Guía das aves do parque natural de Corrubedo

guía das aves Jesús Domínguez Conde Marcos Otero Filgueiras María Vidal Malde

COMPLEXO DUNAR DE CORRUBEDO E LAGOAS DE CARREGAL E VIXÁN

PARQUE NATURAL XUNTA DE GALICIA

EEddiittaa::

Xunta de Galicia Consellería de Medio Ambiente e Desenvolvemento Sostible Dirección Xeral de Conservación da Natureza

TTeexxttooss::

Jesús Domínguez Conde, Marcos Otero Filgueiras y María Vidal Malde. Departamento de Bioloxía Animal, Facultade de Bioloxía, Universidade de Santiago de Compostela

Reevviissiióónn lliinnggüüííssttiiccaa:: Ana Marcos Nieto R FFoottooggrraaffííaass::

Jesús Domínguez Conde, Pascal Dubois, Antonio Fernández Marín, Marcos Otero y María Vidal Malde.

IIm mpprreessiióónn ee xxeessttiióónn ggrrááffiiccaa:: Alva gráfica, sl

Deeppóóssiittoo lleeggaall:: D

C 3.337-2006

IISSB BN N:: © desta edición: Xunta de Galicia © textos e fotografías:

Guía das aves

Índice Páxina

IInnttrroodduucciióónn ............................................................................................

7

Caarraacctteerrííssttiiccaass xxeerraaiiss ddoo ppaarrqquuee nnaattuurraall .....................................

C

8

FFoonntteess ddee iinnffoorrm maacciióónn .......................................................................

11

A aavviiffaauunnaa ddoo ppaarrqquuee nnaattuurraall eenn cciiffrraass .......................................

A

13

EEssppeecciieess ...................................................................................................

Moobbeellllaa ggrraannddee Gavia immer ...................................................

M Meerrgguullllóónn ppeeqquueennoo Tachybaptus ruficollis .........................

M CCoorrvvoo m maarriiññoo rreeaall Phalacrocorax carbo ................................

CCoorrvvoo m maarriiññoo ccrriissttaaddoo Phalacrocorax aristotelis ................

GGaarrzzaa ppeeqquueennaa Ixobrychus minutus .......................................

GGaarrzzoottaa ccoom múúnn Egretta garzetta .............................................

GGaarrzzaa rreeaall Ardea cinerea ............................................................

PPaattoo cciinncceennttoo Anas strepera .....................................................

CCeerrcceettaa rreeaall Anas crecca ............................................................

LLaavvaannccoo rreeaall Anas platyrhynchos ............................................

PPaattoo ccuulllleerreettee Anas clypeata ....................................................

PPaattoo cchhuuppóónn Aythya ferina .......................................................

AAzzoorr ccoom múúnn Accipiter gentilis ..................................................

GGaabbiiáánn ccoom múúnn Accipiter nisus .................................................

Miiññaattoo ccoom M múúnn Buteo buteo ......................................................

LLaaggaarrtteeiirroo ppeenneeiirreeiirroo Falco tinnunculus ...............................

EEssm meerriillllóónn ccoom múúnn Falco columbarius ....................................

FFaallccóónn ppeeqquueennoo Falco subbuteo ..............................................

PPeerrddiizz rruubbiiaa Alectoris rufa .........................................................

FFaaiissáánn ccoom múúnn Phasianus colchicus .........................................

RRaassccóónn ddee aauuggaa Rallus aquaticus ...........................................

GGaalliiññaa ddee rrííoo Gallinula chloropus ...........................................

GGaalliiññoollaa nneeggrraa ccoom múúnn Fulica atra ...........................................

GGaabbiittaa eeuurrooaassiiááttiiccaa Haematopus ostralegus ......................

PPeerrnniilleeiirroo ccoom múúnn Burhinus oedicnemus ...............................

PPííllllaarraa rreeaall Charadrius hiaticula ...............................................

PPííllllaarraa ppaappuuddaa Charadrius alexandrinus ...............................

PPííllllaarraa ddoouurraaddaa eeuurrooppeeaa Pluvialis apricaria ..........................

PPííllllaarraa cciinncceennttaa Pluvialis squatarola .......................................

PPiillrroo bbuulleebbuullee Calidris alba .......................................................

15 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 29 30 30 31 31 32 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 3

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

PPiillrroo ccuurrlliibbiiccoo Calidris alpina ....................................................

BBeeccaacciinnaa ccaabbrraa Gallinago gallinago .......................................

Maazzaarriiccoo rraabbiippiinnttoo Limosa lapponica ...................................

M Maazzaarriiccoo cchhiiaaddoorr Numenius phaeopus .................................

M Maazzaarriiccoo ccuurrllíí Numenius arquata ...........................................

M BBiilluurriiccoo ccoom múúnn Tringa totanus .................................................

BBiilluurriiccoo ppaattiivveerrddee Tringa nebularia ........................................

BBiilluurriiccoo bbaaiillóónn Actitis hypoleucos ...........................................

PPííllllaarraa rriissccaaddaa Arenaria interpres ............................................

GGaaiivvoottaa cchhoorroonnaa ccoom múúnn Larus ridibundus ...........................

GGaaiivvoottaa eessccuurraa Larus fuscus ......................................................

GGaaiivvoottaa ppaattiiaam maarreellaa Larus michaellis ...................................

GGaaiivvoottóónn aattlláánnttiiccoo Larus marinus ...........................................

CCaarrrráánn ccrriissttaaddoo Sterna sandvicensis .......................................

AArraaoo rroom meeiirroo Alca torda .............................................................

PPoom mbbaa ttoorrccaazz Columba palumbus ..........................................

RRuullaa ttuurrccaa Streptopelia decaocto ............................................

RRuullaa ccoom múúnn Streptopelia turtur ...............................................

CCuuccoo ccoom múúnn Cuculus canorus ..................................................

CCuurruuxxaa ccoom múúnn Tyto alba ............................................................

Moouucchhoo ddaass oorreellllaass Otus scops ...............................................

M Moouucchhoo ccoom M múúnn Athene noctua ...............................................

AAvveennooiitteeiirraa cciinncceennttaa Caprimulgus europaeus ....................

VVeenncceelllloo ccoom múúnn Apus apus .......................................................

Maarrttiiññoo ppeeiixxeeiirroo Alcedo atthis .................................................

M BBuubbeellaa ccoom múúnn Upupa epops ....................................................

PPeettoo vveerrddeeaall Picus viridis ............................................................

PPeettoo rreeaall Dendrocopos major ...................................................

CCoottoovvííaa ppeeqquueennaa Lullula arborea ............................................

LLaavveerrccaa ccoom múúnn Alauda arvensis ...............................................

AAnnddoorriiññaa ccoom múúnn Hirundo rustica ............................................

PPiiccaa ddaass áárrbboorreess Anthus trivialis .............................................

LLaavvaannddeeiirraa vveerrddeeaall Motacilla flava .........................................

LLaavvaannddeeiirraa bbrraannccaa Motacilla alba ...........................................

CCaarrrriizzoo ccoom múúnn Troglodytes troglodytes ................................

AAzzuulleennttaa ccoom múúnn Prunella modularis ......................................

PPaappoorrrruubbiioo ccoom múúnn Erithacus rubecula ..................................

RRaabbiirrrruubbiioo ttiizzóónn Phoenicurus ochruros .................................

CChhaassccoo ccoom múúnn Saxicola torquata ............................................

PPeeddrreeiirroo cciinncceennttoo Oenanthe oenanthe ..................................

Meerrlloo ccoom M múúnn Turdus merula .....................................................

TToorrddoo ccoom múúnn Turdus philomelos .............................................

4

43 44 45 46 47 48 49 50 51 52 53 54 55 56 57 58 58 59 59 60 60 61 61 62 62 63 63 64 64 65 65 66 66 67 67 68 68 69 69 70 70 71

Guía das aves

TToorrddoo cchhaarrlloo Turdus viscivorus .................................................

RReeiisseeññoorr ddaa aauuggaa Cettia cetti ...................................................

PPiiccaaxxuunnccooss ccoom múúnn Cisticola juncidis ......................................

FFuulleeppaa ddooss ccaarrrriizzooss Acrocephalus scirpaceus ......................

FFuulleeppaa ggrraannddee Acrocephalus arundinaceus .........................

FFuulleeppaa aam maarreellaa Hippolais polyglotta .....................................

PPaappuuxxaa m moonntteessaa Sylvia undata ................................................

PPaappuuxxaa ccaabbeecciinneeggrraa Sylvia melanocephala .........................

PPaappuuxxaa ccoom múúnn Sylvia communis .............................................

PPaappuuxxaa ddaass aam moorraass Sylvia atricapilla .....................................

PPiiccaaffoollllaass iibbéérriiccoo Phylloscopus ibericus ................................

EEssttrreelliiññaa rriissccaaddaa Regulus ignicapillus ...................................

PPaappaam moossccaass nneeggrroo Ficedula hypoleuca .................................

FFeerrrreeiirriiññoo ssuubbeelliiññoo Aegithalos caudatus ..............................

FFeerrrreeiirriiññoo ccrriissttaaddoo Parus cristatus ...........................................

FFeerrrreeiirriiññoo ccoom múúnn Parus ater ......................................................

FFeerrrreeiirroo bbaaccaacchhííss Parus caeruleus ...........................................

FFeerrrreeiirroo aabbeelllleeiirroo Parus major ..................................................

GGaabbeeaaddoorr ccoom múúnn Certhia brachydactyla ..............................

PPeeggaa m maarrzzaa Garrulus glandarius .............................................

PPeeggaa rraabbiilloonnggaa Pica pica ............................................................

CCoorrvvoo vviiaarraazz Corvus corone .......................................................

EEssttoorrnniiññoo nneeggrroo Sturnus unicolor ............................................

PPaarrddaall ccoom múúnn Passer domesticus ............................................

PPaarrddaall oorreelllleeiirroo Passer montanus ............................................

PPaarrddaall cchhiiaaddoorr Petronia petronia ............................................

BBiiccoo ddee ccoorraall ccoom múúnn Estrilda astrild ......................................

PPiim mppíínn ccoom múúnn Fringilla coelebs ...............................................

XXiirríínn ccoom múúnn Serinus serinus ......................................................

VVeerrddeerroolloo ccoom múúnn Carduelis chloris .........................................

XXííllggaarroo ccoom múúnn Carduelis carduelis .........................................

LLiiññaacceeiirroo ccoom múúnn Carduelis cannabina ...................................

PPaappoorrrruubbiioo rreeaall Pyrrhula pyrrhula ...........................................

EEssccrriibbeennttee lliiññaacceeiirroo Emberiza cirlus .......................................

EEssccrriibbeennttee ddaass ccaannaavveeiirraass Emberiza schoeniclus ..............

71 72 72 73 73 74 74 75 75 76 76 77 77 78 78 79 79 80 80 81 81 82 82 83 83 84 84 85 85 86 86 87 87 88 88

Ouuttrraass aavveess ddoo ppaarrqquuee nnaattuurraall .......................................................

O

89

Biibblliiooggrraaffííaa ............................................................................................

B

92

Crrééddiittooss ffoottooggrraaffííaass ............................................................................

C

94 5

Guía das aves

Introdución Desde a súa declaración en 1992, o Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán constituíu un referente no contexto da rede de espazos protexidos de Galicia. Ademais de como parque natural, os seus valores xeolóxicos e biolóxicos levaron á declaración deste espazo como brañal Ramsar, como Zona de especial protección para as aves (ZEPA), ademais de estar incluído na Rede Natura 2000. Xunto a esta realidade biolóxica, o parque natural presenta un uso humano moi intenso, especialmente en meses primaverais e estivais, uso relacionado co turismo de praia mais tamén co coñecemento e goce dos seus valores biolóxicos. Tanto o propio decreto de declaración do parque natural como as directivas comunitarias Aves (79/409/CEE) e Hábitats (92/43/CEE) e a convención Ramsar, expoñen a necesidade dun uso sostible do territorio, entendido como aquel que permita a concorrencia de actividades humanas coa pervivencia de poboacións saudables das súas especies de flora e fauna. A aplicación destas directivas comunitarias esixe ademais un coñecemento rigoroso da distribución, abundancia e tendencias poboacionais das especies que habitan estes territorios.

O libro que aquí se presenta constitúe unha achega ao coñecemento dun dos grupos de vertebrados do parque natural, as aves, agardando sexa de utilidade en orde a facilitar a todos os visitantes unha mellor percepción e goce dos seus valores biolóxicos.

7

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

Características xerais do parque natural Deelliim D miittaacciióónn eessppaacciiaall ee ffiigguurraass ddee pprrootteecccciióónn O Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán está situado no concello de Ribeira, ocupando unha superficie de 996,25 ha. Neste espazo natural concorren as seguintes figuras de protección: Naattuurraall ddoo ccoom mpplleexxoo dduunnaarr ddee C Coorrrruubbeeddoo ee llaaggooaa ddee - PPaarrqquuee N CCaarrrreeggaall ee VViixxáánn.. Decreto 139/1992, do 5 de xuño, polo que se declara parque natural este espazo.

Brraaññaall ddee iim mppoorrttaanncciiaa iinntteerrnnaacciioonnaall--R Raam mssaarr.. Dentro do Convenio - B sobre brañais de importancia internacional, especialmente como hábitat para as aves acuáticas. Este espazo incluíuse neste Convenio o 26 de marzo de 1993.

A.. Directiva - ZZoonnaa ddee eessppeecciiaall pprrootteecccciióónn ppaarraa aass aavveess--ZZEEPPA 79/409/CEE, do 2 de abril, relativa á conservación das aves silvestres. mppoorrttaanncciiaa ccoom muunniittaarriiaa--LLIIC C ““C Coom mpplleexxoo hhúúm miiddoo ddee - LLuuggaarr ddee iim CCoorrrruubbeeddoo”” ddeennttrroo ddaa RReeddee N Naattuurraa 2 20 00 00 0.. Directiva 92/43/CEE, do 21 de maio, relativa á conservación dos hábitats naturais e da fauna e flora silvestres.

Brraaññaall pprrootteexxiiddoo.. Decreto 110/2004, do 27 de maio, que regula - B os brañais protexidos.

- ZZoonnaa ddee eessppeecciiaall pprrootteecccciióónn ddooss vvaalloorreess nnaattuurraaiiss.. Decreto 72/2004, do 2 de abril, polo que se declaran determinados espazos naturais.

Assppeeccttooss cclliim A mááttiiccooss O clima do parque natural é de tipo oceánico húmido (con tendencia atlántica), cunha precipitación media anual en torno a 1.200 mm. A temperatura media anual oscila entre 18,5 °C en verán e 9,5 °C en inverno.

Os ventos dominantes son de SSO en inverno e de N ou NL en verán[25].

8

Guía das aves

Xeeoom X moorrffoollooxxííaa O parque natural está conformado por un complexo praia barreiralagoon, cunha praia de 5 km de lonxitude dividida en dous tramos (1,5 + 3,5 km) separados pola desembocadura da marisma do Carregal. O tramo norte constitúe a praia da Ladeira, mentres que ao sur da desembocadura do Carregal recoñécense as praias do Vilar e Outeiro. No extremo sur da praia de Outeiro localízase a lagoa de Vixán (Figura 1).

A acción dos ventos dominantes deu lugar á formación dunha duna móbil, de máis de 1 km de lonxitude, 200-250 m de anchura e 16 m de altura, cunha fronte de avance en dirección NL. Esta duna móbil encóntrase ao norte da marisma do Carregal.

A marisma do Carregal é de natureza mareal, con extensión máxima en preamar de ao redor de 90 ha, mentres que a lagoa de Vixán, de aproximadamente 15 ha, é de carácter dulceacuícola, aínda que con ocasión de fortes temporais pode comunicar co mar.

Figura 1

9

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

Figura 2

Praia Duna fixa Duna móbil Bosques Vexetación asociada a zonas húmidas Matogueira baixa Herbais e pasteiros Construcións humanas

Veexxeettaacciióónn V O sistema dunar, formado por dous cordóns litorais de dunas, favoreceu a creación dun espazo sedimentario interior composto por dunas estabilizadas (dunas grises), ambientes de marisma e dúas lagoas litorais (Figura 2).

O sistema dunar inclúe bermas, na parte máis elevada da praia, dunas embrionarias, dunas móbiles e dunas grises con Iberis procumbens e Helichrysum picardii como especies máis características [1]. Nas depresións húmidas intradunares aparecen charcas permanentes e herbais.

A marisma do Carregal está dominada por herbais salinos de Juncus maritimus, cunha zona de transición entre esta marisma e o dominio continental conformada por un mosaico de hábitats húmidos non halófilos, composto por carrizais e herbais húmidos[1]. A lagoa de Vixán presenta masas de carrizo (Phragmites australis) así como zonas de pasteiro higrófilo.

A orla máis externa do parque natural está parcialmente ocupada por bosque mixto heteroxéneo de coníferas (Pinus pinaster, P. radiata), caducifolios (Quercus robur) e Eucalyptus globulus, con algunhas zonas de prados e escasos campos de cultivos.

10

Guía das aves

Fontes de información Para a elaboración desta guía empregáronse as seguintes fontes: 1) Atlas de aves nidificantes do parque natural, realizado na primavera de 2006 empregando como malla de referencia unha retícula de 500 x 500 m resultante de dividir a cuadrícula UTM de 1 x 1 km en 4 cuadrículas (Figura 3). O período hábil de toma de datos estendeuse entre o 15 de marzo e 15 de xullo. O traballo de campo foi efectuado por 3 persoas e consistiu no percorrido sistemático da área de estudo, situando as observacións na retícula de 500 x 500 m con axuda de GPS. Para a concreción do estatus reprodutivo utilizáronse as categorías de reprodución e códigos propostas polo “European Ornithological Atlas Committee” (EOAC)[16]. Tendo en conta a mobilidade das aves e o tamaño de malla empregada, mostrouse especial coidado en asignar correctamente o estatus de nidificación a unha determinada cuadrícula. Para a detección de estrixiformes efectuáronse escoitas nocturnas distribuídas polo parque natural, acompañadas da emisión de reclamos das especies de probable aparición na zona: curuxa común, moucho de orellas, cárabo común e moucho común. Estas prospeccións nocturnas empregáronse tamén para a detección de avenoiteiras cincentas.

Ademais da distribución en época de cría, obtívose información relativa a densidades primaverais a partir de 12 transectos efectuados en maio de 2006, deles 7 situados arbitrariamente en hábitats de dunas grises, 4 en bosque mixto de coníferas, Eucalyptus globulus e caducifolios e 1 en hábitat de dunas grises parcialmente colonizado por Pinus pinaster. As zonas de bosque mixto nas que se realizou a mostraxe tiveron unha estrutura heteroxénea, intercalando zonas máis ou menos aclaradas con outras de cobertura arbórea continua. O número de transectos estivo limitado pola propia superficie de hábitat existente no parque natural, de tal xeito que 2 dos efectuados en medio boscoso fórono en zonas limítrofes. Empregouse o transecto finlandés, con lonxitude de 500 m, banda de 25 + 25 m e rexistro de contactos dentro e fóra da banda principal. Cada transecto foi efectuado a pé por un único observador, nas 4 primeiras horas desde o amencer, en días sen choiva nin ventos fortes (< 10 km/h) e a velocidade aproximada de 1-2 km/h.

2) ) Mostraxes efectuadas en período postreprodutivo entre 1998 e 2006.

11

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

3) Bibliografía ornitolóxica, especialmente Atlas de aves nidificantes de ámbito nacional e galego[19,21], anuarios ornitolóxicos de ámbito galego e observacións publicadas na páxina web da Sociedade Galega de Ornitoloxía (www.sgosgo.es). Para caracterizar as abundancias das aves acuáticas invernantes no parque natural empregáronse os censos de xaneiro do período 1991-2001, coordinados pola Xunta de Galicia, e os correspondentes a 2002-2005, realizados pola Sociedade Galega de Historia Natural.

Presenza só durante o periodo reprodutivo, aproximadamente desde marzo-abril a agosto-setembro

Figura 3

Presenza durante todo o ciclo anual

Presenza en meses outonais e invernais, aproximadamente desde setembro-outubro a febreiro-marzo

Categorías de cría Confirmada Probable Posible

12

Presenza en pasos migratorios prenupcial e posnupcial

Guía das aves

A avifauna do parque natural en cifras Até a data rexistráronse no parque natural un total de 205 especies.

Delas, 68 foron de nidificación segura ou probable na primavera de 2006 (55 especies presentes todo o ano e 13 só en meses primaverais e estivais), 4 de nidificación posible e 7 (4 sedentarias e 3 estivais) nidificaron nas proximidades do parque natural malia que nesta primavera de estudo non foron detectadas criando dentro dos seus límites. Outras 78 especies foron de presenza habitual mais non existiron indicios de nidificación, delas 54 clasificáronse como invernantes e 24 como sedimentadas en pasos migratorios (pre e postnupcial). Por último, 48 especies foron accidentais, con menos de 5 observacións coñecidas no parque natural. Neste grupo inclúense tanto especies europeas con áreas de distribución que non alcanzan habitualmente a costa occidental galega, como neárticas e doutras áreas de distribución extraeuropeas.

Respecto aos requirimentos das especies observadas, 10 foron mariñas, 93 acuáticas[27] e as restantes terrestres.

Atendendo ao grao de dispersión espacial en período reprodutivo (número de cuadrículas UTM 500 x 500 m de hábitat apropiado para a cría onde foi detectada a especie) as 10 máis amplamente distribuídas foron especies terrestres, algunhas ligadas a estratos de matagueira e outro grupo típico de zonas de matagueira con presenza de estrato arbóreo parcheado (Táboa 1). O único non paseriforme neste grupo foi a rula común, ligada ao medio forestal clareado e de ecotono co cordón dunar.

Noom N mee ccaasstteelláánn

Noom N mee ggaalleeggoo

Noom N mee cciieennttííffiiccoo

N N

% %

TTaarraabbiillllaa ccoom múúnn

Chasco común

Saxicola torquata

39

63,9

Miirrlloo ccoom M múúnn

Merlo común

Turdus merula

38

62,3

Chhoocchhíínn C

Carrizo común

Troglodytes troglodytes

38

62,3

Veerrddeerróónn ccoom V múúnn

Verderolo común

Carduelis chloris

37

60,7

Buuiittrróónn B

Picaxuncos común

Cisticola juncidis

35

57,4

Veerrddeecciilllloo V

Xirín común

Serinus serinus

34

55,7

TTóórrttoollaa eeuurrooppeeaa

Rula común

Streptopelia turtur

32

52,5

Cuurrrruuccaa ccaappiirroottaaddaa C

Papuxa das amoras

Sylvia atricapilla

32

52,5

EEssccrriibbaannoo ssootteeññoo

Escribente liñaceiro

Emberiza cirlus

32

52,5

Caarrbboonneerroo ggaarrrraappiinnooss C

Ferreiriño común

Parus ater

30

49,2

TTáábbooaa 1 1.. Especies con maior distribución no parque natural durante a temporada N, número de cuadrículas de cría segura, probable ou poside nidificación de 2006. N %, porcentaxe de cuadrículas de 500 x 500 m realizadas na mostraxe onde se ble. % atopou unha especie.

13

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

TTrraattaam meennttoo eessppeeccííffiiccoo Debido á imposibilidade de tratar a totalidade de especies mencionadas até a data no parque natural, seleccionáronse un total de 107, correspondentes ás atopadas na primavera de 2006 que poden ser asignadas a algunha das 3 categorías de cría máis un grupo de especies comúns en pasos migratorios e/ou invernada. Neste grupo incluíronse fundamentalmente aves acuáticas, dada a consideración deste espazo como brañal Ramsar e a importancia destas aves para a caracterización da ornitofauna local. As limitacións de espazo condicionaron un diferente tratamento das especies no texto, optándose por dar máis extensión ás aves acuáticas. Nestas resumíronse aspectos relativos á súa distribución en Galicia, selección de hábitat e fenoloxía, tratando logo a distribución e abundancia locais.

O estatus legal de protección e grao de ameaza de cada especie CG GEEA A resumiuse nun cadro que inclúe a seguinte información: C E E (Catálogo galego de especies ameazadas), categorías: , en perigo de extinción (con asterisco refírese só á poboación nidificante en AH H, sensible á alteración do seu hábitat; V V, vulnerable; IIEE, Galicia); SSA C C N N E E A A de interese especial.

(Catálogo nacional de especies ameazadas), categorías: EE, en perigo de extinción; IIEE, de interese especial.

LLRREE (Libro vermello das aves de España), categorías: CCRR, en perigo V, vulnerable; N NTT, case ameazada; LLC C, preocucrítico; EE, en perigo; V D D D D , datos insuficientes. pación menor; Para todas as especies tratadas acompáñase un mapa no que se intentou reflectir o máis fielmente posible a distribución local e fenoloxía xeral, utilizando para isto 4 categorías (Figura 3). Para as especies nidificantes incorporouse un segundo mapa, correspondente á distribución atopada na primavera de 2006, onde se empregaron as categorías de cría tradicionalmente recoñecidas nos atlas de aves nidificantes[16].

As abundancias medias que se achegan para as poboacións de aves acuáticas invernantes ou as especies nidificantes acompáñanse sempre do seu correspondente erro estándar.

Os nomes galego e castelán das especies proceden respectivamente da Guía das aves de Galicia[22] e do Atlas das aves reproductoras de España[19]. Os nomes casteláns das aves non nidificantes son os oficialmente aceptados pola Sociedade Española de Ornitoloxía (SEO).

14

Especies

Guía das aves

Moobbeellllaa ggrraannddee, Colimbo grande, Gavia immer M Especie ictiófaga invernante no litoral atlántico ibérico, cunha poboación pouco coñecida debido á súa dispersión por toda a franxa costeira.

En Galicia é un invernante pouco común, presente entre finais de novembro e finais de maio. De acordo cos censos de xaneiro dispoñibles para Galicia, a poboación media en xaneiro é de 30-40 exemplares, se ben a metodoloxía deste censo non é axeitada para unha cuantificación C CG GEEA A CCN NEEAA LLRREE precisa dos seus efectivos. Con todo, -IIEE VU V U é a mobella máis frecuente en Galicia, ocupando augas costeiras de até 50 m de profundidade.

No parque natural pódese observar ao longo de toda a fronte de praia, especialmente na zona do Vilar. Esta praia é un punto tradicional do litoral galego para a observación invernal desta e outras mobellas, como a mobella ártica e a mobella chica. A media de invernantes é de 0,33 ± 0,13 individuos (rango 0-1), mais hai observacións invernais nesta praia de até 12 exemplares (decembro de 2001). En paso prenupcial non é infrecuente a observación de aves con plumaxe nupcial.

17

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

Meerrgguullllóónn ppeeqquueennoo, Zampullín común, Tachybaptus ruficollis M Pequena ave mergulladora presente en diversos hábitats acuáticos (lagoas, embalses, graveiras) con abundante vexetación que lle sirva de acubillo para instalar o niño. En Galicia é sedentario malia que con movementos dispersivos.

Cría tanto en lagoas litorais e embalses da franxa costeira, como en lagoas, embalses e graveiras de interior. O período reprodutivo esténdese desde a segunda quincena de marzo até finais de agosto, aínda que se observaron CG C GEEA A CCN NEEA A LLRREE poladas en setembro, podendo realizar -IIEE -2-3 postas por temporada de 4-6 ovos cun tempo de incubación de 20-21 días. Durante o inverno tamén se pode observar en marismas e zonas internas das rías, cunha poboación censada en brañais galegos da orde de 300-400 exemplares.

Debido aos seus requirimentos de hábitat a presenza deste mergullón no parque natural limítase á lagoa de Vixán. Durante a primavera de 2006 confirmouse a cría, estimando a súa poboación reprodutora en 2-4 parellas. A poboación invernante ao longo dos últimos anos foi de 9,6 ± 3,72 exemplares (rango 0-46). Noutras localidades mostrouse sensible a invernos fríos, manifestando movementos ligados a descensos acusados de temperaturas.

18

Guía das aves

Coorrvvoo m C maarriiññoo rreeaall, Cormorán grande, Phalacrocorax carbo É unha especie invernante procedente do norte de Europa, se ben nos últimos anos constatouse a súa reprodución en embalses do interior de España[18]. En Galicia non se coñecen até a data intentos de reprodución deste corvo mariño[18], sendo un invernante moi común con presenza de escasos exemplares durante os meses primaverais e estivais. A poboación media invernante en Galicia é duns 4.000 exemplares, destacando CGGEEAA CCN C NEEAA LLRREE a ría de Arousa como localidade máis -IIEE -relevante. A entrada de efectivos postreprodutores prodúcese a partir de agosto, comezando a migración prenupcial desde finais de xaneiro.

No parque natural é unha ave acuática común en outono e inverno, cunha poboación media censada en xaneiro de 22,0 ± 4,08 exemplares (rango 2-55). Os exemplares pescan preferentemente nas canles da marisma do Carregal e na lagoa de Vixán, aínda que tamén se observan na franxa de mar fronte á praia. Para repousar utilizan diferentes lugares onde se pousar, entre eles o illote rochoso situado fronte á desembocadura do Carregal, onde tamén posan exemplares de corvo mariño cristado.

19

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

CCoorrvvoo m maarriiññoo ccrriissttaaddoo, Cormorán moñudo, Phalacrocorax aristotelis En España cría ao longo de toda a cornixa cantábrica, na fachada atlántica galega, nas illas Baleares e nas costas catalá e levantina. En Galicia é unha especie reprodutora común, cunha poboación de ao redor de 2.500 parellas, albergando o Parque Nacional das Illas Atlánticas entorno ao 80% da poboación española. Presenta unha cría moi temperá, comezando as postas a mediados de xaneiro.

CGGEEAA C VVU U

CN C NEEAA IIEE

LLRREE EEN N

Dentro dos límites do parque natural non é unha especie reprodutora, mais a proximidade de diferentes núcleos de cría fai posible a súa observación en calquera época do ano. Explota as augas do litoral utilizando os illotes graníticos e as puntas rochosas da praia como lugares onde se pousar. En período invernal é frecuente que comparta estes emprazamentos co corvo mariño real. As cifras de invernada arrebolan unha media de 19,7 ± 7,5 aves (rango 0-86).

20

Guía das aves

Gaarrzzaa ppeeqquueennaa, Avetorillo común, Ixobrychus minutus G É o menor dos ardeidos ibéricos, moi vinculado á vexetación palustre de masas de auga someras onde se alimenta de pequenos peixes, anfibios e invertebrados. Ten actividade crepuscular, alén de que ás veces se deixa ver polo día. É estival, chegando da África transahariana a partir de abril e permanecendo até agosto-setembro. En Galicia é unha ave pouco común, con escasas localidades de nidificación confirmada. Cría a partir de mediados C CG GEEA A CCN NEEAA LLRREE de maio, instalando o seu niño en VU V U IIEE -zonas de denso carrizal.

No parque natural a súa distribución vese restrinxida á lagoa de Vixán, sendo de presenza regular nos últimos anos. Na primavera de 2006 observouse unha parella cun territorio establecido no cinto de carrizal do bordo NO, mais o seu carácter esquivo imposibilitou a confirmación de cría. As observacións desta especie adoitan ser fugaces, normalmente en voo de desprazamento dunha zona a outra do cinto de macrófitos, ou ben posada na base dos carrizos adxacentes á superficie da auga. O observatorio ornitolóxico instalado na beira da lagoa constitúe un bo emprazamento para a detección desta especie.

21

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

Gaarrzzoottaa ccoom G múúnn, Garceta común, Egretta garzetta Garza migratoria e dispersiva, con distribución europea circunscrita á conca mediterránea. Trátase dunha especie asociada a zonas húmidas, con preferencia por lagoas pouco profundas, ríos de curso léntico, arrozais, rías e marismas.

Cría de xeito colonial sobre árbores, carrizais e vexetación próximos á auga. A poboación reprodutora española divídese en dúas áreas, por un lado a oriental, que abrangue a costa mediterránea e a conca do Ebro até o Cantábrico, e por CGGEEAA CCN C NEEAA LLRREE outro lado a occidental, que se estende -IIEE -por brañais da costa suratlántica e concas hidrográficas do oeste peninsular. En Galicia é invernante común, cunha poboación superior a 1.000 exemplares localizada preferentemente nas zonas internas das rías. O groso das aves chega a partir de setembro, permanecendo até marzo. As observacións temperás débense a movementos dispersivos de exemplares xuvenís.

No parque natural é de invernada regular mais escasa, sendo a media de aves en xaneiro de 1,66 ± 0,57 (rango 0-7). Pódese observar tanto na marisma e desembocadura do Carregal como na lagoa de Vixán, aínda que non é infrecuente a presenza dalgún exemplar na fronte de praia, especialmente nas proximidades do illote rochoso situado na desembocadura do Carregal.

22

Guía das aves

Gaarrzzaa rreeaall, Garza real, Ardea cinerea G Ardeido amplamente distribuído en Europa, coas mellores poboacións localizadas na franxa temperada, desde as Illas Británicas e Francia até Rusia e Ucrania. En España existe unha poboación reprodutora en aumento e clara expansión, da cal case a metade encóntrase en dous enclaves: Doñana e a albufeira de Valencia. En Galicia é predominantemente invernante, malia que cunha pequena poboación reprodutora. A cría foi moi escasa mais regu- C CG GEEA A CCN NEEAA LLRREE lar nos últimos anos na comarca da -IIEE -Limia, e máis recente na ría de Noia. En Galicia a cifra de invernantes oscila entre 1.300-1.600 exemplares, localizados tanto en brañais costeiros como de interior. Comezan a súa chegada a partir de agosto e permanecen até febreiro-marzo, aínda que os temperáns movementos dispersivos de xuvenís fan posible a súa observación en período estival.

No parque natural pódese observar case todo o ano, sendo os meses de maio e xuño os de presenza máis improbable. Frecuenta a lagoa de Vixán e tamén a marisma do Carregal, buscando alimento nas súas canles. Pódese observar así mesmo na desembocadura do Carregal e na fronte de praia. A invernada media foi de 7,87 ± 1,32 individuos (rango 0-16).

23

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

PPaattoo cciinncceennttoo, Ánade friso, Anas strepera Anátido con distribución na franxa temperada de Eurasia e Norteamérica.

España conta cunha poboación reprodutora moi dispersa, cos principais núcleos localizados nas marismas do Guadalquivir, delta do Ebro e Tablas de Daimiel. En Galicia é unha especie con cría regular mais escasa e moi localizada, sendo a lagoa de Valdoviño a principal localidade de nidificación. En período reprodutivo ocupa masas de auga someras con certo grao de eutroCG C GEEA A CCN NEEA A LLRREE fización que presenten importantes VU V U IIEE -parches e bordos de vexetación emerxente. Cría máis tarde que outras anátidas, comezando o proceso reprodutivo a finais de abril. Fóra do período de cría tende a concentrarse en zonas de augas tranquilas e protexidas de grandes brañais, podendo ser observado en lagoas, desembocaduras e embalses. A poboación invernante en Galicia sitúase no entorno de 200300 exemplares.

Trátase dun anátido con cría confirmada no parque natural e presente todo o ano, de tal xeito que nidificou, polo menos, en 2 dos últimos 5 anos. Durante a estación reprodutora de 2006 estimáronse 1-2 parellas na lagoa de Vixán, zona onde se pode ver con regularidade. A cifra media de invernantes foi de 12,66 ± 2,58 exemplares (rango 0-31), localizada principalmente en Vixán. Máis raramente poden verse tamén exemplares na marisma do Carregal.

24

Guía das aves

Ceerrcceettaa rreeaall, Cerceta común, Anas crecca C Pequena anátida con poboacións do norte de Europa en gran medida migratorias. Cría de forma moi localizada en localidades de Pontevedra, Asturias, Soria e La Rioja. Selecciona brañais eutrofizados con boa cobertura vexetal, tanto naturais como de orixe artificial. En Galicia é eminentemente invernante, aínda que existe un pequeno núcleo reprodutivo, en aparente regresión, nas Gándaras de Budiño (Porriño)[2]. Durante a invernada é moi C CG GEEA A CCN NEEAA LLRREE común, cunha cifra que oscila entre EE* * -VU V U 4.000-6.000 aves. Frecuenta zonas intermareais, desembocaduras, marismas, lagoas e embalses. Os movementos migratorios comezan en xullo, ao finalizar a cría, cun pico de chegadas en outono. En anos fríos o continxente de invernantes é maior. As aves regresan as súas áreas de cría europeas entre finais de febreiro e abril.

No parque natural a súa presenza está fundamentalmente vinculada á lagoa de Vixán, alén de que tamén podería aparecer no Carregal e, en moi raras ocasións, en augas costeiras fronte á praia. Pódese observar desde xullo até abril, rarefacéndose nos meses de maio e xuño, típicos da temporada de cría. É unha anátida de invernada regular e común, cunha cifra media de 80,13 ± 15,90 exemplares (rango 3195). A máxima cifra de invernantes alcanzouse en xaneiro de 1997, posiblemente como consecuencia dunha onda de frío continental.

25

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

LLaavvaannccoo rreeaall, Ánade azulón, Anas platyrhynchos É a anátida máis común e amplamente distribuída a nivel europeo. En España distribúese por todo o territorio peninsular, escaseando no surleste e en páramos interiores. Presenta unha grande capacidade de adaptación ás condicións ambientais, o que lle permite aproveitar diversas fontes de alimentación. Prefire augas pouco profundas, ricas en vexetación subacuática e rodeadas de zonas resgardadas para refuxiarse. A poboación indíxena CG C GEEA A CCN NEEA A LLRREE é fundamentalmente sedentaria, pro---ducíndose un incremento poboacional durante o inverno pola chegada de aves extraibéricas. En Galicia é a anátida reprodutora máis común, aparecendo en calquera tipo de brañal, tanto costeiro como de interior. A poboación invernante oscila entre 10.000-12.000 exemplares.

No parque natural pódese ver todo o ano e é unha especie nidificante. A poboación reprodutora na primavera de 2006 estimouse nun mínimo de 12-16 parellas. A cría foi confirmada na lagoa de Vixán e probable na marisma do Carregal, así como nas charcas de Olveira e outros enclaves húmidos do interior do parque. Ao finalizar a cría é habitual que as aves nidificantes na comarca se concentren para mudar na lagoa de Vixán. Non é raro que ademais frecuenten as augas litorais fronte á praia. A cifra media de invernantes foi de 63,9 ± 10,54 exemplares (rango 12-121).

26

Guía das aves

PPaattoo ccuulllleerreettee, Cuchara común, Anas clypeata Anátida migratoria con tendencia a ocupar brañais de augas someras con abundante vexetación acuática, tales como marismas, desembocaduras e lagoas. As principais poboacións nidificantes distribúense polo centro, leste e norte de Europa, cos seus cuarteis de invernada localizados na conca mediterránea, mar Negro e norte de África.

España conta cunha pequena poboación de cría irregular moi localizada e puntual. Presenta unha das migracións C CG GEEA A CCN NEEAA LLRREE máis temperás das anátidas invernan--NTT N tes, chegando os primeiros efectivos en setembro. O regreso ás áreas de cría comeza en febreiro e prolóngase até marzo-abril, de maneira que a principios de maio todos os reprodutores están nos seus cuarteis de cría. A poboación invernante en Galicia sitúa no rango de 800-1.200 exemplares.

No parque natural é unha especie de invernada regular, localizada preferentemente na lagoa de Vixán, aínda que de forma moi ocasional pode verse algún exemplar na marisma do Carregal. A cifra media de invernantes foi de 34,9 ± 9,28 exemplares (rango 2-137).

27

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

PPaattoo cchhuuppóónn, Porrón europeo, Aythya ferina Anátida mergulladora nidificante en España, aínda que cunha poboación reducida. Esta poboación nativa dispérsase tras o período reprodutivo, malia que a maioría das aves presentes en inverno son aves de procedencia extraibérica. En Galicia non existen indicios de nidificación e compórtase como típico invernante, con exemplares presentes desde setembro e unha poboación que oscila entre 700-1.000 individuos.

CG C GEEA A CCN NEEA A LLRREE No parque natural é unha anátida de ---invernada regular aínda que pouco numerosa, xa que a cifra media censada en xaneiro foi de 8,8 ± 1,87 exemplares (rango 0-21). A súa presenza está restrinxida á lagoa de Vixán, sendo moi improbable a súa observación noutras zonas deste espazo natural.

28

Guía das aves

Azzoorr ccoom A múúnn, Azor común, Accipiter gentilis Especie eminentemente forestal e sedentaria que ocupa bosques maduros, preferentemente de coníferas. En Galicia está ben distribuído por todo o territorio e vinculado a todo tipo de masas arbóreas, aínda que parece menos abundante en eucaliptais. Na primavera de 2006 non se confirmou a cría no parque natural, mais a alta dispoñibilidade de presas e a presenza de hábitats parchea- C CGGEEAA CCN NEEAA LLRREE dos propicios IIEE IIEE -para cazar facilitaron a súa observación. Pode verse cazando en espazos abertos en calquera época do ano, sendo máis frecuente en período postreprodutivo pola presenza de xuvenís. Son frecuentes os desplumadoiros na trasduna, cerca das zonas de repouso das aves acuáticas.

Gaabbiiáánn ccoom G múúnn, Gavilán común, Accipiter nisus Especie sedentaria, con paso e invernada de aves europeas. Tipicamente forestal e de difícil detección, mostrando preferencia por bosques de coníferas de 15-40 anos intercalados con cultivos. Pódese observar en calquera mancha boscosa do parque natural, incluso en hábitats abertos, onde cazan as presas (frinxílidos, túrdidos, pardais…) que son a base da súa alimentación. Durante a primavera de 2006 non se confirmou a súa C CGGEEAA CCN NEEAA LLRREE cría no interior do parque natural, IIEE IIEE VU V U detectándose como probable nun bosquete de pinos ao norte de Vixán e posible na masa forestal localizada ao NL da marisma do Carregal.

29

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

Miiññaattoo ccoom M múúnn, Busardo ratonero, Buteo buteo

Falconiforme sedentaria que ocupa todo tipo de hábitats arborados, alcanzando o seu óptimo en zonas con CGGEEAA CCN C NEEAA LLRREE mosaico de bosques e prados. En IIEE IIEE -Galicia é posiblemente a rapaz diúrna máis abundante, frecuentando todo tipo de medios forestais abertos e áreas de cultivos con árbores. É unha especie habitual no parque natural en calquera época do ano. Na primavera de 2006 confirmouse a súa nidificación na orla forestal, estimándose unha poboación local reprodutora de 2-3 parellas. Os exemplares con territorio na zona sobrevoan habitualmente o cordón dunar en busca de presas.

LLaaggaarrtteeiirroo ppeenneeiirreeiirroo, Cernícalo vulgar, Falco tinnunculus Especie fundamentalmente sedentaria, con paso e invernada de aves extraibéricas. Ocupa todo tipo de terreos abertos, xa sexan cultivos, pasteiros ou eiras.

En Galicia está amplamente distribuído e ocupa moi diversos hábitats de nidificación. No parque natural pódese observar ao longo de todo o ano.

Frecuenta as zonas de cultivos, pasteiros e a trasduna de toda a praia. Na primavera de 2006, aínda sendo moi frecuente a súa observación non se confirCGGEEAA CCN C NEEAA LLRREE mou a cría dentro deste espazo natural.

IIEE IIEE -Non obstante, observouse unha parella ligada a piñeirais que estaban preto da lagoa de Vixán, a cal probablemente criou nun niño de córvido. As parellas asentadas na periferia do parque utilizan o cordón dunar como lugar habitual de caza.

30

Guía das aves

EEssm meerriillllóónn ccoom múúnn, Esmerejón, Falco columbarius Falconiforme tipicamente invernante na península Ibérica, con chegada dos primeiros efectivos en agosto e partida até mediados de abril. A invernada repártese por toda España, aínda que preferentemente na meseta norte[6].

En Galicia compórtase como invernante escaso, tanto en zonas costeiras como en comarcas do interior. No parque natural é un invernante habitual, C CGGEEAA CCN NEEAA LLRREE presente IIEE IIEE -desde outubro a marzo. Caza pequenos paseriformes e limícolas no cordón dunar e tamén na fronte de praia.

FFaallccóónn ppeeqquueennoo, Alcotán europeo, Falco subbuteo Pequeno falcón estival, migrador transahariano que chega a partir de abril permanecendo até setembro-outubro.

En Galicia localízase máis a miúdo na vertente atlántica e escasea nas zonas de media e alta montaña da metade oriental, mostrando preferencia por áreas abertas próximas a embalses e lagoas con arboredos próximos. No parque natural foi observado na primavera de 2006 no cinto de piñeiro próximo á marisma do Carregal e nas C CGGEEAA CCN NEEAA LLRREE inmediacións da lagoa de Vixán, sen IIEE IIEE NTT N poder confirmar a súa cría. Caza até ben entrado o anoitecer, depredando sobre grandes insectos alados (ortópteros, odonatos,…) e ocasionalmente sobre morcegos, micromamíferos terrestres e réptiles.

31

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

PPeerrddiizz rruubbiiaa, Perdiz roja, Alectoris rufa Localízase en diversos tipos de hábitat, seleccionando zonas de matagueira fragmentadas con abundantes pasteiros e comunidades arbustivas que lle proporcionen refuxio e unha abundante produción de sementes. En Galicia é máis común na metade oriental, rarefacéndose en boa parte do interior das provincias de Pontevedra e A Coruña. No parque natural é unha especie moi rara, xa que na primavera de 2006 CGGEEAA CCN C NEEAA LLRREE só se detectou --DD D D nunha ocasión na duna gris ao norte da marisma do Carregal. Con certeza non criou no parque nesta primavera. A súa presenza pódese considerar esporádica, quizais ligada a exemplares procedentes de soltas realizadas na periferia do espazo natural.

FFaaiissáánn ccoom múúnn, Faisán común, Phasianus colchicus Galinácea orixinal da rexión do Cáucaso, introducida en Europa con fins cinexéticos. Trátase dunha especie sedentaria que presenta un núcleo reprodutor no parque natural, seguramente formado a partir de exemplares procedentes de soltas efectuadas nos terreos cinexéticos limítrofes. Ao longo da primavera de 2006 confirmouse a súa cría en varias cuadrículas do norte do parque natural e tamén se observou un macho cantor na zona sur, cerca da CGGEEAA CCN C NEEAA LLRREE lagoa de Vixán. O hábitat ocupado ---caracterizouse pola presenza de amplos espazos abertos, con pasteiros salpicados de zonas arboradas. Cría de marzo a xuño, en zonas de vexetación tupida como pasteiros altos, malezas ou sebes onde a femia fai unha pequena depresión.

32

Guía das aves

Raassccóónn ddee aauuggaa, Rascón europeo, Rallus aquaticus R Pequeno rálido sedentario cunha modesta entrada invernal de exemplares europeos. A súa distribución está condicionada pola presenza de diferentes tipos de brañais, mostrando querenza por zonas de vexetación inundada como marismas, xunqueiras e beiras de ríos e lagoas con carrizal. Trátase dunha especie moi tímida e cautelosa, o que dificulta a súa observación, sendo máis fácil escoitar o seu característico reclamo. En Galicia presenta unha distribu- C CG GEEA A CCN NEEAA LLRREE ción ligada a brañais costeiros e algúns ---do interior de Ourense e Lugo.

No parque natural a súa presenza é permanente e aparentemente restrinxida á lagoa de Vixán. Escóitase con frecuencia reclamando no carrizal, e cando o nivel da auga é suficientemente baixa, é posible velo alimentándose nas beiras lamacentas. Ao longo da primavera de 2006 confirmouse a súa cría, estimando o núcleo reprodutor en 4-6 parellas. En canto ao período invernal, a súa dificultade de detección fai que se infravaloren os efectivos poboacionais. A media dos censos invernais foi de 0,87 ± 0,67 individuos (rango 0-10), pero a metodoloxía dos censos de xaneiro non é axeitada para a súa cuantificación.

33

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

Gaalliiññaa ddee rrííoo, Gallineta común, Gallinula chloropus G É un rálido moi común como reprodutor na península Ibérica, sedentario e con invernantes do norte e centro de Europa. Aparece ligado a todo tipo de brañais con augas estancadas ou lentas e unha axeitada cobertura vexetal, evitando ambientes salinos e oligotróficos. En Galicia é común en brañais lóticos e lénticos que presenten algunha vexetación de macrófitos.

No parque natural está presente todo CG C GEEA A CCN NEEA A LLRREE o ano, cunha distribución circunscrita ---á lagoa de Vixán. Na primavera de 2006 confirmouse a súa cría e estimou unha poboación reprodutora en 5-7 parellas. A cifra media de invernantes foi de 2,4 ± 0,84 exemplares (rango 0-10), aínda que polo seu comportamento discreto semella moi probable que estes censos infraestimen o número real presente. De feito, existen observacións outonais nesta lagoa de até 50-60 exemplares.

34

Guía das aves

Gaalliiññoollaa nneeggrraa ccoom G múúnn, Focha común, Fulica atra Na península Ibérica é un reprodutor común. As aves nativas compórtanse como sedentarias, malia que con movementos dispersivos postxenerativos ou fugas por secas. Hai ademais unha importante invernada e paso de aves do norte e centro de Europa. Habita un amplo rango de tipos de brañais, mostrando preferencia por aqueles que presentan augas abertas e tranquilas cun nivel regular e con boa cobertura de vexetación emerxente, así como pre- C CGGEEAA CCN NEEAA LLRREE senza de vexetación somerxida que ---constitúe a base da súa alimentación.

En Galicia é de cría regular e dispersa, en xeral non moi abundante.

A súa distribución no parque natural restrínxese á lagoa de Vixán, onde ao longo da primavera de 2006 se confirmou a súa cría e estimou a poboación reprodutora en 3-5 parellas. A invernada nesta localidade arrebola unha media de 49,73 ± 7,72 exemplares (rango 0-108), existindo un censo máximo de 121 individuos en decembro de 1995.

35

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

Gaabbiittaa eeuurrooaassiiááttiiccaa, Ostrero euroasiático, G Haematopus ostralegus Limícola invernante común no litoral galego, cunha pequena poboación nidificante na península Ibérica concentrada en illotes da costa de Lugo e Asturias e no delta do Ebro[17].

Localízase preferentemente en zonas de intermareal areoso, onde consume preferentemente moluscos bivalvos e poliquetos, aínda que tamén existe unha poboación importante en litoral rochoso non estuarino[11]. A poboación invernante en brañais costeiros galeCG C GEEA A CCN NEEA A LLRREE gos oscila entre 1.300-1.500 exemplaVU V U**IIEE IIEE NTT N res, destacando como localidade máis relevante a ría de Arousa. Nesta a dinámica estacional caracterízase por unha entrada de efectivos a partir de setembro-outubro, máximo invernal en xaneiro-febreiro e partida de invernantes entre finais de febreiro e marzo[7].

No parque natural é unha limícola non reprodutora, presente sobre todo en outono e inverno, se ben algúns inmaduros poden permanecer durante a primavera e incluso en meses estivais. A media de invernantes censados foi de 26,9 ± 67,23 exemplares (rango 0-79).

Atópase preferentemente na praia, incluída a canle de desaugadoiro da marisma do Carregal, e tamén nas rochas do extremo sur do espazo natural. Tamén poden observarse exemplares buscando alimento non intermareal existente na marisma do Carregal, sobre todo na parte máis próxima á conexión co mar.

36

Guía das aves

PPeerrnniilleeiirroo ccoom múúnn, Alcaraván común, Burhinus oedicnemus Limícola de actividade fundamentalmente crepuscular ligada a medios abertos, especialmente páramos e pasteiros. Amplamente distribuída polo interior de España, a área de cría en Galicia concéntrase en zonas concretas do interior de Lugo e Ourense, cunha única poboación costeira situada no parque natural[5]. A poboación galega foi estimada en 40 parellas[5], aínda que existe un gran déficit de información, sendo posible a existen- C CGGEEAA CCN NEEAA LLRREE cia doutros núcleos de cría non desVU V U IIEE NTT N critos. Os pernileiros peninsulares parecen ser fundamentalmente sedentarios, mais en inverno chegan á península efectivos procedentes doutros países europeos.

A poboación nidificante no parque natural é extremadamente singular, pola súa persistencia interanual, illamento xeográfico respecto a outros núcleos de cría e carácter único na costa galega. Na primavera de 2006 esta poboación foi de 5-7 parellas, localizadas na zona de dunas grises situada ao norte da marisma do Carregal e ao sur da súa canle de desaugadorio. A situación dos seus niños no chan e o seu carácter retraído fainos vulnerables respecto ao tránsito humano e presenza de cánidos, dous factores que deben ser estritamente controlados para evitar perdas de ovos e/ou polos. En inverno poderían entrar neste espazo natural exemplares extraibéricos, aínda que se descoñece o comportamento das aves locais tras o período de cría.

37

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

PPííllllaarraa rreeaall, Chorlitejo grande, Charadrius hiaticula Limícola invernante na península Ibérica, ligada fundamentalmente a brañais costeiros malia que con presenza máis ou menos ocasional en zonas de interior. A poboación media invernante en Galicia é da orde de 500-600 exemplares, destacando como localidade principal a ría de Arousa. A dinámica estacional nesta ría caracterízase pola entrada de efectivos desde finais de xullo, con máximo anual en decembro e partida de invernantes entre CG C GEEA A CCN NEEA A LLRREE finais de febreiro e marzo[7]. O paso preIIEE IIEE -nupcial de exemplares invernantes no sur peninsular e África evidénciase en abril e maio[13], alén de que a cantidade de aves sedimentadas adoita ser baixa.

No parque natural é un invernante escaso, cunha media de 4,1 ± 1,17 exemplares (rango 0-14). Estes localízanse fundamentalmente na desembocadura da marisma do Carregal, aínda que en baixamar tamén poden buscar alimento no intermareal da praia. Normalmente aparece asociado a outras pequenas limícolas, sendo habitual a formación de pequenos grupos mixtos con píllaras papudas e pilros curlibicos. Durante o outono e paso primaveral é frecuente a observación de efectivos sedimentados, xeralmente en escaso número, tanto na fronte de praia como na marisma do Carregal.

38

Guía das aves

PPííllllaarraa ppaappuuddaa, Chorlitejo patinegro, Charadrius alexandrinus Limícola predominantemente costeira, aínda que no centro e sur de España e outras zonas europeas ocupa brañais interiores. A poboación nidificante española sitúase preferentemente na costa mediterránea e Andalucía, mentres que no litoral cántabro-atlántico do norte a poboación é exigua e atópase unicamente nun reducido número de praias de Galicia. Esta poboación galega cifrouse en 60-70 parellas[15]. C CG GEEA A CCN NEEAA LLRREE Ao igual que outras limícolas de VU V U IIEE VU V U pequeno tamaño, esta especie aliméntase preferentemente de pequenos crustáceos e poliquetos.

A poboación reprodutora neste espazo natural é unha das máis importantes do contexto galego, cifrándose en 2006 en 12 parellas. Os niños, depresións simples na area, sitúanse ao longo de toda a fronte da praia e tamén no cordón dunar, cunha tendencia á súa concentración na desembocadura da marisma do Carregal. O balizamento dos niños por parte do persoal do parque natural contribuíu a evitar perdas asociadas ás pisadas humanas, aumentando ademais a conciencia dos usuarios da praia acerca da necesidade de evitar molestias sobre adultos e polos que poidan derivar en destrución de niños ou mortalidade xuvenil. Neste sentido, un factor de risco durante a reprodución e de fonte de perturbacións é a presenza de cans na praia. Os datos dispoñibles suxiren que a poboación local adoita abandonar o parque natural en período invernal, regresando en febreiro para criar. Alén disto, en determinados anos algúns exemplares poden permanecer en inverno (media do censo de xaneiro = 1,6 ± 0,78 exemplares, rango 0-10).

39

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

PPííllllaarraa ddoouurraaddaa eeuurrooppeeaa, Chorlito dorado común, Pluvialis apricaria Limícola invernante en España, localizándose preferentemente en pasteiros húmidos interiores e tramos costeiros atlánticos. A poboación invernante en Galicia mostra grandes fluctuacións interanuais, con entradas importantes con ocasión de ondas de frío continentais e baixas cifras en invernos máis temperados. Na costa presenta normalmente escasos efectivos, localizados principalmente en cordóns dunares e prados. A poboación inverCG C GEEA A CCN NEEA A LLRREE nante na ría de Arousa está vinculada IIEE IIEE -esencialmente aos cordóns dunares da Lanzada e Corrubedo. A entrada de efectivos invernantes nesta ría ten lugar a partir de finais de agosto, con máximo invernal en xaneiro e partida de invernantes en febreiro[7].

A poboación media invernante no parque natural foi de 128,1 ± 33,9 exemplares (rango 0-366). Estas aves distribúense polo cordón de dunas grises, zona onde buscan o seu alimento, aínda que máis raramente tamén poden observarse no espazo intermareal do Carregal. O amplo rango existente nos censos de xaneiro mostra a gran variabilidade interanual na entrada de efectivos, sendo sobre todo importante con ocasión de ondas de frío continentais.

40

Guía das aves

PPííllllaarraa cciinncceennttaa, Chorlito gris, Pluvialis squatarola Ao igual que a píllara dourada europea, é esta unha limícola invernante na península Ibérica, localizándose preferentemente os seus efectivos na costa atlántica[8]. A poboación galega oscila entre 2.500 e 3.000 exemplares, destacando como localidade principal a ría de Arousa. As súas preferencias de hábitat céntranse en zonas de intermareal lamacento ou lamacento-areoso, onde busca os poliquetos e pequenos crustáceos que constitúen a súa dieta. C CG GEEA A CCN NEEAA LLRREE A dinámica estacional en Arousa caracIIEE IIEE -terízase por unha entrada masiva de efectivos a partir de outubro, máximo invernal en xaneiro-febreiro e posterior descenso de efectivos até alcanzar un mínimo anual en xuño[7]. O paso prenupcial mostra un máximo temperán en febreiro e outro tardío na segunda metade de abril[13].

No parque natural localízase ao longo da fronte de praia e, preferentemente, na desembocadura da marisma do Carregal e intermareal interior. A poboación media invernante foi de 14,3 ± 3,53 exemplares (rango 0-54). A sedimentación de migrantes primaverais na fronte de praia e intermareal do Carregal ten lugar sobre todo en maio, sendo frecuente daquela a observación de exemplares en plumaxe nupcial.

41

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

PPiillrroo bbuulleebbuullee, Correlimos tridáctilo, Calidris alba Limícola invernante na península Ibérica, preferentemente en litoral areoso aínda que tamén se encontra en substratos lamacento-areosos. Busca as súas presas, pequenos crustáceos e poliquetos, na liña de marea, movéndose rapidamente co fluxo e refluxo da auga. A poboación galega en inverno é escasa, da orde de 300-400 exemplares. Na ría de Arousa a entrada de efectivos postreprodutores ten lugar xa desde agosto, con pico de invernantes CG C GEEA A CCN NEEA A LLRREE en xaneiro e partida en febreiroIIEE IIEE -marzo[7]. O paso migratorio prenupcial pode ser cuantitativamente moi importante en certos anos[23] e manifesta a súa máxima intensidade cara a mediados de maio[13].

A poboación invernante no parque natural foi reducida, cunha media de 17,9 ± 3,82 exemplares (rango 0-45). Estes exemplares obsérvanse alimentándose na liña de marea, mostrando preferencia pola praia da Ladeira. A migración prenupcial é evidente sobre todo cara a mediados de maio, presentando nese momento moitos individuos a librea nupcial. Do mesmo xeito que as outras limícolas presentes na fronte de praia, este pilro é sensible ás perturbacións ocasionadas pola presenza de cans neste ambiente.

42

Guía das aves

PPiillrroo ccuurrlliibbiiccoo, Correlimos común, Calidris alpina É unha das limícolas máis comúns en inverno e non nidifica na península Ibérica. Frecuenta principalmente brañais costeiros, seleccionando substratos lamacento-areosos ou lamacentos, se ben tamén se encontra en praias abertas de area fina. A poboación invernante en Galicia oscila ao redor de 10.000 exemplares, destacando como localidade principal a ría de Arousa. A dinámica estacional nesta ría caracterízase por unha escasa sedimentación de C CG GEEA A CCN NEEAA LLRREE exemplares postreprodutores en agosIIEE IIEE -to e setembro, entradas importantes de invernantes en outubro e, principalmente, novembro, máximo invernal en xaneiro e partida de invernantes durante marzo e principios de abril[7]. Existe unha sedimentación non moi numerosa de migrantes prenupciais entre mediados de abril e mediados de maio[13], época onde moitos exemplares presentan a plumaxe nupcial.

No parque natural é unha das limícolas máis numerosas en inverno, aínda que as cantidades son sempre limitadas. A poboación invernante foi de 28,9 ± 7,08 individuos (rango 0-100) e atópase principalmente no intermareal da marisma do Carregal e desembocadura, ademais de que tamén poden observarse aves ao longo da fronte de praia.

Esta distribución é semellante á existente en meses primaverais ou outonais, períodos migratorios durante os cales este pilro adoita formar bandos mixtos con pilros bulebule e outras limícolas pequenas.

43

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

Beeccaacciinnaa ccaabbrraa, Agachadiza común, Gallinago gallinago B É unha limícola fundamentalmente invernante en gran parte da península Ibérica, aínda que existe unha pequena poboación nidificante localizada en brañais continentais do centro de España, norte de Portugal e Galicia[24]. Debido á súa dispersión invernal e hábitos discretos, os censos tradicionais son inadecuados para obter estimas de abundancia, descoñecéndose o tamaño da poboación invernante en Galicia. En período CG C GEEA A CCN NEEA A LLRREE postreprodutivo esta especie atópase EE* * -EEN N en pasteiros higrófilos, charcas, bordos de lagoas e marismas mareais. Na ría de Arousa a entrada de efectivos postreprodutores ten lugar a partir de finais de agosto, permanecendo os invernantes até marzo-abril[7].

No parque natural localízase principalmente na marisma do Carregal e bordos da lagoa de Vixán, malia que tamén poden levantarse exemplares nas charcas estacionais que se forman no cordón de dunas grises. Non é unha limícola especialmente gregaria, polo que soen observarse exemplares illados ou, como moito, pequenas agregacións inferiores a 10 individuos.

44

Guía das aves

Maazzaarriiccoo rraabbiippiinnttoo, Aguja colipinta, Limosa lapponica M É unha limícola invernante na península Ibérica, distribuída maioritariamente na vertente atlántica[8]. Atópase en brañais costeiros, preferindo substratos lamacentos ou lamacento-areosos onde busca o alimento, constituído por poliquetos e pequenos crustáceos e moluscos. A poboación invernante en Galicia oscila entre 600 e 900 exemplares, sendo de novo a ría de Arousa a principal localidade. Nesta ría a entrada de efectivos invernantes prodúcese a partir C CG GEEA A CCN NEEAA LLRREE de setembro, cun máximo invernal en IIEE IIEE -decembro-xaneiro e partida de efectivos en marzo[7]. A escasa importancia da sedimentación prenupcial en Galicia[13] suxire que as aves europeas efectúan voos sen escalas desde o litoral africano aos brañais costeiros dos Países Baixos[8].

No parque natural é unha limícola de efectivos moi escasos, sendo a poboación invernante de 1,47 ± 0,65 exemplares (rango 0-8).

Encóntrase principalmente asociada ao intermareal da marisma do Carregal e a súa desembocadura. O paso migratorio primaveral é moi pouco evidente, aínda que adoita proporcionar a ocasión de observar exemplares con plumaxe nupcial.

45

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

Maazzaarriiccoo cchhiiaaddoorr, Zarapito trinador, Numenius phaeopus M É esta unha limícola non nidificante na península Ibérica e de invernada maioritaria en cuarteis africanos. En Galicia pode verse principalmente en pasos migratorios, aínda que existe unha pequena poboación invernante localizada en brañais costeiros e que pode situarse ao redor de 100 exemplares.

Durante a migración sedimentan en hábitats variados, incluíndo tanto substratos de intermareal como cordóns dunares. A dinámica estacional CG C GEEA A CCN NEEA A LLRREE na ría de Arousa caracterízase por un IIEE IIEE -paso postnupcial entre finais de xullo e outubro, moi escasos efectivos invernantes e paso prenupcial na segunda quincena de abril[7,13].

No parque natural atópase sobre todo durante a migración prenupcial, meses de abril e maio, época na que poden observarse exemplares buscando alimento no cordón dunar, fronte de praia e marisma do Carregal. En inverno pode permanecer algún exemplar (media de invernantes = 0,3 ± 0,21 exemplares, rango 0-3). En paso postnupcial tamén sedimentan exemplares, aínda que este paso é cuantitativamente menos manifesto que o prenupcial.

46

Guía das aves

Maazzaarriiccoo ccuurrllíí, Zarapito real, Numenius arquata M Na península Ibérica compórtase como invernante, se ben existe unha exigua poboación nidificante, de gran interese bioxeográfico, localizada en pasteiros higrófilos da Terra Chá lucense[20]. Alén de que é unha limícola máis abundante en brañais costeiros con esteiro, tamén se encontra en litoral aberto e máis limitadamente en zonas húmidas continentais. A poboación invernante en Galicia supera os 2.000 exemplares, destacando as rías de Arousa e C CG GEEA A CCN NEEAA LLRREE Ortigueira como zonas de maiores EE* * IIEE EEN N efectivos. A dinámica estacional en Arousa caracterízase pola existencia de sedimentación postnupcial desde principios de xullo, aínda que o groso de invernantes locais comeza a chegar en outubro. O máximo invernal acontece xeralmente en xaneiro e a partida destes exemplares entre finais de febreiro e marzo[7].

No parque natural a poboación invernante foi de 32,5 ± 5,34 exemplares (rango 0-59). Obsérvanse principalmente na marisma do Carregal, aínda que tamén as aves buscan alimento no cordón dunar e fronte de praia. En paso prenupcial e postnupcial é unha limícola de presenza constante aínda que con escasos efectivos, permanecendo incluso algunhas aves non reprodutoras durante toda a primavera e verán.

47

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

Biilluurriiccoo ccoom B múúnn, Archibebe común, Tringa totanus Na península Ibérica é un reprodutor común, principalmente en brañais do centro e sur de España. En Galicia non cría mais é un invernante común, cunha poboación media da orde de 500-800 exemplares. Atópase sobre todo en brañais costeiros con esteiro, destacando de novo a ría de Arousa como localidade de referencia. Nesta a entrada de efectivos sedimentados en migración postnupcial ten lugar desde finais de xullo, mentres que o groso de invernanCGGEEAA CCN C NEEAA LLRREE tes locais se observa desde outubro. O --VU V U pico de invernada ten lugar en xaneirofebreiro e a partida de invernantes ao longo de marzo[7]. O paso prenupcial ten lugar ao longo de abril, aínda que en cantidades limitadas.

No parque natural a poboación invernante foi moi escasa (0,1 ± 0,1 exemplares, rango 0-1), ao igual que a cantidade de individuos observados en meses outonais e primaverais. Esta limícola gusta de frecuentar marismas mareais, polo que neste espazo natural encóntrase principalmente na do Carregal.

48

Guía das aves

Biilluurriiccoo ppaattiivveerrddee, Archibebe claro, Tringa nebularia B Esta limícola non cría na península Ibérica, mais é común en pasos migratorios e invernada. Frecuenta preferentemente brañais costeiros, pero tamén se atopa, en cantidades menores, en zonas de interior. A poboación invernante en Galicia pode situarse no entorno de 200-300 exemplares, aínda que a súa tendencia a dispersarse e explotar medios variados, que inclúen intermareal areoso e lamacento mais tamén marismas mareais, posiblemente leve a CG C GEEA A CCN NEEAA LLRREE unha infraestimación de efectivos. A IIEE IIEE -dinámica estacional en Arousa caracterízase pola chegada de exemplares desde mediados de xullo, máxima sedimentación entre mediados de setembro e outubro, pico invernal en decembro-xaneiro e partida de efectivos en marzo[7]. O paso prenupcial é escaso e mostra un pico en abril[13]. É posible que algúns exemplares veraneantes permanezan toda a primavera e verán.

Do mesmo xeito que na maioría de limícolas, os efectivos invernantes no parque natural localízanse na marisma do Carregal e a súa desembocadura, hábitats que tamén son os preferidos o resto do ano. A media de invernantes foi de 5,3 ± 0,94 exemplares (rango 012). É unha especie pouco gregaria en zonas de alimentación e tenden a verse exemplares solitarios ou, como moito, formando pequenos grupos laxos.

49

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

Biilluurriiccoo bbaaiillóónn, Andarríos chico, Actitis hypoleucos B Cría de maneira dispersa por ríos e arroios de toda a península, sendo máis común nos pisos montano e colino da metade norte[6]. En inverno chegan numerosos efectivos extraibéricos, malia que pola súa distribución, tanto en augas continentais como litorais, como polos seus hábitos pouco gregarios, non poden ser adecuadamente cuantificadas mediante censos tradicionais[8]. En Galicia cría de forma moi localizada, mais é CG C GEEA A CCN NEEA A LLRREE común en pasos migratorios e inverIIEE IIEE -nada. A dinámica estacional na ría de Arousa caracterízase por entrada de efectivos desde mediados de xullo, con máximos de sedimentación na segunda quincena de agosto e finais de outubro, e migración prenupcial con máximo entre finais de marzo e principios de maio[12].

No parque natural atópase durante grande parte do ano, alén de que sempre en escaso número, con exemplares dispersos tanto pola marisma do Carregal como nas zonas de rochas do extremo sur. A poboación media censada en inverno foi de 0,9 ± 0,25 individuos (rango 0-3).

50

Guía das aves

PPííllllaarraa rriissccaaddaa, Vuelvepiedras común, Arenaria interpres Trátase dunha limícola non nidificante na península Ibérica, migrante e invernante exclusivamente costeira. A poboación presente en Galicia en inverno localízase preferentemente en litoral rochoso sen esteiro, aínda que tamén poden observarse aves en brañais con esteiro e praias. A poboación galega que non está en esteiros foi estimada en 550-600 exemplares[11]. A dinámica estacional en Arousa caracterízase pola chegada de migrantes a partir de finais C CG GEEA A CCN NEEAA LLRREE de agosto, con máximo invernal en IIEE IIEE -decembro-xaneiro e partida de invernantes en marzo[7].

Debido á súa preferencia por medio rochosos, a presenza no parque natural durante o inverno limítase a escasos exemplares nas zonas de rocha dos extremos norte e sur da praia. A poboación media invernante foi de 1,1 ± 0,66 aves (rango 0-10). En pasos migratorios é máis frecuente a súa observación na fronte de praia, alimentándose nos amoreamentos de algas deixados pola marea. En paso prenupcial, evidente sobre todo en maio e principios de xuño, os exemplares sedimentados adoitan presentar plumaxe nupcial.

51

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

Gaaiivvoottaa cchhoorroonnaa ccoom G múúnn, Gaviota reidora, Larus ridibundus Cría en localidades do centro e metade oriental da península. En Galicia compórtase como invernante con esporádicos episodios de nidificación[6] e encóntrase principalmente en brañais costeiros, aínda que tamén frecuenta embalses e lagoas interiores. A poboación invernante na nosa comunidade é da orde de 20.000-25.000 exemplares, destacando as rías, entre elas a de Arousa, como principais zonas de acollida. A dinámica estacional caracteríCGGEEAA CCN C NEEAA LLRREE zase pola entrada de efectivos extrai---béricos desde setembro e a partida entre febreiro e marzo[6], aínda que non reprodutores permanecen durante todo o ano en moitos brañais galegos.

No parque natural está presente case todo o ano, aínda que non cría.

A partir de xuño comezan a chegar os primeiros adultos dos cuarteis de cría europeos, e en xullo aparecen xuvenís nados no ano.

Permanecen até a primavera (marzo-abril), cando parten de novo cara ás áreas de cría, malia que poden quedar algúns individuos a pasar a época estival. Pódese observar por toda a praia, mais mostra querenza polas desembocaduras do Carregal e Vixán e, en días de temporal, tamén en terras de labor periféricas. As máximas concentracións acontecen en outono, coincidindo con fluxos migratorios. A cifra media de invernantes foi de 69,9 ± 15,22 exemplares (rango 8-223).

52

Guía das aves

Gaaiivvoottaa eessccuurraa, Gaviota sombría, Larus fuscus G É unha gaivota con maioría de efectivos invernantes de procedencia extraibérica, aínda que na costa galega existe unha pequena poboación nidificante localizada en illas (arquipélagos de Sálvora, Sisargas e Cíes). Está ligada principalmente a brañais costeiros, sendo moi escasa en zonas de interior. A poboación invernante galega cífrase ao redor de 13.000-15.000 exemplares, destacando como localidade máis relevante a ría de Arousa. C CG GEEA A CCN NEEAA LLRREE Tende a ser máis abundante nas par---tes máis internas das rías, diminuíndo a súa importancia relativa en zonas de litoral onde non hai esteiro e partes externas das rías.

Non cría no parque natural, mais a proximidade dun núcleo reprodutor na illa de Sálvora fai posible a súa observación en época reprodutora. É máis abundante nos pasos migratorios, sobre todo en días de temporal cando as aves interrompen o seu fluxo migratorio e sedimentan na baía podendo formar bandos numerosos. A cifra media de invernantes foi de 52,53 ± 10,66 exemplares (rango 0135). Pódese observar por toda a praia formando grupos heteroespecíficos repousando nos bancos intermareais do Carregal, na súa desembocadura e na da lagoa de Vixán, así como nas dunas adxacentes a ambos brañais.

53

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

Gaaiivvoottaa ppaattiiaam G maarreellaa, Gaviota patiamarilla, Larus michaellis Cría por todo o litoral ibérico, aínda que Galicia alberga aproximadamente a metade da poboación peninsular. É unha especie maioritariamente sedentaria, especialmente en adultos, con dispersión de inmaturos que pode provocar a colonización de novas áreas de cría. En período reprodutivo prefire costas e acantilados rochosos, dunas e praias, salinas, marismas e, en ocasións, tellados. Tamén pode aparecer en brañais continentais, como embalses e ríos.

CGGEEAA CCN C NEEAA LLRREE No parque natural é de presenza per---manente, aínda que na primavera de 2006 non se confirmou a súa cría e non existen datos anteriores que indiquen a súa reprodución no mesmo. A poboación media invernante foi de 2.336 ± 459 exemplares (rango 136- 6851). A súa condición de especie xeral e oportunista fai que se poida ver explotando calquera dos medios presentes neste espazo natural, frecuentando as augas costeiras, dunas, terras de labranza, etc. Habitualmente encóntranse moitos exemplares na lagoa de Vixán e nas charcas temporais bañándose e enfeitando a plumaxe.

54

Guía das aves

Gaaiivvoottóónn aattlláánnttiiccoo, Gavión atlántico, Larus marinus G Especie invernante na península Ibérica, aínda que recentemente citouse como reprodutora na costa lucense (Illotes dos Farallóns). Como invernante aparece na cornixa cantábrica e na fachada atlántica da península Ibérica, rarefacéndose canto máis ao sur.

No parque natural é unha especie escasa e practicamente presente durante todo o ano, debido á permanencia de exemplares inmaduros veraneantes. A cifra media de invernantes foi de 2,0 ± C CG GEEA A CCN NEEAA LLRREE 0,32 exemplares (rango 0-4). Aparece IIEE IIEE -habitualmente asociada con outras especies de láridos, destacando entre eles polo seu maior tamaño.

Tanto a marisma do Carregal como os extremos rochosos da praia son frecuentados pola especie para repousar.

55

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

Caarrrráánn ccrriissttaaddoo, Charrán patinegro, Sterna sandvicensis C Especie costeira fundamentalmente migradora, moi común en Galicia en ambos pasos e en invernada. As principais áreas de cría localízanse no Atlántico norte, Báltico, Mar Negro e Caspio. España conta con dúas localidades de cría no litoral mediterráneo.

Fóra do período reprodutivo dispérsase pola costa en busca de augas cálidas, frecuentando desembocaduras, praias, rías e costas rochosas. A dispersión postnupcial é rápida, de maneira que CG C GEEA A CCN NEEA A LLRREE en xuño xa se poden ver en Galicia gruIIEE IIEE NTT N pos familiares nos que se produce o achegamento de alimento dos proxenitores aos xuvenís.

No parque natural encóntrase tanto na franxa costeira como nas canles da marisma do Carregal, en busca dos pequenos peces que constitúen a súa dieta. Tamén é moi fácil ver individuos ou pequenos grupos repousando nos bancos de area ou na fronte de praia. É unha especie de invernada regular, cunha media de 10,3 ± 2,70 exemplares (rango 0-39).

56

Guía das aves

Arraaoo rroom A meeiirroo, Alca común, Alca torda Ave peláxica invernante na costa ibérica. Cría no norte de Europa e as poboacións europeas máis importantes localízanse en Islandia, Escandinavia e nas Illas Británicas. Ás costas da península Ibérica comezan a chegar os primeiros exemplares en setembro. O regreso ás colonias de cría prodúcese desde febreiro até maio. En Galicia é unha especie invernante, aínda que tamén moi abundante nos pasos migratorios.

CGGEEAA CCN C NEEAA LLRREE No parque natural pódese observar IIEE IIEE -nas augas costeiras ao longo de toda a baía, aínda que o seu carácter peláxico fai que moitas veces se separe da costa e sexa difícil a súa detección. Durante os pasos migratorios o cabo Corrubedo é un bo lugar para a observación do fluxo de migrantes. A cifra media de invernantes foi de 0,8 ± 0,33 exemplares (rango 0-4), se ben as preferencias da especie fan pouco útil o censo de xaneiro tradicional para rexistrar o número real de aves presentes. Con ocasión de temporais fortes ou episodios de contaminación mariña é frecuente o achado de aves mortas ou moribundas na fronte de praia.

57

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

PPoom mbboo ttoorrccaazz, Paloma torcaz, Columba palumbus

CGGEEAA C IIEE

CN C NEEAA --

LLR REE --

Pomba sedentaria ben distribuída en España. En Galicia é común, criando desde o nivel do mar até 1.500 m de altitude, en bosques mixtos, caducifolios e terras de labor. No parque natural ocupa zonas con arborado e soutos en toda a orla que rodea ao complexo dunar, faltando fundamentalmente en cuadrículas de duna e praia. Cría desde febreiro até xuño, sendo fácil ver os voos territoriais que os machos fan ao redor da zona de nidificación. No bosque mixto obtívose unha densidade primaveral de 9,02 ± 2,85 aves/10 ha, superior á descrita para piñeirais costeiros galegos[3] e de interior[10]. En período postreprodutivo pódense observar nutridos bandos en terras de labranza do parque natural e zonas periféricas.

Ruullaa ttuurrccaa, Tórtola turca, Streptopelia decaocto R

CGGEEAA C -58

CN C NEEAA --

LLR REE --

Actualmente localízase na práctica totalidade da península Ibérica. En Galicia está amplamente distribuída, aínda que os maiores efectivos atópanse en cidades costeiras como Vigo e A Coruña. É moi tolerante á presenza humana, habitando parques e zonas arboradas nas proximidades de núcleos poboados. Trátase dunha especie de presenza permanente no parque natural. Aparece vinculada ás zonas habitadas da Ladeira, O Vilar e Vixán, así como ás naves industriais situadas ao sur do parque natural.

Guía das aves

Ruullaa ccoom R múúnn, Tórtola europea, Streptopelia turtur Especie estival distribuída de forma descontinua e heteroxénea por toda a España peninsular. En Galicia é común e atópase en practicamente todo o territorio, aínda que se rareface na montaña.

No parque natural é común, ocupando hábitats en mosaico, con presenza de arborado, sebes e cultivos así como zonas de piñeiral aberto. Aparece na práctica totalidade de cuadrículas excepto nas correspondentes ao sistema duna-praia e aos espazos abertos da CGGEEAA CCN C NEEAA LLRREE marisma do --VU V U Carregal. A densidade primaveral en bosque mixto foi de 6,0 ± 3,83 aves/10 ha, semellante á atopada en cultivos arborados do interior de Galicia[10]. A medida que avanza o verán pódense observar congregacións en zonas de cultivo e pasteiros. A partida de migrantes ten lugar entre agosto e setembro.

Cuuccoo ccoom C múúnn, Cuco común, Cuculus canorus Especie estival que se localiza en todo tipo de hábitats forestais con independencia da súa composición específica e da súa estrutura, evitando os espazos excesivamente despexados.

En Galicia é común e está ben repartido por todo o territorio. Está presente no parque natural desde marzo, sendo máis frecuente escoitar o seu canto entre abril e xullo. En agosto e setembro parten na súa migración cara a África subsahariana. A súa con- C CGGEEAA CCN NEEAA LLRREE duta de parasitismo de niño fai que se IIEE IIEE -manifeste como unha especie ubicua e móbil, podendo ser observada na práctica totalidade das cuadrículas arboradas ou con presenza de matagueira.

59

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

Cuurruuxxaa ccoom C múúnn, Lechuza común, Tyto alba É unha estrixiforme sedentaria, proclive a utilizar edificios (casas abandonadas, torres de igrexas, pombais, etc.) e, en menor medida, ocos de árbores ou cantís. A pesar do seu papel positivo no control de roedores, ten sido perseguida polos seus hábitos antropófilos e a existencia de crenzas infundadas sobre os seus costumes. No parque natural localizouse na primavera de 2006 nos bordos norte, oriental e CGGEEAA CCN C NEEAA LLRREE meridional, IIEE IIEE -caracterizados pola presenza de construcións humanas onde pode ocultarse de día e situar o niño. A tenor da distribución de contactos obtida nas escoitas nocturnas efectuadas, a poboación local pode estimarse en 5-7 parellas.

Moouucchhoo ddaass oorreellllaass, Autillo europeo, Otus scops M É a única estrixiforme estival e a de menor tamaño das presentes en Galicia, consumidora de insectos e pequenos vertebrados. Localízase principalmente na metade meridional de Galicia, escaseando no extremo norte da Coruña e Lugo. Nidifica en bosques pouco densos e tamén en parques arborados e xardíns, situando o seu niño en ocos de árbores. No parque natural localizouse na primavera de 2006 en dúas cuadrículas do CGGEEAA CCN C NEEAA LLRREE bordo oriental, caracterizadas ambas IIEE IIEE -por presentar bosque mixto de coníferas e caducifolio. A tenor dos contactos obtidos, a poboación reprodutora pode estimarse en 2-3 parellas.

60

Guía das aves

Moouucchhoo ccoom M múúnn, Mochuelo europeo, Athene noctua É unha estrixiforme sedentaria, típica de espazos abertos e localizada preferentemente en zonas con penedos, bordos de bosques e zonas agrícolas.

En Galicia, ao igual que noutras partes de Europa, sufriu unha forte regresión nas últimas 2 décadas, achacada á acción dos insecticidas e cambios nos usos agrícolas. No parque natural localizouse na primavera de 2006 na zona de dunas grises ao leste da duna móbil, nas proximidades do Centro de Recepción e no extremo sur. En conxunto parece preferir as zonas de ecotono bosque-cordón dunar que teñan penedos. A tenor dos contactos pode estimarse unha poboación local de 35 parellas.

CGGEEAA C IIEE

CN C NEEAA IIEE

LLR REE --

AAvveennooiitteeiirraa cciinncceennttaa, Chotacabras europeo, Caprimulgus europaeus Especie estival de costumes solitarias, hábitos crepusculares ou nocturnos e dieta aeroplanctófaga. Encóntrase principalmente en zonas abertas con arborado disperso e cobertura de matagueira. De día permanece repousando no chan, camuflado grazas á coloración críptica da súa plumaxe.

Esta especie chega ao parque natural entre a segunda quincena de marzo e a primeira de abril. Localízase por C CGGEEAA CCN NEEAA LLRREE todo o cordón de dunas grises e bosIIEE IIEE -que aberto da periferia, sendo moi fácil de detectar nos meses estivais polo seu canto crepuscular. A poboación local pode estimarse no rango de 8-12 parellas.

61

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

Veenncceelllloo ccoom V múúnn, Vencejo común, Apus apus É unha ave estival de costumes antropófilas, xa que o groso da poboación ibérica nidifica en construcións humanas e só unha pequena porcentaxe utiliza acantilados ou ocos de árbores. En Galicia está ben distribuído e é moi numeroso. Pasa en voo gran parte da súa vida e ten unha dieta aeroplanctófaga. No parque natural non nidifica, aínda que si o fai en edificios próximos CGGEEAA CCN C NEEAA LLRREE aos seus límiIIEE IIEE -tes. Durante todo o período reprodutivo é unha especie frecuente no espazo aéreo deste espazo natural, onde moitos exemplares buscan o seu alimento.

Maarrttiiññoo ppeeiixxeeiirroo, Martín pescador, Alcedo atthis M Ave sedentaria característica de brañais, de costumes solitarias e dieta ictiófaga.

Para criar necesita medios dulceacuícolas lóticos non contaminados, con augas someras, transparentes e non turbulentas e con ribeiras cubertas de árbores ou vexetación palustre que proporcionen abundantes perchas para pescar. En inverno frecuenta tamén brañais costeiros mariños. Precisamente no parque natural compórtase como tipicamente invernante, presente aproximadamente desde CGGEEAA CCN C NEEAA LLRREE setembro a febreiro. Os exemplares freIIEE IIEE -cuentan tanto a marisma do Carregal como a lagoa de Vixán, e con certa paciencia poden verse pousados outeando a superficie en busca dos pequenos peixes que constitúen a dieta.

62

Guía das aves

Buubbeellaa ccoom B múúnn, Abubilla, Upupa epops Especie estival de coloración inconfundible, con pico longo e curvado e dieta insectívora. Mostra preferencia por ambientes termófilos e atópase en zonas de bosque aberto, áreas de matagueira, cultivos e formacións dunares. Sitúa o niño en buracos C CGGEEAA CCN NEEAA LLRREE de árbores ou muros. En Galicia é IIEE IIEE -común, aínda que escasea no terzo norte e falta tamén en zonas de montaña. No parque natural é unha ave común, presente desde marzo a setembro-outubro. Busca alimento no cordón de dunas grises e nidifica en ocos de muros e árbores da orla máis externa do parque. No cordón de dunas grises obtívose na primavera de 2006 unha densidade de 1,34 ± 0,86 aves/10 ha, sensiblemente superior ás mencionadas en zonas de matagueira do piso supramediterráneo ibérico[6].

PPeettoo vveerrddeeaall, Pito real, Picus viridis Ao igual que outros pícidos ibéricos, é unha especie insectívora e forestal, aínda que tende a buscar alimento no chan e encóntrase habitualmente en bosques clareados ou incluso zonas con arborado moi disperso. É sedentario, aínda que se detectaron movementos de curta distancia en época postnupcial de novos dun ano. No parque natural é unha especie de fácil observación, presente todo o ano e nidificante na orla forestal, aínda que con C CGGEEAA CCN NEEAA LLRREE tendencia a buscar alimento no cordón IIEE IIEE -de dunas grises. A densidade primaveral non se puido calcular debido ao insuficiente número de contactos, mais en calquera caso debe ser inferior a 0,5 aves/10 ha.

63

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

PPeettoo rreeaall, Pico picapinos, Dendrocopos major É un pícido sedentario, aínda que con posibles desprazamentos de curto radio, amplamente distribuído por toda Galicia.

Frecuenta tanto bosques de coníferas como caducifolios, alcanzando máximas densidades primaverais neste último tipo. A diferenza do peto verdeal, só CG C GEEA A CCN NEEA A LLRREE come nos troncos das árbores e polo seu IIEE IIEE -carácter retraído é de máis difícil observación. No parque natural está presente todo o ano e cría nas masas de bosque mixto periféricas ao cordón de dunas grises, aínda que en ocasións pode observarse en pinos illados existentes en dito cordón dunar. Do mesmo xeito que no caso do peto verdeal o número de contactos obtido nos transectos de bosque foi insuficiente para o cálculo de densidades, mais esta debe ser inferior a 0,5 aves/10 ha.

Coottoovvííaa ppeeqquueennaa, Totovía, Lullula arborea C É o aláudido máis forestal dos presentes na península Ibérica, ligado a pasteiros alternados con matagueiras e bosques abertos. En Galicia é máis abundante na metade meridional, especialmente no sector mediterráneo, rarefacéndose cara ao norte das provincias da Coruña e Lugo. No parque natural é un paseriforme presente todo o ano e común. Atópase fundamentalmente na zona de ecotono entre o bosque de coníferas e o cordón de dunas CG C GEEA A CCN NEEA A LLRREE grises. Na primavera de 2006 obtívose IIEE IIEE -no cordón de dunas grises, colonizado parcialmente por coníferas illadas ou pequenos rodais, unha densidade de 1,91 ± 0,85 aves/10 ha, superior á mencionada en zonas de matagueira de Galicia[10]. Alén disto esta especie non apareceu no bosque pechado mixto de coníferas e caducifolios.

64

Guía das aves

LLaavveerrccaa ccoom múúnn, Alondra común, Alauda arvensis

Encóntrase preferentemente en terreos deforestados con estratos herbáceos e arbustivos e cordóns dunares de certa C CGGEEAA CCN NEEAA LLRREE extensión. En Galicia repártese por IIEE IIEE -todo o territorio, desde o nivel do mar até 1.800 m de altitude. É sedentaria na península, aínda que algúns individuos poden realizar movementos de pequena amplitude. No parque natural é o aláudido máis abundante, presente todo o ano e cunha distribución limitada ao cordón de dunas grises. Na primavera de 2006 obtívose unha densidade de 7,6 ± 1,97 aves/10 ha, lixeiramente inferior á citada en breixeiras costeiras de Galicia[3] pero maior das citadas en matagueiras do interior galego[10] e pasteiros eurosiberianos[26].

AAnnddoorriiññaa ccoom múúnn, Golondrina común, Hirundo rustica É un hirundínido estival, de nidificación marcadamente antropófila e posiblemente o máis abundante dos presentes en Galicia. Está repartido pola totalidade do territorio e aparece especialmente vinculado ao medio rural. A Galicia chega en marzo e marcha en setembro-outubro. No par- C CGGEEAA CCN NEEAA LLRREE que natural está presente en dúas IIEE IIEE -zonas do bordo, ambas caracterizadas pola existencia de construcións humanas onde sitúa os seus niños. Debido á súa dieta aeroplanctófaga, tanto os adultos como os volantóns sobrevoan a práctica totalidade do parque en busca de alimento.

65

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

PPiiccaa ddaass áárrbboorreess, Bisbita arbóreo, Anthus trivialis Trátase dun paseriforme estival, de distribución ibérica predominantemente eurosiberiana. Mostra preferencia por zonas de pasteiros e matagueiras pouco voluminosas onde se intercalan árbores máis ou menos illadas. Tamén frecuenta bosques pouco densos con sotobosque claro. En Galicia é relativamente común, escaseando cara CG C GEEA A CCN NEEA A LLRREE ao extremo meriIIEE IIEE -dional. No parque natural ten unha distribución limitada ao extremo noroeste e zonas do bordo nororiental, caracterizadas pola existencia de hábitats de dunas grises con pinos dispersos. A súa localización espacial explica a inexistencia de contactos nos transectos efectuados no cordón de dunas grises, sendo a poboación local de moi poucas parellas reprodutoras. Os primeiros exemplares instálanse na primeira quincena de abril, abandonando a zona en setembro.

LLaavvaannddeeiirraa vveerrddeeaall, Lavandera boyera, Motacilla flava É un paseriforme estival que selecciona preferentemente marismas, salinos, canles de rego e pasteiros húmidos. En Galicia distribúese irregularmente e está presente sobre todo en brañais costeiros. A súa fenoloxía caracterízase pola chegada de exemplares en abril, aínda que algúns temperáns se obserCG C GEEA A CCN NEEA A LLRREE van en marzo, e partida tras a cría IIEE IIEE -desde agosto a outubro. No parque natural aparece ligada á marisma do Carregal e bordo da lagoa de Vixán, aínda que tamén se asenta en depresións húmidas intradunares colonizadas por vexetación higrófila. No cordón de dunas grises obtívose unha densidade primaveral de 8,1 ± 2,95 aves/10 ha.

66

Guía das aves

LLaavvaannddeeiirraa bbrraannccaa, Lavandera blanca, Motacilla alba É unha especie sedentaria de carácter marcadamente antropófilo. A súa distribución aparece ligada á existencia de auga, de terreos despexados onde alimentarse e de núcleos de poboación humanos. En Galicia é moi frecuente en vilas e cidades, tanto de zonas de litoral como de interior e incluso montaña. No parque natural a súa distribución en época de cría é dispersa, encontrándose en zonas con existencia de pequenos cursos de auga ou charcas. En outono e inverno a chegada de efectivos fai máis común a súa presenza, sendo posible a súa observación en charcas formadas en depresións intradunares e tamén na fronte de praia, alimentándose de insectos presentes entre os amoreamentos de algas e outros restos.

CGGEEAA C IIEE

CN C NEEAA IIEE

LLR REE --

Caarrrriizzoo ccoom C múúnn, Chochín, Troglodytes troglodytes Especie sedentaria ligada a matagueiras e marañas de vexetación de lugares húmidos. É abundante en campías e bosques da rexión Eurosiberiana, rarefacéndose na rexión mediterránea a medida que se acentúa o seu carácter xérico[26].

En Galicia é un paseriforme moi común, presente en todo tipo de formacións de matagueira e sotobosque, tanto litorais como de interior. No parque natural é unha das especies mellor distribuídas en período reprodutivo, ocupando todas C CGGEEAA CCN NEEAA LLRREE aquelas cuadrículas onde existe mataIIEE IIEE -gueira. A distribución en período postreprodutivo é semellante. Na primavera de 2006 obtívose en zonas de bosque mixto unha densidade de 6,48 ± 1,02 aves/10 ha, moi similar á descrita para outros bosques da rexión eurosiberiana ibérica[26], mais sensiblemente menor á de piñeirais e caducifolios costeiros galegos[3].

67

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

Azzuulleennttaa ccoom A múúnn, Acentor común, Prunella modularis É un paseriforme sedentario, sobre todo abundante na rexión eurosiberiana ibérica, onde ocupa áreas de matagueira e bosques con sotobosque arbustivo. En Galicia é moi común en zonas de matagueira, encontrándose en todo tipo de formacións arbustivas desde a costa ás montañas orientais. A súa preferencia polas zonas arbustivas queda reflectida na distribución primaveral detectada no parque natural, xa que CGGEEAA CCN C NEEAA LLRREE estivo ausente IIEE IIEE -daquelas cuadrículas de duna sen cobertura de matagueira e tamén de zonas de bosque pechado. En outono e inverno prodúcese a chegada de efectivos extraibéricos, encontrándose exemplares noutras zonas deste espazo natural.

PPaappoorrrruubbiioo ccoom múúnn, Petirrojo, Erithacus rubecula Paseriforme presente todo o ano e típico de sotobosque, preferentemente con arbustos desenvolvidos. Tamén se encontra con frecuencia en sebes de campiñas, hortas e parques. En Galicia é máis común na rexión eurosiberiana, aínda que está presente desde a franxa litoral a zonas de montaña. En outono chegan continxentes de invernantes extraibéricos e quizais se produzan movementos cara ao sur de exemplares nativos galegos.

CGGEEAA CCN C NEEAA LLRREE No parque natural é unha ave común, IIEE IIEE -ben distribuída en período reprodutivo por toda a orla forestada provista de sotobosque. A densidade primaveral achada no bosque mixto foi de 3,30 ± 1,93 aves/10 ha, menor á descrita para outras localidades do litoral galego e de interior[3,10].

68

Guía das aves

Raabbiirrrruubbiioo ttiizzóónn, Colirrojo tizón, Phoenicurus ochruros R Especie sedentaria tipicamente rupícola, ligada a cantís, riscos e pedregais enclavados en áreas despexadas de calquera rexión ou altitude.

Encóntrase moi frecuentemente ligado a construcións humanas, incluídos edificios de vilas e cidades. En Galicia é un paseriforme común, presente tanto en vilas e cidades como en hábitats pedregosos, desde o litoral a zonas de montaña. C CGGEEAA CCN NEEAA LLRREE No parque IIEE IIEE -natural presenta unha distribución irregular, ligada a aquelas zonas con existencia de penedos ou construcións humanas.

Chhaassccoo ccoom C múúnn, Tarabilla común, Saxicola torquata Paseriforme sedentario que habita zonas de matagueira, campías, claros de bosque, bordos de soutos, cultivos e pasteiros con arbustos dispersos. En Galicia presenta as densidades máis altas en áreas de monte baixo, bordos arbustivos de campos, penedos provistos de matagueira e claros de bosque, encontrándose desde o nivel do mar aos cumes das montañas orientais. No parque natural distribúese polas zonas provistas de matagueira, incluído gran C CGGEEAA CCN NEEAA LLRREE parte do hábitat de dunas grises, mais IIEE IIEE -falta nas de bosque máis pechadas. En dunas grises obtívose unha densidade primaveral de 1,67 ± 0,97 aves/10 ha, sensiblemente inferior á doutros hábitats de matagueira e labranza de Galicia[3,10], aínda que similar a las de zonas de pasteiro e cultivos arborados da rexión eurosiberiana ibérica[26].

69

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

PPeeddrreeiirroo cciinncceennttoo, Collalba gris, Oenanthe oenanthe Está ben distribuída na metade norte peninsular, mostrando preferencia por zonas de pasteiro curto e denso, onde haxa rochas, tapias ou edificios abandonados para instalar o niño[26]. En Galicia a maioría de efectivos nidificantes localízanse en Ourense e enclaves concretos das outras provinCGGEEAA CCN C NEEAA LLRREE cias. É unha especie estival, migradora IIEE IIEE -transahariana, con paso prenupcial evidente entre febreiro e maio e outonal entre agosto e novembro. No parque natural, ao igual que noutros cordóns dunares do litoral galego, é un paseriforme observado en ambos pasos migratorios mais que con seguridade non cría. A presenza de exemplares é sobre todo evidente en abril e principios de maio.

Meerrlloo ccoom M múúnn, Mirlo común, Turdus merula Especie sedentaria, presente en todo tipo de formacións boscosas, áreas de matagueira, campos de cultivo e soutos, e incluso parques e xardíns, sendo os únicos requirimentos a existencia de vexetación arbórea ou arbustiva húmida. En Galicia é moi común, encontrándose desde o litoral a zonas de montaña. No parque natural presenta unha ampla distribución, xa que ocupa tanto zonas de bosque con estrato arbustivo como do cordón de dunas CGGEEAA CCN C NEEAA LLRREE grises provistas dalgunha cobertura de ---matagueira. A densidade primaveral achada foi de 0,60 ± 0,38 aves/10 no hábitat de dunas grises e de 7,1 ± 2,37 aves/10 ha en bosque mixto. A densidade en duna gris foi semellante á descrita para pasteiros da rexión eurosiberiana ibérica[26] e a de bosque a hábitats comparables do SO de Ourense[10], aínda que moi superior á doutros piñeirais e caducifolios costeiros[3].

70

Guía das aves

TToorrddoo ccoom múúnn, Zorzal común, Turdus philomelos Este túrdido, de distribución peninsular tipicamente eurosiberiana, encóntrase principalmente asociado a bosques caducifolios ou mixtos, aínda que tamén habita campías e vales con hortas ou pequenos arboredos. En Galicia é nidificante común, mostrando preferencias de hábitat semellantes ás C CGGEEAA CCN NEEAA LLRREE descritas. A poboación ibérica compórta---se como sedentaria, mais en inverno chegan importantes continxentes de exemplares extraibéricos. A distribución primaveral no parque natural está claramente ligada ás zonas de bosque mixto e ás escasas manchas de ripisilva e bosque caducifolio. A densidade achada en medio forestal foi de 1,04 ± 0,45 aves/10 ha, similar á descrita para outros bosques eurosiberianos ibéricos[10,26]. En outono e inverno a área de campeo das aves inclúe tamén o cordón dunar, hábitat onde buscan alimento.

TToorrddoo cchhaarrlloo, Zorzal charlo, Turdus viscivorus É un túrdido forestal que selecciona bosques aclarados ou ecotonos forestais. A súa distribución mostra unha estreita correlación negativa coas temperaturas e a densidade do arborado[26]. En Galicia encóntrase asociado a bosques abertos, con claros de pasteiro ou matagueira pouco denso. A poboación ibérica parece esencialmente sedentaria, aínda que chegan en outono continxentes de aves extraibéricas. No parque natural está presente todo o ano. Mostra unha distri- C CGGEEAA CCN NEEAA LLRREE bución primaveral parcheada, ligada a ---zonas de ecotono entre bosquetes de coníferas e hábitat de dunas grises. Obtívose unha densidade primaveral neste último hábitat de 1,45 ± 1,00 aves/10 ha, da mesma orden de magnitude que a descrita para hábitats boscosos ibéricos[3,26].

71

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

Reeiisseeññoorr ddaa aauuggaa, Ruiseñor bastardo, Cettia cetti R Especie sedentaria que selecciona para criar soutos e brañais, sempre que a vexetación ribeirega sexa enmarañada e relativamente voluminosa. Atópase en gran parte do territorio galego, tanto litoral como do interior, aínda que falta nunha ampla franxa da Coruña e Lugo, así como en zonas concretas do interior de Pontevedra e Ourense. A pesar da existencia de hábitats aparentemente propiCGGEEAA CCN C NEEAA LLRREE cios, no parque IIEE IIEE -natural é unha especie moi escasa. Na primavera de 2006 só se detectou no contorno da lagoa de Vixán e ao norte do Carregal, onde a nidificación non puido ser confirmada. A distribución en período postreprodutivo parece ser esencialmente semellante á primaveral.

PPiiccaaxxuunnccooss ccoom múúnn, Buitrón, Cisticola juncidis Especie esencialmente sedentaria con movementos irruptivos, de preferencias termófilas, ligada a xunqueiras e herbais. Ao longo do século XX mostrou na península un proceso expansivo, truncado con ocasión de ondas de frío[26]. En Galicia este proceso manifestouse desde o litoral cara ao interior, aínda que na actualidade está mellor distribuída pola franxa costeira. No parque natural é un paseriforme presente todo o ano, localizado en gran parte do cordón dunar, CGGEEAA CCN C NEEAA LLRREE marisma do Carregal e lagoa de Vixán.

IIEE IIEE -Obtívose unha densidade primaveral en hábitat de dunas grises de 2,01 ± 0,95 aves/10 ha, comprendida entre os valores de matagueira (0,80 aves/10 ha) e labranzas con matagueiras (3,31 aves/10 ha) citados na illa de Ons[14].

72

Guía das aves

FFuulleeppaa ddooss ccaarrrriizzooss, Carricero común, Acrocephalus scirpaceus

Paseriforme estival, nidificante en CG C GEEA A CCN NEEAA LLRREE vexetación palustre de brañais dulceaIIEE IIEE -cuícolas. En Galicia atópase tanto en localidades costeiras como de interior, sendo requisito a presenza de extensións de carrizal. Procedentes dos cuarteis africanos de invernada, os primeiros exemplares chegan a Galicia en abril, abandonando as zonas de nidificación en setembro-outubro. No parque natural nidifica na vexetación de Phragmites australis da lagoa de Vixán, sendo posible que en pasos migratorios sedimenten aquí exemplares de procedencia extraibérica.

FFuulleeppaa ggrraannddee, Carricero tordal, Acrocephalus arundinaceus Migrador transahariano dependente de áreas con vexetación palustre desenvolvida que teñan auga, como lagoas, marismas ou bordos de grandes ríos[26]. En Galicia presenta unha distribución máis localizada que a fulepa dos carrizos, con cría confirmada en brañais costeiros e algúns de interior.

Ao igual que a fulepa dos carrizos común, no parque natural encóntrase asociado ás masas de macrófitos da lagoa de Vixán, cunha poboación C CG GEEA A CCN NEEAA LLRREE reprodutora que pode estimarse en 3IIEE IIEE -6 parellas. Os primeiros exemplares obsérvanse en abril, abandonando a área entre agosto e setembro.

73

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

FFuulleeppaa aam maarreellaa, Zarcero común, Hippolais polyglotta

CGGEEAA C IIEE

CN C NEEAA IIEE

LLR REE --

Paseriforme estival que ocupa paisaxes semiabertos con árbores dispersas, claros e bordos de bosques, sempre que haxa matagueiras, sendo especialmente abundante en soutos ribeiregos[26]. Mostra unha distribución homoxénea por toda Galicia, con chegada de exemplares ao longo de abril e partida en setembro. No parque natural encóntrase asociado a zonas de vexetación higrófila, situadas fundamentalmente na periferia da marisma do Carregal e tamén no entorno da lagoa de Vixán.

PPaappuuxxaa m moonntteessaa, Curruca rabilarga, Sylvia undata Especie que ocupa principalmente áreas arbustivas como breixeiras, toxais e piorneiras. En Galicia é unha das papuxas máis abundantes, tanto en zonas de matagueira costeira como do interior. É unha migradora parcial, aínda que as poboacións ibéricas son sedentarias e só realizan pequenos desprazamentos estacionais e altitudinais que poden confundirse coa forte dispersión xuvenil tras a cría. No parque natural non é CGGEEAA CCN C NEEAA LLRREE unha especie abundante e presenta IIEE IIEE -unha distribución irregular, ligada ás zonas de matagueira baixo entremesturadas co bosque aberto de coníferas.

74

Guía das aves

PPaappuuxxaa ccaabbeecciinneeggrraa, Curruca cabecinegra, Sylvia melanocephala Especie sedentaria de distribución fundamentalmente mediterránea, aínda que nas últimas décadas ten experimentado un proceso de expansión en todo o norte peninsular. Está asociada a formacións arbustivas e arbóreas provistas de matagueira. En Galicia ocupa actualmente toda a franxa atlántica, desde a desembocadura do río Miño até a costa lucense, penetrando tamén cara ao interior de Ourense e, en menor medida, de Lugo. No parque natural C CGGEEAA CCN NEEAA LLRREE está preIIEE IIEE -sente todo o ano e ten unha distribución irregular, ligada a aquelas zonas con matagueira baixo de Ulex e Rubus, propicias para o seu asentamento.

PPaappuuxxaa ccoom múúnn, Curruca zarcera, Sylvia communis Papuxa estival, con presenza nas zonas de cría entre abril e setembro, que parece encontrar o seu óptimo nas matagueiras asociadas a cerquiños e caxigos do piso supramediterráneo e na rexión eurosiberiana ibérica.

Nesta última, cría de forma máis escasa en sebes soleadas con silvas e bordos de bosque[26]. En Galicia está amplamente distribuída, especialmente nas provincias de Lugo e Ourense, mais tamén é frecuente en toda a C CGGEEAA CCN NEEAA LLRREE franxa costeira occidental. No parque IIEE IIEE -natural é escasa e mostra unha distribución moi localizada, con presenza en puntos moi concretos do extremo norte, periferia da marisma do Carregal e extremo sur.

75

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

PPaappuuxxaa ddaass aam moorraass, Curruca capirotada, Sylvia atricapilla Ocupa todo tipo de vexetación densa media ou alta, seleccionando activamente o estrato arbustivo con boa cobertura e provisto de humidade edáfica. Tamén selecciona bosques de ribeira, mixtos e bordos de campos. En Galicia presenta unha distribución homoxénea e é esencialmente sedentaria. No parque natural encóntrase en toda a franxa forestal provista de sotobosque, así como en zonas sen estrato arbóreo mais con matagueira. A densidade primaveCGGEEAA CCN C NEEAA LLRREE ral no bosIIEE IIEE -que foi de 2,10 ± 0,57 aves/10 ha, semellante ás descritas para outras formacións da rexión eurosiberiana ibérica[26], aínda que non tan elevada como as documentadas en eucaliptais e caducifolios costeiros galegos[3].

PPiiccaaffoollllaass iibbéérriiccoo, Mosquitero ibérico, Phylloscopus ibericus Paseriforme forestal que selecciona bordos de bosque, mixtos, caducifolios ou de ribeira. En Galicia distribúese uniformemente por todo o territorio[4], se ben hai indicios de presenza de picafollas común como reprodutor[14]. O picafollas ibérico é aparentemente estival, abandonando as zonas de cría a finais do verán para invernar en África. No parque natural a distribución primaveral é parcheada, ligada a zonas concretas da orla forestal, cunha densidade de 2,53 ± CGGEEAA CCN C NEEAA LLRREE 0,84 aves/10 ha, lixeiramente inferior á IIEE IIEE -descrita para caducifolios e piñeirais de Ourense[10]. A tenor da fenoloxía coñecida, en outono e inverno a especie presente nas zonas forestais do parque debe ser o picafollas común.

76

Guía das aves

EEssttrreelliiññaa rriissccaaddaa, Reyezuelo listado, Regulus ignicapillus Especie forestal presente en gran variedade de bosques, incluídos xardíns e parques urbanos, aínda que parece preferir os de coníferas.

Alcanza as maiores abundancias en masas forestais da rexión eurosiberiana ibérica e piso supramediterráneo.

No parque natural está presente todo o ano e encóntrase distribuído por toda a orla forestal de bosque mixto.

En primavera atopouse unha densidade de 4,0 ± 2,83 aves/10 ha, inferior CGGEEAA CCN C NEEAA LLRREE ás descriIIEE IIEE -tas para piñeirais mixtos do sur de Ourense[10], mais moi semellante ás documentadas para outros bosques eurosiberianos ibéricos[26]. En período postreprodutivo adoita formar bandos mixtos con diferentes especies de páridos.

PPaappaam moossccaass nneeggrroo, Papamoscas cerrojillo, Ficedula hypoleuca Especie estival reprodutora no centro e este de España, con localidades de cría máis próximas a Galicia no leste de León e Asturias. En Galicia compórtase como típico migrante sedimentado en pasos migratorios, sendo moito máis abundante durante o postnupcial. Os primeiros exemplares extraibéricos comezan a observarse na primeira quincena de agosto, a sedimentación é moi evidente en setembro e finaliza en outubro. Durante esta época poden C CGGEEAA CCN NEEAA LLRREE verse exemplares en calquera zona do IIEE IIEE -parque natural provista de árbores ou arbustos elevados onde poidan posarse. O paso prenupcial é moito máis escaso e ten lugar ao longo de abril e principios de maio.

77

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

FFeerrrreeiirriiññoo ssuubbeelliiññoo, Mito, Aegithalos caudatus É unha especie forestal e sedentaria, presente en todo tipo de bosques, se ben parece preferir os caducifolios fronte aos de coníferas. En Galicia distribúese homoxeneamente, aínda que tamén se encontra máis frecuentemente asociado a zonas caducifolias. Na primavera de 2006 CG C GEEA A CCN NEEA A LLRREE mostrou no parque natural unha distriIIEE IIEE -bución moi restrinxida, limitada a tres cuadrículas do bordo oriental da marisma do Carregal caracterizadas por presentar retallos de bosque de ribeira mesturados con bosque mixto de coníferas e sebes. En período postreprodutivo os grupos familiares realizan movementos de curto alcance, encontrándose habitualmente asociado a diferentes páridos por toda a orla forestal do parque.

FFeerrrreeiirriiññoo ccrriissttaaddoo, Herrerillo capuchino, Parus cristatus Paseriforme forestal distribuído por diferentes tipos de bosques, aínda que é máis abundante en masas de coníferas. É basicamente sedentario, se ben pode efectuar desprazamentos de curto radio relacionados coa dispersión postxenerativa. No parque natural encóntrase asociado ao bosque mixto, cunha distribución primaveral irregular. A densidade achada na primavera de 2006 neste medio foi de 7,10 ± 5,63 aves/10 ha, sensiblemente supeCG C GEEA A CCN NEEA A LLRREE rior ás descritas para outros bosques IIEE IIEE -eurosiberianos ibéricos[3,10,26]. A razón podería estar na súa distribución local agregada e o número de transectos efectuados, xa que os intervalos de confianza da media foron moi amplos. En outono e inverno é posible a observación deste párido en toda a orla forestal do parque.

78

Guía das aves

FFeerrrreeiirriiññoo ccoom múúnn, Carbonero garrapinos, Parus ater Paseriforme forestal presente en distintos tipos de bosques, desde caducifolios a coníferas, incluídos xardíns e parques urbanos. En Galicia é un dos páridos máis comúns, encontrándose desde o nivel do mar até zonas de montaña interiores.

Compórtase basicamente como sedentario. No parque natural está presente todo o ano e é o párido de distribución máis ampla, xa que se encontra por toda a orla forestal. A C CGGEEAA CCN NEEAA LLRREE densidade IIEE IIEE -primaveral en bosque mixto foi de 2,17 ± 0,59 aves/10 ha, sensiblemente inferior á documentada noutros bosques eurosiberianos ibéricos[26] e piñeirais costeiros galegos[3].

FFeerrrreeiirroo bbaaccaacchhííss, Herrerillo común, Parus caeruleus Párido forestal con clara tendencia a situarse en bosques caducifolios e aversión polas formacións de coníferas. Na península parece unha especie basicamente sedentaria, aínda que poden darse trashumancias altitudinais que lles levan a abandonar parcialmente certos bosques montanos.

En Galicia está ben distribuído por todo o territorio, aínda que se encontra principalmente en bosques caducifolios, parques e xardíns. No parque C CGGEEAA CCN NEEAA LLRREE natural ten unha distribución primaIIEE IIEE -veral limitada a zonas concretas provistas de bosque de ribeira ou outros rodais caducifolios. En período postreprodutivo é menos esixente e poden observarse exemplares, habitualmente formando bandos heteroespecíficos, noutras zonas forestadas.

79

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

FFeerrrreeiirroo aabbeelllleeiirroo, Carbonero común, Parus major Especie forestal e aparentemente sedentaria na península Ibérica, aínda que parece menos abundante en bosques puros de coníferas. Tamén se encontra habitualmente en parques e xardíns con soutos. En Galicia é un párido común e ben distribuído, rarefacéndose en altitudes superiores a 1.200 m. No parque natural a distribución primaveral esténdese por toda a orla forestal, especialmente dos bordos oriental e meridional, cunha preCGGEEAA CCN C NEEAA LLRREE s e n z a IIEE IIEE -máis localizada no extremo norte. Atopouse sobre todo nas manchas de caducifolio ou ligado aos pés de Quercus existentes no bosque de coníferas.

Gaabbeeaaddoorr ccoom G múúnn, Agateador común, Certhia brachydactyla Paseriforme forestal e sedentario que ocupa indistintamente piñeirais e masas de frondosas, sempre que estas teñan árbores de suficiente grosor. En Galicia presenta unha distribución regular por todo o territorio, vinculada á existencia de estrato arbóreo, tanto caducifolio como de coníferas. No parque natural encóntrase por toda a orla forestal, aínda que aparentemente é máis abundante en zonas onde hai máis caducifolio. A densidade primaveCGGEEAA CCN C NEEAA LLRREE ral en bosque mixto foi de 1,05 ± 0,21 IIEE IIEE -aves/10 ha, semellante ás doutros bosques eurosiberianos ibéricos[26] mais lixeiramente inferior á mencionada en bosques caducifolios e piñeirais galegos[3,10]. En outono e inverno atópase por toda a orla forestal, con frecuencia formando bandos heteroespecíficos con páridos e mitos.

80

Guía das aves

PPeeggaa m maarrzzaa, Arrendajo común, Garrulus glandarius Córvido forestal e sedentario presente en todo tipo de formacións boscosas, aínda que manifesta unha certa preferencia polas de caducifolios. Tamén explota con frecuencia os ecotonos forestais[26]. En Galicia é común e atópase en todo o territorio, desde o litoral a zonas de montaña. No parque natural está presente todo o ano e asóciase á orla forestal, aínda que escasea naquelas zonas de bosque máis aberto. Obtívose unha densidade primaveral en bosque mixto de C CGGEEAA CCN NEEAA LLRREE 2,0 ± 2,0 ---aves/10 ha, semellante á descrita para outros bosques litorais galegos[3], se ben a mostra foi pequena e os intervalos de confianza excesivamente amplos.

PPeeggaa rraabbiilloonnggaa, Urraca, Pica pica Córvido sedentario que ocupa preferentemente áreas de cultivos parcialmente deforestadas ou bosques aclarados, xa que sempre necesita a presenza dalgunha árbore onde instalar o niño[26]. En Galicia está ben distribuído e é moi común, aínda que parece rarefacerse nas áreas máis montañosas. No parque natural está presente todo o ano e encóntrase nas zonas de bosque clareado e ecotono coa duna gris, tanto no extremo norte C CGGEEAA CCN NEEAA LLRREE como sur, así como nas zonas de culti---vos e prados existentes dentro dos límites deste espazo natural. Non é un córvido que guste de internarse no cordón dunar, sendo moi rara a súa observación na fronte de praia ou berma.

81

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

Coorrvvoo vviiaarraazz, Corneja negra, Corvus corone C

Especie sedentaria que selecciona preferentemente áreas forestais de ecotono próximas a cultivos, sebes e bosques abertos. Está amplamente distribuído CG C GEEA A CCN NEEA A LLRREE por toda Galicia, especialmente fre---cuente en zonas de labranzas con arboredo intercalado. No parque natural é o córvido máis común. En primavera cría asociado á orla forestal, pero utiliza a totalidade do parque, incluída a fronte de praia, durante a busca de alimento. É ademais un activo depredador de niños, entre eles os de píllara papuda.

En ocasións forma bandos numerosos, de varias decenas de exemplares, e fóra da época de cría pasa a noite en durmideiras comunais.

EEssttoorrnniiññoo nneeggrroo, Estornino negro, Sturnus unicolor Cría en gran parte de España e manifesta unha marcada tendencia antropófila, ligada a zonas de cultivos. En Galicia é moi frecuente por todo o territorio, seleccionando preferentemente áreas cultivadas, hortas e praderías. En período primaveral a súa distribución no parque natural aparece ligada á orla forestal, aínda que moitos exemplares buscan o alimento diario no hábitat de dunas grises. Neste obtívose unha densidade de 0,59 ± 0,44 CG C GEEA A CCN NEEA A LLRREE aves/10 ha, densidade sensiblemente ---inferior á doutras zonas agrícolas galegas[10] ou españolas[26]. En outono e inverno os bandos de estorniños, xeralmente mixtos de negros e pintos, obsérvanse nas zonas de cultivos, o cordón dunar e incluso na fronte de praia do parque.

82

Guía das aves

PPaarrddaall ccoom múúnn, Gorrión común, Passer domesticus

CGGEEAA C --

CN C NEEAA --

LLR REE --

É unha especie sedentaria de marcado carácter antropófilo. En Galicia está repartido pola práctica totalidade do territorio, favorecido pola gran dispersión da poboación rural galega. No parque natural está presente en todo o bordo, cunha distribución primaveral ligada á existencia de construcións humanas. Busca alimento nas proximidades das casas, mais tamén nas zonas de cultivo e incluso internándose no cordón de dunas grises.

PPaarrddaall oorreelllleeiirroo, Gorrión molinero, Passer montanus Non é tan antropófilo coma o pardal común e atópase preferentemente en áreas cultivadas. En Galicia compórtase como sedentario e distribúese por todo o territorio, mais non é excesivamente abundante. No parque natural a distribución primaveral é moi limitada e non puido confirmarse a cría. Observouse no extremo sur, nunha área con campos de cultivos próximo. Neste sentido, a súa rareza parece achacable á ausencia de hábitat favorable no interior do parque.

CGGEEAA C --

CN C NEEAA IIEE

LLR REE -83

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

PPaarrddaall cchhiiaaddoorr, Gorrión chillón, Petronia petronia

CGGEEAA C IIEE

CN C NEEAA IIEE

LLR REE --

Gorrión sedentario de marcado carácter mediterráneo e presenza moi localizada na rexión Eurosiberiana. Parece seleccionar ladeiras secas e soleadas cubertas por matagueira ou arborado disperso. En Galicia ten unha distribución irregular, cun núcleo no litoral das Rías Baixas e outros no interior, fundamentalmente no piso supramediterráneo de Ourense. No parque natural é moi escaso e está presente todo o ano. Localízase no extremo norte, criando en hábitat de dunas grises parcialmente colonizado por piñeiros e con existencia de muros de pedra e construcións.

Biiccoo ddee ccoorraall ccoom B múúnn, Pico de coral, Estrilda astrild Estríldido africano introducido en áreas de Galicia e norte de Portugal. Ten preferencia por carrizais e canavais en brañais costeiros, presentando en Galicia unha distribución aparentemente circunscrita ás Rías Baixas e Baixo Miño.

No parque natural observouse en primavera nos carrizais da lagoa de Vixán, aínda que non puido ser confirmada a nidificación.

CGGEEAA C -84

CN C NEEAA --

LLR REE --

Guía das aves

PPiim mppíínn ccoom múúnn, Pinzón vulgar, Fringilla coelebs Frinxílido forestal habitante de todo tipo de bosques, campías arboradas, hortas e xardíns. En Galicia está ben distribuído por todo o territorio, desde a franxa litoral a zonas de montaña. A poboación galega debe ser esencialmente sedentaria, aínda que se produce a entrada outonal de numerosos efectivos extraibéricos. No parque natural encóntrase aso- C CGGEEAA CCN NEEAA LLRREE ciado á orla IIEE IIEE -forestal, se ben poden observarse no hábitat de dunas grises exemplares buscando alimento. A densidade primaveral en bosque mixto foi de 1,02 ± 0,18 aves/10 ha, claramente inferior a outras documentadas para bosques mixtos e de coníferas do litoral[3] e interior galego[10].

Xiirríínn ccoom X múúnn, Verdecillo, Serinus serinus Frinxílido típico de zonas arboradas abertas, máis abundante nos pisos mediterráneos ibéricos mais tamén frecuente na rexión eurosiberiana. Na península compórtase como migrador parcial, concentrándose nos pisos meso e termomediterráneo e desaparecendo case totalmente da rexión eurosiberiana[26]. En Galicia está ben distribuído, desde a franxa litoral a zonas do interior. No parque natural, en época de cría ten unha distribución ampla, ligada a toda a orla forestal e C CGGEEAA CCN NEEAA LLRREE zona de dunas grises parcialmente colo---nizada por coníferas. A densidade primaveral en bosque mixto foi de 1,06 ± 0,45 aves/10 ha, superior á descrita para outros bosques eurosiberianos ibéricos[26], pero da mesmo orde de magnitude que a documentada para labranzas costeiras galegas[3]. A poboación local podería abandonar parcialmente a zona en inverno, aínda que nestes meses se produce a chegada de aves extraibéricas.

85

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

Veerrddeerroolloo ccoom V múúnn, Verderón común, Carduelis chloris Ocupa calquera tipo de hábitat, desde o nivel do mar até alturas próximas a 2.000 m. As súas preferencias inclúen bosques aclarados, campías eurosiberianas, e xardíns[26]. En Galicia é moi común, sobre todo en cultivos arborados, hortas, parques urbanos e ribeiras fluviais. As poboacións ibéricas son parcialmente migradoras e en inverno chegan numerosos efectivos extraibéricos. No parque natural está presente todo o ano, é CGGEEAA CCN C NEEAA LLRREE común e distri---búese en primavera por toda a orla forestal e ecotono dunar.

En época de cría obtívose unha densidade en bosque mixto de 3,42 ± 0,49 aves/10 ha, lixeiramente superior á descrita para ambientes semellantes do interior de Galicia[9] e comparable á de labranzas costeiras[3].

Xííllggaarroo ccoom X múúnn, Jilguero, Carduelis carduelis Frinxílido que amosa preferencia por bosques clareados, hortas, praderías, soutos fluviais e campías eurosiberianas[26], aínda que tamén é frecuente en medios urbanos e rurais. En Galicia atópase en todo el territorio, aínda que é máis abundante na franxa litoral, vales dos principais ríos e piso supramediterráneo de Ourense. As aves nativas peninsulares compórtanse como migradoras parciais, incluídas posiblemente as do sur de Galicia, mais en inverno CGGEEAA CCN C NEEAA LLRREE chegan importantes continxentes extrai---béricos. No parque natural está presente todo o ano e ten unha distribución irregular, aínda que en xeral se encontra en primavera asociado ás zonas de ecotono entre a orla forestal e o cordón dunar. En inverno son frecuentes pequenos bandos de xílgaros vagando por todo o cordón dunar e ecotono forestal.

86

Guía das aves

LLiiññaacceeiirroo ccoom múúnn, Pardillo común, Carduelis cannabina Ocupa preferentemente medios deforestados, como matagueiras, páramos, cultivos de secaño e salinos, entre outros, evitando as superficies de arborado denso[26].

En Galicia é unha especie amplamente distribuída e común, de comportamen- C CGGEEAA CCN NEEAA LLRREE to sedentario aínda que sen descartar ---movementos transhumantes de amplitude variable. No parque natural atopouse en primavera na zona de ecotono entre o bosque e o cordón dunar, penetrando máis que outros frinxílidos neste último medio. Obtívose unha densidade primaveral no cordón de dunas grises de 6,86 ± 5,30 aves/10, comparable ás obtidas en breixeiras e toxais de distintos puntos de Galicia[3,10]. Terminada a época de cría forma bandos, a veces de decenas de individuos, que buscan alimento no cordón dunar.

PPaappoorrrruubbiioo rreeaall, Camachuelo común, Pyrrhula pyrrhula Frinxílido forestal presente en masas arbóreas naturais (montes de abetos, faiales, carballeiras, piñeirais) e de repoboación, tamén en hortas e xardíns. En Galicia encóntrase distribuído por todo o territorio, é aparentemente sedentario e parece seleccionar masas caducifolias ou mixtas. É moi raro ou está ausente de piñeirais de repoboación pechados e de eucaliptais. No parque natural está presente todo o ano e encóntrase ligado á orla forestal, princi- C CGGEEAA CCN NEEAA LLRREE palmente naquelas zonas con máis IIEE IIEE -caducifolio. No bosque mixto obtívose unha densidade primaveral de 2,53 ± 1,62 aves/10 ha, superior á documentada para piñeirais e caducifolios do litoral galego[3].

87

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

EEssccrriibbeennttee lliiññaacceeiirroo, Escribano soteño, Emberiza cirlus

CG C GEEA A IIEE

CN C NEEA A IIEE

LLR REE --

É o embiricido máis forestal e aparece en calquera tipo de formación arborada aberta, ecotonos forestais, campías e soutos bordeados de terreos deforestados[26]. En Galicia é común en todo o territorio e esencialmente sedentario, aínda que con tendencia a realizar movementos postnupciais de alcance variable. No parque natural está presente todo o ano e cría distribuído por toda a orla forestal, localizándose nas manchas máis aclaradas, e no ecotono duna-bosque.

Non é unha especie gregaria, polo que en toda época adoitan verse exemplares illados ou, como moito, parellas.

EEssccrriibbeennttee ddaass ccaannaavveeiirraass, Escribano palustre, Emberiza schoeniclus

CCG GEEA A VVU U+ +IIEE 88

CN C NEEA A --

LLRREE VVU U

Especie típica de brañais provistos de masas de carrizo. En Galicia é unha ave principalmente invernante, con cría localizada en zonas húmidas da franxa litoral de Pontevedra e A Coruña. As poboacións ibéricas parecen ser sedentarias, aínda que en inverno chegan efectivos extraibéricos. No parque natural observouse na primavera de 2006 no carrizal da lagoa de Vixán, aínda que a cría no foi confirmada. En outono e inverno é frecuente a observación de exemplares no contorno desta lagoa.

Guía das aves

Outras aves do parque natural Ademais das tratadas individualmente no libro, outras 98 especies teñen sido observadas no parque natural e franxa marítima adxacente. Relaciónanse na táboa 2, indicando o hábitat máis probable de presenza , o estatus fenolóxico e unha estimación da súa abundancia local.

NO N OM MEE GGAALLEEGGO O

NO N OM MEE CCIIEEN NTTÍÍFFIICCO O

FFEEN NO OLLO OXXÍÍAA II

HÁÁBBIITTAATT H

PPm m EE--AA AABB M M PP--LL

Mobella pequena

Gavia stellata

+

Mobella ártica

Gavia arctica

+

Mergullón bicogroso

Podylimbus podiceps

+

Mergullón orelleiro

Podiceps nigricollis

+

Pardela cincenta

Calonectris diomedea

++

Pardela furabuchos

Puffinus puffinus

++

Pardela balear

Puffinus mauretanicus

+

Paíño europeo

Hydrobates pelagicus

+

Paíño gallado

Oceanodroma leucorhoa

Mascato común

Sula bassana

Abetouro común

Botaurus stellaris

+

Garza amarela

Ardeola ralloides

+

Garza mediana

Bubulcus ibis

+

Garza branca

Egretta alba

+

Garza imperial

Ardea purpurea

+

Cegoña branca

Ciconia ciconia

+

Cegoña negra

Ciconia nigra

+

Cullereiro común

Platalea leucorodia

+

Cisne grande

Cygnus cygnus

+

Ánsar cincento

Anser anser

+

Ganso cabecinegro

Branta bernicla

+

Pato branco

Tadorna tadorna

+

Pato do Nilo

Alopochen aegyptiacus

+

Pato asubión europeo

Anas penelope

++

Pato sombrío

Anas rubripes

+

Pato rabilongo

Anas acuta

+

Cerceta do estío

Anas querquedula

+

+ +++

Parrulo cristado americano Aythya collaris

+

Parrulo ferruxento

+

Aythya niroca

TT

89

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

NO N OM MEE GGAALLEEGGO O

NO N OM MEE CCIIEEN NTTÍÍFFIICCO O

FFEEN NO OLLO OXXÍÍAA II

HÁÁBBIITTAATT H

PPm m EE--AA AABB M M PP--LL

Parrulo cristado común

Aythya fuligula

++

Parrulo caribranco

Aythya marila

+

Éider común

Somateria mollissima

+

Parrulo rabudo

Clangula hyemalis

+

Parrulo pentumeiro común Melanitta nigra

+++

Parrulo mourelo

Melanitta fusca

+

Tartaraña arpella

Circus aeroginosus

+

Gatafornela

Circus cyaneus

+

Tartaraza cincenta

Circus pygargus

++

Aguia peixeira

Pandion haliaetus

+

Falcón peregrino

Falco peregrinus

+

Patuda común

Himantopus himantopus

+

Avoceta común

Recurvirostra avosetta

+

Andoriña do mar

Glareola pratincola

+

Píllara areeira

Charadrius dubius

+

Avefría europea

Vanellus vanellus

++

Pilro groso

Calidris canutus

+

Pilriño patimouro

Calidris minuta

+

Pilro americano

Calidris melanotos

+

Pilro cubranco

Calidris ferruginea

+

Pilro canelo

Tryngites subruficollis

+

Liorteiro común

Philomachus pugnax

+

Becacina xorda

Lymnocryptes minimus

+

Arcea común

Scolopax rusticola

+

Mazarico rabinegro

Limosa limosa

+

Bilurico patirrubio

Tringa erythropus

+

Bilurico patiamarelo grande

Tringa melanoleuca

+

Bilurico alinegro

Tringa ochropus

+

Falaropo cincento

Phalaropus fulicarius

+

Gaivota cabecinegra

Larus melanocephalus

+

Gaivota gallada

Larus sabini

+

Gaivota papota

Larus canus

+

Gaivota arxéntea

Larus argentatus

+

Gaivota polar

Larus glaucoides

+

Gaivota tridáctila

Rissa tridactyla

+

Carrán mascateiro

Gelodelichon nilotica

+

90

TT

Guía das aves

NO N OM MEE GGAALLEEGGO O

NO N OM MEE CCIIEEN NTTÍÍFFIICCO O

FFEEN NO OLLO OXXÍÍAA II

HÁÁBBIITTAATT H

PPm m EE--AA AABB M M PP--LL

Carrán carrán

Sterna hirundo

+

Carrán pirrí

Sterna albifrons

+

Carrán mouro

Chlidonias niger

+

Arao dos cons

Uria aalge

++

Arao piro

Alle alle

+

Arao papagaio

Fratercula arctica

+

Avelaiona común

Strix aluco

+

Bufo pequeno

Asio otus

+

Curuxa das xunqueiras

Asio flammeus

+

Vencello apardazado

Apus pallidus

+

Abellaruco común

Merops apiaster

+

Peto formigueiro

Jynx torquilla

+

Andoriña das barreiras

Riparia riparia

++

Andoriña dos penedos

Ptyonoprogne rupestris

+

Andoriña do cu branco

Delichon urbica

++

Pica de Richard

Anthus richardi

+

Pica dos prados

Anthus pratensis

+

Pica patinegra costeira

Anthus petrosus

+

Lavandeira real

Motacilla cinerea

+

Papoazul común

Luscinia svecica

+

Tordo malvís

Turdus iliacus Acrocephalus schoenobaenus

+

Fulepa das xunqueiras Papuxa apardazada

Sylvia borin

+

Picafollas europeo

Phylloscopus collybita

+++

Picafollas cantor

Phylloscopus trochilus

+

Papamoscas cincento

Muscicapa striata

+

Ferreiriño careto

Remiz pendulinus

+

Ouriolo común

Oriolus oriolus

+

Corvo carnazal

Corvus corax

+

Estorniño pinto

Sturnus vulgaris

+++

Pincaouro común

Carduelis spinus

++

Bicotorto común

Loxia curvirostr

+

Escribente nival

Plectrophenax nivalis

+

TT

+

TTáábbooaa 2 2.. Outras especies de aves observadas no parque natural FFeennoollooxxííaa:: ((II)) Invernante; ((PPm m)) En paso migratorio; ((EE--AA)) Esporádica ou accidental.

AAbbuunnddaanncciiaa ((AABB)):: (+) Pouco abundante; (++) Abundante; (+++) Moi abundante.

Háábbiittaatt:: ((M H M)) Mariño; ((PP--LL)) Praia-lagoon; ((TT)) Terrestre.

91

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

Bibliografía [1]

Alvite, R., Cillero, C., Díaz, R., Domínguez, J., Gómez-Orellana, L., Izco, J., Muñoz, C., Ramil, P., Rodríguez, M., Romero, I. & Rubinos, M. 2002.

Humedales de Galicia. Xunta de Galicia. Santiago de Compostela.

[2]

Arcos, F., Mouriño, J. & Salvadores, R. 2003. Cerceta común Anas crecca.

En, R. Martí & J. C. d. Moral (Eds.): Atlas de las aves reproductoras de España, pp. 134-135. Dirección General para la BiodiversidadSEO/Birdlife. Madrid.

[3]

Bongiorno, S. F. 1982. Land use and summer bird populations in northwestern Galicia, Spain. Ibis, 124 (1): 1-20.

[4]

Cuesta, M. & Balmori, A. 2003. Mosquitero Común Phylloscopus collybita, Mosquitero Ibérico Phylloscopus ibericus. En, R. Martí & J. C. d. Moral (Eds.): Atlas de las aves reproductoras de España, pp. 488-491. Dirección General para la Biodiversidad-SEO/Birdlife. Madrid.

[5]

De Juana, E. 2003. Alcaraván Burhinus oedicnemus. En, R. Martí & J. C. d.

Moral (Eds.): Atlas de las aves reproductoras de España, Dirección General para la Biodiversidad-SEO/Birdlife. Madrid.

[6]

Díaz, M., Asensio, B. & Tellería, J. L. 1996. Aves ibéricas. Vol. I. No Paseriformes. J.M. Reyero. Madrid.

[7]

Domínguez, J. 1988. Taxocenosis de limícolas de las rías gallegas. Con especial referencia a las de Arosa y Ortigueira. Tesis Doctoral, Santiago de Compostela.

[8]

Domínguez, J. 1997. Invernada y migración de limícolas en el litoral atlántico ibérico. En, A. Barbosa (Ed.): Las aves limícolas en España, pp. 35-75.

Organismo Autónomo Parques Nacionales. Madrid.

[9]

Domínguez, J., Arenas, M., Sánchez, S. & Tapia, L. 2001. Atlas de aves nidificantes del LIC-Baixa Limia 1999-2000. Xunta de Galicia. Santiago de Compostela.

[10] Domínguez, J., Arenas, M. & Tapia, L. 2005. Guía de las aves del Parque Natural Baixa Limia-Serra do Xurés y Lic Baixa Limia. Consellería de Medio Ambiente, Xunta de Galicia. Santiago de Compostela.

[11] Domínguez, J. & Lorenzo, M. 1992. Waders wintering on the open shores of Galicia (NW Spain). WSG Bulletin, 64: 73-77.

[12] Domínguez, J. & Maneiro, J. C. 1988. Dinámica y fenología de Calidris maritima y Actitis hypoleucos en la costa de Pontevedra. TThhaallaassssaass, 6: 9-13.

[13] Domínguez, J. & Rabuñal, J. L. 1989. Migrating waders on the Atlantic coast of Galicia (NW Spain). Miscellania Zoologica, 17: [14] Domínguez, J., Tapia, L. E., Martín, G., Arenas, M., Quintero, I., Rego, L. E. & Vidal, M. J. 2003. Atlas de las aves nidificantes de los archipiélagos de Cíes y Ons (Parque Nacional de las Islas Atlánticas). Organismo Autónomo Parques Nacionales. Madrid.

92

Guía das aves

[15] Domínguez, J. & Vidal, M. 2003. Influencia del investigador en el éxito reproductivo del Chorlitejo Patinegro Charadrius alexandrinus. Ardeola, 50 (1): 15-19.

[16] Hagemeijer, W. J. M. & Blair, M. J. (Eds.) 1997. The EBCC Atlas of European Breeding Birds. T & AD Poyser. London.

[17] Hortas, F. & Mouriño, J. 2003. Ostrero euroasiático Haematopus ostralegus. En, R. Martí & J. C. d. Moral (Eds.): Atlas de las aves reproductoras de España, pp. 238-239. Dirección General para la BiodiversidadSEO/Birdlife. Madrid.

[18] Lekuona, J. M. 2003. Cormorán grande Phalacrocorax carbo. En, R. Martí & J. C. d. Moral (Eds.): Atlas de las aves reproductoras de España, pp. 100101. Dirección General de Conservación de la Naturaleza-Sociedad Española de Ornitología. Madrid.

[19] Martí, R. & Del Moral, J. C. (Eds.) 2003. Atlas de las aves reproductoras de España. Dirección General de la Conservación de la Naturaleza-Sociedad Española de Ornitología. Madrid.

[20] Martínez, G., Vázquez, X., Mouriño, J. & Salaverri, L. J. 2003. Zarapito Real Numenius arquata. En, R. Martí & J. C. d. Moral (Eds.): Atlas de las aves reproductoras de España, pp. 615-616. Dirección General para la Biodiversidad-SEO/Birdlife. Madrid.

[21] Penas-Patiño, J. L. 1995. Atlas de vertebrados de Galicia. Tomo II. Aves.

Consello da Cultura Galega. Santiago de Compostela.

[22] Penas-Patiño, X. M., Pedreira, C. & Silvar, C. 2004. Guía das aves de Galicia.

Bahía Edicións. A Coruña.

[23] Ramón, R. F., Souza, J. A. & Rabuñal, J. L. 1991. Paso migratorio prenupcial de Correlimos Tridáctilo (Calidris alba) en las costas gallegas. En, A. Fernández-Cordeiro & J. Domínguez (Eds.): Actas do primeiro congreso galego de ornitoloxía, pp. 89-98. Universidad de Santiago. Santiago de Compostela.

[24] Salvadores, R., Arcos, F. & Hortas, F. 2003. Agachadiza Común Gallinago gallinago. En, R. Martí & J. C. d. Moral (Eds.): Atlas de las aves reproductoras de España, pp. 256-257. Dirección General para la BiodiversidadSEO/Birdlife. Madrid.

[25] Sánchez, F. & Negreira, M. 2005. Parque Natural Complejo Dunar de Corrubedo y Lagunas de Carregal y Vixán. En, F. Rodríguez (Ed.): Ecología.

Tomo XLVI., pp. 110-145. Hércules. A Coruña.

[26] Tellería, J. L., Asensio, B. & Díaz, M. 1999. Aves ibéricas II. Paseriformes.

J.M. Reyero Editor. Madrid.

[27] Wetlands International 2002. Waterbird Population Estimates-Third Edition. Wetlands International Global Series No.12. Wagenigen.

93

Parque Natural do complexo dunar de Corrubedo e lagoas de Carregal e Vixán

Créditos fotografías FFoottooggrraaffííaass ppoorrttaaddaa:: Marcos Otero

EEssppeecciiee

Auuttoorr A

Mobella grande Mergullón pequeno Corvo mariño real Corvo mariño cristado Garza pequena Garzota común Garza real Pato cincento Cerceta real Lavanco real Pato cullerete Pato chupón Azor común Miñato común Esmerillón común Perdiz rubia Rascón de auga Galiña de río Galiñola negra común Gabita euroasiática Pernileiro común Píllara real Píllara papuda Píllara dourada europea Píllara cincenta Pilro bulebule Pilro curlibico Becacina cabra Mazarico rabipinto Mazarico chiador Mazarico curlí Bilurico común Bilurico pativerde Bilurico bailón Píllara riscada Gaivota chorona común

Antonio Fernández Marín Antonio Fernández Marín María Vidal Malde Antonio Fernández Marín Pascal Dubois María Vidal Malde María Vidal Malde Antonio Fernández Marín Antonio Fernández Marín Jesús Domínguez Conde Jesús Domínguez Conde Jesús Domínguez Conde Jesús Domínguez Conde Antonio Fernández Marín Jesús Domínguez Conde Pascal Dubois Jesús Domínguez Conde María Vidal Malde María Vidal Malde Jesús Domínguez Conde Antonio Fernández Marín Jesús Domínguez Conde María Vidal Malde Antonio Fernández Marín Antonio Fernández Marín Jesús Domínguez Conde María Vidal Malde Antonio Fernández Marín Jesús Domínguez Conde Antonio Fernández Marín Antonio Fernández Marín Antonio Fernández Marín Antonio Fernández Marín Jesús Domínguez Conde Jesús Domínguez Conde María Vidal Malde

94

PPáággiinnaa 17 18 19 20 21 22 23 24 25 26 27 28 29 30 31 32 33 34 35 36 37 38 39 40 41 42 43 44 45 46 47 48 49 50 51 52

Guía das aves

EEssppeecciiee

Auuttoorr A

Gaivota escura Gaivota patiamarela Gaivotón atlántico Carrán cristado Arao romeiro Pomba torcaz Rula común Curuxa común Moucho común Vencello común Bubela común Peto real Laverca común Pica das árbores Lavandeira branca Azulenta común Rabirrubio tizón Pedreiro cincento Tordo común Reiseñor da auga Fulepa dos carrizos Fulepa amarela Papuxa cabecinegra Papuxa das amoras Estreliña riscada Ferreiriño subeliño Ferreiriño común Ferreiro abelleiro Pega marza Corvo viaraz Pardal común Pardal chiador Pimpín común Verderolo común Liñaceiro común Escribente liñaceiro

María Vidal Malde Jesús Domínguez Conde Jesús Domínguez Conde Jesús Domínguez Conde Jesús Domínguez Conde María Vidal Malde Jesús Domínguez Conde Pascal Dubois Pascal Dubois Pascal Dubois Antonio Fernández Marín Pascal Dubois Antonio Fernández Marín Antonio Fernández Marín Antonio Fernández Marín Antonio Fernández Marín Antonio Fernández Marín Jesús Domínguez Conde Antonio Fernández Marín Jesús Domínguez Conde Jesús Domínguez Conde Pascal Dubois Pascal Dubois Antonio Fernández Marín Pascal Dubois Pascal Dubois Pascal Dubois Pascal Dubois Pascal Dubois María Vidal Malde Jesús Domínguez Conde Pascal Dubois Pascal Dubois Antonio Fernández Marín Antonio Fernández Marín María Vidal Malde

PPáággiinnaa 53 54 55 56 57 58 59 60 61 62 63 64 65 66 67 68 69 70 71 72 73 74 75 76 77 78 79 80 81 82 83 84 85 86 87 88 95