coaches van het Nederlands Kamerkoor. Elke ruimte in het Theater werd gebruikt: overdag vonden zes verschillende workshops in evenveel verschillende zalen plaats. Elke deelnemer kon twee workshops kiezen. De workshops hadden gevarieerde onderwerpen als ‘Instuderen kun je leren’ en ‘Het lichaam als klankkast’. Als feestelijke afsluiter vond een concert plaats waar ieder koor zich presenteerde met zijn favoriete stuk muziek, afgesloten met een kort programma door het Nederlands Kamerkoor. Ook in 2015 gaat het Nederlands Kamerkoor weer aan de slag met regionale koren, dit keer in Friesland. Collegium Vocale Fryslân, de overkoepelende korenorganisatie in Friesland, organiseert een bijzonder lustrumweekend in Heerenveen. Op 17 oktober ontvangen de koren die zich hebben aangesloten aan de organisatie masterclasses door verschillende coaches van het Nederlands Kamerkoor. Ook deze dag zal weer afgesloten worden met een feestelijk concert: vóór de pauze stukken door de amateurkoren, ná de pauze een gedeelte uit het programma De Tijd Staat Stil door het Nederlands Kamerkoor.

Reacties op de amateurkorendag in Heerlen

. “De workshops waren erg interessant. Tips over ademhaling, ontspanning, uitstraling en toonvorming. Ik kreeg er energie van!” “Daar zit je dan, al jaren gezongen in verschillende koren en al diverse workshops rondom stemvorming, warm-ups en koorklank mogen ontvangen. En toch is er nog zóveel te leren! Mijn eerste workshop heette ‘Communiceren met klank’. Ik werd verrast door de eenvoud van het samen ademen of het luisteren met gesloten ogen… ik kreeg er kippenvel van! Soms is het niet de techniek, maar juist het terugvallen op je gevoel, je empatisch vermogen en je instincten. Een onverwacht mooie workshop!” “De coaches van het Nederlands Kamerkoor waren erg enthousiast en konden hun kennis en ervaring goed overdragen. Het was een inspirerende dag waarin we veel hebben opgestoken.” “Het was geweldig om samen te zingen! Het programma van het concert ’s avonds was heel toegankelijk, goed gekozen voor beginnende kamerkoorgangers. Maar vooral viel de openheid en het vakmanschap op. We doen graag nog eens mee!”

je n d oe jk lijk Zin ge mooggeeli m e d d mee e rddtt m r o o w w ! n meen or: ssaam ak t do gema

Historie

Backstage • Backstage

Annelot • Rijkaart begon in september 2014 als stagiaire productie en isbij niet Jasper Schweppe is bariton hetmeer vertrokken: na Kamerkoor. haar praktische stage Nederlands Sinds 2005isbehoort ze hij begonnen met kern een onderzoeksstage tot de vaste van het koor. Een kijkje bij in hetzijn Nederlands Kamerkoor. leven binnen én buitenEen het koor. kijkje in haar leven binnen én buiten het Nederlands Kamerkoor.

Donald Bentvelsen

Wat is jouw rol bij het Nederlands Kamerkoor? Als stagiaire productie assisteerde ik bij het organiseren van alle repetities, concerten en tournees. Ik heb heel veel geleerd tijdens deze stage, je bent echt de spin in het web tussen de zangers, instrumentalisten, concertlocaties en collega’s. Momenteel ben ik bezig met een onderzoek voor het Nederlands Kamerkoor in het kader van mijn studie. Vertel eens iets over jezelf. Ik ben 23 jaar, geboren en getogen in Gouda. Aan de Universiteit Utrecht studeerde ik Taal- en Cultuurstudies, waarin ik mij richtte op cultuur, filosofie en kunst van 1750 tot heden. Ik heb toen ook een half jaar in Parijs gestudeerd, en als uitzendkracht gewerkt bij de Opéra National en de Salle Pleyel. Op dit moment ben ik bezig met de master Kunstbeleid en Mecenaat aan de Radboud Universiteit in Nijmegen. Cultuurbeleid, fondsenwerving en sponsoring staan hierin centraal, vanuit historisch en hedendaags perspectief. Mijn onderzoek voor het Nederlands Kamerkoor is dan ook gerelateerd aan dat onderwerp. Heb je een muzikale achtergrond? Van jongs af aan ben ik veel bezig geweest met klassieke muziek. Mijn vader is dirigent en op woensdagmiddag ging ik graag mee naar de repetitie van een van zijn koren. Ik had pianoles op de plaatselijke muziekschool. Mijn liefde voor koorzang begon bij het Gouds

44 44

Kinderkoor, waar ik vanaf mijn zesde leerde noten lezen en zingen. Hobby's? Het grootste gedeelte van mijn vrije tijd gaat op aan koorzang. Mijn vaste koor is de Utrechtse Studenten Cantorij, waar ik momenteel ook voorzitter ben van het bestuur. Naast mijn studie heb ik twee projecten gezongen bij Nederlands Studenten Kamerkoor. Daarnaast hou ik van wandelen, en neem ik graag de tijd voor een goed boek in de zon. Favoriete muziek? Om te zingen bijna alles. Als je met een koor een tijd repeteert aan een stuk, ga je er vanzelf van houden. Om te luisteren heb ik niet echt een favoriet. Pas ontdekte ik Antoine Villoutreix – Les vieux souliers, mooie moderne Franse chansons. Lekkerste recept? Moeilijk. Ik denk zelfgedraaide pasta met rozemarijn, in een saus van lamsworstjes, bergen knoflook en ui, tomaat, en alles lekker lang laten pruttelen. Mooiste boek? Misschien wisten zij alles van Toon Tellegen Mooiste plek op aarde? Tot nu toe de Connamara Mountains in Ierland, prachtige bergen met daaronder de oceaan. Adembenemend.

Wat vond u ervan?

• Drie Renaissancemeesters

“Buitengewoon geweldig en zinderend concert vanmiddag! De meerwaarde van het aanschouwen van meerstemmige muziek bij een enthousiast ensemble blijft toch onovertroffen. — Frans Bakker

In Amerikaanse Kringen

“Wat hebben wij genoten van de prachtige koorzang. Na de pauze werden wij verrast met prachtige moderne werken gezongen door acht zangers. Subliem! Het heeft mij goed gedaan! En het heeft misschien zo moeten zijn; de kaarten had ik ook nog eens gewonnen via Radio4. Gelukkig komen jullie snel terug in Leeuwarden, dan met een schitterend Bach-programma.” — Henderikus Dijkstra winnaar van de kaartverloting bij Licht op 4

Zingen doe je Samen! “Het was voor ons een bijzondere ervaring om op het podium van de Grote Kerk [Alkmaar, red.] te staan en deel uit te maken van jullie uitvoering. De wijze waarop alles was geregeld en de manier waarop wij werden opgevangen verdient buitengewone complimenten! Wij hebben de medewerking als zeer plezierig ervaren en kijken terug op een geslaagd optreden.”

— Huub Krijnen, voorzitter Stichting Bachcantate Bergen verzorgde een voorprogramma tijdens Bach, Bach, Bach

In de pers

• De Laatste Lamentatie –

• Tweets Paul van der Ham @paulvanderham 7 februari 2015

Wij zitten klaar in de @GroteKerkZwolle voor de Aardbevingsmis van de @ned_kamerkoor. Stoelen beginnen al te trillen Edie Hill @HillEdie 2 maart 2015

@ned_kamerkoor thank you for a beautiful performance of Cancion yesterday in Amsterdam! Anne Marieke @AMKussendrager 11 maart 2015

Met Sandström en Nystedt en @ned_kamerkoor een kijkje in de #hemel. Zeldzaam mooi. Morgen allemaal naar #Groningen!

Valletta Baroque Festival, Malta

"A truly spine-chilling moment" — Bachtrack "Quelle performance! Quelle beauté!" — Classique mais pas has been "nigh impeccably sung (...) It was magical, eerie and very effective." — Malta Times

Uw reactie in het volgende magazine?

Laat ons weten wat u ervan vond via @ned_kamerkoor /nederlandskamerkoor of mail uw reactie naar: info@nederlandskamerkoor.nl

CONCERTAGENDA

Concertagenda 2015-2016 Alkmaar Theater de Vest Woensdag 16 maart 2016, 19:30 Matthäus-Passion (Grote Kerk) Zondag 1 mei 2016, 14:30 De Mis van Martin Kaarten: www.theaterdevest.nl 072 – 548 9888

Amsterdam Muziekgebouw aan ’t IJ Zondag 11 oktober 2015, 20:30 De Tijd Staat Stil Zondag 15 november 2015, 15:00 De Laatste Lamentatie Zaterdag 19 december 2015, 19:30 Weihnachts-Oratorium Vrijdag 19 februari 2016, 20:15 Memento Mori Zondag 20 maart 2016, 19:30 Matthäus-Passion (Nieuwe Kerk) Maandag 21 maart 2016, 19:30 Matthäus-Passion (Nieuwe Kerk) Zaterdag 30 april 2016, 20:15 De Mis van Martin Zaterdag 28 mei 2016, 20:15 Israel in Egypt Kaarten: www.muziekgebouw.nl 020 – 788 2000 ABONNEMENT AMSTERDAM 6 concerten (incl. MatthäusPassion, excl. Memento Mori): €154* (normaal €220,50) 5 concerten (excl. Matthäus-Passion en Memento Mori): €129* (normaal €161,50) * Geldig tot 1 oktober

Amsterdam Concertgebouw Vrijdag 25 september 2015, 20:15 George Benjamin Zaterdag 26 september 2015, 20:15 George Benjamin Woensdag 30 september 2015, 21:00 Happy Birthday, Arvo Pärt Vrijdag 23 oktober 2015, 20:15 Bach en Brahms Zondag 25 oktober 2015, 14:15 Bach en Brahms

Vrijdag 22 januari 2016, 20:15 Den Bosch November Music Big to Basics Zaterdag 7 november 2015, 20:30 Woensdag 6 april 2016, 20:15 Happy Birthday, Arvo Pärt Bach’s Magnificat en Brahms’ Eerste (Grote of Hervormde Kerk) Donderdag 7 april 2016, 20:15 Kaarten: www.novembermusic.net Bach’s Magnificat en Brahms’ Eerste 073 612 2000 Dinsdag 24 mei 2016, 20:15 De Storm Den Bosch Kaarten: www.concertgebouw.nl Sint Janskathedraal 0900 – 671 8345 Zondag 3 april 2016, 20:15 Missa Unitatis Amsterdam Waalse Kerk Kaarten: www.nederlandskamerkoor.nl Donderdag 21 april 2016, 20:15 020 – 579 7978 Missa Unitatis Kaarten: www.nederlandskamerkoor.nl Den Haag Nieuwe Kerk 020 – 579 7978 Zondag 4 oktober 2015, 14:30 Happy Birthday, Arvo Pärt Arnhem Musis Sacrum Zaterdag 21 november 2015, 20:15 Dinsdag 17 november 2015, 20:15 De Laatste Lamentatie De Laatste Lamentatie Zaterdag 23 januari 2016, 20:15 Zondag 20 december 2015, 14:15 Big to Basics Weihnachts-Oratorium Zondag 17 april 2016, 14:30 Woensdag 20 januari 2016, 20:15 De Mis van Martin Big to Basics Vrijdag 27 mei 2016, 20:00 Dinsdag 15 maart 2016, 19:00 Israel in Egypt Matthäus-Passion (Zuiderstrandtheater) Donderdag 28 april 2016, 20:15 Kaarten: www.ldt.nl De Mis van Martin 070 – 880 0333 Kaarten: www.mssa.nl ABONNEMENT DEN HAAG 026 – 443 7343 ABONNEMENT ARNHEM 3 concerten (zonder MatthäusPassion en Weihnachts-Oratorium) €60 (normale prijs €99) Geldig tot 1 oktober

4 concerten 1e rang (excl. Israel in Egypt): €99 (normaal €124) 4 concerten 2e rang (excl. Israel in Egypt): €86 (normaal €108)

Eindhoven Muziekgebouw

Zaterdag 16 april 2016, 15:00 Missa Unitatis (Stadskerk Sint Cathrien) Woensdag 25 mei 2016, 20:15 Zondag 10 april 2016, 16:00 De Storm Missa Unitatis Kaarten Missa Unitatis: Kaarten: www.nederlandskamerkoor.nl www.nederlandskamerkoor.nl 020 – 578 7978 020 – 579 7978 Kaarten De Storm: Breda Chassétheater www.muziekgebouweindhoven.nl Zaterdag 2 april 2016, 20:15 040 – 244 2020 Missa Unitatis (Grote Kerk) Zaterdag 14 mei 2016, 20:15 De Storm Kaarten De Storm: www.chasse.nl 076 – 530 3132 Kaarten Missa Unitatis: www.nederlandskamerkoor.nl 020 – 578 7978

Bergen op Zoom Sint Gertrudiskerk

CONCERTAGENDA Enschede Muziekcentrum Enschede

ABONNEMENT LEEUWARDEN

Woensdag 25 november 2015, 20:00 3 concerten: €80 (normaal €96) De Laatste Lamentatie Zondag 22 mei 2016, 15:00 Naarden Grote Kerk De Storm Vrijdag 18 december 2015, 19:30 Kaarten: www.wilminktheater.nl Weihnachts-Oratorium 053 – 485 85 00 Kaarten: www.nederlandskamerkoor.nl nu met 020 – 578 7978

vroegboek korting! -

Groningen Oosterpoort

Donderdag 19 mei 2016, 20:00 De Storm Kaarten: www.tivolivredenburg.nl 030 – 231 4544 (Tot 1 mei alleen abonnementen; daarna ook losse kaarten) Kaarten Missa Unitatis: www.nederlandskamerkoor.nl ABONNEMENT UTRECHT

Donderdag 22 oktober 2015, 21:00 TivoliVredenburg De Tijd Staat Stil (exclusief concerten in de Zondag 8 november 2015, 20:15 Nijmegen Stadsschouwburg Pieterskerk): Happy Birthday, Arvo Pärt Vrijdag 20 mei 2016, 20:15 5 concerten (incl. De Tijd Staat Stil): Zaterdag 21 mei 2015, 20:15 De Storm €115,- (normaal €142,50) De Storm Kaarten: 4 concerten (excl. De Tijd Staat Stil): Kaarten: www.de-oosterpoort.nl www.stadsschouwburgendevereeniging.nl €105,- (normaal €130,-) 050 – 368 0368 024 – 322 1100 ABONNEMENT GRONINGEN

3 concerten: € 70 (normaal €83,50)

Haarlem De Philharmonie Zondag 22 november 2015, 14:30 De Laatste Lamentatie Zaterdag 20 februari 2016, 20:15 Memento Mori Kaarten: www.theater-haarlem.nl 023 – 512 1212

Heerenveen Heilige Geestkerk Zaterdag 17 oktober 2015, 20:00 De Tijd Staat Stil Kaarten: www.collegiumvocalefryslan.nl

Heerlen Parkstad Theater Dinsdag 17 mei 2016, 20:30 De Storm Kaarten: www.parkstadlimburgtheaters.nl 045 - 571 6607

Rotterdam De Doelen Vrijdag 8 april 2016, 20:15 Bach’s Magnificat en Brahms’ Eerste Kaarten: www.dedoelen.nl 010 – 217 1717

Tilburg Concertzaal Theaters Tilburg Zaterdag 3 oktober 2015, 20:30 Happy Birthday, Arvo Pärt Zondag 17 april 2016, 20:15 Missa Unitatis (Goirkese Kerk) Kaarten Happy Birthday, Arvo Pärt: www.theaterstilburg.nl 013 – 543 2220 Kaarten Missa Unitatis: www.nederlandskamerkoor.nl 020 – 578 7978

Utrecht TivoliVredenburg

Zwolle Grote of St. Michaëlskerk Donderdag 1 oktober 2015, 20:15 Happy Birthday, Arvo Pärt Vrijdag 15 april 2016, 20:15 De Mis van Martin Kaarten: www.zwolsetheaters.nl 038 – 428 8288

Buitenland Sint-Truiden (België) Begijnhofkerk Zaterdag 14 november 2015, 20:15 De Laatste Lamentatie Kaarten: www.debogaard.be + 32 (0)11 – 701 700

Kopenhagen (Denemarken) Vrijdag 15 januari 2016 Israel in Egypt

Vrijdag 2 oktober 2015, 20:15 Happy Birthday, Arvo Pärt (Pieterskerk) Wenen (Oostenrijk) Zondag 25 oktober 2015, 02:00 Konzerthaus Leeuwarden De Harmonie De Tijd Staat Stil Zaterdag 16 januari 2016 Woensdag 16 december 2015, 19:30 (LET OP! zaterdagnacht) Israel in Egypt Weihnachts-Oratorium Vrijdag 20 november 2015, 20:15 Zondag 24 januari 2016, 15:00 De Laatste Lamentatie (Pieterskerk) Antwerpen (België) Big to Basics Donderdag 17 december 2015, 19:30 Onze-Lieve-Vrouwekathedraal Vrijdag 29 april 2016, 20:15 Weihnachts-Oratorium Zaterdag 9 april 2016, 20:15 De Mis van Martin Donderdag 21 januari 2016, 20:00 Missa Unitatis (Grote of Jacobijnerkerk) Big to Basics Kaarten: www.nederlandskamerkoor.nl Kaarten: www.harmonie.nl Woensdag 23 maart 2016, 19:00 020 – 578 7978 058 – 233 0233 Matthäus-Passion Vrijdag 22 april 2016, 20:15 Missa Unitatis (Pieterskerk)

Colofon

In de volgende editie

•

December 2015

Hans Hijmering

Nederlands Kamerkoor (adres per 20 mei 2015) Doelenstraat 46 3412 XJ Utrecht info@nederlandskamerkoor.nl www.nederlandskamerkoor.nl /nederlandskamerkoor @ned_kamerkoor Chef-dirigent Risto Joost (per 1 september 2015: Peter Dijkstra) Kantoor Tido Visser algemeen directeur Janneke Godschalk productiemanager Steven Heybroek administratie en ict Mieke van Lingen allround officemedewerker Gilad Nezer educatie/participatie Jettie Nijenhuis marketingmanager Jasper Schweppe artistiek coördinator Lizet Spijker office manager en educatie/ participatie Margriet Stok relatiebeheer Allard Veldman bibliothecaris

Reinbert de Leeuw

In aanloop naar de Matthäus-Passion Interview met Hartmut Haenchen

In gesprek met de eerste dirigent in de nieuwe serie Big to Basics

Raad van Toezicht Huibrecht Bos voorzitter Maarten Kuyt Walter Groenen Julienne Straatman Het Nederlands Kamerkoor wordt structureel ondersteund door Fonds Podiumkunsten

hio

Hadewych Minis

Over het project De Storm

iqu

e Sh

Wilt u adverteren in dit magazine? Neem contact op met Medialijn, Caroline Sanders: c.sanders@medialijn.nl of 0314 - 763735

r d o M u s a cc

R i cc a

Magazine Nederlands Kamerkoor: Redactie Martijn Bakker, Mieke van Lingen, Gerard Maassen, Jettie Nijenhuis, Lizet Spijker, Margriet Stok, Sanne Thierens, Ruben Timmer, Tido Visser, Jan Verhoef Foto omslag Gerrit Schreurs Ontwerp romanONTWERP Concept & initieel ontwerp Green Room Creatives, Pony Design Club Druk BCM

Wijzigingen voorbehouden; kijk voor de laatste informatie op: WWW.NEDERLANDSKAMERKOOR.NL

Wie is wie? •

Van links naar rechts Marleene Goldstein alt Mónica Monteiro sopraan Matthew Baker bas Stefan Berghammer tenor Heleen Koele sopraan Marian Dijkhuizen alt Gilad Nezer bas Karin van der Poel alt Kees Jan de Koning bas Dorien Lievers alt Jasper Schweppe bas Kaspar Kröner counter tenor Alberto ter Doest tenor Annet Lans sopraan João Moreira tenor Maria Valdmaa sopraan

Kernleden Nederlands Kamerkoor Sopranen Heleen Koele, Annet Lans, Mónica Monteiro Alten Marleene Goldstein, Dorien Lievers, Karin van der Poel, Marian Dijkhuizen Tenoren Stefan Berghammer, William Knight, João Moreira, Alberto ter Doest Bassen Kees Jan de Koning, Gilad Nezer, Jasper Schweppe